«Σπουδές στον Ελλληνικό Πολιτισµό»

ΕΛΠ 42 - Σηµειώσεις για το κεφάλαιο 6 (Τόµος Α΄)

Η θεωρία είναι απαραίτητη στην αρχαιολογία για την εξήγηση, την κατανόηση και την ερµηνεία της αρχαιολογικής µαρτυρίας. Οι διάφορες θεωρητικές προσεγγίσεις προσφέρουν διαφορετικές ερµηνείες του ανθρώπινου παρελθόντος. Βασικά ερωτήµατα: τι; πού; πότε; πώς; γιατί; Το «γιατί;», ειδικότερα, οδηγεί στην ανάπτυξη της αρχαιολογικής θεωρίας ως προσπάθειας εξήγησης και κατανόησης της πολιτισµικής αλλαγής (γιατί αλλάζουν οι πολιτισµοί; γιατί υπάρχουν τόσες διαφοροποιήσεις ανάµεσα στους πολιτισµούς; κ.λπ). Βασικά θεωρητικά ρεύµατα στην αρχαιολογία

1. Πολιτισµική εξελικτική αρχαιολογία

Αναπτύσσεται στα 1860-1870, εποχή κατά την οποία η αρχαιολογία βρίσκεται υπό την επίδραση της Εθνολογίας. Βασική θέση

Η εξέλιξη των κοινωνιών ακολουθεί µια γραµµική, εξελικτική πορεία προς τον πολιτισµό από το απλό στο πιο σύνθετο (µονογραµµική πολιτισµική εξέλιξη).

Εκπρόσωποι John Lubbock –διάκριση ανάµεσα σε εξελιγµένους και πρωτόγονους αρχαίους πολιτισµούς

E. Tylor – διάκριση ανάµεσα σε αγριότητα, βαρβαρότητα και πολιτισµό 2. Πολιτισµική ιστορική αρχαιολογία

Εµφανίζεται στα τέλη του 19ου αι. µέσα σε ένα κλίµα αυξανόµενου εθνικισµού στην Ευρώπη. Έµφαση στη διαφορετικότητα της κάθε εθνικής οµάδας. Οι αρχαιολόγοι αναζητούν και µελετούν τα χαρακτηριστικά και τη διάδοση συγκεκριµένων τεχνέργων µε στόχο να ανασυνθέσουν την ιστορία κάθε ευρωπαϊκού κράτους. Βασικές θέσεις

Ο «πολιτισµός» γίνεται αντιληπτός ως σύνολο χαρακτηριστικών που συνδέονται µε ιδιαίτερες εθνικές οµάδες του παρελθόντος.

Η πολιτισµική αλλαγή επέρχεται µόνο µέσω διάδοσης ιδεών και µετανάστευσης, δεν είναι εγγενής στους πολιτισµούς. (Για παράδειγµα, ο Oscar Montelius απέδωσε την πολιτισµική εξέλιξη της Ευρώπης σε διαδοχικά ρεύµατα διάδοσης και µετανάστευσης από την Εγγύς Ανατολή).

Εκπρόσωποι Franz Boas

1

«Σπουδές στον Ελλληνικό Πολιτισµό»

Gordon Childe Η πολιτισµική ιστορική αρχαιολογία ταυτίζεται µε την «παραδοσιακή αρχαιολογία». Είναι περιγραφική, απαντά στα «τι;», «πού;» και «πότε;» και ανασυνθέτει την ιστορία µιας περιοχής γεγονοτολογικά.

3. Νέα ή ∆ιαδικαστική αρχαιολογία

Εµφανίζεται στις αρχές της δεκααετίας του ΄60 στις ΗΠΑ – Βασικός εκπρόσωπος ο Lewis Binford Βασικά χαρακτηριστικά

Ανάπτυξη της µεθοδολογίας µε χρήση µεθόδων των φυσικών επιστηµών (η αρχαιολογία έπρεπε να γίνει «πιο επιστηµονική»).

Έµφαση στην αρχαιολογική µαρτυρία (η αρχαιολογία έπρεπε να γίνει «πιο ανθρωπολογική»).

Ο πολιτισµός ορίζεται ως ένα αυτοτελές σύστηµα που είναι οργανωµένο σαν ένα δίκτυο από διάφορα υποσυστήµατα (πολιτικό, κοινωνικό, οικονοµικό, τελετουργικό, τεχνολογικό, κ.ο.κ). Τα διάφορα υποσυστήµατα αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν το ένα το άλλο. Το όλο σύστηµα λειτουργεί χάρη στην ανταλλαγή ενέργειας και πληροφοριών µεταξύ των υποσυστηµάτων (όπως τα όργανα ενός βιολογικού οργανισµού).

Η Ν.Α. δέχεται ότι η πολιτισµική αλλαγή είναι ενδογενής και όχι εξωγενής.

4. Μετα-διαδικαστική αρχαιολογία

Εµφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του ΄70 – αρχές δεκαετίας του ΄80. Βασικές θέσεις

Η θεώρηση του πολιτισµού ως λειτουργικού είναι ελλιπής, διότι ο πολιτισµός έχει µια συµβολική δοµή που δεν είναι άµεσα ορατή.

Ο πολιτισµός είναι ρευστός, γεµάτος συγκρούσεις και αντιφάσεις, παράγει ο ίδιος την πολιτισµική αλλαγή.

Ο πολιτισµός έχει ιστορικότητα, δεν µπορεί να µελετηθεί γενικευτικά και ανιστορικά.

Η αρχαιολογία είναι κοινωνική και όχι θετική επιστήµη. Εκπρόσωποι Ian Hodder Michael Shanks Christopher Tilley

2