Rudolf Koller Η ταχυδρομική άμαξα στο πέρασμα του St. Gotthard

8/9/2019 Rudolf Koller Η ταχυδρομική άμαξα στο πέρασμα του St. Gotthard

http://slidepdf.com/reader/full/rudolf-koller- 1/3

Η ελαιογραφία του Ελβετού

καλλιτέχνη Rudolf Koller δημι-

ουργήθηκε στα 1873 (εικ. 1)

και παρουσιάζει μια ταχυδρο-

μική άμαξα που την σέρνουν

πέντε άλογα. Πρόκειται για

ένα από τα πιο διάσημα έργα

της ελβετικής ζωγραφικής και

σύμβολο για την εποχή του.

Δ∞ ∞§√°∞ Δ∏™ ∂ƒ°∞™π∞™Γράφει ο Γιώργος Σιγάλας*

ÙÔ˘RUDOLF

KOLLER

Εικόνα 1: Rudolf Koller, «Η ταχυδρομική άμαξα στο πέρασμα του St. Gotthard», ελαιογραφία, 117x100 εκ., 1873. Μουσείο Καλών Τεχνών, Ζυρίχη.

«Η ταχυδρομική άμαξα στο πέρασμα

του St. Gotthard»



Rudolf Koller (1828-1905) γεννήθηκε στη Ζυρίχη. Από δώδε-

κα χρονών παιδί εξέφρασε την επιθυμία του να γίνει, όταν

θα μεγαλώσει, ζωγράφος αλόγων. Ορισμένοι ζωγράφοι ειδι-

κεύονταν τότε σε μια συγκεκριμένη θεματολογία και γίνονταν

γνωστοί είτε ως πορτρετίστες, είτε ως τοπιογράφοι, κλπ. Ο Koller

σπούδασε ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Ντίσελ-ντορφ. Μαθήτευσε σε ζωγράφο που ειδικευόταν σε απεικονίσεις

ζώων και μελέτησε τα άλογα εκ του φυσικού στους βασιλικούς στά-

βλους κοντά στην Στουτγάρδη. Τότε πήρε και τις πρώτες του παραγ-

γελίες για πίνακες αλόγων και σκυλιών. Μελέτησε επίσης στα ταξί-

δια του σε πόλεις της Ευρώ-

πης και άλλα θέματα από

διάσημους καλλιτέχνες. Η

τέχνη του έγινε γνωστή και

το 1898 διοργανώθηκε μια

μεγάλη ατομική του έκθε-

ση στη Ζυρίχη. Ο Koller δια-τηρούσε στο κτήμα του στά-

βλο με άλογα, τα οποία

ίππευε αλλά κυρίως τα μελε-

τούσε για την πιστότερη

ζωγραφική τους απόδοση.

Για τον ίδιο λόγο είχε και

άλλα ζώα (εικ. 2).

Το στενό και επικίνδυνο

πέρασμα του St. Gotthard

είναι ένας ορεινός δρόμος

σε μεγάλο υψόμετρο (2.100

μ.) που διασχίζει τις ελβετικές Άλπεις, ενώνοντας δύο κοιλάδες (εικ.

3 και 4). Το πέρασμα βρίσκεται κοντά στη μικρή πόλη Airollo και

διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ των ελβετικών γερμανόφωνων

περιοχών στα βόρια και των ελβετικών ιταλόφωνων περιοχών στα

νότια, καταλήγοντας στο Μιλάνο. Ήταν γνωστό στους αρχαίους

ρωμαίους, αλλά χαράχτηκε μετά το 13ο αιώνα, ώστε να περνούν

μουλάρια. Κατόπιν βελτιώθηκε για να περνούν άλογα και σήμερα

είναι ένας σύγχρονος δρόμος για αυτοκίνητα. Εκεί κατασκευάστη-

κε το μεγαλύτερο τούνελ για τρένο (50 χλμ.) στην Ευρώπη. Ο

Gotthard ήταν επίσκοπος που ανακηρύχθηκε άγιος από την καθο-λική Εκκλησία και στο πέρασμα δόθηκε το όνομά του για να προ-

στατεύει τους ταξιδιώτες.

Στα 1873 που δημιουργήθηκε το έργο, το πέρασμα είχε πρόσφα-

τα βελτιωθεί ώστε να περνούν και άμαξες, χωρίς βεβαίως να έχει

μειωθεί πολύ η επικινδυνότητα και η δυσκολία του. Έτσι από εκεί

περνούσαν χιλιάδες ταξιδιώτες πλέον κάθε χρόνο. Το έργο εξυμνεί

αυτή τη νέα εποχή του γρήγορου και ασφαλέστερου ταξιδιού και

ο πίνακας δόθηκε ως δώρο στον A. Esher για τη συνεισφορά ως

πρωτεργάτη στην κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής, η οποία

* Ο Δρ Γιώργος Σιγάλας είναι Ζωγράφος, Σύμβουλος Καλλιτεχνικών Μαθημάτων στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και φίλιππος.

Oθα λειτουργήσει λίγα χρόνια αργότερα (1882) στην ίδια περιοχή.

Το έργο παρουσιάζει ένα ξαφνικό γεγονός στη διαδρομή της ταχυ-

δρομικής άμαξας. Είναι η στιγμή που ο αμαξάς αιφνιδιασμένος πρέ-

πει να μειώσει απότομα τον καλπασμό των αλόγων γιατί μπροστά

τους πετάχτηκε στη μέση του δρόμου και τρέχει πανικοβλημένο ένα

μοσχάρι που ξέφυγε από το κοπάδι του. Το κοπάδι φαίνεται νακατηφορίζει ατάραχο από τον ίδιο δρόμο βόσκοντας στην πλαγιά.

Το θέμα του είναι ηρωικό και ρομαντικό, αλλά συγχρόνως αποτε-

λεί απεικόνιση μιας καθημερινής φολκλορικής σκηνής που δημιουρ-

γεί ευχάριστα συναισθήματα στο θεατή με την ομορφιά των αλό-

γων, το δυνατό φως της ημέ-

ρας, την καθάρια ατμόσφαιρα

του βουνού, την αγριάδα του

τοπίου και το κοπάδι των αγε-

λάδων. Πρόκειται για μια αλλα-

γή με την εισβολή του πολι-

τισμού, την αρχή μιας νέαςεποχής, σε μια περιοχή μέχρι

πρόσφατα παρθένα και αφιε-

ρωμένη αποκλειστικά στη

βοσκή. Το έργο παρουσιάζει

μια στιγμή κυκλοφοριακής

συμφόρησης. Ο πολιτισμός

με τη μορφή της άμαξας με

τα πέντε άλογα εισβάλλει με

ταχύτητα και οι αγελάδες είναι

ασυνήθιστες. Η διαπλάτυνση

του δρόμου ήταν κοινωφελές

έργο τεράστιας δαπάνης που απαίτησε τη συνεργασία πολλών ελβε-

τικών καντονιών.

Το μοσχαράκι που τρέχει να ξεφύγει σε πρώτο πλάνο δίνει έναν

τόνο εύθυμης διάθεσης και κρύβει την τραγικότητα μιας παρόμοι-

ας σκηνής που εάν συνέβαινε στην πραγματικότητα θα ήταν πραγ-

ματικά επικίνδυνη. Μια απότομη αλλαγή πορείας και ταχύτητας των

αλόγων πάνω στην κατηφόρα και την απότομη στροφή μπορούσε

να οδηγήσει σε τραγωδία, καθώς δίπλα χάσκει ο γκρεμός.

Για τον σύγχρονο θεατή που έχει ξεχάσει πως πριν τα αυτοκίνη-

τα, οι άμαξες που τις έσερναν άλογα ήταν το πιο γρήγορο και ασφα-λές μέσο μεταφοράς σε όλο το γνωστό πολιτισμένο κόσμο και αυτό

διήρκεσε για πολλούς αιώνες, η σκηνή θυμίζει ταινία από το «Φαρ

Ουέστ» και όχι από την Ελβετία του 19ου αιώνα. Όμως για τους

Ελβετούς το έργο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία. Από την στιγμή που

δημιουργήθηκε μέχρι σήμερα έχει αναπαραχθεί πάμπολλες φορές

και έχει δημοσιευθεί σε βιβλία και έντυπα. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης

έκανε αντίγραφα μετά την επιτυχία του έργου. Για τους Ελβετούς

απεικονίζει μια στιγμή της ιστορικής τους πραγματικότητας: την

υποταγή των τρομερών Άλπεων, τα κοπάδια με τις ελβετικές αγε-

Εικόνα 2: Rudolf Koller, «Μεταφορική άμαξα στο Hohlweg», ελαιογραφία, 102,5x123,5 εκ.,1855. Αγαπημένο θέμα του Koller οι άμαξες με τα άλογα.



γα είναι δύο ακόμη άλογα σε καστανό σκούρο χρώμα. Όλα φορούν

ογκώδεις λαιμαριές, που χρησιμεύουν για να τραβούν και να κρα-

τούν την άμαξα στον ανήφορο. Για να

συγκρατούν την άμαξα στον κατήφορο

τα άλογα έχουν πίσω τους ένα λουρί,την πισινέλα.

Η άμαξα είναι ξύλινη και το κέντρο

βάρους είναι ψηλά, καθώς έχει και στην

οροφή φορτίο καλυμμένο με καναβά-

τσο. Ο αμαξάς φορώντας την μπλε υπη-

ρεσιακή του στολή με τα σιρίτια και το

πηλίκιο είναι καθισμένος στον πάγκο

του στην κορυφή της άμαξας. Τα άλο-

γα καλπάζουν στην κατηφόρα και πίσω

σηκώνεται σύννεφο σκόνης και τινάζο-

νται χώματα και πέτρες. Ο αμαξάς ξαφ-νιασμένος τραβά δυνατά τα χάμουρα

μόλις αντιλαμβάνεται το μοσχάρι και

πλαταγίζει δεξιά το καμουτσίκι, ώστε τα

άλογα να μειώσουν την ταχύτητα και να

στραφούν προς το βουνό και όχι προς

τον γκρεμό, γιατί οι προστατευτικοί στύ-

λοι δεν είναι ασφαλείς. Ο αμαξάς γέρ-

νει το σώμα του για να εμποδίσει τις

φυγόκεντρες δυνάμεις να αναπτυχθούν

στην στροφή.Πίσω δεξιά και ψηλά βλέπουμε τη συνέ-

χεια του δρόμου και τον γκρεμό ανάμε-

σα από την σκόνη της άμαξας και των

αλόγων. Το τοπίο γεμάτο βράχια είναι

γυμνό από δέντρα, που υποδηλώνει το

μεγάλο υψόμετρο. Ο ήλιος λάμπει με

ένα πεντακάθαρο φως: δίνει λάμψη στα

σώματα των λευκών αλόγων και κάνει

τις σκιές στο έδαφος να διακρίνονται

με σαφήνεια.

Η σύνθεσή του χαρακτηρίζεται απόμια δυναμική καμπύλη που ξεκινά από

το βουνό δεξιά και αγκαλιάζει την άμα-

ξα και το αριστερό λευκό άλογο. Το έργο

είναι νατουραλιστικό. Θα λέγαμε σήμε-

ρα ότι είναι σαν φωτογραφία. Ακριβώς έτσι, το ρόλο της φωτογρα-

φίας στην απεικόνιση της καθημερινότητας έπαιζε τότε η ζωγραφι-

κή αυτού του είδους. Με την εφεύρεση της φωτογραφίας αυτή η

ζωγραφική έμελλε να εκλείψει, αφού χάνει πια το ρόλο της. Η τεχνι-

κή του είναι ακαδημαϊκή, δηλαδή λεπτό και σαφές σχέδιο,

καθαρά χρώματα, απαλές φωτο-

σκιάσεις, αυστηρή σύνθεση.

λάδες, την επικοινωνία ανάμεσα στους αλλόγλωσσους Ελβετούς με

κοινή όμως εθνική συνείδηση, την οικονομική τους ανάπτυξη. Απει-

κονίζει τον ηρωισμό της καθημερινής

επιβίωσης μέσα από δύσκολες αλλά και

ευχάριστες στιγμές. Το εξωτερικό σχήμα του έργου (τελά-

ρο) είναι κάθετο, δηλαδή έχει επιλεγεί

το όρθιο παραλληλόγραμμο. Συνήθως

για τα τοπία ο καλλιτέχνης επιλέγει ορι-

ζόντιο τελάρο, δηλαδή οι οριζόντιες πλευ-

ρές είναι μεγαλύτερες και αυτό προσ-

δίδει αίσθηση ηρεμίας, ενώ το μακρό-

στενο όρθιο σχήμα είναι δυναμικό. Η

σκηνή που παρουσιάζει είναι γεμάτη

ζωή και κίνηση και το όρθιο σχήμα ται-

ριάζει με το θέμα και προσδίδει έντασηκαι δυναμική.

Η άμαξα είναι ταχυδρομική, μεταφέ-

ρει τα γράμματα που ήταν το μοναδι-

κό μέσο επικοινωνίας από απόσταση.

Είμαστε στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο

τηλέγραφος έχει εφευρεθεί πριν λίγα

χρόνια, αλλά δεν έχει ακόμη επεκταθεί.

Το τηλέφωνο μόλις έχει εφευρεθεί, αλλά

θα χρειαστούν πολλά χρόνια ακόμα για

να εγκατασταθούν τηλεφωνικές γραμ-μές. Το γράμμα, το ταχυδρομείο, οι ταχυ-

δρομικές άμαξες έχουν τον κύριο ρόλο.

Η άμαξα τύπου diligence (εικ. 5) εκτός

από γράμματα μεταφέρει δέματα και

εμπορεύματα, καθώς επίσης και επιβά-

τες. Στο συγκεκριμένο έργο δεν διακρί-

νονται επιβάτες από τα ανοίγματα της

άμαξας. Η άμαξα έχει αποδοθεί με κάθε

λεπτομέρεια. Θαυμάζουμε τη διακόσμη-

ση, τα φανάρια της δεξιά και αριστερά,

τα σχοινιά του καλύμματος. Τα τρία λευ-κά και πανέμορφα άλογα δεσπόζουν στο

κάτω μέρος του έργου. Είναι οι πρωτα-

γωνιστές. Μπροστά τους τρέχει να απο-

μακρυνθεί το μοσχάρι. Τα άλογα ξαφ-

νιάζονται, χάνουν το ρυθμό τους, κοιτάζουν μέσα από τις καλύπτρες

των ματιών τους με άγριο βλέμμα το μοσχάρι, το μεσαίο άλογο

τινάζει το κεφάλι του ψηλά, καθώς νοιώθει τα χαλινάρια να το τρα-

βούν προς τα πίσω για να κόψει ταχύτητα. Γύρω τους οι αγελάδες

ακολουθούν ή σταματούν για να παρατηρή-

σουν το ξαφνικό γεγονός της εμφάνισης

της άμαξας. Πίσω από τα τρία λευκά άλο-μÈ‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈÎ¤˜ ËÁ¤˜

Fischer, M., Rudolf Koller 1828-1905, Fretz & Wasmuth, Zürich, 1951.Fr ey, A., Der Tiermaler Rudolf Koller. 1828-1905, Cotta’sche Buchhandlung, Stuttgart, 1906.

Rascher, M. (Hr sg.), Schweizer Maler aus fünf Jahrhunderten. Von Konrad Witz bis zuFerdinand Hodlers Tod, Rascher, Zürich, 1945.

http://wapedia.mobi/de/Rudolf_Koller

τΕΧΝΗ

Εικόνα 5: Η άμαξα τύπου diligence. Σήμερα στην πόλη Airollo προ-σφέρεται ως τουριστική ατραξιόν η βόλτα με άμαξα και πέντε άλο-γα, όπως είχε απεικονιστεί στην ελαιογραφία παλαιότερα.

Εικόνα 4: Το πέρασμα του St. Gotthard σήμερα.

Εικόνα 3: Το πέρασμα του St. Gotthard, «Η γέφυρα του διαβόλου».

Rudolf Koller Η ταχυδρομική άμαξα στο πέρασμα του St. Gotthard

Documents

Transcript of Rudolf Koller Η ταχυδρομική άμαξα στο πέρασμα του St. Gotthard