Presentation

ΠΤΝ, στιλ μάθησης & ΑΠΠΤΝ, στιλ μάθησης & ΑΠ

Ασημακοπούλου ΑικατερίνηΑσημακοπούλου ΑικατερίνηΚΑΤ/ΝΣΗ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, Α.Μ. 2110ΚΑΤ/ΝΣΗ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, Α.Μ. 21101818

Δημοπούλου ΓεωργίαΔημοπούλου ΓεωργίαΚΑΤ/ΝΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ, Α.Μ. 211007ΚΑΤ/ΝΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ, Α.Μ. 211007

ΠΜΣ Θεωρία, Πράξη & Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού ΈργουΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ: «ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ» & «ΘΕΩΡΙΕΣ

ΜΑΘΗΣΗΣ & ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ»

Αθήνα, 2011 1

ΠεριεχόμεναΠεριεχόμενα

Οι Πολλαπλοί Τύποι Νοημοσύνης (ΠΤΝ)Οι Πολλαπλοί Τύποι Νοημοσύνης (ΠΤΝ)Τα στιλ μάθησηςΤα στιλ μάθησηςΟι ΠΤΝ στο ΑΠ των κοινωνικών σπουδών Οι ΠΤΝ στο ΑΠ των κοινωνικών σπουδών

Ελλάδας & ΑγγλίαςΕλλάδας & ΑγγλίαςΟι ΠΤΝ στο ελληνικό ΑΠ των περιόδων Οι ΠΤΝ στο ελληνικό ΑΠ των περιόδων

1982-2005 & 2006 και εξής1982-2005 & 2006 και εξήςΠαράδειγμα εφαρμογής των ΠΤΝ στο μάθημα Παράδειγμα εφαρμογής των ΠΤΝ στο μάθημα

της Ιστορίαςτης Ιστορίας

2

Το παραδοσιακό σχολείοΤο παραδοσιακό σχολείοΙεράρχηση & αξιολόγηση των ικανοτήτωνΙεράρχηση & αξιολόγηση των ικανοτήτων

• Ενιαία & μονιστική θεώρηση της Ενιαία & μονιστική θεώρηση της

νοημοσύνηςνοημοσύνης• Ψυχομετρική τακτικήΨυχομετρική τακτική• Συμπεριφοριστικό μοντέλο μάθησηςΣυμπεριφοριστικό μοντέλο μάθησης

Το σχολείο ως «κλίνη του Το σχολείο ως «κλίνη του

Προκρούστη»Προκρούστη»Αδυναμία παραδοσιακού σχολείου Αδυναμία παραδοσιακού σχολείου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις, να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις,

τα οράματα & τις μελλοντικές τα οράματα & τις μελλοντικές κατευθύνσεις της εκπαίδευσης.κατευθύνσεις της εκπαίδευσης.3

Δεκαετία 1990Δεκαετία 1990

Gardner (1983):Gardner (1983):Αναθεωρείται το τι είναι «νοήμων» συμπεριφορά / Αναθεωρείται το τι είναι «νοήμων» συμπεριφορά / «ευφυές» άτομο«ευφυές» άτομοΔιευρύνεται η πολλαπλότητα των ανθρώπινων Διευρύνεται η πολλαπλότητα των ανθρώπινων ικανοτήτωνικανοτήτων

Η νοημοσύνη συνιστά «τη βιοψυχολογική δυνατότητα Η νοημοσύνη συνιστά «τη βιοψυχολογική δυνατότητα επεξεργασίας & αξιοποίησης των γνωστικών & άλλων επεξεργασίας & αξιοποίησης των γνωστικών & άλλων στοιχείων, τα οποία είναι δυνατόν να ενεργοποιηθούν στοιχείων, τα οποία είναι δυνατόν να ενεργοποιηθούν σ’σ’ ένα πολιτισμικό συγκείμενο για την επίλυση ένα πολιτισμικό συγκείμενο για την επίλυση προβλημάτων & τη δημιουργία προϊόντων ή προβλημάτων & τη δημιουργία προϊόντων ή επιτευγμάτων που έχουν αξία σε μια δεδομένη επιτευγμάτων που έχουν αξία σε μια δεδομένη κουλτούρα.»κουλτούρα.»

((Gardner, 1999Gardner, 1999))4

Η πολλαπλότητα της νοημοσύνηςΗ πολλαπλότητα της νοημοσύνης

Νοημοσύνη: Φάσμα σχετικά ανεξάρτητων τύπων Νοημοσύνη: Φάσμα σχετικά ανεξάρτητων τύπων νοημοσύνης (ΤΝ) που αλληλεπιδρούν ο ένας με τον νοημοσύνης (ΤΝ) που αλληλεπιδρούν ο ένας με τον άλλο για να παράγουν νοήμονα συμπεριφοράάλλο για να παράγουν νοήμονα συμπεριφορά

Νους: Πολλαπλό «συνεχές» νοητικών κ.ά. Νους: Πολλαπλό «συνεχές» νοητικών κ.ά. ιικανοτήτωνκανοτήτων

Διαφορετικές ικανότητες μπορούν να απομονωθούν Διαφορετικές ικανότητες μπορούν να απομονωθούν σαν να προέρχονται από διαφορετικά τμήματα ή σαν να προέρχονται από διαφορετικά τμήματα ή πλαίσια του εγκεφάλουπλαίσια του εγκεφάλου

5

Η έρευνα του Η έρευνα του GardnerGardner – κριτήρια – κριτήρια

1.1. Ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων των κανονικών Ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων των κανονικών ατόμωνατόμων

2.2. Ικανότητες ατόμων που αποκλίνουν από τις Ικανότητες ατόμων που αποκλίνουν από τις νόρμεςνόρμες

3.3. Απώλεια ικανοτήτων από οργανικούς παράγοντεςΑπώλεια ικανοτήτων από οργανικούς παράγοντες4.4. ΤΝ που εκτιμώνται σε διαφορετικές πολιτισμικές ΤΝ που εκτιμώνται σε διαφορετικές πολιτισμικές

ομάδεςομάδες

8 Τύποι Νοημοσύνης (ΤΝ)8 Τύποι Νοημοσύνης (ΤΝ)

6

Οι 8 ΤΝΟι 8 ΤΝ

7

Διαπιστώσεις αξιοποιήσιμες από την Διαπιστώσεις αξιοποιήσιμες από την εκπαίδευσηεκπαίδευση

Οι άνθρωποι αξιοποιούν λιγότερο από το 1% του Οι άνθρωποι αξιοποιούν λιγότερο από το 1% του εγκεφάλου τουςεγκεφάλου τους

Κάθε άτομο γεννιέται με τις δυνατότητες να Κάθε άτομο γεννιέται με τις δυνατότητες να αναπτύξει όλους τους ΤΝαναπτύξει όλους τους ΤΝ

Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να αναπτύξουν κάθε ΤΝ σε επίπεδο επάρκειας & δυνατότηταςκάθε ΤΝ σε επίπεδο επάρκειας & δυνατότητας

Οι ΤΝ συνεργάζονται & αλληλεπιδρούν μεταξύ τους Οι ΤΝ συνεργάζονται & αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με πολύπλοκους τρόπουςμε πολύπλοκους τρόπους

Υπάρχει ποικιλία τρόπων μέσα από τους οποίους Υπάρχει ποικιλία τρόπων μέσα από τους οποίους μπορεί κανείς να ενεργεί ή να φέρεται «έξυπνα»μπορεί κανείς να ενεργεί ή να φέρεται «έξυπνα»

8

Ωφέλη από την εφαρμογή των ΠΤΝ Ωφέλη από την εφαρμογή των ΠΤΝ στο σχολείοστο σχολείο

Προσφέρει «μια οικολογία της μάθησης»Προσφέρει «μια οικολογία της μάθησης» Εναρμόνιση γνωστικών & μαθησιακών στιλ των μαθητών Εναρμόνιση γνωστικών & μαθησιακών στιλ των μαθητών

με τις «πολλαπλές αναπαραστάσεις του περιεχομένου»με τις «πολλαπλές αναπαραστάσεις του περιεχομένου» Ανίχνευση των 8 «διόδων»/ΤΝ που χρησιμοποιούν οι Ανίχνευση των 8 «διόδων»/ΤΝ που χρησιμοποιούν οι

μαθητές για να μάθουνμαθητές για να μάθουν Εναρμόνιση με τα «σημεία εισόδου» των γνωστικών Εναρμόνιση με τα «σημεία εισόδου» των γνωστικών

περιοχώνπεριοχών Βαθιά κατανόηση του γνωστικού περιεχομένουΒαθιά κατανόηση του γνωστικού περιεχομένου

Βελτίωση κινήτρωνΒελτίωση κινήτρων ΑυτοπεποίθησηΑυτοπεποίθηση Βελτίωση επίδοσης στο σχολείο, τον Βελτίωση επίδοσης στο σχολείο, τον επαγγελματικό χώρο & την κοινωνίαεπαγγελματικό χώρο & την κοινωνία ΑυτοπραγμάτωσηΑυτοπραγμάτωση 9

Σχολεία που βασίζονται στις αρχές του Σχολεία που βασίζονται στις αρχές του GardnerGardner

Σχολείο Σχολείο Key Key – Ινδιανάπολη– ΙνδιανάποληΣχολείο Σχολείο New City New City – Σεντ Λούις, Μισούρι– Σεντ Λούις, Μισούρι

Και τα δύο σχολεία δείχνουν τι ακριβώς μπορεί να Και τα δύο σχολεία δείχνουν τι ακριβώς μπορεί να συμβεί αν μια χώρα αρχίσει επιτέλους να συμβεί αν μια χώρα αρχίσει επιτέλους να χρησιμοποιεί:χρησιμοποιεί:

Εκπληκτικές Εκπληκτικές ακαδημαϊκές και ακαδημαϊκές και ερευνητικές ερευνητικές δυνατότητεςδυνατότητες

Καλοσχεδιασμένα Καλοσχεδιασμένα σχολείασχολεία

Καινοτόμους καθηγητέςΚαινοτόμους καθηγητές Μεγάλους κοινοτικούς Μεγάλους κοινοτικούς

πόρους πόρους Μια προσέγγιση που Μια προσέγγιση που

θεωρεί όλα τα παιδιά θεωρεί όλα τα παιδιά προικισμέναπροικισμένα 10

Στιλ μάθησηςΣτιλ μάθησης

Κάθε άτομο έχει ένα στιλ μάθησης & κάθε Κάθε άτομο έχει ένα στιλ μάθησης & κάθε άνθρωπος έχει τα δυνατά του σημεία.άνθρωπος έχει τα δυνατά του σημεία.

Το στυλ μάθησης είναι τόσο εξατομικευμένο όσο & Το στυλ μάθησης είναι τόσο εξατομικευμένο όσο & η υπογραφή.η υπογραφή.

Κανένα στιλ μάθησης δεν είναι καλύτερο –ή Κανένα στιλ μάθησης δεν είναι καλύτερο –ή χειρότερο από οποιοδήποτε άλλο στιλ.χειρότερο από οποιοδήποτε άλλο στιλ.

Όλες οι ομάδες –πολιτισμικές, ακαδημαϊκές, άντρες, Όλες οι ομάδες –πολιτισμικές, ακαδημαϊκές, άντρες, γυναίκες- περιλαμβάνουν όλα τα στιλ μάθησης.γυναίκες- περιλαμβάνουν όλα τα στιλ μάθησης.

Μέσα σε κάθε κουλτούρα, κοινωνικο-οικονομική Μέσα σε κάθε κουλτούρα, κοινωνικο-οικονομική τάξη ή σχολική αίθουσα, υπάρχουν τόσες διαφορές τάξη ή σχολική αίθουσα, υπάρχουν τόσες διαφορές όσες υπάρχουν και ανάμεσα σε ομάδες.όσες υπάρχουν και ανάμεσα σε ομάδες.

(Έρευνα (Έρευνα Ken & Rita Dunn,Ken & Rita Dunn, από το βιβλίο «Η Επανάσταση της Μάθησης» των από το βιβλίο «Η Επανάσταση της Μάθησης» των G. G. Dryden & J. Vos)Dryden & J. Vos)

11

Στιλ μάθησηςΣτιλ μάθησης

Carl Jung (1921)Carl Jung (1921)::Οι άνθρωποι Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται αντιλαμβάνονται διαφορετικά τα πράγματα.διαφορετικά τα πράγματα.

Συναισθηματικοί Νοητικοί Αισθητήριοι Διαισθητικοί Εσωστρεφείς Εξωστρεφείς

Lloyd Geering:Lloyd Geering: Εξωστρεφείς νοητικοίΕξωστρεφείς νοητικοί Εσωστρεφείς νοητικοίΕσωστρεφείς νοητικοί Εξωστρεφείς Εξωστρεφείς

συναισθηματικοίσυναισθηματικοί Εσωστρεφείς Εσωστρεφείς

συναισθηματικοίσυναισθηματικοί Εξωστρεφείς αισθητήριοιΕξωστρεφείς αισθητήριοι Εσωστρεφείς αισθητήριοιΕσωστρεφείς αισθητήριοι Εξωστρεφείς ΔιαισθητικοίΕξωστρεφείς Διαισθητικοί Εσωστρεφείς διαισθητικοίΕσωστρεφείς διαισθητικοί

Σχολεία Rudolf Steiner 12

Στιλ μάθησηςΣτιλ μάθησης«Το κλειδί για επιτυχημένη μάθηση & δουλειά είναι να «Το κλειδί για επιτυχημένη μάθηση & δουλειά είναι να

ξέρει κανείς το προσωπικό του στιλ μάθησης ή ξέρει κανείς το προσωπικό του στιλ μάθησης ή εργασίας.» εργασίας.»

Barbara Prashnig (The Power of Diversity)Barbara Prashnig (The Power of Diversity)

Υπάρχουν περίπου 20 διαφορετικές μέθοδοι για την Υπάρχουν περίπου 20 διαφορετικές μέθοδοι για την αναγνώριση των στιλ μάθησηςαναγνώριση των στιλ μάθησης

Το στιλ μάθησης καθενός είναι συνδυασμός 3 Το στιλ μάθησης καθενός είναι συνδυασμός 3 παραγόντων:παραγόντων: Πώς αντιλαμβανόμαστε πιο εύκολα τις πληροφορίεςΠώς αντιλαμβανόμαστε πιο εύκολα τις πληροφορίες Πώς οργανώνουμε & επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίεςΠώς οργανώνουμε & επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες Ποιες συνθήκες μας είναι απαραίτητες για την Ποιες συνθήκες μας είναι απαραίτητες για την

αποθήκευση πληροφοριώναποθήκευση πληροφοριών Πώς ανακαλούμε τις πληροφορίεςΠώς ανακαλούμε τις πληροφορίες

13

Πώς προσλαμβάνουμε τις Πώς προσλαμβάνουμε τις πληροφορίεςπληροφορίες

Μόνο το 30% των μαθητών θυμούνται τα ¾ όσων Μόνο το 30% των μαθητών θυμούνται τα ¾ όσων ακούν σ’ ένα μάθημα.ακούν σ’ ένα μάθημα.

Το 40% θυμούνται τα ¾ όσων διαβάζουν ή βλέπουν.Το 40% θυμούνται τα ¾ όσων διαβάζουν ή βλέπουν. Το 15% μαθαίνει καλύτερα απτικά.Το 15% μαθαίνει καλύτερα απτικά. Το 15% είναι κιναισθητικοί τύποι.Το 15% είναι κιναισθητικοί τύποι.

Ο καθένας μας έχει έναν κυρίαρχο τύπο & έναν Ο καθένας μας έχει έναν κυρίαρχο τύπο & έναν δευτερεύοντα.δευτερεύοντα.

(Ken & Rita Dunn)(Ken & Rita Dunn)

14

Πώς προσλαμβάνουμε τις Πώς προσλαμβάνουμε τις πληροφορίεςπληροφορίες

Michael Grinder:Michael Grinder: 22/30 μαθητές θα είναι αρκετά ισορροπημένοι ως 22/30 μαθητές θα είναι αρκετά ισορροπημένοι ως

προς την ικανότητά τους να προσλαμβάνουν προς την ικανότητά τους να προσλαμβάνουν πληροφορίες με διάφορους τρόπουςπληροφορίες με διάφορους τρόπους

2-3/30 θα δυσκολεύονται να μάθουν εξαιτίας 2-3/30 θα δυσκολεύονται να μάθουν εξαιτίας παραγόντων που δεν έχουν σχέση με το σχολείοπαραγόντων που δεν έχουν σχέση με το σχολείο

5-6/30 (20%) θα είναι «μόνο οπτικοί», «μόνο 5-6/30 (20%) θα είναι «μόνο οπτικοί», «μόνο ακουστικοί» ή «μόνο κιναισθητικοί»ακουστικοί» ή «μόνο κιναισθητικοί»

15

Πώς οργανώνουμε & Πώς οργανώνουμε & επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίεςεπεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες

& τα δύο ημισφαίρια:& τα δύο ημισφαίρια:«κέντρα πολλαπλής νοημοσύνης»«κέντρα πολλαπλής νοημοσύνης»

Αριστερός Αριστερός εγκέφαλος:εγκέφαλος:Προσλαμβάνουν Προσλαμβάνουν πληροφορίες πληροφορίες λογικάλογικά

Δεξιός Δεξιός εγκέφαλος:εγκέφαλος:Βλέπουν πρώτα Βλέπουν πρώτα τη συνολική τη συνολική εικόναεικόνα

16

Οι συνθήκες που επηρεάζουν τη Οι συνθήκες που επηρεάζουν τη μαθησιακή μας ικανότηταμαθησιακή μας ικανότητα

Φυσικό περιβάλλονΦυσικό περιβάλλον Συναισθηματικές ανάγκεςΣυναισθηματικές ανάγκες Κοινωνικές ανάγκεςΚοινωνικές ανάγκες Φυσικές & βιολογικές ανάγκες:Φυσικές & βιολογικές ανάγκες:

Ώρες γευμάτωνΏρες γευμάτων Επίπεδο ενέργειαςΕπίπεδο ενέργειας Ανάγκη για κίνησηΑνάγκη για κίνηση Βιολογικό ρολόι (πρωινός/νυχτερινός τύπος)Βιολογικό ρολόι (πρωινός/νυχτερινός τύπος)

17

Ανάκληση πληροφοριώνΑνάκληση πληροφοριών

Οπτικός τύποςΟπτικός τύπος Απτικός τύποςΑπτικός τύπος

Ακουστικός τύποςΑκουστικός τύπος

Κιναισθητικός τύποςΚιναισθητικός τύπος

18

Πρόσληψη πληροφοριώνΠρόσληψη πληροφοριών Ο οπτικός τύποςΟ οπτικός τύπος: : ίσιο σώμα, ακολουθεί τον ίσιο σώμα, ακολουθεί τον

παρουσιαστή με τα μάτια.παρουσιαστή με τα μάτια. Ο ακουστικός τύποςΟ ακουστικός τύπος: : συχνά επαναλαμβάνει μέσα συχνά επαναλαμβάνει μέσα

του όσα ακούει, ή κουνάει καταφατικά το κεφάλι. του όσα ακούει, ή κουνάει καταφατικά το κεφάλι. «παίζει μια κασέτα μέσα στο μυαλό του» όταν «παίζει μια κασέτα μέσα στο μυαλό του» όταν ανακαλεί & μπορεί να κοιτάζει αφηρημένα καθώς το ανακαλεί & μπορεί να κοιτάζει αφηρημένα καθώς το κάνει αυτό.κάνει αυτό.

Ο σωματικο – κιναισθητικός τύποςΟ σωματικο – κιναισθητικός τύπος:: συχνά συχνά καμπουριάζει όταν ακούει.καμπουριάζει όταν ακούει.

Ο απτικός τύποςΟ απτικός τύπος: : θέλει να παίζει με αντικείμενα θέλει να παίζει με αντικείμενα καθώς ακούει. καθώς ακούει.

19

Πώς να εξακριβώσετε το στιλ μάθησης Πώς να εξακριβώσετε το στιλ μάθησης των μαθητώντων μαθητών

Ακούστε τον να μιλά.Ακούστε τον να μιλά.

Ρωτήστε τον.Ρωτήστε τον.

20

Το προσωπικό σας στιλ δουλειάςΤο προσωπικό σας στιλ δουλειάς

Σύμφωνα με την Σύμφωνα με την Barbara Prashnig (Barbara Prashnig (επικεφαλής της επικεφαλής της CreativeCreative Learning Company):Learning Company):

«Άτομα όλων των ηλικιών μπορούν να μάθουν «Άτομα όλων των ηλικιών μπορούν να μάθουν σχεδόν τα πάντα αν τους αφήσουμε να δουλέψουν σχεδόν τα πάντα αν τους αφήσουμε να δουλέψουν μέσα από το προσωπικό, μοναδικό τους στιλ, μέσα μέσα από το προσωπικό, μοναδικό τους στιλ, μέσα από τις ιδιαίτερες ικανότητές τους»από τις ιδιαίτερες ικανότητές τους»..

«Το στιλ εργασίας είναι ο τρόπος με τον οποίο ένας «Το στιλ εργασίας είναι ο τρόπος με τον οποίο ένας εργαζόμενος συνήθως αφομοιώνει και διατηρεί νέες εργαζόμενος συνήθως αφομοιώνει και διατηρεί νέες και δύσκολες πληροφορίεςκαι δύσκολες πληροφορίες, , σκέπτεται ή σκέπτεται ή συγκεντρώνεται, και γενικά κάνει την καθημερινή του συγκεντρώνεται, και γενικά κάνει την καθημερινή του δουλεία και λύνει προβλήματα».δουλεία και λύνει προβλήματα».

21

Τέσσερα στιλ σκέψηςΤέσσερα στιλ σκέψης Συγκεκριμένο Συγκεκριμένο

αλληλουχιακόαλληλουχιακό ( (ΣΑ)ΣΑ)

Συγκεκριμένο τυχαίο (ΣΤ)Συγκεκριμένο τυχαίο (ΣΤ) Αφηρημένο τυχαίο (ΑΤ)Αφηρημένο τυχαίο (ΑΤ)

ΑφηρημένοΑφηρημένο αλληλουχιακό(ΑΑ)αλληλουχιακό(ΑΑ)

(Anthony Gregorc)(Anthony Gregorc)

BBασίζονται στηνασίζονται στην πραγματικότητα. πραγματικότητα. EEπεξεργάζονται πληροφορίες με πεξεργάζονται πληροφορίες με τακτικό, αλληλουχιακό, γραμμικό τακτικό, αλληλουχιακό, γραμμικό τρόποτρόπο

είναι πειραματιστέςείναι πειραματιστές οργανώνουν τις πληροφορίες οργανώνουν τις πληροφορίες

μέσα από στοχασμό,μέσα από στοχασμό, τους τους αρέσουν τα μη δομημένα, αρέσουν τα μη δομημένα, ανθρωποκεντρικά περιβάλλονταανθρωποκεντρικά περιβάλλοντα

αγαπούν τον κόσμο της θεωρίας αγαπούν τον κόσμο της θεωρίας και της αφηρημένης σκέψηςκαι της αφηρημένης σκέψης

(Bobbi DePorter)(Bobbi DePorter)

Κανένα στιλ σκέψης δεν είναι ανώτερο από τα Κανένα στιλ σκέψης δεν είναι ανώτερο από τα άλλα, αλλά απλώς διαφορετικό. Το κάθε στιλ είναι άλλα, αλλά απλώς διαφορετικό. Το κάθε στιλ είναι

αποτελεσματικό με το δικό του τρόπο.αποτελεσματικό με το δικό του τρόπο.22

Οι συνέπειες για σχολεία και άτομαΟι συνέπειες για σχολεία και άτομα

Για την προσωπική σχολική μελέτηΓια την προσωπική σχολική μελέτη::Γνωρίζετε τα δυνατά σας σημεία, το στιλ μάθησης των Γνωρίζετε τα δυνατά σας σημεία, το στιλ μάθησης των συγγενών σας και χτίζετε πάνω σε αυτά τα δεδομένα.συγγενών σας και χτίζετε πάνω σε αυτά τα δεδομένα.

Για να ελέγχουν τη ζωή τουςΓια να ελέγχουν τη ζωή τους Ρύθμιση ενεργειών Ρύθμιση ενεργειών επιλογή στιλ διαχείρισης του εαυτού επιλογή στιλ διαχείρισης του εαυτού Νοητική αυτοδιακυβέρνηση (δρ Νοητική αυτοδιακυβέρνηση (δρ Robert Sternberg)Robert Sternberg)::

Νομοθετική: Δημιουργία, λειτουργία, φαντασία & Νομοθετική: Δημιουργία, λειτουργία, φαντασία & σχεδιασμόςσχεδιασμός

Εκτελεστική: Εφαρμογή & πράξηΕκτελεστική: Εφαρμογή & πράξη Δικαστική: Κρίση, αξιολόγηση & σύγκρισηΔικαστική: Κρίση, αξιολόγηση & σύγκριση

Για τους δασκάλους σχολείων και τους καθηγητές Για τους δασκάλους σχολείων και τους καθηγητές σεμιναρίωνσεμιναρίωνΑναλύστε το στιλ μάθησης κάθε μαθητή και εξυπηρετήστε το!Αναλύστε το στιλ μάθησης κάθε μαθητή και εξυπηρετήστε το!

23

Οι ΠΤΝ και τα ΑΠ των κοινωνικών Οι ΠΤΝ και τα ΑΠ των κοινωνικών σπουδών της Ελλάδας (1982-2005) σπουδών της Ελλάδας (1982-2005)

και της Αγγλίας (1990-2005)και της Αγγλίας (1990-2005)(Γ.Φλουρής – Μ. Ιβρίντελη, 2009)(Γ.Φλουρής – Μ. Ιβρίντελη, 2009)

Λίγα λόγια για τα ΑΠ Ελλάδας & ΑγγλίαςΛίγα λόγια για τα ΑΠ Ελλάδας & Αγγλίας Σκοπός & μεθοδολογία της μελέτηςΣκοπός & μεθοδολογία της μελέτης Αποτελέσματα & διαπιστώσειςΑποτελέσματα & διαπιστώσεις

24

Το ΑΠ στην Ελλάδα:Το ΑΠ στην Ελλάδα:Η περίοδος 1982-2005Η περίοδος 1982-2005

Παπανελοπούλου (2002):Παπανελοπούλου (2002): Ανάλυση περιεχομένουΑνάλυση περιεχομένου Στ’ ΔημοτικούΣτ’ Δημοτικού ΑΠ, σκοποί, δραστηριότητες μαθημάτων, ΑΠ, σκοποί, δραστηριότητες μαθημάτων,

μεθοδολογικές οδηγίες στα βιβλία του δασκάλουμεθοδολογικές οδηγίες στα βιβλία του δασκάλου

Ευρήματα:Ευρήματα: Έμφαση σε ΛΜ & ΓΛ (ακολουθεί η ΧΩ)Έμφαση σε ΛΜ & ΓΛ (ακολουθεί η ΧΩ) Υποεκπροσωπούμενοι ΤΝ: Υποεκπροσωπούμενοι ΤΝ:

Ισχυρότερος: ΔΠΙσχυρότερος: ΔΠ Πιο ανίσχυρος: ΜΟΥΠιο ανίσχυρος: ΜΟΥ

25


Χαρακτηριστικά:Χαρακτηριστικά: Ξεχωριστή μορφή Ξεχωριστή μορφή

των μαθημάτωντων μαθημάτων 1 μοναδικό σχολικό 1 μοναδικό σχολικό

εγχειρίδιοεγχειρίδιο Αναχρονιστικό Αναχρονιστικό

περιεχόμενοπεριεχόμενο Εγκυκλοπαιδική Εγκυκλοπαιδική

μορφή παρουσίασηςμορφή παρουσίασης

Οδηγούσαν σε:Οδηγούσαν σε: Συγκλίνουσα γνώση Συγκλίνουσα γνώση

χωρίς πολυδιάστατη χωρίς πολυδιάστατη απεικόνιση απεικόνιση περιεχομένουπεριεχομένου

Εκθετική διδασκαλίαΕκθετική διδασκαλία Δεκτική μάθησηΔεκτική μάθηση ΑπομνημόνευσηΑπομνημόνευση

26


Ενιαίο & συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημαΕνιαίο & συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημα Αναντιστοιχία ΠΣ με μαθήματα & μέσα διδασκαλίαςΑναντιστοιχία ΠΣ με μαθήματα & μέσα διδασκαλίας Επικαλύψεις και ασυνέχειεςΕπικαλύψεις και ασυνέχειες Η σύνταξη διδακτικών βιβλίων προηγείτο της Η σύνταξη διδακτικών βιβλίων προηγείτο της εκπόνησης του ΑΠεκπόνησης του ΑΠ Κουλτούρα της εκπαίδευσηςΚουλτούρα της εκπαίδευσης

Αδυναμία εκσυγχρονισμού & μεταρρύθμισης (πχ. Αδυναμία εκσυγχρονισμού & μεταρρύθμισης (πχ. εφαρμογής των ΠΤΝ)εφαρμογής των ΠΤΝ)

Αδυναμία προώθησης της ολόπλευρης & Αδυναμία προώθησης της ολόπλευρης & πολύπλευρης ανάπτυξης των μαθητών (Ν. 1566/85)πολύπλευρης ανάπτυξης των μαθητών (Ν. 1566/85)

27

Το ΑΠ στην ΑγγλίαΤο ΑΠ στην ΑγγλίαΕπιρροές:Επιρροές: Εξωτερικές (κυρίως αμερικανικές)Εξωτερικές (κυρίως αμερικανικές) Ιδιαιτερότητα οργάνωσης αγγλικού εκπαιδευτικού Ιδιαιτερότητα οργάνωσης αγγλικού εκπαιδευτικού

συστήματοςσυστήματος Οικονομικές, πολιτικές & πολιτισμικές αντιλήψεις Οικονομικές, πολιτικές & πολιτισμικές αντιλήψεις

της αγγλικής κοινωνίαςτης αγγλικής κοινωνίας

Συνεργασίες από φορείςΒρετανική κυβέρνηση

Σύνταξη αγγλικού ΑΠ:• Μαθήματα γενικότερου ενδιαφέροντος• Μαθήματα πυρήνα, έλεγχος & εξετάσεις

28

Το ΑΠ στην ΑγγλίαΤο ΑΠ στην Αγγλία

Μέχρι το 1989:Μέχρι το 1989: Μεγαλύτερη Μεγαλύτερη

δυνατότητα δυνατότητα εξατομίκευσης του ΑΠ εξατομίκευσης του ΑΠ & διαφοροποίησης της & διαφοροποίησης της διδασκαλίας:διδασκαλίας: Επιλογή διδακτικών Επιλογή διδακτικών

εγχειριδίωνεγχειριδίων Ενδιαφέροντα μαθητώνΕνδιαφέροντα μαθητών

Από το 1990 (Πράξη 1988):Από το 1990 (Πράξη 1988): Κοινό εθνικό ΑΠ:Κοινό εθνικό ΑΠ:

Προαγωγή πνευματικής, Προαγωγή πνευματικής, ηθικής, πολιτισμικής, ηθικής, πολιτισμικής, διανοητικής & σωματικής διανοητικής & σωματικής ανάπτυξηςανάπτυξης

Προετοιμασία για Προετοιμασία για επιτυχή αντιμετώπιση επιτυχή αντιμετώπιση ρόλων στην ενήλικη ζωήρόλων στην ενήλικη ζωή

29

Το ΑΠ στην Αγγλία:Το ΑΠ στην Αγγλία:Κοινό εθνικό ΑΠΚοινό εθνικό ΑΠ

Αντιδράσεις μεν...Αντιδράσεις μεν...

...αλλά:...αλλά:• Σχετική αυτονομία εκπαιδευτικώνΣχετική αυτονομία εκπαιδευτικών• Δυνατότητα επιλογής σχολικών Δυνατότητα επιλογής σχολικών

εγχειριδίωνεγχειριδίων• Αποκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημαΑποκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημα

Ευνοϊκές προϋποθέσεις για την εφαρμογή των ΠΤΝΕυνοϊκές προϋποθέσεις για την εφαρμογή των ΠΤΝ

30

Σκοπός & μεθοδολογία της μελέτηςΣκοπός & μεθοδολογία της μελέτης

Ποιο από τα δύο ΑΠ παρείχε τη δυνατότητα Ποιο από τα δύο ΑΠ παρείχε τη δυνατότητα ανάπτυξης των ΠΤΝ;ανάπτυξης των ΠΤΝ;

Πρωτοβάθμια εκπαίδευσηΠρωτοβάθμια εκπαίδευση Κοινωνικές σπουδέςΚοινωνικές σπουδές ΑΠ Ελλάδας (1982-2005) & Αγγλίας (1990-2005)ΑΠ Ελλάδας (1982-2005) & Αγγλίας (1990-2005) Ανάλυση περιεχομένου:Ανάλυση περιεχομένου:

Μονάδα μέτρησης: παράγραφοςΜονάδα μέτρησης: παράγραφος Κατηγορίες: οι 8 ΤΝΚατηγορίες: οι 8 ΤΝ

Κάθε στόχος του ΑΠ θεωρήθηκε μία αυτοτελής παράγραφοςΚάθε στόχος του ΑΠ θεωρήθηκε μία αυτοτελής παράγραφος Εξετάστηκαν συνολικά 987 παράγραφοιΕξετάστηκαν συνολικά 987 παράγραφοι

31

Τα ερωτήματα της μελέτηςΤα ερωτήματα της μελέτηςα) Σε ποιο βαθμό τα δύο ΑΠ:α) Σε ποιο βαθμό τα δύο ΑΠ: Έδιναν την ευελιξία να εναρμονίζεται το περιεχόμενο των Έδιναν την ευελιξία να εναρμονίζεται το περιεχόμενο των

κοινωνικών σπουδών ώστε κοινωνικών σπουδών ώστε να συμβάλλει στην πολλαπλότητα να συμβάλλει στην πολλαπλότητα των ΤΝτων ΤΝ των μαθητών; των μαθητών;

Έδιναν τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς Έδιναν τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να τα να τα προσαρμόσουν στις πολλαπλές ατομικές ικανότητεςπροσαρμόσουν στις πολλαπλές ατομικές ικανότητες των των μαθητών;μαθητών;

ΑντανακλούσανΑντανακλούσαν το φάσμα των ΠΤΝ; το φάσμα των ΠΤΝ;

β) Σε ποιο βαθμό ίσχυε:β) Σε ποιο βαθμό ίσχυε: Η θέση του Η θέση του GardnerGardner πως τα σχολεία της Δύσης προωθούν πως τα σχολεία της Δύσης προωθούν

κυρίως τη κυρίως τη ΓΛ & ΛΜΓΛ & ΛΜ;; Η θέση του Η θέση του TeeleTeele (1997) ότι στο δημοτικό σχολείο κυρίαρχοι (1997) ότι στο δημοτικό σχολείο κυρίαρχοι

ΤΝ είναι ΤΝ είναι η Χ & η ΚΣη Χ & η ΚΣ;; Το πρότυπο που διαπιστώθηκε από την Το πρότυπο που διαπιστώθηκε από την ΠαπανελοπούλουΠαπανελοπούλου για για

τη Στ’ δημοτικού για το ελληνικό ΑΠ;τη Στ’ δημοτικού για το ελληνικό ΑΠ;32

Τα ερωτήματα της μελέτηςΤα ερωτήματα της μελέτης

γ) Σε κάθε ΑΠ:γ) Σε κάθε ΑΠ: Σε ποιους ΤΝ δινόταν Σε ποιους ΤΝ δινόταν έμφασηέμφαση & σε ποιους υπήρχε & σε ποιους υπήρχε έλλειμμαέλλειμμα;; Ποιο από τα μαθήματα Ποιο από τα μαθήματα συγκέντρωνε τους περισσότερους συγκέντρωνε τους περισσότερους

ΤΝΤΝ, με ποια , με ποια σειρά προτεραιότηταςσειρά προτεραιότητας & ποιο & ποιο τους λιγότερουςτους λιγότερους;; Σε ποιο βαθμό υπήρχε Σε ποιο βαθμό υπήρχε ισοβαρής κατανομήισοβαρής κατανομή των ΤΝ σε κάθε των ΤΝ σε κάθε

μάθημαμάθημα;; Σε ποιο βαθμό οι ΤΝ σε κάθε μάθημα σχετίζονταν Σε ποιο βαθμό οι ΤΝ σε κάθε μάθημα σχετίζονταν με τη φύση με τη φύση

κάθε μαθήματοςκάθε μαθήματος & αντανακλούσαν την πολλαπλότητα των & αντανακλούσαν την πολλαπλότητα των ΤΝΤΝ;;

Και τέλος...Και τέλος...δ) δ) Ποιο από τα δύο ΑΠ έδινε τη δυνατότητα να καλλιεργηθεί Ποιο από τα δύο ΑΠ έδινε τη δυνατότητα να καλλιεργηθεί

όλο το φάσμα των ΠΤΝόλο το φάσμα των ΠΤΝ;;

33

Τα ευρήματα της μελέτης:Τα ευρήματα της μελέτης:Το ΑΠ της ΕλλάδαςΤο ΑΠ της Ελλάδας

Ως προς το συνολικό αριθμό αναφορών Ως προς το συνολικό αριθμό αναφορών στους ΠΤΝ:στους ΠΤΝ:

ΛογικομαθηματικήΛογικομαθηματική 48,3%48,3% ΔιαπροσωπικήΔιαπροσωπική 15,2%15,2% ΧώρουΧώρου 8,1%8,1%

• ΜουσικήΜουσική 0,6%0,6%• ΚιναισθητικήΚιναισθητική 0,1%0,1%

34

Τα ευρήματα της μελέτης:Τα ευρήματα της μελέτης:Το ΑΠ της ΕλλάδαςΤο ΑΠ της Ελλάδας

Ως προς τον αριθμό των παραγράφων Ως προς τον αριθμό των παραγράφων του ΑΠ:του ΑΠ:

1ο: Ιστορία (56,3%)ΛΜ 40,3%ΔΠ 7,2%ΚΣ, ΟΙΚ 0%

2ο: Γεωγραφία (16,9%)ΔΠ 5,2%ΛΜ 5,1%ΜΟΥ 0%

3ο: Κοινωνική & Πολιτική Αγωγή (6,9%)ΛΜ 2,9%ΔΠ 2,8%

ΓΛ, ΚΣ, ΜΟΥ, ΟΙΚ 0%35

Τα ευρήματα της μελέτης:Τα ευρήματα της μελέτης:Το ΑΠ της ΑγγλίαςΤο ΑΠ της Αγγλίας

Ως προς το συνολικό αριθμό αναφορών Ως προς το συνολικό αριθμό αναφορών στους ΠΤΝ:στους ΠΤΝ:

ΛογικομαθηματικήΛογικομαθηματική 34,1%34,1% ΔιαπροσωπικήΔιαπροσωπική 30%30% ΧώρουΧώρου 23,8%23,8%

• ΚιναισθητικήΚιναισθητική 12,2%12,2%• ΕνδοπροσωπικήΕνδοπροσωπική 0,1%0,1%• ΜουσικήΜουσική 0%0%

36

Τα ευρήματα της μελέτης:Τα ευρήματα της μελέτης:Το ΑΠ της ΑγγλίαςΤο ΑΠ της Αγγλίας

Ως προς τον αριθμό των παραγράφων Ως προς τον αριθμό των παραγράφων του ΑΠ:του ΑΠ:

3ο: Ιστορία (23,9%)ΛΜ 9,8%ΔΠ 9,8%ΓΛ 2,4%

ΚΣ, ΜΟΥ, ΟΙΚ, ΕΝ 0%

2ο: Γεωγραφία (42,6%)Χ 14,6%ΛΜ 9,1%

ΜΟΥ, ΕΝ 0%

1ο: Κοινωνική & Πολιτική Αγωγή (57,4%)ΛΜ 15,2%ΔΠ 13,5%

ΜΟΥ, ΟΙΚ 0%

37

ΔιαπιστώσειςΔιαπιστώσεις

Με μια πρώτη ματιά...Με μια πρώτη ματιά... Έμφαση στη Έμφαση στη ΛΜΛΜ νοημοσύνη νοημοσύνη Στοχοθεσία σύμφωνη με τον αντίστοιχο για κάθε Στοχοθεσία σύμφωνη με τον αντίστοιχο για κάθε

μάθημα επιστημονικό κλάδομάθημα επιστημονικό κλάδο Έλλειψη ισοβαρούς κατανομής των Έλλειψη ισοβαρούς κατανομής των ΤΝΤΝ

38

ΔιαπιστώσειςΔιαπιστώσεις

Ειδικότερα:Ειδικότερα: Σε όλα τα μαθήματα εντοπίστηκαν & ορισμένοι Σε όλα τα μαθήματα εντοπίστηκαν & ορισμένοι ΤΝΤΝ Συνολικά συναντώνται όλοι οι ΤΝ στα εξεταζόμενα Συνολικά συναντώνται όλοι οι ΤΝ στα εξεταζόμενα

τεκμήριατεκμήρια Αρκετά τεκμήρια δεν εμπεριείχαν ούτε τους μισούς Αρκετά τεκμήρια δεν εμπεριείχαν ούτε τους μισούς

ΤΝΤΝ Ενώ στο ΑΠ της Ελλάδας οι περισσότεροι Ενώ στο ΑΠ της Ελλάδας οι περισσότεροι ΤΝ ΤΝ

εμφανίζονται στην εμφανίζονται στην ΙστορίαΙστορία & οι λιγότεροι στην & οι λιγότεροι στην Κοινωνική & Πολιτική ΑγωγήΚοινωνική & Πολιτική Αγωγή, στης Αγγλίας , στης Αγγλίας συμβαίνει το αντίθετο.συμβαίνει το αντίθετο.

Πολύ μικρότερα ποσοστά Πολύ μικρότερα ποσοστά ΓΛΓΛ νοημοσύνης από το νοημοσύνης από το αναμενόμενο (Παπανελοπούλου 2002, αναμενόμενο (Παπανελοπούλου 2002, Teele 1997Teele 1997))

39

Παρατηρήσεις ανά μάθημα:Παρατηρήσεις ανά μάθημα:ΓεωγραφίαΓεωγραφία

Ελλάδα Ελλάδα ΛΜ ΛΜ & & ΔΠΔΠΑγγλία Αγγλία ΛΜΛΜ & & ΧΧ

ΛΜΛΜ: κριτική σκέψη, Ευρωπαίος πολίτης, κατανόηση : κριτική σκέψη, Ευρωπαίος πολίτης, κατανόηση φυσικού & κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντοςφυσικού & κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος

ΧΩΧΩ: κατανόηση φυσικού & κοινωνικοπολιτικού : κατανόηση φυσικού & κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντοςπεριβάλλοντος

ΔΠΔΠ: κοινωνικο-πολιτικές δεξιότητες (συμμετοχή στα : κοινωνικο-πολιτικές δεξιότητες (συμμετοχή στα κοινά, επίλυση περιβαλλοντικών κ.ά. προβλημάτων)κοινά, επίλυση περιβαλλοντικών κ.ά. προβλημάτων)

40

Παρατηρήσεις ανά μάθημα:Παρατηρήσεις ανά μάθημα:ΙστορίαΙστορία

Ελλάδα Ελλάδα ΛΜΛΜ & & ΔΠΔΠΑγγλία Αγγλία ΧΧ & & ΛΜΛΜ

ΛΜΛΜ: στοχαστική σκέψη, ανακάλυψη-αξιοποίηση-: στοχαστική σκέψη, ανακάλυψη-αξιοποίηση-ερμηνεία ιστορικών γεγονότωνερμηνεία ιστορικών γεγονότων

ΧΧ: χάρτες & διαγράμματα: χάρτες & διαγράμματα ΔΠΔΠ: συζήτηση – αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών: συζήτηση – αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών

41

Παρατηρήσεις ανά μάθημα:Παρατηρήσεις ανά μάθημα:Κοινωνική & Πολιτική ΑγωγήΚοινωνική & Πολιτική Αγωγή

Ελλάδα & Αγγλία Ελλάδα & Αγγλία ΛΜΛΜ & & ΔΠΔΠ

ΛΜΛΜ: κριτική ικανότητα: κριτική ικανότητα ΔΠΔΠ: συμμετοχικές δεξιότητες, δημοκρατικότητα, : συμμετοχικές δεξιότητες, δημοκρατικότητα,

ενδιαφέρον για το συνάνθρωποενδιαφέρον για το συνάνθρωπο

42

Συμπερασματικά...Συμπερασματικά... Έμφαση σε 2 Έμφαση σε 2 ΤΝΤΝ κυρίως ( κυρίως (ΛΜΛΜ & & ΔΠΔΠ – έπεται η – έπεται η ΧΧ) ) Τα δύο ΑΠ δεν συνάδουν στην πολύπλευρη & ολόπλευρη Τα δύο ΑΠ δεν συνάδουν στην πολύπλευρη & ολόπλευρη

ανάπτυξη.ανάπτυξη. Μη ισοβαρής κατανομή των Μη ισοβαρής κατανομή των ΤΝΤΝ

Απόκτηση ελλειμματικών ικανοτήτων & συρρίκνωση Απόκτηση ελλειμματικών ικανοτήτων & συρρίκνωση νοητικού δυναμικού.νοητικού δυναμικού.

Μαθητές-όμηροι των παραδοσιακά αποδεκτών Μαθητές-όμηροι των παραδοσιακά αποδεκτών ΤΝΤΝ Σοβαρές επιπτώσεις σε προσωπικές ικανότητες & Σοβαρές επιπτώσεις σε προσωπικές ικανότητες &

ενδεχόμενη ανεπάρκεια για τους μη κατέχοντες τους ΤΝ ενδεχόμενη ανεπάρκεια για τους μη κατέχοντες τους ΤΝ αυτούς.αυτούς.

Στέρηση ευκαιριών ανάπτυξης όλου του φάσματος Στέρηση ευκαιριών ανάπτυξης όλου του φάσματος των των ΤΝΤΝ

Αρνητικά συναισθήματα (χαμηλή αυτοεκτίμηση, Αρνητικά συναισθήματα (χαμηλή αυτοεκτίμηση, απόρριψη, έλλειψη κινήτρων, συρρίκνωση, κ.ά.)απόρριψη, έλλειψη κινήτρων, συρρίκνωση, κ.ά.)

43

Συμπερασματικά...Συμπερασματικά...

Στεγανότητα γνωστικών αντικειμένων Στεγανότητα γνωστικών αντικειμένων Αποσπασματικότητα περιεχομένου, επιφανειακή Αποσπασματικότητα περιεχομένου, επιφανειακή

κάλυψή του, απομνημόνευσηκάλυψή του, απομνημόνευση Υπονόμευση αλληλομάθησης, συνεργατικής Υπονόμευση αλληλομάθησης, συνεργατικής

γνώσης & συλλογικής «συγκομιδής» στοιχείωνγνώσης & συλλογικής «συγκομιδής» στοιχείων Στέρηση καλλιέργειας πολύπλευρης ανάπτυξης & Στέρηση καλλιέργειας πολύπλευρης ανάπτυξης &

ολοκλήρωσης των μαθητώνολοκλήρωσης των μαθητών

44

ΠροτάσειςΠροτάσεις

Προγράμματα σπουδών & σχολικά εγχειρίδια:Προγράμματα σπουδών & σχολικά εγχειρίδια: Προώθηση πολύπλευρης ανάπτυξης & ΠΤΝΠροώθηση πολύπλευρης ανάπτυξης & ΠΤΝ Δημιουργία ευκαιριών μάθησης:Δημιουργία ευκαιριών μάθησης:

Συνειδητοποίηση (από πλευράς των μαθητών) των Συνειδητοποίηση (από πλευράς των μαθητών) των δυνάμεων & των ελλείψεών τουςδυνάμεων & των ελλείψεών τους

Αναβάθμιση του συνολικού τους δυναμικούΑναβάθμιση του συνολικού τους δυναμικού Ικανοποίηση των αναγκών τουςΙκανοποίηση των αναγκών τους Παροχή δυνατότητας κοινωνικής & επαγγελματικής Παροχή δυνατότητας κοινωνικής & επαγγελματικής

υλοποίησης των επιλογών τουςυλοποίησης των επιλογών τους Πληρότητα, ευμάρεια & ευτυχία στην προσωπική τους Πληρότητα, ευμάρεια & ευτυχία στην προσωπική τους

ζωήζωή

45

Κλείνοντας το θέμα...Κλείνοντας το θέμα...

«Αναμένουμε ότι το νέο «διαθεματικό» ΑΠ & τα «Αναμένουμε ότι το νέο «διαθεματικό» ΑΠ & τα εγχειρίδια που το συνοδεύουν [...] δεν αναπαράγουν εγχειρίδια που το συνοδεύουν [...] δεν αναπαράγουν

την κατάσταση του παρελθόντος.»την κατάσταση του παρελθόντος.»

(Γ. Φλουρής –Μ.Ιβρίντελη, 2009)(Γ. Φλουρής –Μ.Ιβρίντελη, 2009)

46

Οι ΠΤΝ και το ΑΠ των κοινωνικών Οι ΠΤΝ και το ΑΠ των κοινωνικών σπουδών της ελληνικής Α΄ σπουδών της ελληνικής Α΄

Βάθμιας εκπαίδευσης.Βάθμιας εκπαίδευσης. (Γ. Φλουρής – Μ.Ιβρίντελη)(Γ. Φλουρής – Μ.Ιβρίντελη)

Συγκριτική θεώρηση των δύο τελευταίων Συγκριτική θεώρηση των δύο τελευταίων προσπαθειών (1982-2006)προσπαθειών (1982-2006)

Σκοπός της έρευναςΣκοπός της έρευνας Παρουσίαση ευρημάτων Παρουσίαση ευρημάτων ΣυμπέρασμαΣυμπέρασμα

47

Μέρος του σκοπού της Α΄ βάθμιας &Μέρος του σκοπού της Α΄ βάθμιας &Β΄ βάθμιας εκπαίδευσης Β΄ βάθμιας εκπαίδευσης

(Ν.1566/1985, ΠΔ. 583, κ.ά.)(Ν.1566/1985, ΠΔ. 583, κ.ά.)::

Η ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών.... καιΗ ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών.... και Η δυνατότητα να αναπτύξουν αρμονικά το πνεύμα Η δυνατότητα να αναπτύξουν αρμονικά το πνεύμα

και το σώμα τους, τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και και το σώμα τους, τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και τις δεξιότητές τουςτις δεξιότητές τους

48

Σκοπός της μελέτηςΣκοπός της μελέτης

Η ανάλυση των Α.Π. των Κ. Σ. των περιόδων 1982-2005 Η ανάλυση των Α.Π. των Κ. Σ. των περιόδων 1982-2005 & 2006 στην Ελλάδα για να διαπιστωθεί& 2006 στην Ελλάδα για να διαπιστωθεί::

I.I. ποιοι από τους ποιοι από τους ΤΝΤΝ είχαν και έχουν σχεδιαστεί και είχαν και έχουν σχεδιαστεί και επιλεγεί επιλεγεί για να αναπτυχθούν στους μαθητές της Α’ για να αναπτυχθούν στους μαθητές της Α’ βάθμιας Εκπαίδευσηςβάθμιας Εκπαίδευσης;;

II.II. σε ποιο βαθμό ισχύει σε ποιο βαθμό ισχύει ότι και στα σχολεία της Δύσης ότι και στα σχολεία της Δύσης που προωθούν, κυρίως, τη που προωθούν, κυρίως, τη ΓΛΓΛ και και ΛΜ ΛΜ νοημοσύνη, (με νοημοσύνη, (με βάση τον βάση τον Gardner Gardner κ.α.) κ.α.) ;;

49

Σκοπός της μελέτηςΣκοπός της μελέτηςIII.III. σε ποιους σε ποιους ΤΝΤΝ δίνεται δίνεται έμφασηέμφαση και σε ποιους υπάρχει και σε ποιους υπάρχει

έλλειψηέλλειψη;; IV.IV. υπάρχει ισοβαρής κατανομή υπάρχει ισοβαρής κατανομή των των ΤΝΤΝ ανά μάθημα και ανά μάθημα και

περίοδο και αυτοί που απαντώνται περίοδο και αυτοί που απαντώνται σχετίζονται σχετίζονται άμεσα με τη φύση του μαθήματος αυτούάμεσα με τη φύση του μαθήματος αυτού;;

ΜέθοδοςΜέθοδος: : Ανάλυση περιεχομένου Ανάλυση περιεχομένου Μονάδα μέτρησηςΜονάδα μέτρησης: : ΠαράγραφοςΠαράγραφος ΚατηγορίεςΚατηγορίες: : 8 ΤΝ και τα χαρακτηριστικά τους, όπως αυτά ορίζονται με 8 ΤΝ και τα χαρακτηριστικά τους, όπως αυτά ορίζονται με

βάση τον βάση τον GardnerGardner Τρόπος συλλογής και επεξεργασίαςΤρόπος συλλογής και επεξεργασίας:: - κάθε στόχος του ΑΠ θεωρείται ως μια αυτοτελής παράγραφος,- κάθε στόχος του ΑΠ θεωρείται ως μια αυτοτελής παράγραφος, - το σύνολο των παραγράφων που εξετάστηκε είναι 2.839. - το σύνολο των παραγράφων που εξετάστηκε είναι 2.839.

50

Παρουσίαση των ευρημάτων της Παρουσίαση των ευρημάτων της έρευναςέρευνας

1. Το Α.Π. των κοινωνικών σπουδών της Ελλάδας της 1. Το Α.Π. των κοινωνικών σπουδών της Ελλάδας της περιόδου 1982περιόδου 1982

Ως προς το συνολικό αριθμό αναφορών σε όλους Ως προς το συνολικό αριθμό αναφορών σε όλους τους ΤΝτους ΤΝ::

ΛΜΛΜ (22,8%) (22,8%) ΚΣΚΣ (0,5%) (0,5%) ΔΠΡΔΠΡ (19,8%) (19,8%) ΜΟΥΜΟΥ (0,4%) (0,4%) ΕΝΕΝ (15,2%) (15,2%)

51


Αναφορά ποσοστών ανά μάθημαΑναφορά ποσοστών ανά μάθημα::

1.1. Ιστορία (24,7 %)Ιστορία (24,7 %)• ΛΜΛΜ (40,3%) (40,3%)• ΔΠ ΔΠ (7,2%)(7,2%)• ΚΣΚΣ && ΟΙΚΟΙΚ (0%) (0%)

2.2. Μελέτη Περ/ντος (22,6%)Μελέτη Περ/ντος (22,6%)• ΔΠΡΔΠΡ (36,5%) (36,5%)• ΟΙΚΟΙΚ (28,7%) (28,7%)• ΓΛΓΛ (0%) (0%)

3.3. Θρησκευτικά(15,4%)Θρησκευτικά(15,4%)• ΕΝΔΕΝΔ (47,6%) (47,6%) • ΔΠΡΔΠΡ (8,8%) (8,8%)• ΓΛ, ΛΜ,ΓΛ, ΛΜ, Χ, ΚΝ Χ, ΚΝ && ΟΙΚΟΙΚ(0%)(0%)

4.4. Γεωγραφία (7,4%)Γεωγραφία (7,4%)• ΔΠΡΔΠΡ (5,2%) (5,2%)• ΛΜ ΛΜ (5,1%)(5,1%)• ΜΟΥΜΟΥ (0%) (0%)

5.5. Κ. Π. Αγωγή(3%)Κ. Π. Αγωγή(3%)• ΛΜΛΜ (2,9%) (2,9%)• ΔΠΡΔΠΡ (2,8%) (2,8%)• ΓΛ, ΚΣ, ΜΟΥ, ΟΙΚ, ΧΓΛ, ΚΣ, ΜΟΥ, ΟΙΚ, Χ (0%) (0%)

52

2. Το Α.Π. των κοινωνικών σπουδών της Ελλάδας της 2. Το Α.Π. των κοινωνικών σπουδών της Ελλάδας της περιόδου 2006 περιόδου 2006

Ως προς το συνολικό αριθμό αναφορών σε ολους Ως προς το συνολικό αριθμό αναφορών σε ολους τους ΤΝτους ΤΝ::

ΔΠΡΔΠΡ (27,8%) (27,8%) ΚΣΚΣ (3,8%) (3,8%) ΛΜΛΜ (19,4%) (19,4%) ΜΟΥΜΟΥ (1,1%) (1,1%)ΕΝΔ ΕΝΔ (15,1%)(15,1%)


53


Αναφορά ποσοστών ανά μάθημαΑναφορά ποσοστών ανά μάθημα

1.1. Ιστορία (35,6%)Ιστορία (35,6%)• ΛΜΛΜ (43,4%) (43,4%)• ΔΠΔΠ (28,7%) (28,7%)• ΜΟΥΜΟΥ και και ΕΝ ΕΝ (0%)(0%)

2.2. Μελέτη Περ/ντος (25,3%)Μελέτη Περ/ντος (25,3%)• ΔΠΔΠ (27,9%) (27,9%)• ΟΙΚΟΙΚ (27,6%) (27,6%)• αναφορές για όλους αναφορές για όλους

τους τους ΤΝΤΝ3.3. Θρησκευτικά (20%)Θρησκευτικά (20%)

• ΕΝΕΝ (73,6%) (73,6%)• ΔΠΔΠ (16,1%) (16,1%)• ΛΜΛΜ και και ΚΣΚΣ (0%) (0%)

4.4. Γεωγραφία (13,5%)Γεωγραφία (13,5%)• ΟΙΚΟΙΚ (39,5%) (39,5%)• ΧΧ (35,6%) (35,6%)• ΓΛ, ΜΟΥ ΓΛ, ΜΟΥ καικαιΕΝ ΕΝ (0%)(0%)

5.5. Κ. & Π. Αγωγή(4,7%)Κ. & Π. Αγωγή(4,7%)• ΔΠΔΠ (83%) (83%)• ΛΜΛΜ (12,8%) (12,8%)• λοιποί λοιποί ΤΝΤΝ (0%) (0%)

54

Η συστηματική ανάλυση των τεκμηρίων Η συστηματική ανάλυση των τεκμηρίων κατέδειξεκατέδειξε::

Έλλειψη ισοβαρούς κατανομής των ΤΝ και για τις Έλλειψη ισοβαρούς κατανομής των ΤΝ και για τις δύο περιόδουςδύο περιόδους

Δεν χαρακτηρίζονται από πολλαπλότητα και Δεν χαρακτηρίζονται από πολλαπλότητα και πολυδρομικότητα στις προσεγγίσεις τουςπολυδρομικότητα στις προσεγγίσεις τους

1.1. Δεν επιτυγχάνεται ίση κατανομή των ΠΤΝ σ’ αυτάΔεν επιτυγχάνεται ίση κατανομή των ΠΤΝ σ’ αυτά

2.2. Δεν δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την Δεν δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την πραγμάτωση της ολόπλευρης και πολύπλευρης πραγμάτωση της ολόπλευρης και πολύπλευρης

ανάπτυξης των μαθητών ανάπτυξης των μαθητών 55

Η συστηματική ανάλυση των Η συστηματική ανάλυση των τεκμηρίων κατέδειξετεκμηρίων κατέδειξε::

Από τους δύο κλασσικούς ΤΝ και τα δύο ΑΠ φαίνεται Από τους δύο κλασσικούς ΤΝ και τα δύο ΑΠ φαίνεται να δίνουν έμφαση κυρίως στη να δίνουν έμφαση κυρίως στη ΛΜΛΜ, παραμελώντας σε , παραμελώντας σε πολύ σημαντικό βαθμό τη πολύ σημαντικό βαθμό τη ΓΛΓΛ..

Αν και συναντώνται όλοι οι Αν και συναντώνται όλοι οι ΤΝ ΤΝ στα εξεταζόμενα στα εξεταζόμενα τεκμήρια, αρκετά από αυτά δεν περιέχουν ούτε τους τεκμήρια, αρκετά από αυτά δεν περιέχουν ούτε τους μισούς.μισούς.

Δεν ικανοποιείται σε σημαντικό βαθμό ο πλουραλισμός Δεν ικανοποιείται σε σημαντικό βαθμό ο πλουραλισμός

της πολυνοητικής φύσης του μαθητή της πολυνοητικής φύσης του μαθητή

56

Η συστηματική ανάλυση των Η συστηματική ανάλυση των τεκμηρίων κατέδειξετεκμηρίων κατέδειξε::

Τέλος ...Τέλος ... Και στα δύο Α.Π. οι περισσότεροι Και στα δύο Α.Π. οι περισσότεροι ΤΝΤΝ εμφανίζονται εμφανίζονται

στο μάθημα της στο μάθημα της ΙστορίαςΙστορίας, ενώ οι λιγότεροι στο , ενώ οι λιγότεροι στο μάθημα της μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής ΑγωγήςΚοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής..

Μη αναμενόμενα τα πολύ μικρά ποσοστά που Μη αναμενόμενα τα πολύ μικρά ποσοστά που συγκέντωσαν η συγκέντωσαν η ΓΛΓΛ νοημοσύνη και για τα δύο νοημοσύνη και για τα δύο τεκμήρια. (βλ. Παπανελοπούλου 2002 ∙τεκμήρια. (βλ. Παπανελοπούλου 2002 ∙ Teele, 1997) Teele, 1997)

57

Πιο συγκεκριμέναΠιο συγκεκριμένα: : Για το μάθημα της ΓεωγραφίαςΓια το μάθημα της Γεωγραφίας:: Στο Α.Π. του 1982 έμφαση δινόταν στη Στο Α.Π. του 1982 έμφαση δινόταν στη ΔΠΡΔΠΡ && τη τη

ΛΜΛΜ, ενώ στο Α.Π. του 2006 στην , ενώ στο Α.Π. του 2006 στην ΟΙΚΟΙΚ && ΧΧ. . - - ΔΠΔΠ:: ανάπτυξη κοινωνικο-πολιτικών δεξιοτήτων ανάπτυξη κοινωνικο-πολιτικών δεξιοτήτων

σχετικών με την προσπάθεια συμμετοχής στα κοινά σχετικών με την προσπάθεια συμμετοχής στα κοινά και τη και τη συνεργασία στην επίλυση περιβαλλοντικών συνεργασία στην επίλυση περιβαλλοντικών κ.ά.θεμάτων – προβλημάτωνκ.ά.θεμάτων – προβλημάτων..

- - ΛΜΛΜ:: καλλιέργεια δεξιοτήτων που σχετίζονται με καλλιέργεια δεξιοτήτων που σχετίζονται με την ερευνητική διαδικασίατην ερευνητική διαδικασία και με την και με την κατανόηση κατανόηση των αιτιωδών σχέσεων και «νόμων» που των αιτιωδών σχέσεων και «νόμων» που χαρακτηρίζουν το φυσικό περιβάλλονχαρακτηρίζουν το φυσικό περιβάλλον..

- Κάτι αντίστοιχο φαίνεται να ισχύει στη δεύτερη - Κάτι αντίστοιχο φαίνεται να ισχύει στη δεύτερη περίπτωση τόσο για την περίπτωση τόσο για την ΟΙΚΟΙΚ όσο και για την όσο και για την ΧΧ.. 58

Πιο συγκεκριμέναΠιο συγκεκριμένα Για το μάθημα της ΙστορίαςΓια το μάθημα της Ιστορίας:: Τα μεγαλύτερα ποσοστά και για τα δύο τεκμήρια Τα μεγαλύτερα ποσοστά και για τα δύο τεκμήρια

συγκέντρωσε η συγκέντρωσε η ΛΜΛΜ και η και η ΔΠΔΠ.. - - ΛΜΛΜ: : συνδέονται ενδεχομένως με την συνδέονται ενδεχομένως με την ανάπτυξη της ανάπτυξη της

στοχαστικής σκέψης των μαθητών – μελλοντικών στοχαστικής σκέψης των μαθητών – μελλοντικών πολιτών – πολιτών – και τη και τη διαμόρφωση δεξιοτήτων που διαμόρφωση δεξιοτήτων που απαιτούνται για την ανακάλυψη, αξιοποίηση και απαιτούνται για την ανακάλυψη, αξιοποίηση και ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων, ως προβλημάτων ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων, ως προβλημάτων και όχι ως απλών συμβάντωνκαι όχι ως απλών συμβάντων..

- - ΔΠΔΠ:: οφείλεται στο ότι πολύ συχνά επιδιωκόταν η οφείλεται στο ότι πολύ συχνά επιδιωκόταν η συζήτηση μεταξύ των μαθητών, παραπέμποντας στη συζήτηση μεταξύ των μαθητών, παραπέμποντας στη δυνατότητα ανάπτυξης αλληλεπιδράσεων μεταξύ δυνατότητα ανάπτυξης αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους.τους. 59

Πιο συγκεκριμέναΠιο συγκεκριμένα Για το μάθημα της Μελέτης του ΠεριβάλλοντοςΓια το μάθημα της Μελέτης του Περιβάλλοντος:: τα μεγαλύτερα ποσοστά και για τα δύο τεκμήρια τα μεγαλύτερα ποσοστά και για τα δύο τεκμήρια

συγκέντωσε η συγκέντωσε η ΔΠΔΠ και η και η ΟΙΚΟΙΚ νοημοσύνη. νοημοσύνη.

Για το μάθημα των ΘρησκευτικώνΓια το μάθημα των Θρησκευτικών:: και στις δύο περιόδους μεγαλύτερη έμφαση και στις δύο περιόδους μεγαλύτερη έμφαση

δίνεται στην δίνεται στην ΕΝ ΕΝ ακολουθούμενη από την ακολουθούμενη από την ΟΙΚΟΙΚ νοημοσύνη. Το γεγονός αυτό σχετίζεται άρρηκτα με νοημοσύνη. Το γεγονός αυτό σχετίζεται άρρηκτα με τη φύση του συγκεκριμένου γνωστικού τη φύση του συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου, βασικός σκοπός του οποίου είναι αντικειμένου, βασικός σκοπός του οποίου είναι η η δημιουργία, από την πλευρά των μαθητών, ενός δημιουργία, από την πλευρά των μαθητών, ενός αξιακού συστήματος, σύμφωνου με τις αρχές και τα αξιακού συστήματος, σύμφωνου με τις αρχές και τα πιστεύω της Ορθοδοξίας.πιστεύω της Ορθοδοξίας.

60

Πιο συγκεκριμέναΠιο συγκεκριμένα Για το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής ΑγωγήςΓια το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής:: και στις δύο περιόδους δίνεται έμφαση στη και στις δύο περιόδους δίνεται έμφαση στη ΛΜΛΜ και και

στη στη ΔΠΔΠ.. - - ΛΜΛΜ:: να βοηθήσουν τους μαθητές, μέσω του να βοηθήσουν τους μαθητές, μέσω του

γνωστικού αντικειμένου, γνωστικού αντικειμένου, να αναπτύξουν την κριτική να αναπτύξουν την κριτική ικανότητα, φέρνοντας τους αντιμέτωπους με μια ικανότητα, φέρνοντας τους αντιμέτωπους με μια σειρά σύγχρονων κοινωνικών – θεσμικών σειρά σύγχρονων κοινωνικών – θεσμικών προβλημάτων που είναι σημαντικά τόσο για το άτομο προβλημάτων που είναι σημαντικά τόσο για το άτομο όσο και για το κοινωνικό περιβάλλονόσο και για το κοινωνικό περιβάλλον..

-- ΔΠΔΠ: : άμεσα συνυφασμένη με τη φύση του άμεσα συνυφασμένη με τη φύση του μαθήματος βασική επιδίωξη του οποίου είναι μαθήματος βασική επιδίωξη του οποίου είναι η η ανάπτυξη συμμετοχικών δεξιοτήτων ανάπτυξη συμμετοχικών δεξιοτήτων καθώς και καθώς και ικανοτήτων που σχετίζονται με το δημοκρατικό τρόπο ικανοτήτων που σχετίζονται με το δημοκρατικό τρόπο ζωής και το ενδιαφέρον για το συνάνθρωποζωής και το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο.. 61

ΣυμπέρασμαΣυμπέρασμα

Τα Α.Π. και των δύο περιόδων δεν δημιουργούν Τα Α.Π. και των δύο περιόδων δεν δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την πολλαπλή προώθηση τις προϋποθέσεις για την πολλαπλή προώθηση του περιεχομένου των γνωστικών αντικειμένων. του περιεχομένου των γνωστικών αντικειμένων.

Ο κάθε μαθητής δεν έχει τη δυνατότητα Ο κάθε μαθητής δεν έχει τη δυνατότητα να να ανακαλύψειανακαλύψει, , να χρησιμοποιήσει να χρησιμοποιήσει και και να να αναπτύξει τα δικά του προσωπικά «κανάλια»αναπτύξει τα δικά του προσωπικά «κανάλια» που θα του επιτρέψουν να διεισδύσει με που θα του επιτρέψουν να διεισδύσει με αποτελεσματικότητα στη γνώση αλλά και να αποτελεσματικότητα στη γνώση αλλά και να αναπτυχθεί ολόπλευρα.αναπτυχθεί ολόπλευρα.

62

Η μικρασιατική Η μικρασιατική καταστροφήκαταστροφήΙστορία Γενικής ΠαιδείαςΙστορία Γενικής ΠαιδείαςΓ’ τάξη Ενιαίου ΛυκείουΓ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου

ΣτόχοιΣτόχοι Να μάθουν οι μαθητές για την Μικρασιατική Να μάθουν οι μαθητές για την Μικρασιατική

Καταστροφή, καθώς και τις πολιτικές και τις Καταστροφή, καθώς και τις πολιτικές και τις στρατηγικές που οδήγησαν σ' αυτήν. στρατηγικές που οδήγησαν σ' αυτήν.

Να αναπτύξουν είδη νοημοσύνης στα οποία πριν Να αναπτύξουν είδη νοημοσύνης στα οποία πριν δεν ήταν τόσο δυνατοί. δεν ήταν τόσο δυνατοί.

Να αξιοποιήσουν τα είδη της νοημοσύνης στα οποία Να αξιοποιήσουν τα είδη της νοημοσύνης στα οποία είναι δυνατοί για να μπορέσουν να κατανοήσουν και είναι δυνατοί για να μπορέσουν να κατανοήσουν και να εμπεδώσουν το μάθημα. να εμπεδώσουν το μάθημα.

Να μάθουν τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους Να μάθουν τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους και να δεχτούν τη «διαφορετικότητα» των και να δεχτούν τη «διαφορετικότητα» των συμμαθητών τους με τη βοήθεια της θεωρίας της συμμαθητών τους με τη βοήθεια της θεωρίας της Πολλαπλής Νοημοσύνης. Πολλαπλής Νοημοσύνης.

65

Η ζωή στη ΣμύρνηΗ ζωή στη Σμύρνη

Το κοσμικό τμήμα της προκυμαίας της Το κοσμικό τμήμα της προκυμαίας της Σμύρνης με το περίφημο Σμύρνης με το περίφημο SportingSporting ClubClub. . Επιστολικό Δελτάριο του 1900.Επιστολικό Δελτάριο του 1900.

ΑΠΟ ΞΕΝΟ ΑΠΟ ΞΕΝΟ TOTOΠΟ ΠΟ ((ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ))Από ξένο τόπο κι από αλαργινό (Χ2) Από ξένο τόπο κι από αλαργινό (Χ2) ήρθε ένα κορίτσι, φως µου, δώδεκα ήρθε ένα κορίτσι, φως µου, δώδεκα

χρονών. (Χ2) χρονών. (Χ2) Ούτε στην πόρτα βγαίνει ούτε στο στενό Ούτε στην πόρτα βγαίνει ούτε στο στενό

(Χ2)(Χ2)ούτε στο παραθύρι, φως µου, µια ώρα να ούτε στο παραθύρι, φως µου, µια ώρα να

τη δω. (Χ2) τη δω. (Χ2) Έβγα κόρη του γιαλού, άστρο φωτεινό Έβγα κόρη του γιαλού, άστρο φωτεινό

(Χ2) (Χ2) έβγα στο παραθύρι, φως µου, δυο λόγια έβγα στο παραθύρι, φως µου, δυο λόγια

να σου πω. (Χ2) να σου πω. (Χ2) "Έλα κόρη του γιαλού, άστρο λαµπερό "Έλα κόρη του γιαλού, άστρο λαµπερό

(Χ2)(Χ2)χάρισέ µου την ελιά σου που 'χεις στο χάρισέ µου την ελιά σου που 'χεις στο

λαιµό. (Χ2) λαιµό. (Χ2) 66

Ελληνικοί πληθυσμοί στη Μ. Ελληνικοί πληθυσμοί στη Μ. ΑσίαΑσία

67

Τα γεγονότα της ενότηταςΤα γεγονότα της ενότητας

1.1. Οι ζώνες επιρροής των Μ. Οι ζώνες επιρροής των Μ. ΔυνάμεωνΔυνάμεων

2.2. Η απόβαση του ελληνικού Η απόβαση του ελληνικού στρατούστρατού

3.3. Οι κινήσεις Κεμάλ & ΒενιζέλουΟι κινήσεις Κεμάλ & Βενιζέλου4.4. Η κυβερνητική αλλαγή στην Η κυβερνητική αλλαγή στην

ΕλλάδαΕλλάδα5.5. Η κυβέρνηση Δημ. ΓούναρηΗ κυβέρνηση Δημ. Γούναρη6.6. Η αποχώρηση του ελληνικού Η αποχώρηση του ελληνικού

στρατούστρατού7.7. Ο αντίκτυπος της μικρασιατικής Ο αντίκτυπος της μικρασιατικής

κρίσης στην Ελλάδακρίσης στην Ελλάδα8.8. Η Μικρασιατική καταστροφήΗ Μικρασιατική καταστροφή 68

Γιατί αποχώρησε ο ελληνικός Γιατί αποχώρησε ο ελληνικός στρατός;στρατός;

Επίσκεψη Κων/νου στη ΣμύρνηΕπίσκεψη Κων/νου στη Σμύρνη

ΚΕΜΑΛ:ΚΕΜΑΛ:«Ιερός Πόλεμος» «Ιερός Πόλεμος» VsVs Ελλήνων Ελλήνων(26-06/10-07-(26-06/10-07-19211921))

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ:ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ:

Να πληγεί το κεμαλικό κίνημα στην Να πληγεί το κεμαλικό κίνημα στην καρδιά του (Άγκυρα)καρδιά του (Άγκυρα)

Κατάληψη: Άγκυρας, Κιουτάχειας, Κατάληψη: Άγκυρας, Κιουτάχειας, Εσκί-Σεχίρ.Εσκί-Σεχίρ.

(Συνεχίζεται…)(Συνεχίζεται…)

69

Χρονολογική γραμμήΧρονολογική γραμμή

70

Η καταστροφή της ΣμύρνηςΗ καταστροφή της Σμύρνης

Σκηνή από την εγκατάλειψη της Σκηνή από την εγκατάλειψη της Σμύρνης.Σμύρνης.

Εικόνα από την πυρπόληση της Εικόνα από την πυρπόληση της Σμύρνης.Σμύρνης.

Ερείπια μετά τον Ερείπια μετά τον εμπρησμό.εμπρησμό.

71

Ο Τύπος για την ΚαταστροφήΟ Τύπος για την Καταστροφή

72

Παράλληλα κείμεναΠαράλληλα κείμενα

Θεματολογία:Θεματολογία: ΜαρτυρίεςΜαρτυρίες Τούρκοι και ΈλληνεςΤούρκοι και Έλληνες Μ. Δυνάµεις και Κεµαλική εισβολή στη ΣµύρνηΜ. Δυνάµεις και Κεµαλική εισβολή στη Σµύρνη Τα διπλωματικά σφάλματαΤα διπλωματικά σφάλματα

73

Δραστηριότητες για μέσα στην τάξη Δραστηριότητες για μέσα στην τάξη μετά το μάθημαμετά το μάθημα

Παντοµίµα:Παντοµίµα: Ένας µαθητής υποδύεται κάποιο πρόσωπο ή Ένας µαθητής υποδύεται κάποιο πρόσωπο ή προσωποποιηµένη µορφή κρατών που συναντήσαµε προσωποποιηµένη µορφή κρατών που συναντήσαµε µαθαίνοντας για τη Μικρασιατική καταστροφή, ενώ οι µαθαίνοντας για τη Μικρασιατική καταστροφή, ενώ οι συµµαθητές του προσπαθούν να µαντέψουν το πρόσωπο αυτό.συµµαθητές του προσπαθούν να µαντέψουν το πρόσωπο αυτό.

ΠαρομοιώσειςΠαρομοιώσεις: Αν τελικά η στάση των Μ. Δυνάμεων έμοιαζε µε : Αν τελικά η στάση των Μ. Δυνάμεων έμοιαζε µε τη συμπεριφορά της αλεπούς, ποιο στοιχείο της φύσης θεωρείτε τη συμπεριφορά της αλεπούς, ποιο στοιχείο της φύσης θεωρείτε ότι µπορεί να παροµοιαστεί µε: τη «Μεγάλη Ιδέα», τον Κεµάλ, ότι µπορεί να παροµοιαστεί µε: τη «Μεγάλη Ιδέα», τον Κεµάλ, την κυβέρνηση Γούναρη & τον Κωνσταντίνο, τον ελληνικό την κυβέρνηση Γούναρη & τον Κωνσταντίνο, τον ελληνικό --τουρκικό στρατό, την εσωτερική κατάσταση της Ελλάδος µετά τη τουρκικό στρατό, την εσωτερική κατάσταση της Ελλάδος µετά τη µικρασιατική κρίση, ... ;µικρασιατική κρίση, ... ;

Παραδείγματα:Παραδείγματα: Με βάση τα όσα μάθατε, βρείτε παραδείγματα Με βάση τα όσα μάθατε, βρείτε παραδείγματα από την παγκόσμια ιστορία όπου από την παγκόσμια ιστορία όπου «η ιστορία επαναλαμβάνεται»«η ιστορία επαναλαμβάνεται»..

Συζήτηση:Συζήτηση: Πόσο επηρέασαν τα γεγονότα που διδαχθήκατε τη Πόσο επηρέασαν τα γεγονότα που διδαχθήκατε τη σημερινή πραγματικότητα; Τι θα μπορούσε να είχε γίνει σημερινή πραγματικότητα; Τι θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά και πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα διαφορετικά και πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα σήμερα;σήμερα; 74

Eργασίες για το σπίτιEργασίες για το σπίτι

Κάθε παιδί επιλέγει Κάθε παιδί επιλέγει μίαμία από τις παρακάτω δραστηριότητες: από τις παρακάτω δραστηριότητες:

α) Για την καλλιέργεια και αξιοποίηση της α) Για την καλλιέργεια και αξιοποίηση της γλωσσικής νοηµοσύνης γλωσσικής νοηµοσύνης 1. Να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τη Μικρασιατική 1. Να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τη Μικρασιατική

καταστροφή και τα γεγονότα που οδήγησαν καταστροφή και τα γεγονότα που οδήγησαν σ’ σ’ αυτή µέσα από: αυτή µέσα από: βιβλία βιβλία εφηµερίδες της εποχής εφηµερίδες της εποχής ηλεκτρονικά µέσα (ηλεκτρονικά µέσα (internetinternet) ) σύγχρονα αφιερώµατα στη Μικρασιατική Καταστροφή σύγχρονα αφιερώµατα στη Μικρασιατική Καταστροφή αρχεία µε ηχογραφηµένες ή καταγεγραµµένες µαρτυρίες αρχεία µε ηχογραφηµένες ή καταγεγραµµένες µαρτυρίες αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότααφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα

και να γράψουν µία εργασία σχετική µε το θέµα αξιοποιώντας τις και να γράψουν µία εργασία σχετική µε το θέµα αξιοποιώντας τις πληροφορίες αυτές. πληροφορίες αυτές.

2. Να γράψουν ποιήµατα εµπνευσµένα από τα όσα διδάχτηκαν. 2. Να γράψουν ποιήµατα εµπνευσµένα από τα όσα διδάχτηκαν. 3. Να γράψουν δοκίµιο στο οποίο να εκφράζουν τις σκέψεις και τα 3. Να γράψουν δοκίµιο στο οποίο να εκφράζουν τις σκέψεις και τα

σχόλιά τους για τις πολιτικές και στρατηγικές που σχόλιά τους για τις πολιτικές και στρατηγικές που ακολουθήθηκαν στα γεγονότα της Σµύρνης το 1922. ακολουθήθηκαν στα γεγονότα της Σµύρνης το 1922.

75


β) Για την καλλιέργεια και αξιοποίηση της β) Για την καλλιέργεια και αξιοποίηση της λογικο - µαθηµατικής λογικο - µαθηµατικής νοηµοσύνης νοηµοσύνης Να συγκεντρώσουν τις κυριότερες χρονολογίες και γεγονότα Να συγκεντρώσουν τις κυριότερες χρονολογίες και γεγονότα ώστε να παρουσιάσουν επιγραµµατικά το χρονικό της ελληνικής ώστε να παρουσιάσουν επιγραµµατικά το χρονικό της ελληνικής εκστρατείας στη Μικρά Ασία. εκστρατείας στη Μικρά Ασία.

γ) Για τη καλλιέργεια και αξιοποίηση της γ) Για τη καλλιέργεια και αξιοποίηση της µουσικής νοηµοσύνης: µουσικής νοηµοσύνης: 1 . Να βρουν και να φέρουν στην τάξη παραδοσιακά 1 . Να βρουν και να φέρουν στην τάξη παραδοσιακά Μικρασιάτικα τραγούδια, καθώς και τραγούδια Μικρασιατών Μικρασιάτικα τραγούδια, καθώς και τραγούδια Μικρασιατών προσφύγων που να αναφέρονται στα γεγονότα του 1922. προσφύγων που να αναφέρονται στα γεγονότα του 1922. 2. Να συνθέσουν τραγούδια µε βάση τα γεγονότα της 2. Να συνθέσουν τραγούδια µε βάση τα γεγονότα της εκστρατείας στη Σµύρνη. Είναι ελεύθεροι να ακολουθήσουν την εκστρατείας στη Σµύρνη. Είναι ελεύθεροι να ακολουθήσουν την τεχνοτροπία παραδοσιακών Μικρασιάτικων τραγουδιών τεχνοτροπία παραδοσιακών Μικρασιάτικων τραγουδιών προσφυγικών, συγχρόνων ή και κάθε άλλου µουσικού προσφυγικών, συγχρόνων ή και κάθε άλλου µουσικού ρεύµατος. ρεύµατος.

76


δ) Για την καλλιέργεια και την αξιοποίηση της δ) Για την καλλιέργεια και την αξιοποίηση της σωµατικής - σωµατικής - κιναισθητικής νοηµοσύνης: κιναισθητικής νοηµοσύνης:

Να παρουσιάσουν κάποιο θεατρικό βασισµένο σε τµήµα της Να παρουσιάσουν κάποιο θεατρικό βασισµένο σε τµήµα της πορείας των γεγονότων της Ελληνικής εκστρατείας στη πορείας των γεγονότων της Ελληνικής εκστρατείας στη Μικρά Ασία. Μικρά Ασία.

ε) Για την καλλιέργεια και την αξιοποίηση της ε) Για την καλλιέργεια και την αξιοποίηση της χωροταξικής χωροταξικής νοηµοσύνης: νοηµοσύνης:

1. Να φτιάξουν σχέδια 1. Να φτιάξουν σχέδια Ι Ι ζωγραφιές µε θέµατα µέσα από τα ζωγραφιές µε θέµατα µέσα από τα γεγονότα που παρουσιάστηκαν στην τάξη. γεγονότα που παρουσιάστηκαν στην τάξη.

2. Να φτιάξουν µια ιστορία από κόµικς που θα παρουσιάζει τα 2. Να φτιάξουν µια ιστορία από κόµικς που θα παρουσιάζει τα γεγονότα της ενότητας που διδάχτηκαν. γεγονότα της ενότητας που διδάχτηκαν.

3. Να βρουν και να παρουσιάσουν στην τάξη οπτικό υλικό 3. Να βρουν και να παρουσιάσουν στην τάξη οπτικό υλικό (φωτογραφίες ή βίντεο) σχετικά µε το µάθηµα. (φωτογραφίες ή βίντεο) σχετικά µε το µάθηµα.

77


στ) Για την καλλιέργεια και την αξιοποίηση της στ) Για την καλλιέργεια και την αξιοποίηση της νατουραλιστικής νατουραλιστικής νοηµοσύνης: νοηµοσύνης: 1. Να ψάξουν για πληροφορίες για τη χλωρίδα και την πανίδα 1. Να ψάξουν για πληροφορίες για τη χλωρίδα και την πανίδα

της Μικράς Ασίας, τα µυρωδικά και τα µπαχαρικά που της Μικράς Ασίας, τα µυρωδικά και τα µπαχαρικά που χρησιµοποιούσαν στην κουζίνα τους οι Μικρασιάτες. χρησιµοποιούσαν στην κουζίνα τους οι Μικρασιάτες.

2. Να κάνουν συσχετισµούς ανάµεσα στα παραπάνω 2. Να κάνουν συσχετισµούς ανάµεσα στα παραπάνω νατουραλιστικά στοιχεία που θα συγκεντρώσουν και στα νατουραλιστικά στοιχεία που θα συγκεντρώσουν και στα γεγονότα που περιλαµβάνει η ενότητα που διδάχτηκαν (κατά γεγονότα που περιλαµβάνει η ενότητα που διδάχτηκαν (κατά τον ίδιο τρόπο µε τις δραστηριότητες για µετά το µάθηµα τον ίδιο τρόπο µε τις δραστηριότητες για µετά το µάθηµα που αναφέρθηκε πιο πάνω. που αναφέρθηκε πιο πάνω.

78

Eργασίες για το σπίτιEργασίες για το σπίτιζ) Για την καλλιέργεια και την αξιοποίηση της ζ) Για την καλλιέργεια και την αξιοποίηση της διαπροσωπικής διαπροσωπικής

νοηµοσύνης: νοηµοσύνης: 1. Να εξηγήσουν στους συµµαθητές τους τις πολιτικές και 1. Να εξηγήσουν στους συµµαθητές τους τις πολιτικές και

διπλωµατικές κινήσεις που ακολουθήθηκαν. διπλωµατικές κινήσεις που ακολουθήθηκαν. 2. Να οργανώσουν και να διευθύνουν συζήτηση µέσα στη τάξη 2. Να οργανώσουν και να διευθύνουν συζήτηση µέσα στη τάξη

για τον εντοπισµό εναλλακτικών διπλωµατικών και για τον εντοπισµό εναλλακτικών διπλωµατικών και στρατιωτικών κινήσεων από πλευράς κάθε χώρας που θα στρατιωτικών κινήσεων από πλευράς κάθε χώρας που θα µπορούσαν να είχαν αποτρέψει την καταστροφή. µπορούσαν να είχαν αποτρέψει την καταστροφή.

η) Για την καλλιέργεια και αξιοποίηση της η) Για την καλλιέργεια και αξιοποίηση της ενδοπροσωπικής ενδοπροσωπικής νοηµοσύνης: νοηµοσύνης:

1. Να κάνουν κριτική σε πηγές που παρατίθενται στο σχολικό 1. Να κάνουν κριτική σε πηγές που παρατίθενται στο σχολικό τους εγχειρίδιο και να καταγράψουν ο καθένας σε µια τους εγχειρίδιο και να καταγράψουν ο καθένας σε µια εργασία τα σχόλιά τους για τα κείµενα αυτά. εργασία τα σχόλιά τους για τα κείµενα αυτά.

2. Να συγκεντρώσουν ατοµικά σε γραπτή εργασία πληροφορίες 2. Να συγκεντρώσουν ατοµικά σε γραπτή εργασία πληροφορίες από γραπτό ή οπτικοακουστικό υλικό που να αναφέρεται από γραπτό ή οπτικοακουστικό υλικό που να αναφέρεται στην Μικρασιατική καταστροφή. στην Μικρασιατική καταστροφή. 79

Προτεινόμενη ομαδική εργασίαΠροτεινόμενη ομαδική εργασία θεατρική παράσταση: θεατρική παράσταση:

Θέµα: Τα γεγονότα που οδήγησαν στη Μικρασιατική καταστροφή ή Θέµα: Τα γεγονότα που οδήγησαν στη Μικρασιατική καταστροφή ή ένα σύνολο σύντοµων θεατρικών µε θέµατα παρµένα από αυτή τη ένα σύνολο σύντοµων θεατρικών µε θέµατα παρµένα από αυτή τη ενότητα.ενότητα.

Κατανομή ρόλων:Κατανομή ρόλων: Να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τη Μικρά Ασία, τη Μικρασιατική Να συγκεντρώσουν πληροφορίες για τη Μικρά Ασία, τη Μικρασιατική

καταστροφή και τα γεγονότα που οδήγησαν εκεί. καταστροφή και τα γεγονότα που οδήγησαν εκεί. (ΕΝΔ) (ΕΝΔ) Να οργανώσουν τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν. Να οργανώσουν τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν. (ΛΜ) (ΛΜ) Να γράψουν ένα σενάριο για τη παράσταση ή περισσότερα και συντοµότερα για Να γράψουν ένα σενάριο για τη παράσταση ή περισσότερα και συντοµότερα για

τα σύντοµα θεατρικά, αξιοποιώντας τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν και τα σύντοµα θεατρικά, αξιοποιώντας τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν και οργανώθηκαν. Να γράψουν στίχους για τα τραγούδια που θα χρειαστούν στην οργανώθηκαν. Να γράψουν στίχους για τα τραγούδια που θα χρειαστούν στην παράσταση. παράσταση. (ΓΛ) (ΓΛ)

Να σχεδιάσουν και να φτιάξουν τα σκηνικά. Να σχεδιάσουν και να φτιάξουν τα σκηνικά. (ΚΣ & Χ) (ΚΣ & Χ) Να συγκεντρώσουν τραγούδια της εποχής του 1922, να συνθέσουν δικά τους ή Να συγκεντρώσουν τραγούδια της εποχής του 1922, να συνθέσουν δικά τους ή

ακόµα να µελοποιήσουν στίχους που θα χρειαστούν για τη παράσταση. ακόµα να µελοποιήσουν στίχους που θα χρειαστούν για τη παράσταση. (ΜΟΥ) (ΜΟΥ) Να συλλέξουν µερικά είδη φυτών της Μικράς Ασίας µε τα οποία να διακοσµήσουν Να συλλέξουν µερικά είδη φυτών της Μικράς Ασίας µε τα οποία να διακοσµήσουν

τη σκηνή. τη σκηνή. (ΟΙΚ) (ΟΙΚ) Να υποδυθούν τους χαρακτήρες του σεναρίου Να υποδυθούν τους χαρακτήρες του σεναρίου Ι Ι των σεναρίων. των σεναρίων. (ΚΣ) (ΚΣ) Να συνεννοηθούν και να οργανώσουν τις ενέργειές τους έτσι ώστε να έχουν για Να συνεννοηθούν και να οργανώσουν τις ενέργειές τους έτσι ώστε να έχουν για

την οµαδική τους εργασία το καλύτερο δυνατό αποτέλεσµα. την οµαδική τους εργασία το καλύτερο δυνατό αποτέλεσµα. (ΔΠΡ)(ΔΠΡ) 80

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία

Έντυπο υλικόΈντυπο υλικό Dryden G., Vos J. (Dryden G., Vos J. (20002000),), Η Επανάσταση της Μάθησης, κεφ. 10 Πώς να βρείτε το δικό Η Επανάσταση της Μάθησης, κεφ. 10 Πώς να βρείτε το δικό

σας στιλ μάθησης και να χρησιμοποιήσετε τις πολλές νοημοσύνες σας, Αλκυών, σ. 440-σας στιλ μάθησης και να χρησιμοποιήσετε τις πολλές νοημοσύνες σας, Αλκυών, σ. 440-471.471.

Φλουρής Γ. (2005), Εγκέφαλος, Μάθηση, Νοημοσύνη και Εκπαίδευση, στο Επιστήμες Φλουρής Γ. (2005), Εγκέφαλος, Μάθηση, Νοημοσύνη και Εκπαίδευση, στο Επιστήμες της Αγωγής, Τεύχος 2/2005, σσ. 7-32.της Αγωγής, Τεύχος 2/2005, σσ. 7-32.

Φλουρής Γ., Ιβρίντελη Μ. Φλουρής Γ., Ιβρίντελη Μ. (2008)(2008),, Οι πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και τα αναλυτικά Οι πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και τα αναλυτικά προγράμματαπρογράμματα των Κοινωνικών Σπουδών της Ελλάδας και της Αγγλίας: Η περίπτωση των των Κοινωνικών Σπουδών της Ελλάδας και της Αγγλίας: Η περίπτωση των περιόδωνπεριόδων 1982-2005 και 1990-2005 αντίστοιχα, στο 1982-2005 και 1990-2005 αντίστοιχα, στο Βήμα των Κοινωνικών ΕπιστημώνΒήμα των Κοινωνικών Επιστημών, , τόμοςτόμος Ι, τ..54 Άνοιξη 2009, σ.σ. 39 – 60Ι, τ..54 Άνοιξη 2009, σ.σ. 39 – 60..

Φλουρής Γ., Ιβρίντελη Μ. (2009), Οι πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και το αναλυτικό Φλουρής Γ., Ιβρίντελη Μ. (2009), Οι πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και το αναλυτικό πρόγραμμα των κοινωνικών σπουδών της ελληνικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. πρόγραμμα των κοινωνικών σπουδών της ελληνικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Συγκριτική θεώρηση των δύο τελευταίων προσπαθειών (1982-2006), στο Μπαγάκης, Συγκριτική θεώρηση των δύο τελευταίων προσπαθειών (1982-2006), στο Μπαγάκης, Γεώργιος – Δεμερτζή, Κική (επιμ.) Ένα Χρόνο Μετά την Εφαρμογή των Νέων Αναλυτικών Γεώργιος – Δεμερτζή, Κική (επιμ.) Ένα Χρόνο Μετά την Εφαρμογή των Νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων. Τι Άλλαξε; , Γρηγόρης, Αθήνα, 2009, σ.σ. 115-129.Προγραμμάτων. Τι Άλλαξε; , Γρηγόρης, Αθήνα, 2009, σ.σ. 115-129.

Μαζιώτη Αικ., Δημοπούλου Γ. (2006), Οι Πολλαπλοί Τύποι Νοημοσύνης στο Σχολείο Μαζιώτη Αικ., Δημοπούλου Γ. (2006), Οι Πολλαπλοί Τύποι Νοημοσύνης στο Σχολείο (προπτυχιακή εργασία).(προπτυχιακή εργασία).

Φωτογραφικό υλικόΦωτογραφικό υλικό http://webpages.charter.net/mltew2/tewsnews.htm, http://webpages.charter.net/mltew2/tewsnews.htm, A Virtual Resource for Life-long A Virtual Resource for Life-long

LearnLearn http://fantasiako.files.wordpress.com/2010/03/theories-mathisis3.pdfhttp://fantasiako.files.wordpress.com/2010/03/theories-mathisis3.pdf, Θεωρίες , Θεωρίες

ΜάθησηςΜάθησης http://www.morphealth.com/age-is-not-what-the-human-brain-develops-optimally/, http://www.morphealth.com/age-is-not-what-the-human-brain-develops-optimally/,

Perfect Health.Perfect Health. 81

Presentation

Documents

Transcript of Presentation