­­­­­­­­

Photophysise-περιοδικό­για­την­Ελληνική­Φύση 2012/4

ΠΕΤΑΛΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝ ΓΡΑΜΜΟ

ΜΑΡΙΑ ΚΑΪΜΑΚΗΣportofolio

ΞΕΝΙΚΑ, ΑΛΛΟΧΘΟΝΑ, ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΣΤΟ ΦΡΑΚΤΟ

Μπορείτε να το προμηθευτείτε στην Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης:για να επισκεφτείτε το βιβλιοπωλείο της ΕΕΠΦ κάντε κλικ στο παρακάτω σήμα

Κά

νοντ

ας

κλικ

στη

νει

κόνα

θα ε

πισ

κεφ

τείτ

ε τη

ν ισ

τοσ

ελίδ

α τ

ου Λ

άζα

ρου

Πα

μπέρ

η

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΤΑΛΟΥΔΕΣ ΣΤΟ ΓΡΑΜΜΟ

του Αναστάσιου Σακούλησελίδα 4

ΜΑΡΙΑ ΚΑΪΜΑΚΗPortofolio

σελίδα 26

ΞΕΝΙΚΑ, ΑΛΛΟΧΘΟΝΑ, ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ...

του Δημήτρη Πουρσανίδησελίδα 50

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΣΤΟ ΦΡΑΚΤΟΙ

του Φίλιππου Κατσιγιάννησελίδα 78

Photophysisηλεκτρονική έκδοση για την Ελληνική Φύση

και τη φωτογραφία φύσης

Σύνταξη - επιμέλεια - layout: Αναστάσιος Σακούλης

φιλοξενείται στην προσωπική ιστοσελίδα του Αναστάσιου Σακούλη

www.photophysis.gr

ΠΕΤΑΛΟΥΔΕΣ ΣΤΟΝΓΡΑΜΜΟ

κείμενο - φωτογραφίες του Αναστάσιου Σακούλη

4

Lycaenidae, μη ταυτοποιημένη

Οι πεταλούδες αποτελούν ένα σχετικά νέο

φωτογραφικό αντικείμενο για εμένα. Όμως

κατάφεραν να με κερδίσουν και πλέον τους αφιε-

ρώνω σημαντικό μέρος του φωτογραφικού μου

χρόνου.

Ηφωτογράφησή τους αποτελεί μια μικρή πρό-

κληση και όπως με όλα τα είδη ζώων, για να

έχεις καλά αποτελέσματα πρέπει να αρχίσεις να

αποκρυπτογραφείς τη συμπεριφορά τους. Για

κάθε είδος απαιτείται και μια μικρή αλλαγή στον

τρόπο προσέγγισης. Π.χ.υπάρχουν είδη που αν-

τιδρούν άμεσα στο φλας και άλλα που αδιαφο-

ρούν. Όλα αυτά τα μαθαίνεις κυρίως στο πεδίο.

ΟΓράμμος αποτελεί τον τόπο καταγωγής μου

και από τους πιο αγαπημένους προορι-

σμούς. Έτσι και το περασμένο καλοκαίρι επισκέ-

φτηκα τα πάτρια εδάφη και σχεδόν αποκλειστικά

ασχολήθηκα, τη μία εβδομάδα παραμονής, με τις

πεταλούδες.

Η φωτογράφηση έγινε με τη Nikon D7000 και

με τον φακό Tamron AF 180mm f/3.5 SP Di

LD [IF] macro. Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμο-

ποίησα το σύστημα φλας R1 Wireless Close-Up

Speedlight System της Nikon.

Melitaea phoebeΜια πανέμορφη πεταλούδα, που κατάφερα να συναν-

τήσω μόνο μια φορά. Φωτογραφήθηκε με κόντρα το

φως. Υπερφώτισα στο manual mode.

Shutter Speed: 1/400 s

F-Number: f/9

ISO 400

8

9

Melanargia galathea

Η ασπρόμαυρη αυτή πεταλούδα ήταν πανταχού πα-

ρούσα. Στη συγκεκριμενη περίπτωση την πέτυχα σ’ ένα

δρυοδάσος και χρησιμοποίησα το φλας.

Shutter Speed: 1/320 s

F-Number: f/8

ISO 400

Flash

10

Argynnis paphiaΊσως η πιο κοινή πεταλούδα τις μέρες που ήμουν στο

Γράμμο. Τολμηρή, πλησιάζεται εύκολα και προσφέρει πολλές

φωτογραφικές ευκαιρίες!

Shutter Speed: 1/400 s

F-Number: f/9

ISO 400

11

Meleageria daphnisΑνήκει στην οικογένεια (Lycaenidae) με τα πιο πολλά είδη

στην Ελλάδα. Όλοι οι εκπρόσωποι της οικογένειας είναι μι-

κροσκοπικοί και αεικίνητοι. Ο καλύτερος τρόπος να τις φωτο-

γραφίσεις, είναι να περιμένεις να σε προσεγγίσουν αυτές.

Όταν εύρισκα άνθη που προσέλκυαν πεταλούδες, διάλεγα μια

γωνία και καθόμουν σχετικά ακίνητος και τις περίμενα. Πράγ-

ματι, μετά από λίγα λεπτά αναμονής επιβραβευόμουν!

Shutter Speed: 1/640 s

F-Number: f/10

ISO 320

Polyommatus icarusiΗ πιο κοινή Lycaenidae, μου έδωσε πολλές ευκαιρίες να

τη φωτογραφίσω. Όταν ξεκινάς να μαθαίνεις τις πεταλού-

δες, αυτό είναι ένα από τα είδη που πρέπει οπωσδήποτε

να μάθεις να ταυτοποιείς!

Shutter Speed: 1/160

F-Number: f/13

ISO 400

Argynnis paphia

Shutter Speed: 1/320 s

F-Number: f/9

ISO 400

Flash

Aporia crataeg

Από τα είδη που δυσκολεύτηκα αρχικά να προσεγ-

γίσω. Μόλις όμως κατάλαβα πως έπρεπε να την

πλησιάζω, αποδείχτηκε ιδιαίτερα φωτογενής!

Shutter Speed: 1/640 s

F-Number: f/13

ISO: ISO 400

Plebicula dorylas

Πανέμορφη Lycaenidae, την οποία θα ΄θελα να συ-

ναντήσω ξανά και να προσπαθήσω να αναδείξω κα-

λύτερα τα υπέροχα χρώματά της!

Shutter Speed:1/500 s

F-Number: f/10

ISO 320

Melanargia larissa

Λεπτεπίλεπτη πεταλούδα, λιγότερο κοινή από τη galathea.

Αν και την πέτυχα προχωρημένη ώρα και με σκληρό φως,

η απλή ομορφιά της κατάφερε να “επιβιώσει”!

Shutter Speed: 1/500 s

F-Number: f/10

ISO 400

Brenthis daphne

Αυτό το “τρελλό” βλέμμα έπρεπε να το φωτογραφίσω

οπωσδήποτε. Δεν ήταν ιδιαίτερα κοινή εκείνες τις

ημέρες, αλλά τελικά ευτύχησα!

Shutter Speed: 1/200 s

F-Number: f/14

ISO 500

Flash

The Dark Traveller, Γύθειο

ΜΑΡΙΑ ΚΑΪΜΑΚΗPortofolio

http://mariakaimaki.com

Autumn Interlude, Παλαιοκαρυά Τρικάλων

Πέρασα τη μισή μου ζωή με την εντύπωση ότι η φωτογραφική μηχανή ήταν

μόνο για να αποτυπώνεις οικογενειακές στιγμές, ή γεγονότα. Όταν συ-

νειδητοποίησα ότι κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποιούν τις μηχανές τους

για να δημιουργήσουν τέχνη, πέρασα το άλλο μισό της ζωής μου θαυμάζοντας

τις δημιουργίες αυτών των ανθρώπων, θεωρώντας ότι η φωτογραφία ως τέχνη

ήταν κάτι πέρα από τις δικές μου δυνατότητες. Απόδειξη όλες οι απογοητευτικές

προσπάθειές μου να αποτυπώσω τη φύση όπως την έβλεπα ή την ήθελα με την

απλή μηχανή τσέπης που διέθετα και που αρνούνταν πεισματικά να παράγει

κάτι που να θυμίζει έστω και λίγο τέχνη .

Το καλοκαίρι του 2008 βρήκα τον δάσκαλό μου στο πρόσωπο του Κων-

σταντίνου Βασιλάκη, ο οποίος μπήκε στη ζωή μου κουβαλώντας μια τε-

ράστια τσάντα γεμάτη με φωτογραφικό εξοπλισμό, μια μεγάλη αγάπη για

τη φωτογραφία τοπίου και γνώση τού πώς γίνεται και μια τόσο μεγάλη προθυμία

να τα μοιραστεί όλα αυτά μαζί μου που έφτανε στα όρια του –ελαφρώς ενοχλη-

τικού- πείσματος! Η πορεία τον δικαίωσε και άνοιξε για μένα την πόρτα σε έναν

εντελώς διαφορετικό τρόπο αντίληψης του κόσμου και της φύσης, μια νέα φιλο-

σοφία και ένα καινούριο τρόπο ζωής. Συνειδητοποίησα ότι μέχρι τότε απλά κοι-

τούσα χωρίς να βλέπω, χωρίς να προσέχω και χωρίς να αντιλαμβάνομαι σε όλη

της την έκταση την ομορφιά και το νόημα της φύσης.

Ηφωτογραφία έγινε για μένα ο λόγος να ξυπνάω το πρωί και να απολαμ-

βάνω τη φύση σε όλη της την ομορφιά και μαγεία και το μέσο να συλλέγω

εμπειρίες και αναμνήσεις. Μερικές φορές μου δίνει τη δυνατότητα να με-

τασχηματίσω αυτές τις εμπειρίες και αναμνήσεις σε φωτογραφίες. Άλλες φορές

παραμένουν απλά εικόνες μέσα στο μυαλό μου. Για μένα είναι εξίσου αληθινές

και στις δύο περιπτώσεις.

30

Underneath the Veil, Ήπειρος

32

Suspended in Light, Μετέωρα

33

Beneath a Still Sky, Μονεμβασιά

Prisoners of the Dusk, Μεθώνη

37

Fresh

Spring Reflections, Αωός

41

42

In the Land of the Dragons, Δρακόλιμνη Τύμφης, πανοραμική

Under the Red, Λημνία, Χίος

45

The Song of the Sirens, Σαρακήνικο, Μήλος

Cro

ssS

easo

nal,

Κερ

κίνη

50

ΞΕΝΙΚΑ, ΑΛΛΟΧΘΟΝΑ,ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ....

κείμενο - φωτογραφίες του Δημήτρη Πουρσανίδηwww.terrasolutions.eu

Ο "γερμανός" (Siganus luridus)

Λέξεις που ακούμε συχνά, λέξεις που τις έχουμε συνδέσει άμεσα με την

κλιματική αλλαγή. Είδη θαλάσσια αλλά και χερσαία, εισέρχονται σε πε-

ριοχές που μέχρι πρότινος δεν ήταν το φυσικό όριο εξάπλωσης τους, ως

αποτέλεσμα άμεσης ή έμμεσης ανθρώπινης παρέμβασης.

Σε πολλές περιπτώσεις, τα μη ιθαγενή αυτά είδη, δεν καταφέρνουν να

προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον και εξαφανίζονται πολύ γρή-

γορα, χωρίς να προκαλέσουν κάποια αλλαγή στο οικοσύστημα. Υπάρχουν

όμως και φορές που επιβιώνουν, αναπαράγονται και εγκαθίστανται στην

περιοχή που εμφανίστηκαν ενώ αρχίζει και η διασπορά τους και σε άλλες

περιοχές, με την βοήθεια του ανθρώπου, ηθελημένα ή αθέλητα. Τα είδη αυτά

που καταφέρνουν να φτάσουν στο σημείο της αναπαραγωγής αποτελούν

πραγματική απειλή, προκαλώντας απίστευτης έκτασης ζημιές όχι μόνο στα

οικοσυστήματα, καθώς διαταράσσουν την οικολογική ισορροπία αλλά και

στην υγεία του ανθρώπου καθώς και στις οικονομικές ισορροπίες.

Ως βιολογικούς εισβολείς θεωρούμε τα επιτυχώς εγκατεστημένα ξενικά

είδη, τα οποία έχουν ταχύτατη εξάπλωση στο χώρο. Αυτά έχουν δυσμε-

νείς επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα, στην ανθρώπινη υγεία, στην οικονο-

μία, στον τουρισμό.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταγραφή των

Αλλόχθονων Θαλάσσιων Ειδών (ELNAIS - https://services.ath.hcmr.gr)

έχουν καταγραφεί περισσότερα από 250 θαλάσσια είδη φυτών, φυκών και

ζώων ενώ σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Καταγραφή των Αλλόχθονων

Ειδών (http://www.europe-aliens.org/default.do) έχουν καταγραφεί περισσό-

τερα από 800 χερσαία είδη φυτών και ζώων.

Dendostrea frons, ένα αλλόχθονο δίθυρο μαλάκιο που ζεί πάνω σε σχονία / πλωτές κατα-

σκευές. Πιθανολογείται πως ήρθε στην Μεσόγειο προσκολλημένο σε ύφαλα πλοίου.

ΗΕυρωπαϊκή Ένωση, εδώ και έναν χρόνο έχει ξεκινήσει την ενοποίηση των

εθνικών συστημάτων, έτσι ώστε η πληροφορία να είναι μαζεμένη και διαθέ-

σιμη στο κάθε ενδιαφερόμενο. Σύντομα στον δικτυακό χώρο http://easin.jrc.ec.eu-

ropa.eu/About θα συνυπάρχουν όλες οι βάσεις δεδομένων των χωρών-μελών

της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο θαλάσσιων όσο και χερσαίων ειδών και με τον

τρόπο αυτό ο κάθε ενδιαφερόμενος θα έχει πρόσβαση σε αυτή την πληροφορία.

Οκύριος τρόπος μεταφοράς των ειδών αυτών είναι οι ανθρώπινες εμπορικές

δραστηριότητες, τόσο από στεριά όσο και από θάλασσα. Στην θάλασσα,

έπειτα από την διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ στην Αίγυπτο, αυξήθηκε κατα-

κόρυφα ο αριθμός των εμπορικών πλοίων που πέρναγαν από την Μεσόγειο, με-

ταφέροντας εμπορεύματα. Η "έκλυση", το άδειασμα του υδάτινου έρματος από

τα πλοία κατά την διάρκεια του ταξιδιού στην Μεσόγειο αποτελεί μια από τις ση-

μαντικότερες πηγές μεταφοράς θαλάσσιων οργανισμών και το πρόβλημα αυτό

είναι τόσο έντονο που καταρτίστηκε η "Διεθνής Σύμβαση για τον έλεγχο και την

διαχείριση του υδάτινου έρματος και των ιζημάτων πλοίων" για την αποφυγή,

την ελαχιστοποίηση και εν τέλει την εξάλειψη της μεταφοράς επιβλαβών υδρό-

βιων οργανισμών καθώς και παθογόνων μικροοργανισμών με αυτόν τον τρόπο.

Μια δεύτερη οδός μεταφοράς, κυρίως των θαλάσσιων ειδών, είναι ο τουρι-

σμός, κυρίως με την μεταφορά ειδών που κάποια από τις φάσεις της ζωής

του έχει προσκολληθεί στα ύφαλα του ιστιοπλοϊκού, στην άγκυρα, σε σχοινιά η

ακόμα και στην προπέλα. Με τον τρόπο αυτό, μεταφέρετε στην επόμενη περιοχή.

Επίσης, η αθρόα εισαγωγή καλλωπιστικών φυτών καθώς και ζώων συντρο-

φιάς, έχει φέρει στην χώρα μας πολλά είδη που ήδη έχουν προκαλέσει τε-

ράστιες ζημίες, που δύσκολα θα μπορέσουν να διορθωθούν.

Παράδειγμα πρώτο, ο ρυγχοφόρος σκαραβαίος (Rhynchophorus ferrugineus).

Προσβεβλημένα φυτά φοίνικα, αμφιβόλου ποιότητας καθώς και μηδενικού

ελέγχου από τις αρμόδιες υπηρεσίες, από την Αίγυπτο, μεταφέρθηκαν στην Ελ-

λάδα το 2004 κατά την περίοδο των ετοιμασιών για τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Έναν χρόνο αργότερα παρατηρήθηκαν τα πρώτα ενήλικα άτομα στο Ηράκλειο

Κρήτης. Έκτοτε αποτελούν την μάστιγα για τους φοίνικες ενώ δεν υπάρχει κανέ-

νας τρόπος εξάπλωσης.

57

Παράδειγμα δεύτερο, το βολβώδες φυτό ξυνίδα (Oxalis pes - caprae). Γνω-

στό για τον πράσινο χλοοτάπητα που σχηματίζει στους ελαιώνες και αμ-

πελώνες της Κρήτης αλλά και άλλων περιοχών της Ελλάδας καθώς και για

τα πολυπληθή κίτρινα άνθη. Εισήχθηκε στην Ευρώπη περί τα 1780 από την

Νότια Αφρική, ενώ υπήρχε σε χώμα καλλωπιστικών φυτών και πλέον εξα-

πλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς (http://www.europe-

aliens.org/pdf/Oxalis_pes-caprae.pdf). Εξαφανίζει κάθε μορφής

βιοποικιλότητα, διότι σχηματίζοντας πυκνό τάπητα, δεν επιτρέπει την ανά-

πτυξη άλλων φυτικών ειδών, ενώ παράλληλα μειώνει και την ζωική ποικιλό-

τητα, μετατρέποντας τους καλλιεργούμενους αγρούς σε μονοκαλλιέργειες.

Στην θάλασσα, έχουμε αντίστοιχα παραδείγματα φυτικών και ζωικών ειδών

που αλλάζουν τελείως την σύνθεση του οικοσυστήματος.

Το χλωροφύκος Caulerpa racemosa, εμφανίστηκε στην Μεσόγειο στις

αρχές του 1990 στις ακτές της Λιβύης (http://www.europe-

aliens.org/pdf/Caulerpa_racemosa.pdf). Έκτοτε, έχει επεκταθεί σε όλη την Με-

σόγειο, προκαλώντας ανεπανόρθωτες αλλαγές σε ευαίσθητα οικοσυστήματα,

όπως είναι τα λιβάδια του ενδημικού φυτού της ποσειδώνιας (Posidonia

oceanica) καθώς και σε άλλα θαλάσσια οικοσυστήματα (Ύφαλοι, Αμμώδεις

βυθοί). Στα λιβάδια της ποσειδώνιας, αν το λιβάδι είναι υποβαθμισμένο λόγω

ανθρώπινης δραστηριότητας, τότε το χλωροφύκος εισβάλει και αρχίζει η υπο-

βάθμιση του σε βαθμό αφανισμού. Επίσης, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις

όπου ολόκληροι ύφαλοι έχουν καλυφθεί από την Caulerpa racemosa.

Οι "γερμανοί" ή αγριοσάλπες, τα ψάρια που εμφανίστηκαν μετά τον δεύ-

τερο παγκόσμιο πόλεμο, έχουν αλλάξει δραματικά την σύσταση της ιχ-

θυοπανίδας σε διάφορες περιοχές στην Μεσόγειο. Σχηματίζουν πυκνούς

πληθυσμούς, τρέφονται με όλα τα είδη της θαλάσσιας χλωρίδας και στο πέ-

ρασμα τους αφήνουν μόνο γυμνούς βράχους. Στην συνέχεια οι περιοχές αυτές

αποικίζονται από αχινούς, οι οποίοι δεν επιτρέπουν καμία ανάπτυξη θαλάσ-

σιας χλωρίδας.

Aplysia dactylomela > Aplysia dactylomela, ένα εντυπωσιακό θαλάσσιο γαστερόποδο οπι-

σθοβράγχιο μαλάκιο. Ζει σε ρηχά νερά και τρέφεται με διάφορα φύκη

Ο "γερμανός" (Siganus luridus) τρεφόμενος με φαιοφύκη του γένους Cystoseira

Οκάβουρας - αράχνη, το Percnon gibbesi, είναι ένας άλλος θαλάσσιος βιο-

λογικός εισβολέας που εμφανίστηκε στην Μεσόγειο περί το 1999 στο μικρό

νησάκι Λινόσα της Ιταλίας στην Κεντρική Μεσόγειο. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα

εισβλητικό είδος που εξαπλώθηκε με ταχύτατους ρυθμούς και σήμερα βρίσκεται

παντού στην Μεσόγειο, σε βυθούς με κροκάλες / βράχια μέχρι το βάθος των 6

μέτρων. Τρέφεται με φύκη ενώ σχηματίζοντας πυκνούς και μεγάλους αριθμητικά

πληθυσμούς, εκτοπίζει τα αυτόχθονα είδη.

Πολλοί αναρωτιόνται για το αν υπάρχει λύση για αυτό το ιδιαίτερα αυξανόμενο

πρόβλημα. Δυστυχώς μέχρι σήμερα, παρόλο που σε διάφορες χώρες έχουν

δαπανηθεί εκατομμύρια για την απομάκρυνση αυτών των βιολογικών εισβολέων,

μέχρι σήμερα δεν έχει επιτευχθεί αυτό. Μόνη λύση είναι να αφήσουμε την φύση

να δράσει μόνη της και εμείς ως μέρος του φυσικού περιβάλλοντος να προσέ-

χουμε τον τρόπο ζωής μας, ώστε να μην αναγκαζόμαστε για τα "θέλω" μας και

για λόγους "επίδειξης" να εισάγουμε προϊόντα που πιθανόν να εμπεριέχουν έναν

δυνητικό βιολογικό εισβολέα.

59

Χαρακτηριστική εικόνα την άνοιξη στην Κρήτη. Ελα

αιώνας "κατακτημένος" απο ένα στρώμα ξυνίθρας

Κοντινή άποψη της ξυνίθρας

Ganonema farinosum, ένα αλλόχθονο ροδοφύκος που απαντάνται σε βραχώδης βυθούς

Caulerpa racemosa, ένα απο τα 100 πιό εισβλητικά είδη στην Μεσόγειο, σύμφωνα με την DAISIE

Γερμανοί και σάλπες σχηματίζουν κοινά κοπάδια. Καθώς και τα 2 είδη τρέφονται με

φύκη, προκαλούν μια γύμνωση που βραχώδους υποστρώματο

Κοντινή άποψη των φύλλων της Halophila stipulacea

Ο κάβουρας-αράχνη, Percnon gibbesi. Απαντάνται σε όλη την Μεσόγειο, σχηματίζει πυκνούς

πληθυσμούς και ζει σε βάθος μέχρι τα 6 μέτρα, σε βραχώδεις βυθούς

Όταν 2 εισβλητικά είδη συνυπάρχουν, μπορούν να αλλάξουν τελείως τη σύνθεση του οικοσυστήματος.

Εδώ η καυλερπα (Caulerpa racemosa, μπροστά) συνυπάρχει με ένα άλλο χλωροφύκος, την Halophila

stipulacea. Κανένα άλλο φυτικό είδος δεν υπάρχει στην περιοχή τους

Άλλη μια χαρακτηριστική εικόνα την άνοιξη στην Κρήτη.

. Αμπελώνας"κατακτημένος" απο ένα στρώμα ξυνίθρας

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΣΤΟ ΔΑ κείμενο - φωτογραφίες τ

www.greek

ΑΣΟΣ ΤΟΥ ΦΡΑΚΤΟΥ του Φίλιππου Κατσιγιάννη

knature.com

Και κάθε φθινόπωρο έρχεται η μαγεία. Οι οξιές ξεκινούν να κιτρινίζουν και

αργότερα γίνονται καφεκόκκινες. Οι σημύδες έχουν μικρά, τριγωνικά, κατα-

κίτρινα φύλλα. Οι βελανιδιές χρυσαφί, οι μελιοί μωβ, οι λεύκες μεγάλα και κατα-

κίτρινα, οι κρανιές σκουροκόκκινα, τα σφενδάμια λαμπερά κίτρινα και πορτοκαλί,

ο κάθε θάμνος, το κάθε φυλλοβόλο δέντρο, ξεχωρίζει από την υπόλοιπη βλά-

στηση με έναν μοναδικό τρόπο, μια μοναδική απόχρωση. Ανάμεσά τους, τα αει-

θαλή κωνοφόρα, πάντα βαθυπράσινα, δίνουν στο δάσος την αίσθηση του

ζωντανού ακόμα και όταν είναι σκεπασμένα με χιόνι.

Το έδαφος του δάσους σκεπάζεται από ένα παχύ στρώμα φύλλων και κάθε

ριπή του ανέμου στροβιλίζει στο χώμα ακόμα περισσότερα. Περπατάς στο

βαθύ στρώμα των πεσμένων φύλλων και τα πόδια σου βουλιάζουν σα να περ-

πατάς στο πιο παχύ χαλί. Και ανάμεσα στα φύλλα χιλιάδες μανιτάρια ξεφυτρώ-

νουν πάνω στο χώμα, πάνω στους κορμούς των ζωντανών δέντρων, πάνω στα

πεσμένα, σάπια κούτσουρα.

Καθώς οι μέρες γίνονται όλο και μικρότερες και το καλοκαίρι δίνει

αργά τη θέση του στο φθινόπωρο, μια μεγαλειώδης αλλαγή

συντελείται βαθειά μέσα στα δάση. Με κάποιο μυστικό τρόπο, τα

δέντρα νιώθουν την αλλαγή των εποχών και προετοιμάζονται

Όταν περπατάς σε αυτά τα σκοτεινά δάση, όπως σε όλα τα δάση του

πλανήτη, έχεις την εντύπωση ότι είναι άδεια. Απέραντη ησυχία.

Ακούς μόνο τον αέρα που περνάει ανάμεσα στα κλαδιά και τα φύλλα,

ακούς και τον καταρράκτη που γκρεμίζει τα νερά του στο ρέμα.

Γυρίζω στα ξύλινα σπιτάκια του εργοταξίου του Φρακτού μετά από μια κουραστική μέρα.

Περπατάω ανάμεσα στις τεράστιες οξιές με τους γυμνούς, γκρίζους κορμούς και τα πόδια

μου βουλιάζουν στα πεσμένα φύλλα. Μια πηχτή ομίχλη σέρνεται ανάμεσα στα δέντρα. Ο

αέρας μέσα στο δάσος είναι αδιαφανής, υγρός, σχεδόν παγωμένος καθώς πλησιάζει το

σούρουπο. Από μακριά ακούγονται εδώ και ώρα υπόκωφες βροντές από μια καταιγίδα που

έρχεται ολοένα και πιο κοντά. Κλεισμένος μέσα στην ομίχλη, στον πηχτό αέρα και τριγυρι-

σμένος από τα τεράστια δέντρα δεν έχω καμία αίσθηση του χρόνου, ούτε του ουρανού.

Νιώθω μόνο το φως που σβήνει και το δάσος που σιγά σιγά σκοτεινιάζει.

Συνεχίζω να ακολουθώ το μονοπάτι και το μυαλό μου είναι στην ξυλόσομπα

που με περιμένει. Τις περιμένω εδώ και ώρα και τώρα τις ακούω. Οι πρώτες

σταγόνες χτυπούν τα πεσμένα φύλλα και ο ήχος έρχεται από όλο το δάσος τρι-

γύρω. Σιγανές και αραιές στην αρχή, πυκνώνουν και δυναμώνουν συνεχώς. Σε

λίγο ο ήχος της βροχής κυριαρχεί πάνω στα πάντα και διακόπτεται μόνο από τις

εκκωφαντικές βροντές της καταιγίδας. Μουσκεύω μέχρι το κόκαλο και ανατρι-

χιάζω. Επιτέλους, σε λίγο βγαίνω στο ξέφωτο του δασικού εργοταξίου με τα

ξύλινα σπιτάκια. Προφυλαγμένος πια από τη βροχή, γυρίζω και κοιτάζω πάλι

το δάσος. Ρουφάω στο μυαλό μου κάθε πολύτιμη στιγμή, τον ήχο της βροχής,

κάθε κεραυνό και κάθε βροντή. Το φθινόπωρο έχει έρθει στο Φρακτό.

Βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του νομού Δράμας, κάτω από την ψηλότερη κορυφή

της Κεντρικής Ροδόπης στα 1.953 μ. Χαρακτηριστικό του αποτελεί η ύπαρξη του Παρθένου

Δάσους που είναι το μοναδικό της χώρας και θεωρείται το σπουδαιότερο στο είδος του στην Ευ-

ρώπη. Καταγράφηκε ως παρθένο (έκταση 11.000 στρέμ.) το 1979 και αμέσως το 1980 κηρύχθηκε

διατηρητέο μνημείο της φύσης, λόγω της μεγάλης φυτογεωγραφικής, οικολογικής και ιστορικής

του αξίας.

Από τότε μέχρι σήμερα βρίσκεται σε καθεστώς απόλυτης προστασίας, αφού δεν επιτρέπεται

καμιά ανθρώπινη δραστηριότητα παρά μόνο η επιστημονική έρευνα. Είναι παρθένο, γιατί

η εξέλιξή του ακολούθησε τους κανόνες της φύσης και δε διαταράχθηκε από τον άνθρωπο εδώ

και τουλάχιστον 500 χρόνια. Βέβαια με την λέξη παρθένο δεν εννοούμε ότι δεν υπήρξε καμία αν-

θρώπινη παρουσία και δραστηριότητα, αλλά ότι οι μέχρι τώρα ήπιες ανθρώπινες επιδράσεις

δεν επηρέασαν το χαρακτήρα του αδιατάρακτου δασικού οικοσυστήματος. Η μορφή του παρθέ-

νου διαφέρει από τα κοινά δάση, επειδή σε αυτό συνυπάρχουν διάφορα είδη πλατύφυλλων και

κωνοφόρων από μικρές ηλικίες και ύψη μέχρι και γηρασμένα ή ξερά δένδρα μεγάλου ύψους.

Ηορατότητα είναι μικρή εξαιτίας της πυκνής βλάστησης, ενώ είναι αδιάβατο λόγω και των

κατακείμενων δένδρων. Στο παρθένο η πιθανότητα συνάντησης με κάποιο άγριο ζώο είναι

μεγάλη, γιατί αυτά βρίσκονται σε μεγάλους πληθυσμούς και δε φοβούνται την παρουσία μας,

αφού δεν έχουν συνηθίσει σε ανθρώπινες οχλήσεις.

Περιφερειακά του παρθένου υπάρχει μια ευρύτερη προστατευτική ζώνη που μαζί με αυτό

ονομάζεται δάσος Φρακτού. Στην περιφερειακή ζώνη το δάσος προσομοιάζει με τα δάση

της Κεντρικής Ροδόπης και βρίσκεται σε καθεστώς μερικής προστασίας, καθώς απαγορεύονται

η βοσκή και η θήρα, ενώ επιτρέπονται η ξυλοπαραγωγή και η δασική αναψυχή. Λειτουργικό κέν-

τρο του δάσους είναι το δασικό εργοτάξιο Φρακτού που βρίσκεται 8,5 χλμ. πριν από το παρ-

θένο.

Με αφετηρία το δασικό εργοτάξιο η γνωριμία με το δάσος Φρακτού μπορεί να γίνει με τρεις

διαδρομές: προς το Παρθένο Δάσος, προς τη θέση “Βιλαώρα” και προς τους καταρράκτες

– Αχλαδοχώρι.

Ηκατεύθυνση προς το Παρθένο Δάσος ακολουθεί βόρεια πορεία και 8 χλμ από το εργοτάξιο

συναντάτε την -ελεγχόμενη με μπάρα- είσοδο του Παρθένου Δάσους (υψόμετρο 1700 μ.).

Ακολουθώντας το μονοπάτι (200 μ.) για τις παρυφές του Παρθένου, φτάνοντας στη θέση “Πανό-

ραμα”, μπορείτε να απολαύσετε από το φυσικό “μπαλκόνι” τη θέα της περιοχής.

κείμενο από την ιστοσελίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Παρανεστιωτών Θεσ 102

Ηπεριοχή “Βιλαώρα”, νοτιοανατολικά του εργοταξίου και σε κοντινές αποστάσεις 3-7 χλμ,

προσφέρεται για πεζοπορία μέσα σε συστάδες οξιάς, δασικής πεύκης και δρυός. Διάσπαρ-

τες στο χώρο μπορεί να συναντήσετε αγριοτριανταφυλλιές, σορβιές, σημύδες. Στην περιοχή

υπάρχει πυκνό δίκτυο δασικών δρόμων. Η θέα από την κορυφογραμμή της περιοχής δικαιολογεί

την ονομασία “Βιλαώρα”, καθώς με καθαρή ατμόσφαιρα παρατηρούνται ατέλειωτες αλλεπάλλη-

λες κορυφογραμμές.

Νότια και χαμηλότερα του Παρθένου Δάσους, κάτω από τους βραχώδεις σχηματισμούς, με

βλάστηση κυρίως πλατύφυλλων, από τα οποία πολλά είναι καρποφόρα, βρίσκεται το Αχλα-

δοχώρι. Στην περιοχή υπάρχουν ακόμα ερείπια παλιών οικισμών. Από εδώ το “Αχλαδόρεμα”

σχηματίζει την κεντρική του κοίτη, αφού συλλέξει τα νερά του Παρθένου Δάσους από τις υδρορ-

ροές και τους πέντε καταρράκτες. Οι τρεις είναι συνεχούς ροής και μπορείτε να τους προσεγγίσετε

ακολουθώντας τα υπάρχοντα μονοπάτια.

Συνεχίζετε την πορεία σας προς το Αχλαδόρεμα και έχετε δύο επιλογές: Η μία είναι να ακο-

λουθήσετε το μονοπάτι που οδηγεί στα ερείπια του Αχλαδοχωρίου και τους καταρράκτες

του Αχλαδορέματος. Η διαδρομή είναι κουραστική, αποζημιώνει όμως με τις εναλλαγές και τη

θέα της. Η δεύτερη επιλογή είναι να συνεχίσετε την πορεία επί του δασικού δρόμου και, αφού

περάσετε το Αχλαδόρεμα, να αναζητήσετε λίγα μέτρα πιο πάνω το μονοπάτι που οδηγεί στους

τρεις καταρράκτες.

Στα τριακόσια μέτρα θα συναντήσετε τον πρώτο. Στο δεύτερο καταρράκτη φτάνετε ανηφορί-

ζοντας το βαθύσκιωτο μονοπάτι ανάμεσα σε οξιές. Ο εντυπωσιακότερος από τους καταρ-

ράκτες του Αχλαδορέματος είναι ο τρίτος, που βρίσκεται κοντά στις νότιες παρυφές του Παρθένου

Δάσους. Η προσέγγισή του είναι δύσκολη, με το μονοπάτι να είναι ανηφορικό και επίπονο δια-

σχίζοντας επικλινείς λιθοσωρούς (σάρρες).

Σε όλες σας τις πορείες στο δάσος θα συναντήσετε πινακίδες της τοπικής Δασικής Υπηρεσίας

που θα σας οδηγήσουν γρήγορα στην είσοδο των τριών πρώτων καταρρακτών και των δύο

ερειπίων του χωριού. Θα βρείτε επίσης κίτρινες ταμπέλες με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες

σχετικά με το ύψος κάθε δέντρου, την περίοδο που ευδοκιμεί και αρκετά άλλα στοιχεία.

Για την καλύτερη δυνατή περιήγηση και ξενάγηση στην ευρύτερη περιοχή του Φρακτού, μπο-

ρείτε να φιλοξενηθείτε στο δασικό εργοτάξιο (από 1ης Ιουλίου έως 30 Νοεμβρίου) έπειτα από

συνεννόηση με το Δασαρχείο, αφιερώνοντας έτσι μια ολόκληρη μέρα στον πυρήνα του δάσους,

στους καταρράκτες του Αρκουδορέματος και στη θέση Βιλαώρα

σσαλονίκης “ΝΕΣΤΟΣ” (http://www.paranestiotes.gr/prepeinado/dasosfraktou)103

http://www.thalassa-project.gr/homepage.asp?ITMID=2&LANG=GR