ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣΣΧΕΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣΑνθρωπιά/πίστη στον άνθρωπο / Ανθρωποκεντρικός πολιτισμός / Κέντρο όλων ο

άνθρωπος / Ανθρωπιστικές αξίες / Ανθρωπιστικό ιδανικό/ιδεώδες / Ολοκληρωμένος άνθρωπος / Ανθρώπινα δικαιώματα / Εθελοντισμός/αλληλεγγύη / Υποσιτισμός και ανισότητες / Αλλοτρίωση του ανθρώπου / Τεχνοκρατία / Διεθνείς οργανισμοί

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΈΣ ΔΙΑΣΑΦΉΣΕΙΣ

Ανθρωπισμός / Ουμανισμός: •«Η αντίληψη της Αναγέννησης ότι η σωματική, η πνευματική και η ψυχική αγωγή του

ανθρώπου πρέπει να στηρίζονται στη μελέτη της ελληνικής και της λατινικής αρχαιότητας. Σκοπό του έχει να μελετήσει τον αρχαίο κλασικό κόσμο πάνω στην ορθολογική και κριτική του διάσταση και να υψώσει με τις αξίες που εκείνος καλλιέργησε, το ανθρώπινο πνεύμα.

•Τρόπος σκέψης που δίνει έμφαση στον άνθρωπο, στις αξίες του και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του.

•Είναι στάση ζωής που θεωρεί τον άνθρωπο πρώτη αξία.• Ο ανθρωπισμός είναι ένα σύνολο αντιλήψεων και συμπεριφορών / ενεργειών που δίνουν

έμφαση και καλλιεργούν το σεβασμό στην αξία του ανθρώπου και τον τοποθετούν στο κέντρο του ενδιαφέροντος και κάθε δραστηριότητας (πολιτικής, δημοσιογραφικής, καλλιτεχνικής, επιστημονικής, επαγγελματικής).

Ο ανθρωπισμός έχει την ιστορική του αφετηρία στα χρόνια της Αναγέννησης ως πνευ-ματικό κίνημα, με κύριο χαρακτηριστικό τη μελέτη του αρχαίου κλασικού κόσμου και των αξιών του. Ως παιδευτικό σύστημα, ο ανθρωπισμός αποβλέπει στη διαμόρφωση του ολόπλευρα καλλιεργημένου ανθρώπου, στην ανάπτυξη των σωματικών, πνευματικών, ηθικών και κοινωνικοπολιτικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του.

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΙΔΑΝΙΚΑ - ΙΔΕΩΔΗ Α. Ατομικές αξίεςΣε ατομικό επίπεδο, το ιδεώδες του ανθρωπισμού είναι ο ολοκληρωμένος άνθρωπος, ο

οποίος έχει αναπτύξει αρμονικά το σώμα, την ψυχή και το πνεύμα σε μια ενότητα. Γι' αυτό και το ιδανικό του ανθρωπισμού ως παιδευτικού αγαθού είναι η διαμόρφωση ανθρώπων με δυνατό και υγιές σώμα, διεισδυτικό και ευρύ πνεύμα, ισχυρή θέληση και ηθική ακεραιότητα. Πιο συγκεκριμένα, ο ανθρωπισμός περιλαμβάνει αξίες:

Σωματικές Πνευματικές Ψυχικές ΗθικέςΥγεία Μόρφωση Ισχυρή βούληση ΑξιοπρέπειαΕυεξία Γνώση Αγωνιστικότητα ΥπευθυνότηταΆθληση Ευθυκρισία Θάρρος ΕυπρέπειαΑρμονία Αισθητική Ευαισθησία ΑυτοσεβασμόςΕυρωστία Διαλλακτικότητα Γενναιοψυχία Ανιδιοτέλεια

Β. Συλλογικές αξίες

1

Σε συλλογικό επίπεδο, ο ανθρωπισμός συμβάλλει στη διαμόρφωση ευοίωνων συνθηκών για την κοινωνική ολοκλήρωση του ανθρώπου και την ανάπτυξη του πολιτισμού του. Γι' αυτό προωθεί αξίες που προάγουν την κοινωνική ευημερία και ευρυθμία:

Κοινωνικές Πολιτικές Εθνικές – Διεθνείς Πολιτιστικές

Συλλογικότητα Συμμετοχή στα κοινά Πολιτιστική ταυτότητα ΤέχνηΑλληλεγγύη Δημοκρατία Υγιής εθνισμός Αθλητικό ιδεώδεςΔικαιοσύνη Διάλογος Ειρήνη ΠαράδοσηΙσότητα Αξιοκρατία Οικουμενισμός ΕπιστήμηΣυνεργασία Ελευθερία Συνεργασία λαών Παιδεία

ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΗΟ ανθρωπιστής μετριέται σε ποιότητα και όχι σε ποσότητα, γι' αυτό τον χαρακτηρίζουν

τα εξής: • Φιλάνθρωπο αισθήματα / αλτρουισμός.• Δίκαιος και αδέκαστος, τίμιος.• Προσωπικότητα που αναλώνεται για το καλό, ανιδιοτελής προσφορά, εθελοντική δράση.• Στοχαστικός νους, ελεύθερο πνεύμα, αυθόρμητη και ειλικρινής έκφραση (ιδεών,

συναισθημάτων).• Θεματοφύλακας των ανθρώπινων δικαιωμάτων.• Υπέρμαχος της ειρήνης.• Ηρωικό πνεύμα, πνεύμα θυσίας και αυταπάρνησης.• Η σφαιρική και καθολική μόρφωση τέλος καθώς και η πνευματική ζωή, χωρίς να

κρίνονται απόλυτα απαραίτητα, βοηθούν προς ένα ανθρωπιστικό προσανατολισμό της ανθρώπινης προσωπικότητας.

ΕΥΕΡΓΕΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥΑΤΟΜΙΚΟ Ε Π Ι Π Ε Δ Ο

Ο άνθρωπος που εμφορείται από τις αξίες του Ανθρωπισμού είναι αλήθεια ότι δεν έχει να περιμένει υλική ανταμοιβή για τις επιλογές του, ούτε την εκτίμηση και το κύρος που απορρέει από την επαγγελματική επιτυχία . • Αισθάνεται, όμως, την αγάπη των συνανθρώπων του που ένιωσαν την προσφορά του

και την εκτίμηση εκείνων που εμπνέονται από τις ίδιες υψηλές αξίες. • Νιώθει ότι η ζωή του δεν χάνεται στα μικρότερα ή μεγαλύτερα προβλήματα της

καθημερινότητας, δεν κλείνεται στο μικρόκοσμο του ατομισμού, αλλά ανοίγεται προς το συνάνθρωπο, επικοινωνεί, βιώνει τη χαρά της συντροφικότητας. • Αποτελεί υγιές πρότυπο για τα παιδιά του σε μια εποχή που ο τρόπος ζωής των

περισσότερων ενηλίκων είναι παράδειγμα προς αποφυγήν.

2

ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟΗ ύπαρξη του ανθρωπισμού συντελεί στην κοινωνική ευημερία / ευρυθμία, γιατί:Κοινωνικό

Προτάσσεται το κοινό καλό, η ανυστερόβουλη δράση / εθελοντισμός (ανακούφιση από προβλήματα στους αναξιοπαθούντες). Υποχωρούν τα εγωιστικά ένστικτα και το ατομικιστικό πνεύμα, ισχυροποιούνται οι σχέσεις συνεργασίας, άμιλλας, γίνονται σχέσεις ζεστές, ουσιαστικές, όχι υποκριτικές. Τηρούνται οι νόμοι και προστατεύονται τα δικαιώματα. Περιορίζονται τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας (λ.χ. ρατσισμός, βία).

Πολιτικό , Διεθνές , Εθνικό Κατίσχυση της ισότητας, της αξιοκρατίας και της δικαιοσύνης. Εδραίωση της δημοκρατίας, αφού η πολιτική τίθεται στην υπηρεσία όλων και όχι λίγων. Κυριαρχία της διεθνούς συνεργασίας και όχι του επεκτατισμού / ιμπεριαλισμού (φονικά όπλα). Εδραίωση της ειρήνης, καθώς οι διαφορές υπάρχουν, αλλά δε διαιρούν / διχάζουν τα κράτη.

Οικονομικό / Οικολογικό Η επιστήμη και η τεχνολογία υπηρετούν τον άνθρωπο και όχι το δόγμα «επιστήμη για την επιστήμη». Απορρέουν καθολική μέριμνα για την υγεία, πλούτος για όλους, αύξηση της παραγωγικότητας. Ο άνθρωπος δεν εξουσιάζεται από τη μηχανή, αλλά εκείνη του παρέχει δυνατότητες και ευκολίες σε κάθε τομέα. Δεν παγιδεύεται στον υλισμό και στην εργασιομανία. Ο αγώνας για περιβαλλοντική προστασία είναι αγώνας κατεξοχήν των γνήσιων ανθρώπων, γιατί σεβασμός στη φύση σημαίνει σεβασμός στον άνθρωπο.

ΠολιτιστικόΆνθηση των γραμμάτων και των τεχνών, γιατί εκλογικεύεται η παραγωγή / αγορά και εξαλείφεται η εμπορευματοποίηση ή και η στράτευση της τέχνης. Επιπροσθέτως, ενισχύεται η γνήσια ψυχαγωγία και προβάλλεται η αθλητική ιδέα ως αντίδοτο στον εκφυλισμό του αθλητικού ιδεώδους.

Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥΘα ήταν ασυγχώρητος αφορισμός, κατηγορηματική και απόλυτη άποψη, αν αντιμετωπίζαμε μονόπλευρα και ισοπεδωτικά το ζήτημα. Από πολλούς διατυπώνεται η άποψη ότι σε καμία άλλη εποχή δεν αντιμετωπίστηκε με τόση ευαισθησία ο πάσχων άνθρωπος. Πράγματι, αυτό διαπιστώνεται από:• την ενημέρωση για σύγχρονα προβλήματα,• την πληθώρα των εθελοντικών κινημάτων,• τη συγκινητική προσφορά μεμονωμένων ατόμων.Επίσης, έχουν διαμορφωθεί συνθήκες και όροι ζωής που αναβαθμίζουν το βιοτικό και πνευματικό επίπεδο των ανθρώπων στις αναπτυγμένες χώρες, όπως:• η ανάπτυξη της τεχνολογίας και της επιστήμης, που δημιουργεί ανθρωπινότερες συνθήκες,• ο θρίαμβος του δημοκρατικού πολιτεύματος, που προσφέρει νομική κατοχύρωση

3

δικαιωμάτων,• η ανύψωση της πνευματικής στάθμης που σημαίνει γνώση, ενημέρωση.

ΑΙΤΙΑ – ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥΠαρά τη σημαντική βελτίωση των όρων ζωής του ανθρώπου και τη διάδοση των

ανθρωπιστικών αξιών, στην εποχή μας διαπιστώνεται κρίση του ανθρωπισμού, δηλαδή σημαντικό έλλειμμα ανθρωπιάς, γεγονός που οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην κατίσχυση του τεχνοκρατικού πνεύματος και των οικονομικών και πολιτικών σκοπιμοτήτων. Αναγνωρίζεται, μάλιστα, ότι η σχέση μεταξύ της διακήρυξης των ανθρωπιστικών αρχών σε θεωρητικό επίπεδο και της εγκατάλειψής τους στο επίπεδο της καθημερινής πρακτικής είναι αντιστρόφως ανάλογη.

Οι παρακάτω καταστάσεις, γεγονότα, συμπεριφορές, ενέργειες πιστοποιούν την κρίση του ανθρωπισμού στην εποχή μας:

1. Η αλόγιστη επιστημονική και τεχνολογική ανάπτυξη δίχως ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό εμφανίζει μορφές και διαστάσεις που απειλούν τον άνθρωπο και υποβαθμίζουν τις συνθήκες ζωής του:

♦ Εξοπλισμοί, φονικά όπλα μαζικής καταστροφής.♦ Περιβαλλοντική υποβάθμιση.♦ Τεχνοκρατία και μηχανοποίηση του ανθρώπου.

2. Η διάπραξη φρικτών εγκλημάτων από άτομα, οργανώσεις και κράτη κατά της ανθρωπότητας στο όνομα της ιδεολογίας, του έθνους και της απόλυτης «αλήθειας», που πιστεύουν ότι κατέχουν:

•Εγκλήματα πολέμου, μαζικές εξοντώσεις, εθνικές εκκαθαρίσεις.•Τρομοκρατικές ενέργειες και απώλειες αμάχων.

3. Η διατήρηση σκοταδιστικών και προσβλητικών για τον άνθρωπο θεσμών από αυταρχικά καθεστώτα:

•Κατάργηση πολιτικών ελευθεριών, βασανιστήρια, θανατική ποινή.•Καταπίεση των γυναικών, ρατσισμός.

4. Η επικράτηση των νόμων της αγοράς και της λογικής των αριθμών οδηγεί στην πυροδότηση ανταγωνισμών, στην έξαρση ανισοτήτων ,παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, θέτει τον άνθρωπο στο περιθώριο. Η άνιση κατανομή του πλούτου και η εκμετάλλευση των χωρών του «τρίτου κόσμου» προκαλούν και διατηρούν εικόνες της ανθρώπινης δυστυχίας, που αποτελούν μελανό στίγμα για την ανθρωπότητα:

•Υποσιτισμός και πείνα, εξαθλίωση, απαξίωση της ανθρώπινης ζωής.•Υποτίμηση - περιθωριοποίηση ανθρώπων που διαφέρουν (μετανάστες, πρόσφυγες,

τσιγγάνοι και άλλες μειονότητες)•Παιδιά που καταλήγουν θύματα αναγκαστικής εργασίας ή σεξουαλικής εκμετάλ-

λευσης - κακοποίησης και συμμετέχουν σε ένοπλες συγκρούσεις.5. Το δυσμενές πλαίσιο ζωής που διαμορφώνεται για τον άνθρωπο στις σύγχρονες

μεγαλουπόλεις:•Αποξένωση, μοναξιά, άγχος και ψυχική φθορά.•Εγκληματικότητα, βία, καχυποψία και ανασφάλεια.

6. Η κυριαρχία της εμπορευματοποίησης σε όλες τις εκδηλώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας και το πνεύμα υλικού ευδαιμονισμού, επιβάλλει την «ηθική» του

4

χρήματος και της ιδιοτέλειας, συντελεί στη δημιουργία μονοδιάστατων προσωπικοτήτων, χωρίς ανθρωπιστικές αξίες:

•Ωφελιμισμός, υστεροβουλία, υποκρισία και αδιαφορία για το συνάνθρωπο.•Υποδούλωση του ανθρώπου στον καταναλωτικό τρόπο ζωής, αλλοτρίωση.•Εμπορευματοποίηση της τέχνης και του αθλητισμού, της παράδοσης και της γνώσης.

7. Η εξάπλωση του βιομηχανοποιημένου μαζικού πολιτισμού υποβαθμίζει τη σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν του και απειλεί την ταυτότητα των ατόμων και των λαών:

•Αποξένωση από την παράδοση, προοδοπληξία και ξενομανία.•Πολιτιστική ομοιομορφία και αποκήρυξη του πλούτου των ιδιαίτερων εθνικών

πολιτισμών.8. Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος προκαλεί κινδύνους για τη σωματική

υγεία και υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής.9. Ο χαρακτήρας της σύγχρονης εργασίας:

• η κυριαρχία της μηχανής και η εξειδίκευση διαμορφώνουν μονομερείς προσωπικότητες.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ

Το αδιέξοδο του σύγχρονου τεχνοκρατικού πολιτισμού επιτάσσει τον επαναπροσδιορισμό των αξιών στην εποχή μας και την επανασύνδεση του ανθρώπου με τα ιδανικά και τις αρχές του ανθρωπισμού.

Για την επίτευξη αυτού του στόχου απαιτείται:1. Ευαισθητοποιημένος και καλλιεργημένος άνθρωπος( Άτομο)

♦ Κριτική ματιά, συνειδητοποίηση της διάστασης του προβλήματος, περισυλλογή, ανακάλυψη της προσωπικής ευθύνης, αφύπνιση.♦ Εγκράτεια, λιτότητα, απαγκίστρωση από την καταναλωτική «κουλτούρα»,

δηλαδή την επιδίωξη της ευτυχίας και της καταξίωσης μέσω της κατανάλωσης μέσα από γόνιμη αυτοαναζήτηση.♦ Επανιεράρχηση αξιών, αποποίηση του ατομικισμού και υιοθέτηση κοινωνικών

αξιών και ιδανικών που δίνουν νόημα και περιεχόμενο στη ζωή του ανθρώπου και τον κατευθύνουν σε έναν απώτερο σκοπό, μια ανώτερη «Ιθάκη».♦ Κοινωνική ευαισθησία, αλληλεγγύη στο δοκιμαζόμενο άνθρωπο, εθελοντική

προσφορά.♦ Ενδιαφέρον για τα αγαθά που προάγουν την ποιότητα ζωής, όπως η

δημιουργικότητα, η ανθρώπινη επικοινωνία, η διά βίου παιδεία κ.ά.2. Ανθρωπιστική παιδεία ( Οικογένεια και Σχολείο)

♦ Βιωματική κατάκτηση των ανθρωπιστικών αξιών μέσα από το παράδειγμα των γονιών και των «δασκάλων», το γόνιμο διάλογο, το γνήσιο οικογενειακό πνεύμα (εστία και όχι κέντρο διερχομένων), την ελεύθερη ανάπτυξη της νεανικής προσωπικότητας, διαμόρφωση ολόπλευρα καλλιεργημένων ανθρώπων, ελεύθερων και αυτοκαθοριζόμενων προσωπικοτήτων.♦ Διεύρυνση των νοητικών δυνατοτήτων και όξυνση της κριτικής ικανότητας του

νέου με την παροχή γνώσεων, το διάλογο και την ενθάρρυνση της αυτενέργειας του.

5

♦ Εκπαίδευση του νέου σε ένα κλίμα ανεκτικότητας και σεβασμού στη διαφορετι-κότητα του «άλλου», ατόμου ή λαού.♦ Διάπλαση ανθρώπων με αγωνιστική διάθεση και κοινωνική ευαισθησία.♦ Μετάδοση στους νέους των στοιχείων της κοινωνικής ομοιογένειας με στόχο

την ανάπτυξη της έμφυτης κοινωνικότητας τους και την υπεύθυνη και δημιουργική ένταξη τους στο σύνολο.♦ Ανάπτυξη του οικουμενικού πνεύματος και των πανανθρώπινων αξιών μέσω

της γνωριμίας του νέου με την παράδοση και ανάδειξη της ενότητας του ανθρώπινου πνεύματος και του πολιτισμού.

3. Ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος και της συλλογικής ζωής (Πολιτεία / Κράτος)

♦ . Ευνομούμενο και δημοκρατικό κράτος που προάγει την ελεύθερη ανάπτυξη, το σεβασμό. Ένα κράτος κοινωνικής συνοχής, πρόνοιας, με έμπρακτη κατοχύρωση των ατομικών και των κοινωνικών δικαιωμάτων με θεσμούς και μέτρα κοινωνικής προστασίας για όλους τους πολίτες και ιδιαίτερα για τις «αδύναμες» και ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες.♦ Παροχή δυνατοτήτων για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας των πο-

λιτών και την επίτευξη των ατομικών τους στόχων μέσα σε μια κοινωνία ισότητας και αξιοκρατίας.♦ Εφαρμογή των νόμων, προάσπιση των δικαιωμάτων♦ Διαμόρφωση ενός θετικού πλαισίου ζωής με την εξασφάλιση των αγαθών που

παρέχουν ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης για όλους τους πολίτες (μόρφωση, άθληση, ψυχαγωγία, υγεία, εργασία κ.ά.).♦ Βελτίωση της ποιότητας ζωής, κυρίως στις πόλεις (δόμηση, πράσινο),

αναζωογόνηση της επαρχίας.4. Ανάληψη της ευθύνης από τη διεθνή κοινότητα

♦ Υιοθέτηση πολιτικής για τη μείωση των εξοπλισμών με απώτερο στόχο την επκράτηση της ειρήνης στον κόσμο.♦ Επιδίωξη ισόρροπης ανάπτυξης των λαών και δικαιότερης κατανομής των αγα-

θών στον πλανήτη, παραγραφή των χρεών στα φτωχά κράτη.♦ Διεθνής συμφωνία για την προστασία του περιβάλλοντος και του οικοσυστήμα-

τος από την ανεξέλεγκτη τεχνολογική ανάπτυξη.♦ Ενίσχυση διεθνών οργανισμών και θεσμών για την αποτελεσματικότερη

προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων.5. ΜΜΕ / Πνευματικοί άνθρωποι

♦ Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, αποκάλυψη της αλήθειας μέσα από απρόσκοπτη και ειλικρινή ενημέρωση, προβολή του έργου ανθρωπιστικών οργανώσεων.♦ Προβολή πνευματικών και όχι μόνον υλιστικών προτύπων: αναβάθμιση του

περιεχομένου των εκπομπών, ουσιαστικά δελτία ειδήσεων, έλεγχος διαφημιστικών μηνυμάτων.♦ Οι διανοούμενοι αγωνιστές, μαχητές για την επικράτηση της δικαιοσύνης.♦ Οι επιστήμονες στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι των εκάστοτε σκοπι-

μοτήτων.

6

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Κείμενο: Το ανθρωπιστικό ιδανικόΌπως το κάθε άτομο χρειάζεται ένα σκοπό στη ζωή του, για να πάρει νόημα η ζωή αυτή,

για να συντονίζει όλες του τις προσπάθειες προς μία κατεύθυνση και να το βοηθά εντείνοντας τις δυνάμεις του να γίνεται ολοένα και καλύτερο, έτσι και ένας ολόκληρος λαός. Αλλιώς, άτομο και λαός αφήνονται στην τύχη και ζουν ζωή της στιγμής, χωρίς προοπτική και ελπίδα για πρόοδο πραγματική. Όπως όμως στο άτομο ο σκοπός της ζωής του είναι δυναμογόνος, όταν πηγάζει από μέσα του, από τις δικές του ανάγκες και δυνατότητες, έτσι και για το λαό. Κι αυτόν μπορεί να τον συγκινήσει και να τον εμπνεύσει μονάχα ένα ιδανικό, που ριζώνει στο δικό του χώμα και στη δική του φυσική ζωή. Ιδανικό δηλαδή που πηγάζει από την ιστορία του και τη ζωντανή του παράδοση, που ταιριάζει με την ψυχολογία του, με τον τόπο του και τις ανάγκες που δημιουργεί.

Τέτοιο ιδανικό βγαλμένο μέσα από το ελληνικό χώμα και την ιστορία του λαού του είναι ο ανθρωπισμός. Ανθρωπισμός θα πει να πλάθουμε ανθρώπους με γερό και ωραίο σώμα, με καθαρό και στοχαστικό νου, με δυνατή θέληση και σεβασμό και αγάπη στους συνανθρώπους των. Ανοιχτομάτες, που είναι σε θέση να κρίνουν οι ίδιοι υπεύθυνα όσα προβλήματα τους παρουσιάζει η ατομική και ομαδική τους ζωή, χωρίς να παρασύρονται σαν άβουλη αγέλη από τον πρώτο δυνατό ή δημαγωγό της ημέρας, ανθρώπους ικανούς να εξασφαλίσουν οι ίδιοι με την προσωπική τους εργασία τους υλικούς όρους της ζωής τους, όσα χρειάζονται, για να κρατιέται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, να καταφάσκουν ελεύθερα τις δεσμεύσεις που επιβάλλει η ομαλή συμβίωση με τους συνανθρώπους τους και η προκοπή τους, ικανούς να οργανώσουν τη ζωή της λαϊκής ολότητας όπου ανήκουν, έτσι, που και τα άτομα και η ολότητα να προκόβουν και να καλυτερεύουν όλο και περισσότερο το επίπεδο της υλικής και πνευματικής τους ζωής και για την προκοπή της να μη ρίχνουν την ευθύνη σε άλλους ή και στην τύχη, παρά να νιώθουν τον εαυτό τους όχι μόνο συνυπεύθυνο με τους φυσικούς ηγέτες αλλά και ως τον κυρίως υπεύθυνο. [...] Ανθρώπους δηλαδή που έχουν υψωθεί από το ζωικό στο ανθρώπινο επίπεδο, που έχουν δουλέψει μέσα τους όσο γίνεται το ανθρώπινο βάθος και που πραγματικά ελεύθεροι στέκουν στη μοίρα τους.

Ανθρωπισμός δεν θα πει ισοπέδωση των ατόμων σε μία πολιτεία. Ο κάθε πολίτης έχει βέβαια δικαίωμα να ζήσει και ν' αναπτύξει ελεύθερα τον εαυτό του μέσα στα όρια που επιβάλλουν σε όλους οι δεσμεύσεις για την ομαλή ομαδική συμβίωση ενός λαού και την προκοπή του. Να τον αναπτύξει μάλιστα σύμφωνα με το φυσικό του, γιατί μόνο έτσι μπορεί και τον ψυχικό του κόσμο να δουλέψει βαθύτερα και στην πιο μεγάλη απόδοση να φτάσει. Από την άποψη δηλαδή του δικαιώματος για τη συντήρηση και την ελεύθερη ανάπτυξη της υλικής και πνευματικής τους ζωής όλοι είναι ίσοι. Η ισότητα όμως αυτή δεν εξαφανίζει τις φυσικές διαφορές ανάμεσα στα άτομα, διαφορές ως προς την ψυχοσύσταση και ως προς τις ικανότητες και τη δυναμικότητα του καθενός. Αναγκαία συνέπεια των διαφορών αυτών σε μια πολιτεία καλά οργανωμένη είναι ο καθένας να παίρνει μέσα σ’ αυτή τη θέση που του έχει ορίσει το φυσικό του και όχι η κοινωνική και οικονομική θέση του σπιτιού του, και στις ηγετικές θέσεις σε όλους τους κλάδους της δημόσιας ζωής ν' ανεβαίνουν εκείνοι που πραγματικά αξίζουν γι' αυτές. Συνέπεια δηλαδή είναι η σωστή ιεραρχία των προσωπικών αξιών, ιεραρχία που όχι μόνο θα αναγνωρίζει ο κάθε πολίτης, παρά θα βοηθά στο στήσιμο της.

Όπως τα άτομα διαφέρουν μεταξύ τους, έτσι και οι λαοί. Τις διαφορές αυτές δεν τις αρνείται το ανθρωπιστικό ιδανικό, αρνείται όμως το χωρισμό των λαών σε λαούς κυρίων και

7

λαούς σκλάβων ή λαούς που πρέπει να εξοντωθούν. Γι' αυτό όλοι οι λαοί έχουν την ανθρωπινή τους αξία, την αξία του ανθρώπου, και όλοι έχουν το ίδιο δικαίωμα να ζήσουν ανθρώπινα και ν' αναπτύξουν τον εαυτό τους ελεύθερα. Αλλά κι εδώ εννοούμε την ελευθερία μέσα στα όρια που ορίζουν όσες δεσμεύσεις επιβάλλει σε όλα ανεξαιρέτως τα κράτη αυτό το ίδιο ανθρωπιστικό ιδανικό, η ελεύθερη μάλιστα ανάπτυξη τους πλουτίζει ποικιλότροπα και υψώνει τη ζωή γενικά της ανθρωπότητας και τον πολιτισμό της.

Αλέξανδρου Δελμούζου[Από το βιβλίο «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», Α 'Λυκείου, ΟΕΔΒ, απόσπασμα] Α.

Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100 -120 λέξεις).Μονάδες 25

Β1. «... η ελεύθερη μάλιστα ανάπτυξη τους (των λαών) πλουτίζει ποικιλότροπα και υψώνει τη ζωή γενικά της ανθρωπότητας και τον πολιτισμό της».Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 70 - 80 λέξεων την παραπάνω άποψη.

Μονάδες 5Β2. Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου και να αιτιολογήσετε την απάντηση σας.

Μονάδες 5Β3. «Όπως τα άτομα διαφέρουν... της ανθρωπότητας και τον πολιτισμό της».Να βρείτε τις διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις που διασφαλίζουν τη συνοχή της τελευταίας παραγράφου του κειμένου και να εξηγήσετε τι δηλώνει καθεμία από αυτές.

Μονάδες 5Β4. κατεύθυνση, προοπτική, συγκινήσει, παράδοση, δημιουργεί: να σχηματίσετε δύο νέες σύνθετες λέξεις για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις, χρησιμοποιώντας μόνο το β' συνθετικό τους.

Μονάδες 10Γ. Η προσωπικότητα, η οποία διαφοροποιεί κάθε άνθρωπο από τους άλλους και συνθέτει τη μοναδικότητα του, καθορίζεται από διάφορους παράγοντες που συντελούν θετικά ή αρνητικά στη διαμόρφωση της (κληρονομικότητα, οικογένεια, σχολείο, μέσα ενημέρωσης, κοινωνική ζωή).

Με ποιον τρόπο επηρεάζει καθένας από τους παραπάνω παράγοντες τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του νέου;

Να εξηγήσετε, δεδομένης αυτής της επίδρασης, ποιους στόχους πρέπει να θέτουν η οικογένεια και το σχολείο, ως κυρίαρχοι φορείς παιδείας και κοινωνικοποίησης, για τη διάπλαση μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας.

Μονάδες 50

8

Γ. Παραγωγή λόγου

• Παράγοντες που επιδρούν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου♦ Η ευθύνη της οικογένειας και του σχολείου

1ο Ζητούμενο Παράγοντες καθορισμού της προσωπικότηταςΜε τον όρο προσωπικότητα προσδιορίζεται το σύνολο των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που

συνιστούν την ποιοτική ανομοιογένεια, τη διαφοροποίηση ενός ανθρώπου από τους άλλους, τη μοναδικότητα του. Τα χαρακτηριστικά αυτά διακρίνονται σε πνευματικά (κρίση, γνώσεις, ιδέες), ψυχικά (υπομονή, θάρρος, επιμονή), ηθικά (αρχές, αξίες, ιδανικά) και κοινωνικά (κοινωνικότητα, ενδιαφέρον για τα κοινά).

Η προσωπικότητα του ατόμου διαμορφώνεται από παράγοντες οι οποίοι επιδρούν καθοριστικά και συντελούν ουσιαστικά στην ανάπτυξη της.

Κληρονομικότητα. Μεταβιβάζει στο άτομο μια δέσμη δυνατοτήτων και έμφυτων κλίσεων οι οποίες, ανάλογα με το περιβάλλον, μπορεί να εξελιχθούν σε ικανότητες και σταθερά γνωρίσματα της προσωπικότητας.

Οικογένεια. Ως πρώτο περιβάλλον του ανθρώπου θέτει τις γενικές κατευθύνσεις της προσωπικότητας, αφού τα πρώτα βιώματα καθορίζουν τη μεταγενέστερη στάση ζωής του (πρότυπα, αξίες, παραδόσεις, συναισθηματικός κόσμος). Σχολείο. Ως κατεξοχήν φορέας παροχής γνώσεων, επηρεάζει την πνευματική συγκρότηση του ατόμου και το εισάγει σε έναν ευρύτερο χώρο κοινωνικότητας. Ο βαθμός προσαρμογής του μαθητή στη σχολική ζωή καθορίζει την κοινωνικοποίηση του μελλοντικά, καθώς και τη σχέση του με τη γνώση και την πνευματική καλλιέργεια. Μέσα μαζικής ενημέρωσης. Επηρεάζουν με διαδικασίες εμφανούς ή μη καθοδήγησης και διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό την εικόνα που έχουν οι νέοι για τη ζωή και τον κόσμο. Κοινωνική ζωή. Επιδρά ουσιαστικά στις αξίες, τους στόχους και τις επιλογές του νέου (κοινή γνώμη), αφού ως άτομο αποτελεί μέρος του κοινωνικού συνόλου και επηρεάζεται από τις εξελίξεις της εποχής του.

Κύριο παράγοντα για τη δημιουργία και εξέλιξη μιας υγιούς προσωπικότητας αποτελεί η αγωγή από την οικογένεια και το σχολείο, που συνιστούν ουσιαστικούς φορείς της παιδείας και της ανάπτυξης της κοινωνικότητας. Πρωταρχική ευθύνη των παραπάνω φορέων είναι η διαπαιδαγώγηση των νέων με τις αξίες του ;ανθρωπισμού, μέσω των οποίων:. Διαμορφώνουν την προσωπικότητα του ατόμου αναπτύσσοντας αρμονικά όλες τις πλευρές της:

πνευματική καλλιέργεια, συναισθηματική ωρίμανση, ηθική συγκρότηση, κοινωνικές δεξιότητες.. Ενισχύουν την ικανότητα του νέου να διαμορφώνει αυτόνομη προσωπική θέση απέναντι στα

ερεθίσματα του περιβάλλοντος και στα ερωτήματα που θέτει η καθημερινή ζωή.. Διαπλάθουν ανθρώπους υπεύθυνους και ελεύθερους, ικανούς να μετέχουν στις υποθέσεις του

συνόλου, με ανεπτυγμένο το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης.. Υποβοηθούν την προσαρμογή του νέου στο κοινωνικό περιβάλλον, εφοδιάζοντας τον με τις αξίες,

τους κανόνες και τους κώδικες συμπεριφοράς του κοινωνικού συνόλου που επιτρέπουν την παρέμβαση του δημιουργικά σε αυτό.

Συνοψίζοντας, η διαμόρφωση και η ολοκλήρωση της προσωπικότητας του ανθρώπου αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία και είναι αποτέλεσμα της συνισταμένης επίδρασης πολλών παραγόντων, με κυριότερους την οικογένεια και το σχολείο. Αυτοί οι φορείς, διαπλάθοντας το χαρακτήρα του ατόμου με ανθρωπιστικές αξίες, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη γενικότερη συγκρότηση του νέου και την υπεύθυνη και δημιουργική στάση του απέναντι στη ζωή.

ΝΕΑΝΙΚΗ ΒΙΑ

9

Πρόλογος Ούτε στους πιο σκληρούς εφιάλτες δε θα µπορούσαν µέχρι πρότινος να χωρέσουν όλα όσα έχουν αποκαλυφθεί τους τελευταίους µήνες γύρω από την υπόθεση «Άλεξ». Στην αρχή στάθηκαν όλοι ενεοί µπροστά στα γεγονότα και τις µαρτυρίες των ανηλίκων που έβγαιναν στο φως της δηµοσιότητας. Κατόπιν ήρθαν και οι περιπτώσεις των ανήλικων κουκουλοφόρων ως δεύτερο πλήγµα στις «πολιτισµένες» συνειδήσεις. Η µια ερµηνεία διαδέχεται την άλλη, ο ένας ειδικός (κοινωνιολόγος, παιδοψυχολόγος, παιδοψυχίατρος, καθηγητής, γονιός, αστυνοµικός) έχει «περισσότερο» δίκιο από τον άλλο. Σ’ αυτήν την πολυφωνία ας ακουστεί και η γνώµη ενός νέου που γνωρίζει την κατάσταση από πρώτο χέρι.

Κύριο Μέρος1. Πού τη συναντάμε (περιγραφή του φαινομένου)

Αθλητικούς χώρους (συχνά) - Σχολεία –Χουλιγκανισμός( συνήθως σε ομαδικά αθλήματα)

Εξεγέρσεις στο κέντρο (Ελλάδα) ή και στα προάστια (Γαλλία) μεγαλουπόλεων Διαδηλώσεις που εναντιώνονται σε κυβερνητικές αποφάσεις (ως επί το πλείστον) με

συμμετοχή φοιτητών και μαθητών (όχι απαραίτητα) για θέματα που τους αφορούν Ρατσιστικές, φασιστικού τύπου ενέργειες ακροδεξιών ομάδων με στόχο αλλοδαπούς ή

αντίθετους ιδεολογικά Τρομοκρατικές ενέργειες (μικρές υλικές καταστροφές)

2. Αίτια Κοινωνικά προβλήματα :

• Φτώχεια, ανεργία: αίσθηση αδιεξόδου• Μεγάλες κοινωνικές ανισότητες : αισθήματα αδικίας εκτόνωση

Ο αµοραλισµός και τα πολύπλοκα κοινωνικά προβλήματα έρχονται σε τρανταχτή αντίθεση µε τον ιδεαλισµό των νέων → η βία έρχεται ως απάντηση στη διάψευση των νεανικών ονείρων. Αδυναμία φορέων αγωγής

• Οικογένεια : περιορισμένη επίβλεψη νέων ( έμφαση σε υλικούς στόχους )> έχει αναγάγει σε πρώτη προτεραιότητα την κάλυψη των υπερκαταναλωτικών

αναγκών των παιδιών τους και όχι τη µύησή τους στον ανθρωπισµό → ηθική αποσάθρωση → νέοι ευάλωτοι σε µαζικά αντικοινωνικά φαινόµενα

> µένει αδρανής, ανάλγητη στα σύνθετα προβλήµατα των νέων και ιδιαίτερα των εφήβων → µοναξιά, πάθος για εκδίκηση γι’ αυτήν την απάθεια> η ίδια συχνά προσφέρει πρότυπα βίας (ενδοοικογενειακή βία).

• Ανεπάρκεια εκπαιδευτικών μηχανισμών να δώσουν διέξοδο : χρησιμοθηρική αλλά παρόλα αυτά ανεπαρκής γνώση (ανεργία πτυχιούχων), απαξίωση ανθρωπιστικών μαθημάτων.

Το σχολείο : > εξαντλεί τους ρόλους του στον µορφωτικό, είναι αποκοµµένο από τη

ζωή, δεν προάγει προβληµατισµό σχετικά µε σύγχρονα αντικοινωνικά φαινόµενα, δεν εξανθρωπίζει

> όταν παρουσιάζονται ενδοσχολικά αντίστοιχα φαινόμενα, τα ποινικοποιεί

10

αντί να στοχεύει στο σωφρονισµό → αναπαραγωγή βίας και αναρχισµού εκ µέρους των µαθητών ως εκδίκηση

> ενίοτε προβαίνει σε διακρίσεις και απαξιώνει έµπρακτα την ισότητα και την ισοτιµία, τις οποίες και διατυµπανίζει.

ΜΜΕ ( προβολή βίας, καταναλωτικού μοντέλου, ήσσονος προσπάθειας)> ανάγουν τη βία και την παρανοµία σε «ψυχαγωγικό» θέαµα και

αναδεικνύουν τους αιµοσταγείς πρωταγωνιστές> ακόµα και όταν στιγµατίζουν την καθηµερινή βία, το κάνουν άµετρα

καταλήγοντας στην ηρωοποίηση των παρανόµων.> Προβάλλουν με κάθε τρόπο καταναλωτικά πρότυπα και δημιουργούν την

εντύπωση (σειρές , τηλεπαιχνίδια) ότι μπορούν εύκολα και κυρίως άκοπα να επιτευχθούν από όλους

Μίμηση ξένων προτύπων Αντίδραση στους κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους ( φαύλος κύκλος) Απογοήτευση λόγω της αναποτελεσματικότητας ειρηνικών μορφών αγώνα

(ειρηνικές διαδηλώσεις, απεργίες, αποχές) Μαζοποίηση έλλειψη λογικής φανατισμός, ρατσισμός

> Το φαινόµενο της μαζοποίησης αιχµαλωτίζει τη νεολαία, όταν η ίδια η κοινωνία δε διαθέτει σταθερό σύστηµα αξιών ούτε υγιή πρότυπα για να πιστέψει ο νέος. Αντίθετα, κατασκευάζει είδωλα που οδηγούν στην ταύτιση και το φανατισµό → π.χ. βία στα γήπεδα, «χουλιγκανισµός».

Η αμέλεια της πολιτείας για δηµιουργία χώρων εκτόνωσης και δηµιουργικής έκφρασης (αθλητικά κέντρα, χώρους τέχνης και πολιτισµού, βιβλιοθήκες) ιδιαίτερα στα µεγάλα αστικά κέντρα όπου η διαβίωση είναι ασφυκτική.

3. Συνέπειες

Στους Νέους Η βία διαμορφώνει το χαρακτήρα τους και καθορίζει τη στάση τους για το υπόλοιπο της

ζωής τους Εγκλωβίζονται σε ομάδες περιθωρίου και οδηγούνται σε γενικότερη ανομία (εγκλήματα

του κοινού ποινικού δικαίου, ναρκωτικά, αλκοόλ) Κινδυνεύουν να καταστρέψουν από τη μια στιγμή στην άλλη τη ζωή τους ( θάνατος,

μόνιμη αναπηρία, μακροχρόνια φυλάκιση βλ. γεγονότα Παιανίας, καταδίκη για τη δολοφονία του καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα)

Στην κοινωνία Διαρκής σύγκρουση – αίσθημα ανασφάλειας συντηρητικοποίηση κοινωνίας,

ανοχή ή και απαίτηση ενίσχυσης καταστολής και γενικότερα ανελεύθερων μέτρων. Οικονομικές επιπτώσεις( τουρισμό, καταστηματάρχες)

11

Γκετοποίηση περιοχών Απομάκρυνση των γνήσιων φιλάθλων από τα αθλήματα

Μέτρα αντιμετώπισης

( Μεταβατική & )Τα αποτελέσματα είναι τραγικά, είτε πρόκειται για τους µικρούς εγκληµατίες είτε για

τους ανήλικους κουκουλοφόρους και προβάλλουν αδήριτη την ανάγκη να µεθοδευθεί η αντιμετώπιση του προβλήµατος, τόσο µε τη µορφή πρόληψης όσο και θεραπείας, για να µην κληροδοτηθεί μεγεθυμένο στο µέλλον. Οι βασικότεροι φορείς κοινωνικοποίησης, δηλαδή η οικογένεια και το σχολείο

οφείλουν:> να επαναπροσδιορίσουν το ρόλο τους, να σκύψουν µε εµβρίθεια πάνω από το ζήτηµα

της αγωγής των νέων - γαλούχηση µε τις αξίες του σεβασµού, της ανεκτικότητας, της αλληλεγγύης, της δηµοκρατίας, χωρίς τον κοµπασµό της αυθεντίας

> να αφουγκράζονται τις νεανικές ανησυχίες και τους προβληµατισµούς µε αγάπη και διαλλακτικότητα, να διεξάγουν γόνιµο διάλογο µαζί µε τους νέους, ώστε να τους προσανατολίζουν στον υγιή χειρισµό τους και στην εξεύρεση διεξόδων.

Ειδικότερα: Οικογένεια : Προσοχή στην ανατροφή των παιδιών, περισσότερος χρόνος γι αυτά,

διάλογος σχετικά με τους προβληματισμούς τους, εξάλειψη βίαιων συμπεριφορών εκ μέρους των γονέων, μετάδοση υγιών προτύπων.

Εκπαίδευση: Έμφαση στην ανθρωπιστική παιδεία , ηθική καλλιέργεια, απάντηση στους προβληματισμούς των παιδιών.

Πολιτεία : Μείωση κοινωνικών ανισοτήτων, περιορισμός ανεργίας, κράτος πρόνοιας και δικαίου που θα υπερασπίζεται τους αδύναμους απέναντι στους ισχυρούς, πρόληψη όχι υπερβολική βία όπου χρειάζεται καταστολή.

Η πολιτεία είναι αναγκαίο:> να δηµιουργήσει περισσότερους χώρους εκτόνωσης και δηµιουργικής απασχόλησης

(αθλητικά κέντρα, χώρους τέχνης και πολιτισµού, βιβλιοθήκες)> να αποτελέσει η ίδια πρότυπο ανθρωπισµού µέσα από τη φροντίδα για την επίλυση

των κοινωνικών προβληµάτων και µέσα από την υιοθέτηση του διαλόγου ως µέσο επίλυσης διαφορών. Η βία της εξουσίας δε δικαιολογείται

> να ελέγξει ουσιαστικά τα ΜΜΕ, ώστε η λειτουργία τους να εξαντλείται στη γνήσια ψυχαγωγία και την ορθή ενηµέρωση

> να προβεί σε «αποϊδρυµατοποίηση» των ανήλικων παρανόµων και να µεθοδεύσει το σωφρονισµό τους µε πιο ανθρώπινες και δηµοκρατικές διαδικασίες.

Πνευματικοί άνθρωποι –Πολιτικοί – Συνδικαλιστές : Αγωνιστική αλλά ειρηνική διεκδίκηση που θα στηρίζεται στο δίκαιο των αιτημάτων και την ενότητα για να είναι αποτελεσματική, καταδίκη της βίας αταλάντευτα απ’ όπου κι αν προέρχεται.

Επίλογος

12

Πρέπει να νιώθουµε ευτυχείς που η νεανική παραβατικότητα εµφανίζεται ακόµα στη χώρα µας σε χαµηλά ποσοστά. Αυτή η πραγµατικότητα, όµως, δεν είναι λόγος εφησυχασµού αλλά εγρήγορσης για την πρόληψη της επιδείνωσης του προβλήµατος.

«Οι συµµορίες των κοντών παντελονιών»Τα τελευταία χρόνια «οι συµµορίες των κοντών παντελονιών» σηµειώνουν όλο και

περισσότερες «επιτυχίες». Πιτσιρίκια 10 έως 14 χρόνων επιδίδονται σε κλοπές, καταστροφές αυτοκινήτων, επιθέσεις κάθε είδους, ακόµα και σε εγκλήµατα. Στην Ευρώπη το φαινόµενο παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις, µπροστά στο οποίο οι ενήλικες σηκώνουν τα χέρια ψηλά και οι ειδικοί δεν βρίσκουν εύκολα απαντήσεις στο ευνόητο ερώτηµα: τα σηµερινά παιδιά διψούν για βιαιότητες ή µήπως αποτελούν τους αποδιοποµπαίους τράγους µιας κοινωνίας σε κρίση;

Η κοινή γνώµη τα καθιστά υπεύθυνα για την ανασφάλεια στις πόλεις. Ωστόσο, η ενοχοποίησή τους από τους φιλήσυχους πολίτες και από τις κυβερνήσεις κρύβει ίσως µεγαλύτερους κινδύνους, όπως η επιστροφή στο αυστηρό σύστηµα αναµόρφωσης µε τον εγκλεισµό τους σε ιδρύµατα, που εδώ και χρόνια είχε καταργηθεί, αφού τα αποτελέσµατα ήταν απογοητευτικά.

Για ορισµένους νέους υπάρχει µια προετοιµασία προς τη βία, όταν οι οικογενειακές, κοινωνικές και σχολικές συνθήκες δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους. Το ιδανικό θα ήταν το σχολείο να σέβεται την προσωπικότητα του κάθε µαθητή, να προσέχει την κατάσταση των χώρων, τη ζωή, τις σχέσεις των µαθητών, την παιδαγωγία και την ηθική. Όταν κάποια από αυτές τις προϋποθέσεις λείπει, η αντίδραση των νέων είναι είτε η φραστική είτε η σωµατική πρόκληση προς τους ενηλίκους και αυτό ισχύει από τα παλιά χρόνια. Στην Ποµπηία, µάλιστα, είχαν ανακαλυφθεί συνθήµατα στους τοίχους κάποιου σχολείου που χαρακτήριζαν το δάσκαλο µε φράσεις που έκαναν τους αρχαιολόγους να κοκκινίσουν.

Η νεανική εγκληµατικότητα εµπεριέχει όλους τους παράγοντες της κοινωνικής αποδιοργάνωσης που είναι πραγµατικές βόµβες, έτοιµες να εκραγούν. Ωστόσο, αυτό που χαρακτηρίζει περισσότερο τη σηµερινή κατάσταση είναι η εµφάνιση του φαινομένου της ιδιώτευσης που καταλήγει στην ιδιωτεία, δηλαδή µια µορφή διανοητικής ανεπάρκειας. Η αδιαφορία των µεγάλων για τα κοινά οδηγεί τους νεότερους σε πράξεις αντικοινωνικές, εκφράζοντας έτσι τη δυσφορία τους για τη ζωή που διάγουν. Στις σύνθετες κοινωνίες υπάρχει µια χαλαρότητα που συνδυάζεται µε τον πολλαπλασιασµό των απολιτικών πράξεων. Η εγκληµατικότητα είναι ένα από τα χαρακτηριστικά τους.

Τα σπασµένα γραµµατοκιβώτια και τζάµια, οι λεκτικές επιθέσεις στο δρόµο, οι µικροκλοπές για «την πλάκα» είναι συµπεριφορές που βιώνονται άσχηµα από τα θύµατα, τα οποία εξοµοιώνουν τους δράστες µε κακοποιούς. Αυτές οι µικροεπιθέσεις δεν είναι παρά σηµάδια της προσωπικής ή συλλογικής έλλειψης απαντήσεων στα κοινωνικά προβλήµατα της εποχής.

Οι πρώτοι που καλούνται να δώσουν λύσεις στο πρόβληµα είναι βέβαια οι γονείς, οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις απουσιάζουν. Πολύ συχνά οι ανήλικοι παρουσιάζονται στο δικαστήριο για να δικαστούν µόνοι τους. Έτσι, µπροστά στον δικαστή επινοούν έναν πατέρα προκειµένου να ανακτήσουν την αξιοπρέπειά τους και να αισθανθούν σαν «τους άλλους». Ορισµένοι δεν έχουν δει ποτέ τον πατέρα τους να δουλεύει, άλλοι συντηρούν την οικογένεια από τις παράνοµες δραστηριότητές τους. Είναι όλα τους παιδιά που περνούν κρίση πατρικής εξουσίας.

Το σχολείο, που καλείται και αυτό να δώσει λύσεις, πολλές φορές αποτελεί το πεδίο που

13

αναπτύσσεται η βία. Το 1971, από µια έρευνα που έγινε στη Γαλλία και τα αποτελέσµατά της παρουσιάστηκαν στο Συµβούλιο της Ευρώπης, έγινε γνωστό πως η σχολική αποτυχία αποτελεί πιθανό παράγοντα ενίσχυσης της εγκληµατικής δράσης και πως συνεχώς µειώνεται η ηλικία που πρωτοε µ φανίζονται παράνοµες δραστηριότητες.

Ο κοινωνιολόγος Κριστιάν Μπακάν, ειδικευµένο στα προβλήµατα της νεανικής εγκληµατικότητας, εξηγεί το φαινόµενο στο «Εβενεµέν ντι Ζεντί»:

«Μέσα στο πλαίσιο της γενικευµένης ανοµίας, η συµπεριφορά των νέων παίρνει έναν επιθετικό, ακόµη και βίαιο χαρακτήρα. Αυτά τα παιδιά δεν έχουν συνείδηση των ορίων τους. ∆εν νιώθουν φόβο και µπορούν να πάρουν οποιοδήποτε ρίσκο. ∆εν ξέρουµε πώς να τα προσεγγίσουµε. Τροµοκρατούν όλο τον κόσµο, αλλά δεν ενδιαφέρουν κανέναν. Θα µπορούσαµε ωστόσο να ξεκινούσαµε µε µια αναθεώρηση της παιδαγωγίας. Στο παρελθόν, για τα παιδιά της υπαίθρου υπήρχε η θεωρία του Μπαστέν , για τα παιδιά των εργατών οι µελέτες του Φρενέ. Όµως, για αυτά των φτωχών προαστίων της Γαλλίας δεν υπάρχουν ούτε παιδαγωγοί ούτε κάποια σκέψη. Τη θέση αυτών έχει καταλάβει η αστυνοµία και γιατί όχι σε λίγο και ο στρατός. Εξάλλου, διαισθανόµαστε ήδη να αναβιώνει η παλιά ιδέα του 19ου αιώνα, αυτή των αναµορφωτηρίων και των εγκλεισµών για ψύλλου πήδηµα. Μια ιδέα που ικανοποιεί τους µικροαστούς και την απαρχαιωµένη τοπική εξουσία.

«Μόνο που πρέπει να γνωρίζουμε πως αυτού του είδους η αντιμετώπιση θα δηµιουργήσει μικρά τέρατα».

(Βίκη Τσιώου, εφηµ. Ελευθεροτυπία - Κείμενο συντομευμένο και ελαφρώς διασκευασμένο)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣΑ. Στο πλαίσιο µιας συζήτησης που θα γίνει στην τάξη σας µε θέµα τη νεανική

παραβατικότητα, διαβάσατε το παραπάνω κείµενο. Γράψτε μια περίληψη του κειµένου αυτού, µε την οποία θα ενηµερώσετε τους συµµαθητές σας για το περιεχόμενό του. (100 120 λέξεις) Μονάδες 25

Β1. Αναγνωρίστε τους τρόπους πειθούς που χρησιµοποιεί η συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο («Τα τελευταία χρόνια … κρίση») του κειµένου. Μονάδες 5

Β2. Με ποια συλλογιστική πορεία είναι αναπτυγµένη η έκτη παράγραφος του κειµένου; («Οι πρώτοι … εξουσίας.»)

Μονάδες 5 Β3. α. εγκλεισµός, εγκληµατικότητα, ανοµία: Να δοθεί η ετυµολογία των παραπάνω λέξεων.

β. ανεπάρκεια, δυσφορία, παράνοµος, απαρχαιωµένος: Να δοθεί ένα συνώνυµο και ένα αντώνυµο για καθεµιά από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 5

Β4. Γιατί η συγγραφέας πιστεύει ότι «αυτού του είδους η αντιµετώπιση θα δηµιουργήσει µικρά τέρατα»; Να απαντήσετε σε µία παράγραφο 80 περίπου λέξεων.Μονάδες 10

Γ. Στις δηµόσιες συζητήσεις των ΜΜΕ τίθεται συχνά, ιδιαίτερα τους τελευταίους µήνες, το φλέγον ζήτηµα της νεανικής παραβατικότητας. Εσείς, ως σύγχρονοι νέοι που γνωρίζετε το φαινόµενο εκ των έσω, καλείστε να δώσετε τη δική σας ερµηνεία στο πρόβληµα και να προτείνετε τρόπους αντιµετώπισής του, σ’ ένα άρθρο για µια κυριακάτικη εφημερίδα. (500-600 λέξεις) Μονάδες 50

14