1 1.

Από τη Μυθολογία

στην Επιστήμη της Αστρονομίας

Ερευνητική Εργασία Α Λυκείου

2013-2014

1ο ΓΕΛ Σπάτων

2

Η παρούσα εργασία αποτελείται από υλικό που είναι αναρτημένο στο Διαδίκτυο,

από έντυπες εκδόσεις σχετικές με το θέμα, από μαρτυρίες και συνεντεύξεις

ανθρώπων που εμπλέκονται στα πράγματα και από προσωπική έρευνα,

ενασχόληση και επεξεργασία των μαθητών.

3

Ομάδα μαθητών:

ΔΑΒΑΡΗ ΕΛΕΝΗ

ΙΣΑΡΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ ΣΤΑΥΡΙΑΝΝΑ

ΚΑΤΣΑΡΛΙΝΟΥ AΝΝΑ

ΚΙΜΠΕΖΗ ΕΛΕΝΗ

ΜΑΝΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΜΠΑΜΠΑΝΙΩΤΗ ΜΑΡΙΑ-ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ

ΜΠΕΡΤΟΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ

ΞΗΡΟΚΩΣΤΑ ΜΑΡΙΑ - ΕΛΕΝΗ

ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ

ΠΑΡΑΛΑΙΜΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ

ΠΡΙΦΤΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ-ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

ΣΑΒΒΙΔΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

ΣΤΑΘΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ

ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ AΝΝΑ-ΧΡΥΣΟΥΛΑ

Υπεύθυνη καθηγήτρια

ΦΛΩΡΑΤΟΥ ΟΥΡΑΝΙΑ

ΠΕ06, ΠΕ13

4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Ομάδα μαθητών σελ 3

Πρόλογος-Σκέψεις σελ 5

Ομιλία-Συνέντευξη σελ 7

Η ιστορία της Αστρονομίας σελ 11

Βαβυλώνιοι σελ 13

Αιγύπτιοι σελ 14

Αρχαίοι Έλληνες σελ 15

Ελληνορωμαϊκή σελ 17

Ινδική σελ 18

Κινέζικη σελ 19

Ισλάμ σελ 21

Αμερική σελ 22

Δυτική Ευρώπη σελ 23

Μεσαίωνας σελ 24

Αναγέννηση σελ 25

Σύγχρονη Εποχή σελ 26

Αστερισμοί σελ 28

Μυθολογία και Ζώδια σελ 35

Ουράνια Σώματα σελ 43

Το ηλιακό σύστημα σελ 53

Φαινόμενα σελ 73

Διάστημα σελ 87

Τέχνες σελ 93

Το δικό μας αστρο-παραμύθι σελ 103

Πηγές σελ 105

5

Ο κόσμος που μας περιβάλλει εξάπτει τη φαντασία μας κι έχει

αποτελέσει αντικείμενο πολυάριθμων μελετών από την αρχαιότητα

έως σήμερα.

Με την ερευνητική εργασία ΑΣΤΕΡΙΑ ΚΙ ΑΣΤΡΑ προσπαθήσαμε να

εξερευνήσουμε κομμάτια αυτού του κόσμου με μια διεισδυτική ματιά

στη γνώση που έχει συσσωρευτεί για το Σύμπαν, αλλά και τις

αντιλήψεις που συνοδεύουν τους λαούς στην Ιστορία τους.

Γι αυτό το λόγο και αφού οργανωθήκαμε σε ομάδες

1. Εξετάσαμε επιστημονικές μελέτες για το διάστημα και το

πλανητικό μας σύστημα.

2. Αποτυπώσαμε ιστορικά δεδομένα από την αρχαιότητα έως τη

σύγχρονη εποχή

3. Διερευνήσαμε λαϊκές αντιλήψεις για την αστρονομία και την

αστρολογία

4. Αναζητήσαμε έργα στην παγκόσμια λογοτεχνία, ταινίες,

πίνακες ζωγραφικής κι άλλα έργα τέχνης που σχετίζονται με

το θέμα.

5. Παρακολουθήσαμε και αξιολογήσαμε την ταινία θόλου στο

Ευγενίδειο Πλανητάριο με τίτλο «η ΕΞΕΛΙΞΗ»

Ταυτόχρονα προσεγγίσαμε διδακτικούς στόχους που συνδέονται με

το μάθημα Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου

τη Μυθολογία

το μάθημα Αστρονομία

το μάθημα Λογοτεχνία,

το μάθημα Έκθεση-Έκφραση

τις νέες Τεχνολογίες και τη χρήση υπολογιστών

την Γεωγραφία

τα Θρησκευτικά –αναζητώντας το Αστέρι των Χριστουγέννων

τις Τέχνες , Μουσική, Ζωγραφική, κλπ

6

Η διαδικασία που ακολουθήθηκε είναι:

καταιγισμός ιδεών

βιωματική προσέγγιση

δημιουργία ομάδων

ενασχόληση με το διαδίκτυο και συλλογή πληροφοριών

ανταλλαγή και επεξεργασία πληροφοριών

χρήση βίντεο και εικονικών προσομοιώσεων για τη καλύτερη

κατανόηση εννοιών.

Επίσκεψη στο Πλανητάριο

σύνταξη κειμένων στα Ελληνικά

δημιουργία παρουσίασης σε PowerPoint

Εμπλακήκαμε και βιωματικά παίρνοντας συνέντευξη από τον

Αρχαιολόγο – Ιστορικό, καθηγητή του Λυκείου μας κ. Μιχάλη

Παλικισιάνο, κατασκευάζοντας το Αστέρι των Χριστουγέννων,

διασκευάζοντας Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες και γράφοντας το δικό

μας Χριστουγεννιάτικο αστρο-παραμύθι.

7

Ομιλία - Συνέντευξη

Στις 11/12/2013 παρακολουθήσαμε στο σχολείο μια ομιλία του

κύριου Παλικισιάνου, φιλολόγου-ιστορικού, για τ’ αστέρια, το

διάστημα αλλά και το πώς τα άστρα επηρέαζαν και επηρεάζουν

ακόμα τους ανθρώπους.

Αρχικά μας έκανε γνωστό ότι όταν ο άνθρωπος δεν μπορούσε να

εξηγήσει ένα φαινόμενο, το θεοποιούσε. Έτσι γεννήθηκε η επιστήμη,

η φιλοσοφία και η θρησκεία. Ο άνθρωπος τότε πίστευε πως κάποιο όν

τα κινεί όλα αυτά. Παρατηρούσε τη νύχτα στον ουρανό διάφορα

φωτεινά σημεία, με διαφορετικό μέγεθος. Φαντάζόταν ζώα στον

ουρανό, τους αστερισμούς όπως ονομάζουμε εμείς σήμερα, και

συσχέτιζε πράγματα, όπως δηλαδή ένα άστρο που σήμαινε την αρχή

του καλοκαιριού (ανατολή Σειρίου-αρχή καλοκαιριού, Αιγύπτιοι)

Έπειτα ακούσαμε για τις σχέσεις με την σπορά. Οι πιο παλιοί

άνθρωποι δεν φύτευαν ποτέ όταν η σελήνη ήταν στη χάση της.

Ακόμα και σήμερα το λέμε και έχει αποδειχθεί γιατί υπάρχει σχέση

με τις παλίρροιες στη γη.

Ακόμα μας είπε ότι από την γραμματεία των Ελλήνων σχετικά με τα

άστρα έχουμε μόνο το 10%, από των Ινκάς , Μάγια και Αιγυπτίων

σχεδόν τίποτα, ενώ για τους Βαβυλώνιους υπάρχουν πληροφορίες

λόγω του ότι αυτοί γράφανε τα κείμενά τους πάνω σε ψημένες

πινακίδες.

Για τους Βαβυλώνιους (3.200 π.Χ. ) μάθαμε ότι είχαν πολύ καλή

γνώση των αστεριών. Έχουν εντοπίσει μάλιστα 7 από τους πλανήτες.

Επίσης είχαν τα Ζιγκουράτ που ο κάθε όροφός του ήταν αφιερωμένος

σε έναν πλανήτη. Ο πάνω όροφος ήταν αφιερωμένος στον ήλιο και

στην σελήνη. Παράλληλα ήταν και παρατηρητήριο. Οι ιερείς ήταν και

αστρονόμοι και ερευνούσαν για τις πλημμύρες. Επίσης είχαν και μια

8

παράδοση, τον Ιερό γάμο, που ήταν η συμβολική ένωση του ιερέα και

της αρχιέριας για καλύτερη σοδιά.

Οι Αιγύπτιοι ήταν πάρα πολύ καλοί στην αστρονομία. Είχαν

εντοπίσει και αυτοί 7 πλανήτες και έχουν χαρτογραφήσει τον ουρανό.

Οι πυραμίδες στη Γκίζα από ψηλά είναι μία αντιγραφή του χάρτη του

Ωρίωνα. Αυτό δείχνει όχι μόνο αστρονομική γνώση αλλά και γνώση

μαθηματικών. Όριζαν το έτος με την ανατολή του Συρίου.

Το φορολογικό τους σύστημα βασιζόταν στις πλημμύρες. Επινόησαν

το Νειλόμετρο για να μετρούν τη στάθμη του νερού στα πηγάδια όταν

πλημμύριζε ο Νείλος. Ανάλογα με τη στάθμη του νερού στο πηγάδι

έβγαινε και η φορολόγηση της σοδιάς. Πολλές από τις γνώσεις τους

όμως έχουν χαθεί γιατί τις κρατούσαν κλειστές. Για να γνωρίσει

κάποιος αυτές τις επιστήμες έπρεπε πρώτα να γίνει ιερέας. Οι

γνώσεις αυτές έμεναν στους ναούς. Γι αυτό το λόγο οι ναοί των

Αιγυπτίων ονομάζονταν «οίκοι της γνώσης», ενώ οι θάλαμοι που

γινόταν η ταρίχευση των νεκρών ονομάζονταν «οίκοι του θανάτου».

Οι Έλληνες είχαν πολύ περισσότερες γνώσεις. Ο Ερατοσθένης μίλησε

τότε για την κίνηση των πλανητών και ότι το σύστημα ήταν

ηλιοκεντρικό και όχι γεωκεντρικό. Οι Γαλιλαίος και Κοπέρνικος

ανέσυραν την παλιά γνώση. Ο Αριστοτέλης μίλησε με βάση την

γεωγραφία. Πηγαίνοντας από τη Μακεδονία στην Κύπρο και

παρατηρώντας το φεγγάρι, έκανε λόγο για σφαιρική και μικρή γη. Ο

Θαλής και ο Πυθαγόρας βοήθησαν στην μέτρηση των αποστάσεων

των αστεριών. Ο Ορφέας (μυθικό πρόσωπο) έφτιαξε μια λεκάνη που

περιστρεφόταν σε νερό, καθρεφτίζονταν οι αστερισμοί και έτσι

μπορούσαν να γίνουν μετρήσεις. Επίσης η σελήνη τότε λατρευόταν

σαν θεότητα και είχε σχέση με την μαγεία.

Για τους λαούς της Κεντρικής Αμερικής δεν υπάρχουν πολλές

πληροφορίες. Τα κείμενα κάηκαν από τους Ισπανούς τον 16 αιώνα

μ.Χ. επειδή θεωρήθηκε ότι περιέχουν παγανιστικές αντιλήψεις.

9

Ο ήλιος λατρεύτηκε από όλους τους λαούς σαν θεότητα αρσενική, ενώ

η Σελήνη σαν θεότητα θηλυκή.

Σε ερώτησή μας σχετικά με το αν τα άστρα επηρεάζουν την ζωή μας,

η απάντηση που μας δόθηκε από τον κύριο Παλικισιάνο ήταν ότι

κάθε σώμα στο σύμπαν δέχεται δονήσεις. Οι δονήσεις αυτές

προέρχονται από τα ουράνια σώματα και τη συνισταμένη των

δονήσεων των συμπλεγμάτων στα οποία ανήκουν τα συγκεκριμένα

σώματα.

Οι δονήσεις που έρχονται στη γη επηρεάζουν τους ανθρώπους που

γεννιούνται εκείνη την στιγμή. Στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και

της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου όμως, σημαντικό ρόλο

παίζει η οικογένεια , η κοινωνία, η μόρφωση, ο κοινωνικός

περίγυρος και βεβαίως, η φυλή στην οποία ανήκει κάθε άνθρωπος.

10

11

«ΑΣΤΡΙΤΕΣ»

ΔΑΒΑΡΗ ΕΛΕΝΑ

ΞΗΡΟΚΩΣΤΑ ΜΑΡΙΑΛΕΝΑ

ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ

ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΝΝΑ

ΗΗΗ ΙΙΙΣΣΣΤΤΤΟΟΟΡΡΡΙΙΙΑΑΑ τττηηηςςς ΑΑΑΣΣΣΤΤΤΡΡΡΟΟΟΝΝΝΟΟΟΜΜΜΙΙΙΑΑΑΣΣΣ

12

ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ

Αστρονομία είναι η επιστήμη που ερευνά και εξετάζει όλα τα ουράνια σώματα και τις

σχέσεις, κινήσεις και δυναμική αυτών των σωμάτων. Παρατηρεί και ερμηνεύει τα

φαινόμενα που συμβαίνουν στον ουράνιο χώρο που βρίσκονται εκτός της Γης και την

ατμόσφαιρά της.

Σε αυτή την εργασία θα μιλήσουμε για την Ιστορία της Αστρονομίας όπως

αυτή εξελίχθηκε στις διάφορες ιστορικές περιόδους:

ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ

ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ

ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΙΚΗ

ΙΝΔΙΚΗ

ΚΙΝΕΖΙΚΗ

ΙΣΛΑΜ

ΑΜΕΡΙΚΗ

ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

ΣΥΓΧΡΟΝΗ

13

Η Βαβυλωνιακή αστρονομία αναφέρεται σε αστρονομικές θεωρίες που αναπτύχθηκαν

στην Μεσοποταμία και ιδιαίτερα στη Βαβυλώνα κληρονομώντας και πεποιθήσεις των

Σουμέριων. Η Βαβυλωνιακή αστρονομία ήταν η βάση για πολλές αστρονομίες που

αναπτύχθηκαν αργότερα από διάφορους λαούς όπως Έλληνες, Πέρσες, Σύριους,

Βυζαντινούς, Άραβες και στην Δυτική Ευρώπη.

ΠΑΛΑΙΑ ΒΑΒΥΛΩΝΙΑΚΗ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ:

Διάρκεια: 1830 π.Χ. – 625 π.Χ.

Οι βαβυλώνιοι ήταν οι πρώτοι που αναγνώρισαν ότι τα αστρικά φαινόμενα ήταν περιοδικά και πως με μαθηματικούς υπολογισμούς μπορούμε να τα προβλέψουμε.

ΝΕΟ-ΒΑΒΥΛΩΝΙΑΚΗ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ:

Ο συγκεκριμένος όρος αναφέρεται στην αστρονομία που ανάπτυξαν οι Χαλδαίοι αστρονόμοι κατά τις επόμενες περιόδους της Βαβυλωνιακής αστρονομίας. Μια σημαντική αύξηση στην ποιότητα και συχνότητα των βαβυλωνιακών παρατηρήσεων ξεκίνησε κατά την βασιλεία του Ναβοπολασσάρ.

Τα τελευταία στάδια της βαβυλωνιακής αστρονομίας συνέβησαν την περίοδο της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών. Τον 3ο αιώνα π.Χ. οι αστρονόμοι ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν ετήσιο ημερολόγιο για την πρόβλεψη της κίνησης των πλανητών.

ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ

https://www.facebook.com/ioanna.panagopoulou.73113https://www.facebook.com/ioanna.panagopoulou.73113

14

Η αιγυπτιακή αστρονομία:

Ξεκίνησε στην προϊστορία ( αποδεικνύεται από τον κύκλο των πετρών στη Nabta

Playa, 5η χιλιετία π.Χ.). Οι πλημμύρες του Νείλου προμηνύονταν από τα πρώτα

αστέρια που φαίνονταν την αυγή.

Την 3η χιλιετία π.Χ. αποδείχθηκε ότι οι Πυραμίδες είναι με ακρίβεια

προσανατολισμένες. Αυτό δείχνει υψηλό βαθμό τεχνικής παρακολούθησης του

ουρανού. Μάλιστα έχει αποδειχθεί ότι οι πυραμίδες είναι ευθυγραμμισμένες προς τον

Πολικό αστέρα. Ο ναός του Άμμωνος Ρα στο Καρνάκ έχει δειχθεί ότι είναι

ευθυγραμμισμένος με το χειμερινό ηλιοστάσιο.

Η αστρονομία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην θρησκεία (καθορισμός ωρών της νύχτας).

Οι τίτλοι πολλών βιβλίων των ναών που έχουν διασωθεί καταγράφουν τις φάσεις και

τις κινήσεις της σελήνης, του ηλίου και των αστεριών.

ΑΙΓΥΠΤΙΟΙ

15

Με τον όρο Ελληνική αστρονομία αναφερόμαστε στην αστρονομία η οποία γράφτηκε

στα ελληνικά, αναπτύχθηκε στην αρχαία Ελλάδα, στον ελληνιστικό κόσμο και σε άλλες

περιόδους. Η ανάπτυξή της οφείλεται σε Έλληνες αστρονόμους οι οποίοι συνέβαλαν

σημαντικά στην ανάπτυξη της αστρονομίας. Η ελληνική αστρονομία έχει ως

χαρακτηριστικό την αναζήτηση της λογικής μέσω των φαινομένων που συνέβησαν

εκείνη την περίοδο. Ο όρος πλανήτης σημαίνει περιπλανήτης και φαίνεται να

χρησιμοποιείται από τους αρχαίους Έλληνες ως ορισμένα φώτα που περιπλανούνται

στον ουρανό μαζί με τα άλλα αστέρια. ( Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Δίας, Κρόνος).

Γνωστοί έλληνες αστρονόμοι της αρχαιότητας ήταν :

o ΘΑΛΗΣ

o ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟΣ

o ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ

o ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ

o ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ

o ΦΙΛΟΛΑΟΣ

o ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ

o ΜΕΤΩΝ

o ΠΛΑΤΩΝΑΣ

o ΕΥΔΟΞΟΣ Ο ΚΝΙΔΙΟΣ

o ΗΡΑΚΛΕΙΔΗΣ Ο ΠΟΝΤΙΚΟΣ

o ΚΑΛΛΙΠΟΣ Ο ΚΥΖΙΚΗΝΟΣ

o ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

o ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ

o ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ

o ΙΠΠΑΡΧΟΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ

o ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ Ο ΕΞ ΑΠΑΜΕΙΑΣ

o ΚΛΑΥΔΙΟΣ Ο ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ

o ΥΠΑΤΙΑ

ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΕΥΔΟΞΟΥ

Πολλοί μαθηματικοί ασχολήθηκαν με την αστρονομία προσπαθώντας να

δημιουργήσουν γεωμετρικά μοντέλα που θα ήταν ικανά να μιμούνται τις εμφανίσεις

των ουράνιων σωμάτων. Ο πρώτος ήταν ο Πυθαγόρας, ο οποίος τοποθέτησε την

αστρονομία σε τρεις μαθηματικές τέχνες (μαθηματικά, αριθμητική, γεωμετρία). Αυτές

ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ

16

οι τέχνες ονομάστηκαν quadrivium. Ο Εύδοξος ανάπτυξε ένα σύστημα ελληνικής

αστρονομίας

Μία αλλαγή από αστρικές σε πλανητικές ανησυχίες 1. Τη δημιουργία ενός πλανητικού μοντέλου για την

αναπαράσταση πλανητικών και αστρικών φαινομένων (το μοντέλο των 2 σφαιρών),

2. Την καθιέρωση θεωριών με κριτήρια, δημιουργημένων για πλανητικές παρατηρήσεις.

Αυτό το μοντέλο αναπαριστά τον ουρανό και τη γη σαν ζεύγος ομόκεντρων σφαιρών.

Ο ήλιος, η σελήνη και οι υπόλοιποι πλανήτες κινούνται πάνω στην επιφάνειά της ενώ

τα άστρα στερεώνονται στην ουράνια σφαίρα.

Στα έργα του Ομήρου (Ιλιάδα, Οδύσσεια) μπορούμε να παρατηρήσουμε

αναγνωρίσιμα αστέρια και αστερισμούς:

Υάδες

Αστερισμός Ωρίωνα

Πλειάδες

Σείριο

Αστερισμός Μεγάλης Άρκτου

17

Ένας από τους τελευταίους εξέχοντες έλληνες αστρονόμους ήταν ο Ίππαρχος που

εισήγαγε την έννοια της ακρίβειας στην αστρονομική πρόβλεψη.

Μεταγενέστεροι καινοτόμοι από τον Ίππαρχο ήταν ο Κλαύδιος Πτολεμαίος ,ο οποίος

έζησε στην Αλεξάνδρεια του 2ου αιώνα π.Χ με σημαντικότερο έργο του την ''Μεγίστη''.

Η ''Μεγίστη'' είναι από τα βιβλία με την μεγαλύτερη επιρροή στην ιστορία της Δυτικής

αστρονομίας αφού εξηγεί τον τρόπο πρόβλεψης των πλανητών μέσω των

μαθηματικών.

Σύμφωνα με αυτό, οι πλανήτες αριθμούνται έτσι:

1)Σελήνη

2)Απόλλωνας

3)Αφροδίτη

4)Ήλιος

5)Άρης

6)Δίας

7)Κρόνος

8)Σταθερά αστέρια

ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΙΚΗ

18

Μπορούμε να πούμε πως η αστρονομία της Ινδίας βρισκόταν σε αρκετά υψηλό

επίπεδο.

Κατά την εποχή του Σιντάνα, το 200 μ.Χ. και μετά, η αστρονομία στην Ινδία αρχίζει να

αναπτύσσεται πολύ γρήγορα. Σπουδαίοι μαθηματικοί που ασχολούνταν και με την

αστρονομία ήταν ο Αριαμπάτα και ο Βραχαμι Χίρα.

Ο Βραχαμι Χίρα δίδασκε ότι η Γη είναι σφαιρική. Σε ένα από τα έργα του περιείχε

υπολογισμούς, απαραίτητους για την εύρεση της θέσης ενός πλανήτη.

Πολύ σημαντική ήταν και η συνεισφορά και άλλων αστρονόμων όπως:

Βραχμαγκούπτα: υπολόγισε την στιγμιαία κίνηση ενός πλανήτη, έδωσε σωστές

εξισώσεις για την παράλλαξη, και κάποιες πληροφορίες σχετικά με τον υπολογισμό

των εκλείψεων.

Αριαμπάτα: αναφέρει ρητά ότι η γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονα, γεγονός που

θα προκαλέσει αυτό που φαίνεται να είναι μια προφανής κίνηση προς τα δυτικά από

τα αστέρια. Ο Αριαμπάτα ανέφερε επίσης ότι η αντανάκλαση του φωτός του ήλιου

είναι η αιτία πίσω από τη λάμψη του φεγγαριού.

Μπασκάρα: επινοεί μεθόδους για τον προσδιορισμό της παράλλαξης σε γεωγραφικό

μήκος άμεσα, τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια, καθώς και για το τεταρτημόριο του

ήλιου σε κάθε δεδομένη στιγμή.

Λαλα: ασχολείται με πλανητικούς υπολογισμούς, το έργο του περιέχει τρία

προβλήματα που αφορούν την ημερήσια κίνηση της Γης, εκλείψεις, την ανατολή και

τη δύση των πλανητών, των διάφορων φυμάτων της Σελήνης, των πλανητών και

αστρικούς συνδέσμους.

Μπασκάρα 2: υπέβαλε έκθεση σχετικά με τις παρατηρήσεις του για τις πλανητικές

θέσεις, τους συνδέσμους, τις εκλείψεις, την κοσμογραφία και την γεωγραφία.

ΙΝΔΙΚΗ

19

Η κινέζικη αστρονομία έχει πολύ μεγάλη ιστορία σε σημείο που ορισμένοι ιστορικοί

πιστεύουν ότι οι Κινέζοι ήταν οι πιο επίμονοι και οι ακριβέστεροι παρατηρητές

φαινομένων στον κόσμο.

Η κατασκευή οργάνων της αστρονομίας ήταν ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στην Κίνα. Ήταν

δεξιοτέχνες στο να κατασκευάζουν ρολόγια. Επεξεργάστηκαν συστήματα Ισημερινών

και Ουρανογραφικών Συντεταγμένων και αργότερα επεκτάθηκαν στους κομήτες, στις

εκλείψεις του Ήλιου και της Σελήνης.

Δείγμα της κινέζικης επιστήμης είναι το Αστεροσκοπείο του Πεκίνου, που θεωρείται το

αρχαιότερο από τα νεώτερα αστεροσκοπεία του κόσμου με έτος δημιουργίας το 1279

μ.Χ. με εντολή του Μεγάλου Κουμπλάι Χαν της δυναστείας Γιουάν. Η κινέζικη

αστρονομία βοήθησε τους αστρονόμους να αναπτύξουν τα μαθηματικά.

Μεγάλοι κινέζοι αστρονόμοι ήταν:

-ο Ζάνγκ Χένγκ

-ο Ζάνγκ Σούι (που πρώτος περιέγραψε την φυσική κίνηση των αστέρων)

- ο Τσου Τσούνγκ Τσι

ΙΣΤΟΡΙΑ

Η κινέζικες έρευνες γύρω από την αστρονομία ξεκίνησαν το 3000 π.Χ και ο στόχος

τους ήταν η χρονομέτρηση. Αρχικά χρησιμοποιούσαν ένα ηλιο-σεληνιακό ημερολόγιο

αλλά οι κύκλοι του ηλίου και της σελήνης ήταν ετεροειδής και γι’ αυτό τον λόγο

πραγματοποιήθηκαν πολλές αλλαγές, με την πρώτη να πραγματοποιείται κατά

διαταγή του αυτοκράτορα Γιάο το 2357π.Χ. Το αρχικό ημερολόγιο του Γιάο διασώθηκε

στο 'Βιβλίο των Κανόνων' από τον Κομφούκιο. Μεγάλης σημασίας για την ανάπτυξη

της κινέζικης αστρονομίας είχε η αστρολογική θεοποίηση.

ΚΙΝΕΖΙΚΗ

20

ΧΑΡΤΕΣ ΑΣΤΕΡΙΩΝ

Πολλοί αστρικοί χάρτες σχεδιάστηκαν από τους Κινέζους ανά τους αιώνες. Από τους

πιο παλιούς χάρτες είναι αυτός του Su Sang αλλά ο διασημότερος είναι

του Dunhuang που ανάγεται στο 705-710π.Χ και απεικονίζει πάνω από 1350 αστέρια.

21

Η ισλαμική αστρονομία διαδόθηκε από τον 8ο έως τον 15ο αιώνα κυρίως στην Μέση

Ανατολή, Κεντρική Ασία και Βόρειο Αφρική και δέχτηκε επιρροές από την Ελληνιστική,

Ινδική, Βυζαντινή, Ευρωπαϊκή και Κινέζικη αστρονομία.

Η μουσουλμανική θρησκεία ωθούσε τους πιστούς να ερευνήσουν τ’ άστρα και έτσι

ανέπτυξαν πολλά συστήματα πλοήγησης και παρατήρησης.

Τον 12ο αιώνα η αστρονομία ήταν εμπειρική λόγω διαφορών γύρω από την θρησκεία.

Ένας σημαντικός άραβας ιστορικός χώρισε την αστρονομία σε 4 περιόδους.

1. Συγκέντρωση και συγκρητισμός της αστρονομίας των Σασσανιδών, των Ινδών και

της ελληνιστικής περιόδου (700-825)

2. Έντονη έρευνα και αποδοχή του Πτολεμαϊκού συστήματος μετά από

τροποποιήσεις (825-1025)

3. Άνθιση ενός ευδιάκριτου ισλαμικού συστήματος αστρονομίας (1025-1450)

4. Στασιμότητα (1450-1900)

ΙΣΛΑΜ

22

Τα αστρονομικά αρχεία των Μάγια περιλαμβάνουν αναλυτικές πλάκες για τον

υπολογισμό των φάσεων της σελήνης, τη συχνότητα των εκλείψεων, την εμφάνιση και

εξαφάνιση της Αφροδίτης ως άστρο.

Οι Μάγια βάσισαν το ημερολόγιο τους στους κύκλους των Πλειάδων, της σελήνης, του

ηλίου, του Άρη και του Κρόνου. Είχαν ακριβή περιγραφή των εκλείψεων.

Αστεροσκοπείο - Πυραμίδα των Μάγια

Για τους Μάγια η Αφροδίτη ήταν προστάτης του πολέμου. Έχουν καταγραφεί μάχες που θεωρείται ότι είχαν προγραμματιστεί σύμφωνα με τις κινήσεις των πλανητών.

ΑΜΕΡΙΚΗ

23

Για την ενασχόληση της Δυτικής Ευρώπης με την αστρονομία έχουμε μόνο κάποια

ευρήματα όπως:

1. ΣΤΟΟΥΝΧΕΝΤΖ

Το Στόουνχεντζ είναι ένα νεολιθικό μνημείο με μεγάλους λίθους. Η διαμόρφωσή του

συνεχίστηκε έως την Εποχή του Χαλκού, στο Amesbury της Αγγλίας. Το Στόουνχεντζ

είναι ένας κύκλος με μεγάλους λίθους που κατασκευάστηκε ανάμεσα στο 2500 π.Χ. –

2000 π.Χ.

Πολλοί θεωρούν ότι κατασκευάστηκε για την λατρεία των Θεών. Έχεις όμως θεωρηθεί

ότι έχει κατασκευαστεί και ως αστρονομικό παρατηρητήριο.

2. Ο ΔΙΣΚΟΣ ΤΗΣ ΝΕΜΠΡΑ

Ο δίσκος της Νέμπρα είναι ένας χάρτης του ουρανού κατασκευασμένος της εποχή του

Χαλκού. Προέρχεται από μια τοποθεσία κοντά στη Νέμπρα της Σαξωνίας ( Ανατολική

Γερμανία) και χρονολογείται στο 1.600 π.Χ. Είναι χάλκινος και έχει διάμετρο 30

εκατοστά, είναι μπλε – πράσινη και έχει ένθετα χρυσά σύμβολα. Αυτά τα σύμβολα

απεικονίζουν τον ήλιο ή την πανσέληνο, ένα μισοφέγγαρο και άστρα.

ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

24

Λόγω του σκοταδισμού που υπήρχε εκείνη την εποχή, υποστηρίζονταν ότι τίποτα δεν

εξελίχθηκε γύρω από την αστρονομία. Σύγχρονες όμως έρευνες απέδειξαν ότι κάτι

τέτοιο δεν ισχύει.

Τον 6ο αιώνα, ο επίσκοπος Γρηγόριος υποστήριξε ότι γνώριζε την αστρονομία μέσα

από τα βιβλία του Mattinos Capella και δημιούργησε ένα τέχνασμα ώστε οι μοναχοί

να προσεύχονται στην καθορισμένη τους ώρα με την βοήθεια των αστεριών.

Τον 7ο αιώνα, ένας Άγγλος μοναχός o Bene of Jarrow έγραψε ένα άρθρο για τον

καθορισμό της ημερομηνίας του Πάσχα με την βοήθεια των αστεριών. Το κείμενό του

τιτλοφορούνταν ως "On the Reckong of Time'' και χρησιμοποιούνταν στην Ευρώπη

μέχρι τον 120 αιώνα ως εκπαιδευτικό εγχειρίδιο.

Στην περίοδο του Καρλομάγνου τ' αρχαία ρωμαϊκά γραπτά και οι διδασκαλίες

του Bede μελετούνταν πλέον. Μέχρι τις αρχές του 9ουαιω.οι τρόποι υπολογισμών της

θέσεως των πλανητών που δέσποζαν στην Δ. Ευρώπη ήταν αστήρικτοι οι

διανοούμενοι καταλάβαιναν τα λάθη τους αλλά εκείνες οι μελέτες συνέχιζαν να

κυκλοφορούν.

Τον 10ο αιώνα, άνθρωποι της γνώσης όπως Gebert of Aurillac, πήγαν στην Σικελία και

στην Ισπανία προκειμένου να ερευνήσουν τους τρόπους των Αράβων και ανακάλυψαν

διάφορες τεχνικές για την δημιουργία ημερολογίου.

Σιγά-σιγά η αστρονομία εισήχθη σαν πανεπιστημιακό μάθημα.

ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

25

Η ιστορία της Αστρονομίας κατά την Αναγέννηση ξεκινάει με την αναβίωση της

θεωρίας του Αρίσταρχου του Σαμίου από τον Κοπέρνικο, στην οποία υποστηρίζεται ότι

ο Ήλιος είναι το κέντρο του σύμπαντος και οι υπόλοιποι πλανήτες περιστρέφονται

γύρω από αυτόν.

Η ηλιοκεντρική θεωρεία του Κέπλερ, όπως ονομάστηκε χάρη στον επιστήμονα, δεν

αποδείχθηκε με πείραμα μέχρι την στιγμή που ο Γαλιλαίος και ο Νεύτων την

απέδειξαν αφού μετέφεραν το ομοίωμα του Κοπέρνικου στην πραγματικότητα.

Επίσης ο Γαλιλαίος δημιούργησε το δικό του τηλεσκόπιο, βρήκε τους κρατήρες του

φεγγαριού, τους δορυφόρους του Δία και τις φάσεις της Σελήνης.

Η έρευνα αυτή υποστηρίχθηκε από τον Κέπλερ που δημιούργησε 3 νόμους με

μαθηματική διατύπωση που αναφέρονται στην κίνηση των πλανητών γύρω από τον

Ήλιο.

Γαλιλαίος Κέπλερ

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

26

Από τις αρχές του 19ου αιώνα η αστρονομία έχει αναπτυχθεί μαζικά. Αναπτύχθηκαν

τεχνικά μέσα που συνεχίζουν ακόμα να αναπτύσσονται. Η πρόοδος της αστρονομίας

μέσα σε αυτές τις δεκαετίες είναι σημαντική.

Η σύγχρονη Αστρονομία θα μπορούσε να διαιρεθεί σε επιμέρους κλάδους, όπως

είναι:

- Αστρομετρία ( μελετά τις θέσεις και τις κινήσεις των άστρων)

- Ουράνια Μηχανική (μελετά κινήσεις των πλανητών της Σελήνης)

- Αστροφυσική ( μελετά ουράνια σώματα σαν φυσικά σώματα)

- Ραδιοαστρονομία ( μελετά την ακτινοβολία που εκπέμπεται από τα ουράνια

σώματα).

Τις τελευταίες δεκαετίες ο άνθρωπος έχει δημιουργήσει κάποια διαστημικά

τηλεσκόπια ( π.χ. Χαμπλ) και πραγματοποιεί ταξίδια με πυραύλους και κάποια

διαστημικά λεωφορεία. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθεί να μελετήσει το Άπειρο και

να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα για τη γέννηση του Σύμπαντος και την εξέλιξή

του.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

27

ΑΑΑΣΣΣΤΤΤΕΕΕΡΡΡΙΙΙΣΣΣΜΜΜΟΟΟΙΙΙ

«ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΝΗ»

ΙΣΑΡΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

ΚΙΜΠΕΖΗ ΕΛΕΝΑ

ΜΠΑΜΠΑΝΙΩΤΗ ΜΑΡΙΑ

ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

28

Ο έ ν α σ τ ρ ο ς ν υ χ τ ε ρ ι ν ό ς ο υ ρ α ν ό ς ό χ ι μ ό ν ο γ ο ή τ ε υ ε π ά ν τ α τ ο υ ς λ α ο ύ ς

τ η ς γ η ς σ ε ό λ ε ς τ ι ς ε π ο χ έ ς α λ λ ά κ α ι ε ρ έ θ ι ζ ε τ η ν φ α ν τ α σ ί α τ ο υ ς . Ο ι

α ρ χ α ί ο ι λ α ο ί ά ρ χ ι σ α ν ν α α ν α ζ η τ ο ύ ν σ τ ο ν ο υ ρ α ν ό σ χ ή μ α τ α κ α ι μ ο ρ φ έ ς

ε ν ώ ν ο ν τ α ς μ ε ν ο η τ έ ς γ ρ α μ μ έ ς τ α λ α μ π ρ ό τ ε ρ α α σ τ έ ρ ι α .

Χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ώ ν τ α ς τ η ν φ α ν τ α σ ί α τ ο υ ς π α ρ ο μ ο ί α σ α ν τ ι ς μ ο ρ φ έ ς π ο υ

σ χ η μ α τ ί ζ ο ν τ α ν σ τ ο ν ο υ ρ α ν ό μ ε θ ε ό τ η τ ε ς , μ υ θ ι κ ο ύ ς ή ρ ω ε ς , ζ ώ α κ α ι

α ν τ ι κ ε ί μ ε ν α . Έ τ σ ι γ ε ν ν ή θ η κ α ν ο ι α σ τ ε ρ ι σ μ ο ί , δ η λ α δ ή ο μ ά δ ε ς α σ τ ε ρ ι ώ ν

σ τ ο ν ο υ ρ α ν ό π ο υ β ρ ί σ κ ο ν τ α ι κ ο ν τ ά μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς .

Σ τ ο κ ομ μ άτ ι αυ τ ό τ η ς ε ρ γ ασ ί α ς π αρ ου σ ι άζ ο ντ α ι π λη ρ ο φ ορ ίε ς γ ι α

α σ τ ερ ισ μ ο ύ ς π ου α ν αζ η τ ή σ αμ ε σ τ ο δ ι α δ ί κ τ υ ο.

29

Αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου

Αν κοιτάξουμε το βράδυ προς το Βορρά, θα βρούμε εύκολα τον αστερισμό της

Μεγάλης Άρκτου. Θα την αναγνωρίσουμε εύκολα από τα 7 λαμπρότερα άστρα της,

που αν τα ενώσουμε με νοητές γραμμές σχηματίζουν ένα σχήμα σαν χύτρα. O

αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου είναι ο σπουδαιότερος αστερισμός τον βόρειου

ημισφαιρίου γνωστός από την αρχαιότητα.

Η Ελληνική μυθολογία συνδέει τη Μεγάλη Άρκτο με την ερωτική δραστηριότητα του

σκανταλιάρη Δία. Ο Δίας, έβαλε στο μάτι την πανέμορφη Νύμφη Καλλιστώ, τη

μονάκριβη κόρη τον Λυκάονα, βασιλιά της Αρκαδίας. Η Καλλιστώ από την ερωτική της

σχέση με το Δία γέννησε τον ήρωα Αρκάδα, γενάρχη των Αρκάδων.

Η παράνομη αυτή σχέση προκάλεσε τη ζήλια και την οργή της Θεάς Ήρας. ‘Έτσι, για να

εκδικηθεί, μεταμόρφωσε την πεντάμορφη Καλλιστώ σε αρκούδα. Εκείνη,

μεταμορφωμένη σε αρκούδα, περιπλανιόταν χρόνια μέσα στα πυκνά δάση της

Αρκαδίας, ώσπου κάποτε συνάντησε το γιο της τον Αρκάδα, που κυνηγούσε άγρια ζώα

στο δάσος. Η Καλλιστώ επηρεασμένη από τη μητρική της αγάπη, ξεχνώντας ότι ήταν

αρκούδα, έτρεξε να τον αγκαλιάσει.

Ο Αρκάδας όμως δεν αναγνώρισε τη μάνα του. Βλέποντας μια αρκούδα να του

επιτίθεται, σήκωσε το δόρυ του να τη σκοτώσει. Ο Δίας όμως, για να προλάβει τη

μητροκτονία, μεταμόρφωσε και τον Αρκάδα σε ‘Άρκτο. Μόνο τότε το μικρό αρκουδάκι

αναγνώρισε τη μάνα του και έτρεξε χαρούμενο να κυλιστεί στα πόδια της.

Ο παντοδύναμος Δίας, για να τους γλιτώσει μια και καλή από την οργή της Ήρας,

έστειλε και τους δύο στον ουρανό και

τους έκανε αστερισμούς. Η μητέρα

έγινε ο αστερισμός της Μεγάλης

Άρκτου και ο γιος της ο Αρκάδας, ο

αστερισμός της Μικρής ‘Άρκτου. Η

ζήλια, όμως, της ‘Ήρας δε σταμάτησε

εδώ. Αφού έκανε μια ζωηρή σκηνή

ζηλοτυπίας στον Δία, θυμωμένη από τη

μεγάλη τιμή που έκανε στη φίλη του

και το γιο τους, έστειλε τη Θέτιδα να

διατάξει τον Ωκεανό να μην επιτρέψει

ποτέ στους αστερισμούς αυτούς να

βρουν ξεκούραση στους κόλπους του.

‘Έτσι, οι δύο Άρκτοι από τότε ουδέποτε

ξεκουράζονται.

30

Ο ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΥΚΝΟΥ

& ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΑΡΚΙΣΣΟΥ Κύκνος είναι το ιερό πουλί του υπερβόρειου Απόλλωνος. Άρμα με 2 λευκούς κύκνους

τον έφερναν στην υπερβόρεια χώρα όπου πέρναγε το χειμώνα του.

Κύκνος είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα

από τον Πτολεμαίο. Ο Κύκνος βρίσκεται ολόκληρος στο

βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας πλην όμως είναι

αμφιφανής στην Ελλάδα. Συνορεύει με έξι αστερισμούς,

τους: Κηφέα, Δράκοντα, Λύρα , Αλώπεκα, Πήγασο και

Σαύρα.

Ο αστερισμός του κύκνου αποτελεί με τη Λύρα και τον

Αετό το θερινό τρίγωνο του καλοκαιριού. Οι αρχαίοι το

όνομα του αστερισμού το απέδιδαν κυρίως στο

φωτεινότερο του αστέρι.

Ο Νάρκισσος παριστάνεται να κοιτά τον εαυτό του σε λίμνη, ακίνητος και συμβολίζει

το ανώτερο Εγώ. Σύμφωνα με το παραμύθι, ο Κύκνος κοιτά τον εαυτό του στη λίμνη

και αρέσκεται στην ομορφιά του! Δεν είναι όμως η ομορφιά του αυτό που κοιτά. Είναι

αυτό που βρίσκεται πίσω από το είδωλο στη λίμνη. Είναι ο Βυθός της λίμνης. Εκεί

βλέπει τον αληθινό Εαυτό του , αφού ηρεμήσει η επιφάνεια της λίμνης από τους

κυματισμούς. Αυτό είναι το έργο του

Κύκνου. Να ηρεμήσουμε το νερό γύρω

μας, το νου μας και να το καθαρίσουμε

από τη θολούρα. Αφού ησυχάσει και

καθαρισθεί ο Νους από τις εξωτερικές

και εσωτερικές επιδράσεις, τότε ο

άνθρωπος-κύκνος-νάρκισσος, δηλαδή

το Εγώ μας, παρατηρεί τον αληθινό, τον

αιώνιο άνθρωπο. Το ασχημόπαπο στο

παραμύθι από ατελής. Το Εγώ

εξελίσσεται σε πεντάμορφο κύκνο που

αντικρίζει τον αληθινό Εαυτό του στο

Βυθό της λίμνης και πετάει αγέρωχα

στον Αιθέρα. Η ιερότητα αυτού του

ουράνιου πουλιού, χαρακτηρίζει τον καλοκαιρινό ελληνικό νυχτερινό ουρανό.

31

Περσεύς (αστερισμός)

Περσεύς είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην

αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο. Συνορεύει με

τους αστερισμούς Καμηλοπάρδαλη, Κασσιόπη,

Ανδρομέδα, Τρίγωνο, Κριό, Ταύρο και Ηνίοχο.

Βρίσκεται ολόκληρος στο βόρειο ημισφαίριο της

ουράνιας σφαίρας. Είναι αμφιφανής στην

Ελλάδα και ορατός ολόκληρος, κυρίως τις

χειμωνιάτικες νύχτες.

Ακριβώς κάτω από την Κασσιόπη αρχίζει το

μακρόστενο σχήμα του αστερισμού του Περσέα, του πρωταγωνιστή των

φθινοπωρινών αστερισμών. Απλώνεται από την Ανδρομέδα φτάνοντας σχεδόν ως τις

Πλειάδες του Ταύρου.

Ο ουράνιος Περσέας σε παλαιές παραστάσεις

παρουσιάζεται ως νεαρός που φοράει τα

φτερωτά πέδιλα και στα χέρια του κρατάει το

«Γοργόνιον», το κεφάλι της Μέδουσας και ένα

σπαθί που του προσφέρει από ψηλά το βαμμένο

με χένα χέρι της Κασσιόπης. Η «λαβή του

σπαθιού» αντιπροσωπεύεται στον ουρανό από

δύο πανέμορφα ανοικτά σμήνη αστεριών,

πρωταρχικός στόχος κάθε ερασιτέχνη

αστρονόμου.

Σε άλλες, βιβλικές και χριστιανικές, εκδοχές ο

αστερισμός του Περσέα γίνεται ο Δαυΐδ που

κρατάει το κεφάλι τού Γολιάθ ή ο Απόστολος

Παύλος με σπάθα και Αγία Γραφή στα χέρια του.

Εξάλλου έχει διατυπωθεί και η θεωρία ότι ο

μύθος του Περσέα και της Ανδρομέδας, με τη

σειρά του, αποτελεί τη βάση του μύθου του Αγίου

Γεωργίου και του Δράκοντα, μια και οι δύο ήρωες

φαίνεται να έδρασαν στην ίδια περίπου

γεωγραφική περιοχή.

32

Πούλια και Αυγερινός

Η Πούλια και ο Αυγερινός είναι τα πλέον συζητημένα αστρικά αντικείμενα στον

νυχτερινό ουρανό. Πούλια είναι η δημώδης

ονομασία του αστρικού σμήνους των Πλειάδων.

Βρίσκεται σε απόσταση 410 ετών φωτός από τη Γη

στον αστερισμό του Ταύρου και είναι ορατή κατά

τη διάρκεια κυρίως του φθινοπώρου και του

χειμώνα. Στο σμήνος των Πλειάδων διακρίνονται

εύκολα, με γυμνό μάτι έξι λαμπρά αστέρια, καθώς

και ένα έβδομο λιγότερο φωτεινό.

Στην αρχαία Ελληνική μυθολογία, οι Πλειάδες ήταν αδερφές, κόρες του Άτλαντα και

της Πλειόνης. Οι έξι από αυτές, η Ταϋγέτη, η Κελαινώ, η Ηλέκτρα, η Αλκυόνη, η

Αστερόπη και η Μαία παντρεύτηκαν θεούς, ενώ η Μερόπη παντρεύτηκε τον θνητό

Σίσυφο και γι' αυτό λάμπει λιγότερο στον ουρανό. Ο Αυγερινός είναι το δημώδες

όνομα του πλανήτη Αφροδίτη, όταν αυτή εμφανίζεται στον ουρανό κατά την αυγή. Γι'

αυτό καλείται από πολλούς και άστρο της ημέρας.

Η Πούλια έχει σταθερή θέση στην ουράνια σφαίρα και επομένως είναι ορατή σε

συγκεκριμένες εποχές του χρόνου. Αποτελεί πολύ σημαντικό αντικείμενο στον

ουρανό, επειδή από τη θέση της προσδιόριζαν οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι την ώρα

κατά τη νύχτα και έτσι κανόνιζαν τις ασχολίες τους. Αντίθετα, ο Αυγερινός είναι

πλανήτης που κινείται συνεχώς στον ουρανό σε σχέση με τα αστέρια του ουράνιου

θόλου. Έτσι, η συνύπαρξη της Πούλιας και του Αυγερινού στην ίδια περιοχή του

ουρανού είναι ένα όχι και τόσο συχνό φαινόμενο, αντίθετο με το ό,τι συνήθως

πιστεύεται από το λαό.

Στέφανος Βόρειος

Ο Στέφανος Βόρειος είναι αστερισμός του βορείου

ημισφαιρίου που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από

τον Πτολεμαίο. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα. Οι

αρχαίοι Έλληνες, όπως ο Ερατοσθένης, τον γνώριζαν

αρχικά απλώς ως «ο Στέφανος», αφού δεν υπήρχε τότε

ο αστερισμός Νότιος Στέφανος. Αργότερα τον

προσδιόριζαν με τα επίθετα «πρώτος» και βόρειος.

33

Ο μύθος λέει πως, όταν χώρισε η Αριάδνη

από τον Θησέα, το στεφάνι που της είχε

χαρίσει εκείνος (κατ' άλλους η θεά

Αφροδίτη) μεταφέρθηκε στους ουρανούς

και έγινε ο αστερισμός Στέφανος (στεφάνι

ή στέμμα, «κορώνα»). Άλλη εκδοχή μας

λέει ότι το στεφάνι (το οποίο το είχε

φιλοτεχνήσει ο Ήφαιστος) το έκανε δώρο ο

Διόνυσος στην Αριάδνη ως σύμβολο του

Ιερού Γάμου τους και όταν αυτοί αναλήφθηκαν στα ουράνια, αυτό έγινε αστερισμός.

Μερικοί, όπως ο Οβίδιος, πίστευαν ότι η ίδια η Αριάδνη μετατράπηκε στον αστερισμό.

Αλλά ο Απολλώνιος ο Ρόδιος γράφει στα Αργοναυτικά του: «Ακόμα το σημάδι της

φαίνεται στα ουράνια κι ανάμεσα στ’ αστραφτερά σύμβολα τ' ουρανού τ'

αστροστόλιστο στέμμα της Αριάδνης γλιστρά». Ο θρύλος που συνδέει τον αστερισμό

με την Αριάδνη φαίνεται ότι καταγράφηκε για πρώτη φορά τον 5ο αι. π.Χ. από τον

Φερεκύδη.

Αστερισμός του Ωρίωνα

Ο αστερισμός του Ωρίωνα θεωρείται ένας από τους περισσότερο εκτεταμένους

αστερισμούς, εκτεινόμενος εκατέρωθεν του ουράνιου ισημερινού. Βρίσκεται Νότια.

του αστερισμού του Ταύρου και των Διδύμων, Βόρια του Λαγού, έχοντας Ανατολικά

τον Μονόκερο και Δυτικά τον Ηριδανό. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα.

Στους αρχαίους ιστορικούς χρόνους η εμφάνιση του αστερισμού αυτού στον ανατολικό ορίζοντα συνέπιπτε με την έναρξη της εποχή των μεγάλων τρικυμιών και θεομηνιών του έτους και αποτελούσε σήμα κινδύνου των τότε ναυτικών. Κατά τον Πολύβιο, η καταστροφή του ρωμαϊκού στόλου στο Α΄ Καρχηδονικό πόλεμο οφείλονταν στον απόπλου του στόλου αυτού κατά την εποχή της ανατολής του Ωρίωνα και του Σείριου.

Αλλά και σήμερα ιδιαίτερα στις Κυκλάδες επιβιώνουν οι μυθολογικές αυτές παραδόσεις του αστερισμού αυτού που καλείται κοινώς και Αλετροπόδι ή Αλετρόποδο (με την παραλλαγή ότι ο Ωρίων μνηστευμένος με την "Πούλια" (Πλειάδες) τρέχει διαρκώς από πίσω της!

34

Η Ανδρομέδα

Η Ανδρομέδα είναι

αστερισμός που

σημειώθηκε πρώτη

φορά στην αρχαιότητα

από τον Πτολεμαίο.

Βρίσκεται νότια του

αστερισμού Κασσιόπη,

και μεταξύ των

αστερισμών Πηγάσου

και Περσέως, νότια δε

αυτού 3 λαμπροί

αστέρες δημιουργούν

τον αστερισμό του

Τριγώνου. Είναι

αμφιφανής στην Ελλάδα.

Η Ανδρομέδα ήταν κόρη του Κηφέα, βασιλιά των Κηφήνων και της Κασσιόπης, κόρης

του Αιόλου. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η Κασσιόπη ισχυρίστηκε ότι ήταν

ωραιότερη από τις Νηρηίδες, ο Ποσειδών, για να την εκδικηθεί, προκάλεσε καταιγίδα

στην Αιθιοπία, από την οποία πλημμύρισε τη χώρα, και επιπλέον έστειλε ένα

θαλάσσιο κήτος που κατασπάραζε ανθρώπους και ζώα. Για να σωθεί η χώρα έπρεπε η

Ανδρομέδα να θυσιαστεί στο τέρας· έτσι την εγκατέλειψαν σ’ ένα βράχο της ακτής, για

να την καταβροχθίσει το κήτος. Ο Περσέας ο οποίος επέστρεφε από τη σφαγή της

Γοργούς, σκότωσε το κτήνος, την ελευθέρωσε και την παντρεύτηκε αγνοώντας τον

Φινέα, με τον οποίο ήταν αρραβωνιασμένη η Ανδρομέδα. Στη διάρκεια της γαμήλιας

τελετής ξέσπασε καβγάς ανάμεσα στους δυο άνδρες, και ο Φινέας τελικά πέτρωσε,

αφού κοίταξε το κεφάλι της Γοργούς. Μετά το θάνατό της Ανδρομέδας η Αθηνά την

έκανε άστρο και την έβαλε στους αστερισμούς του βόρειου ουρανού κοντά στον

Περσέα και την Κασσιόπη

35

ΜΜΜΥΥΥΘΘΘΟΟΟΛΛΛΟΟΟΓΓΓΙΙΙΑΑΑ ΚΚΚΑΑΑΙΙΙ ΖΖΖΩΩΩΔΔΔΙΙΙΑΑΑ

«ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΝΗ»

ΙΣΑΡΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

ΚΙΜΠΕΖΗ ΕΛΕΝΑ

ΜΠΑΜΠΑΝΙΩΤΗ ΜΑΡΙΑ

ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ

36

Κριός

Ο Κριός είναι το πρώτο ζώδιο στο ζωδιακό

κύκλο και έχει ονομαστεί έτσι από τον αστερισμό

του Κριού. Το στοιχείο του ζωδίου του Κριού

είναι η φωτιά.

Ο μύθος λέει ότι στην Βοιωτία ζούσε ένας βασιλιάς, γνωστός με το όνομα Αθάμας, ο

οποίος είχε δύο παιδιά, τον Φρίξο και την Έλλη. Όταν στην Βοιωτία έπεσε φοβερός

λιμός, ο βασιλιάς ζήτησε χρησμό από το μαντείο των Δελφών. Η μητριά τους αλλοίωσε

το χρησμό και ανάγκασε τους αγγελιοφόρους να ανακοινώσουν στον Αθάμα ότι το

βασίλειό του θα σωζόταν, εάν θυσίαζε στους θεούς τα δύο παιδιά του. Ακριβώς πριν

από την θυσία η πραγματική μητέρα των δύο παιδιών, η θεότητα Νεφέλη (και κατά

άλλους ο Ερμής ή οι θεοί), έστειλε ένα κριάρι για

να τους σώσει. Το κριάρι είχε τρίχωμα από καθαρό

χρυσό, μπορούσε να μιλάει, ακόμα και να πετάει.

Καθώς το κριάρι μετέφερε τα δύο παιδιά προς την

Ανατολή, προς την πόλη Κολχίδα, η Έλλη έπεσε

στην θάλασσα και από τότε το μέρος αυτό

ονομάζεται Ελλήσποντος. Όταν ο Φρίξος έφθασε

στην Κολχίδα, πόλη ανατολικά της Μαύρης Θάλασσας, θυσίασε το κριάρι στους θεούς

και το χρυσόμαλλο δέρας το κρέμασε στον κήπο του θεού του πολέμου Άρη.

Ο Ταύρος βρίσκεται βόρεια του ουράνιου ισημερινού

και τα τρία κυριότερα αστέρια του σχηματίζουν ένα

τρίγωνο. Είναι βόρειος αστερισμός του Ζωδιακού

Κύκλου. Συνορεύει με τους αστερισμούς Περσέα,

Κριό, Κήτος, Ηριδανό, Ωρίωνα Διδύμους και Ηνίοχο.

Ο Ταύρος συμβολίζει τον λευκό ταύρο που έστειλε ο Δίας για να απαγάγει την Ευρώπη,

που έπαιζε με τις φίλες της, στις ακτές της Φοινίκης και να την μεταφέρει στην Κρήτη.

Ο Ταύρος παρέμεινε στην συνέχεια στην Κρήτη όπου προκαλούσε μεγάλες

37

καταστροφές. Ο Ηρακλής με τον έβδομο άθλο του

κατάφερε να τον αιχμαλωτίσει και να τον μεταφέρει στις

Μυκήνες. Ο Ευρυσθέας στην συνέχεια, τον προσέφερε

στην Ήρα, η οποία τον ελευθέρωσε. Τον φοβερό αυτό

ταύρο τελικά τον σκότωσε ο Θησέας.

Οι Δίδυμοι είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην

αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο. Είναι βόρειος

αστερισμός του Ζωδιακού Κύκλου. Συνορεύει με τους αστερισμούς Ηνίοχο, Ταύρο,

Ωρίωνα, Μονόκερω, Μικρό Κύνα, Καρκίνο και Λύγκα.

Οι Δίδυμοι είναι οι Διόσκουροι, ο Κάστωρ και Πολυδεύκης, γιοι του Δία και της

Λήδας. Αποτελούν το σύμβολο της αδελφικής αγάπης. Για να αποπλανήσει τη Λήδα, ο

Δίας έγινε ένας εντυπωσιακός κύκνος, κυνηγημένος από έναν αετό. Η Λήδα τον

αγκάλιασε για να τον προστατέψει και γονιμοποιήθηκε, με αποτέλεσμα να γεννήσει δυο

αυγά. Από το ένα βγήκαν τα δίδυμα αγόρια και από το άλλο η Ωραία Ελένη. Ο Κάστωρ

και ο Πολυδεύκης ήταν υποδείγματα γενναιότητας και αρετής. Λατρεύονταν σαν θεοί

και θεωρούνταν προστάτες όσων πήγαιναν

να πολεμήσουν, παράδοση που

μεταφέρθηκε από τους Έλληνες στους

Ρωμαίους. Μόνο ο Πολυδεύκης είχε

κληρονομήσει από τον πατέρα τους την

αθανασία. Έτσι, όταν σε μία σύγκρουση ο

Κάστωρ σκοτώθηκε, ο αδελφός του για να

μην τον αποχωριστεί, ζήτησε από τον Δία

να γίνει θνητός. Ο Δίας τότε του επέτρεψε

να περνά μια μέρα στον Άδη με τον Κάστορα, και μία στον Όλυμπο με τους θεούς.

38

Καρκίνος

Ο καρκίνος είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην

αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο. Ο καρκίνος είναι

βόρειος και αμυδρός αστερισμός που όμως εντοπίζεται

εύκολα. Βρίσκεται ανάμεσα στο λέοντα και στους

διδύμους.

Το πρώτο ζώδιο που ανήκει στο στοιχείο του νερού δεν θα μπορούσε να μην

συμβολίζεται από κάτι θαλασσινό, ή από την ίδια τη

θάλασσα.

Το καβούρι, που αποτελεί το σύμβολο του ζωδίου, είναι

ελληνική επινόηση. Λέγεται ότι είναι ο κάβουρας που

έστειλε η Ήρα για να επιτεθεί στον Ηρακλή στη μάχη που

έδωσε ο τελευταίος με την Λερναία Ύδρα.

Για να τον ανταμείψει η Θεά, τον έκανε αστέρι στον ουρανό,

χαρίζοντας του την αθανασία. Σε όλες τις εκφάνσεις του, ο

Καρκίνος συνδέεται με το συναίσθημα, με το σπίτι, την οικογένεια, τις ρίζες αλλά και με

την αθανασία.

Ο Λέων είναι το 5ο ζώδιο του ζωδιακού. Είναι το

δεύτερο από τα ζώδια του καλοκαιριού και σηματοδοτεί

την καρδιά του. Το γένος του ζωδίου είναι Αρσενικό και

η ποιότητά του Σταθερή. Στοιχείο του είναι η Φωτιά.

Κυβερνήτης του Λέοντα είναι ο Ήλιος.

Ο Λέων συνδέεται με το μυθικό λιοντάρι της Νεμέας. Η

εξολόθρευσή του αποτέλεσε τον πρώτο άθλο του

Ηρακλή. Αρχικά έσερνε το ουράνιο άρμα της θεάς

Κυβέλης αλλά εκείνη γκρέμισε το ζώο στη γη γιατί

επιτέθηκε στα άλογά της. Το λιοντάρι τρομοκρατούσε

ολόκληρη τη Νεμέα και ήταν άτρωτο, καθώς κανένα

όπλο δεν μπορούσε να διαπεράσει το δέρμα του. Ο

Ηρακλής το σκότωσε στραγγαλίζοντάς το, το έγδαρε και

στη συνέχεια φόρεσε το δέρμα του, τη λεοντή, σαν

πανοπλία. Οι θεοί τοποθέτησαν στον ουρανό το σώμα

του ζώου, μετατρέποντάς το στον ομώνυμο αστερισμό.

http://www.google.gr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=GmwwHl831gGiRM&tbnid=d667VQqITRGKYM:&ved=0CAUQjRw&url=http://oroskopos.gr.msn.com/HotArticles.aspx?cnt_id=10868&ei=rAZwUuSzF6zv0gWLnoG4CQ&bvm=bv.55123115,d.ZGU&psig=AFQjCNF9qQ1Qaa19Q33SzevzzSQ3kMPUKg&ust=138315984863554http://www.google.gr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=0xsGRAtrxrIZhM&tbnid=cWjwz79p2a3mYM:&ved=0CAUQjRw&url=http://lastronellamanica.wordpress.com/2013/06/&ei=WgtwUsqdNMT70gX_1YCoCw&bvm=bv.55123115,d.ZGU&psig=AFQjCNGXCgnOFs4pigjmbLkkEk3_Y2n6vA&ust=138316098925670

39

Παρθένος

Μετά το Λέοντα ο ζωδιακός αστερισμός που

ακολουθεί είναι αυτός της Παρθένου. Είναι

εξαιρετικά μεγάλος ως προς τον αριθμό των

αστεριών του, που φτάνουν τα εκατόν είκοσι. Κατά

το μήνα Μάιο και γενικότερα την άνοιξη βρίσκεται στο νότιο μέρος του ουρανού και

είναι ορατός τις πρώτες νυχτερινές ώρες. Αν και αποτελείται από πολλά αστέρια

εντούτοις λίγα είναι λαμπρά οπότε δεν είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακός. Από τα αστέρια

του μπορούμε να ξεχωρίσουμε τον Στάχυ, άστρο που ξεχωρίζει μόνο του στην

ευρύτερη περιοχή.

Η Παρθένος δεν είναι άλλη από την κόρη της

θεάς Δήμητρας, την Περσεφόνη, που απήχθη

από τον Πλούτωνα στον Άδη. Παρόλα αυτά το

όνομα της το οφείλει στην Παρθένο θεά

Δήμητρα, οπότε κατά άλλους ταυτίζεται με την

μητέρα και κατά άλλους με την κόρη. Όταν

λοιπόν, ο Πλούτωνας άρπαξε την Περσεφόνη,

η μητέρα της λυπήθηκε τόσο πολύ που διέταξε

τη Γη να εμποδίσει κάθε ανθοφορία για να χαθεί κάθε ομορφιά. Έτσι ένας βαρύς

χειμώνας σκέπασε όλο τον επάνω κόσμο και έφερε φοβερό λοιμό και δυστυχία. Ο Δίας,

μη μπορώντας να ανεχτεί την κατάσταση, προσπάθησε να φέρει ένα συμβιβασμό και

έπεισε τον Πλούτωνα να αφήνει ελεύθερη την Περσεφόνη για έξι μήνες στον πάνω

κόσμο και να την κρατάει μαζί του για τους άλλους έξι. Μετά από αυτή τη συμφωνία, η

Δήμητρα επέτρεψε στη γη να ανθοφορήσει πάλι και

αποφάσισε για τους έξι μήνες που θα βρίσκεται κοντά

της η αγαπημένη της θυγατέρα να έχει καλοκαιρία,

οπότε έχουμε άνοιξη και καλοκαίρι, και όσο αυτή θα

λείπει στον Άδη, η γη λυπημένη, να είναι άγονη. Οι

αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν την Παρθένο σα νεαρή

αγγελόμορφη κόρη στον ουρανό να κρατά με το ένα της

χέρι ένα κλαδί φοίνικα και με το άλλο ένα στάχυ αφού

συνδέεται με το θερισμό και την καρποφορία της γης.

Για αυτό μάλιστα πήρε την ονομασία που αναφέραμε το

λαμπρότερο της άστρο, ο Στάχυς.

http://www.google.gr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=FGzRBoBA_BS4PM&tbnid=1rnOCOykx8wy2M:&ved=0CAUQjRw&url=http://oroskopos.gr.msn.com/HotArticles.aspx?cnt_id=10870&ei=JNZmUt74A6mX1AX674HoCg&bvm=bv.55123115,d.bGE&psig=AFQjCNFXJiR3lcsZVmYNZR5UVjqSmizM7g&ust=138255757955475http://www.google.gr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=KG0i_vit6-cY2M&tbnid=EwnxwgbXHHf5aM:&ved=0CAUQjRw&url=http://gr.dreamstime.com/illustration/virgo.html&ei=INhmUvLnH6z60gX4pYCoDQ&bvm=bv.55123115,d.bGE&psig=AFQjCNHyE4OItOpwV7lIRXbgy24ssTSWzg&ust=138255810815831

40

Ζυγός

Κοντά στο Σκορπιό βρίσκεται ο ζωδιακός αστερισμός του

Ζυγού. Ο Ζυγός είναι ο 7ος ζωδιακός του ζωδιακού κύκλου

και περιλαμβάνει 52 άστρα.

Βρίσκεται νότια του Όφη, βόρεια του

Λύκου, ανατολικά της Παρθένου και

δυτικά του Σκορπιού. Τον βρίσκουμε

εύκολα, αν προεκτείνουμε την ουρά της Μεγάλης Άρκτου

προς το Βοώτη και συνεχίσουμε την προέκτασή μας. Τα

λαμπρότερα άστρα του φτιάχνουν στον ουρανό ένα σχήμα

που μας θυμίζει ένα Ζυγό, δηλαδή μια απλή ζυγαριά.

Ο Ζυγός ήταν ένα από τα σύμβολα της θεάς Θέμιδας που

εθεωρείτο εκπρόσωπος της αμερόληπτης θείας

δικαιοσύνης. Την ονομασία Ζυγός για αυτό το ζώδιο τη χρησιμοποίησαν και οι

Ρωμαίοι. Σύμφωνα με τη δική τους μυθολογία, ο Βιργίλιος είπε στον Αύγουστο

Οκταβιανό, για να τον κολακέψει, ότι ο Σκορπιός παραμέρισε τις δαγκάνες του,

για να αφήσει μια ουράνια θέση στον αυτοκράτορα, είτε για να αναπαυθεί εκεί

μετά το θάνατό του είτε για να τοποθετηθεί το ζώδιο του Ζυγού, που συμβόλιζε

την παροιμιώδη δικαιοσύνη του αυτοκράτορα αυτού.

Ο Σκορπιός είναι το 8ο ζώδιο του ζωδιακού.

Είναι το δεύτερο από τα ζώδια του

φθινοπώρου και αντιπροσωπεύει την καρδιά

του. Στοιχείο του είναι το Νερό.

Ο Σκορπιός

μυθολογικά

συνδέεται με τον

Ωρίωνα, γιο του Ποσειδώνα και μανιώδη κυνηγό. Ο Ωρίων

συνόδευε την Άρτεμη στο κυνήγι και πέθανε τσιμπημένος

από έναν γιγαντιαίο σκορπιό, που στάλθηκε εναντίον του.

Υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές πάνω σ’ αυτό. Είτε τον

έστειλε η ίδια η Άρτεμη, γιατί ο Ωρίων δεν σεβάστηκε μια

ιέρειά της, είτε ο Απόλλων, γιατί ο Ωρίων ερωτεύτηκε την

Άρτεμη, είτε η Γαία, γιατί ο Ωρίων κόντευε να μην αφήσει

κανένα πλάσμα ζωντανό.

41

Τοξότης

Είναι νότιος αστερισμός του Ζωδιακού Κύκλου. Συνορεύει

με τους αστερισμούς Ασπίδα, Όφι (το τμήμα της Ουράς),

Οφιούχο, Σκορπιό, Νότιο Στέφανο, Τηλεσκόπιον,

Μικροσκόπιον, Αιγόκερω και Αετό.

Στους αστρικούς χάρτες

εικονίζεται σαν Κένταυρος που

κρατάει ένα τόξο, με το βέλος του οποίου σημαδεύει τον

γειτονικό αστερισμό του Σκορπιού. Η μορφή του

Κένταυρου του μυθικού αυτού πλάσματος, με σώμα αλόγου

από τη μέση και πίσω και ανθρώπου από την μέση και

πάνω, εμφανίζεται επίσης και στον αντίστοιχο αστερισμό

του Κένταυρου. Εκεί όμως αντί για τόξο κρατάει λόγχη. Και στις δύο περιπτώσεις

πρόκειται για τον Κένταυρο Χείρωνα, τον σοφό δάσκαλο πολλών μυθικών μορφών της

αρχαιότητας.

Ο Αιγόκερως είναι το δέκατο ζώδιο του ζωδιακού.

Είναι το πρώτο από τα ζώδια του χειμώνα και

σηματοδοτεί την έναρξη του χειμώνα. Το γένος του

ζωδίου είναι Θηλυκό και η ποιότητά του Παρορμητική.

Στοιχείο του είναι η Γη.

Στον Άρατο εμφανίζεται

για πρώτη φορά ο αστερισμός αυτός με το όνομα

Αιγόκερως. Στην Ελληνική μυθολογία υπάρχουν

διάφορες εκδοχές που αναφέρονται στο μυθικό αυτό

πλάσμα, που έχει σώμα και κεφαλή κατσίκας και ουρά

ψαριού. Αποτελεί μεταμόρφωση του τραγοπόδαρου θεού

Πάνα, στην προσπάθειά του να ξεφύγει από τον γίγαντα

Τυφώνα, την περίοδο της Γιγαντομαχίας. Ένας άλλος

μύθος αναφέρει ότι ο Αιγόκερως ήταν γιος του Δία και της γυναίκας του Πάνα, Αίγης .

Κατά μια άλλη άποψη συμβολίζει την αίγα Αμάλθεια η οποία έθρεψε με το γάλα της το

Δία.

42

Είναι αστερισμός του Ζωδιακού Κύκλου, βρίσκεται

στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, ορατός

στο σύνολό του από την Ελλάδα τα βράδια του

φθινοπώρου. Συνορεύει με εννέα αστερισμούς,

τους Πήγασο, Ιππάριον, Δελφίνα, Αετό, Αιγόκερω,

Νότιο Ιχθύ, Γλύπτη, Κήτος και Ιχθύες.

Ο αστερισμός αυτός συνδέεται από την αρχαιότητα

με νερά, βροχές και πλημμύρες. Οι Αιγύπτιοι τον ονόμαζαν Ramman που σημαίνει

"θεός της καταιγίδας", επειδή όταν ο Ήλιος έμπαινε

στον Υδροχόο οι πλημμύρες του Νείλου ήταν

καθημερινό γεγονός. Στην ελληνική μυθολογία ο

Υδροχόος παριστάνει τον Γανυμήδη, ένα από τους πιο

όμορφους νέους της αρχαιότητας. Ο Δίας

μεταμορφωμένος σε αετό άρπαξε τον νέο και τον

μετέφερε στον Όλυμπο, όπου τον έκανε οινοχόο των

θεών. Η Ήβη, κόρη της Ήρας, ζήλεψε τον νεαρό

Γανυμήδη που της πήρε την θέση που αυτή κατείχε μέχρι τότε και μαζί με την μητέρα

της πίεσαν το Δία να απομακρύνει από τον Όλυμπο τον όμορφο νέο. Έτσι ο Δίας τον

τοποθέτησε στον ουρανό σαν αστερισμό.

Οι Ιχθείς είναι το 12ο ζώδιο του ζωδιακού. Είναι το

τρίτο από τα ζώδια του χειμώνα και σηματοδοτεί το τέλος

του. Στοιχείο του είναι το Νερό. Στον ουράνιο θόλο

βρίσκεται μεταξύ των αστερισμών του Πήγασου και του

Υδροχόου.

Οι Ιχθείς απεικονίζονται σαν δυο ψάρια στραμμένα προς

αντίθετες κατευθύνσεις που συνδέονται με ένα σκοινί,

δεμένα από τις ουρές τους. Ο συμβολισμός αυτός έχει

σχέση με έναν μύθο της Γιγαντομαχίας. Η Αφροδίτη κι ο

γιος της ο Έρωτας, κυνηγημένοι από τον Γίγαντα Τυφώνα,

έφτασαν στην Αίγυπτο και μετά έπεσαν για να σωθούν

στον Ευφράτη, μεταμορφωμένοι σε ψάρια. Για να μη

χαθούν, έδεσαν τις ουρές τους μαζί με ένα σκοινί.

43

ΟΟΟΥΥΥΡΡΡΑΑΑΝΝΝΙΙΙΑΑΑ ΣΣΣΩΩΩΜΜΜΑΑΑΤΤΤΑΑΑ

«Ε-ξαστεριά»

ΜΑΝΙΟΣ ΝΙΚΟΣ

ΜΠΕΡΤΟΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ

ΠΑΡΑΛΑΙΜΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ

ΠΡΙΦΤΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

44

«...είδωλο

φτασμένο σαν το φως

άστρου που χάθηκε

πριν αιώνες »

(Οδ. Ελύτης)

ΓΑΛΑΞΙΕΣ

Η τεράστια αυτή συγκέντρωση αστέρων, σκόνης και ακτινοβολίας είναι ένας

σχηματισμός «δεμένος» με τις δυνάμεις του Σύμπαντος και ονομάζεται γαλαξίας.

Σ' ένα τέτοιο γαλαξία ανήκουμε και εμείς.

Ο Γαλαξίας μας σύμφωνα με τον Ουίλιαμ Χέρσελ. Κάπου στο κέντρο του τοποθέτησε

τον Ήλιο μας.

Γαλαξίες ονομάζονται τεράστιοι σχηματισμοί ύλης και ακτινοβολίας, που βρίσκονται σε ασύλληπτες αποστάσεις από

μας.

Αν παρατηρήσουμε προσεχτικά τον ουρανό μια ασέληνη και

ξάστερη νύχτα, θα δούμε μια γαλακτόχρωμη ζώνη, με ασαφή

όρια, να τον διασχίζει από τα βορειοδυτικά προς τα

νοτιοανατολικά.

45

ΣΦΑΙΡΙΚΑ ΣΜΗΝΗ

Σφαιρωτό σμήνος ή σφαιρωτό αστρικό σμήνος ονομάζεται στην αστρονομία μία σχετικώς πυκνή συγκέντρωση αστέρων με σφαιρικό ή σχεδόν σφαιρικό σχήμα, που

περιφέρεται γύρω από το κέντρο ενός γαλαξια ως δορυφόρος του. Οι αστέρες που

αποτελούν τα σφαιρωτά σμήνη είναι ισχυρώς δεσμευμένοι από τη βαρύτητα του

κάθε σμήνους, πράγμα που δίνει στα σμήνη αυτά το σφαιρικό τους σχήμα και

σχετικώς υψηλές αριθμητικές πυκνότητες αστέρων (δηλ. αστέρες ανά κυβικό έτος

φωτός) στην κεντρική τους περιοχή. Τα σφαιρωτά σμήνη, που βρίσκονται

στην άλω ενός γαλαξία, περιέχουν πολύ περισσότερους αστέρες ανά σμήνος από

ό,τι τα ανοικτά ή γαλαξιακά σμήνη, τα οποία βρίσκονται στον δίσκο του ίδιου

γαλαξία. Τα σφαιρωτά σμήνη είναι αρκετά συνηθισμένα: υπάρχουν περί τα 150 ως

158 γνωστά που ανήκουν στον γαλαξία μας, ενώ άλλα 10 ως 20 πιστεύεται ότι δεν

έχουν ανακαλυφθεί ακόμα. Οι μεγάλοι γαλαξίες μπορεί να έχουν περισσότερα: Ο

Γαλαξίας της Ανδρομέδας π.χ. μπορεί να έχει 400 ή 500. Ορισμένοι

γιγάντιοι ελλειπτικοί γαλαξίες, ιδίως όσοι βρίσκονται στα κέντρα σμηνών γαλαξιών όπως ο Μ87, μπορεί να διαθέτουν μέχρι και 13.000 σφαιρωτά σμήνη. Αυτά �