Περιεχόμενα - Public · Για την εκπαίδευση 174 ... 3ον Αφότου...

Περιεχόμενα

Πρόλογος............................................................................................................................................9

1 Θεωρητική και πρακτική πλαισίωση της περιληπτικής απόδοσης κειμένου 11

1.1. Τα βασικά στάδια της περίληψης .......................................................................... 11

1.2. Φράσεις των αρχαίων ελληνικών που μπορούν να αξιοποιηθούν

σε μια περίληψη .............................................................................................................. 22

1.3. Πλήρης σχεδιαγραμματική ανάλυση ενός κειμένου ....................................... 24

1.4. Άσκηση μικρο-περίληψης (μονολεκτική απόδοση μιας

περιφραστικής έννοιας) .............................................................................................. 26

2 Κείμενα προς περίληψη με τις απαντήσεις τους 35

Ενότητα 2.1. (κείμενα 1 – 6)

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση 36

1ο κείμενο Ποια είναι η χρησιμότητα των κοινοβουλευτικών επιτροπών;.... 36

2ο κείμενο Ο ρόλος των μόνιμων επιτροπών ............................................................... 40

3ο κείμενο Ελευθερίες και δικαιώματα........................................................................... 44

4ο κείμενο Ούτε παιδική χαρά ούτε Μεγάλος Αδερφός........................................... 48

5ο κείμενο Η συμμετοχή των νέων στην πολιτική:

«κάτι παραπάνω από ένας σταυρός» ....................................................... 52

6ο κείμενο Η συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής

εξαρτάται από εσάς ......................................................................................... 56

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΑΣΕΠ − Ένα πνευματικό παιχνίδι που οξύνει τον νου

Ενότητα 2.2. (κείμενα 7 και 8)

Σχετικά με τη θέση της γυναίκας 60

7ο κείμενο Ισότητα των φύλων – Η θέση της γυναίκας στον δημόσιο

και ιδιωτικό χώρο.............................................................................................. 60

8ο κείμενο Η θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας και στη λήψη

αποφάσεων στην Ελλάδα .............................................................................. 66


Ζητήματα εξωτερικής πολιτικής 72

9ο κείμενο Παράμετροι εξωτερικής πολιτικής......................................................... 72

10ο κείμενο Κατευθύνσεις για τη χάραξη ελληνικής

εξωτερικής πολιτικής ................................................................................... 77

11ο κείμενο Το νέο στρατηγικό περιβάλλον της Ελλάδας .................................... 83


Σύγχρονα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά ζητήματα 89

12ο κείμενο Πολιτισμικός δυϊσμός και πολιτική αλλαγή ....................................... 89

13ο κείμενο Η Ελλάδα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης.................................. 95

14ο κείμενο Το μέλλον της οικονομίας........................................................................ 101

15ο κείμενο Ποιoς φοβάται τους δικαστές ; ............................................................. 107

16ο κείμενο Η κοινωνία των πολιτών. Ιστορική αναδρομή,

περιθώρια δράσης και προοπτικές ..................................................... 113

17ο κείμενο Σχετικά με την παραγωγικότητα στην Ελλάδα............................. 119

18ο κείμενο Οι επιπτώσεις της χαμηλής παραγωγικότητας και η λήψη

των αναγκαίων μέτρων ........................................................................... 125

19ο κείμενο Η παραοικονομία και οι επιπτώσεις της .......................................... 131

20ο κείμενο Οι ιδιωτικοποιήσεις των κρατικών επιχειρήσεων διεθνώς

και στην Ελλάδα........................................................................................... 137

21ο κείμενο Ο οικονομικός ρόλος του κράτους....................................................... 142

22ο κείμενο Η εκκοσμίκευση της πολιτείας.............................................................. 147

23ο κείμενο Πηγές ανισοτήτων και κοινωνική αρμονία ..................................... 152

Περιεχόμενα 7


Η πρόνοια και η αναδιανομή του εισοδήματος 158

24ο κείμενο Εισοδήματα και διανομή.......................................................................... 158

25ο κείμενο Το κράτος πρόνοιας ................................................................................... 163

26ο κείμενο Η πολιτική του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος................ 168

Ενότητα 2.6 (κείμενα 27 – 36)

Για την εκπαίδευση 174

27ο κείμενο Εκπαίδευση και ανθρώπινο κεφάλαιο .............................................. 174

28ο κείμενο Το μέλλον της ελληνικής εκπαίδευσης .............................................. 179

29ο κείμενο Το μέλλον της ελληνικής παιδείας ....................................................... 185

30ο κείμενο Παιδεία και εκπαίδευση: Πρέπει η παιδεία να

είναι δωρεάν;................................................................................................. 191

31ο κείμενο Παιδιά μεταναστών: ζητήματα ένταξης στην εκπαίδευση

και την κοινωνία.......................................................................................... 197

32ο κείμενο Η εκπαίδευση και τα γνωρίσματα της μετανεωτερικότητας.. 202

33ο κείμενο Οι τρόποι της δωρεάν παιδείας............................................................. 208

34ο κείμενο Οι κρυφές αμαρτίες της δωρεάν παιδείας ....................................... 213

35ο κείμενο Γεωγραφικές διάλεκτοι και προκαταλήψεις:

Η στάση των εκπαιδευτικών ................................................................ 219

36ο κείμενο Είκοσι χρόνια μετά τη γλωσσοεκπαιδευτική μεταρρύθμιση

και τρία χρόνια πριν από την αλλαγή του αιώνα:

με ποιο λεξικό και ποια γραμματική;.................................................. 225


(Οικολογία και Βιολογία) 230

37ο κείμενο Η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος:

Φυσικό περιβάλλον και ρύπανση ........................................................ 230

38ο κείμενο Η ανθρωπότητα υπό την απειλή της αυτοκαταστροφής ......... 235

39ο κείμενο Σύγχρονα προβλήματα στην άσκηση αειφορικής

διαχείρισης στα δάση ................................................................................ 242

40ο κείμενο Κίνδυνοι από τη βιολογία;....................................................................... 248


Παράρτημα Α΄

Εξετάσεις του ΑΣΕΠ στην περίληψη κειμένου 255

Παράρτημα Β΄

Ασκήσεις Ορθογραφίας 281

Παράρτημα Γ΄

Ασκήσεις λεξιλογίου 351

Βιβλιογραφία 377

Θεωρητική και πρακτική πλαισίωση της

περιληπτικής απόδοσης κειμένου

Μη εν πολλοίς ολίγα λέγε, αλλ’ εν ολίγοις πολλά.

Πυθαγόρας ο Σάμιος (6ος αι. π.Χ.)

Αληθόμυθον χρη είναι, ου πολύλογον.

Δημόκριτος (460 – 370 π.Χ.)

1.1. Τα βασικά στάδια της περίληψης

Για να αποδώσουμε περιληπτικά ένα κείμενο – και μετά την προσεκτική

ανάγνωσή του – προβαίνουμε στις εξής ενέργειες:

1ον Διακρίνουμε τις επιμέρους ενότητες του κειμένου βασιζόμενοι στην κοινή

θεματολογία.

2ον Σε κάθε ενότητα θέτουμε τα ακόλουθα ερωτήματα, με σκοπό την οργά-

νωση του σχεδιαγράμματος του κειμένου.

� Ποια είναι η κεντρική έννοια αυτής της ενότητας ;

� Αναφέρονται τυχόν υποκατηγορίες της κεντρικής έννοιας ;

� Ποιες είναι οι συνέπειες ή τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της κεντρι-

κής έννοιας; Ποιες οι συνέπειες και τα χαρακτηριστικά των υποκατη-

γοριών ;

� Σε ποιο συμπέρασμα (ή σε ποια συμπεράσματα) καταλήγει ο συγγρα-

φέας στην ενότητα; Σε ποια σημεία του κειμένου παρέχονται πληρο-


φορίες και πού παρουσιάζονται σχέσεις αιτίου και αποτελέσματος; Σε

ποιο σημείο δίνεται ο σκοπός μιας δράσης; Πού ορίζεται μια έννοια;

Πού δίνονται οι όροι και οι προϋποθέσεις μιας δράσης και πού υπάρ-

χουν παραδείγματα; Πού γίνεται σύγκριση και αντίθεση και πού γίνε-

ται λογική αιτιολόγηση; Πού διατυπώνονται υποθέσεις και πού ο κει-

μενογράφος καταλήγει σε συμπεράσματα 1.;

� Ποια δεδομένα επαναλαμβάνονται (συνήθως με άλλες λέξεις) μέσα

στην ενότητα; Διαγράφουμε ό,τι επαναλαμβάνεται. Το ίδιο κάνουμε

και με τα πλεονάζοντα στοιχεία του αρχικού κειμένου, δηλαδή τα

στοιχεία τα οποία δεν είναι απαραίτητα προκειμένου να συλλάβουμε

το κύριο νόημα του κειμένου. Για να εντοπίσουμε τα σημαντικότερα

στοιχεία ενός κειμένου μπορούμε να εστιάσουμε στις θεματικές προ-

τάσεις κάθε παραγράφου (δηλαδή στις αρχικές προτάσεις οι οποίες

μας εισάγουν στο τι θα διαπραγματευτεί στη συνέχεια) και σε ό,τι εί-

ναι άμεσα συνδεδεμένο με το κεντρικό θέμα του κειμένου και υπηρετεί

το στόχο του.

� Συνδέεται νοηματικά η επόμενη ενότητα με την προηγούμενη; Αν ναι,

αξιοποιούμε τα κοινά στοιχεία είτε για να συνεχίσουμε τη συγγραφή

της περίληψης (π.χ. εάν στη μία παράγραφο διαβάσουμε: «Τα μεταλ-

λαγμένα τρόφιμα προκαλούν πολλά ερωτήματα σχετικά με την ποιότη-

τά τους» και στην επόμενη «Τα τρόφιμα που έχουν υποστεί μετάλλαξη

αποτελούν πρόσφατο επίτευγμα της επιστήμης», τότε μπορούμε να

αποδώσουμε σε περιληπτική μορφή ως εξής: «Τα προσφάτως ανακα-

λυφθέντα μεταλλαγμένα τρόφιμα προκαλούν ερωτήματα») είτε για να

συνδέσουμε αυτά τα στοιχεία αναφέροντας τα μία μόνο φορά.

Όλα αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να μας οδηγήσουν στη διαμόρφω-

ση του σχεδιαγράμματος της κάθε ενότητας (βλ. παρακάτω σελίδες

15 – 19 και 24 – 26).

3ον Αφότου ολοκληρωθεί το σχεδιάγραμμα, με τις κυριότερες έννοιες του

κειμένου, τα σημεία – κλειδιά, προχωρούμε στην περίληψη ανά ενότητα.

Βασική αρχή της περίληψης είναι να αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε τις

ίδιες λέξεις με το πρωτότυπο και να αναζητούμε συνώνυμες. Είναι προ-

φανές ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει, όταν στο πρωτότυπο συναντάμε επι-

στημονική ορολογία. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να χρησιμοποιή-

σουμε την ίδια λέξη με το πρωτότυπο.

Βασιζόμενοι, λοιπόν, σε μια σειρά από τεχνικές προβαίνουμε στη γραφή

της περίληψης. Οι κυριότερες τεχνικές είναι οι ακόλουθες:

1 Ματσαγγούρας, 2004, σελ. 424 – 5.

Θεωρητική και πρακτική πλαισίωση της περιληπτικής απόδοσης κειμένου 13

3α. Αξιοποίηση της θεματικής πρότασης και της κατακλείδας μιας παραγράφου

Η θεματική πρόταση, δηλαδή η αρχική πρόταση, αποτελεί τον «πρό-

λογο» μιας παραγράφου, ενώ η κατακλείδα «τον επίλογο». Συνήθως

σε αυτές γράφονται τα σημαντικότερα στοιχεία μιας παραγράφου

και αυτά μπορούμε να τα καταχωρίσουμε και στη δική μας περίληψη.

Για παράδειγμα, στην ακόλουθη παράγραφο η θεματική πρόταση και

η κατακλείδα παρέχουν τα ουσιωδέστερα στοιχεία της παραγράφου.

«Οι σύγχρονες κοινωνίες, παρά τις προόδους που έχουν επιτελέσει

στον οικονομικό και τεχνολογικό τομέα, εξακολουθούν να αντιμετω-

πίζουν το πρόβλημα της ανεργίας (ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ). Οι μέχρι

τώρα μέθοδοι αντιμετώπισης αποδεικνύονται αναποτελεσματικές.

Αυτό τεκμαίρεται και από το γεγονός ότι το φαινόμενο αυτό αφορά

πλέον τον ένα στους δέκα πολίτες που δεν απασχολείται, ενώ ιδιαί-

τερα πλήττονται οι γυναίκες και οι νέοι εργαζόμενοι. Το φαινόμενο

αυτό έχει πολλές αρνητικές εκφάνσεις, ενώ οι επιπτώσεις του είναι

εμφανείς όχι μόνο στην κοινωνία αλλά και στην οικονομία (ΚΥΡΙΩΣ

ΤΜΗΜΑ). Σε μια χώρα μάλιστα όπως η δική μας, που η ανεργία έχει

προσλάβει τα τελευταία χρόνια ευρύτερες διαστάσεις, απειλείται η

ίδια η κοινωνική συνοχή (ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ) ».

Η περιληπτική απόδοση αυτής της παραγράφου θα μπορούσε να λά-

βει την εξής μορφή: «Το φάσμα της ανεργίας πλήττει όλες τις σύγ-

χρονες κοινωνίες, μηδέ της ελληνικής εξαιρουμένης, επιδρώντας αρ-

νητικά σε πολλούς τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής».

3β. Αναγωγή σε ευρύτερη έννοια 2

Σύμφωνα με αυτήν την τεχνική, οι ειδικότερες (υπώνυμες) έννοιες

ενός κειμένου είναι δυνατόν να αποδίδονται σε περιληπτική μορφή

με αναγωγή στην ευρύτερης σημασίας (υπερώνυμη) έννοια 3. Για πα-

ράδειγμα, οι ακόλουθες υπώνυμες έννοιες «διαρθρωτική ανεργία, ε-

ποχική ανεργία, ανεργία τριβής και εποχική ανεργία» μπορούν να α-

ποδοθούν περιληπτικά με την υπερώνυμη φράση «ποικίλα είδη ανερ-

γίας».

Το ίδιο μπορεί να γίνει και με τα ρήματα τα οποία χρησιμοποιούνται

σε ένα κείμενο, π.χ. στο ακόλουθο κείμενο τα επιμέρους ρήματα και οι

μορφές διδασκαλίας μπορούν να αποδοθούν περιληπτικά με τον εξής

τρόπο:


3 Μπαμπινιώτης, 1998, σελ. 1864 και 1891.


Πρωτότυπο κείμενο Περίληψη

Η σύγχρονη διδακτική, υποστηρίζοντας την ενεργό μάθηση

επιχειρηματολογεί υπέρ της χρήσης πρωτογενών πηγών,

υπερασπίζεται τη διδασκαλία μέσω των οπτικο-

ακουστικών μέσων,

ενισχύει τις ομαδο-συνεργατικές μορφές διδασκαλίας,

προωθεί τη δραματοποίηση ως διδακτική μέθοδο,

συνηγορεί υπέρ της υλοποίησης σχεδίων εργασίας και

υπεραμύνεται της διαθεματικής προσέγγισης της ύλης.

Η σύγχρονη

διδακτική

τάσσεται υπέρ των

καινοτόμων

μορφών

διδασκαλίας

3γ. Μονολεκτική απόδοση μιας περιφραστικής έννοιας

Με αυτή την τεχνική επιχειρούμε να αποδώσουμε μονολεκτικά μια

εκτεταμένη και περιφραστικά διατυπωμένη έννοια, π.χ. στη φράση

«Οι ενέργειές του διακρίνονται σταθερά από μια καιροσκοπική, αμο-

ραλιστική και ιδιοτελή εκμετάλλευση των συγκυριών» η υπογραμμι-

σμένη φράση μπορεί να αποδοθεί μονολεκτικά ως «οπορτουνισμός»

και η αρχική πρόταση να αναδιατυπωθεί περιληπτικά ως εξής: «Οι

ενέργειές του διακρίνονταν από οπορτουνισμό» ή «Ο οπορτουνισμός

διέκρινε τις ενέργειές του» (αυτή η τεχνική αξιοποιείται για την επί-

λυση της άσκησης των σελίδων 26 – 33).

Προς την ίδια κατεύθυνση, μπορούμε να αξιοποιήσουμε και τις αρ-

χαιοπρεπείς εκφράσεις που διασώζονται και χρησιμοποιούνται ακό-

μη και σήμερα στην κοινή νεοελληνική. Έτσι λοιπόν, εάν στο πρωτό-

τυπο κείμενο συναντήσουμε τη φράση «με δικά τους έξοδα» μπορού-

με να την αποδώσουμε περιληπτικά με τη φράση «ιδίοις εξόδοις»,

ενώ η φράση «χωρίς αντίσταση» αποδίδεται μονολεκτικά με τη λέξη

«αμαχητί». Αναλυτικότερη αναφορά στις συνηθέστερες μονολεκτικές

αρχαιοελληνικές εκφράσεις οι οποίες μπορούν να αποδειχτούν πολύ

χρήσιμες σε μια περίληψη γίνεται στο παράρτημα, στο τέλος της θε-

ωρητικής εισαγωγής, στις σελίδες 22 – 23.

3δ. Αξιοποίηση των δομικών στοιχείων του κειμένου

Τα ποικίλα είδη κειμένων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε δύο ευ-

ρείες κατηγορίες, στα αφηγηματικά και στα μη αφηγηματικά κείμε-

να. Τα αφηγηματικά κείμενα έχουν βιωματικό χαρακτήρα, στηρίζο-

νται στη διαδοχή παρελθόντων γεγονότων και αποβλέπουν στη συ-

γκίνηση του αναγνώστη, ενώ σε αυτά εντάσσονται τα ποικίλα είδη

λογοτεχνικής εξιστόρησης όπως το μυθιστόρημα, η νουβέλα, η αυτο-

βιογραφία, αλλά και εξιστορήσεις, όπως μια κατάθεση στο δικαστή-

ριο, ένα δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, η αναδιήγηση σε μια φιλική πα-


ρέα ενός προσωπικού συμβάντος κ.ά.4. Πεποίθηση του συγγραφέα

του παρόντος εγχειριδίου αποτελεί ότι ο ιδιόμορφος χαρακτήρας των

λογοτεχνικών κειμένων στα οποία χρησιμοποιείται η συγκινησιακή

λειτουργία της γλώσσας και στα οποία προέχει η εξωλογική και υπο-

κειμενική χρήση των λέξεων, μας αποτρέπει από το να τα αποδώ-

σουμε περιληπτικά.

Στα μη αφηγηματικά κείμενα εντάσσονται τα πραγματολογικά και τα ε-

πιχειρηματολογικά κείμενα. Σε αυτά τα κείμενα το βιωματικό στοιχείο

περιορίζεται και δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην πειθώ, «στην ανταλλα-

γή πληροφοριών και στην προώθησης της γνώσης»5. Πιο συγκεκριμένα,

στα πραγματολογικά κείμενα μεταδίδονται πληροφορίες και γνώσεις,

ενώ με τα επιχειρηματολογικά κείμενα προσπαθούμε να πείσουμε κά-

ποιον για τις θέσεις μας.

Σύμφωνα τώρα με πολλούς κειμενογλωσσολόγους, τα κείμενα αποτελού-

νται από σταθερά, δεδομένα και διακριτά δομικά στοιχεία, τα οποία συ-

ναποτελούν τη μακροδομή ενός κειμένου 6.

Στα πραγματολογικά κείμενα, λοιπόν, τα δομικά στοιχεία είναι τα εξής:

i. Η παροχή πληροφοριών, π.χ. στις μέρες μας όλο και περισσότεροι

νέοι, αλλά και μεγαλύτερης ηλικίας, άνθρωποι πλήττονται από την α-

νεργία και δυσκολεύονται να βρουν μια εργασία η οποία να ανταπο-

κρίνεται στις σπουδές και τις προσδοκίες τους.

ii. Η σχέση αιτίου – αποτελέσματος, π.χ. διερευνώντας τα αίτια εμ-

φάνισης αυτού του φαινομένου θα πρέπει καταρχάς να σημειώσουμε

πως η αναστολή λειτουργίας πολλών βιομηχανικών μονάδων, λόγω της

οικονομικής κρίσης, επιφέρει αναπόδραστα και τον περιορισμό των

θέσεων εργασίας. Επιπλέον, η ανεπαρκής σύνδεση των πανεπιστημια-

κών και άλλων σχολών με τις επιχειρήσεις έχει ως αποτέλεσμα οι νέοι

άνθρωποι να μην γνωρίζουν ποιες είναι ακριβώς οι γνώσεις και οι δε-

ξιότητες τις οποίες απαιτεί κάθε στιγμή ο επιχειρηματικός − εργοδοτι-

κός κόσμος.

iii. Τα κίνητρα μιας συμπεριφοράς, π.χ. ακόμη, δεν είναι λίγοι οι επι-

χειρηματίες οι οποίοι επιθυμώντας να περιορίσουν το κόστος παραγω-

γής, μετεγκαθίστανται σε χώρες στις οποίες υπάρχουν «φτηνά» εργα-

τικά χέρια. Αυτό έχει ως προφανές αποτέλεσμα την απώλεια των αντί-

στοιχων θέσεων απασχόλησης για το εγχώριο εργατικό δυναμικό. Επί-

σης, άλλοι εργοδότες στην προσπάθειά τους να ελαχιστοποιήσουν το

4 Αρχάκης, 2005, σελ. 102 – 106. 5 Ματσαγγούρας, 2004, σελ. 421. 6 Ματσαγγούρας, 2004, σελ. 307 – 309.


εργατικό κόστος παρωθούν τους εργαζόμενους στην υπερωριακή α-

πασχόληση, αποφεύγοντας έτσι περαιτέρω προσλήψεις προσωπικού.

iv. Ο ορισμός μιας έννοιας και των επιμέρους εννοιών της 7, π.χ. σε

αυτό το σημείο θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η ανεργία ορίζεται ως

η έλλειψη εργασιακής απασχόλησης η οποία οφείλεται στη μειωμένη

προσφορά εργασίας και ότι διακρίνεται στην ανεργία τριβής, τη διαρ-

θρωτική ανεργία, την εποχική και την κυκλική ανεργία. Η χώρα μας

πλήττεται κυρίως από την εμφάνιση της διαρθρωτικής ανεργίας, δη-

λαδή της έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού το οποίο θα καλύψει

τις συγκεκριμένες ανάγκες της αγοράς εργασίας. Το φαινόμενο αυτό

έχει παρατηρηθεί την τελευταία δεκαπενταετία σε πολλές περιοχές της

Κεντρικής και της Βορείου Ελλάδας. Θεωρείται μάλιστα πως εάν δεν

ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα η κατάσταση – με την πάροδο του

χρόνου – θα οξυνθεί.

v. Ένταξη σε ευρύτερο εννοιολογικό πλαίσιο, π.χ. το δε πρόβλημα

της ανεργίας εντάσσεται και έτσι θα πρέπει να μελετηθεί στα σύγχρο-

να κοινωνικά προβλήματα τα οποία δημιουργούνται από το πέρασμα

από μια κεϊνσιανή προσέγγιση της οικονομίας σε μια φιλελεύθερη οι-

κονομία.

vi. Όροι και προϋποθέσεις, π.χ. προϋποθέσεις για την εμφάνιση του

φαινομένου της ανεργίας είναι η ύπαρξη πολλών ατόμων τα οποία έ-

χουν εξειδικευτεί σε ένα αντικείμενο το οποίο πλέον είτε δεν το χρειά-

ζεται η αγορά εργασίας (π.χ. προγραμματιστές υπολογιστών) είτε η

αγορά είναι υπερκορεσμένη από αυτό (π.χ. φιλόλογοι για τη δημόσια

εκπαίδευση).

vii. Παραδείγματα, π.χ. τα παραδείγματα στα οποία μπορούμε να ανα-

φερθούμε είναι πάρα πολλά. Η καθημερινότητά μας παρέχει μια σειρά

από περιστατικά εξειδικευμένων ανθρώπων οι οποίοι δυσκολεύονται

να απασχοληθούν στο αντικείμενο των σπουδών τους και εργοδοτών

οι οποίοι δεν βρίσκουν τους απαραίτητους συνεργάτες. Πρόσφατα, με-

γάλη ιδιωτική εταιρεία η οποία εδρεύει στην Ελλάδα και η οποία ειδι-

κεύεται στη διακίνηση εκπαιδευτικού λογισμικού δημοσιοποίησε την

αδυναμία της να βρει επιστήμονες ειδικευμένους στα διεθνή λογιστικά

πρότυπα.

viii. Σύγκριση – αντίθεση, π.χ. από την άλλη, συγκριτικά στοιχεία από

την Eurostat αποδεικνύουν ότι σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες η

στενή συνεργασία πανεπιστημίων και επιχειρήσεων οδηγεί στην αμε-

σότερη και ταχύτερη επαγγελματική απορρόφηση των πτυχιούχων.



ix. Υποθέσεις και συμπέρασμα, π.χ. εάν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση

και δεν αντιμετωπιστούν άμεσα και αποτελεσματικά όλες οι προανα-

φερθείσες αιτίες εμφάνισης της ανεργίας, αναμένεται περαιτέρω ό-

ξυνση αυτού του φαινομένου.

Στο προαναφερθέν κείμενο λοιπόν (το οποίο αποτελείται από 466 λέξεις),

μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα δομικά του στοιχεία, δηλαδή μπορούμε να

απομονώσουμε κάθε επιμέρους ενότητά του και έτσι να προκύψει μια

περίληψη 112 λέξεων, όπως η εξής:

Σύμφωνα με τον κειμενογράφο, η ανεργία πλήττει μεγάλο μέρος του πλη-

θυσμού. Ως αίτια αναφέρονται η αποβιομηχάνιση, η ελλιπής σύνδεση σχο-

λών και επιχειρήσεων και η πάση θυσία μείωση του εργατικού κόστους

στην οποία στοχεύουν οι εργοδότες. Εν συνεχεία, ορίζεται η ανεργία ως η

απουσία απασχόλησης και γίνεται αναφορά στα τέσσερα είδη της ανεργί-

ας, ιδίως δε στη διαρθρωτική που συνιστά κυρίως ελλαδικό φαινόμενο. Α-

κολούθως, η ανεργία εντάσσεται στα κοινωνικά προβλήματα και καταγρά-

φονται οι προϋποθέσεις εμφάνισης του φαινομένου. Ακόμη, ο κειμενογρά-

φος επικαλείται παραδείγματα ελληνικών εταιρειών που – σε αντίθεση με

τα ευρωπαϊκά δεδομένα – δεν βρίσκουν εξειδικευμένους εργαζόμενους. Το

κείμενο κλείνει με την επισήμανση πως τυχόν διατήρηση των αιτιών εμφά-

νισης της ανεργίας θα προκαλέσει αύξηση των ανέργων.

Στα επιχειρηματολογικά κείμενα τα δομικά στοιχεία είναι τα ακόλουθα:

i. Παρατίθεται η βασική θέση του/της κειμενογράφου, π.χ. σύμ-

φωνα με τα πορίσματα συνεδρίου συγκοινωνιολόγων που έγινε πρό-

σφατα στην Αθήνα θα πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα περιο-

ρισμού της χρήσης των Ι.Χ. αυτοκινήτων στα μεγάλα αστικά κέντρα.

ii. Παρουσιάζεται η επιχειρηματολογία στην οποία στηρίζεται η βασική θέση, π.χ. αυτό θα πρέπει να συμβεί διότι, βάσει όλων των

επιστημονικών ερευνών, η χρήση των αυτοκινήτων συμβάλλει στην

αύξηση των ατμοσφαιρικών ρύπων και στην κυκλοφοριακή συμφόρη-

ση.

iii. Παρέχονται πληροφορίες οι οποίες στηρίζουν την επιχειρημα-τολογία, π.χ. σύμφωνα άλλωστε με μελέτη του Πολυτεχνείου, η χρήση

Ι.Χ. αυτοκινήτων συμβάλλει στην αύξηση κατά 80% του διοξιδίου του

άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Σημαντική δε θεωρείται και η συμβολή του

αυτοκινήτου στην αύξηση των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμό-

σφαιρα, αλλά και στην εμφάνιση ποικίλων ασθενειών, όπως το άσθμα.

iv. Παρατίθενται τα αντεπιχειρήματα, π.χ. είναι γεγονός, βέβαια, ότι

πολλοί θεωρούν πως η χρήση του αυτοκινήτου τούς εξασφαλίζει μια


άνετη και άμεση μετακίνηση είτε προς την εργασία τους είτε προς ένα

χώρο διασκέδασης.

v. Παρατίθενται στοιχεία τα οποία μπορεί να τεκμηριώνουν τα αντεπιχειρήματα, π.χ. δεν μπορούμε ασφαλώς να παραβλέψουμε ότι

η χρήση του αυτοκινήτου εξασφαλίζει μια μετακίνηση μακριά από την

πολυκοσμία και το συνωστισμό ο οποίος επικρατεί ορισμένες φορές

στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Επίσης, η πρόσβαση που έχουμε στο αυ-

τοκίνητό μας είναι άμεση, σε αντίθεση με τα λεωφορεία ή το μετρό τα

οποία μπορεί να βρίσκονται σε κάποια απόσταση από την οικία μας.

vi. Ανασκευάζονται τα αντεπιχειρήματα, π.χ. ωστόσο, η όποια άνεση

μπορεί να προσφέρει ένα αυτοκίνητο, εξουδετερώνεται από το κυκλο-

φοριακό χάος και τη συνακόλουθη βραδεία μετακίνηση στους δρόμους

των μεγαλουπόλεων. Επιπλέον, η επέκταση του δικτύου του μετρό, του

ηλεκτρικού σιδηρόδρομου και των λεωφορειακών γραμμών καθιστά

ευκολότερη και αμεσότερη την πρόσβαση σε αυτά και ταχύτερες τις

μετακινήσεις για όλο και περισσότερους κατοίκους των αστικών κέ-

ντρων.

vii. Δίνονται στοιχεία τα οποία καθιστούν ισχυρή – έστω υπό όρους – την αρχική θέση και καταλήγουμε σε ένα συμπέρασμα 8, π.χ. η

χρήση των Ι.Χ. αυτοκινήτων εντός των μεγάλων αστικών κέντρων εν-

δεχομένως να φαίνεται ότι έχει ορισμένες θετικές πλευρές, ωστόσο οι

αρνητικές επιπτώσεις μιας τέτοιας επιλογής είναι αναμφισβήτητα πο-

λύ περισσότερες. Όλοι οι συγκοινωνιολόγοι συνηγορούν υπέρ του δρα-

στικού περιορισμού του αυτοκινήτου, δοθείσης δε και της προκαλού-

μενης ατμοσφαιρικής και κυκλοφοριακής επιβάρυνσης, και τάσσονται

υπέρ της χρήσης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς.

Μπορούμε λοιπόν, να εντοπίσουμε τα δομικά στοιχεία, να τα ομαδο-

ποιήσουμε και να γράψουμε την περίληψή μας. Για παράδειγμα, το

προαναφερθέν επιχειρηματολογικό κείμενο, το οποίο αριθμεί 299 λέ-

ξεις, θα μπορούσε να αποδοθεί περιληπτικά, εντός 71 λέξεων, ως εξής

Η – επιστημονικά τεκμηριωμένη – ατμοσφαιρική μόλυνση και επιβά-

ρυνση της υγείας του ανθρώπου λόγω της χρήσης των αυτοκινήτων,

επιβάλλει τον περιορισμό τους. Άλλωστε, οι όποιες ανέσεις προσφέρει

η μετακίνηση με αυτοκίνητο, π.χ. άνετη μετακίνηση και άμεση πρό-

σβαση σε αυτό, περιορίζονται από τη δημιουργούμενη κυκλοφοριακή

συμφόρηση. Εξάλλου, η επέκταση του δικτύου των μέσων μαζικής με-

ταφοράς προσφέρει τη δυνατότητα ταχείας και άμεσης εξυπηρέτησης

των πολιτών. Συνεπώς, βάρος θα πρέπει να δοθεί στα μέσα μαζικής

μεταφοράς. 8 Ματσαγγούρας, 2004, σελ. 453 – 454.


Ωστόσο, πολλοί συγγραφείς δεν τηρούν κατά γράμμα αυτά τα δεδο-

μένα στοιχεία και δομούν το κείμενό τους εισάγοντας διαφορετικά

δομικά στοιχεία. Σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να εντοπίσουμε

εμείς τα στοιχεία τα οποία χρησιμοποιεί ο κειμενογράφος, να κατα-

γράψουμε τις σημαντικότερες λέξεις και φράσεις σε καθένα από αυ-

τά και βασιζόμενοι σε αυτά τα δεδομένα να γράψουμε την περίληψή

μας. Με αυτή την τεχνική, δηλαδή βασιζόμενοι στα δομικά στοιχεία

του συγγραφέα και στις σημαντικότερες έννοιες, είναι γραμμένη η

περίληψη του κειμένου της σελίδας 24 − 26.

3ε. Χρήση παθητικής σύνταξης

Η τελευταία τεχνική αφορά τη χρήση παθητικής σύνταξης ή της μετοχής ενός ρήματος και μπορεί να εξασφαλίσει ακόμα μεγαλύτε-

ρη συντομία λόγου. Αν δηλαδή, χρησιμοποιώντας ενεργητική σύντα-

ξη σκοπεύαμε να γράψουμε: «Ο κειμενογράφος σχολιάζει ότι …» ή «Ο

δοκιμιογράφος ανακεφαλαιώνει». Θα μπορούσαμε εναλλακτικά να

γράψουμε «Σχολιάζεται ότι …» ή «Ανακεφαλαιώνοντας …».

4ον Κατά τη συγγραφή της περίληψής μας είναι πάρα πολύ σημαντικό να

χρησιμοποιούμε δείκτες σύζευξης ή δείκτες οργάνωσης του λόγου.

Αυτοί οι δείκτες εκφράζουν ποικίλες σημασιολογικές σχέσεις, οι οποίες

αναπτύσσονται μεταξύ των διαφόρων εννοιών του κειμένου μας και οι

οποίες προσδιορίζουν τον τρόπο με τον οποίο αυτό που ακολουθεί συν-

δέεται με αυτό που έχει προηγηθεί 9.

Οι σημασιολογικές σχέσεις (αντίθεση, άθροιση, επεξήγηση, προϋπόθεση

κ.ά.), οι οποίες εκφράζονται εντός του κειμένου μας και οι αντίστοιχοι

δείκτες είναι οι εξής:

• Αντιθετική σχέση: ωστόσο, αν και, αντιθέτως, εντούτοις, όμως, ενώ,

αλλιώς, απεναντίας, εξάλλου, παρόλα αυτά.

• Αιτιακή σχέση: γι’ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται, επειδή, εξαιτίας,

γιατί, διότι, καθώς, αυτό είναι απόρροια.

• Αθροιστική σχέση: επιπλέον, επιπροσθέτως, επίσης, και, ακόμα, συ-

μπληρωματικά, εκτός από αυτά, μεταξύ άλλων, όχι μόνο …αλλά και,

πρώτον … δεύτερον.

• Επαναδιατύπωση: με άλλα λόγια, επαναλαμβάνοντας …, αναδιατυ-

πώνοντας …

• Επεξηγηματική σχέση: δηλαδή, με άλλα λόγια, πιο συγκεκριμένα,

σαφέστερα, ειδικότερα, αναλυτικότερα, επεξηγώντας, λόγου χάρη,

για παράδειγμα, αποσαφηνίζοντας.

9 Αρχάκης, 2005, σελ. 73.


• Διαζευκτική σχέση: ή … ή, είτε … είτε, ούτε …ούτε, μήτε … μήτε.

• Εμφαντική σχέση: κατεξοχήν, ιδιαίτερα, είναι αξιοσημείωτο, προ-

πάντων, είναι αξιοπρόσεκτο.

• Υποθετική σχέση: εφόσον, με τον όρο, με την προϋπόθεση, σε περί-

πτωση που, με δεδομένο, αν, εάν.

• Συμπερασματική σχέση: συμπερασματικά, επομένως, ανακεφα-

λαιωτικά, συνεπώς, γι’ αυτό το λόγο, κατά συνέπεια, καταληκτικά,

άρα.

• Χρονική σχέση: συγχρόνως, ταυτόχρονα, στη συνέχεια, αρχικά, στην

αρχή, παράλληλα, ακολούθως, προηγουμένως, μετά, ύστερα, τώρα,

τελικά.

• Επιλογικό μέρος: εν κατακλείδι , συμπερασματικά, συνοπτικά, συ-

νεπώς, επομένως, ώστε, άρα, ως εκ τούτου, συμπεραίνεται, συνεπά-

γεται, ανακεφαλαιωτικά, συγκεντρωτικά

Κάθε μία από τις προαναφερθείσες κατηγορίες δεικτών σύζευξης μεταδί-

δουν στον αναγνώστη ποικίλα μηνύματα, όπως η ακολουθία των γεγονό-

των (ακολούθως, εν συνεχεία), η αιτιακή συσχέτιση (συνεπώς, ως αποτέ-

λεσμα, γι’ αυτό το λόγο), η αντίθεση (από την άλλη, αντιθέτως) και η ά-

θροιση (επιπλέον, επιπροσθέτως) 10. Σύμφωνα δε με ορισμένους άλλους

συγγραφείς οι λέξεις συνοχής καθιστούν το κείμενο αναγνώσιμο 11.

Σύμφωνα με άλλους γλωσσολόγους αυτές οι λέξεις ονομάζονται κειμενι-

κά επιρρήματα, επιρρήματα δηλαδή τα οποία προσδιορίζουν ένα ευρύτε-

ρο τμήμα κειμένου. Γεγονός αποτελεί όμως ότι τα λεγόμενα κειμενικά αλ-

λά και τα προτασιακά επιρρήματα (όσα δηλαδή γράφονται, συνήθως,

στην αρχή της πρότασης και την προσδιορίζουν 12) θα πρέπει να χρησι-

μοποιούνται στο λόγο μας προκειμένου να ενισχυθεί έτσι περαιτέρω η

συνοχή του 13.

Τα κυριότερα επιρρήματα εξ αυτών είναι τα εξής: συγχρόνως, αργότερα,

έπειτα, πράγματι, προηγουμένως, ακολούθως, αντίθετα, αρχικά, ειδικό-

τερα, επομένως, άλλωστε, επιπροσθέτως, εν συνεχεία, συμπερασματικά

π.χ. «Συμπερασματικά, θα έλεγα πως έχουμε να κάνουμε με έναν λόγο απλό

στην πληρότητά του και πυκνό στη διαύγειά του» ή «Ας δεχτούμε συμπε-

10 Bowring κ.ά., 2001, σελ. 214. 11 Winch κ.ά. 2006, σελ. 225. 12 βλ. Νάκας 1996 και 2000. 13 Μπαμπινιώτης και Κλαίρης, 2001, σελ. 65, σελ. 159, σελ. 173 – 175 και σελ. 183.


ρασματικά ότι εκείνη την περίοδο, η ελληνική υπόθεση προωθούνταν κατά

τον καλύτερο δυνατό τρόπο» 14.

5ον Η περίληψή μας θα πρέπει να αρχίσει με τη χρησιμοποίηση μιας φράσης

με την οποία θα δίνουμε στον αναγνώστη να αντιληφθεί ότι διαβάζει τη

συνοπτική απόδοση ενός κειμένου, που δεν γράφτηκε από εμάς τους ί-

διους. Ακολούθως δίνουμε ορισμένες από αυτές τις φράσεις με τις οποίες

μπορεί να ξεκινήσει η περίληψή μας.

Ο κειμενογράφος (ή Ο αρθρογράφος ή Ο μελετητής): πραγματεύε-

ται/εξετάζει/προσεγγίζει/επισημαίνει/αναδεικνύει/διερευνά/καταπιά-

νεται/ασχολείται με/εξετάζει διεξοδικά/θίγει έμμεσα/παρεμβαίνει στο

διάλογο για το…/υποστηρίζει/αναδεικνύει/παρουσιάζει/αναφέρεται στο

επίκαιρο θέμα …/με αφορμή το …. /διαπιστώνει ότι … κ.ά.

Πολύ θετικό στοιχείο του ευσύνοπτα αποδιδόμενου κειμένου θεωρείται

ακόμη και η έναρξη με μια πρόταση η οποία θα αποτελεί την «περίληψη

της περίληψης». Θα πρόκειται, δηλαδή, για μια πρόταση η οποία θα συ-

γκεφαλαιώνει το συνολικό περιεχόμενο του αρχικού κειμένου. Εάν π.χ.

πρέπει να αποδώσουμε περιληπτικά ένα κείμενο το οποίο αναφέρεται

στη μετανάστευση, μπορούμε στην αρχική πρόταση της περίληψής μας

να γράψουμε τα εξής: Ο συγγραφέας καταπιάνεται σε αυτή του τη μελέτη

με τις αιτίες και τα αποτελέσματα του φαινομένου της μετανάστευσης. Ει-

δικότερα, επισημαίνει πως …

6ον Επίσης, κατά τη συγγραφή της περίληψης είναι απαραίτητο να χρησιμο-

ποιούμε μια σειρά από διαρθρωτικές λέξεις με τα οποία προσδίδουμε στο

κείμενό μας μεγαλύτερη συνοχή. Μπορεί η χρησιμοποίηση αυτών των λέ-

ξεων να φαίνεται σαν πλεονασμός, τη στιγμή μάλιστα που προσπαθούμε

να εξοικονομήσουμε λέξεις, αλλά εύκολα διαπιστώνεται ότι αυτές οι λέ-

ξεις δίνουν μεγαλύτερη συνοχή στο κείμενό μας και το καθιστούν περισ-

σότερο κατανοητό.

Ανάλογα, λοιπόν, με το σημείο της περίληψής μας στο οποίο βρισκόμαστε

μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια σειρά από ρήματα προκειμένου να ανα-

φερθούμε στον κειμενογράφο 15.

14 Μπαμπινώτης και Κλαίρης, 2001 σελ. 183. 15 Ματσαγγούρας, 2004, σελ. 501 – 502.

Περιεχόμενα - Public · Για την εκπαίδευση 174 ... 3ον Αφότου...

Documents

Transcript of Περιεχόμενα - Public · Για την εκπαίδευση 174 ... 3ον Αφότου...