ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕdigilib.teiemt.gr/jspui/bitstream/123456789/2716/1/... ·...

Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ

Τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Επιβλέπων: Παπαϊωάννου Αικατερίνη

Η Μικρομεσαία Επιχείρηση στην Παγκοσμιοποιημένη Οικονομία

ΑΜ: 450 ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Καβάλα, 20 Μαρτίου, 2007

http://infoman.teikav.edu.gr/

Η ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Τ.Ε.Ι ΚΑΒΑΛΑΣ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο λόγος που με οδήγησε στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος για

την πτυχιακή μου εργασία είναι το γεγονός ότι όταν αναφερόμαστε σε μια

επιχείρηση αυτή είναι συνήθως μικρομεσαία. Ο αριθμός των μεγάλων

επιχειρήσεων είναι πολύ μικρότερος σε σχέση με τον αριθμό των μικρομεσαίων.

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν την ραχοκοκαλιά της παγκόσμιας

οικονομίας καθώς ξεπερνάνε το 95% των επιχειρήσεων. Το γεγονός αυτό με

ώθησε στην συγκεκριμένη μελέτη.

Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας καθώς και η υψηλότερου επιπέδου

μόρφωση και εξειδίκευση των στελεχών των επιχειρήσεων σε συνδυασμό με

τον μεγάλο ανταγωνισμό που επικρατεί τα τελευταία χρόνια ωθεί τους

επιχειρηματίες στην επιθυμία να αυξήσουν το μερίδιο της αγοράς που τους

αναλογεί. Η επιχειρηματίες προσπαθούν να αναπτύξουν δραστηριότητες έξω

από την χώρα στην οποία εδρεύει η επιχείρησή τους. Έτσι μπορούμε να πούμε

ότι η επιχείρηση εντάσσεται στην παγκόσμια αγορά.

Παρά ταύτα η ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας σε χώρες του

εξωτερικού ενέχει μεγάλο ρίσκο και εγκυμονεί πολλούς κινδύνους για μία

επιχείρηση. Πρέπει να γίνουν προσεκτικές και μελετημένες κινήσεις. Από την

άλλη μεριά όμως μια τέτοια κίνηση μπορεί να αυξήσει τα κέρδη της επιχείρησης

λόγω της μεγάλης ευελιξίας και της προσαρμοστικότητας των μικρομεσαίων

επιχειρήσεων.





3

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα πτυχιακή εργασία μελετά την θέση της Μικρομεσαίας Επιχείρησης μέσα στην Παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Στο κεφάλαιο 1 αναφέρονται τα γενικά χαρακτηριστικά, ο ορισμός και η σπουδαιότητα των ΜΜΕ. Στο κεφάλαιο 2 παρουσιάζονται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των ΜΜΕ καθώς και τα δυνατά και αδύνατα σημεία τους. Στο κεφάλαιο 3 αναφέρονται τα αίτια αποτυχίας και οι παράγοντες αποτυχίας μιας ΜΜΕ. Ακόμα αναφέρονται ο ρόλος του περιβάλλοντος της δραστηριότητας και του επιχειρηματία στη ΜΜΕ. Στο κεφάλαιο 4 αναλύονται οι οικονομικές δυνάμεις που επιδρούν στην διαμόρφωση του επιχειρησιακού περιβάλλοντος. Ακόμα αναλύεται το επίπεδο της τεχνολογίας και τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την χρήση της. Τέλος αναλύεται το επίπεδο του ανταγωνισμού. Στο κεφάλαιο 5 παρουσιάζονται τα γενικά στοιχεία της Μικρομεσαίας Επιχείρησης στην Ελληνική οικονομία. Επίσης γίνεται αναφορά στην παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα των ΜΜΕ. Στο κεφάλαιο 6 εντάσσουμε την ΜΜΕ στην Παγκόσμια Οικονομία, εξηγούμε την διεθνοποίηση της κατά έννοια, πλαίσιο και μέγεθος. Αναφέρονται τα στάδια ανάπτυξης της ΜΜΕ στην Παγκόσμια Οικονομία και η πρόσβασή της στις διεθνείς αγορές. Στο κεφάλαιο 7 παρουσιάζονται οι τάσεις και τα εμπόδια στην διεθνοποίηση των ΜΜΕ ακόμα γίνεται αναφορά για τα σημερινά επίπεδα και τις τάσεις της διεθνούς δραστηριότητας των ΜΜΕ και για την συμμετοχή τους στις Παγκόσμιες αγορές. Επίσης γίνεται αναφορά στις εισαγωγές και τις εξαγωγές και στις διαφορές μεταξύ ελληνικών και ξένων ΜΜΕ. Στο κεφάλαιο 8 αναλύεται η δικτύωση των επιχειρήσεων. Τι είναι τα δίκτυα επιχειρήσεων και ποια είναι η στρατηγική τους. Η δικτύωση στην Ελλάδα και στις ευρωπαϊκές χώρες. Τέλος αναφέρεται η συμβολή της δικτύωσης ως παράγοντας ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω την καθηγήτρια του ΤΕΙ Καβάλας Κα Παπαϊωάννου Αικατερίνη για την καθοδήγηση και τη βοήθεια που μου παρείχε κατά τη διάρκεια εκπόνησης της πτυχιακής μου εργασίας.

Επιμέλεια

Σταμάτης Ιωάννης





4

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΜΕ …………………………….....… 7 1.1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ……………………………………………………….. 8 1.2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ .………...….…... 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ ……………. 15 2.1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ ………….….. 16

2.1.1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ …………………..…………….…16

2.1.2. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ …………………………………... 18

2.2. ΤΑ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ ………………………………………... 20

2.2.1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ……………….…………………….. 21 2.2.2. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ …………….…………………………………...….. 22 2.2.3. ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ

ΜΜΕ …………………………………………………………………. 23

2.2.4. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ……………….…….. 24

2.3. ΤΑ ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ ……………………………………..... 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ……………. 27

3.1. ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΜΙΑΣ ΜΜΕ …………….…… 28

3.2. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΜΙΑΣ ΜΜΕ ……………………………...…. 31

3.2.1. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΜΜΕ ……………..….. 31 3.2.2. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Η΄ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

ΜΙΑΣ ΜΜΕ ………………………………………………………..... 32 3.2.3. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑ ΣΤΗ ΜΜΕ …………….…..… 33

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

4. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΜΜΕ …………………..…...... 35 4.1. ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΜΙΑΣ ΜΜΕ

ΜΕΣΑ ΣΕ ΑΥΤΟ ………..………..………………………………………… 36 4.2. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ

ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ……………………….....…. 36

4.2.1. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ………..…...….. 37 4.2.2. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ ……………………………. 40

4.2.3. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ ……………………..………..… 40 4.2.4. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ ……………………….……. 41

4.2.5. ΟΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ …………………….....…... 41

4.2.6. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ………………………..…………..…. 42 4.3. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ………………….……………….…. 42

4.3.1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ

ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ………………..……………………………... 43





5

4.4. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ …………………….………..…… 44 4.4.1 ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ………………………………....45

4.5. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ……………….. 47 4.6. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ………………………..…. 49 4.7. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ …………………………………..………... 51

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

5. Η ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ……...…………………….….. 53 5.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ……...……………………………………………….… 54 5.2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ – ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ ………….... 56

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

6. Η ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ………………………....….. 63 6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ …………….………………………………………..….……..... 64 6.2. ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ……………………….........… 64 6.3. ΜΜΕ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ : ΕΝΝΟΙΕΣ, ΠΛΑΙΣΙΟ, ΜΕΓΕΘΟΣ ….….. 67 6.4. ΕΞΗΓΩΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ………………………... 73

6.4.1. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ …….. 73 6.4.2. ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΚΤΥΟΥ ……………………………..………………..… 78 6.4.3. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΒΑΣΗ ΠΟΡΩΝ, ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ……….....….. 78 6.5. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΜΜΕ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΓΟΡΕΣ ……………………….…... 81

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

7. ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗΝ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ …………….. 83 7.1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ

ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ……………………….…... 84 7.1.1. Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΙΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ……... 84 7.1.2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΙΣ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ………………………….…………...…... 86 7.1.3. ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΚΑΙ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ……………..……….… 87 7.1.4. ΟΙ ΜΜΕ ΚΑΙ ΟΙ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ …………..….. 91

7.2. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΞΕΝΩΝ ΜΜΕ ……………….. 96 7.3. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ……………………………………….. 97 7.4. ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ …………….…………… 101

7.4.1. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ – ΕΓΧΩΡΙΟ ………………………..………………. 102 7.4.2. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ – ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ………………..………………….…102 7.4.3. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ – ΕΓΧΩΡΙΟ ………………..………………..…...… 103 7.4.4. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ – ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ …………………….……….….... 103

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

8. ΔΙΚΤΥΩΣΗ –CLUSTERS ……………………………………………...... 105 8.1. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΜΕ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥΣ (clustering) ….....106 8.2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΤΥΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ……………………………….…….. 107 8.3. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ………………………………..……. 109 8.4. Η ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ …….……………….……. 110 8.5. Η ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ……………………………………..……. 112





6

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ………………………………...… 116 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 1 ………………………………………………………… 118 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 2 ………………………………………………………… 123 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 3 ………………………………………………………… 128 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 4 ………………………………………………………… 133 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 5 ………………………………………………………… 138 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ …………………………………………………………………. 143

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ

Πίνακας 1 : Διάκριση επιχειρήσεων ανάλογα με το μέγεθος τους ….…....…... 9 Πίνακας 2 : Ρυθμός γέννησης και θανάτου μιας ΜΜΕ …………………..…… 14 Πίνακας 3 : Οι λόγοι που οδηγούν μια ΜΜΕ στο κλείσιμο …………….……... 30 Πίνακας 4 : Έκταση Διεθνοποίησης των ΜΜΕ ……………………………....… 71 Πίνακας 5 : Μερίδιο των βιομηχανικών εξαγωγών των ΜΜΕ …………...…… 90

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Διάγραμμα 1 : Αιτίες αποτυχίας μιας ΜΜΕ …………..…………………...…..... 28 Διάγραμμα 2 : Κατανομή των ΜΜΕ στην Ελλάδα ανά περιφέρεια ….……..… 60 Διάγραμμα 3 : Κατανομή του τζίρου των ΜΜΕ στην Ελλάδα ανά περιφέρεια . 61

Διάγραμμα 4 : Κατανομή των ΜΜΕ ανά κλάδο στην Ελλάδα ……………..….. 61

Διάγραμμα 5 : Τύποι εισόδου και εξέλιξης στη Διεθνή Αγορά ……..…….….... 69

Διάγραμμα 6 : Διεθνοποίηση ΜΜΕ στην Αυστραλία …………..….….………... 85

Διάγραμμα 7 : Ποσοστό Ευρωπαϊκών ΜΜΕ που εξάγουν …………….……… 88

Διάγραμμα 8 : Εξαγωγική δραστηριότητα ΜΜΕ στις ΗΠΑ ……………....……. 89

Διάγραμμα 9 : Διεθνοποίηση Ευρωπαϊκών ΜΜΕ ……………….…….….……. 92

Διάγραμμα 10 : Οι ΜΜΕ στην Ιαπωνία …………...….…………….…………….. 92 Διάγραμμα 11 : Προσδοκίες και αποτελέσματα των επενδύσεων των Ιαπωνικών

ΜΜΕ στο εξωτερικό …………….…….………………..………... 94





7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΜΜΕ

1





8

1.1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

Σύμφωνα με την σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2003, ο ορισμός

για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι ο ακόλουθος: Ως μικρομεσαίες

επιχειρήσεις που στο εξής θα καλούνται «ΜΜΕ», ορίζονται οι επιχειρήσεις

οι οποίες:

Απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζόμενους

Έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών που δεν υπερβαίνει τα 50 εκ ευρώ ή

έχουν ετήσιο συνολικό ισολογισμό που δεν υπερβαίνει τα 43 εκ ευρώ

Και πληρούν τα κριτήριο της ανεξαρτησίας, δηλαδή δεν ανήκουν, κατά

ποσοστό 25% ή περισσότερο του κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου,

σε μια επιχείρηση ή, από κοινού, σε περισσότερες επιχειρήσεις, οι

οποίες δεν ανταποκρίνονται στους ορισμούς της ΜΜΕ ή της μικρής

επιχείρησης (ανάλογα με την περίπτωση).

Η διάκριση μεταξύ πολύ μικρών, μικρών και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων

γίνεται ως ακολούθως (Πίνακας 1) :

Πολύ μικρές επιχειρήσεις: απασχολούν λιγότερα από 10 άτομα.

Μικρές επιχειρήσεις: απασχολούν λιγότερα από 49 άτομα και έχουν είτε

ένα ετήσιο κύκλο εργασιών που δεν ξεπερνά τα 10 εκ ευρώ ή ένα ετήσιο

σύνολο ισολογισμού που δεν ξεπερνά τα 10 εκ ευρώ.

Μεσαίες επιχειρήσεις: απασχολούν λιγότερα από 249 άτομα και έχουν

είτε ένα ετήσιο κύκλο εργασιών που δεν ξεπερνά τα 50 εκ ευρώ ή ένα

ετήσιο σύνολο ισολογισμού που δεν ξεπερνά τα 43 εκ ευρώ.





9

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Κατηγορία Επιχειρήσεων

Αριθμός εργαζομένων (αμετάβλητος)

Κύκλος εργασιών Συνολικός ισολογισμός

Μεσαίες <250 <50 εκατ ευρώ <43 εκατ ευρώ

Μικρές <50 <10 εκατ ευρώ <10 εκατ ευρώ

Πολύ μικρές <10 <2 εκατ ευρώ <2 εκατ ευρώ

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής

οικονομίας. Αποτελούν το 90% των επιχειρηματικών μονάδων και το 70% του

εργατικού δυναμικού. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις ξεπερνούν κάθε

ορισμό. Συνήθως χρησιμοποιούμε τον όρο μικρή ή μεσαία επιχείρηση για τις

αποκαλούμενες οικογενειακές επιχειρήσεις, όπως τα συνοικιακά παντοπωλεία

και εστιατόρια, και τον όρο μεγάλη επιχείρηση για γιγάντιες όπως η ΙΒΜ και η

"Τζένεραλ Μότορς". θεωρούνται μικρές, μεσαίες ή μεγάλες ανάλογα με τα μέτρα

και τα σταθμά που χρησιμοποιούν οι αναλυτές. Υπάρχουν ορισμένα μέτρα τα

οποία είναι κοινά και προσδιορίζουν κατά κάποιο τρόπο την έννοια της ΜΜΕ.

Τα μέτρα αυτά μπορεί να διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά από τα κοινά μέτρα:

• Σύνολο ενεργητικού

• Καθαρή θέση

• Ετήσια έσοδα πωλήσεων

• Αριθμός υπαλλήλων

Τα μέτρα αυτά αναλύονται παρακάτω·.

• Σύνολο ενεργητικού

Το σύνολο των μετρητών, των αποθεμάτων, της γης, των μηχανημάτων και

άλλων πόρων που διαθέτει μια επιχείρηση.





10

• Καθαρή θέση

Οι συνολικές επενδύσεις των επενδυτών, που αναφέρονται συχνά ως

κεφάλαιο. Σε μία εταιρεία, οι επενδυτές είναι συνήθως οι μέτοχοι που

αγοράζουν μερίδια, οι πιστωτές είναι συνήθως εκείνοι, που είτε δανείζουν

χρήματα είτε παραχωρούν πίστωση.

• Ετήσια έσοδα πωλήσεων

Τα ετήσια έσοδα πωλήσεων είναι ο κύκλος εργασιών μίας επιχείρησης.

• Αριθμός υπαλλήλων

Κάθε μέτρο διαθέτει θετικά στοιχεία, αλλά ο αριθμός υπαλλήλων είναι ο πιο

σημαντικός. Μεταξύ άλλων, αυτό το μέτρο είναι:

Ανεπηρέαστο από τον πληθωρισμό

Δεν επηρεάζεται από τις μεταβολές στην αγοραστική δύναμη του δολαρίου.

Διαφανές

Είναι εύκολο να το δείτε και να το κατανοήσετε.

Συγκρίσιμο

Επιτρέπει σωστές συγκρίσεις μεγέθους μεταξύ επιχειρήσεων στην ίδια

βιομηχανία.

Διαθέσιμο

Είναι εύκολο να εξασφαλιστεί από τις επιχειρήσεις.





11

1.2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της µικροµεσαίας επιχείρησης τα οποία

καθιστούν την μικρή βιοµηχανία ανταγωνιστική και της επιτρέπουν να

συνυπάρξει και πολλές φορές να βοηθά σηµαντικά τις μεγάλες βιοµηχανικές

επιχειρήσεις είναι τα εξής:

1. Επιχειρηµατίας – ιδιοκτήτης διοικεί µόνος του την επιχείρηση έχοντας την

ευθύνη όλων των λειτουργιών της ( παραγωγή, εµπορία, προµήθειες,

λογιστήριο). Η επιχείρηση διαθέτει ελάχιστα στελέχη ή κανένα. Σε πολλές

περιπτώσεις στελέχη της επιχείρησης προέρχονται από µέλη της οικογένειας

του επιχειρηµατία. Η ευθύνη των αποφάσεων ανήκει στον ίδιο τον

επιχειρηµατία.

2. Ο επιχειρηµατίας – ιδιοκτήτης έχει ταυτίσει την περιουσία της επιχείρησης µε

την προσωπική του περιουσία την οποία χρησιµοποιεί και σαν εγγύηση για την

λήψη δανείων. Αφιερώνει όλο του τον χρόνο στην διοίκηση της επιχείρησης και

νιώθει υπεύθυνος για την ανάπτυξή της. Τις αποφάσεις του δεν τις στηρίζει,

ούτε τις καλύπτει από συµβούλια και επιτροπές.

3. Η προέλευση του επιχειρηµατία (εργάτης, τεχνίτης, υπάλληλος), το επίπεδο

της μόρφωσής του, η ηλικία του και η οικογενειακή του κατάσταση επηρεάζουν

αποφασιστικά την εξέλιξη της επιχείρησης.

4. Η ΜΜΕ δεν είναι ένας μεγάλος οργανισµός σε µικρογραφία όπως πολλοί

υποστηρίζουν. Η ΜΜΕ έχει ιδιαίτερη οργανωτική δοµή και αντιµετωπίζει µε

τελείως διαφορετικό τρόπο τα προβλήµατα στρατηγικής και διοίκησης σε

σύγκριση µε τους μεγάλους οργανισµούς.





12

5. Οι ΜΜΕ δημιουργούν στενές σχέσεις µε πελάτες και επιχειρηµατικούς

εταίρους έχοντας σαν προοπτική την ανάπτυξη συνεργασιών για αµοιβαίο

όφελος, καθώς και την επέκταση επιχειρηµατικής δραστηριότητας.

6. Λόγω του μεγέθους τους πολλές ΜΜΕ έχουν απλές δοµές και συστήµατα,

που διευκολύνουν την ευελιξία και συντοµεύουν τον χρόνο αντίδρασης.

Αποτελούν την βάση για την ικανότητα των ΜΜΕ να προσαρµόζονται γρήγορα

στις αλλαγές που συµβαίνουν στο περιβάλλον. Ωστόσο , τα συστήµατα αυτά

βασίζονται συχνά στις προσωπικές εµπειρίες του ιδιοκτήτη και όχι σε

αντικειµενικούς παράγοντες.

7. Σύµφωνα µε τον Acs και Andretsch (1990) υπάρχουν τέσσερις τουλάχιστον

παράγοντες στους οποίους οφείλεται η ύπαρξη των ΜΜΕ. Οι παράγοντες αυτοί

είναι:

Η εφαρμογή νέων ευέλικτων τεχνολογιών. Στο παρελθόν η βιομηχανική

τεχνολογία ευνοούσε τη μαζική παραγωγή µε μηχανήματα που παρήγαγαν

τυποποιημένα προϊόντα. Η τεχνολογία αυτή χαρακτηρίζεται από ανελαστικότητα

και ευνοούσε τις μεγάλες επιχειρήσεις. Τελευταία όμως η νέα τεχνολογία

χαρακτηρίζεται από ευελιξία και μείωση κόστους στις μικρές κλίμακες

παραγωγής.

Η διεθνοποίηση των αγορών επιφέρει µεγαλύτερες διακυµάνσεις στην

παραγωγή λόγω του µεγαλύτερου ανταγωνισµού αλλά και των κυµαινόµενων

συναλλαγµατικών ισοτιµιών. Αυτό ευνοεί τις ΜΜΕ οι οποίες παρουσιάζουν

ευελιξία παραγωγής και οργάνωσης.

Η χαλάρωση των δυσκολιών εισόδου νέων επιχειρήσεων σε ορισµένους

κλάδους παραγωγής αύξησαν τις ευκαιρίες για τις ΜΜΕ.





13

Η αλλαγή στις προτιµήσεις των καταναλωτών από είδη μαζικής

παραγωγής σε εξειδικευµένα και προσωποποιηµένα προϊόντα. Οι ΜΜΕ έχουν

και εδώ συγκριτικό πλεονέκτηµα ως προς τις µεγάλες λόγω των εξειδικευµένων

παραγωγικών συντελεστών που διαθέτουν και το χαµηλότερο κόστος

παραγωγής λόγω τις µικρότερης απαιτούµενης ποσότητας προϊόντων.

8. Λόγω του µικρού µεγέθους οι ΜΜΕ έχουν την ικανότητα να προσφέρουν

προσαρµοσµένα και εξειδικευµένα προϊόντα και υπηρεσίες.

9. Τις ΜΜΕ µπορούµε να τις διακρίνουµε ακόµα και σε:

Επιχειρήσεις λιανικών πωλήσεων, οι οποίες αγοράζουν προϊόντα από

διάφορους προµηθευτές µε σκοπό να τα µεταπωλήσουν στο

καταναλωτικό κοινό,

Επιχειρήσεις χονδρικών πωλήσεων, στις οποίες οι πελάτες είναι

λιανοπωλητές, απλοί καταναλωτές, βιοµηχανικές και εµπορικές

επιχειρήσεις,

Επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών και

Μεταποιητικές επιχειρήσεις, οι οποίες αγοράζουν πρώτες ύλες από

προµηθευτές, προκειµένου να κατασκευάσουν οι ίδιες τα προϊόντα που

θα πουλήσουν στους πελάτες τους.

10. Παραδοσιακά οι ΜΜΕ ειδικεύονται, στην Ελλάδα, σε κλάδους

καταναλωτικών αγαθών εντάσεως εργασίας, καθώς και νεότερα στοιχεία

δείχνουν τη µεγάλη συµµετοχή των ΜΜΕ σε κλάδους εντάσεως τεχνολογίας.

11. Η ποιότητα της επιχειρηµατικής ιδέας και η ικανότητα του επιχειρηµατία να

προσαρµόζεται στην αγορά προσδιορίζουν το κατά πόσο µια ΜΜΕ θα ζήσει, θα

µεγεθυνθεί ή θα αποβιώσει. Στους πίνακες (2) που ακολουθούν παρατίθενται τα

ακόλουθα αποτελέσµατα γέννησης και θανάτου µιας ΜΜΕ.





14

ΠΙΝΑΚΑΣ: 2

Ρυθμός γέννησης ΜΜΕ Ρυθμός θανάτου ΜΜΕ

ΕΛΛΑΔΑ ΕΛΛΑΔΑ

1986 2,8 1986 0,2

1987 2,5 1987 0,2

1988 2,4 1988 0,2

1989 2,0 1989 0,2

1990 1,7 1990 0,2

Μ. Ο. 2,28 Μ. Ο. 0,2





15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ

2





16

2.1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ

Ο ρόλος των ΜΜΕ στον δυναµισµό του κοινωνικού και οικονοµικού ιστού

µιας χωράς είναι αρκετά γνωστός. Από τη φύση τους οι ΜΜΕ παρουσιάζουν

πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα που επηρεάζουν την δράση τους.

2.1.1. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Ένα από τα πλεονεκτήµατα των ΜΜΕ έναντι των µεγάλων επιχειρήσεων

είναι η παραγωγική ευελιξία. Το οριακό κόστος µεταβολής της παραγωγικής

διαδικασίας είναι µικρότερο για τις µικρές επιχειρήσεις. Έτσι σε κλάδους που

χαρακτηρίζονται από συχνές αλλαγές στην παραγωγική διαδικασία οι µικρές

επιχειρήσεις µπορούν να ισοσκελίζουν το µειονέκτηµα του υψηλότερου µέσου

κόστους. Η ευελιξία είναι ένα συγκριτικό πλεονέκτηµα των µικρών επιχειρήσεων

το οποίο θα πρέπει να το χρησιµοποιήσουν για να επιβιώσουν σε µία

βιοµηχανία έντασης κεφαλαίου.

Οι µικρές επιχειρήσεις δείχνουν µεγάλη προσαρµοστικότητα στις

συνθήκες της αγοράς και ταχύτητα στην λήψη αποφάσεων λόγω της

οργανωτικής και διοικητικής τους δοµής. Το κόστος προσαρµογής για την

παραγωγή νέου προϊόντος εµφανίζεται να είναι µικρότερο στην µικρή

επιχείρηση λόγω της πολυπλοκότερης δοµής και του µεγέθους της µεγάλης

επιχείρησης.

Οι µικρές επιχειρήσεις είναι σηµαντικά καινοτόµες. Συγκεκριµένα είναι

πηγή νέων εφευρέσεων και καινοτοµιών. λόγω της ανάγκης τους να επιβιώσουν

και λόγω ότι σε χώρες µε µικρή βιοµηχανική διαφοροποίηση, οι µικρής κλίµακας

βιοµήχανοι µπορούν να παρουσιάσουν προϊόντα τα οποία είναι νέα στη χώρα

αν και όχι απαραίτητα νέα στην διεθνή αγορά.

Σύμφωνα µε εμπειρικές μελέτες οι μικρές εταιρίες αναπτύσσονται

ταχύτερα από µεγάλες της ίδιας ηλικίας όπως επίσης οι νεότερες µεταξύ

επιχειρήσεων ίσου µεγέθους.





17

Οι ΜΜΕ δημιουργούν θέσεις εργασίας. Στις δυτικές χώρες η συµµετοχή

των ΜΜΕ στη συνολική απασχόληση έχει αυξηθεί ενώ οι µεγάλες επιχειρήσεις

απολύουν εργαζόµενους. Επίσης οι µικροµεσαίες σε αντίθεση µε τις µεγάλες

επιχειρήσεις µπορούν και διατηρούν τις θέσεις εργασίας τους σε περιόδους

υφέσεων.

Παράγουν προϊόντα που απαιτούν εξειδικευµένες ικανότητες στην

παραγωγική διαδικασία (µικροηλεκτρονική –πληροφορική). Παραδοσιακά οι

ΜΜΕ δραστηριοποιούνται σε κλάδους καταναλωτικών αγαθών έντασης

εργασίας αν και τα τελευταία χρόνια οι µικροµεσαίες δείχνουν µεγάλη

συµµετοχή σε κλάδους έντασης τεχνολογίας.

Εκμεταλλεύονται και αξιοποιούν µε τον καλύτερο δυνατόν τρόπο τις διαθέσιµες

πρώτες ύλες σε τοπικό κυρίως αλλά και σε εθνικό επίπεδο.

Συμβάλλουν στην διατήρηση του ελεύθερου ανταγωνισµού λόγω του µεγάλου

αριθµού τους.

Συντελούν στην μείωση της ανεργίας µε την απασχόληση µεγάλου

αριθµού εργαζοµένων, επειδή χαρακτηρίζονται από ένταση εργασίας. Έτσι

δίνουν την δυνατότητα σε δηµιουργικά άτοµα να αναπτύξουν τις ικανότητες και

τα ταλέντα τους µέσω της εργασίας. Εκτός από τα παραπάνω εκπαιδεύουν

νέους στα διάφορα επαγγέλµατα δίνοντάς τους την δυνατότητα να αποκτήσουν

πρακτική πείρα του επαγγέλµατος λόγω της µη υπάρξεως

µεγάλου καταµερισµού εργασίας.

Συμβάλλουν στην αποκέντρωση και στη δηµιουργία θέσεων εργασίας

στην περιφέρεια, επειδή εγκαθίστανται εύκολα και σε περιοχές που δεν υπάρχει

βιοµηχανική υποδοµή και δηµιουργούνται από άτοµα της περιοχής.

Τέλος, µειώνουν τις δυνατότητες µολύνσεως και καταστροφής του

περιβάλλοντος λόγω των σχετικά απλών µεθόδων παραγωγής και του µικρού

τους όγκου.





18

2.1.2. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

ΟΙ ΜΜΕ αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα ρευστότητας, που έχει

ως αποτέλεσµα την λήψη τραπεζικών δανείων µε σχετικά υψηλό κόστος. Οι

ΜΜΕ έχουν πολύ περιορισµένη πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές µε αποτέλεσµα

εκτός από την δυσκολία εξεύρεσης και επάρκειας πόρων να δηµιουργείται και

υψηλό κόστος κεφαλαίου. Όπως γνωρίζουµε οι επιχειρήσεις που µπορούν να

χρησιµοποιήσουν πολλές πηγές άντλησης κεφαλαίου έχουν και χαµηλότερο

κόστος χρηµατοδότησης. Σαν συνέπεια οι επιχειρήσεις αυτές έχουν µεγάλη

δυσκολία στην ανάπτυξη επενδυτικών προγραµµάτων µεγάλης εµβέλειας. Οι

τράπεζες είναι διστακτικές στο να παρέχουν δάνεια στις ΜΜΕ λόγω του υψηλού

κινδύνου πτώχευσης και επιπλέον ζητούν υψηλά επιτόκια. Το αποτέλεσµα είναι

ότι οι ΜΜΕ καταλήγουν κυρίως στο βραχυπρόθεσμο δανεισμό που έχει ως

αποτέλεσµα να υποφέρουν από υψηλό κόστος χρηµατοοικονοµικών εξόδων,

πράγµα που έχει αρνητική επίδραση στην αποδοτικότητά τους. Οι

περισσότερες ελληνικές ΜΜΕ αντλούν κεφάλαια από τις τράπεζες και µάλιστα

βραχυπρόθεσµης διάρκειας, ενώ λίγες είναι οι επιχειρήσεις που εφαρµόζουν το

leasing και το factoring ως εναλλακτική λύση εξεύρεσης κεφαλαίων.

Ως δεύτερο µειονέκτηµα των ΜΜΕ παρατηρούµε την έλλειψη γνώσεων

όσο αφορά την διοίκηση. Ο manager – βιοτέχνης της µικρής επιχείρησης είναι

στις περισσότερες περιπτώσεις και ο ιδιοκτήτης επειδή προέρχεται από τον

τοµέα της παραγωγής, αποδίδει µεγαλύτερη σηµασία σε αυτήν και εκτελεί τις

διευθυντικές εργασίες ως βοηθητικές και δευτερεύουσες. Εξασκεί απολυταρχική

διοίκηση ελέγχοντας όλες τις εξουσίες διότι πιστεύει ότι δεν υπάρχουν ικανά

άτοµα για να εκτελέσουν εξ’ ίσου καλά τις εργασίες που αυτός κάνει.

Ταυτόχρονα δεν δείχνει διάθεση να δεχτεί τις συµβουλές ή την κριτική τρίτων.

Επίσης δεν επιτρέπει την αξιοποίηση επαγγελµατιών manager και επηρεάζει τις

επιλογές και επιδόσεις της επιχείρησης. Δίνει προτεραιότητα στην τοποθέτηση

«έµπιστων» παρά επαγγελµατιών manager. Χρησιµοποιεί κριτήρια αρχαιότητας

και αφοσίωση στην προώθηση και τις αµοιβές των εργαζοµένων παρά

συστήµατα που συνδέουν την αµοιβή µε την απόδοση. Χαρακτηριστικό

παράδειγµα επιπτώσεων στην απόδοση είναι η χαµηλή παραγωγικότητα στις





19

οικογενειακές επιχειρήσεις. Αντίθετα τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι

επιχειρηµατίες συνειδητοποιούν την ανάγκη εφαρµογής σύγχρονων µεθόδων

διοίκησης και οργάνωσης. Μια από τις κύριες αδυναµίες των manager των

ΜΜΕ είναι η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασµού. Οι επιχειρήσεις που

χρησιµοποιούν στρατηγικό προγραµµατισµό έχουν όχι µόνο καλύτερη εξέλιξη

αλλά και περισσότερο διεθνή προσανατολισµό. Συνεπώς, για την καλύτερη

οικονοµική ανάπτυξη των ΜΜΕ επιβάλλεται η εκπαίδευση των manager.

Μια από τις βασικές αδυναµίες των ΜΜΕ είναι και η µη αποτελεσµατική

χρήση των εξωτερικών πηγών πληροφόρησης. Για την παροχή πληροφοριών

και ιδιαίτερα στον τοµέα των διασυνοριακών συνεργασιών, έχουν αναπτυχθεί

από την Ε.Ε. προγράµµατα και δίκτυα πληροφόρησης όπως είναι το BRE, το

INTERPRISE, το BIC, τα κέντρα ανάπτυξης και λοιπά.

Σημαντικές αδυναμίες εμφανίζει και η εξαγωγική δραστηριότητα από τις

ΜΜΕ. Το µικρό µέγεθος των µονάδων, η µικρή παραγωγική δυναµικότητα, η

έλλειψη εξειδικευµένων στελεχών, το σχετικά υψηλό κόστος έρευνας αγοράς

εξωτερικού, η έλλειψη δικτύων πληροφόρησης, η έλλειψη εξαγωγικής εµπειρίας

και νοοτροπίας και ποιοτικού ελέγχου της παραγωγής σε πολλές από αυτές,

αποτελούν βασικούς ανασταλτικούς παράγοντες για την προώθηση των

εξαγωγών των ΜΜΕ. Έτσι επιβάλλεται να υποστηριχθούν οι ΜΜΕ από την

πολιτεία στην ανάπτυξη κοινοπραξιών που θα µπορούσαν να συγκεντρώσουν

τα απαιτούµενα κεφάλαια και τα εξειδικευµένα στελέχη για την ανάπτυξη

εξαγωγικών δραστηριοτήτων.

Το marketing θεωρείται το πιο παραµεληµένο και ανοργάνωτο θέµα στις

µικρές επιχειρήσεις. Μια αιτία του φαινοµένου αυτού µπορεί να είναι ότι ο

βιοτέχνης ενδιαφέρεται µόνο για τα προβλήµατα της παραγωγής καθώς

αισθάνεται ως παραγωγός. Η ανάπτυξη της ιδέας και πρακτικής του marketing

στην ΜΜΕ θα βοηθούσε σηµαντικά την ανάπτυξή της. Πολλά ελληνικά προϊόντα

στερούνται από θέµα ποιότητας, σχεδιασµού, συσκευασίας και marketing

καθώς επίσης έντονη είναι και η έλλειψη επώνυµων προϊόντων.





20

Παραδοσιακά οι ΜΜΕ έχουν υψηλό ποσοστό δηµιουργίας νέων

επιχειρήσεων, αλλά και υψηλό ποσοστό πτωχεύσεων. Ο µέσος όρος ρυθµού

γεννήσεων νέων επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι 12% αντίθετα οι θάνατοι των

επιχειρήσεων αυξάνονται συνεχώς και υπολογίζεται µε ποσοστό µεταξύ 35-

45% των επιχειρήσεων να διακόπτουν την λειτουργία τους σε τρία έτη µετά την

ίδρυσή τους και 60% µετά από 8-10 έτη. Οι σηµαντικότεροι παράγοντες που

επηρεάζουν την πτώχευση είναι:

Εξωτερικοί παράγοντες όπως αλλαγές στην δοµή της αγοράς.

Χρηµατοοικονοµικά προβλήµατα που συνδέονται µε την υψηλή δανειακή

επιβάρυνση.

Και τρίτον κακή διαχείριση.

Τα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ στην Ελλάδα, όπως η

δυσχέρεια πρόσβασης στο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα διαχείρισης, το ασταθές

φορολογικό σύστηµα και η έλλειψη τεχνοοικονοµικής υποδοµής, έχουν ως

αποτέλεσµα, ο δείκτης θνησιµότητάς τους να φτάνει το 50%. Τα πρώτα τρία ή

πέντε χρόνια ζωής της επιχείρησης, η πιθανότητα αποτυχίας είναι µεγάλη.

Οι πλειονότητα των ελληνικών ΜΜΕ δεν αναπτύσσει συνεργασίες µε άλλες

επιχειρήσεις, που µπορεί να αποδοθεί στην νοοτροπία της πλειοψηφίας των

Ελλήνων επιχειρηµατιών οι οποίοι δεν επιθυµούν να χάσουν τον έλεγχο της

επιχείρησής τους.

2.2. ΤΑ ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ

Όπως είναι εύκολα κατανοητό, η ύπαρξη και μόνο τόσο πολλών

μικρομεσαίων επιχειρήσεων (στις ΗΠΑ μόνο, το 1995, πάνω από το 99% των

21.5 εκατομμυρίων μη αγροτικών επιχειρήσεων ήταν μικρές ή μεσαίες)

προδίδει ότι υπάρχουν σοβαροί λόγοι που δικαιολογούν την δημιουργία τους.

Τα δυνατά σημεία των ΜΜΕ είναι πολλά.





21

Αυτά που ουσιαστικά προσδιορίζουν το χαρακτήρα μίας επιχείρησης σε σχέση

με το μέγεθος της είναι α) ο αριθμός των εργαζομένων, β) το μέγεθος του

κύκλου εργασιών, γ) το μερίδιο της αγοράς και δ) το γεγονός ότι ο

επιχειρηματίας που ιδρύει την επιχείρηση είναι ταυτόχρονα και διευθυντής.

Δηλαδή, όταν πρόκειται για μία μικρομεσαία επιχείρηση, διεύθυνση και

ιδιοκτησία συνήθως ταυτίζονται.

2.2.1. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ

Με τη γλώσσα των αριθμών, λοιπόν, οι ΜΜΕ ξεπερνούν κατά πολύ τις

μεγάλες επιχειρήσεις. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα κέρδη των μικρών

επιχειρήσεων ξεπερνούν εκείνα των μεγάλων επιχειρήσεων.

Κατά μέσο όρο, οι μικρές επιχειρήσεις εξασφαλίζουν υψηλότερη απόδοση

καθαρής θέσης από τις μεγάλες. Με άλλα λόγια, για κάθε χρηματική μονάδα

συμμετοχής τους, οι επενδυτές των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων

κερδίζουν περισσότερα από τους επενδυτές των μεγάλων επιχειρήσεων.

Μολονότι δεν διαθέτουμε αδιάσειστα στοιχεία, τα οποία να αποδεικνύουν γιατί

οι μικροί κατασκευαστές τα καταφέρνουν καλύτερα από τους μεγάλους,

υπάρχουν ωστόσο δύο βασικοί λόγοι που θα μπορούσαν να αποτελούν και

την αιτία για το γεγονός αυτό.

• Σε πολλές βιομηχανίες, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις μπορούν να

ανταποκριθούν με μεγαλύτερη ταχύτητα και με μικρότερο κόστος από τις

μεγάλες επιχειρήσεις στον αυξανόμενο ρυθμό αλλαγών στα προϊόντα και τις

υπηρεσίες, στις διαδικασίες και τις αγορές.

• Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις έχουν γίνει πιο ελκυστικές για τους

ταλαντούχους άντρες και γυναίκες που επιζητούν επαγγελματική

ανεξαρτησία.





22

Μολονότι δεν διαθέτουμε ανάλογα δεδομένα για να συγκρίνουμε τις επιδόσεις

των μικρών, των μεσαίων και των μεγάλων επιχειρήσεων σε μη

κατασκευαστικές βιομηχανίες, όπως είναι τα καταστήματα λιανικής και

χονδρικής πώλησης και τα γραφεία παροχής υπηρεσιών, φαίνεται πως για τους

ίδιους λόγους οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις πηγαίνουν επίσης πολύ καλά

σε αυτές τις βιομηχανίες.

2.2.2. ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ

Οι ΜΜΕ επιχειρηματίες αποδεικνύονται συχνά αντάρτες και οι αντάρτες

στον κόσμο των επιχειρήσεων, είναι εκείνοι που επεκτείνουν τα σύνορα της

γνώσης. Οι ιδέες είναι το όπλο τους. Για την ακρίβεια, η μια μελέτη μετά την

άλλη δείχνουν ότι οι σημαντικές καινοτομίες προέρχονται από ΜΜΕ ή

μεμονωμένα άτομα με το ίδιο ποσοστό όσο από τις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι

πιο σημαντικές καινοτομίες από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις του εικοστού

αιώνα κάλυψαν μια μεγάλη κλίμακα δραστηριοτήτων: κλιματισμός, ραδιόφωνο

FΜ, κούριερ προσωπικοί υπολογιστές και φωτοαντίγραφα είναι λίγα

μόνο παραδείγματα.

Η ευεργετική επίδραση αυτών των καινοτομιών στην κοινωνία είναι

ανυπολόγιστη. Τα οφέλη περιλαμβάνουν όχι μόνο χαμηλότερες τιμές και

καλύτερη ποιότητα καταναλωτικών προϊόντων, αλλά επίσης καλύτερη ποιότητα

ζωής (π.χ. καθαρότερος αέρας).

Ίσως δεν υπάρχει καλύτερο μέτρο της ζωτικότητας μια μικρής ή μεσαίας

επιχείρησης από την ικανότητα της να ξεπεράσει τις μεγάλες επιχειρήσεις,

τουλάχιστον στον τομέα της καινοτομίας. Για την ακρίβεια, σύμφωνα με μελέτες

της Υπηρεσίας Μικρών Επιχειρήσεων (SBA) των ΗΠΑ, οι μικρές επιχειρήσεις

παρουσιάζουν πάνω από τις διπλάσιες σημαντικές καινοτομίες,





23

Η SBA προσφέρει τους εξής λόγους για μια τόσο εντυπωσιακή επίδοση·.

• Τα κίνητρα για καινοτομίες είναι μεγαλύτερα, κυρίως επειδή οι μικρές και

μεσαίες επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ή να καταλάβουν

μια ολόκληρη βιομηχανία, ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις συνήθως παραμένουν

αδρανείς, προστατεύοντας τη θέση τους.

• Τα κίνητρα για καινοτομίες είναι μεγαλύτερα, όχι μόνο λόγω της προοπτικής

μεγάλων οικονομικών ανταμοιβών, αλλά επίσης λόγω της δημιουργικής

διάθεσης της μικρής ή μεσαίας επιχείρησης και της ανάγκης της να

αναγνωριστεί ως επιτυχημένη.

2.2.3. Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΜΕ

Η οικονομία, και ειδικότερα η ελληνική οικονομία, εξαρτάται από τις

μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις όχι μόνο λόγω των εφευρέσεων και των

καινοτομιών τους. Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις απασχολούν δεκάδες

εκατομμύρια αντρών και γυναικών, ενώ παράλληλα πωλούν στους

καταναλωτές τα περισσότερα προϊόντα που κατασκευάζουν οι μεγάλες

επιχειρήσεις. Επιπλέον, εξασφαλίζουν στις μεγάλες επιχειρήσεις πολλές από

τις υπηρεσίες, τις προμήθειες και τις πρώτες ύλες που χρειάζονται.

Η "Τζένεραλ Μότορς", για παράδειγμα, αγοράζει προϊόντα από 10.000

προμηθευτές που οι περισσότεροι είναι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Γιατί;

Επειδή οι μεγάλες εταιρείες δεν μπορούν να εξασφαλίσουν προϊόντα και

υπηρεσίες τόσο φτηνά όσο οι μικρές επιχειρήσεις. Ανάμεσα στα είδη

προϊόντων και υπηρεσιών που μπορούν να προσφέρουν πιο φτηνά οι μικρές

και μεσαίες εταιρείες, είναι εκείνα με μικρά ποσοστά πωλήσεων, εκείνα που

απαιτούν στενή προσωπική επαφή με τους πελάτες και εκείνα που πρέπει να

ικανοποιήσουν τις συγκεκριμένες απαιτήσεις κάθε πελάτη.





24

2.2.4. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Επιπλέον, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν σημαντικό

παράγοντα δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Για την ακρίβεια, στις ΗΠΑ,

από το 1990, ο μεγαλύτερος ρυθμός ανάπτυξης στις θέσεις εργασίας

σημειώθηκε σε ραγδαία αναπτυσσόμενες βιομηχανίες, όπως η υγεία και το

λογισμικό υπολογιστών και οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις απέσπασαν τη

μερίδα του λέοντος. Το 1993, για παράδειγμα, οι βιομηχανίες των ΗΠΑ που

κυριαρχούνταν από μικρές και μεσαίες προσέθεσαν 1,1 εκατομμύρια θέσεις

εργασίας, ενώ οι βιομηχανίες που κυριαρχούνταν από μεγάλες επιχειρήσεις

έχασαν 700.000 θέσεις εργασίας.

Θα ήταν απλοϊκό να υποθέσουμε ότι όλες οι μικρές επιχειρήσεις αποτελούν

μηχανή γέννησης θέσεων εργασίας. Όπως αναφέρει ο δόκτορ Ντέιβιντ Μπερτς

του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης. (ΜΙΤ): "Σύμφωνα με το

στερεότυπο, οι απλοί επιχειρηματίες είναι εκείνοι που προσφέρουν θέσεις

εργασίας. Πρόκειται για αναλήθεια. Το τοπικό ανθοπωλείο, το τοπικό

μπόουλινγκ ή το τοπικό φαρμακείο Δε δημιουργούν θέσεις εργασίας. Αντίθετα,

θέσεις εργασίας δημιουργούν οι επιχειρήσεις που ξεκινούν μικρές, αλλά

αναπτύσσονται γρήγορα χάρη στο μάρκετινγκ και την τεχνολογία. Τα

παραδείγματα περιλαμβάνουν μερικά πολύ γνωστά ονόματα, όπως η εταιρία

υπολογιστών "Αpple" και τα καταστήματα "Γουολ -Μαρτ"".

Ένα ακόμα μέτρο της ζωτικότητας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων είναι

ο αυξανόμενος αριθμός των επιχειρήσεων που σχηματίζονται κάθε χρόνο μετά

το 1960. Οι συγχωνεύσεις νέων εταιρειών ξεπέρασαν τον αριθμό των 700.000

για πρώτη φορά το 1993. Αυτός ο αριθμός είναι περίπου τετραπλάσιος σε

σύγκριση με τις αρχές της δεκαετίας του 1960 Ωστόσο, το σύνολο περιλαμβάνει

επίσης ώριμες επιχειρήσεις, οι οποίες ξεκίνησαν είτε σαν ατομικές επιχειρήσεις

είτε σαν εταιρικές επιχειρήσεις και αργότερα συγχωνεύθηκαν.





25

2.3. ΤΑ ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ

Οι οικονομικές επιδόσεις και η καινοτομία, η ανταπόκριση στις ανάγκες

και η δημιουργία θέσεων εργασίας αποτελούν τη φωτεινή πλευρά της εικόνας

των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Σε αντίθεση, η σκοτεινή πλευρά

αντικατοπτρίζει συγκεκριμένα προβλήματα των μικρών επιχειρήσεων και,

επομένως, δεν επιδέχεται ανάλυση. Πρώτα πρώτα, οι μύθοι γύρω από τα

ποσοστά αποτυχίας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων αφθονούν, Για να

δικαιολογήσουν την κυβερνητική επιδότηση των μικρών και μεσαίων

επιχειρήσεων, οι σπουδαστές και οι ερευνητές του χώρου επιχειρήσεων

υπογραμμίζουν συχνά την "επισφαλή θέση των μικρών εταιρειών". Μια από τις

πιο βαθιά ριζωμένες "αλήθειες" τους είναι πως οι μισές από το σύνολο των

νέων επιχειρήσεων έκλεισαν μέσα σε 18 μήνες μετά τη γέννηση τους, στη

βρεφική ηλικία τους. Η "αλήθεια" ήταν ψέμα, όπως ανακάλυψαν πρόσφατα οι

ερευνητές. Σε μια εξαντλητική μελέτη της Βάσης Δεδομένων Μικρών

Επιχειρήσεων της αμερικανικής κυβέρνησης, δύο ερευνητές, ο Μηρούς Φίλιπς

της Αμερικανικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Μικρών και Μεσαίων

Επιχειρήσεων και ο Μηρούς Κίρτσοφ του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Νιου

Τζέρσι, διαπίστωσαν ότι·.

Το 40% των νέων επιχειρήσεων επιβίωσε τουλάχιστον 6 χρόνια, διαψεύ-

δοντας έτσι το μύθο περί αποτυχίας στη βρεφική ηλικία.

Οι νέοι κατασκευαστές απολάμβαναν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από

τους νέους λιανοπωλητές.

Οι επιχειρήσεις που δεν προσέθεσαν ποτέ έστω και έναν υπάλληλο,

είχαν μικρότερη διάρκεια ζωής από άλλες που προσέθεσαν υπαλλήλους.





26

Ωστόσο, αυτή η μελέτη ήταν αναπόφευκτα ατελής. Η Βάση Δεδομένων Μικρών

και Μεσαίων Επιχειρήσεων δεν διέθετε τα αρχεία πολύ μικρών εγχειρημάτων,

τα οποία δεν έφτασαν ποτέ σε οποιαδήποτε βάση δεδομένων. Κανένας δεν

γνωρίζει πόσο επιβιώνουν αυτές οι πολύ μικρές επιχειρήσεις, που έτσι και

αλλιώς διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο.

Η υγιής αντιπαράθεση γύρω από την αποτυχία των μικρών

επιχειρήσεων είναι πιθανό να συνεχιστεί αμείωτη, επειδή οι σχετικές βάσεις

δεδομένων θα είναι πάντα ατελείς και ανακριβείς. Σύμφωνα με τον καθηγητή

Αλμπερτ Σαπέρο, ο οποίος δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Οχάιο Στέιτ και υπήρξε

πρωτοπόρος στη μελέτη των μικρών επιχειρήσεων:

"Γεγονός παραμένει ότι κανένας δεν γνωρίζει τα ποσοστά επιτυχίας ή

αποτυχίας. Για την ακρίβεια δεν γνωρίζουμε καν τι σημαίνει "αποτυχία".

Εννοούμε την χρεοκοπία; Μα πολλοί κλείνουν τις επιχειρήσεις τους χωρίς να

κηρύξουν χρεοκοπία και δουλεύουν σαν σκλάβοι για να εξοφλήσουν όλα τα

χρέη τους, μολονότι αναγκάζονται να βάλουν λουκέτο στην εταιρεία τους. Άλλες

επιχειρήσεις κλείνουν, επειδή οι ιδιοκτήτες τους φτάνουν στην ηλικία της

συνταξιοδότησης και δεν έχουν πού να παραδώσουν την εταιρεία τους. Κάποιοι

άλλοι κλείνουν τις επιχειρήσεις τους επειδή βαρέθηκαν. Αυτές οι επιχειρήσεις

μπορούν να χαρακτηριστούν αποτυχημένες;

Και η αποτυχία είναι πραγματική αποτυχία; Πολλοί ήρωες των επιχειρήσεων

απέτυχαν τουλάχιστον μια φορά. Ο Χένρι Φορντ απέτυχε δύο φορές. Ίσως οι

επιχειρηματίες μαθαίνουν περισσότερα δοκιμάζοντας και αποτυγχάνοντας,

παρά παρακολουθώντας τα μαθήματα μιας εμπορικής σχολής, που δεν

αφορούν ιδιαίτερα τις μικρές επιχειρήσεις και τις επιχειρηματικές

δραστηριότητες".





27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΚΑΙ

ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

3





28

3.1. ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

Παρόλο ότι οι ΜΜΕ είναι η σπονδυλική στήλη της οικονοµίας, η επιβίωση

τους είναι δύσκολη, και έχουµε το θλιβερό αποτέλεσµα της µη συνέχισης της

ζωής τους (θνησιµότητα). Παράγοντες που θεωρούνται σηµαντικοί για την

πορεία µιας ΜΜΕ, µπορούµε να πούµε ότι είναι οι εξής:

α) Ο µικροµεσαίος επιχειρηµατίας

β) Το προϊόν και οι δραστηριότητες της ΜΜΕ

γ) Το περιβάλλον της ΜΜΕ.

Έχει διαπιστωθεί πως τα 9/10 των ΜΜΕ µόλις που φτάνουν τα 5 χρόνια

ζωής, ενώ το 1/3 δεν συµπληρώνει περισσότερο από 1 χρόνο λειτουργίας.

Αξιοσηµείωτο παράδειγµα ήταν το 1980, χρονιά επώδυνη για την ελληνική

βιοµηχανία. Το ποσοστό θνησιµότητας έφτασε µε το κλείσιµο 488 επιχειρήσεων

σε όλους τους κλάδους. Το φαινόµενο του υψηλού δείκτη θνησιµότητας των

ΜΜΕ δεν είναι µόνο ελληνικό φαινόµενο. Στις ΗΠΑ οι γνωστές αποτυχίες ΜΜΕ

είναι περίπου 10.000 το χρόνο, ενώ οι εθελοντικές ρευστοποιήσεις και το

κλείσιµο ξεπερνούν ίσως τις 10.000. Ο δείκτης θνησιµότητας των ΜΜΕ στις ΕΕ

είναι επίσης υψηλός. Ένας από τους λόγους χρεοκοπίας των ΜΜΕ είναι οι

δραστηριότητες των µεγάλων µονοπωλιακών επιχειρήσεων. Η διαφορική

τιμολογιακή πολιτική και ο πόλεµος των τιµών που ασκούνται από τις

επιχειρήσεις αυτές βγάζουν «εκτός µάχης» τις µικρές επιχειρήσεις. Βέβαια µέσα

στις συνθήκες της µονοπωλιακής οικονοµίας, η µικροµεσαία επιχείρηση δεν

εξαφανίζεται γιατί: το µονοπώλιο δεν εξαλείφει την ΜΜΕ αλλά την καταστρέφει

στον ένα τοµέα και την αναπαράγει στον άλλον.





29

Διάγραμμα 1

Σύμφωνα µε το παραπάνω Διάγραµµα 1, διαπιστώνουµε ότι το κυριότερο

πρόβληµα για τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις είναι η κακή διοίκηση. Αυτό

σηµαίνει λίγη ή καθόλου εµπειρία στη διοίκηση ανθρώπων και άλλων πόρων

πριν από την έναρξη της επιχείρησης. Επίσης, σαν αιτία αποτυχίας είναι και η

έλλειψη ικανότητας του µικροµεσαίου επιχειρηµατία να διευθύνει την επιχείρηση

καθώς και η έλλειψη σφαιρικής εµπειρίας σε µάρκετινγκ, χρηµατοοικονοµικά,

προµήθειες και παραγωγή.

Σε αντίθεση µε τα παραπάνω πολλοί θεωρούν ότι η αποτυχία είναι η καλύτερη

εκπαίδευση από ότι τα σεµιναριακά µαθήµατα που συχνά έχουν πολύ λίγη

σχέση µε την πράξη και την επιχειρηµατικότητα.

Ένας ακόμη βασικός λόγος αποτυχίας των ΜΜΕ μπορεί να είναι και η απειρία

του επιχειρηματία σε κύρια θέματα διαχείρισης της επιχείρησης. Είδαμε σε

προηγούμενες ενότητες ότι τα επιχειρηματικά προσόντα του επιχειρηματία δεν

αρκούν από μόνα τους για να επαληθεύσουν τα ποσοστά επιτυχίας μίας

επιχείρησης. Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται οι βασικότεροι λόγοι που μπορεί

να οδηγήσουν μία ΜΜΕ στο κλείσιμο της.





30

Πίνακας 3 ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΟΥΝ ΜΙΑ ΜΜΕ ΣΤΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΗΣ

Ηλικία Οι νεότεροι που ξεκινούν μια επιχείρηση αντιμετωπίζουν αυξημένες

πιθανότητες αποτυχίας σε σχέση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία.

Κεφάλαιο

Οι επιχειρήσεις που ξεκινούν με πολύ μικρό κεφάλαιο αντιμετωπίζουν

αυξημένες πιθανότητες αποτυχίας σε σύγκριση με τις επιχειρήσεις που

διαθέτουν επαρκή κεφάλαια κίνησης της επιχείρησης τους

Οικονομικές

συγκυρίες

Οι επιχειρήσεις που ξεκινούν στην διάρκεια ύφεσης αντιμετωπίζουν

αυξημένες πιθανότητες αποτυχίας σε σύγκριση με επιχειρήσεις που

ξεκινούν σε περιόδους ευημερίας.

Εκπαίδευση

Οι άνθρωποι που ξεκινούν μια επιχείρηση χωρίς πανεπιστημιακή

μόρφωση αντιμετωπίζουν αυξημένες πιθανότητες αποτυχίας σε σύγκριση

με ανθρώπους που σπούδασαν ένα ή περισσότερα χρόνια στο

πανεπιστήμιο

Πείρα

Οι επιχειρήσεις που διευθύνονται από ανθρώπους χωρίς προηγούμενη

εμπειρογνωμοσύνη της βιομηχανίας, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες

πιθανότητες αποτυχίας από επιχειρήσεις που διευθύνονται από

ανθρώπους με εμπειρογνωμοσύνη της βιομηχανίας. Κατά τον ίδιο τρόπο,

οι επιχειρήσεις που διευθύνονται από ανθρώπους χωρίς προηγούμενη

διοικητική πείρα αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες αποτυχίας

από επιχειρήσεις που διευθύνονται από ανθρώπους με διοικητική πείρα.

Μάρκετινγκ

Οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων που δεν διαθέτουν ικανότητες μάρκετινγκ

αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες αποτυχίας από επιχειρήσεις

που διευθύνονται από ανθρώπους που διαθέτουν ικανότητες μάρκετινγκ.

Οικογενειακοί λόγοι

Οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων που οι γονείς τους Δεν διηύθυναν

επιχειρήσεις, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες αποτυχίας από

ιδιοκτήτες επιχειρήσεων που οι γονείς τους διηύθυναν επιχειρήσεις.

Συνέταιροι

Μια επιχείρηση που ιδρύεται από ένα άτομο αντιμετωπίζει μεγαλύτερες

πιθανότητες αποτυχίας από μια επιχείρηση που ιδρύεται από δυο ή

περισσότερα άτομα.

Σχεδιασμός

Οι επιχειρήσεις που δεν προετοιμάζουν επιχειρησιακά σχέδια

αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες αποτυχίας από επιχειρήσεις

που προετοιμάζουν επιχειρησιακά σχέδια.





31

3.2. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

Η επιτυχία της ΜΜΕ προσδιορίζεται από τρεις κατηγορίες παραγόντων οι

οποίοι είναι αλληλεξαρτώµενοι. Οι παράγοντες αυτοί είναι:

(α) ο ΜΜ επιχειρηµατίας,

(β) το προϊόν και οι δραστηριότητες της ΜΜΕ

(γ) το περιβάλλον της ΜΜΕ.

Ο καθένας από αυτούς του παράγοντες και όλοι μαζί είναι απαραίτητοι για την

επιτυχία της ΜΜΕ µε την έννοια ότι δυο µόνο από

τους προαναφερθέντες παράγοντες δεν αρκούν χωρίς τη συµβολή του τρίτου

για την επιτυχία της ΜΜΕ.

3.2.1. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΜΜΕ.

Κάθε επιχείρηση σαν ένα δυναµικό σύστηµα δέχεται εισροές από το

περιβάλλον της και θέτει στη διάθεσή του εκροές, δηλαδή τα προϊόντα για το

περιβάλλον. Και αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που κάνει το περιβάλλον να παίζει

ένα σηµαντικό ρόλο στην επιτυχία ή αποτυχία της επιχείρησης. Στη ΜΜΕ η

σχέση αυτή είναι πιο έντονη για το λόγο ότι αυτού του είδους οι επιχειρήσεις

λόγω της φύσεώς τους παρουσιάζουν µια αυξηµένη ευπάθεια σε κάθε τυχόν

µεταβολή του περιβάλλοντος σε σχέση µε τις άλλες επιχειρήσεις. Αυτό βέβαια

δε σηµαίνει ότι η ΜΜΕ έχει και µικρότερη δυνατότητα προσαρµογής απ’ ότι οι

µεγάλες. Αντίθετα µάλιστα, ένα από τα χαρακτηριστικά της ΜΜΕ είναι η µεγάλη

προσαρµοστικότητα που παρουσιάζει στις µεταβολές του περιβάλλοντος. Τα

πιο σηµαντικά στοιχεία τα οποία συνθέτουν το περιβάλλον µέσα στο οποίο ζει

και δρα η ΜΜΕ είναι τα εξής:





32

(α) Κρατική πολιτική

(β) Το τραπεζικό σύστηµα

(γ) Η αγορά

(δ) Το σύστηµα εκπαίδευσης

(ε) Το ερευνητικό σύστηµα

(στ) Το οικολογικό και κοινωνικό περιβάλλον.

µαζί βρίσκονται σε µια δυναµική αλληλεπίδραση, σχηµατίζοντας έτσι ένα

σύνθετο περιβάλλον για τη ΜΜΕ. Έτσι, η έντονη αυτή συσχέτιση που υπάρχει

µεταξύ ΜΜΕ και του περιβάλλοντός της µας καθιστά προφανή το ρόλο που

παίζει το περιβάλλον στην πορεία της ΜΜΕ. ∆ιότι, και αν ακόµα υποτεθεί ότι οι

δυο άλλοι προσδιοριστικοί παράγοντες της επιτυχίας της ΜΜΕ ( δηλαδή ο

επιχειρηµατίας και το προϊόν ή οι δραστηριότητες ) έχουν φτάσει σε ένα

επιθυµητό ποιοτικό µέγεθος, η επιτυχία της ΜΜΕ θα είναι κάτι το ανέφικτο,

χωρίς τη συµβολή του ευνοϊκού περιβάλλοντος.

3.2.2. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Η΄ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΜΜΕ.

Τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες που προσφέρει κάθε επιχείρηση αποτελούν

το λόγο υπάρξεώς της μέσα στο οικονομικό κύκλωμα. Λαμβανομένου υπόψη

ότι κάθε προϊόν ή κάθε δραστηριότητα έχει ένα κύκλο ζωής που προσδιορίζεται

από την αύξηση της κατανάλωσης ή της ζήτησης, βγάζουμε το συμπέρασμα ότι

η φάση του κύκλου ζωής στην οποία βρίσκεται το προϊόν, δηλαδή η θέση του

σε ένα από τα στάδια της εισόδου, της ανάπτυξης, της ωριμότητας, του

κορεσμού ή της κάμψης, προσδιορίζει το αποτέλεσμα και κατά συνέπεια την

επιτυχία ή αποτυχία της επιχείρησης. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι μια

ΜΜΕ κατασκευάζει αναπτήρες του παλαιού τύπου. Το προϊόν αυτό σήμερα

βρίσκεται στο στάδιο της κάμψεως, καθ’ όσον νέοι τύποι αναπτήρων έχουν

κυκλοφορήσει στην αγορά και απορρόφησαν ολόκληρη τη ζήτηση. Σ’ αυτήν εδώ

την περίπτωση όσο και αν οι δυο άλλοι προσδιοριστικοί παράγοντες – ο ΜΜ





33

Επιχειρηματίας και το περιβάλλον της ΜΜΕ – είναι ευνοϊκοί η επιχείρηση είναι

καταδικασμένη σε οικονομικά αφανισμό και αυτό επειδή δεν υπάρχει

ικανοποιητικό είδος προϊόντος που να ανταποκρίνεται στις εκάστοτε ανάγκες

και προτιμήσεις της αγοράς.

Αναλύσαμε προηγουμένως το ρόλο που παίζουν το περιβάλλον και το προϊόν ή

οι δραστηριότητες στην επιτυχία της ΜΜΕ. Και ερχόµαστε τώρα στον τρίτο

παράγοντα της επιτυχίας της ΜΜΕ, που είναι αυτός που µας ενδιαφέρει

περισσότερο. Πραγµατικά, όπως θα δειχθεί και παρακάτω, η συµβολή του ΜΜ

Επιχειρηµατία είναι τεράστια στην επιτυχία της επιχείρησης.

3.2.3. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΜΜΕ.

Ο επιχειρηματίας στη ΜΜΕ αποτελεί ίσως το πιο πολύτιµο κεφάλαιό της.

Είναι ο άνθρωπος ο οποίος, ερευνώντας το περιβάλλον, συνέλαβε την ιδέα της

δηµιουργίας της, έθεσε κεφάλαια, αναλαµβάνοντας κίνδυνο και τη διοικεί

έχοντας την αποκλειστική ευθύνη της εξέλιξής της.

Η καθοριστικότητά του στην παραπέρα πορεία της επιχείρησης είναι προφανής

αν αναλογισθούµε ότι αυτός είναι που χρειάζεται να κατανείµει τους πόρους της

ΜΜΕ όσο το δυνατό πιο παραγωγικά, να µεριµνήσει για το προσφερόµενο

προϊόν ή τις προσφερόµενες υπηρεσίες, καθώς και για όλες τις λειτουργίες της

επιχείρησης που είναι η προµήθεια, η παραγωγή, η χρηµατοδότηση, η εµπορία

και η πώληση. Και όλα αυτά µέσω του ορθολογικού management, δηλαδή

µέσω προγραµµατισµού, οργάνωσης, στελέχωσης, διεύθυνσης, ηγεσίας και

ελέγχου. Μπορούµε λοιπόν να διασπάσουµε το ρόλο του ΜΜ Επιχειρηµατία σε

δύο επιµέρους υπορόλους :





34

Ο ΜΜ Επιχειρηµατίας σαν σύνδεσµος επιχείρησης και περιβάλλοντος,

σαν εκπρόσωπος και σαν διαπραγµατευτής. Ο ΜΜ Επιχειρηµατίας,

λόγω της φύσεώς του και της µοναδικότητας του στην ΜΜΕ καλείται να

παίξει το ρόλο του συνδέσµου της επιχείρησης του και του

περιβάλλοντός της. Είναι το πρόσωπο µέσω του οποίου επιτυγχάνεται η

επικοινωνία που είναι , όπως προαναφέραµε, τόσο απαραίτητη για την

ζωή της ΜΜΕ. Στα πλαίσια αυτού του ρόλου ο επιχειρηµατίας γίνεται

εκπρόσωπος και διαπραγµατευτής της επιχείρησης. Είναι το μοναδικό

υπεύθυνο άτοµο που αντιπροσωπεύει την επιχείρηση στις διάφορες

σχέσεις της µε το περιβάλλον,καθώς και ο μοναδικός αρµόδιος για τις

διάφορες διαπραγµατεύσεις που κάνει η ΜΜΕ. Έτσι ο ιδιοκτήτης

επιχειρηµατίας της ΜΜΕ γίνεται διευθυντής προµηθειών, κανονίζοντας

έτσι µε τους προµηθευτές την ποιότητα, την ποσότητα, την τιµή των

διάφορων εισροών, καθώς και τον τρόπο και χρόνο παραλαβής και

πληρωµής των εµπορευµάτων. Επίσης παράλληλα γίνεται και

διευθυντής πωλήσεων, κανονίζοντας µε τους πελάτες την τιµή, την

ποσότητα, τον τόπο και χρόνο παραδόσεως, καθώς και τον τρόπο

πληρωµής των προϊόντων.

Ο ΜΜ Επιχειρηµατίας σαν δέκτης – ποµπός πληροφοριών. Ένας άλλος

σηµαντικός ρόλος τον οποίο καλείται να παίξει ο επιχειρηµατίας είναι

αυτός της « γέφυρας » μεταξύ ΜΜΕ και του περιβάλλοντος της στον

τοµέα των πληροφοριών. Πράγµατι ο ΜΜ Επιχειρηµατίας είναι το

πρόσωπο που διοχετεύει πληροφορίες από το περιβάλλον στην

επιχείρηση, από διάφορα εκπαιδευτικά προγράµµατα, από ταξίδια και

από δηµοσιεύµατα.





35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ

ΜΜΕ

4





36

4.1. ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ Η ΓΕΝΝΗΣΗ

ΜΙΑΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ (ΜΜΕ) ΜΕΣΑ ΣΕ

ΑΥΤΟ.

Στο κεφάλαιο αυτό θα δούμε με τη σειρά ένα πλήθος παραγόντων που

επηρεάζουν και διαμορφώνουν τα πλαίσια στα οποία δρα μία επιχείρηση. Αυτοί

οι παράγοντες που θα εξετάσουμε συνοψίζονται στους εξής:

• Τις οικονομικές δυνάμεις

• Το επίπεδο της τεχνολογίας

• Τις δυνάμεις του ανταγωνισμού

• Το κοινωνικό-πολιτικό και θεσμικό περιβάλλον

• Τη γεωγραφία και τις περιφερειακές δομές

• Τις πολιτιστικές δυνάμεις

Στις επόμενες υποενότητες θα εξετάσουμε κάθε έναν από τους

παράγοντες αυτούς ξεχωριστά.

4.2. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΙΔΡΟΥΝ ΣΤΗ

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Όλες οι επιχειρηματικές δραστηριότητες λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια

ενός οικονομικού περιβάλλοντος και των διακυμάνσεων του, το οποίο εν μέρει

διαμορφώνει και τα περιθώρια ανάπτυξης μιας επιχείρησης, ανάλογα βέβαια

και με τους ρυθμούς ανάπτυξης της ίδιας της επιχείρησης, οι οποίοι

επηρεάζονται από ένα πλήθος διαφορετικών παραγόντων. Οι οικονομικές

δυνάμεις που επιδρούν σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον, περιλαμβάνουν ένα

σύνολο διαρκώς μεταβαλλόμενων μεταβλητών, οι οποίες είναι οι εξής·.





37

• Η κατάσταση της εθνικής οικονομίας

• Το επίπεδο του πληθωρισμού

• Τα επιτόκια

• Το επίπεδο των εισοδημάτων

• Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες

• Το επίπεδο των τιμών

Οι παραπάνω μεταβλητές ενέχουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του

οικονομικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο αναπτύσσονται οι επιχειρήσεις. Οι

οικονομικές μεταβλητές είναι περίπλοκες, αλληλοσυνδεόμενες,

αλληλοεξαρτώμενες και διαρκώς μεταβαλλόμενες. Ρυθμίζονται και εξαρτώνται

από την κυβερνητική πολιτική και τη στρατηγική που ακολουθεί σε σχέση με τη

δημοσιονομική και νομισματική της πολιτική, το διεθνές πολιτικό-οικονομικό

τοπίο και την επιχειρηματική δραστηριότητα. Ένα μεγάλο μέρος από τη

συγκεκριμένη ενότητα ασχολείται με την εξέταση της αλληλεπίδρασης μεταξύ

της επιχείρησης, της οικονομικής ανάπτυξης και της οικονομικής δομής επί της

οποίας χτίζεται ολόκληρο το οικοδόμημα της οικονομίας.

4.2.1. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Μία οικονομία περνά από διάφορα στάδια ανάπτυξης και ύφεσης,

αντιμετωπίζοντας μια σειρά από οικονομικές διακυμάνσεις, που είναι γνωστές

και σαν οικονομικοί κύκλοι. Κάθε οικονομικός κύκλος χαρακτηρίζεται από τρεις

φάσεις:

α) τη φάση της ανάπτυξης

β) τη φάση της ύφεσης

γ) τη φάση της σταθερότητας





38

Παρακάτω θα εξηγήσουμε κάθε μία από τις παραπάνω μεταβλητές:

α) τη φάση της ανάπτυξης

Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, τα συνολικά έσοδα των επιχειρήσεων

αυξάνονται καθώς η περίοδος αυτή, ευνοεί την αύξηση της συνολικής

ευημερίας μιας οικονομίας και κατ' επέκταση και την αύξηση του συνολικού

εισοδήματος του πληθυσμού, οπότε και τις δυνατότητες κατανάλωσης

περισσότερων αγαθών. Επίσης, η μεγαλύτερη χρηματοοικονομική ασφάλεια

ωθεί τον καταναλωτή να πειραματισθεί με την αγορά νέων προϊόντων. Οι

δανειοδοτείς (πιστωτές) και οι παραγωγοί είναι περισσότερο πρόθυμοι να

προσφέρουν πιστώσεις. Δεν είναι επομένως τυχαίο το γεγονός ότι οι

επιχειρήσεις που ξεκινούν τη λειτουργία τους σε περιόδους οικονομικής

ανάπτυξης, έχουν μεγαλύτερα περιθώρια επιτυχίας από ότι οι επιχειρήσεις που

ξεκινούν σε περιόδους ύφεσης ή σταθερότητας.

β) τη φάση της ύφεσης

Οι υφέσεις της οικονομίας χαρακτηρίζονται από μειωμένες πωλήσεις, αυξημένη

ανεργία και το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων. Οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν

συνθήκες ανασφάλειας, πάγωμα στα επίπεδα των εισοδημάτων τους και ως εκ

τούτου είναι λιγότερο πρόθυμοι να διαθέσουν χρήματα για κατανάλωση. Είναι

περισσότερο συντηρητικοί στις δαπάνες τους και αποφεύγουν τα περιττά έξοδα

και τις αγορές νέων και καινοτομικών προϊόντων. Οι δανειοδότες και οι

παραγωγοί αποφεύγουν τον κίνδυνο και ως εκ τούτου είναι δύσκολο να

εξασφαλίσουν δάνεια. Το ποσοστό αποτυχίας όλων των εταιριών, και

ειδικότερα των νεοϊδρυθέντων, αυξάνεται δραματικά. Ωστόσο, αποτελεί

παράδοξο φαινόμενο το γεγονός ότι οι περισσότερες νέες επιχειρήσεις ξεκινούν

τη δράση τους σε περιόδους ύφεσης. Το υψηλό ποσοστό ανεργίας και η

επακόλουθη μείωση των θέσεων εργασίας στις ήδη υπάρχουσες επιχειρήσεις,

ωθεί πολλούς εργαζομένους να στραφούν στην αυτοαπασχόληση. Συχνά οι

κυβερνήσεις ενθαρρύνουν αυτή τη δράση, προσφέροντας ερεθίσματα και

επιχειρηματική εκπαίδευση στους ανέργους. Η ίδρυση μιας νέας επιχείρησης





39

σε αυτές τις περιόδους ευνοεί αφενός την αγορά φθηνού εξοπλισμού,

ενδεχομένως μεταχειρισμένου και αγορασμένου από εταιρίες που πτώχευσαν

κατά τη διάρκεια της ύφεσης, ενώ αφετέρου σπρώχνει τους ανθρώπους σε

βιαστικές κινήσεις δημιουργίας νέων επιχειρήσεων, αφού για τους

περισσότερους μία τέτοια προοπτική αποτελεί λύση ανάγκης. Τα κίνητρα

ίδρυσης δηλαδή μίας επιχείρησης είναι διαφορετικά από αυτά που διέπουν τον

νέο επιχειρηματία στον ξεκίνημα του σε περιόδους πιο πρόσφορες και υγιείς

για ανάπτυξη επιχειρηματικότητας. Οι επιχειρηματίες που δρουν κάτω από

τέτοιες συνθήκες και εκμεταλλεύονται παρόμοιες ευκαιρίες, μπορεί να μη

διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις, τα εφόδια και προσόντα, καθώς και την

εμπειρία για να προβούν στην ίδρυση νέων εταιριών. Αυτό το φαινόμενο ήταν

ιδιαίτερα έντονο στη Δυτική Ευρώπη της δεκαετίας του 1980, όπου πολλοί

ικανοί εργατοτεχνίτες είχαν ενθαρρυνθεί να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση,

με αποτέλεσμα οι περισσότεροι από αυτούς να πτωχεύσουν και έτσι οι

επιχειρήσεις τους να κλείσουν.

γ) τη φάση της σταθερότητας

Στη φάση αυτή της οικονομίας παρατηρούνται μειωμένες ευκαιρίες για

επιχειρηματική δράση, και ως εκ τούτου τα κίνητρα που θα οδηγήσουν στην

ανάληψη επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι περιορισμένα. Οι πωλήσεις των

επιχειρήσεων αρχίζουν να μειώνονται και γενικά η οικονομία βρίσκεται σε φάση

που δεν ευνοεί ιδιαίτερα τις αλλαγές και την καινοτομικότητα. Η

χρηματοοικονομική ανασφάλεια εμποδίζει τους καταναλωτές να

πειραματιστούν με την αγορά νέων προϊόντων και γενικά η οικονομία οδεύει,

μετά από μία φάση ανάπτυξης σε μία φάση ύφεσης.





40

4.2.2. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ

Λέγοντας πληθωρισμό εννοούμε, πολύ γενικά, την αύξηση του επιπέδου

των τιμών, η οποία δε συνοδεύεται από την αντίστοιχη αύξηση του επιπέδου

των εισοδημάτων στα πλαίσια μίας οικονομίας.

Το επίπεδο του πληθωρισμού είναι ένα κριτήριο ιδιαίτερα σημαντικό σε σχέση

με το οικονομικό περιβάλλον στα πλαίσια του οποίου δραστηριοποιείται μία

επιχείρηση και εξαρτάται από τη γενικότερη πορεία μίας οικονομίας και από

την οικονομική πολιτική που ασκεί η εκάστοτε κυβέρνηση.

Ο πληθωρισμός στον ανεπτυγμένο κόσμο έχει φτάσει σε ένα ικανοποιητικό

επίπεδο και σπάνια ξεπερνάει το 5%. Παρόλα αυτά, ακόμη και στην Ελλάδα,

το ποσοστό του πληθωρισμού είχε φτάσει το 25% πριν από αρκετά χρόνια,

πράγμα το οποίο δεν ήταν παράξενο για χώρες όπως η Ρωσία, η Βραζιλία, το

Ισραήλ, όπου ο πληθωρισμός μπορεί και να ξεπερνούσε το 500% κάθε χρόνο.

Είναι σχεδόν αδύνατο να υπολογίσει κανείς τον πραγματικό κίνδυνο ανάληψης

επιχειρηματικής δραστηριότητας σε ένα τέτοιο περιβάλλον.

4.2.3. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΩΝ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ

Μία ακόμη οικονομική παράμετρος που επηρεάζει άμεσα το επιχειρη-

ματικό περιβάλλον είναι και αυτή των επιτοκίων. Το επίπεδο των επιτοκίων,

επιδρά δραστικά στην ανάπτυξη επιχειρηματικότητας και διαμορφώνει και αυτό

με τη σειρά του το ξεκίνημα των νέων επιχειρήσεων (μικρομεσαίων

επιχειρήσεων).

Πολύ γενικά, θα πούμε ότι το επίπεδο των επιτοκίων λειτουργεί ως εξής στη

διαμόρφωση του οικονομικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο δρα μία

επιχείρηση: αν το επίπεδο δανεισμού χρήματος είναι υψηλό, τότε η

μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα μιας επιχειρηματικής ιδέας μπορεί να διατρέχει

κίνδυνο στην προοπτική πραγματοποίησης της. Επίσης, όταν τα επιτόκια είναι





41

υψηλά, μπορεί να είναι πιο επικερδής η επιλογή της τοποθέτησης χρημάτων

σε καταθέσεις ή ομόλογα από ότι η επένδυση τους στη δημιουργία μίας νέας

επιχείρησης.

Για παράδειγμα, αν το πραγματικό επιτόκιο ( το επιτόκιο μείον το επίπεδο

πληθωρισμού) που προσφέρεται σε ομόλογα είναι 10% και οι εκτιμήσεις για την

απόδοση μιας επένδυσης σε μία νέα επιχείρηση δεν ξεπερνά το 9%, τότε γιατί

να πάρει κανείς το ρίσκο της επένδυσης για ανάπτυξη επιχειρηματικότητας;

4.2.4. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΩΝ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ

Το επίπεδο του εισοδήματος καθορίζει το βαθμό κατανάλωσης παρόλο,

είναι χρήσιμο να συνυπολογίσουμε και το εισόδημα συγκεκριμένων τμημάτων

της αγοραστικής δύναμης, καθώς και το είδος των προϊόντων που πωλούνται

και καταναλώνονται (αν δηλαδή είναι είδη α' ανάγκης, υποκατάστατα,

συμπληρωματικά, είδη πολυτελείας κτλ.)

4.2.5. ΟΙ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ

Οι διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών προσφέρουν ευκαιρίες

στους επιχειρηματίες , μπορούν ωστόσο να αποτελέσουν και απειλή για το νέο

επιχειρηματία. Κατά μία άποψη που συμφωνεί με αυτή του kirzner, οι ευκαιρίες

που παρουσιάζονται για αρμπιτράζ- δηλαδή συναλλαγματική κερδοσκοπία -

μέσα από τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, δύνανται να μειώσουν δραματικά το

ύψος των εισαγωγών ή των εξαγωγών σε μία χώρα. Ο δυναμισμός με τον οποίο

λαμβάνουν χώρα οι μεταβολές αυτές στην αξία του εθνικού συναλλάγματος, δεν

αφήνει περιθώρια για την εκμετάλλευση τους.





42

4.2.6. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ

Το επίπεδο των τιμών είναι αυτό που καθορίζει τη μελλοντική πορεία μιας

επιχείρησης και τις πιθανότητες επιτυχίας ή αποτυχίας της στο νέο της

εγχείρημα. Μία νέα επιχείρηση που εξαρτάται άμεσα από το πετρέλαιο, για

παράδειγμα, είναι εκτεθειμένη στις διακυμάνσεις των τιμών του πετρελαίου, οι

οποίες είναι ισχυρές, ιδιαίτερα τα τελευταία δύο χρόνια. Αν ένας επιχειρηματίας

είχε ξεκινήσει να φτιάχνει πλαστικά εξαρτήματα στις αρχές του 1999, όταν

δηλαδή η τιμή του πετρελαίου ήταν $11 το βαρέλι, η επιχείρηση του θα είχε

υποστεί μεγάλο πλήγμα όταν η τιμή του πετρελαίου το Φθινόπωρο του 2000,

ανέβηκε στα $36 ανά βαρέλι. Οι επιχειρήσεις διανομής πετρελαίου, που

χρησιμοποιούν καύσιμα πετρελαίου, θα είχαν επηρεαστεί κατά παρόμοιο τρόπο.

4.3. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Το τεχνολογικό περιβάλλον, εκφράζει το επίπεδο της επιστήμης και της

τεχνικής, και τους ρυθμούς ανανέωσης και διαφοροποίησης των προϊόντων

που θα προσφερθούν στην αγορά. Το τεχνολογικό υπόβαθρο επιδρά και στους

καταναλωτές, με την έννοια ότι καθορίζει το επίπεδο τους και την ικανότητα

τους να απορροφούν τα νέα προϊόντα. Το επίπεδο της τεχνολογίας στα πλαίσια

τόσο του εθνικού, όσο και του βιομηχανικού περιβάλλοντος, επηρεάζει και τις

επιχειρήσεις με ποικίλους τρόπους. Η τεχνολογία προσφέρει ένα μεγάλο

πλήθος ευκαιριών στις επιχειρήσεις, που τους δίνει τη δυνατότητα να

αναπτυχθούν και να παράγουν νέα και καινοτομικά προϊόντα. Η τεχνολογία

όμως θέτει και περιορισμούς. Το γενικό επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης μίας

χώρας είναι στενά συνδεδεμένο με την οικονομική ανάπτυξη της χώρας αυτής.

Το επίπεδο της τεχνολογίας καθορίζει το βαθμό στον οποίο κάθε επιχείρηση

δύναται να αξιοποιήσει τις παραγωγικές της δυνατότητες και να προσφέρει

στην αγορά ένα προϊόν καινοτομικό και διαφοροποιημένο. Πολλές νέες





43

ευκαιρίες με τεράστιες δυνατότητες εκμετάλλευσης, μπορούν να αξιοποιηθούν

από εκείνους τους επιχειρηματίες οι οποίοι διαθέτουν έναν ικανό σε μέγεθος και

ποιότητα τεχνολογικό εξοπλισμό και ένα τέτοιο επίπεδο τεχνογνωσίας, που θα

τους επιτρέψει να προβούν στην εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών και να

αποκτήσουν έτσι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων. Οι

ανερχόμενες βιομηχανίες, όπως είναι οι εταιρίες πληροφορικής και

επικοινωνιών, βιοτεχνολογίας και φαρμάκων, προσφέρουν μία πληθώρα

καινοτομικών εφαρμογών και δυνατοτήτων για τον επιχειρηματία-τεχνικό. Οι

επιχειρηματίες - τεχνικοί συχνά δημιουργούν επιχειρήσεις που προκύπτουν

μέσα από τα εργαστήρια Πανεπιστημίων ή από μεγαλύτερες τεχνικές εταιρίες.

Πολλές μάλιστα από αυτές, ιδιαίτερα στην Αμερική, εδρεύουν στα

επονομαζόμενα "Επιστημονικά πάρκα", τα οποία βρίσκονται συνήθως κοντά σε

κάποιο τεχνολογικό πανεπιστήμιο. Στην πραγματικότητα η συσσωμάτωση

ετερόκλητων εταιριών υψηλής τεχνολογίας (HI-TECH FIRMS), σε

συγκεκριμένες περιοχές, μας θυμίζει πολύ το έργο του Alfred Marshall περί

γνώσεως και δικτύων. Η Silicon Valley αποτελεί το πιο διάσημο και

χαρακτηριστικό παράδειγμα συγκέντρωσης τεχνολογικών εταιριών σε μία

γεωγραφική ζώνη. Οι Cal Tech και Barkley, είναι δύο από τα μεγαλύτερα

ερευνητικά κέντρα σε παγκόσμιο επίπεδο, τα οποία βρίσκονται στη Silicon

Valley.

4.3.1. ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗ

ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

• Η χρήση και οι εφαρμογές της τεχνολογίας έχουν καταστήσει την παγκόσμια

επικοινωνία αμεσότερη, ταχύτερη, φθηνότερη και την πρόσβαση σε αυτή πιο

εύκολη.

• Η τεχνολογική ανάπτυξη και η αποτελεσματική χρήση των τεχνολογικών

εφαρμογών, παρέχουν στους επιχειρηματίες τη δυνατότητα και την

προοπτική της διεθνοποίησης σε ένα πολύ πιο πρώιμο στάδιο της

επιχειρησιακής τους ανάπτυξης. Κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους





44

επιχειρηματίες οι οποίοι αναζητούν ευκαιρίες εκμετάλλευσης νέων και

ανερχόμενων τεχνολογικά αγορών.

• Η τεχνολογία των επικοινωνιών επιτρέπει στον εκάστοτε επιχειρηματία να

εκμεταλλευθεί τις μικρές αλλά εξειδικευμένες αγορές, όποιες κι αν είναι οι

γεωγραφικές τους συντεταγμένες. Προάγει με αυτόν τον τρόπο την ανάπτυξη

οικονομιών κλίμακας.

Η αποτελεσματικότητα της ανάληψης μίας καινοτομίας που στηρίζεται σε μία

νέα τεχνολογία, θα εξαρτηθεί σημαντικά και από το επίπεδο του τεχνολογικού

ανταγωνισμού στην αγορά. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα καταπληκτικά

παραδείγματα επιχειρηματικότητας που βασίζονται στην τεχνολογία των

αναπτυσσόμενων χωρών.

Για παράδειγμα, μία αεροπορική εταιρία όπως η Easyjet που χρησιμοποιεί ως

επί το πλείστον το Internet για τις κρατήσεις θέσεων και την πώληση των

αεροπορικών εισιτηρίων, θα βρει ανταπόκριση σε μία χώρα όπου η αγορά

στόχος θα είναι εξοικειωμένη με το μέσο αυτό και την αγοραπωλησία μέσω

διαδικτύου.

4.4. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Η ανταγωνιστική δομή μίας αγοράς αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά

κεφάλαια της οικονομικής επιστήμης.

θα περίμενε κανείς ότι η δημιουργία και η ανάπτυξη μίας επιχείρησης, θα

διευκολυνόταν από ένα σχετικά χαμηλό επίπεδο ανταγωνισμού στην αγορά

όπου θα δραστηριοποιούταν. Ωστόσο, η πραγματικότητα διαψεύδει αυτήν την

αντίληψη περί ανταγωνισμού. Ο επιχειρηματίας συχνά έχει εσφαλμένη άποψη

για το επίπεδο του ανταγωνισμού το οποίο αντιμετωπίζει και το οποίο δε

συσχετίζεται με την ανάπτυξη του κεφαλαίου (Dunkelberg. et al 1987,

Kallenberg και Leicht 1991, Birley και Westhead 1990, Storey, 1994. Westhead





45

και Birley, 1993 α). Ωστόσο, ο Storey (1987) απέδειξε ότι οι εταιρίες με χαμηλό

δείκτη ανάπτυξης, έχουν πολύ περιορισμένη αντίληψη για το ανταγωνιστικό

περιβάλλον, μέσα στο οποίο λειτουργεί η επιχείρηση, Οι εταιρίες αυτές,

πιστεύουν ότι το περιβάλλον μέσα στο οποίο δρουν δεν είναι ιδιαίτερα

ανταγωνιστικό, και ως εκ τούτου δίνουν εσφαλμένες εκτιμήσεις στους αναλυτές

για τα επίπεδα του ανταγωνισμού της συγκεκριμένης αγοράς. Οι Covin και

Slevin (1989), πραγματοποιούν ένα διαχωρισμό ανάμεσα στις εχθρικές /

αφιλόξενες (hostile) αγορές και τις ήπιες/ φιλόξενες (benign) αγορές.

Οι εχθρικές ή αφιλόξενες αγορές χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη δρυμούς

ανταγωνισμού. Οι Covin και Slevin, ισχυρίζονται πως οι εταιρίες στις ιδιαίτερα

ανταγωνιστικές αγορές θα πετύχουν εάν είναι ευέλικτες εύκολα

προσαρμόσιμες στα νέα δεδομένα και καινοτόμες. Για τις μικρές ή τις νέες

εταιρίες, κάθε αγορά μπορεί να φαίνεται εχθρική και δύσβατη. Σε αυτήν την

περίπτωση, η ευελιξία και ο καινοτομικός χαρακτήρας μια μικρής επιχείρησης,

είναι οι πλέον κατάλληλες στρατηγικές που είθισται ν ακολουθούν αν θέλουν

να επιβιώσουν.

Το επίπεδο του ανταγωνισμού στις ήπιες αγορές αυτές δεν είναι ιδιαίτερα

υψηλό. Αντίθετα, οι εταιρίες που δρουν και αναπτύσσονται σε μία αγορά

λιγότερο ανταγωνιστική, είναι δύσκολο να αποδεσμευτούν από τα

τυποποιημένα συστήματα παραγωγής, να διεισδύσουν σε άλλες αγορές,

εκμεταλλευόμενες νέες ευκαιρίες, νέες τεχνολογίες και να παράγουν

καινοτομικά προϊόντα.

4.4.1. ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Αυτό που προέχει στην ανάλυση των ανταγωνιστικών παραγόντων που

διαμορφώνουν το προφίλ μίας αγοράς, είναι να σκεφθεί ο επιχειρηματίας σαν

να είναι ο μελλοντικός καταναλωτής του προϊόντος το οποίο παράγει. Ποιες

είναι εκείνες οι ειδοποιείς διαφορές στο προϊόν που καταστούν το συγκεκριμένο

άξιο κατανάλωσης και όχι κάποιο άλλο, ανταγωνιστικό. Κάθε επιχείρηση έχει





46

ορισμένα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα έναντι των υπολοίπων, τα οποία

πρέπει να αξιοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό και πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Κάθε επιχειρηματίας πρέπει να προβαίνει σε έρευνα αγοράς, προκειμένου να

μάθει τους ανταγωνιστές του και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν στην

αγορά. Έτσι, ο επιχειρηματίας θα διαμορφώσει μία ακριβή εικόνα για τον κύκλο

των ανταγωνιστών του, με προεξέχουσες στις παρακάτω πληροφορίες γι'

αυτούς:

• Το μερίδιο αγοράς κάθε ανταγωνιστή

• Τον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται και

αξιολογούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες των ανταγωνιστών

• Οι οικονομικές δυνατότητες του ανταγωνισμού, που πιθανόν

επηρεάζουν την ικανότητα του να δαπανά σε διαφήμιση και

προγράμματα προβολής

• Η δυνατότητα κάθε ανταγωνιστή να παράγει νέες ιδέες για νέα

προϊόντα και υπηρεσίες

Σύμφωνα με τον Porter ("Competitive Strategy", 1980) υπάρχουν πέντε

δυνάμεις οι οποίες δημιουργούν ουσιαστικά την ένταση του ανταγωνισμού σε

κάθε αγορά. Η ανάλυση του Poter· για τις δυνάμεις του ανταγωνισμού μεταξύ

των επιχειρήσεων ενός κλάδου, είναι ιδιαίτερα παραστατική και αρκετά απλή

σαν συλλογισμός. Η σύλληψη του ανταγωνιστικού αυτού μοντέλου από τον

Poter, υποθέτει ότι οι δύο επιχειρήσεις ή δύο ομάδες επιχειρήσεων ενός

κλάδου, δρουν ανταγωνιστικά με απώτερο σκοπό κάθε μία από τις δύο να

κερδίσει ή να χάσει. Σήμερα βέβαια, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα, αφού ένα

πλήθος παραγόντων επιδρούν στις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των

επιχειρήσεων και διαμορφώνουν το καθοριστικό προφίλ του ανταγωνισμού που

διέπει τις σχέσεις τους. Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνονται οι πέντε δυνάμεις

του ανταγωνισμού του Poter





47

4.5. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δρα η επιχείρηση,

εκφράζει την κοινωνική δομή και οργάνωση, τις κοινωνικές τάξεις, τους

κοινωνικούς διαστρωματισμούς, το πολίτευμα και τη σταθερότητα του

πολιτικού συστήματος. Το θεσμικό περιβάλλον διαμορφώνει τις νομοθετικές

δυνάμεις που επιδρούν στη δημιουργία και τη λειτουργία μιας επιχείρησης,

καθώς και τα νομικά πλαίσια λειτουργίας της αγοράς.

Σε κάθε κοινωνία υπάρχει ένα νομοθετικό πλαίσιο στήριξης της δημιουργίας

επιχειρήσεων, το οποίο, εκτός των άλλων, θέτει περιορισμούς και διάφορες

προϋποθέσεις για τη δράση τους. Η καταστρατήγηση της επισύρει

συγκεκριμένες κυρώσεις που ξεκινούν από απλά πρόστιμα κα φθάνουν μέχρι

τη φυλάκιση, σε περίπτωση που η επιχείρηση έχε διαπράξει σοβαρό

οικονομικό έγκλημα. Η γνώση και η κατανόηση των νόμων που αφορούν στην

ίδρυση και τη λειτουργία μιας επιχείρησης, είναι ιδιαίτερα σημαντικές

προκειμένου να αποφευχθεί μία ποινική δίωξη που πολλές φορές την προκαλεί

και η άγνοια του νομοθετικού πλαισίου για τις επιχειρήσεις. Παρακάτω

παραθέτουμε ορισμένα από τα θέματα τα οποία καλύπτει το νομοθετικό

πλαίσιο μιας χώρας σε σχέση με τη δημιουργία και την ανάπτυξη μιας

επιχείρησης. Στις περισσότερες χώρες οι νόμοι καλύπτουν ορισμένα ή όλα από

τα παρακάτω:

• Συνθήκες εργασίας

• Μισθοδότηση

• Ασφαλιστικά ζητήματα

• Υγειονομικά ζητήματα

• Διαφημιστικές δαπάνες

• Καθεστώς τιμών

• Εισαγωγές και Εξαγωγές

• Προστασία του καταναλωτή





48

• Άδειες

• Φορολόγηση

• Κατοχύρωση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας

• Συμβόλαια

• Το περιβάλλον

Οι κυβερνήσεις είναι σαφώς υποχρεωμένες να φροντίζουν για την

προστασία του καταναλωτή και του εργαζομένου. Πολλές κυβερνήσεις,

ιδιαίτερα τα τελευταία 20-30 χρόνια, έχουν καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες

υποστήριξης της δημιουργίας νέων επιχειρήσεων. Η υποστήριξη περιλάμβανε

εκπαιδευτικά προγράμματα, χορήγηση δανείων, διάφορες επιχορηγήσεις,

συμβουλευτικές παροχές και τη διάθεση επαγγελματικής στέγης. Ωστόσο, δεν

είναι ιδιαίτερα σαφές αν οι υποστηρικτικές αυτές δραστηριότητες υπήρξαν

ιδιαίτερα επιτυχείς. Οι εκτιμήσεις από βρετανικές έρευνες έδειξαν ότι ένα

ποσοστό της τάξεως του 7-10% των μικρών επιχειρήσεων επωφελήθηκαν από

τις πρωτοβουλίες του Enterprice Culture και ότι η μαζική ανάπτυξη των μικρών

επιχειρήσεων εξαρτάται περισσότερο από τη βιομηχανική αναδιάρθρωση και

λιγότερο από την εφαρμογή των μέτρων του Enterprice Culture.

Η ανάπτυξη των μικρών επιχειρήσεων και οι επιχειρηματικές στρατηγικές στα

πλαίσια ενός επιχειρηματικού κύκλου έχουν παρακωλυθεί από καθυστερήσεις.

Πρόσφατες κριτικές περιλαμβάνουν και ορισμένες δηλώσεις για το θεσμικό

πλαίσιο της ανάπτυξης των μικρών επιχειρήσεων, όπως είναι για παράδειγμα

και αυτή του Courran: "είναι δύσκολο να διαπιστώσει κανείς πώς ακριβώς η

κρατική υποστήριξη των μικρών επιχειρήσεων θα μπορούσε να επιδράσει στην

ανάπτυξη τους" (Courran 2000). Έχουν επίσης διατυπωθεί διάφορες ανησυχίες

που καταλήγουν σε προβληματισμό για το "εάν και κατά πόσο δικαιώθηκε η

βοήθεια και η υποστήριξη που δόθηκε στις μικρές επιχειρήσεις το έτος 2000"

(Courran and Blackburn 2000, ρ.187). Ο προβληματισμός αυτός εγείρει

ερωτήματα για το αν τελικά καθένας μπορεί να ξεκινήσει τη δική του, μικρή,

επιχείρηση με μεγάλο χρονικό ορίζοντα βιωσιμότητας, ανεξάρτητα από τα

προσόντα που διαθέτει, την παιδεία του, τους πόρους και την εμπειρία του.





49

Η εκπαίδευση που γίνεται στους νέους επιχειρηματίες από το Κράτος

επικεντρώνεται περισσότερο στην ανάπτυξη ενός επιχειρηματικού σχεδιασμού

(business plan), παρά στην καλλιέργεια των ενδεχόμενων επιχειρησιακών του

προσόντων. Υπάρχει ένα σχετικά μικρό περιθώριο προσαρμογής στις επιταγές

της τοπικής, περιφερειακής ή εθνικής πολιτισμικής διαφοροποίησης.

Εκπορευόμενες από πρωτοβουλίες ισχυρών πολιτικών προσώπων

όπως είναι η Margaret Thatcher στη Μεγάλη Βρετανία, πολλές κυβερνήσεις

έχουν προωθήσει την ιδέα ενός πολιτισμικού επιχειρηματικού υποβάθρου,

όπου η καινοτομική δράση και η οικονομική ανεξαρτησία διέπονται από ηθικές,

κοινωνικές και οικονομικές αξίες. Αυτό το ρητορικό σχήμα της εξατομικευμένης

ελεύθερης αγοράς, αποτελεί μιαν αιτία που δικαιολογεί το μεγάλο μέγεθος της

κρατικής υποστήριξης στους επίδοξους νέους επιχειρηματίες. Παρόλα αυτά,

πολλοί ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων, υποστηρίζουν ότι η επιχειρηματική

κουλτούρα δε συνδέεται άμεσα με την καθημερινότητα τους (Courran and

Blackburn, 1994). Ωστόσο, σε όρους αύξησης της κοινωνικής υποστήριξης της

επιχειρηματικότητας και κατ' επέκταση ισχυροποίησης του κύρους της σε μία

κοινωνία, η ενθάρρυνση από επιφανείς πολιτικούς φορείς, μπορεί να

αποτελέσει έναν παράγοντα που θα βοηθήσει στη δημιουργία ενός πλούσιου

περιβάλλοντος για επιχειρηματική ανάπτυξη.

4.6. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΔΟΜΕΣ

Οι οικονομικές, τεχνολογικές, πολιτικές και ανταγωνιστικές δομές μίας

κοινωνίας στα πλαίσια της οποίας δρα μία επιχείρηση, κατέχουν ουσιώδη ρόλο

στη διαμόρφωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος το οποίο, λίγο ή πολύ,

υποστηρίζει την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Παρόλα αυτό, θα ήταν

μεγάλο σφάλμα να υποθέσουμε ότι όλες οι περιοχές μίας χώρας είναι εξίσου

πρόσφορες για τη δημιουργία ενός επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Τα μοντέλα

χαρισματικών παραγόντων υποστηρίζουν ότι οι επιχειρήσεις τείνουν να

αναπτύξουν ένα συγκεκριμένο τύπο παραγωγικής δραστηριότητας, ο οποίος

εξαρτάται συν τοις άλλης και από συντελεστές της παραγωγής από τους





50

οποίους είναι ευνοημένη η περιοχή. Αυτοί οι παράγοντες (συντελεστές)

περιλαμβάνουν ασφαλώς τους φυσικούς πόρους. Για παράδειγμα, το έδαφος

και το κλίμα της Ελλάδας ευνοεί την παραγωγή του οίνου και του ελαιόλαδου.

Σχετικοί συντελεστές περιλαμβάνουν και την προσφορά των χρηματοδοτικών

πόρων, όπως σημείωσε ο Casson, καθώς και τις επιδεξιότητες της εργατικής

δύναμης. Τα υποδείγματα της περιφερειακής ανάπτυξης διαμορφώνονται κάτω

από τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Οι περιφέρειες που

κατάφεραν να συγκεντρώσουν χρηματοδοτικούς πόρους και αναπτυξιακά

προσόντα, για παράδειγμα, ως προς τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, έλκουν

περισσότερες εταιρίες ηλεκτρονικών υπολογιστών και ως εκ τούτου

δημιουργούν και περισσότερες επενδυτικές ευκαιρίες. Επομένως, υπάρχει μία

τάση οι πλούσιες περιφέρειες να γίνονται πλουσιότερες και οι φτωχές

φτωχότερες. Η οικονομική ανάπτυξη, και ως εκ τούτου και η

επιχειρηματικότητα, Δε κατανέμονται ομαλά κατά μήκος μίας χώρας, ούτε

ανάμεσα στις χώρες.

Οι περιφερειακές δομές παίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο, κατά

πρώτον εξαιτίας της περιφερειακής οικονομικής κληρονομιάς και κατά δεύτερο

εξαιτίας των περιφερειακών πολιτισμών. Η νέα επιχειρηματικότητα τείνει να

αναπτυχθεί σε περιοχές οι οποίες είναι κατά φύση "επιχειρηματικές" (Gray,

1998, ρ.45). Οι Minniti και Bygrave (1999, ρ.47) έχουν μελετήσει εκτενώς την

επίδραση των "κοινωνικών συνηθειών" στην ενίσχυση της επιχειρηματικής

ανάπτυξης σε περιφερειακό επίπεδο και σημειώνουν την τεράστια δυσκολία

που ενέχει η μετατροπή μίας μη-επιχειρηματικής περιφερειακής δομής σε ένα

αυτοδημιούργητο επιχειρησιακό περιβάλλον.

Ούτε πρέπει να υποθέσουμε ότι όλες οι περιοχές που αναπτύσσουν

επιχειρηματικότητα ταιριάζουν με το υπόδειγμα του McLelland των ατόμων που

επιδιώκουν την επιτυχία, σε ένα σύστημα ελεύθερης αγοράς. Η Silicon Valley

στην Καλιφόρνια, το Badden Wutemburg στην Γερμανία, η Rhone Alpes στην

Γαλλία, η περιοχή των Βάσκων στην Ισπανία, και η τρίτη Ιταλία του Emilia

Romagna όλες απεικονίζονται ως πολιτιστικές περιοχές που προάγουν





51

επιθυμητή ανάπτυξη. Λίγες από αυτές είναι βασισμένες στο υπόδειγμα

μακροοικονομίας της συναλλαγματικής οικονομίας, και ούτε της αγοράς ως

μηχανισμός για την κατανομή αγαθών. Ο Day (1998) μας υπενθυμίζει ότι η

κληρονομιά της κλασικής εξιστόρησης του Weber (1930) της κουλτούρας του

Protestant Work Ethic επηρέασε την αντίληψη μας για την άποψη ότι μια

κουλτούρα θα δημιουργήσει μια "ικανή" (με την έννοια της Δαρβινικής εξέλιξης)

κοινωνία για ανάπτυξη. Κάτι το οποίο τον οδηγεί στην αναφορά της ιδέας του

Granoveter της "ενθετότητας" (Embeddedness) (1985), ότι η οικονομική πράξη

είναι ένθετη στις κοινωνικές πράξεις. Η προσπάθεια να επιβάλλουμε μια μη-

ένθετη, "ξένη" επιχειρηματική κουλτούρα θα αναπτύξει αντιπάθεια, στην

καλύτερη περίπτωση. Εάν η πρόθεση είναι να υποθάλψουμε την ανάπτυξη της

επιχείρησης, θα ήταν πιο λογικό να αναπτύξουμε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες

στην περιφέρεια που θα αντικατοπτρίζουν την τοπική κουλτούρα, παρά να

υποθέσουμε ότι το υπόδειγμα Weber / McLelland / Schumpeter θα ταιριάζει σε

όλες τις τοποθεσίες όπως συμβαίνει με την περίπτωση των Η.Π.Α.

4.7. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Το πολιτιστικό περιβάλλον παίζει ένα ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην

επίδραση που ασκεί επάνω στη δημιουργία του επιχειρηματικού πλαισίου

λειτουργίας. Παράγοντες όπως το βιοτικό επίπεδο, το εκπαιδευτικό σύστημα, το

θρησκευτικό αίσθημα, οι αξίες, τα ήθη και τα έθιμα, οι παραδόσεις κτλ.,

διαμορφώνουν και χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά των καταναλωτών και των

παραγωγών.

Μία ιδιαίτερα σπουδαία περιβαλλοντική μεταβλητή είναι ο βαθμός στον οποίο

μία κοινωνία εκτιμά την επιχειρηματικότητα και την επιχειρηματική δράση. Όταν

η επιχειρηματικότητα βρίσκεται υψηλά στην εκτίμηση μιας κοινωνίας, τότε

μπορεί να γίνει και φορέας κοινωνικής προόδου. Όταν συμβαίνει το αντίθετο και

οι επιχειρηματίες αντιμετωπίζονται με καχυποψία και πολλές φορές με απέχθεια

και δισταγμό, τότε ακόμη και οι πιο φιλόδοξοι και ικανοί κοινωνικοί φορείς,





52

έρχονται σε δίλημμα για το αν θα πρέπει να ακολουθήσουν μία επιχειρηματική

καριέρα. Είναι λοιπόν κρίσιμο να κατανοήσουμε το πολιτιστικό υπόδειγμα του

επιχειρηματία σε μια συγκεκριμένη κοινωνία.





53

ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 5





54

5.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ιστορικά η παρουσία των Μ.Μ.Ε. στην Ελλάδα ήταν και είναι εντονότατη.

Υιοθετώντας το όριο των 50 ατόμων, το οποίο έχει, καλώς ή κακώς, καθιερωθεί

να χρησιμοποιείται στην Ελλάδα ως το "κατώφλι" μεταξύ Μ.Μ.Ε. και "μεγάλων"

επιχειρήσεων, διαπιστώνουμε τα εξής:

α) Στο σύνολο της μη αγροτικής ελληνικής οικονομίας, οι επιχειρήσεις που

απασχολούν λιγότερα από 50 άτομα, αποτελούν το 99,5% του συνόλου των


β) Οι διατομεακές διαφοροποιήσεις στο ποσοστό αυτό είναι περιορισμένες (το

χαμηλότερο ποσοστό 96% σημειώνεται στον τομέα των ορυχείων).

γ) Το ποσοστό συμμετοχής των Μ.Μ.Ε. στη συνολική απασχόληση ήταν 74%

περίπου το 1988 (69% περίπου ήταν το 1978) με τάση περαιτέρω αύξησης.

δ) Το ποσοστό αυτό παρουσιάζει διαφορές μεταξύ των τομέων. Γενικά είναι

υψηλότερο στους τομείς υπηρεσιών (Εμπόριο, Ασφάλειες κ.ά.) και

χαμηλότερο στη Μεταποίηση (64%) και τα Ορυχεία (38%).

Εστιάζοντας την εξέταση στον τομέα της Μεταποίησης, διαπιστώνεται ότι η

πρώτη επισήμανση για μεγάλη συμμετοχή στις επιχειρήσεις που απασχολούν

μέχρι 50 άτομα είναι εν μέρει παραπλανητική. Και αυτό γιατί από τα ποσοστά

που αναφέρθηκαν, το 66% της απασχόλησης και το 94% των καταστημάτων

ανήκουν στην, από κάθε άποψη, "ιδιόμορφη" περίπτωση των "πολύ μικρών"

επιχειρήσεων με απασχόληση μέχρι 9 το πολύ άτομα. Και από αυτές, το

συντριπτικά μεγαλύτερο τμήμα τους αποτελείται από επιχειρήσεις 4 το πολύ

ατόμων.

Η διαπίστωση ότι ένα τόσο μεγάλο τμήμα των δυνητικών χρηστών μιας "εθνικής

πολιτικής για τις Μ.Μ.Ε." αποτελείται από επιχειρήσεις που απασχολούν 4 το

πολύ άτομα προσδίδει στο "πρόβλημα" διαμόρφωσης της κατάλληλης πολιτικής

ιδιαίτερο περιεχόμενο.





55

Από την άποψη της γεωγραφικής τους κατανομής, το μερίδιο των Μ.Μ.Ε. στον

αριθμό των επιχειρήσεων, σε καμία περιφέρεια δεν είναι χαμηλότερο του

99,3%. Στην απασχόληση, όπου το μέσο τους μερίδιο στο σύνολο της χώρας

είναι 57,6%, τα περιφερειακά τους μερίδια κυμαίνονται από 46,3% (Στερεά

Ελλάδα και Δυτική Μακεδονία) μέχρι 75,6% (Νησιά Αιγαίου).Τα μερίδια των

Μ.Μ.Ε. στην απασχόληση είναι υψηλότερα στις ακραίες δυτικές, νότιες και

ανατολικές περιφέρειες. Ακολουθούν οι βόρειες περιφέρειες -πλην της

Ανατολικής Μακεδονίας- και η Πελοπόννησος, ενώ είναι σχετικά χαμηλότερα

στον βασικό "κορμό" της ηπειρωτικής Ελλάδας (Δυτική Μακεδονία, εν μέρει

Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα, με εξαίρεση μάλιστα την περιφέρεια της

Πρωτεύουσας, όπου το μερίδιο εμφανίζεται αυξημένο). Επιστρέφοντας στον

τομέα της μεταποίησης, εξετάζουμε την τυχόν διαφοροποίηση της έντασης της

παρουσίας των Μ.Μ.Ε. στους διάφορους κλάδους. Όσον αφορά στον αριθμό

των επιχειρήσεων, τα μερίδια είναι σε όλους σχεδόν τους κλάδους πολύ υψηλά

(άνω του 90%). Οι μόνες εξαιρέσεις είναι οι κλάδοι καπνού και βασικής

μεταλλουργίας, όπου, λόγω των σημαντικών «εμποδίων εισόδου στον κλάδο»,

η παρουσία των Μ.Μ.Ε. περιορίζεται σε αρκετά χαμηλότερα επίπεδα (58% και

73% στους κλάδους καπνού και μεταλλουργίας αντίστοιχα το 1998).

Στην απασχόληση τα ποσοστά παρουσιάζουν μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις

μεταξύ των κλάδων, καθώς κυμαίνονται από 95,4% και 93,3% για την

επιπλοποιεία και τα δέρματα έως 7,6% και 9,8% για τον κανό και την

μεταλλουργεία. Όλοι οι άλλοι κλάδοι, ωστόσο, παρουσιάζουν ποσοστά που

ξεπερνούν το 64% και εκτείνονται έως και πέρα από το 95%, με εξαίρεση τους

κλάδους ποτών (43,3%), χαρτιού (35,4%), χημικών (29,2%), πετρελαιοειδών

(24,4%).





56

5.2. ΣΧΕΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ - ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΤΩΝ Μ.Μ.Ε.

Η μεγάλη διαφορά που παρατηρείται στα μερίδια των μεταποιητικών

Μ.Μ.Ε. στην προστιθέμενη αξία και στην απασχόληση είναι ενδεικτική της

σχετικά χαμηλότερης παραγωγικότητας, που παρατηρείται στις επιχειρήσεις

αυτές. Με τη σειρά της, η χαμηλή παραγωγικότητα αποτελεί το τελικό

αποτέλεσμα μιας ολόκληρης σειράς τεχνικών και οργανωτικών αδυναμιών που

χαρακτηρίζουν κυρίως τις Μ.Μ.Ε. Προκειμένου να τεκμηριωθεί η διαφορική

παραγωγικότητα ανάλογα με μέγεθος, υπολογίστηκαν, για το 1988 και το 1991,

τρεις εναλλακτικοί δείκτες παραγωγικότητας:

α) Ακαθάριστη αξία παραγωγής ανά απασχολούμενο.

β) Πωλήσεις ανά απασχολούμενο.

γ) Προστιθέμενη αξία ανά απασχολούμενο.

Είναι επίσης ενδιαφέρον να επισημανθεί η μειονεκτική θέση των επιχειρήσεων

αντανακλάται και στους εργαζόμενους σ’ αυτές, αφού και η μέση αμοιβή

εργασίας είναι και αυτή χαμηλότερη στις Μ.Μ.Ε.

Από την άποψη της δυναμικής στην ανάπτυξη των μεταποιητικών μικρών και

μεσαίων επιχειρήσεων, αξίζει να σημειωθεί ότι η κλαδική τους κατανομή τις

συγκεντρώνει σε κλάδους με επιδόσεις οι οποίες, από πολλές απόψεις

υστερούν! Ειδικότερα, οι Μ.Μ.Ε. εμφανίζονται να συμμετέχουν με ποσοστά

απασχόλησης και προστιθέμενης αξίας σε κλάδους οι οποίοι. παρουσιάζουν

σχετικά "πτωχές" επιδόσεις. Αντίθετα, στους κλάδους χαρακτηρίζονται ως

"προωθούμενοι" στην ελληνική μεταποίηση, η συμμετοχή των Μ.Μ.Ε. είναι

χαμηλότερη.





57

Ενδεικτικά αναφέρονται οι εξής περιπτώσεις:

• Στον κλάδο επίπλων σημειώνεται η υψηλότερη συμμετοχή Μ.Μ.Ε., ενώ ο

κλάδος κατατάσσεται 18ος (μεταξύ 20) από άποψη επιδόσεων.

• Ο κλάδος δέρματος-γούνας, με τη 2η υψηλότερη συμμετοχή Μ.Μ.Ε.,

κατατάσσεται 12ος στις επιδόσεις.

• Ο 6ος από άποψη συμμετοχής Μ.Μ.Ε. στην απασχόληση (5ος στην

προστιθέμενη αξία) κλάδος της ένδυσης και υπόδησης, κατατάσσεται μόνο

17ος στις επιδόσεις.

• Ο 7ος από άποψη συμμετοχής Μ.Μ.Ε. στην απασχόληση (8ος στην

προστιθέμενη αξία) κλάδος των προϊόντων από μέταλλο εμφανίζεται ως ο

"ουραγός" (20%) στην κατάταξη με βάση τις επιδόσεις.

Αντίθετα, τους κλάδους βασική μεταλλουργία, διύλιση πετρελαίου και

προϊόντα καπνού, οι οποίοι καταλαμβάνουν τις τρεις τελευταίες θέσεις στην

κατάταξη, με την ανάλογη συμμετοχή των Μ,Μ.Ε. στην απασχόληση και την

προστιθέμενη αξία, οι επιδόσεις τους κατατάσσουν στην 1η, την 3η και την 5η

θέση αντίστοιχα!

Ανακεφαλαιώνοντας τις παρατηρήσεις μας σχετικά με την έκταση και

ένταση παρουσίας των Μ.Μ.Ε. στην ελληνική οικονομία, καταλήγουμε στα εξής:

α) Η μικρομεσαία επιχείρηση στην Ελλάδα αποτελεί, από κάθε άποψη, την

τυπική επιχείρηση για την ελληνική οικονομία.

β) Μεταξύ αυτών ιδιαίτερα έντονη είναι η συμμετοχή των "πολύ μικρών"

επιχειρήσεων που απασχολούν μέχρι το πολύ 10 άτομα. Οι υπάρχουσες και

ευρύτατα χρησιμοποιούμενες στατιστικές αδικούν τις μικρές αυτές επιχειρήσεις,

αφού συχνά τις αγνοούν και εξειδικεύουν την παρατήρηση στις μονάδες άνω

των 10 ατόμων.

γ) Οι Μ.Μ.Ε. κυριαρχούν και προσδιορίζουν την οικονομική "ζωή" κάθε

τομέα, κάθε κλάδου και κάθε γεωγραφικής περιφέρειας.





58

δ) Η έντονη παρουσία των Μ.Μ.Ε. στον μεταποιητικό τομέα της ελληνικής

οικονομίας συνδυάζεται με έντονα σημάδια χαμηλής παραγωγικό-

τητας/ανταγωνιστικότητας. Επιπλέον, ανησυχητική είναι και η διαπίστωση ότι σε

περιορισμένο μόνο βαθμό οι επιχειρήσεις αυτές συμμετέχουν σε

δραστηριότητες οι οποίες χαρακτηρίζονται ως "προωθούμενες". Αντίθετα, σε

μεγάλο βαθμό εμφανίζονται "εγκλωβισμένες" σε κλάδους με χαμηλούς ρυθμούς

ανάπτυξης, χαμηλή κερδοφορία, αυξημένη διείσδυση εισαγωγών κ.τ.λ..

Η αναγνώριση της διαχρονικά σταθερής, αν όχι και επεκτεινόμενης,

παρουσίας τους, της γενικευμένης κυριαρχίας τους στα ποσοτικά μεγέθη όσον

αφορά στο αντικείμενο και της γεωγραφικά εκτεταμένης συμμετοχής τους στην

οικονομική ζωή των περιφερειών, αλλά και η διαπίστωση ότι η κλαδική

διασπορά τους δεν προοιωνίζει ευνοϊκές αναπτυξιακές προοπτικές καθιστούν

την πολιτική για τις ελληνικές Μ.Μ.Ε. και τους φορείς που εμπλέκονται στην

υλοποίηση τους ιδιαίτερα σημαντικό θέμα.

Οι αδυναμίες των Μ.Μ.Ε. είναι δυνατό να εντοπιστούν σε όλη τη "διαδρομή"

ενός τυπικού "κύκλου ζωής" μιας επιχείρησης. Από την εμφάνιση της

επιχειρηματικής ιδέας και την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, τη δημιουργία

της επιχείρησης και την οργάνωση της, την επέκταση της μέσω επενδύσεων

και, τέλος, στις περιπτώσεις επιχειρηματικής αποτυχίας, τη διακοπή λειτουργίας

της.

Σύμφωνα πάντως με διάφορες έρευνες και μελέτες, αλλά και από τη γενική

αντίληψη που υπάρχει για τους τρόπους οργάνωσης και λειτουργίας των

Μ.Μ.Ε., οι κυριότερες αδυναμίες των Μ.Μ.Ε. έγκειται στα εξής:

1. Ελλείψεις στην προετοιμασία της ίδρυσης τους. Στους περισσότερους κλά-

δους της μεταποίησης και των υπηρεσιών, τα "εμπόδια εισόδου" είναι σχετικά

χαμηλά. Αυτό ενθαρρύνει στην ανάληψη επιχειρηματικής δράσης, για την οποία

όμως οι νέοι επιχειρηματίες δεν είναι πάντα επαρκώς προετοιμασμένοι. Το

θέμα αυτό εξετάζεται και στο πλαίσιο της εμπειρικής μας έρευνας.





59

Έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει αυξημένη τάση για ίδρυση νέων επιχειρήσεων

στους τομείς των προσωπικών υπηρεσιών (π.χ. κομμωτήρια), του λιανικού

εμπορίου, των επισκευών αυτοκινήτων και των εστιατορίων, τομέων, δηλαδή,

όπου απαιτείται βέβαια κάποια τεχνική εμπειρία, αλλά ταυτόχρονα είναι εύκολο

να θεωρηθεί ότι η εμπειρία αυτή είναι η μοναδική προϋπόθεση επιτυχίας.

Σημειώνεται στο σημείο αυτό ότι δεν έχουν αναπτυχθεί στην Ελλάδα, μέχρι

σήμερα τουλάχιστον, προγράμματα "καλλιέργειας της επιχειρηματικότητας" και

"προετοιμασίας νέων επιχειρηματιών". Η "θνησιμότητα" των Μ.Μ.Ε. είναι

αυξημένη, συνήθως μέσα στα 2 πρώτα χρόνια λειτουργίας, και είναι

χαρακτηριστικό ότι, όπως από διάφορες έρευνες έχει προκύψει, οι κυριότεροι

λόγοι αποτυχίας (ανεπάρκεια κερδών, έντονος ανταγωνισμός, προβλήματα

εξασφάλισης χρηματοδότησης), είναι ακριβώς αυτοί που θα μπορούσαν να

είχαν αποφευχθεί, αν είχε προηγηθεί κατάλληλη προετοιμασία.

2. Προβλήματα εξασφάλισης συντελεστών παραγωγής. Είτε πρόκειται για

κεφάλαια πάγιων επενδύσεων είτε για κεφάλαια κίνησης είτε για εξειδικευμένο

εργατικό - τεχνικό - διοικητικό προσωπικό είτε, τέλος, για τεχνολογία

παραγωγής, οι Μ.Μ.Ε. βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, έναντι των μεγαλύτερων

ανταγωνιστών τους. Σε κάποιο βαθμό τα προβλήματα οφείλονται σε

εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. ελλείψεις στο πεδίο χρηματοδοτικών "εργαλείων"

ή ανεπάρκεια στην τεχνική εκπαίδευση). Σε μεγάλο όμως βαθμό είναι και

αποτέλεσμα εσωτερικών αδυναμιών, όπως ανεπάρκεια στην εκπαίδευση των

ίδιων των επιχειρηματιών και της οργάνωσης των επιχειρήσεων τους (π.χ.

απουσία business plans, άγνοια βασικών αρχών διαχείρισης διαθεσίμων και

ελέγχου αποθεμάτων, αδυναμία αναγνώρισης των αναγκών τους σε ειδικότητες

τεχνικού και διοικητικού προσωπικού κ.λ.π.).

Προβλήματα διάθεσης του προϊόντος. Οι Μ.Μ.Ε. προσανατολίζονται κυρίως

στην εθνική αγορά, συνήθως μάλιστα μόνο στις τοπικές τους αγορές.

Παρατηρείται ότι δεν γνωρίζουν επαρκώς ούτε καν τις αγορές των άλλων

περιφερειών της Ελλάδας και, πολύ περισσότερο, υπολείπονται κατά πολύ σε

3.





60

εξωστρέφεια των πιο μεγάλων επιχειρήσεων (λόγος εξαγωγών / συνολικών

πωλήσεων).

Χαρακτηριστικές είναι επίσης οι αδυναμίες των Μ.Μ.Ε. που προκαλούνται και

διαιωνίζονται λόγω και της περιορισμένης τους συμμετοχής σε εθνικά, κοινοτικά

ή συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα (τεχνολογικά, εκπαιδευτικά). Η απουσία

τους από τέτοια προγράμματα αποδίδεται σε έλλειψη ενημέρωσης, αδυναμία

αξιολόγησης του οφέλους από τη συμμετοχή, τεχνική αδυναμία να

ανταποκριθούν στις προϋποθέσεις συμμετοχής (τεκμηρίωση, διαχείριση,

εξασφάλιση ίδιας συμμετοχής).


Οι ΜΜΕ στην Ελλάδα

4.





61






62

Πηγή: Γ.Γ.ΕΣΥΕ/ Μητρώο Επιχειρήσεων 2002



http://www.statistics.gr/table_menu.asp?dt=0&sb=SBR_1&SSnid=Μητρώα%20Επιχειρήσεων



63

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

6





64

6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το κεφάλαιο ασχολείται με τη διεθνοποίηση και τη ΜΜΕ εταιρία. Ξεκινά

με μερικές σκέψεις περί του ανερχόμενου χαρακτήρα των μικρομεσαίων

επιχειρήσεων ως παράγοντες διαμόρφωσης της διεθνούς αγοράς και με τις

οικονομικές και τεχνολογικές επιταγές που έχουν κατευθύνει τη χάραξη

πολιτικής και την έρευνα στη διεθνοποίηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

από τη δεκαετία του ’70. Έπειτα, εξετάζει θεωρίες περί διεθνοποίησης των

μικρών εταιριών, περιλαμβάνοντας παρόμοιες προσεγγίσεις, όπως το στάδιο

εξέλιξης προτύπων και τις προοπτικές βασισμένες σε στρατηγική/ πόρους. Οι

περαιτέρω συζητήσεις, επικεντρώνονται στους παράγοντες που παρακινούν

την διεθνοποίηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, το εύρος και την ποικιλία

εμποδίων τα οποία την παρεμποδίζουν, τις λήψεις αποφάσεων και τα ειδικά

χαρακτηριστικά της επιχείρησης που αυξάνουν τις πιθανότητες της επιτυχούς

εισόδου των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στη διεθνή αγορά και τα μέτρα

πολιτικής τα οποία βοηθούν στη διεθνοποίηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

στις χώρες του ΟΟΣΑ.

6.2. ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΜΙΚΡΗ ΕΤΑΙΡΙΑ.

Ένα από τα κύρια ορόσημα στις επιχειρήσεις του 20ου αιώνα είναι η

εξαιρετική ανάπτυξη της διεθνοποίησης των εταιριών. Ωθούμενες από

σημαντικές και συνεχόμενες προόδους στην παραγωγή, στις μεταφορές, στον

τομέα της τεχνολογίας πληροφοριών, στα χρηματοοικονομικά συστήματα, στα

ρυθμιστικά περιβάλλοντα και στα δίκτυα επιχειρήσεων, οι εταιρίες – μεγάλες και

μικρές – καθιέρωσαν ολοένα και μεγαλύτερη διεθνή δραστηριότητα, ώστε να

επωφεληθούν των τεχνολογικών και οργανωτικών πλεονεκτημάτων, καθώς και

των μειωμένων επιχειρησιακών δαπανών και κινδύνων. Το γεγονός ότι οι

μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν είναι ασήμαντοι παράγοντες σε αυτό το

μεταβαλλόμενο τοπίο είναι εμφανές στην έκθεση του ΟΟΣΑ (1997 α) που





65

δείχνει ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται διεθνώς

συνεισφέρουν περίπου το 25 – 35% των εξαγωγών σε βιομηχανοποιημένα

προϊόντα παγκοσμίως συμβάλλοντας έτσι με τις εξαγωγές τους στο ΑΕΠ,

αντιπροσωπεύοντας το 4–6% των χωρών του ΟΟΣΑ και το 12% των Ασιατικών

οικονομιών.

Αυτό φαίνεται πολύ διαφορετικό από την περίοδο, όχι πολλά χρόνια

πριν, κατά την οποία η διεθνοποίηση αντιμετωπιζόταν ως ο τομέας των

μεγάλων εταιριών. Βασιζόμενοι στην υποτιθέμενη έλλειψη πιθανοτήτων για

δραστηριότητες στη διεθνή αγορά, οι περισσότερες κυβερνήσεις, οι υπεύθυνοι

χάραξης πολιτικής και οι ερευνητές, οι οποίοι προσπάθησαν να προωθήσουν

εθνικές οικονομικές θέσεις μέσω δραστηριοτήτων στο εξωτερικό, αγνοούσαν τις

μικρές εταιρίες. Αυτό, εξηγεί γιατί οι επικρατέστερες θεωρίες και τα πρότυπα

διεθνοποίησης – κύκλος ζωής προϊόντων, προβλήματα της αγοράς,

διεθνοποίηση (κόστος συναλλαγών) και το επιλεκτικό παράδειγμα – έχουν

κυρίως ένα επίκεντρο πολυεθνικής εταιρίας (πολυεθνική εταιρία), εξηγώντας τις

συνθήκες υπό τις οποίες οι πολυεθνικές εταιρίες διευρύνουν και εδραιώνουν τις

δραστηριότητες τους ( κυρίως την παραγωγή) στο εξωτερικό.

Οι σοβαρές δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι Δυτικές πολυεθνικές

εταιρίες στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980, και τα

επακόλουθα στις εθνικές τους οικονομίες, εξυπηρέτησαν στην έκθεση της

αδυναμίας αυτής της αποκλειστικής εξάρτησης στη μεγάλη εταιρία. Λόγω της

κρίσης του πετρελαίου το 1973/4, της αποδυναμωμένης παγκόσμιας ζήτησης,

του έντονου διεθνούς ανταγωνισμού από την Ιαπωνία και τις πρόσφατα

εκβιομηχανισμένες χώρες, και των νέων επαναστατικών τεχνολογιών, οι Δυτικές

πολυεθνικές εταιρίες έχασαν τον έλεγχο στο διεθνές εμπόριο και

υποχρεώθηκαν σε κλείσιμο εργοστασίων, περικοπές και αναδιάρθρωση

διαδικασίας. Οι κυβερνήσεις τους σύντομα αντέδρασαν με μαζικά προγράμματα

απελευθέρωσης των τιμών και ιδιωτικοποιήσεις. Ωστόσο από το πλεόνασμα σε

ανθρώπινο δυναμικό που προέκυψε, δημιουργήθηκαν πολλές νέες, μικρές





66

εταιρίες –των οποίων τον σχηματισμό ενδυνάμωσαν οι ανερχόμενες τάσεις

στην εργολαβία, η μεγαλύτερη ζήτηση υπηρεσιών και η μικροηλεκτρονική

(Bell,1994).Μεταγενέστερα στοιχεία από τον τομέα της οικονομικής συμβολής

της μικρής εταιρίας αναφέρθηκαν σε μια σειρά ερευνών, κυρίως σε αυτές του

Bolton Commision (1971) στο Ηνωμένο Βασίλειο, του Birchs (1979,1981) στις

ΗΠΑ και στων Storey και Johnson (1987) στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Ωστόσο, ανησυχίες εκφράστηκαν για τη δυσανάλογη υποεκπροσώπηση των

μικρών εταιριών στη διεθνή αγορά. Οι Cannon και Willis(1981) παραδείγματος

χάρη, παρατήρησαν ότι ενώ οι μικρές εταιρίες αποτελούσαν το 25% περίπου

του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, του Ηνωμένου Βασιλείου συνεισέφεραν

στο λιγότερο από το 10% όλων των εξαγωγών σε βιομηχανοποιημένα

προϊόντα. Ακόμα περισσότερο οξυδερκής ήταν η ένδειξη ότι μια σημαντική

μερίδα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που είχαν εξαγωγικές δυνατότητες,

είχαν περιοριστεί σε εγχώριες δραστηριότητες, έχοντας τη λανθασμένη

«αντίληψη ότι το μέγεθος είναι ένα ανυπέρβλητο μειονέκτημα» στην

διεθνοποίηση ( Bolton Report 1971).Δεν εξέπληξε λοιπόν ιδιαίτερα το γεγονός

ότι όταν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ήρθαν αντιμέτωποι με τα ανερχόμενα

ελλείμματα του ισοζυγίου πληρωμών και ένα αδρανή τομέα μεγάλων εταιριών,

άρχισαν να επικεντρώνονται στην εξέλιξη της ελάχιστης εξαγωγικής

δυνατότητας των μικρότερων εταιριών (Bell1994). Αυτό το ευνοϊκό κλίμα

πολιτικής, μετέτρεψε την διεθνοποίηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε

σημαντικό πεδίο εξέτασης – μια κατάσταση η οποία εξακολούθησε να υπάρχει.





67

6.3. ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ :

ΕΝΝΟΙΕΣ, ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΟΣ.

Ο όρος «διεθνοποίηση», κοινώς αναφέρεται στη διαδικασία

αυξανόμενης ανάμιξης σε διεθνείς δραστηριότητες (Welch και Luostarinen,

1998). Περιγράφει το φάσμα που επεκτείνεται από την πρώτη δραστηριότητα

εισαγωγής της εταιρίας ή την επέκταση εκτός περιφερείας, ή την «εγχώρια

διεθνοποίηση», στην πλήρη παγκοσμιοποίηση (Wiedersheim-Paul et al, 1978,

Luostarinen, 1994) . Η πλήρης παγκοσμιοποίηση χαρακτηρίζεται από τη

δημιουργία βιομηχανικών εγκαταστάσεων και τις θυγατρικές μάρκετινγκ σε

σημαντικές περιοχές διεθνώς, από εκτεταμένη ανταλλαγή κεφαλαίων/ εισροών,

μάρκετινγκ εκροών/ παραγωγών εκτός συνόρων και από την παγκόσμια

ενοποίηση και συντονισμό των πόρων και εργασιών επιδιώκοντας τον

παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η διεθνοποίηση που ενίοτε χρησιμοποιείται εναλλάξ

με την παγκοσμιοποίηση (την πιο εξελιγμένη της μορφή), επιτυγχάνεται μέσω

μιας ποικιλίας μεθόδων εισόδου στη διεθνή αγορά και ανάπτυξης (Young,

1990). Αυτές οι μέθοδοι περιλαμβάνουν εξαγωγές, παραχωρήσεις αδειών,

δικαιοχρήσεις, συμβάσεις μάνατζμεντ, συμβάσεις παροχής ολοκληρωμένων

έργων, βιομηχανικές συμβάσεις, διεθνείς υπεργολαβίες, συμφωνίες

βιομηχανικών συνεργασιών, συμβατικές κοινοπραξίες, ίδια κεφάλαια, ολικώς

ελεγχόμενες θυγατρικές, συγχωνεύσεις και εξαγορές, και στρατηγικές

συνεργασίες.

Πολλοί συγγραφείς προσπάθησαν να ταξινομήσουν τις μεθόδους

διεθνοποίησης. Αυτό το κεφάλαιο χρησιμοποιεί την προσέγγιση του Luostarinen

(1980), στην οποία οι διαφορές μεταξύ της εγχώριας παραγωγής και της

παραγωγής στο εξωτερικό, και οι άμεσες και έμμεσες επενδύσεις , προσέφεραν

στοιχεία χρήσιμα για την κατανόηση της διεθνοποίησης των μικρομεσαίων

επιχειρήσεων έναντι των μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Σε γενικές γραμμές, η

πρόοδος από τις μεθόδους διεθνοποίησης με εγχώρια βάση στις μεθόδους

παραγωγής στο εξωτερικό, και από τις μεθόδους έμμεσων επενδύσεων σε





68

αυτές των άμεσων επενδύσεων, έχει χαρακτηριστεί από αυξημένες δεσμεύσεις/

μεταφορές πόρων και από κινδύνους. Δεδομένων των προφανών διαφορών

τους στους πόρους (χρηματοοικονομικούς και διαχειριστικούς) και στην

προσέγγιση (ρίσκο / έλεγχος), οι μικρές εταιρίες τείνουν να υιοθετούν

παρεκκλίνουσες μεθόδους διεθνοποίησης. Είναι πράγματι πιθανόν, οι

μικρομεσαίες επιχειρήσεις να εφοδιάσουν τις διεθνείς αγορές τους από

εγχώριες βάσεις παραγωγής (μέσω έμμεσων και άμεσων εξαγωγών, και

θυγατρικών πωλήσεων/ παροχής υπηρεσιών). Αυτό εξηγεί γιατί το μεγαλύτερο

μέρος της βιβλιογραφίας σχετικά με τη διεθνοποίηση των μικρομεσαίων

επιχειρήσεων, προέρχεται από έρευνες πάνω στις εξαγωγές.

Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ (1997α), η συμμετοχή στις

εξαγωγές των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε κάθε οικονομία των χωρών του

ΟΟΣΑ και της Ασίας που έχει αξιολογηθεί κυμαίνονται μεταξύ του 15% και 50%,

με 20% και 80% όντας αντιστοίχως ενεργοί εξαγωγείς . Γενικώς, η διεθνοποίηση

των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι μεγαλύτερη σε μικρές, ανοιχτές

οικονομίες και λιγότερη σε μεγαλύτερες, πιο ανεξάρτητες οικονομίες. Αυτό

ωστόσο δεν ισχύει πάντα. Η Γαλλία και η Ιταλία διαθέτουν ακόμα το 30% και το

70% αντιστοίχως των εξαγωγών συνεισφερόμενων από μικρομεσαίες

επιχειρήσεις, ενώ η διεθνοποίηση σε μικρές, ανοιχτές οικονομίες όπως αυτές

της Αυστραλίας, της Μαλαισίας και της Ελλάδας, είναι μικρότερη από την

αναμενόμενη (ΟΟΣΑ, 1997 α).





69

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5. Τύποι εισόδου και εξέλιξης στη διεθνή αγορά.

Παραγωγή σε εγχώρια αγορά Παραγωγή στο εξωτερικό

Εργασίες μάρκετινγκ μη-

άμεσης επένδυσης

Εργασίες μάρκετινγκ άμεσης

επένδυσης

Εργασίες μάρκετινγκ μη-

άμεσης παραγωγής

Εργασίες μάρκετινγκ άμεσης

παραγωγής

- Έμμεσες εξαγωγές αγαθών - Θυγατρικές προώθησης - Παραχώρηση αδειών - Συνέλευση

πωλήσεων Ολοκληρωτική

-Άμεσες εξαγωγές αγαθών Δικαιοχρήσεις κυριότητα

- Μονάδες αποθήκευσης κοινοπραξιών.

- Εξαγωγές υπηρεσιών εμπορευμάτων - Κατασκευές με

Μετοχές

συμβόλαιο/ μειοψηφίας

-Εξαγωγές τεχνογνωσίας - Μονάδες υπηρεσιών Διεθνής

Βαθμιαία

υπεργολαβία μείωση

συμφωνιών

- Εξαγωγές μερικού έργου - Θυγατρικές πωλήσεων - Εργασία παροχής -Κατασκευή

ολοκληρωμένου

έργου

Πηγή : Luostarinen (1980)

Το γεγονός ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν περιορίζουν τις προσπάθειες

τους στο διεθνή χώρο των εξαγωγών ωστόσο, είναι εμφανές από την

ανερχόμενη τάση προς την υιοθέτηση περισσότερων άμεσων τύπων διεθνούς

μάρκετινγκ από τις μικρές εταιρίες, περιλαμβάνοντας άμεσες ξένες επενδύσεις

χαμηλού επιπέδου, στρατηγικές συνεργασίες, παραχωρήσεις αδειών, κοινές

επιχειρήσεις [κοινοπραξίες] και παρεμφερείς μεθόδους βασισμένες σε

συνεργασίες (Oman, 1984, Young, 1987). Μια ερευνά του ΟΟΣΑ (1997 α),

δείχνει την έκταση της διεθνοποίησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

κατ΄αυτον τον τρόπο: «περίπου το 10% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

δεσμεύονται σε αλλοδαπές άμεσες επενδύσεις και περίπου 10% ή

περισσότερες ξένες επενδύσεις φαίνεται να είναι αποδοτέες στις μικρομεσαίες

επιχειρήσεις. Περίπου το 10% με 15% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων έχουν

άδειες, δικαιοχρήσεις, ή άλλες διευκολύνσεις με εταιρίες εκτός των χωρών τους.

Εκτιμάται ότι περίπου το 1% ή λιγότερο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων





70

(30.000 με 40.000), μπορούν να θεωρηθούν παγκόσμιες, υπό την έννοια της

ενεργής ύπαρξης σε πολλαπλές χώρες και /ή σε αρκετές ηπείρους, ή έχοντας

την ικανότητα να λειτουργούν οπουδήποτε κρίνουν σκόπιμο, άλλο ένα 5 με 10%

των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε βιομηχανία, μπορεί να θεωρηθεί ευρέως

διεθνοποιημένες, με ένα περαιτέρω 10 με 20% ενεργό σε πάνω από τρεις ξένες

χώρες.»

Αυτές οι διεθνώς ενεργές μικρομεσαίες επιχειρήσεις αναπτύσσονται

γρηγορότερα από τις αντίστοιχες εγχώριες επιχειρήσεις. Αυτές στα

εξειδικευμένα τμήματα των αγορών και στις νέες βιομηχανίες

(συμπεριλαμβανομένων εκείνων της υψηλής τεχνολογίας), αποτελούν το

ταχύτερα αναπτυσσόμενο τμήμα(20%), ενώ εκείνες των παραδοσιακών

βιομηχανιών (περίπου 50%) διεθνοποιούνται προοδευτικά μέσω των

εξαγωγών. Φαίνεται πράγματι, ότι οι περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις

βλέπουν πλέον ότι η διεθνοποίηση δεν είναι μόνο της μόδας αλλά επιβάλλεται.

Αυτό βασίζεται στη συνειδητοποίηση της πιθανής αρνητικής επίδρασης των

εσωτερικών πιέσεων της διεθνοποίησης στις εταιρίες που παραμένουν

αδρανείς και δεν δραστηριοποιούνται στο διεθνή χώρο. Όπως αναφέρει ο

ΟΟΣΑ (1997 α), πιθανόν το λιγότερο του 40% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

προστατεύονται από τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, και η αναλογία

τέτοιων εταιριών (κυρίως επιχειρήσεις μικρών υπηρεσιών), αναμένεται να

μειωθεί στο 20%. Αυτό δεν υποδηλώνει ότι οι εταιρίες υπηρεσιών δεν είναι

ενεργές στο διεθνή χώρο. Πολλές έχουν ένα αυξανόμενα σημαντικό ρόλο

( Erramilli και Rao, 1990,Sharma, 1993, Hellman, 1996), παρότι οι δυσκολίες

στη μέτρηση δεν άφηναν να φανεί μια γενική εικόνα της έκτασης των

υπηρεσιών της διεθνοποίησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Θα πρέπει να

σημειωθεί παρόλα αυτά, ότι οι ευκόλως μετρήσιμες εξαγωγές των φυσικών

βιομηχανικών προϊόντων συνοδεύονται συχνά από σημαντική διεθνή

δραστηριότητα υπηρεσιών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων,

συμπεριλαμβανομένης της εξυπηρέτησης πελατών, του σχεδιασμού, διανομής,

μάρκετινγκ κτλ (ΟΟΣΑ, 1997 α)





71

Πίνακας 4. Υπολογισμοί της έκτασης της διεθνοποίησης των μικρομεσαίων


[ Ποσοστά ]

Εξαγωγές από ΜΜΕ Ποσοστό εξαγωγών

των ΜΜΕ Σημειώσεις

Αυστραλία 5–10% 0–100 υπάλληλοι

Βέλγιο 20* 0–500 υπάλληλοι

Καναδάς 14* 5–200 υπάλληλοι

Δανία 46* <500 υπάλληλοι

Φινλανδία 23*

Γαλλία 26

Ελλάδα εξαγωγές ΜΜΕ ως % του κύκλου

εργασιών=15–20%

Ιρλανδία 25

Ιταλία 52.7

68

80

83

<500 υπάλληλοι

51–100 υπάλληλοι



Ιαπωνία 13.5

30–35

<300 άμεσες

<300 έμμεσες

Ολλανδία 26

17

43

67

<100 άμεσες + έμμεσες



100+υπάλληλοι

Πορτογαλία – – δεν υπάρχουν διαθέσιμοι αρ.

Ισπανία

18

50

70

<20 υπάλληλοι



Σουηδία 36 <200 υπάλληλοι

Ελβετία 40





72

[ Ποσοστά ]

Εξαγωγές από ΜΜΕ Ποσοστό εξαγωγών

των ΜΜΕ Σημειώσεις

Ηνωμένο

Βασίλειο 16–20

Ηνωμένες

Πολιτείες 11* 12*

Κίνα 40–60

Δημοκρατία

της Κορέας 40

Ινδονησία 10.6

Κινεζική Ταϊπέϊ 56

Ταϊλάνδη 10

Μαλαισία 15

Σιγκαπούρη 16

Βιετνάμ 20

*Βιομηχανία

Πηγή: ΟΟΣΑ (1997 α), Παγκοσμιοποίηση και Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις, τομος.1.,

copyright © ΟΟΣΑ 1997.





73

6.4. ΕΞΗΓΩΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ.

Η διεθνοποίηση των εταιριών έχει μελετηθεί από την προοπτική τόσο της

εξέλιξης των εξαγωγών (αφορά κυρίως τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις), όσο και

την ανάκαμψη των πολυεθνικών εταιριών (Bell και Young, 1998). Εστιάζοντας

στη διεθνοποίηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, τρεις θεωρητικές

προοπτικές μπορούν να εντοπιστούν:

Οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις στα στάδια εξέλιξης (ή διαδικασία

διεθνοποίησης).

Η Θεωρία δικτύου.

Οι Προοπτικές βάσει πόρων, βάσει στρατηγικής επιχειρήσεων και

απρόβλεπτων δαπανών.

6.4.1. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Μια σειρά «προτύπων διαδικασίας» προέκυψαν προς εξήγηση της

διαδικασίας της ανάπτυξης της εταιρίας κατά τη διεθνοποίηση. Σε όλα αυτά

τα πρότυπα, η αντίληψη της ανάπτυξης των εξαγωγών ως επακόλουθη

διαδικασία «με στάδια», είναι κοινή. Προέρχονται από τη θεωρία

συμπεριφοράς της εταιρίας (Cyerth και March, 1963) και τη θεωρία

ανάπτυξης της εταιρίας του Penrose (1959). Σύμφωνα με τους θεωρητικούς

των «σταδίων», οι εταιρίες υιοθετούν μια μέθοδο οριακής εξελικτικής

προσέγγισης στις αγορές εξωτερικού, εμβαθύνοντας σταδιακά την δέσμευση

και τις επενδύσεις τους με αυξανόμενη γνώση και εμπειρία στη διεθνή αγορά,

με περισσότερο θετική αντίληψη των κινδύνων και τα λοιπά (Johanson και

Vahlne, 1977,1978,1990). Θεωρείται ότι οι εταιρίες αρχικά στοχεύουν σε

γειτονικές «πολιτιστικά κοντινές» χώρες και στη συνέχεια εισάγονται στις

αγορές εξωτερικού με διαδοχικά μεγαλύτερη πολιτιστική απόσταση. Ο όρος

«πολιτιστική απόσταση» αναφέρεται στη γεωγραφική απόσταση γειτνίασης,

τη γλώσσα, την κουλτούρα, τα πολιτικά συστήματα και τους επιχειρησιακούς





74

παράγοντες, όπως τη βιομηχανική δομή και το ανταγωνιστικό περιβάλλον

(Zafarullah et al.1998).

Πρωτοπόρος αυτής της προσέγγισης ήταν ο Johanson, και το πρότυπο

αντίληψης της εξέλιξης και της αυξανόμενης δέσμευσης σε αγορές του

εξωτερικού του Vahlne (1977), το οποίο συνέθεσε βάση της έρευνας του

Johanson και του Wiedersheim-Paul περί των ενεργειών διεθνοποίησης

τεσσάρων Σουηδικών εταιριών στα αρχικά τους στάδια. Διαπίστωσαν ότι η

διαδικασία διεθνοποίησης ήταν η συνέπεια μιας αλληλουχίας αυξητικών

αποφάσεων, παρά μεγάλων, θεαματικών επενδύσεων. Εντοπίστηκαν

τέσσερα διαφορετικά στάδια σχετικά με την διεθνή ανάμιξη μιας εταιρίας:

1 μη τακτικές εξαγωγές

2 εξαγωγές μέσω ανεξάρτητης εκπροσώπησης (παράγοντας)

3 θυγατρικές πωλήσεων

4 παραγωγή/ βιομηχανία

Όπως δήλωσαν οι Johanson και Vahlne(1990) : [η δέσμευση της εταιρίας σε

μια συγκεκριμένη αγορά του εξωτερικού αναπτύσσεται σύμφωνα με μια

αλυσίδα εγκατάστασης, δηλαδή, στην αρχή δεν επιτελούνται δραστηριότητες

εξαγωγής στη αγορά, έπειτα διενεργούνται εξαγωγές μέσω ανεξαρτήτων

αντιπροσώπων, αργότερα μέσω θυγατρικής πωλήσεων, και τελικά, μπορεί

να ακολουθήσει και η παραγωγή.]

Μια περαιτέρω διάσταση προστέθηκε στο πρότυπο διεθνοποίησης από τον

Wiedersheim-Paul , (1978), ένα πρότυπο προ-εξαγωγικής συμπεριφοράς, το

οποίο διεύρυνε την αλυσίδα εγκατάστασης αντίθετα για να συμπεριλάβει το

στάδιο πριν την εξαγωγή. Η εκκίνηση των εξαγωγών διαπιστώθηκε ότι

επηρεάστηκε από την αλληλεπίδραση μεταξύ των «παραγόντων που

προκαλούν προσοχή» και του ατόμου-υπευθύνου λήψης αποφάσεων, μεταξύ

του περιβάλλοντος και του ιστορικού της εταιρίας, συμπεριλαμβανομένης της

εμπειρίας σε επέκταση εκτός περιοχής (εγχώρια διεθνοποίηση). Κατά αυτόν

τον τρόπο, το πρότυπο αλυσίδας εγκατάστασης, επιχειρεί να εξηγήσει την όλη





75

διαδικασία διεθνοποίησης μιας εταιρίας, από το προ-εξαγωγικό στάδιο στο

μετά-εξαγωγικό στάδιο, συμπεριλαμβάνοντας τις άμεσες ξένες επενδύσεις.

Θα έπρεπε να ληφθεί γνώση των διαφορών στις υιοθετημένες από αυτούς

τους «θεωρητικούς των σταδίων. Ο Anderson (1993) λόγω χάρη, έκανε τη

διάκριση μεταξύ των « προτύπων διεθνοποίησης της Ουψάλα » και τα

πρότυπα σχετικά με τον νεωτερισμό. Ενώ το πρώτο αναφέρεται καθαρά στα

πρότυπα που προέκυψαν από μια Σουηδική σχολή αυτού του τύπου, η

σύνθεση του δευτέρου δεν είναι τόσο σαφής. Φαίνεται ωστόσο σωστό να

συμπεριλάβουμε ως πρότυπα σχετικά με την καινοτομία, τις εργασίες αυτές

που παρουσιάζουν τις εξαγωγικές εξελίξεις ως ένα κύκλο υιοθέτησης

νεωτερισμού (Lee και Brasch,1978, Reid, 1981), και αυτούς που το θεωρούν

ως μια «καμπύλη εκμάθησης», επηρεασμένη από εξωγενή ερεθίσματα που

προκαλούν προσοχή (πχ. αυθόρμητες εντολές ή έρευνα) και εσωτερικούς

παράγοντες όπως διευθυντικές φιλοδοξίες και πλεονάζουσα παραγωγική

ικανότητα (Bilkey και Tesar, 1977, Cavusgil, 1980, Czinkota και Johnston,

1982, Crick; 1995). Ο πραγματικός αριθμός των υποβαλλόμενων «σταδίων»

από τις εταιρίες που διεθνοποιούνται, διαφέρει επίσης σύμφωνα με τα

πρότυπα, αλλά αυτό, όπως παρατήρησε ο Anderson (1993), [μάλλον δείχνει

σημασιολογικές διαφορές παρά πραγματικές διαφορές αναφορικά με τη φύση

της διαδικασίας της διεθνοποίησης]. Οι κύριες επισημάνσεις του

Anderson(1993) ωστόσο, είναι η έλλειψη ορθού σχεδιασμού για την εξήγηση

τη διαδικασία της εξέλιξης», η έλλειψη σαφών ορίων μεταξύ των σταδίων και

η έλλειψη «δοκιμασιών εγκυρότητας και αξιοπιστίας.

Πρόσφατα πορίσματα σχετικά με μια νέα κατηγορία εταιριών, ποικιλοτρόπως

αναφερόμενες ως «γεννημένες παγκόσμιες», «παγκόσμιες start-up εταιρίες»,

«Νέα Διεθνή Εγχειρήματα», «start-up εταιρίες υψηλής τεχνολογίας» και

«παθιασμένοι διεθνιστές», ενίσχυσαν τις πρωτύτερες ενδείξεις, οι οποίες

αμφισβητούσαν τη σχέση των θεωριών των σταδίων, ως προς τις

επιχειρηματικές εταιρίες υψηλής τεχνολογίας (Bell, 1995), τις εταιρίες

υπηρεσιών (Sharma και Johanson, 1987, Lindqvist, 1988, Engwall και





76

Wellenstal, 1988) και τους υπεργολάβους (Anderson et al. 1995). Όπως

εξηγεί ο Bell (1995), οι θεωρίες «σταδίων» χρησιμοποιούν γραμμικά

πρότυπα για να εξηγήσουν τη δυναμική, διαδραστική συμπεριφορά. Ο Clark

et al.(1997), σχολίασε ότι το πρότυπο εγκατάστασης ήταν μια από τις

τακτικές για άμεσες ξένες επενδύσεις, παρατηρώντας ότι οι [επιχειρήσεις

συχνά παρακάμπτουν τα ενδιάμεσα στάδια για αλλοδαπές άμεσες

επενδύσεις]. Ο Cavusgil (1984), υπήρξε ακόμα πιο ευθύς ׃ [ η συντριπτική

επιτυχία των μικρότερων, υψηλής προστιθέμενης αξίας εξαγωγέων

(«γεννημένοι παγκόσμιοι»), δυσφημίζουν τη λαϊκή σοφία που θέλει τις

επιχειρήσεις να επιδιώκουν τις εξαγωγικές ευκαιρίες προσεκτικά, με σταδιακά

βήματα]. Αρκεί να ειπωθεί ότι η [θεωρία σταδίων έχει αξία ως πλαίσιο για

σκοπούς κατάταξης παρά για την κατανόηση της διαδικασίας

διεθνοποίησης.], (Turnbul1987). Έχουν επίσης, ελάχιστη σχέση [δεδομένου

ότι απλώς προσδιορίζουν τα πρότυπα διεθνοποίησης ορισμένων

επιχειρήσεων – αλλά όχι άλλων – και καθώς αδυνατούν να εξηγήσουν

επαρκώς τις διαδικασίες που συνεπάγονται.] (Bell και Young, 1998). Ο

Madsen και Servais, προσπάθησαν να διευκρινίσουν την κατάσταση,

κατηγοριοποιώντας τις επιχειρήσεις που διεθνοποιούνται σε τρεις ομάδες ׃

πρώτον, οι παραδοσιακοί εξαγωγείς των οποίων τα πρότυπα διεθνοποίησης

αντικατοπτρίζουν κατά ένα μεγάλο βαθμό το παραδοσιακό πρότυπο

διαδικασίας, δεύτερον, οι επιχειρήσεις που υπερπηδούν ορισμένα στάδια ,

πχ. οι « οι αργοπορημένες εταιρίες», που κάνουν μόνο εγχώριες πωλήσεις

για πολλά έτη, αλλά έπειτα ξαφνικά επενδύουν σε μια μακρινή ξένη αγορά,

και τρίτον, οι «γεννημένες παγκόσμιες» επιχειρήσεις.

Τα πορίσματα που υποστηρίζουν την έννοια της «πολιτιστικής

απόστασης», έχουν αναφερθεί σε ποικίλες μελέτες. Όσο περισσότερο

καταφέρνει μια επιχείρηση να αναγνωρίσει και να προσαρμόσει τον τρόπο

που κάνει εμπόριο με το πολιτιστικό περιβάλλον(δηλ. να μειώσει την

πολιτιστική απόσταση), τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες επιτυχίας. Τα

πορίσματα των Styles και Ambler (1994), ήταν σε γενικές γραμμές

παρόμοιες, συνεπώς το συμπέρασμα τους ότι [οι επιχειρήσεις θα έπρεπε να

επικεντρωθούν στις χώρες αυτές που είναι πιο κοντινές σε ψυχική απόσταση





77

για να διεξάγουν τις πρώιμες εξαγωγικές τους προσπάθειες]. Ωστόσο,

υπήρξαν διαψεύσεις για την έννοια περί πολιτιστικής απόστασης, κυρίως από

τους Czinkota και Ursic (1987), και σε μικρότερο βαθμό από τη «σχολή

δικτύου» (Johanson και Mattsson, 1988). Το τελευταίο των

προαναφερομένων αποδίδει την περιορισμένη σχετικότητα, με την έννοια εν

όψει των παγκόσμιων τηλεπικοινωνιών και των υποδομών μεταφοράς,

καθώς και της αυξανόμενης σύγκλισης της αγοράς. Επίσης αναφέρθηκαν

στοιχεία «παρακολούθησης και ελέγχου πελατών» (Bell, 1994), τα οποία

είναι αντιφατικά με την «ενορατική λογική» (Sullivan και Bauerschmidt, 1990)

της έννοιας περί πολιτιστικής απόστασης. Μια πρόσφατη καναδική μελέτη

εντόπισε ένα «παράδοξο πολιτιστικής απόστασης»: δραστηριότητες σε

πολιτιστικά κοντινές χώρες δεν είναι απαραίτητα εύκολες στη διαχείριση, διότι

οι εικασίες περί ομοιότητας μπορεί να αποτρέψουν τα στελέχη να μάθουν για

τις κρίσιμες διαφορές (O’Grady και Lane, 1996).

Παρά τις βάσιμες κριτικές, η προοπτική του σταδίου εξέλιξης παραμένει μια

σημαντική συμβολή για την κατανόηση της διεθνοποίησης των μικρομεσαίων

επιχειρήσεων. Πριν από αυτή την ανάδειξη, η διεθνοποίηση διαμορφωνόταν

θεωρητικά και εξεταζόταν αναφορικά με την πολυεθνική εταιρία. Ισχύει

επίσης το γεγονός ότι η επικέντρωση του στην αρχική διεθνοποίηση,

προσέλκυσε σημαντικά την έρευνα και την διευκρίνηση της διεθνοποίησης

των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, φτάνοντας μέχρι και στο προεξαγωγικό

στάδιο. Οι υποθέσεις περί πολιτιστικής απόστασης μπορεί τώρα να φαίνονται

ξεπερασμένες, δεδομένων των προόδων στις τεχνολογίες πληροφοριών (βλ.

Κεφάλαιο 22), αλλά ελάχιστοι θα διαφωνούσαν στο γεγονός ότι συγκλίνουν

με το υπόδειγμα επιλογής αγοράς εσωτερικά συνδεδεμένο με τους εξαγωγείς

(Madsen και Servais, 1997). Οι επικρίσεις βασισμένες στην αποτυχία του

προτύπου να απεικονίσουν τη συμπεριφορά διεθνοποίησης των

επιχειρηματικών εταιριών υψηλής τεχνολογίας και των εταιριών υπηρεσιών,

δεν απορρίπτονται. Παρόλα αυτά, οι περισσότερες μελέτες που αφορούν στις





78

επιχειρήσεις ώριμων βιομηχανιών, υπήρξαν συνεπείς στην υποστήριξη των

βασικών εισηγήσεων του προτύπου.

6.4.2. ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΚΤΥΟΥ

Ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό της διεθνοποίησης των ΜΜΕ,

είναι η ανάπτυξη, προερχόμενη από διεθνές βιομηχανικό μάρκετινγκ. Η

βασική θεωρία, είναι ότι η πρόοδος της διεθνοποίησης επιτυγχάνεται μέσω

της αλληλενέργειας μεταξύ μιας αυξανόμενης δέσμευσης προς τις ξένες

αγορές και την εξελισσόμενη κατανόηση τους, οι οποίες επιτυγχάνονται

κυρίως από τις αλληλεπιδράσεις στις ξένες αγορές. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις

–δυναμικές, εξελισσόμενες, λιγότερο δομημένες- αποφέρουν αυξανόμενη,

αμοιβαία γνώση και εμπιστοσύνη μεταξύ των παραγόντων της διεθνούς

αγοράς, και συνεπώς μεγαλύτερη δέσμευση στην διεθνοποίηση. Εν ολίγοις,

«μια επιχείρηση ξεκινά τη διαδικασία εξαγωγής, δημιουργώντας σχέσεις οι

οποίες θα αποφέρουν εμπειρικές γνώσεις για μια αγορά, και έπειτα δεσμεύει

πόρους σύμφωνα με το βαθμό εμπειρικών γνώσεων που αποκτά σταδιακά

από αυτές τις σχέσεις». Η θεωρία Δικτύου αποτελεί ένα αρκετά σημαντικό

χαρακτηριστικό της Παγκοσμιοποίησης των ΜΜΕ και γι΄ αυτό

ακολουθεί εκτενής αναφορά στο επόμενο κεφάλαιο.

6.4.3. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙ ΠΟΡΩΝ, ΒΑΣΕΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ

Μια ενοποιητική προοπτική για τη διεθνοποίηση των μικρομεσαίων

επιχειρήσεων φαίνεται να έχει προκύψει υπό την μορφή της θεωρίας βάσει

πόρων (Bell et al. 1998 α, 1998 β). Σύμφωνα με αυτούς τους συγγραφείς, η

προοπτική βάσει πόρων, παρουσιάζει μια ολιστική άποψη της επιχείρησης,

τόσο ώστε οι αποφάσεις όπως η επιλογή χώρας της αγοράς, της μεθόδου

εισαγωγής, τις στρατηγικές προϊόντος, και τα λοιπά δεν λαμβάνονται σε

αυτοδύναμη βάση, αλλά εντός ενός συντονισμένου πλαισίου πόρων,





79

ικανοτήτων (είτε εσωτερικών είτε χρηματοδοτημένων εξωτερικά), καθώς

επίσης και περιβαλλοντικών (συμπεριλαμβανομένων των ανταγωνιστικών)

πραγματικοτήτων. Εκπόνησαν ότι «οι επιχειρήσεις θα έχουν έναν

διαφορετικό συνδυασμό χασμάτων μεταξύ πόρων / ικανοτήτων και πόρου/

ικανότητας, και οι στρατηγικές τους ανταποκρίσεις σε αυτά, επιτρέπουν την

δυνατότητα χάραξης διαφορετικών πορειών για ανάπτυξη και διεθνοποίηση.

Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η θεωρία διεθνοποίησης βάσει πόρων,

στην πραγματικότητα είναι μια περισσότερο θεμελιωμένη έκδοση της

δήλωσης περί επιχειρηματικής στρατηγικής και πλαίσια απροβλέπτων.

Φαίνεται να έχει ανταποκριθεί στην ανάγκη να «παγιώσει τα πλαίσια

απροβλέπτων εντός μιας υποκείμενης θεωρίας». Καθώς παρατηρούν οι

υπέρμαχοι της θεωρίας, υπάρχει μια στενή σχέση με τις προσεγγίσεις των

απροβλέπτων δαπανών που έχουν σχεδιαστεί για να επιδείξουν την επιρροή

ενός φάσματος εσωτερικών και εξωτερικών μεταβλητών. Αυτή η προοπτική

υπονοείται και στα πλαίσια επιχειρηματικής στρατηγικής επίσης.

Η προοπτική της επιχειρηματικής στρατηγικής, εισηγείται μια

στρατηγικά σχεδιασμένη, λογική προσέγγιση της διεθνοποίησης, τέτοια ώστε

οι αποφάσεις για την είσοδο στην ξένη αγορά, την στρατηγική υπηρεσιών

(τρόπος εισόδου) και τα λοιπά, λαμβάνονται μέσα στα πλαίσια της γενικής

στρατηγικής ανάπτυξης της επιχείρησης και κατευθύνονται από σχολαστική

ανάλυση και συναφείς εσωτερικούς και εξωτερικούς περιβαλλοντικούς

παράγοντες (Young,1987. Young et al. 1989). Αυτό είναι σύμφωνο με την

άποψη του Chandler, ότι [η δομή έπεται της στρατηγικής]. Επίσης αντανακλά

το συμπέρασμα του Turnbull (1987), ότι η πορεία διεθνοποίησης μιας

εταιρίας, καθορίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος από το περιβάλλον λειτουργίας,

τη βιομηχανική δομή και τη δική της στρατηγική μάρκετινγκ. Η προοπτική

επιχειρησιακής στρατηγικής υπονοείται σε πολλά σημαντικά βιβλία περί

εξαγωγών, κυρίως στο πρότυπο των Aaby και Slater (1989), (ευρέως γνωστό

ως «το πρότυπο στρατηγικής εξαγωγών», στην ταξινομική αξιολόγηση της

στρατηγικής του εξαγωγικού μάρκετινγκ του Namiki (1994), στην αξιολόγηση

της πορείας του εξαγωγικού μάρκετινγκ και απόδοσης των Cavusgil και Zou

(1994) και στο πλαίσιο απροβλέπτων δαπανών του Reid (Reid 1983 α).





80

Η προσέγγιση απροβλέπτων δαπανών στη διεθνοποίηση, θεωρεί ότι η

επέκταση στο εξωτερικό και η επιλογή μεθόδου, είναι έντονα επηρεασμένες

και εξαρτώμενες της κατάστασης. Ο Reid υποστήριξε ότι [εφόσον η

εξαγωγική δραστηριότητα είναι αποτέλεσμα επιλογής μεταξύ ανταγωνιστικών

στρατηγικών καθοδηγούμενων από τη φύση των ευκαιριών της αγοράς, τους

πόρους της εταιρίας και τη διευθυντική φιλοσοφία, αντιπροσωπεύει μια

επιλεκτική και δυναμική προσαρμογή στον μεταβαλλόμενο χαρακτήρα της

ξένης αγοράς. Οι παράγοντες και οι απαιτήσεις της αγοράς επομένως, είναι

στενά συνυφασμένες με την απόφαση εάν θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν

στη διεθνή αγορά και τι μορφή θα έπρεπε να πάρει αυτή η επέκταση].

Παρακάτω, ο Reid (1983 β, 1985) χρησιμοποίησε τη θεωρία του,

προσανατολισμένου προς τα οικονομικά, κόστους συναλλαγών, για να

εξηγήσει τις επιλογές τις εταιρίας σχετικά με τις μεθόδους εξαγωγών, ως

εξαρτώμενες από τα κόστη που περιλαμβάνονται στην έναρξη, τη

διαπραγμάτευση και τον συντονισμό των εξαγωγικών συναλλαγών –

αντανακλώντας την παρατήρηση του Williamson (1975), ότι οι μελέτες των

συναλλαγών είναι [χαρακτηριστικά αποφασιστικές στην απόφαση ποιας

μεθόδου οργάνωσης θα ληφθεί, υπό ποιες συνθήκες και γιατί.]

Ο κοινός παρονομαστής αυτών των τριών πλαισίων, είναι η παραδοχή

των πολλαπλών επιρροών που ασκούνται στην διεθνοποίηση, και ότι ένα

φάσμα αποφάσεων των επιχειρήσεων σχετικά με τη διεθνοποίηση, τα

ενσωματωμένα προϊόντα, οι αγορές και τα πρότυπα εισαγωγής, λαμβάνονται

με ολιστικό τρόπο. Φαίνεται ότι υπάρχει μια αυξανόμενη υλοποίηση αυτής

της εκτεταμένης βάσης των παραμέτρων διεθνοποίησης. Αυτό είναι εμφανές

στην αναδυόμενη τάση προς μια πιο περιεκτικής και ολιστικής επεξήγησης

της διεθνοποίησης μιας επιχείρησης (ιδιαιτέρως των μικρών επιχειρήσεων).

Έχοντας προσδιορίσει τη μερική και κατά περίπτωση σχέση κάθε

υπαρχόντων προτύπων διεθνοποίησης, οι Bell και Young (1998), επέστησαν

περισσότερη προσοχή στις «δυνατότητες συμπληρωματικότητας» τους . Οι

ερευνητές φαίνεται να έχουν δεχτεί αυτή την πρόκληση. Παραδείγματος

χάριν, η μελέτη πάνω στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις λογισμικών της Νέας





81

Ζηλανδίας των Coviello και Munro (1997), αναφέρει στοιχεία αυξητικής

διεθνοποίησης, διεθνοποίησης καθοδηγούμενης από δίκτυα, καθώς και

επιταχυνόμενης διεθνοποίησης (νέα διεθνή εγχειρήματα), η οποία είναι

παρόμοια με την αλληλουχία προτάσεων που έχουν γίνει από τους Madsen

και Servais (1997) στις επίνοιες τους περί «γεννημένων παγκοσμίων». Θα

ήταν ενδιαφέρων να δούμε τι πλαίσια επεξήγησης θα προκύψουν στον

αναπτυσσόμενο χώρο της διεθνοποίησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Ωστόσο, ο ρόλος των εσωτερικών (επιχείρηση και υπεύθυνος λήψης

αποφάσεων) και εξωτερικών (περιβαλλοντικών) παραγόντων, τους οποίους

οι θεωρητικοί των σταδίων, οι μελετητές δικτύων και οι θεωρητικοί της

επιχειρηματικής στρατηγικής /βάσει πόρων προσδιόρισαν ως σημαντικούς

στις αρχικές αποφάσεις για διεθνοποίηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων,

είναι αμεσότερης σχετικότητας.

6.5. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΜΜΕ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΓΟΡΕΣ

Στην Ενότητα που ακολουθεί, παρουσιάζονται εμπειρικά στοιχεία

σχετικά με την παγκοσμιοποίηση των ΜΜΕ. Από τα στοιχεία

διαπιστώνουμε, ότι παρ’ όλο που η συμβολή των ΜΜΕ στη διεθνή οικονομία

είναι χρήσιμη και παρ’ όλο που οι ΜΜΕ χρησιμοποιούν διάφορα μέσα ή

φορείς για την εφαρμογή διεθνών στρατηγικών (όπως άμεσες και έμμεσες

εξαγωγές, συμμαχίες, δίκτυα, άμεσες ξένες επενδύσεις, κλπ.) και παρ’ όλο

που υπάρχουν ανέκδοτα στοιχεία που δείχνουν ότι υπάρχει κάποια αύξηση

στη διεθνή δραστηριότητα των ΜΜΕ, αυτές εξακολουθούν να υπό-

εκπροσωπούνται στη διεθνή οικονομία. Το πώς λοιπόν θα μπορέσουν να

αξιοποιηθούν οι διεθνείς δυνατότητες των ΜΜΕ και των επιχειρηματιών,

είναι σοβαρό θέμα πολιτικής.

Για πολλές επιχειρήσεις, η πρόσβαση σε παγκόσμιες αγορές και η

διεθνοποίηση είναι στρατηγικό μέσο για την ανταγωνιστικότητα και την

περαιτέρω ανάπτυξη τους. Η πρόσβαση σε παγκόσμιες αγορές μπορεί να





82

επιτρέψει σε επιχειρήσεις με προοπτικές μεγάλης ανάπτυξης να

αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες τους και αποτελεί συχνά σημαντική

στρατηγική κίνηση για τις ΜΜΕ με μεγάλες επενδύσεις σε πνευματική

ιδιοκτησία. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν υψηλά πάγια έξοδα και έξοδα που

γίνονται άπαξ, τα οποία χρειάζεται να ανακτήσουν από μια όσο γίνεται

μεγαλύτερη αγορά, το ταχύτερο δυνατό. Η πρόσβαση σε παγκόσμιες

αγορές μπορεί επίσης να προσφέρει σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες,

όπως νέες «φωλιές» αγοράς (niche markets), δυνατότητα εκμετάλλευσης

οικονομιών κλίμακας, έκτασης, όγκου και τεχνολογικών πλεονεκτημάτων,

αναβάθμιση της τεχνολογικής ικανότητας, τρόπους επιμερισμού των

κινδύνων, μείωση και κατανομή δαπανών, περιλαμβανομένων και των

δαπανών για Έρευνα και Ανάπτυξη, και, σε πολλές περιπτώσεις,

βελτιωμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Τα αποτελέσματα πρόσφατων

μελετών συνδέουν τις επιχειρήσεις, οι οποίες εμφανίζουν ψηλούς ρυθμούς

ανάπτυξης με τις εξαγωγές και διαπιστώνουν ότι οι εξαγωγές δεν αποτελούν

το τέλος μιας αναπτυξιακής διαδικασίας, αλλά την αφετηρία της αντίθετα και

πλαισιώνουν την αναπτυξιακή διαδικασία. (ΟΟΣΑ, 2002α).

Πέρα από τις ευκαιρίες, η παγκοσμιοποίηση μπορεί επίσης να

αποτελέσει πρόκληση, αλλά και απειλή για τις ΜΜΕ εκθέτοντας αυτές σε

εντονότερο διεθνή ανταγωνισμό από ξένες επιχειρήσεις και τα επακόλουθα

έξοδα προσαρμογής και εξόδου που προκύπτουν, σε συνδυασμό με θέματα

προτύπων και διεθνούς συμβατότητας, δικαιωμάτων πνευματικής

ιδιοκτησίας, πολιτικούς κινδύνους, προβλήματα διαφθοράς και σεβασμού

του κράτους δικαίου. Η παγκοσμιοποίηση μπορεί να έχει σοβαρές

επιπτώσεις για τα επιχειρηματικά και οργανωτικά πρότυπα, τη διοικητική και

τεχνολογική ικανότητα και την καινοτομία. Από πλευράς μέσων, οι ΜΜΕ

είναι λιγότερο καλά εξοπλισμένες και προετοιμασμένες, σε σχέση με τις

μεγαλύτερες επιχειρήσεις, για να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις της

παγκοσμιοποίησης ή να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που προσφέρονται.





83

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗ

ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ

7





84

7.1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΑΣΕΙΣ

ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

Ένα σημαντικό πρόβλημα που υπάρχει σχετικά με τη συγκέντρωση

στοιχείων είναι η έλλειψη ακριβών και επίκαιρων στατιστικών στοιχείων για

τα επίπεδα και τις τάσεις της διεθνούς δραστηριότητας κατά μέγεθος

επιχείρησης. Παρ’ όλη την έλλειψη αυτή , γίνεται εδώ μια προσπάθεια να

παρουσιαστεί η γενική εικόνα σχετικά με την παγκοσμιοποίηση των ΜΜΕ,

υπογραμμίζοντας το δυσανάλογα χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας των

ΜΜΕ στις διεθνείς αγορές. Περιγράφονται οι ευκαιρίες και οι προκλήσεις

που αντιμετωπίζουν οι ΜΜΕ στις παγκόσμιες αγορές, ενώ σημειώνονται,

ειδικότερα, οι ευκαιρίες που προσφέρουν οι παγκόσμιες αγορές για μια

κατηγορία νέων επιχειρήσεων, οι οποίες χαρακτηρίζονται από υψηλή

αναπτυξιακή και εξαγωγική ικανότητα. Η απρόσκοπτη πρόσβαση στις

παγκόσμιες αγορές επιτρέπει στις επιχειρήσεις αυτές να αναπτύξουν

«φωλιές» αγοράς και να διευρύνουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα.

Εξετάζονται τα εμπόδια και τα κωλύματα, που δεν επιτρέπουν την

πρόσβαση ενός επιχειρηματία σε διεθνείς αγορές, καθώς και οι συνέπειες

τους σε επίπεδο πολιτικής.

7.1.1. Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΙΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΑΓΟΡΕΣ: ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Η παγκοσμιοποίηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, καθώς και το

πρόσφατο κύμα αναδιάρθρωσης της βιομηχανίας, οδηγεί τις ΜΜΕ, κυρίως

εκείνες που λειτουργούν σε τομείς που δέχονται την επίδραση ισχυρών

δυνάμεων παγκοσμιοποίησης, σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (value chains)

μέσα από διασυνοριακές δραστηριότητες διαφόρων ειδών (ΟΟΣΑ, 1997 και

Sakai 2002). Υπάρχουν στοιχεία ότι ορισμένες ΜΜΕ, με υψηλό δυναμικό

ανάπτυξης χρειάζεται να αποκτήσουν έγκαιρη πρόσβαση στις παγκόσμιες

αγορές προκειμένου να εξασφαλίσουν την ανάπτυξη και εξέλιξη τους (ΟΟΣΑ,





85

2002). Η διαδικασία παγκοσμιοποίησης για τις ΜΜΕ μπορεί να

πραγματοποιηθεί μέσα από διάφορες διασυνοριακές δραστηριότητες, όπως

εμπορικές συναλλαγές, διεθνείς επενδύσεις και συμμετοχή σε διεθνείς

συμμαχίες, συμπράξεις και δίκτυα, που επηρεάζουν ευρύ φάσμα

επιχειρηματικών λειτουργιών, από έρευνα και ανάπτυξη προϊόντων μέχρι

διανομή. Το Διάγραμμα 6 παρουσιάζει, πολύ συνοπτικά, το βαθμό στον

οποίο οι ΜΜΕ με διεθνή δραστηριότητα σε μία χώρα μέλος του ΟΟΣΑ, την

Αυστραλία, ανέπτυξαν πρόσφατα δραστηριότητες με στόχο την

παγκοσμιοποίηση τους. Η κατάσταση δεν έχει αλλάξει σημαντικά από την

εποχή που έγινε η έρευνα του ΟΟΣΑ πριν από δέκα χρόνια.

ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 6. Διεθνοποίηση των ΜΜΕ στην Αυστραλία, κατά είδος

δραστηριότητας, 2001

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Exp

ort

ing

Imp

ort

ing

Acq

uir

ing

lice

nse

/fra

nch

ise

Jo

int ve

ntu

re in

Au

str

alia

Glo

ba

l su

pp

ly

ch

ain

Str

ate

gic

allia

nce

in A

ustr

alia

Gra

ntin

g

lice

nse

/fra

nch

ise

Inw

ard

inve

stm

en

t

Jo

int ve

ntu

re

ove

rse

as

Ou

twa

rd

inve

stm

en

t

Fo

reig

n a

id

pro

cu

rem

en

t

Πηγή: Yellow Pages Business Index, 2001

Πολλοί επιχειρηματίες, αναγνωρίζουν τις ευκαιρίες που προσφέρει η

διεθνοποίηση, ενώ η πρόσβαση σε παγκόσμιες αγορές αποτελεί

στρατηγικό μέσο για την ανταγωνιστικότητα και την περαιτέρω ανάπτυξη

τους. Η πρόσβαση σε παγκόσμιες αγορές μπορεί επίσης να προσφέρει

στις μικρές επιχειρήσεις σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες, όπως





86

μεγαλύτερες και νέες «φωλιές» αγοράς (niche markets), δυνατότητα

εκμετάλλευσης πλεονεκτημάτων κλίμακας και τεχνολογικών

πλεονεκτημάτων, αναβάθμιση της τεχνολογικής ικανότητας, τρόπους

επιμερισμού των κινδύνων, μείωσης και κατανομής δαπανών,

περιλαμβανομένων και των δαπανών για Έρευνα και Ανάπτυξη, και, σε

πολλές περιπτώσεις, βελτιωμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Η

πρόσβαση σε παγκόσμιες αγορές μπορεί να βοηθήσει τις επιχειρήσεις με

υψηλές προοπτικές ανάπτυξης να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες

τους και αποτελεί συχνά σημαντική στρατηγική κίνηση για τις ΜΜΕ με

μεγάλες επενδύσεις σε πνευματική ιδιοκτησία. Οι μεγάλες επενδύσεις των

επιχειρήσεων αυτών πρέπει να ανακτηθούν από μια όσο γίνεται

μεγαλύτερη αγορά, το ταχύτερο δυνατό. Τα αποτελέσματα πρόσφατων

μελετών συνδέουν τις επιχειρήσεις, οι οποίες εμφανίζουν ψηλούς ρυθμούς

ανάπτυξης με τις εξαγωγές και διαπιστώνουν ότι οι εξαγωγές δεν

αποτελούν το τέλος μιας δυναμικής αναπτυξιακής διαδικασίας, αλλά

μάλλον την αφετηρία της (ΟΟΣΑ, 2002).

7.1.2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΙΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ

ΑΓΟΡΕΣ

Τα στοιχεία σπανίζουν και δεν παρέχουν ολοκληρωμένες και

λεπτομερείς πληροφορίες, με εξαίρεση κάποιων χωρών, για τη σημασία

του ρόλου των ΜΜΕ στις παγκόσμιες αγορές και το σχήμα ανάπτυξης του.

Είναι, ωστόσο, δυνατό, να σκιαγραφηθεί μια γενική εικόνα του βαθμού

παγκοσμιοποίησης των ΜΜΕ, για πολλές οικονομίες, μέλη ή μη μέλη του

ΟΟΣΑ, που δείχνει πόσο δυσανάλογη είναι η δραστηριότητα τους στις

διεθνείς αγορές, σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις.





87

7.1.3. ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΚΑΙ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ

Η συχνότητα και το επίπεδο εξαγωγικής δραστηριότητας σχετίζονται με

το μέγεθος της επιχείρησης και, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι ΜΜΕ

γενικά υπό-εκπροσωπούνται στο παγκόσμιο εμπόριο, αν και υπάρχουν όλο

και πιο πολλά στοιχεία που δείχνουν την παγκοσμιοποίηση των ΜΜΕ στις

χώρες μέλη και μη μέλη του ΟΟΣΑ. Ενώ μπορεί να αποτελούν μέχρι και το

99% των επιχειρήσεων μιας χώρας, μόνο το ένα πέμπτο των ΜΜΕ του

μεταποιητικού τομέα στις χώρες του ΟΟΣΑ οφείλουν το 10% μέχρι και το 40%

του τζίρου τους σε διασυνοριακές δραστηριότητες. Συνολικά, οι ΜΜΕ

υπολογίζεται ότι συμβάλλουν μεταξύ 25% και 35% στις παγκόσμιες εξαγωγές

μεταποιητικών προϊόντων, αν και υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ

των οικονομιών και ανά τομέα (Schreyer (1996), Sakai (2002).

Μία πρόσφατη έρευνα σε 19 ευρωπαϊκές χώρες έδειξε ότι περίπου 20% των

ευρωπαϊκών ΜΜΕ (< 250 υπαλλήλους) δηλώνουν εξαγωγική δραστηριότητα

(τα ποσοστά κάθε χώρας κυμαίνονται μεταξύ 34% και 7%). Ενώ

διαπιστώθηκε ότι το 20%, κατά μέσο όρο, των ευρωπαϊκών ΜΜΕ

ασχολούνται με εξαγωγές, το ποσοστό διαφέρει ανάλογα με το μέγεθος τους:

πολύ μικρές επιχειρήσεις (19%), μικρές επιχειρήσεις (32%) και μεσαίες

επιχειρήσεις (46%) (Διάγραμμα 7 ). Περισσότερες ευρωπαïκές ΜΜΕ του

βιομηχανικού τομέα έχουν εξαγωγική δραστηριότητα (22%) σε σχέση με τον

τομέα των υπηρεσιών (14%). Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο ρόλος των ΜΜΕ (<

500 υπαλλήλων) αυξάνεται και τα δύο τρίτα των εξαγωγικών επιχειρήσεων

ήταν επιχειρήσεις με λιγότερους από 20 υπαλλήλους το 1998. Σε αντίθεση με

τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ του εξαγωγικού τομέα, 70% των αμερικανικών

εξαγωγικών ΜΜΕ δεν ανήκουν στον μεταποιητικό τομέα.





88

Διάγραμμα 7. Ποσοστό ευρωπαϊκών ΜΜΕ που εξάγουν, Ευρώπη-19, 2002

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

Hotels / catering

Construction

Other service industries

Wholesale Trade

Manufacturing industry

Πηγή: ENSR Έρευνα 2002 7669 ΜME σε 19 ευρωπαϊκές χώρες (σταθμισμένα

στοιχεία).

Από την άποψη του μεριδίου τους στο σύνολο των εξαγωγών, η θέση των

ΜΜΕ δεν είναι και τόσο καλή. Στις ΗΠΑ, το μερίδιο των ΜΜΕ στο σύνολο

των αμερικανικών εξαγωγών ήταν, κατά μέσο όρο, γύρω στο 30% τα

τελευταία χρόνια, 60% του οποίου καλύπτεται από μη μεταποιητικές

επιχειρήσεις. Στην Ιαπωνία, το μερίδιο των ΜΜΕ (< 300 υπάλληλοι) επί

του συνόλου των εξαγωγών μεταποιημένων προϊόντων, πλησίαζε το 50%

τη δεκαετία του ΄90, κάτι αντίστοιχο με την εμπειρία των ΜΜΕ της

Αυστραλίας (<200 υπάλληλοι), ενώ στην Κορέα, οι εξαγωγές των ΜΜΕ

(<300 υπάλληλοι) κυμαίνονταν μεταξύ του ενός τρίτου και των δύο

πέμπτων των συνολικών εξαγωγών στη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μια

μελέτη που αφορούσε τις οικονομίες των χωρών της APEC δείχνει ότι οι

ΜΜΕ συμβάλλουν κατά λιγότερο από 30% των εξαγωγών στις οικονομίες

των χωρών αυτών.

Μεταξύ των ΜΜΕ, η εξαγωγική δραστηριότητα αυξάνεται ανάλογα με το

μέγεθος της επιχείρησης. Από την άποψη των αριθμών, το ποσοστό των

ευρωπαϊκών επιχειρήσεων μεσαίου μεγέθους που ασχολούνται με

εξαγωγές είναι διπλάσιο εκείνου των πολύ μικρών επιχειρήσεων (ΕΙΜ,

2002). Από άποψη αξίας, στην περίπτωση των αμερικανικών εξαγωγικών

επιχειρήσεων, διαπιστώθηκε ότι οι επιχειρήσεις που απασχολούσαν

τουλάχιστον 20 υπαλλήλους ήταν οι πιο πετυχημένοι εξαγωγείς





89

(Υπουργείο Εμπορίου ΗΠΑ, 2001, βλ. Διάγραμμα 8). Τα στοιχεία για την

Αυστραλία δείχνουν ότι 36% των εξαγωγών οφείλονται σε επιχειρήσεις

που απασχολούν από 20 μέχρι 199 υπαλλήλους, ενώ το 14% των

εξαγωγών προέρχεται από μικρές ή πολύ μικρές επιχειρήσεις.

Διάγραμμα 8. Εξαγωγική δραστηριότητα ΜΜΕ στις ΗΠΑ

No employees;

5,9%

1-19; 6,9%

20-49; 4,2%

50-99; 3,3%

100-299; 4,9%

250-499; 4,1%

More than 499;

70,8%

Πηγή: 1998 Βάση Δεδομένων Εξαγωγών, Υπουργείο Εμπορίου ΗΠΑ και Υπηρεσία Μικρών Επιχειρήσεων.

Οι ΜΜΕ που ασχολούνται με εξαγωγές, κατά κανόνα δεν επεκτείνονται

πέρα από μία αγορά. Σχεδόν τα δύο τρίτα των αμερικανικών εξαγωγικών

ΜΜΕ το 1998 πουλούσαν τα προϊόντα τους σε μόνο μία ξένη αγορά και

ένα άλλο τέταρτο αυτών έκανε πωλήσεις σε 2 έως 4 ξένες αγορές.

Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι οι ΜΜΕ σε ορισμένες οικονομίες μη

μέλη του ΟΟΣΑ έχουν επίπεδα εξαγωγών ανάλογα εκείνων των ΜΜΕ του

ΟΟΣΑ. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση της UNCTAD, της Επιτροπής

των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη, ορισμένες χώρες

της Ασίας κατέχουν σημαντικό μερίδιο του συνόλου των εξαγωγών, όπως

η Κίνα Ταϊπέι (όπου οι ΜΜΕ πιστεύεται ότι αντιπροσωπεύουν το 56% των

συνολικών εξαγωγών), η Κίνα (40-60%) και η Σιγκαπούρη (16%). Ωστόσο,

θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι τα στοιχεία για την Ταϊπέι και την

Κίνα είναι παραπλανητικά και μάλιστα ανακριβή επειδή βασίζονται σε

εκτιμήσεις υπολοίπων. Πιο πρόσφατες και πιο αξιόπιστες επίσημες

εκτιμήσεις (Hall APEC 2002), που βασίζονται στον ΦΠΑ, δείχνουν ότι οι





90

ΜΜΕ στην Κίνα Ταϊπέι συνέβαλαν μόνο στο 21,6% των εξαγωγών το

2000. Σε κάποιες οικονομίες της Λατινικής Αμερικής, οι ΜΜΕ αποτελούν

δυσανάλογα μικρό ποσοστό του συνόλου των βιομηχανικών εξαγωγών,

όπως π.χ. στη Βραζιλία (22%), την Κόστα Ρίκα (29%) και το Περού (25%)

(Πίνακας 5).

Ορισμένες ΜΜΕ εμφανίζουν υψηλά επίπεδα εισαγωγών, ως εισροές

για την επιχειρηματική τους δραστηριότητα, που συμβάλλουν στη

διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Τα στοιχεία για τις εισαγωγές, κατά

μέγεθος επιχείρησης, φαίνεται ότι είναι ακόμη πιο λίγα από εκείνα των

εξαγωγών.

Πίνακας 5. Μερίδιο των εξαγωγών των ΜΜΕ στις βιομηχανικές εξαγωγές

επιλεγμένων οικονομιών μη μελών του ΟΟΣΑ

Μερίδιο βιομηχανικών εξαγωγών

των ΜΜΕ Αργεντινή (1995) 10

Βραζιλία (1998) 22

Χιλή (1993) 5

Κολομβία (1997) 35

Κόστα Ρίκα (1997) 29

Περού (1994) 25

Ουρουγουάη

(1988-95)

18

Βενεζουέλα

(1996)

5

Πηγή: Έκθεση UNCTAD “Improving the competitiveness of SMEs through

enhancing productive capacity” Γραμματεία UNCTAD, Addendum

(TD/B/COM3/51/Add.1)





91

7.1.4. ΟΙ ΜΜΕ ΚΑΙ ΟΙ ΞΕΝΕΣ ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Οι ξένες άμεσες επενδύσεις μπορεί να αποτελέσουν ένα άλλο

σημαντικό μέσο για την παγκοσμιοποίηση των ΜΜΕ, αν και συνήθως

εμφανίζονται αργότερα (δηλ. μετά από την απόκτηση χρήσιμης εμπειρίας στις

εξαγωγές και ίσως και τον σχηματισμό συμμαχιών). Μια πολύ μικρή

μειοψηφία ΜΜΕ κάνουν επενδύσεις στο εξωτερικό και μια πρόσφατη έρευνα

έδειξε ότι μόνο το 3% των ΜΜΕ στην Ευρώπη έχουν θυγατρικές,

υποκαταστήματα ή κοινοπραξίες σε άλλες χώρες (Διάγραμμα 9). Αυτό δεν

ισχύει, ωστόσο, για όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Στην περίπτωση της Κορέας,

το ποσοστό των ξένων επενδύσεων στο εξωτερικό αυξήθηκε από 16% το

2000 σε 37,6% το 2002. Τα ευρήματα μιας πρόσφατης έρευνας για τις

ιαπωνικές ΜΜΕ (Διάγραμμα 10) δείχνουν ότι όταν βρίσκονται αντιμέτωπες

με επιχειρηματικές προκλήσεις, τα δύο τρίτα περίπου των ΜΜΕ που ήθελαν

να επεκταθούν ή να δημιουργήσουν νέες αγορές και περίπου τα δύο τρίτα

των εταιριών που προσπαθούν να μειώσουν το κόστος των υλικών τους,

λαμβάνουν μέτρα, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό (μέσω ξένων

άμεσων επενδύσεων στη δεύτερη περίπτωση) ή σκοπεύουν να λάβουν μέτρα

στο εξωτερικό. Από την άλλη πλευρά, σχετικά με τους επιχειρηματικούς

στόχους «ανάπτυξη επιχείρησης» ή «ποιοτική βελτίωση προϊόντων και

υπηρεσιών», οι μισές περίπου ιαπωνικές ΜΜΕ δήλωσαν ότι σκοπεύουν να

λάβουν μέτρα μόνο στην εγχώρια αγορά





92

Διάγραμμα 9. Διεθνοποίηση: ευρωπαϊκές ΜΜΕ ( <250 υπάλληλοι) με

θυγατρικές /υποκαταστήματα/ κοινοπραξίες στο εξωτερικό, 2001 (% ΜΜΕ)

0% 2% 4% 6% 8% 10% 12%

Iceland

Luxembourg

Austria

Norw ay

Finland

United Kingdom

Denmark

Ireland

Netherlands

Spain

Sw eden

Germany

Sw itzerland

Belgium

France

Greece

Italy

Portugal

Average

Πηγή: ENSR, Έρευνα 7669 ΜΜΕ σε 19 ευρωπαϊκές χώρες το 2001.

Διάγραμμα 10 Ιαπωνία: Απάντηση των ΜΜΕ στις επιχειρηματικές προκλήσεις

στο εσωτερικό και εξωτερικό

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Business development

Quality improvements in

products & services

Expansion &

development of new

markets

Reduction in costs of

new materials

Domestic action only

Intend Overseas action

Taking both domestic & overseas action

Πηγή: JASMEC, Επέκταση δραστηριότητας ΜΜΕ στο εξωτερικό (Mάρτιος 2001).





93

Οι ΜΜΕ χρειάζονται κατάλληλη έρευνα και προετοιμασία προτού

κάνουν επενδύσεις στο εξωτερικό. Αν και οι ΜΜΕ μπορεί να έχουν διάφορους

στόχους όταν αποφασίζουν να επενδύσουν σε ξένες αγορές, υπάρχουν

ελάχιστα στατιστικά στοιχεία για τον βαθμό που πραγματοποιούνται οι στόχοι

αυτοί. Τα στοιχεία για τις ιαπωνικές ΜΜΕ δείχνουν ότι τα πραγματικά

αποτελέσματα σε ότι αφορά τους δύο βασικούς στόχους που οδηγούν στην

απόφαση για την επένδύση (μείωση κόστους και επέκταση και ανάπτυξη σε

νέες ξένες αγορές) δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες τους και ότι μόνο το

ένα τρίτο περίπου των επιχειρήσεων καταφέρνει να επεκτείνει και να

αναπτύξει τη δραστηριότητα του σε νέες αγορές. Από την άλλη πλευρά, οι

προσδοκίες σχετικά με τους λιγότερο σημαντικούς στόχους, όπως η

αναζήτηση εργατικού δυναμικού και νέων υλικών, ικανοποιήθηκαν

(Διάγραμμα 11). Οι αποφάσεις για την αποχώρηση από τις ξένες αγορές

των ιαπωνικών επιχειρήσεων λήφθηκαν κυρίως λόγω κάμψης των

πωλήσεων. Οι άλλοι λόγοι που οδήγησαν σε απόσυρση από την επένδυση

περιλαμβάνουν προβλήματα με τους συνεταίρους στη χώρα υποδοχής ή

αλλαγές στο τοπικό επιχειρηματικό περιβάλλον.





94

Διάγραμμα 11. Προσδοκίες και αποτελέσματα των επενδύσεων στο εξωτερικό,

Ιαπωνία, 2002

0

20

40

60

80

Costs reduc

tion

Exp

ans

ion/deve

lopmen

t of new m

arkets

Sec

urin

g m

anpo

wer

Sec

urin

g new

materia

ls

Risk hed

ging th

roug

h produ

ction dispe

rsal

Other *

Promote new busines

s

percent

Expectations Outcomes

* ΄Αλλες: ζητήθηκε από τη μητρική εταιρία, απόκτηση στοιχείων, κατάρτιση υπαλλήλων και

κέντρο δημ. σχέσεων, αύξηση της κλίμακας της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Σημ. Τα

σύνολα υπερβαίνουν το 100 λόγω πολλαπλών απαντήσεων.

Πηγή: JASMEC, Επέκταση δραστηριότητας ΜΜΕ στο εξωτερικό

(Mάρτιος 2000).





95

Οι ΜΜΕ μπορούν επίσης να εξασφαλίσουν υψηλό επίπεδο

διεθνοποίησης εκμεταλλευόμενες τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι ξένες

άμεσες επενδύσεις στην εγχώρια αγορά για ανάληψη (έμμεσης) εξαγωγικής

δραστηριότητας. Οι πολυεθνικές εταιρίες, οι οποίες καλύπτουν το σύνολο

περίπου των ξένων άμεσων επενδύσεων και του παγκόσμιου εμπορίου

αγαθών, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πρόσφατης έρευνας, έχουν ιδιαίτερα

σύνθετη δομή και στην αλυσίδα αξίας τους (value chain) μπορεί να

υπεισέρχονται πολλές ΜΜΕ. Τα πλεονεκτήματα που αποκομίζουν οι τοπικές

ΜΜΕ όταν γίνουν προμηθευτές των παγκόσμιων αυτών εταιριών οι οποίες

εγκαθίστανται στη χώρα τους, είναι ορατά σε πολλά επίπεδα: στην

αναβάθμιση των επιχειρηματικών και οργανωτικών μοντέλων, την

αναβάθμιση των διοικητικών και τεχνολογικών δυνατοτήτων, την απόκτηση

δεξιοτήτων και την ικανότητα καινοτομίας.

Προτείνεται η ομάδα εργασίας του ΟΟΣΑ για τις ΜΜΕ και την

Επιχειρηματικότητα να αναλάβει (εφόσον εξασφαλισθούν τα αναγκαία

κονδύλια) τη διεξαγωγή έρευνας η οποία θα εξετάσει τα σχήματα συνεργασίας

μεταξύ ΜΜΕ και πολύ μεγάλων εταιριών ανά τον κόσμο, ειδικότερα ανάμεσα

στα δίκτυα εφοδιασμού και διανομής τους. Δύο θέματα – εξίσου σημαντικά για

την πολιτική και την έρευνα – προσφέρουν τη συλλογιστική για την

προτεινόμενη έρευνα. Το πρώτο αφορά στον ρόλο και τη θέση των

ανεξάρτητων ΜΜΕ, ενώ το δεύτερο εξετάζει τα σχήματα συνεργασίας των

ΜΜΕ (εξαρτώμενων και ανεξάρτητων) με τις μεγάλες εταιρίες, στο πλαίσιο της

αλυσίδας εφοδιασμού και διανομής τους.

Επειδή η έκταση και η μορφή της συνεργασίας με εξωτερικές

επιχειρήσεις διαφέρει από κλάδο σε κλάδο, ανάλογα με πολλούς παράγοντες,

η έρευνα αναμένεται να εξετάσει τα σχήματα συνεργασίας/ ανταγωνισμού

μεταξύ ΜΜΕ (εξαρτώμενων και ανεξάρτητων) και μεγάλων επιχειρήσεων, σε

πέντε διαφορετικούς παγκόσμιους κλάδους: την αυτοκινητοβιομηχανία, τον

ξενοδοχειακό τομέα, τα όργανα ακριβείας, τη μουσική και κινηματογραφική

βιομηχανία και τη βιομηχανία λογισμικού. Η μελέτη, στο μέτρο του δυνατού,





96

θα καλύψει επίσης τόσο τις χώρες του ΟΟΣΑ, όσο και οικονομίες μη μέλη.

Αναμένεται ότι η έρευνα, επισημαίνοντας πιθανές ανάγκες και αδυναμίες των

ΜΜΕ που εμπλέκονται στα παγκόσμια δίκτυα εφοδιασμού και διανομής, θα

συμβάλλει στη δημιουργία πιο ισότιμων συνθηκών λειτουργίας για τις ΜΜΕ.

7.2. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ

ΜΜΕ

Οι Ελληνικές ΜΜΕ έχουν παίξει έναν σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη

της Ελληνικής οικονοµίας. Η παρουσία τους σε όλους τους τοµείς της

κοινωνικής και οικονοµικής πραγµατικότητας είναι καταλυτική. Εκτός όµως

από τον σηµαίνοντα ρόλο τους, παρουσιάζουν ιδιοµορφίες σε σχέση µε τις

ΜΜΕ των κρατών µελών της ΕΕ. Οι ιδιοµορφίες αυτές µπορούν να

επηρεάσουν τόσο τις επιχειρηµατικές τους στρατηγικές για την αντιµετώπιση

του ανταγωνισµού όσο και να βοηθήσουν στην καλύτερη και

αποτελεσµατικότερη προσαρµογή τους στις νέες συνθήκες. Η διαφάνεια και η

δυνατότητα σύγκρισης των τιµών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, καθιστούν το

χαµηλό κόστος ανταγωνιστικό όπλο. Το κόστος παραγωγής και ιδιαίτερα το

εργατικό κόστος είναι σχετικά χαµηλό στην χώρα µας µε αποτέλεσµα να

παρέχει ανταγωνιστικά πλεονεκτήµατα. Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί

ότι η ζήτηση στις αγορές της ΕΕ δεν περιορίζονται σε χαµηλού κόστους

προϊόντα, αλλά κυρίως σε διαφοροποιηµένα προϊόντα που συνδυάζουν

υψηλή ποιότητα, σχέδιο και τεχνολογία. Από αυτή την άποψη οι Ελληνικές

ΜΜΕ πρέπει να εντάξουν την ποιότητα στην παραγωγή, τον σχεδιασµό, την

διάθεση των προϊόντων τους.

Το συµπέρασµα που προκύπτει είναι ότι η ΕΕ δηµιουργεί συνθήκες µέσα στις

οποίες µπορεί να επιβιώσει και να αναπτυχθεί µια ΜΜΕ. Για να γίνει όµως

αυτό πράξη θα πρέπει να πραγµατοποιήσει αλλαγές στην επιχειρηµατική της

στρατηγική και κυρίως να συνειδητοποιήσει ότι όλα τα πλεονεκτήµατα και

µειονεκτήµατα που απορρέουν από την ΕΕ δεν περιορίζονται στις ΜΜΕ ή σε

ένα κράτος αλλά αφορούν το σύνολο της Ευρωπαϊκής Οικονοµίας.





97

Οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πήραν µέτρα, µε βάση τις εθνικές τους

ιδιοµορφίες, για να στηρίξουν και να βοηθήσουν την ανάπτυξη των ΜΜΕ στα

πλαίσια της ΕΕ. Η ποικιλία και η ποσότητα των µέτρων και πολιτικών

στήριξης των ΜΜΕ, που έχουν λάβει οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, εκφράζει

αφ’ ενός την αποδοχή του σηµαντικού ρόλου που έχουν οι ΜΜΕ, αφ’ ετέρου

την πολιτική βούληση να στηρίξουν και να προωθήσουν την

αποτελεσµατικότερη προσαρµογή του στις κοινωνικό – οικονοµικές συνθήκες

της ΕΕ. Οι πολιτικές της ΕΕ για τις ΜΜΕ σχεδιάστηκαν µε βάση το σύνολο

του Ευρωπαϊκού χώρου. Οι πολιτικές αυτές καλύπτουν όλες σχεδόν τις

δραστηριότητες, πρωτοβουλίες και αλλαγές που πρέπει να

πραγµατοποιήσουν οι ΜΜΕ, στα πλαίσια της ΕΕ. Το βασικό χαρακτηριστικό

τους είναι ότι δεν οδηγούν σε µια « αµυντική » πολιτική τις Ευρωπαϊκές ΜΜΕ

αλλά αντίθετα στοχεύουν σε µία επιθετική – επεκτατική στρατηγική

επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Το µεγαλύτερο πρόβληµα που προκύπτει

είναι ότι η συµµετοχή των ΜΜΕ σε αυτά τα προγράµµατα είναι µικρότερη του

αναµενόµενου.

Αντίστοιχα µέτρα µε τις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και την ΕΕ έχει πάρει και η

Ελληνική κυβέρνηση. Οι πολιτικές στήριξης των Ελληνικών ΜΜΕ ουσιαστικά

σχεδιάστηκαν µε βάση τα προβλήµατα, τις ιδιοµορφίες και τις προοπτικές των

Ελληνικών ΜΜΕ στις νέες κοινωνικό – οικονοµικές συνθήκες της

διεθνοποίησης και της ΕΕ. Η χρηµατοδότηση θεωρείται το υπ’ αριθµό ένα

πρόβληµα των ΜΜΕ και προωθούνται θεσµοί για να διευκολύνουν την

πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηµατοδοτικούς πόρους. Το νέο ΚΠΣ εξάλλου,

αναµένεται να επικεντρώσει τις πολιτικές του στην δηµιουργία και στήριξη

νέων επιχειρήσεων, την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την προώθηση

των συνεργασιών. Το συµπέρασµα που προκύπτει είναι, ότι όσο καλά και αν

είναι σχεδιασµένες οι πολιτικές στήριξης των ΜΜΕ, δεν µπορούν από µόνες

τους να αποτελέσουν σανίδα σωτηρίας. Ο µοναδικός υπεύθυνος για την

επιβίωση και ανάπτυξη της Ελληνικής ΜΜΕ είναι η ίδια.





98

7.3. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Οι ΜΜΕ υπό-εκπροσωπούνται στην παγκόσμια οικονομία. Ο κύριος

λόγος φαίνεται να είναι ότι υπάρχουν εμπόδια για τη διεθνοποίηση τους. Με

άλλα λόγια, το διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον ευνοεί λιγότερο το ξεκίνημα

και την ανάπτυξη επιχειρήσεων, σε σχέση με το επιχειρηματικό περιβάλλον

στις διάφορες χώρες. Παρ΄ όλο που τα στοιχεία για τα εμπόδια αυτά είναι

κυρίως αποσπασματικά και ανέκδοτα, φαίνεται ότι πολλά από τα εμπόδια

αυτά δεν εμφανίζονται στα σύνορα, αλλά είναι εμπόδια μη δασμολογικά, που

σχετίζονται συχνά με την υποχρέωση των μικρότερων επιχειρήσεων να

συμμορφώνονται με δύο ή περισσότερα συστήματα κανονιστικών διατάξεων,

μόλις βγούνε από τα όρια μιας ενιαίας αγοράς. Σήμερα, η μεγαλύτερη

συμβολή των ΜΜΕ στις εξαγωγές και τις ξένες άμεσες επενδύσεις προέρχεται

από πολύ μεγάλες ΜΜΕ. Κατά κανόνα, η συμβολή εκείνων που απασχολούν

λιγότερα από 50 άτομα είναι μικρή. Ωστόσο, αυτό οφείλεται στις υψηλές

πάγιες δαπάνες (που συχνά γίνονται άπαξ) που χαρακτηρίζουν τη διεθνή

επιχειρηματική δραστηριότητα. Αν μειωθούν αυτές οι δαπάνες, με τον

περιορισμό των διαφόρων κωλυμάτων, δεν υπάρχει λόγος η συμβολή των

μικρότερων επιχειρήσεων να μην είναι μεγαλύτερη πέρα από τα άμεσα εθνικά

τους σύνορα. Υπάρχουν όλο και περισσότερα στοιχεία ότι πολύ μικρές

επιχειρήσεις μπορούν τώρα να λειτουργήσουν με επιτυχία στον διεθνή χώρο,

σαν αποτέλεσμα ενός συνόλου παραγόντων, οι οποίοι εξελίσσονται τις δύο

τελευταίες δεκαετίες, όπως: βελτιωμένη τεχνολογία επικοινωνιών και

διοίκησης, καλύτερη επίγνωση και κατάρτιση των στελεχών, μεγαλύτερος

βαθμός διεθνοποίησης των μεγάλων εταιριών και των φορέων παροχής

υπηρεσιών, η αποδοχή νέων και καινοτόμων εταιρικών «εργαλείων»

(συστάδες, δίκτυα, κλπ.), ο περιορισμός των γλωσσικών φραγμών λόγω

πολλών παραγόντων (χρήση της αγγλικής ως lingua franca, στα περισσότερα

μέρη του κόσμου, εργαλεία αυτόματης μετάφρασης, κλπ.) και η αυξανόμενη

επικράτηση του Διαδικτύου. Με δύο λόγια, αν και υπάρχουν πολλοί

παράγοντες που διευκολύνουν τη διεθνοποίηση των μικρότερων ΜΜΕ, το

κράτος και οι εθνικοί διοικητικοί κανόνες και η γραφειοκρατία του, παραμένουν





99

ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που εμποδίζουν τη

διεθνοποίηση των μικρότερων επιχειρήσεων.

Υπάρχουν ορισμένα σημαντικά δυνητικά οφέλη τα οποία θα προέκυπταν για

την παγκόσμια οικονομία αν δημιουργούσαμε ένα διεθνές επιχειρηματικό

περιβάλλον πιο ευνοϊκό. Από τη μία πλευρά, τα δυνητικά οφέλη του

περιορισμού των εμπορικών φραγμών υπάρχουν πάντα και θα έπρεπε να

αξιοποιηθούν, αλλά τα 50 χρόνια κερδών που έφεραν η GATT και ο ΠΟΕ

είναι απίθανο ότι θα επαναληφθούν τα επόμενα 50. Οι κύριοι τομείς στους

οποίους μπορεί να προκύψουν οφέλη από το εμπόριο είναι σήμερα πολιτικά

ευαίσθητοι τομείς όπως η γεωργία, κάποιες εθνικές υπηρεσίες (όπως

επικοινωνίες, αεροπορικές εταιρίες και τράπεζες) όπου είναι δυνατό να

υπάρξει πρόοδος, αλλά αυτή θα είναι πιθανώς πιο αργή. Από την άλλη

πλευρά, η αυξανόμενη επιχειρηματικότητα και ανάπτυξη των ΜΜΕ σε διεθνές

επίπεδο θα μπορούσε πολλά να προσφέρει στην παγκόσμια οικονομία. Η

εφαρμογή μοντέλων και η εκτίμηση του μεγέθους των δυνητικών οφελών είναι

δύσκολη, αλλά μπορεί να γίνει με μερικές απλές και υγιείς παραδοχές.

Τα δυνητικά οφέλη θα προκύψουν το πιθανότερο από επιχειρήσεις με

αναπτυξιακό προσανατολισμό, που διοικούνται από επιχειρηματίες με

μεγαλύτερη του σύνηθες έφεση για κίνδυνο και αβεβαιότητα. Οι επιχειρήσεις

αυτές είναι σημαντική πηγή δημιουργίας θέσεων απασχόλησης και

παραγωγής πλούτου. Συχνά επίσης προσφέρουν ένα μέσο για την επέκταση

μεγάλων επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούν στόχο για εξαγορά από άλλες

μεγάλες επιχειρήσεις. Παρ΄ όλο που πολλές από αυτές τις ΜΜΕ με υψηλό

ρυθμό ανάπτυξης είναι σχετικά μεγάλες (και βέβαια κάποιες δυναμικές ΜΜΕ

της κατηγορίας αυτής «εξαφανίζονται» όταν γίνουν μεγάλες), δεν υπάρχει

ουσιαστικός λόγος (εκτός από τα κρατικά εμπόδια) γιατί οι μικρές και οι πολύ

μικρές επιχειρήσεις ακόμη να μην αξιοποιήσουν ενεργά τις ευκαιρίες που

προσφέρει ένα πιο διεθνές επιχειρηματικό περιβάλλον. Το επιχειρηματικό

περιβάλλον, το οποίο θα ευνοεί αυτούς τους επιχειρηματίες είναι ένα

περιβάλλον που:





100

- Μεταβάλλεται διαρκώς, με την έννοια ότι ανοίγεται συνεχώς σε νέες

ευκαιρίες, χωρίς να είναι χαώδες ή ασταθές σε μακροοικονομικό και

κοινωνικό επίπεδο.

- Επιτρέπει και ενθαρρύνει την είσοδο και την έξοδο των επιχειρήσεων,

χωρίς περιττά κωλύματα και περιορισμούς και στο οποίο η κινητικότητα

των πόρων είναι μεγάλη (και ως εκ τούτου και ο ανταγωνισμός και η

δυνατότητα διεκδίκησης).

- Στηρίζεται από διεθνή υποδομή, που σημαίνει ότι η υποδομή για τις

χρηματοπιστωτικές αγορές, τις συμβουλευτικές υπηρεσίες, την

πρόσβαση στις πληροφορίες, τις τηλεπικοινωνίες, τις αγορές και τους

κανονισμούς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, τις διαδικασίες

επίλυσης διαφορών, κλπ. πρέπει να είναι διεθνοποιημένη.

Ταυτόχρονα, η παγκοσμιοποίηση συνεπάγεται και κόστος. Το κόστος αυτό θα

τα αισθανθούν κυρίως οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις που δεν

μπορούν ή δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν τον αυξανόμενο ανταγωνισμό και

την πίεση για αλλαγή. Οι μικρές αυτές επιχειρήσεις λειτουργούν συνήθως

μόνο σε τοπικό επίπεδο, αλλά επηρεάζονται παρ΄ όλα ταύτα από το

ευρύτερο διεθνές περιβάλλον, χωρίς να είναι σε θέση να αποκομίσουν

ιδιαίτερα πλεονεκτήματα από τη διεθνοποίηση. Επιπρόσθετα, θα υπάρχουν

πάντα κέρδη για κάποιες περιοχές ή χώρες, οι οποίες προσφέρουν πιο

ελκυστικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις. Η έλξη αυτή είναι σχετική με αυτή

που υπάρχει σε άλλα μέρη και χώρες και σχετική επίσης με τους διάφορους

τύπους επιχειρηματιών.

Βασικός παράγοντας που εμποδίζει την ανάπτυξη ενός ευνοϊκότερου

διεθνούς περιβάλλοντος για τις επιχειρήσεις μπορεί να είναι το ίδιο το κράτος.

Τα εμπόδια αυτά δεν είναι εύκολο να ελεγχθούν, επειδή είναι σχετικά, όχι

απόλυτα και επειδή τα περισσότερα από αυτά δεν είναι συνοριακά εμπόδια.

Χρειάζονται αποτελεσματικότεροι τρόποι για να διαπιστωθεί ποιοι κρατικοί

κανονισμοί και πρακτικές εμποδίζουν το ξεκίνημα, την ανάπτυξη και τη





101

διεθνοποίηση των επιχειρήσεων με γρήγορη εξέλιξη. Επειδή πολλές από τις

επιχειρήσεις αυτές είναι μικρές και επειδή επεκτείνονται σε νέους

βιομηχανικούς κλάδους και νέες τεχνολογίες, δεν εμφανίζονται σαν σημαντικοί

παράγοντες στις «οθόνες ραντάρ» των εμπορικών διαπραγματεύσεων. Οι

κυβερνήσεις πρέπει να συνεργάζονται πιο στενά για τη δημιουργία

συστημάτων παρακολούθησης των εμποδίων αυτών, σε διμερές και

πολυμερές επίπεδο.

Η επιτυχία και ανάπτυξη διεθνών ΜΜΕ, θα ενισχυθεί με μια πιο

διεθνοποιημένη υποδομή, προσανατολισμένη στην ομαλή ανάπτυξη των

επιχειρήσεων, πέρα από τα εθνικά σύνορα. Αυτό ισχύει για την υποδομή για

τις χρηματοπιστωτικές αγορές, τις συμβουλευτικές υπηρεσίες, την πρόσβαση

στις πληροφορίες, τις τηλεπικοινωνίες, τις αγορές και τους κανονισμούς

δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, τις διαδικασίες επίλυσης διαφορών,

κλπ. που πρέπει να είναι διεθνοποιημένη. Για όλα αυτά χρειάζεται ενεργή

συνεργασία μεταξύ κυβερνήσεων, διεθνών φορέων και ιδιωτικού τομέα για

την αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων, ώστε να αξιοποιηθούν τα σημαντικά

δυνητικά οφέλη που αναμένεται να προκύψουν από τη δημιουργία μιας

απλούστερης, πιο φιλικής προς τις επιχειρήσεις και πιο ολοκληρωμένης

οικονομίας σε διεθνές επίπεδο.

7.4. ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ.

Αυτή η ενότητα επανεξετάζει τα εμπειρικά στοιχεία σχετικά με τα εμπόδια

που αντιμετωπίζουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στα διαφορετικά στάδια της

διαδικασίας διεθνοποίησης, συμπεριλαμβανομένου του σταδίου έναρξης της

εξαγωγής. Ο Κ.Λεωνίδου (1995), προσδιόρισε τα εξαγωγικά εμπόδια ως

«όλους αυτούς τους συμπεριφορικούς, διαρθρωτικούς, λειτουργικούς και

άλλους περιορισμούς που παρακωλύουν την ικανότητα της επιχείρησης να

θέσει σε εφαρμογή, να αναπτύξει ή να διατηρήσει διεθνείς δραστηριότητες».

Διαφορετικά, ταξινομητικά σχέδια, χρησιμοποιήθηκαν σε βιβλία αναφορικά με





102

αυτά τα προβλήματα. Σε μια εκτενή κριτική έρευνας περί εμποδίων εξαγωγής,

ο Λεωνίδου(1995), συνδύασε το προγενέστερο του πλαίσιο με εκείνο του

Cavusgil (1984), σε ένα [δισδιάστατο σχήμα εμποδίων στην εξαγωγή]

( Καλέκα και Κατσικέας 1995 ). Από αυτό προκύπτουν τέσσερις κατηγορίες

προβλημάτων :

εσωτερικό - εγχώριο

εσωτερικό - εξωτερικού

εξωτερικό - εγχώριο

εξωτερικό – εξωτερικού

7.4.1. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ – ΕΓΧΩΡΙΟ.

Αυτά τα προβλήματα περιλαμβάνουν εμπόδια που απορρέουν από το

εσωτερικό της επιχείρησης, και σχετίζονται με το περιβάλλον του χώρου

προέλευσης της. Περιλαμβάνουν : α) την έλλειψη προσωπικού με

απαιτούμενες πληροφορίες και γνώσεις σχετικά με το εξαγωγικό μάρκετινγκ,

συμπεριλαμβανομένης της αρτιότητας γνώσεων στη διαχείριση προβλημάτων

όπως οι κανονισμοί ξένων κυβερνήσεων, β) αρνητικές αντιλήψεις των

κινδύνων που είναι σχετικοί με τις πωλήσεις στο εξωτερικό, και γ) έμφαση

μάνατζμεντ στις δραστηριότητες σε αναπτυσσόμενες εγχώριες αγορές,

κυρίως σε μεγάλου μεγέθους εγχώριες αγορές.

7.4.2. ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ – ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ.

Αυτά τα προβλήματα προκύπτουν κυρίως από την περιορισμένη

ικανότητα μάρκετινγκ μιας μικρομεσαίας επιχείρησης και βιώνονται στο

περιβάλλον της ξένης αγοράς (-στόχο). Για κάποιες μικρομεσαίες

επιχειρήσεις, η είσοδος στη διεθνή αγορά παρεμποδίζεται εάν οι μετατροπές

στα προϊόντα απαιτείται να ανταποκρίνονται με τους ξένους κανονισμούς





103

ασφαλείας ή τις προδιαγραφές του πελάτη. Καθώς παρατήρησε ο Moini

(1997), [ η προσαρμογή ενός προϊόντος στα ξένα πρότυπα μπορεί να

απαιτήσει μια μεγάλη αρχική επένδυση την οποία πολλοί μη-εξαγωγείς δεν

διαθέτουν]. Παρόμοιες δυσκολίες αναφέρθηκαν επίσης αναφορικά με

υπηρεσίες επισκευής και τεχνικές υπηρεσίες κοστολόγησης και επικοινωνίας

με υπερπόντιους πελάτες. Αλλά τυπικά εμπόδια εδώ, περιλαμβάνουν υψηλά

μεταφορικά κόστη και μεταφορές, καθώς και υπηρεσίες και δυσκολίες

σχετικές με τη διανομή.

7.4.3. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ – ΕΓΧΩΡΙΟ.

Αυτά τα προβλήματα απορρέουν από το εγχώριο περιβάλλον των

μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά τυπικά είναι εκτός του έλεγχου του.

Ανάμεσα στα πλέον επικαλούμενα εμπόδια σε αυτή την κατηγορία, είναι η

τεράστια ποσότητα χρόνου και πολυσύνθετων εγγράφων που ενέχει το

διεθνές μάρκετινγκ. Επίσης, συχνά αναφέρεται η απουσία επαρκούς

κυβερνητικής υποστήριξης – κίνητρα και υποδομές- προς υπερπήδηση των

εμποδίων στη διεθνοποίηση, και η έλλειψη λογικής πρόσβασης (ή

απαγορευτικό κόστος του) σε απαιτούμενο κεφάλαιο για τη χρηματοδότηση

της διεθνοποίησης.

7.4.4. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ – ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ.

Αυτά τα προβλήματα προέρχονται από το εξωτερικό περιβάλλον της

μικρομεσαίας επιχείρησης και βιώνονται κλασικά στις διεθνείς αγορές.

Αρκετές μελέτες δίνουν αναφορές για τον αποτρεπτικό αντίκτυπο των

περιορισμών που επιβάλλουν οι ξένες κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης

της τιμής συναλλάγματος, των κανονισμών εισαγωγών και δασμολογίων.

Εξίσου προβληματική για τη μικρομεσαία επιχείρηση, είναι η ανάπτυξη

αξιόπιστων υπερπόντιων επαφών / εμπορικών αντιπροσώπων /

αντιπροσώπων, συμπεριλαμβανομένης της υπερπήδησης του γλωσσικού





104

εμποδίου και της πολιτιστικών διαφορών. Άλλα, συχνά επικαλούμενα

εμπόδια στη διεθνοποίηση σε αυτή την κατηγορία, είναι ο έντονος

ανταγωνισμός στις διεθνείς αγορές, ή η έλλειψη ανταγωνιστικών τιμών στις

μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι δυσκολίες λήψεως αμοιβής.

Η φύση της ανταπόκρισης μιας επιχείρησης σε αυτά τα εμπόδια,

εξαρτάται κατά πολύ από το ιστορικό, τον υπεύθυνο λήψεως αποφάσεων και

τα χαρακτηριστικά της επιχείρησης και συγκεκριμένα το μέγεθος οργάνωσης,

την διεθνή επιχειρησιακή εμπειρία, τον προσανατολισμό έρευνας στη διεθνή

αγορά, και την εξαγωγική δέσμευση. Οι άπειροι εξαγωγείς, ανάλογα με τους

τακτικούς εξαγωγείς, αντιλήφθηκαν την αυστηρή ποσόστωση εισαγωγής και

τους περίπλοκους κανονισμούς εισαγωγών ως τα πιο σημαντικά εμπόδια

στην είσοδο τους στην Ιαπωνική αγορά (Namiki, 1998). Οι οριακοί εξαγωγείς,

σε σύγκριση με τους περισσότερο ενεργούς ομόλογους τους, έχουν

σημαντικά διαφορετικές αντιλήψεις για τις πολυπλοκότητες αποστολής, την

αβεβαιότητα του κόστους αποστολής, και την πολυπλοκότητα των εμπορικών

εγγράφων. Σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληξαν στη μελέτη τους οι Tesar

και Tarleton (1982), σε σχέση με τους παθητικούς και επιθετικούς εξαγωγείς

από το Ουισκόνσιν και τη Βιρτζίνια, και ο Bell (1997), σε σχέση με

περιστασιακούς, συχνούς και επιθετικούς εξαγωγείς.

Φαίνεται επίσης, ότι οι επιχειρήσεις στα διαφορετικά στάδια διεθνοποίησης,

αντιμετωπίζουν διαφόρων τύπων προβλήματα και αυστηρότητας (Bilkey και

Tesar,1997, Bilkey, 1978, Dichtl et al. 1984, Bell, 1997). Μια πρόσφατη

έρευνα του Bell (1997), παραδείγματος χάριν, αναφέρει ότι ενώ [τα

προβλήματα που σχετίζονται με τα χρηματοοικονομικά, συχνά εντείνονται

από την υπερβολική έκθεση στο διεθνή χώρο, οι σχετικοί με το μάρκετινγκ

παράγοντες, τείνουν στην πτώση καθώς οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται

στις εξαγωγικές αγορές].





105

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔIΚΤΥΩΣΗ -CLUSTERS

8





106

8.1. Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΜΕ ΩΣ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΤΟΥΣ (clustering)

Στις µέρες µας η αβεβαιότητα και η τεχνολογική αλλαγή συμβαδίζουνε

επανακαθορισμό του περιεχομένου που προσλαμβάνει ο ανταγωνισµός. Στις

αγορές συνυπάρχουν δύο ξεχωριστά είδη ανταγωνισµού. Από τη µία πλευρά

έχουµε τον παραδοσιακό ανταγωνισµό, όπου το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα

εστιάζεται στο χαµηλό επίπεδο της τιµής. Από άλλη πλευρά έχουµε το «νέο

ανταγωνισµό», τις καταστάσεις εκείνες δηλαδή που τα προϊόντα πωλούνται

όχι επειδή είναι φτηνά, αλλά επειδή διαθέτουν ξεχωριστές ιδιότητες

( ποιότητα, σχεδιασµό, ειδικές προδιαγραφές κ.α ). Αν ο παραδοσιακός

ανταγωνισµός στη βάση της τιµής παραµένει ακόµα ισχυρός στο χαµηλό –

φθηνό τµήµα της αγοράς, ο νέος ανταγωνισµός κερδίζει συνεχώς έδαφος όχι

µόνο στο άνω αλλά και στο µεσαίο τµήµα της αγοράς.

Η δικτύωση των επιχειρήσεων και η ανάπτυξη στενών διεπιχειρησιακών

σχέσεων διευκολύνει την αποτελεσµατική ανταπόκριση στις επιταγές του

νέου ανταγωνισµού. Αυτό συµβαίνει γιατί ο νέος ανταγωνισµός παραπέµπει

σε µια κατάσταση συναγωνισµού, όπου οι επιχειρήσεις χρησιµοποιούν καλά

αµειβόµενη εργασία και καταφέρνουν να συνδυάζουν πρωτοτυπία στο

σχέδιο, ποιότητα, νέες τεχνολογίες και σύγχρονες µορφές ευέλικτης

παραγωγής, προκειµένου να αυξήσουν την προσαρµοστικότητά τους στα

µεταβαλλόµένα «σήματα» της αγοράς. Η επιλογή µιας τέτοιας

ανταγωνιστικής στρατηγικής είναι δαπανηρή και προϋποθέτει µακροχρόνια

προσπάθεια και δέσµευση. Αυτού του τύπου η εµπλοκή – δέσµευση είναι

πολύ ευάλωτη βραχυχρόνια στις πιέσεις του ανταγωνισµού και ακριβώς στο

σηµείο αυτό φαίνεται η κρισιµότητα της διάστασης της διεπιχειρησιακής

συνεργασίας, που αµβλύνει αυτές τις πιέσεις και διευρύνει το χρονικό

ορίζοντα βιωσιµότητας µιας στρατηγικής µε έµφαση στην ποιότητα.





107

Ουσιαστικά λοιπόν σήµερα, αντιµέτωπες µε τα νέα διλήµµατα ανταγωνιστικής

στρατηγικής, οι επιχειρήσεις καλούνται να επιλέξουν ανάµεσα στο δρόµο της

αµφίβολης αυτάρκειας και αυτόν της δικτύωσης. Τα πλεονεκτήµατα της

δικτύωσης είναι διττά. Αφενός µεν περιορίζεται η αβεβαιότητα και ο

επιχειρηµατικός κίνδυνος που υπεισέρχεται σε µια στρατηγική εντάσεως

ποιότητας και νέων τεχνολογιών µεθόδων. Αφετέρου περιορίζεται το κόστος

της πρόσβασης σε νέο εξοπλισµό, καθώς περισσότερες της µιας επιχειρήσεις

είναι σε θέση να έχει πρόσβαση σε αυτόν. Εξετάζοντας τα διλήµµατα

ανταγωνιστικής στρατηγικής από τη σκοπιά των επιχειρήσεων µικρού και

µεσαίου µεγέθους (ΜΜΕ), µπορεί να υποστηριχθεί ότι η πρόκληση του νέου

ανταγωνισµού της δικτύωσης ανοίγει ευρύτερα πεδία για την αποτελεσµατική

λειτουργία τους. Ταυτόχρονα, η ανταγωνιστική στρατηγική εντάσεως

ποιότητας και συνεργασίας, δηµιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για την

αποτελεσµατικότερη ενσωµάτωση των επιχειρήσεων στο ευρύτερο

περιβάλλον που τις φιλοξενεί. Αυτό βέβαια δεν σηµαίνει ότι εύκολα και

αβασάνιστα µπορεί κάποιος να µετατρέψει οποιοδήποτε σύµπλεγµα

µικροµεσαίων επιχειρήσεων σε παράδεισο δυναμικής δικτυωμένης ευέλικτης

παραγωγής.

8.2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΤΥΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Η παγκοσµιοποίηση της οικονοµικής και επιχειρηµατικής

δραστηριότητας αποτελεί µια από τις πλέον ευδιάκριτες και σηµαντικές τάσεις

της παγκόσµιας οικονοµίας. Στο νέο αυτό περιβάλλον κρίσιµη παράµετρος για

την επιβίωση και ανάπτυξη των ΜΜΕ αναδεικνύεται ο εντοπισµός και

αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων, που τις καθιστούν

ανταγωνιστικές. Η επίτευξη οικονοµιών κλίµακας και φάσµατος αποτελούν

βασικά συστατικά βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.

Η οικονοµική ανάπτυξη όµως µιας περιοχής προϋποθέτει κυρίως την επίτευξη

εξωτερικών οικονοµιών που δηµιουργούνται από την µείωση του κόστους

που συνεπάγεται η γεωγραφική συγκέντρωση επιχειρήσεων. Οι οικονοµικοί





108

λόγοι που οδηγούν στη γεωγραφική αυτή συγκέντρωση συγκεκριµένων

επιχειρήσεων σχετίζονται µε την παρουσία µοναδικών φυσικών πόρων, την

επίτευξη οικονοµιών κλίµακας στην παραγωγή, την εγγύτητα στις αγορές, την

δυνατότητα απορρόφησης εξειδικευµένου και ικανού προσωπικού, την

δυνατότητα απόκτησης και ανταλλαγής πληροφοριών και γνώσης, την µείωση

του κόστους µεταφοράς, την αξιοποίηση κοινών υποδοµών κ.ά.

Στις ανεπτυγµένες χώρες τέτοιας µορφής διασυνδέσεις και οµαδοποίησης

είναι συχνό φαινόµενο και έχει ενταθεί µετά από µια σειρά πρόσφατων

αναλύσεων, που προτείνουν µεθοδολογίες εντοπισµού και υποστήριξης

τέτοιων σχηµατισµών. Έτσι, η έννοια των οµάδων επιχειρήσεων ή

σχηµατισµών (clusters) και των δικτύων (networks) αποκτά κεντρική σηµασία

στη σύγχρονη βιοµηχανική πολιτική. Το περιεχόµενο αυτών δεν είναι αυστηρά

καθορισµένο, αφού πρόκειται για σχήµατα που διαµορφώθηκαν σύµφωνα µε

τις συνθήκες και τις ανάγκες, που δηµιουργήθηκαν σε κάθε περίπτωση.

Συνεπώς, υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις στο θέµα και δεν υπάρχει

συγκεκριµένη προδιαγραφή για την περιγραφή ή την δηµιουργία των

σχηµάτων αυτών.

Σύμφωνα µε τον ορισµό του ΟΟΣΑ ως cluster χαρακτηρίζεται ένα

σύνολο ισχυρά αλληλεξαρτώµενων επιχειρήσεων συνδεδεµένων σε αλυσίδα

προστιθέµενης αξίας, µε στρατηγικές συµµαχίες µε πανεπιστήµια, ερευνητικά

κέντρα, προµηθευτές πελάτες, όπου υπάρχει διάχυση πληροφοριών µεταξύ

των µελών και προάγεται η καινοτοµία. Τέτοιες σύνθετες δοµές δεν µπορούν

να γίνουν εκ του µηδενός µε κρατική µόνο παρέµβαση. Στόχος της κρατικής

πολιτικής για την προώθηση των clusters είναι η ενθάρρυνση της δηµιουργίας

δικτύων επιχειρήσεων, που αποτελούν το κύριο συστατικό των clusters. Ένας

άλλος στόχος µπορεί να είναι η δηµιουργία οριζόντιων δικτύων οµοειδών

επιχειρήσεων µε σκοπό, µέσω της ποσοτικής και ποιοτικής αύξησης του

µεγέθους, την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν για τη βελτίωση

της ανταγωνιστικότητας τους.

Ο λόγος της κρατικής παρέμβασης στο θέμα πρέπει να αναζητηθεί στο ότι

στην Ελλάδα τόσο οι συνθήκες ανταγωνισμού όσο και ο τρόπος ανάπτυξης

των επιχειρήσεων, αλλά κυρίως η νοοτροπία των µικροµεσαίων επιχειρήσεων





109

δεν επέτρεψαν στο παρελθόν τη δημιουργία τέτοιων δομών. Έτσι το 1995 µε

πρωτοβουλία του Υπουργείου Ανάπτυξης εκπονήθηκε εµπεριστατωµένη

µελέτη των υπό διαμόρφωση ή εν δυνάμει σχηµατισµών επιχειρήσεων.

Σύμφωνα µε την παραπάνω µελέτη, το 1997 προκηρύχθηκε το πρώτο

πρόγραµµα των clusters στο πλαίσιο της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας ΜΜΕ και

ακολούθησε η δεύτερη προκήρυξη στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού

Προγράµµατος Βιοµηχανίας (ΕΠΒ). Σαν αποτέλεσµα και τα δύο προγράµµατα

έτυχαν ενθαρρυντικής ανταπόκρισης εκ µέρους των ελληνικών επιχειρήσεων

σε µια σειρά κλάδων από όλη την επικράτεια. Βέβαια ως νέος θεσµός στην

ελληνική οικονοµική ζωή διαπιστώθηκαν ελλείψεις και αδυναµίες τόσο στον

σχεδιασµό όσο και στην υλοποίηση του.

8.3. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ

Αν και η δικτύωση δεν αποτελεί νέο φαινόµενο, εντούτοις η συχνότητα

µε την οποία εµφανίζεται στις µέρες µας αποτελεί νέο δεδοµένο για την

Ελληνική κυρίως πραγµατικότητα. Ολοένα και συχνότερα στις µέρες µας, οι

επιχειρήσεις αναπτύσσουν δεσµούς µονιµότερης συνεργασίας, προκειµένου

να αντιµετωπίσουν την επιταχυνόµενη τεχνολογική αλλαγή καθώς και την

αβεβαιότητα που κυριαρχεί στις αγορές.

Η στρατηγική της δικτύωσης ( συνενώσεων ) αναφέρεται σε µηχανισµούς

επικοινωνίας και συνεργασίας που αναπτύσσονται ανάµεσα σε διαφορετικές

επιχειρήσεις. Τα δίκτυα συνεργασίας ανάµεσα σε επιχειρήσεις µπορεί να είναι

επίσηµα ή άτυπα. Οι αρχές πάνω στις οποίες στηρίζονται είναι τρεις :

1. Στενοί και μακροχρόνιοι δεσµοί ανάµεσα σε παραγωγούς και χρήστες,

προκειµένου να αξιοποιηθούν τα αποτελέσµατα εκµάθησης.

2. Μακροχρόνιες σχέσεις υπεργολαβίας, όπου το στοιχείο της συνεργασίας

είναι ιδιαίτερα έντονο προκειµένου να διευκολύνονται οι τεχνολογικές

καινοτοµίες.

3. Από κοινού ανάληψη επενδύσεων, ώστε να εξασφαλιστούν οφέλη από την

εξειδίκευση.





110

Το νέο αυτό υπόδειγµα της δικτύωσης, στηρίζεται στην από κοινού

προσπάθεια και στόχευση, στην εµπιστοσύνη, στην συνεργασία και στην

κοινή επιθυµία των δύο πλευρών να βελτιώσουν συστηµατικά την ποιότητα.

Ουσιαστικά, το νέο υπόδειγµα της δικτύωσης, βασίζεται στην πεποίθηση ότι

και οι δύο πλευρές µπορούν να επωφεληθούν περισσότερο από την

συνεργασία παρά από την εξατοµικευµένη επιδίωξη των ιδιαίτερων

βραχυχρόνιων συµφερόντων τους. Αυτό είναι βέβαια εύκολο να λέγεται από

το να γίνεται, ενώ το φαινόµενο της δικτύωσης - αν και υπόσχεται να λύσει

πολλά από τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι σύγχρονες ΜΜΕ –

φαίνεται ότι δηµιουργεί µια σειρά από νέα προβλήµατα όπως για παράδειγµα,

την απώλεια της αυτονοµίας και της αυτοτέλειας της κάθε επιχείρησης.

8.4. Η ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Η εµπειρία των περιοχών της Ευρώπης που στηρίζονται σε

συµπλέγµατα δυναµικών µικροµεσαίων επιχειρήσεων και γνώρισαν

εντυπωσιακές οικονοµικές επιδόσεις, έδωσε νέα ώθηση στις πολιτικές

στήριξης των ΜΜΕ. Κοντά στα παλιά επιχειρήµατα που τεκµηρίωναν την

ανάγκη να στηριχθούν οι ΜΜΕ, αναπτύχθηκε ένα νέο κύµα προβληµατισµού

στη βάση των ενδείξεων ότι, τηρουµένων κάποιων προϋποθέσεων ( πυκνές

διεπιχειρησιακές σχέσεις και συνεργασία επιχειρήσεων για την αξιοποίηση

οικονοµιών κλίµακας και φάσµατος ), οι ΜΜΕ απελευθερώνονται από τους

περιορισµούς του µικρού µεγέθους, χωρίς να απολέσουν τα πλεονεκτήµατα

που αυτό συνεπάγεται ( ευελιξία και προσαρµοστικότητα ).

Τα πιο φανταχτερά παραδείγµατα δυναµικής ανάπτυξης ΜΜΕ που

στηρίζονται σε δικτύωση, προσφέρουν πολλαπλά χρήσιµα συµπεράσµατα

γύρω από την ποικιλία µέτρων και εργαλείων πολιτικής, ικανών να

ενθαρρύνουν την ανταγωνιστικότητα και την προσαρµοστικότητα των

µικροµεσαίων επιχειρήσεων ως ενιαίο παραγωγικό σύµπλεγµα, τονώνοντας

ουσιαστικά τη συλλογική αποτελεσµατικότητα του συµπλέγµατος





111

και όχι στοχεύοντας στην ενδυνάµωση µεµονωµένων επιχειρήσεων. Με άλλα

λόγια, η εµπειρία των περισσοτέρων δυναµικών δικτύων στην Ευρώπη δεν

αφορά τα αρχικά και πιο δύσκολα στάδια της δηµιουργίας αυτών των

συσσωµατώσεων και των δικτύων. Ακριβώς σε αυτό το σηµείο εστιάζεται και

η κριτική όσων αµφισβητούν τη µεταφερσιµότητα του υποδείγµατος των

δικτύων ως µοχλού επιτάχυνσης της βιοµηχανικής ανάπτυξης: στην έλλειψη

αντιστοιχίας σε ότι αφορά το σηµείο εκκίνησης.

Ιδιαίτερη έµφαση µάλιστα αποδίδουν στην έλλειψη συνεργασίας, ως βασική

προϋπόθεση προκειµένου να καρποφορήσει οποιαδήποτε πολιτική

ενθάρρυνσης των δικτυώσεων. Νεότερες έρευνες γύρω από την εµπειρία της

∆ανίας στο εγχείρηµα της δηµιουργίας δικτύων, υποστηρίζουν ότι οι δηµόσιες

πολιτικές και κυρίως η δηµιουργία κατάλληλων θεσµών, µπορούν να παίξουν

αποφασιστικό ρόλο τόσο σε ότι αφορά την εξειδίκευση όσο και σε ότι αφορά

τη συνεργασία ανάµεσα σε µικροµεσαίες επιχειρήσεις. Οι έρευνες αυτές

υπογραµµίζουν ότι αυξάνεται σηµαντικά η αποτελεσµατικότητα των δηµόσιων

πόρων αν οι τελευταίοι στοχεύουν σε οµάδες επιχειρήσεων αντί

µεµονωµένων περιπτώσεων. Τούτο συµβαίνει επειδή η συλλογική ή οµαδική

προσέγγιση έχει το πλεονέκτηµα ότι µειώνει τα συναλλαγµατικά κόστη και

διευκολύνει την αµοιβαία διαδικασία εκµάθησης.

Τα παραδείγματα από τη Βραζιλία και τη Χιλή δείχνουν ότι οι δυναμικές

συσσωματώσεις και τα επιτυχημένα δίκτυα μικρομεσαίων επιχειρήσεων

έλκονται κατά κύριο λόγο από τη ζήτηση, ενώ η κρατική υποστήριξη για την

αναβάθμιση και δυναμική αναδιάρθρωση των ΜΜΕ είναι περισσότερο

επιτυχημένη σε περιπτώσεις αλυσίδων συνεργασίας που αντλούν τη

δυναμική τους από τη ζήτηση και όχι από την προσφορά. Κατά συνέπεια,

μέτρα πολιτικής που βοηθούν τις ΜΜΕ να γίνουν περισσότερο

προσανατολισμένες προς τους καταναλωτές – χρήστες, αποτελεί κομβικό

σημείο για την αποτελεσματική τους στήριξη ( προγράμματα στήριξης ΜΜΕ µε

προσανατολισμό την κατανάλωση περιλαμβάνουν την ενθάρρυνση

συµµετοχής σε εκθέσεις και σε διαγωνισμούς κρατικών προμηθειών, καθώς

και διευκόλυνση της επαφής – γνωριμίας και συνεργασίας – ανάμεσα σε





112

μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις, η στόχευση πολιτικής σε ενέργειες

που μετατρέπουν τις επιχειρήσεις σε περισσότερο ευαίσθητους δέκτες των

ευκαιριών και απαιτήσεων, που διαμορφώνεται σε συγκεκριμένα τμήματα της

αγοράς, καθώς και ο προσανατολισμός των μέτρων και εργαλείων

παρέμβασης σε ομάδες επιχειρήσεων( και όχι σε μεμονωμένες επιχειρήσεις),

συνιστούν τρία από τα τέσσερα σημαντικότερα προτάγµατα της διαμόρφωσης

πολιτικής για τις ΜΜΕ. Το τέταρτο πρόταγµα αφορά τη δηµιουργία

κατάλληλων συνθηκών, ώστε οι επιχειρήσεις να αποκτήσουν ενδογενή

ικανότητα προσαρμογής και έτσι να πάψουν να εξαρτούν τις επιδόσεις τους

από την παροχή «εξωτερικής βοήθειας». Άλλωστε ο στόχος της

ανταγωνιστικότητας δεν παραπέμπει σε µια στατική και αμετάβλητη

κατάσταση, αλλά σε µια δυναμική διαδικασία αέναης επιβεβαίωσης της

ανταγωνιστικότητας µε τις συνεχής βελτιώσεις.

Τέλος όσον αφορά τη δικτύωση ο Μ. Porter υποστήριξε ότι οι κοινωνικές

οµαδοποιήσεις και τα δίκτυα επιχειρήσεων δηµιουργούν

αυτοτροφοδοτούµενους κύκλους ευηµερίας. Αντίθετα, η έλλειψη ή

συρρίκνωση του κοινωνικού κεφαλαίου, οδηγεί σε βιοµηχανικές και

χρηµατοδοτικές πρακτικές µε πολύ στενούς ορίζοντες, που στοχεύουν στην

άµεση απόδοση χωρίς καµία µακροχρόνια δέσµευση

8.5. Η ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο θεσμός των δικτύων είναι καινοφανής στην Ελλάδα.

Πρωτοεµφανίστηκε το 1997 στοχεύοντας σε συνενώσεις δυνάµεων

µικροµεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες µέσα από κοινές δράσεις στους τοµείς

παραγωγής, διάθεσης και προβολής, θα παρήγαγαν καλύτερης ποιότητας –

άρα πιο ανταγωνιστικό και επώνυµο προϊόν – ή θα προέβαλλαν το ήδη

παραγόµενο προϊόν τους, αυξάνοντας έτσι τις πωλήσεις και τις εξαγωγές

τους.

Ο θεσµός της δικτύωσης, είναι µια καινούρια πρακτική η οποία, όπως είδαµε,

έχει αποδώσει αρκετά στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα, οι συνθήκες





113

ανταγωνισµού, όσο και ο τρόπος ανάπτυξης των επιχειρήσεων αλλά και η

γενικότερη επιχειρηµατική κουλτούρα δεν επέτρεψαν στο παρελθόν τη

δηµιουργία επιχειρηµατικών συγκεντρώσεων και δικτυώσεων τύπου clusters,

τουλάχιστον στην ένταση και µε την πολυπλοκότητα άλλων χωρών.

Για πρώτη φορά το 1994 εκπονήθηκε εµπεριστατωµένη µελέτη σχετικά µε το

µέλλον της δικτύωσης. Με βάση τα συµπεράσµατα αυτής της µελέτης

προκηρύχθηκε το 1997 το πρώτο πρόγραµµα των clusters στο πλαίσιο της

κοινοτικής πρωτοβουλίας ΜΜΕ και ακολούθησε και δεύτερη προκήρυξη στο

πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράµµατος Βιοµηχανίας (ΕΠΒ). Μέσα από το

ΕΠΒ πέρασαν και τα προγράµµατα ενίσχυσης της βιοτεχνίας. Ένα

πρόγραµµα από αυτά αφορούσε και την προώθηση της εταιρικής

συνεργασίας.

Η προώθηση των εταιρικών συνεργασιών και κοινοπραξιών στόχευε στην

ανάπτυξη διαφόρων ειδών συνεργασιών µεταξύ ΜΜΕ, ώστε να

αντιµετωπίσουν προβλήµατα προερχόµενα από το µικρό τους µέγεθος.

Σχετικός ήταν και ο στόχος της ενίσχυσης δηµιουργίας δικτύων ΜΜΕ

(clusters) για να αντιµετωπίσουν προβλήµατα διοίκησης, παραγωγής,

marketing, εµπορίας, νέων βελτιωµένων προϊόντων, καινοτομίας –

τεχνολογίας. Τέλος το πρόγραµµα για την προώθηση της δικτύωσης των

ΜΜΕ εντάχθηκε και στο Γ’ ΚΠΣ προσπαθώντας να συνεχίσει τις δράσεις των

προηγούµενων χρόνων, καθώς και του ΄Β ΚΠΣ. Αντιλαµβανόµαστε συνεπώς

πόσο σηµαντική είναι η ύπαρξη ή η δηµιουργία δικτύων ΜΜΕ στην Ελληνική

επικράτεια, ώστε να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητά τους σε σχέση µε τις χώρες

της Ευρώπης αλλά και µε τις µεγάλες επιχειρήσεις. Γνωρίζουµε ότι σε τοπικό

και περιφερειακό επίπεδο, δεν υπάρχουν συγκροτημένες ομάδες

επιχειρήσεων οι οποίες να κάνουν συγκριτική αξιολόγηση µεταξύ τους, να

µαθαίνουν µέσα από την αλληλεπίδραση τους και να δηµιουργούν συνέργιες

µέσα από την συνεργασία τους. Έτσι ένα πρώτο βήµα είναι να σχηµατιστούν

πρώτα δίκτυα προβληµατισµού, τα οποία είναι δυνατό αργότερα να

μετεξελιχθούν σε clusters.





114

Ο στόχος είναι η συγκρότηση τεσσάρων πιλοτικών περιφερειακών δικτύων

αλληλεπίδρασης και προβληµατισµού για θέµατα καινοτοµίας και ανάπτυξης

της επιχειρηµατικότητας που θα λειτουργήσει ως επιτυχηµένα παραδείγµατα

και θα µετεξελιχθούν σε clusters. Με τον τρόπο αυτό οι συνέργιες που θα

αναπτυχθούν θα είναι πολύ σηµαντικές, καθώς θα αξιοποιηθούν οι βέλτιστες

πρακτικές που αναπτύσσονται από επιχειρήσεις ή και οµάδες επιχειρήσεων,

ανεξάρτητα από µέγεθος και κλάδο δραστηριοποίησης. Η δηµιουργία των

δικτύων θα δώσει την δυνατότητα στις επιχειρήσεις που το απαρτίζουν να

αξιοποιήσουν στο µέγιστο βαθµό, τόσο τα διάφορα εργαλεία βελτίωσης της

θέσης των επιχειρήσεων όσο και των φορέων παροχής υπηρεσιών

υποστήριξης της επιχειρηµατικής δραστηριότητας, π.χ. κέντρα αριστείας,

εταιρίες συµβούλων επιχειρήσεων κ.λ.π.

Επιπρόσθετα, θα δοθεί στις επιχειρήσεις η δυνατότητα να ενώσουν τις

δυνάµεις τους για την αξιοποίηση τεχνολογικών καινοτοµιών, την αξιοποίηση

εργαλείων για τη συστηµατική ανάπτυξη καινοτόµων προϊόντων, τη

συµµετοχή σε προγράµµατα έρευνας και ανάπτυξης κ.λ.π. Ο στόχος αυτός θα

επιτευχθεί :

Με την επιλογή µιας οµάδας επιχειρηµατιών (20-25 άτοµα) σε

περιφερειακό επίπεδο µε πολυκλαδική διάρθρωση εστιασµένη στην

αντιµετώπιση κοινών προβληµάτων (π.χ ανάπτυξη νέων προϊόντων,

εξαγωγές, διαδοχή κ.λ.π). Πριν την επιλογή θα ανιχνευθούν στοιχεία

όπως: η δυναµική και οι προοπτικές του αντικειµένου, η προοπτική

δημιουργίας ενός καλού παραδείγµατος, ώστε να αποτελέσει πυρήνα

έλξης περισσότερων επιχειρήσεων και να αποτελέσει τον καταλύτη

δηµιουργίας και νέων αντίστοιχων µελλοντικών δικτύων.

Με την διαµόρφωση των προϋποθέσεων επιτυχούς λειτουργίας του

κάθε δικτύου. Στην διαδικασία της λειτουργίας των δικτύων

προβληµατισµού σηµασία έχουν οι βέλτιστες πρακτικές που

εφαρµόζουν οι επιχειρήσεις και οι οποίες καθορίζουν την επιτυχία της

επιχειρηµατικής τους λειτουργίας. Η αξιοποίηση αυτών των πρακτικών

καθίσταται ευκολότερη όταν γίνεται στα πλαίσια λειτουργίας δικτύων.





115

Με τον τρόπο αυτό αποκρυσταλλώνονται οι συσχετίσεις ανάµεσα στις

βέλτιστες επιχειρηµατικές πρακτικές και την αυξηµένη απόδοση των


Υπάρχουν πολλές περιοχές που µπορούν να ανιχνευθούν και να

αξιοποιηθούν βέλτιστες πρακτικές. Ενδεικτικά µπορούµε να αναφέρουµε:

1. Διεργασίες : παραγωγικές διαδικασίες ή και οι διαδικασίες ανάπτυξης νέων

προϊόντων και οι συγκεκριµένες δραστηριότητες εντός των διαδικασιών

αυτών.

2. Οργάνωση: ο τρόπος µε τον οποίο οργανώνονται τα διάφορα έργα.

3. Στρατηγική: η συνολική στρατηγική ανάπτυξης νέων προϊόντων.

4. Κουλτούρα: η κουλτούρα και το κλίµα για την καινοτοµία που επικρατεί σε

κάθε επιχείρηση.

5. Δέσμευση: η εµπλοκή της διοίκησης και η δέσµευση της στην ανάπτυξη

νέων προϊόντων.

Τα δίκτυα θα βοηθήσουν στην ανεύρεση και αξιοποίηση όλων των κρυµµένων

µεταβλητών που οδηγούν στην επιτυχία. Σηµαντική θα είναι και η συνεισφορά

της οµάδας του κάθε δικτύου στην ανάπτυξη και διερεύνηση σεναρίων

εφαρµογής των διαφόρων λύσεων που θα προτείνονται, ώστε να µειώνεται ο

κίνδυνος αποτυχίας ή ελλιπούς αξιοποίησης τους.

Η διαμόρφωση του δικτύου θα συµβάλλει στην καλλιέργεια κουλτούρας

συνεργασίας. Η ίδια η οµάδα θα αποτελέσει πεδίο µάθησης στην

επιχειρηµατική πρακτική του διαλόγου, της ανταλλαγής ιδεών και γνώσης και

της ανακάλυψης συνεργιών. Παράλληλα, θα δοθεί έµφαση στην ενεργό

συµµετοχή των επιχειρήσεων σε δράσεις και προγράµµατα τεχνολογικής

ανάπτυξης τα οποία θα ενισχύσουν τις καινοτοµικές τους ικανότητες. Η

επιτυχής λειτουργία των δικτύων όπως αναµένουµε θα αποτελέσει το

έναυσµα για την λειτουργία clusters µέσα από την ανάπτυξη µόνιµων

σχέσεων συνεργασίας σε τεχνολογικές δραστηριότητες και επιχειρηµατικές

συµµαχίες.





116

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

Αξιολογώντας τα ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα που προκύπτουν

από το ερωτηματολόγιο σχετικά με την ανάπτυξη της ΜΜΕ στην Ελλάδα και

την θέση αυτής στην σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη οικονομία προκύπτουν

ενδιαφέροντα στοιχεία που μας δίνουν μια αρκετά πλήρη εικόνα σχετικά με

την δομή και τα οικονομικά δεδομένα που επικρατούν στις ελληνικές ΜΜΕ.

Οι περισσότερες ΜΜΕ στον χώρο της Ελλάδας αποτελούν ουσιαστικά

οικογενειακές επιχειρήσεις οι οποίες μετρούν το πολύ πέντε (5) χρόνια ζωής.

Σημαντικός είναι όμως και ο αριθμός των ΜΜΕ που μετρούν 6-15 χρόνια στην

αγορά. Η πλειονότητα αυτών περιλαμβάνουν 2-5 άτομα στην διοίκηση της

επιχείρησης, ενώ αρκετές είναι και αυτές, που η λήψη αποφάσεων στηρίζεται

μόνο σε ένα άτομο τον ιδιοκτήτη δηλαδή της επιχείρησης.

Οι τομείς που δραστηριοποιούνται οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις δεν

αναλώνονται μόνο σε μια ή δυο δραστηριότητες. Παραγωγικές, Λιανικές,

Εμπορικές, Οικονομικές, Κατασκευαστικές είναι κατά σειρά μεγαλύτερης

συχνότητας οι τομείς που αναπτύσσουν τη δράση τους. Οι υπάλληλοι που

ασχολούνται σε αυτές είναι συνήθως έως 10 άτομα, με ελάχιστες εξαιρέσεις

που φτάνουν έως και τους 100 εργαζόμενους. Ο αριθμός αυτός (των

εργαζομένων στις ΜΜΕ), τα τελευταία χρόνια, στις περισσότερες εξ’ αυτών,

παραμένει ο ίδιος με μικρά ποσοστά αύξησης. Ο ετήσιος τζίρος των ΜΜΕ

υπολογίζεται κυρίως μέχρι 1,9 Εκατομμύρια Ευρώ. Στις ερωτήσεις που

αφορούν τη δικτύωση, τις καινοτομίες και την εξάπλωση των ΜΜΕ τα

αποτελέσματα μας οδηγούν εύκολα στο συμπέρασμα πως το επίπεδο

ανάπτυξης και οι προοπτικές εξάπλωσης βρίσκονται σε μηδενικό σημείο. Η

πλειονότητα αυτού του είδους των επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως τον τομέα που

δραστηριοποιούνται, δηλώνουν πως εκτός από τη βασική παραγωγική

μονάδα δεν έχουν υποκαταστήματα σε άλλες περιοχές και δεν κάνουν

εξαγωγές. Μόνο ένα μικρό ποσοστό έχει αναπτύξει ένα δίκτυο

υποκαταστημάτων τα οποία περιορίζονται στον Ελλαδικό χώρο. Η καινοτομία

που αναμφισβήτητα αποτελεί ένα στοιχείο που μπορεί να δώσει ώθηση και να





117

αναπτύξει τα ποσοστά παραγωγής ή τον ρυθμό παροχής υπηρεσιών μιας

επιχείρησης δεν έχει εφαρμοστεί σύμφωνα με τα στοιχεία που αξιολογήσαμε.

Κύριος υπαίτιος για την κατάσταση που επικρατεί στις ΜΜΕ στην

Ελλάδα σύμφωνα με τους επιχειρηματίες είναι το ίδιο το κράτος. Η

πλειονότητα των επιχειρηματιών προέβη στην δημιουργία μιας ΜΜΕ

υπολογίζοντας πως με τη συμπαράσταση και με την ενίσχυση των αρμόδιων

κρατικών φορέων, θα μεγιστοποιήσουν το κέρδος και θα αναπτύσσουν

συνεχώς τις μεθόδους παραγωγής ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν

στο σύγχρονο ανταγωνισμό. Σε αντίθεση όλων των παραπάνω οι

επιχειρηματίες υποστηρίζουν πως οι ευκαιρίες και η στήριξη από το Ελληνικό

κράτος στις ΜΜΕ είναι πάρα πολύ λίγες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κατά τη

δημιουργία μιας ΜΜΕ ο επιχειρηματίας να διαπιστώνει άμεσα πως η αγορά

μέσα στην οποία προσπαθεί να δραστηριοποιηθεί είναι πάρα πολύ

ανταγωνιστική και η ένταξη σε αυτή καθόλου εύκολη.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα που έρχεται να επιβεβαιώσει όλα τα

παραπάνω είναι πως το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό των ΜΜΕ όχι μόνο

δεν ανήκει σε κάποιο Δίκτυο Συνεργασίας, αλλά οι περισσότεροι από τους

ιδιοκτήτες των ΜΜΕ δεν γνωρίζουν καν για το πρόγραμμα που εφαρμόζει το

Υπουργείο Ανάπτυξης σχετικά με την τεχνική δικτύωσης των επιχειρήσεων .

Όπως είναι φυσικό, αναλογιζόμενη τις δυσκολίες ένταξης, το μεγάλο

ανταγωνισμό και τη μηδαμινή υποστήριξη και ενημέρωση από τους κρατικούς

φορείς το σύνολο των ερωτηθέντων επιχειρηματιών θεωρεί πάρα πολύ

δύσκολη την επιβίωση μιας ΜΜΕ στην Παγκόσμια Οικονομία.





118

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

1. Πόσοι άνθρωποι συμπεριλαμβάνονται στην διεύθυνση;

□ 1 2–5 □ Πάνω από 5

2. Είναι η επιχείρησή σας οικογενειακή;

ΝΑΙ □ ΟΧΙ

3. Είναι η επιχείρηση :

Αποκλειστικά δική σας

□ Εξαρτώμενη βοηθούμενη

□ Συνεταιρισμός

□ Δημόσια

□ Άλλη

4. Πόσα χρόνια έχει η επιχείρησή σας που λειτουργεί;

□ 0–5

6–15

□ 16–25

□ Πάνω από 25

5. Ποια είναι η κυρίως δραστηριότητα;

□ Παραγωγική

Λιανική

□ Κατασκευαστική

□ Παροχής Υπηρεσιών

□ Εμπορική

□ Άλλες

1





119

6. Πόσο υπολογίζεται ο ετήσιος τζίρος;

0 – 1,9 Εκατομμύρια Ευρώ





7. Πόσα άτομα εργάζονται στην επιχείρηση;

□ 1–10

□ 11–25

□ 26–50

51–100

□ 101–200

□ 201–250

8. O αριθμός των υπαλλήλων σε σχέση με το παρελθόν :

Μειώθηκε

Αυξήθηκε

Παρέμεινε ίδιος

9. Έχει η επιχείρηση υποκαταστήματα;

Όχι

Ναι 1–2

Περισσότερα από 2

10. Αν έχει υποκαταστήματα που βρίσκονται;

Στην χώρα μου

Σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Άλλες Ευρωπαϊκές

Ανατολική Ευρώπη– Ρωσία

Ασία

Βόρεια Αμερική

Άλλη





120

11. Κάνετε εξαγωγές;

□ Ναι

Όχι Αν ναι που;




Ασία


Άλλη

12. Κατά πόσο θεωρείτε εύκολη την πρόσβαση στις πληροφορίες που

χρειάζονται οι ΜΜΕ για να αναπτύξουν διεθνή δραστηριότητα;

Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη

13. Έχει εισάγει η επιχείρησή σας κάποια καινοτομία;

□ Ναι

Όχι

Αν ναι, ποια;

…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

14. Ποιος είναι ο λόγος που σας οδήγησε στην δημιουργία μιας ΜΜΕ; …………………………………………………………………………………………

……… Βιοποριστικός ……………………………………..…………………………

………………………………………………………………………………………….

15. Πόσο εύκολη ήταν η ένταξη της επιχείρησή σας στην αγορά;

Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη





121

16. Πόσο ανταγωνιστική είναι η αγορά μέσα στην οποία

δραστηριοποιείται η επιχείρησή σας;

Καθόλου

Ανταγωνιστική

Λίγο


Αρκετά


Πολύ


Πάρα Πολύ


17. Προσφέρονται ευκαιρίες και στήριξη από το ελληνικό κράτος για

την δημιουργία μιας ΜΜΕ;

Καθόλου

Ευκαιρίες

Λίγες

Ευκαιρίες

Αρκετές

Ευκαιρίες

Πολλές

Ευκαιρίες

Πάρα Πολλές

Ευκαιρίες

18. Γνωρίζετε τον θεσμό της Δικτύωσης των Επιχειρήσεων;

□ Ναι

Όχι

19. Ανήκει η επιχείρησή σας σε κάποιο Δίκτυο Συνεργασίας;

□ Ναι

Όχι

Αν ναι, έχει βοηθηθεί η επιχείρηση σας από αυτήν τη συνεργασία και σε ποιόν τομέα;

………………………………………………………………………………………..…

…………………………………………………………………………………………..

20. Ποιο είναι κατά την γνώμη σας το σημαντικότερο εμπόδιο στην

Διεθνοποίηση των ΜΜΕ; Η ενημέρωση από τους φορείς και η μη βοήθειά τους

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….

21. Μπορεί μια ΜΜΕ να επιβιώσει στην Παγκόσμια Οικονομία; ΟΧΙ

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….





122

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ

22. Ονοματεπώνυμο Επιχειρηματία………………………….

……Σταυρόπουλος Σταύρος………………..

23. Επωνυμία Επιχείρησης …………………………………………………....

…………………TRES JOLIE ΑΕΒΕ ………………………………………………

24. Φύλο:

Άνδρας Γυναίκα □

25. Ηλικία:

19 – 29

30 – 39

40 – 49

50 +

26. Εκπαίδευση:

Δημοτικό/Γυμνάσιο

Λύκειο

Πανεπιστήμιο/ΤΕΙ

Μεταπτυχιακό

27. Οικογενειακή κατάσταση:

Ελεύθερος/η

Παντρεμένος/η

Παντρεμένος/η με παιδιά

Διαζευγμένος/η

Διαζευγμένος/η με παιδιά

Χήρος/α





123



1 □ 2–5 □ Πάνω από 5


ΝΑΙ □ ΟΧΙ





□ Δημόσια

□ Άλλη


□ 0–5

□ 6–15

□ 16–25

Πάνω από 25


Παραγωγική

Λιανική




□ Άλλες

2





124








□ 1–10

□ 11–25

26–50

□ 51–100

□ 101–200

□ 201–250


Μειώθηκε

Αυξήθηκε



Όχι

Ναι 1–2







Ασία


Άλλη





125


Ναι

□ Όχι Αν ναι που;




Ασία


Άλλη



Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη


□ Ναι

Όχι


…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

14. Ποιος είναι ο λόγος που σας οδήγησε στην δημιουργία μιας ΜΜΕ; …ΤΟ ΚΕΡΔΟΣ………………………………………………………………………


Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη





126



Καθόλου


Λίγο


Αρκετά


Πολύ


Πάρα Πολύ




Καθόλου

Ευκαιρίες

Λίγες

Ευκαιρίες

Αρκετές

Ευκαιρίες

Πολλές

Ευκαιρίες


Ευκαιρίες


Ναι

□ Όχι


□ Ναι

Όχι


………………………………………………………………………………………..…

…………………………………………………………………………………………..


Διεθνοποίηση των ΜΜΕ; ……ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ……………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….

21. Μπορεί μια ΜΜΕ να επιβιώσει στην Παγκόσμια Οικονομία; ……………ΝΑΙ………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….





127


22. Ονοματεπώνυμο Επιχειρηματία…………………………………………..

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ ………………..…………………………………………..


…………………………………………………………………………………………..

24. Φύλο: Άνδρας Γυναίκα □

25. Ηλικία:

19 – 29

30 – 39

40 – 49

50 +



Λύκειο









Χήρος/α





128



□ 1 2–5 □ Πάνω από 5


ΝΑΙ □ ΟΧΙ





□ Δημόσια

□ Άλλη


□ 0–5

□ 6–15

16–25




□ Λιανική



Εμπορική

□ Άλλες

3





129








1–10

□ 11–25

□ 26–50

□ 51–100

□ 101–200

□ 201–250


Μειώθηκε

Αυξήθηκε



Όχι

Ναι 1–2







Ασία


Άλλη





130


Ναι

□ Όχι Αν ναι που;




Ασία


Άλλη



Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη


□ Ναι

Όχι


…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

14. Ποιος είναι ο λόγος που σας οδήγησε στην δημιουργία μιας ΜΜΕ; ………………ΤΟ ΚΕΡΔΟΣ...........................................................................................

…………………………………………..………………………………………………


Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη





131



Καθόλου


Λίγο


Αρκετά


Πολύ


Πάρα Πολύ




Καθόλου

Ευκαιρίες

Λίγες

Ευκαιρίες

Αρκετές

Ευκαιρίες

Πολλές

Ευκαιρίες


Ευκαιρίες


□ Ναι

Όχι


□ Ναι

Όχι


………………………………………………………………………………………..…

…………………………………………………………………………………………..


Διεθνοποίηση των ΜΜΕ; …………ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ………………………………………………………………

21. Μπορεί μια ΜΜΕ να επιβιώσει στην Παγκόσμια Οικονομία; …………………ΟΧΙ…………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………





132


22. Ονοματεπώνυμο Επιχειρηματία……ΠΛΑΤΩΝ ΜΙΧΑΗΛ …………..

…………………………………………………………………………………………..

23. Επωνυμία Επιχείρησης

ΠΛΑΤΩΝ Α.Ε. …………………………………………………....

…………………………………………………………………………………………..

24. Φύλο: Άνδρας

Γυναίκα □

25. Ηλικία:

19 – 29

30 – 39

40 – 49

50 +



Λύκειο









Χήρος/α





133



1 □ 2–5 □ Πάνω από 5


ΝΑΙ □ ΟΧΙ





□ Δημόσια

□ Άλλη


□ 0–5

6–15

□ 16–25




□ Λιανική



Εμπορική

□ Άλλες

4





134








1–10

□ 11–25

□ 26–50

□ 51–100

□ 101–200

□ 201–250


Μειώθηκε

Αυξήθηκε



Όχι

Ναι 1–2







Ασία


Άλλη





135


□ Ναι





Ασία


Άλλη



Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη


□ Ναι

Όχι


…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………


……… ΒΙΟΠΟΡΙΣΤΙΚΟΣ & ΛΟΓΩ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΑΠΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ…..

………………………………………………………………………………………….


Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη





136



Καθόλου


Λίγο


Αρκετά


Πολύ


Πάρα Πολύ




Καθόλου

Ευκαιρίες

Λίγες

Ευκαιρίες

Αρκετές

Ευκαιρίες

Πολλές

Ευκαιρίες


Ευκαιρίες


□ Ναι

Όχι


□ Ναι

Όχι


………………………………………………………………………………………..…

…………………………………………………………………………………………..


Διεθνοποίηση των ΜΜΕ; ΟΙ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΕΣ……………………………………….

21. Μπορεί μια ΜΜΕ να επιβιώσει στην Παγκόσμια Οικονομία; ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΑ

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….





137


22. Ονοματεπώνυμο Επιχειρηματία……ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

…………………………………………………………………………………………..


…………………………………………………………………………………………..

24. Φύλο: Άνδρας Γυναίκα □

25. Ηλικία:

19 – 29

30 – 39

40 – 49

50 +



Λύκειο









Χήρος/α





138



□ 1 2–5 □ Πάνω από 5


□ ΝΑΙ ΟΧΙ





□ Δημόσια

□ Άλλη


□ 0–5

6–15

□ 16–25



Παραγωγική

□ Λιανική




□ Άλλες

5





139








1–10

□ 11–25

□ 26–50

□ 51–100

□ 101–200

□ 201–250


Μειώθηκε

Αυξήθηκε



Όχι

Ναι 1–2







Ασία


Άλλη





140


□ Ναι





Ασία


Άλλη



Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη


□ Ναι

Όχι


…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………


……… ΒΙΟΠΟΡΙΣΤΙΚΟΣ

……………………………………..…………………………

………………………………………………………………………………………….


Καθόλου

Εύκολη

Λίγο

Εύκολη

Αρκετά

Εύκολη

Πολύ

Εύκολη

Πάρα Πολύ

Εύκολη





141



Καθόλου


Λίγο


Αρκετά


Πολύ


Πάρα Πολύ




Καθόλου

Ευκαιρίες

Λίγες

Ευκαιρίες

Αρκετές

Ευκαιρίες

Πολλές

Ευκαιρίες


Ευκαιρίες


Ναι

□ Όχι


□ Ναι

Όχι


………………………………………………………………………………………..…

…………………………………………………………………………………………..


Διεθνοποίηση των ΜΜΕ; …………………………ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………

21. Μπορεί μια ΜΜΕ να επιβιώσει στην Παγκόσμια Οικονομία; ΟΧΙ

…………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….





142


22. Ονοματεπώνυμο Επιχειρηματία………ΜΠΙΜΠΑΣ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ

…………………………………………………………………………………………..


…………………………………………………………………………………………..

24. Φύλο:

Άνδρας Γυναίκα □

25. Ηλικία:

19 – 29

30 – 39

40 – 49

50 +



Λύκειο









Χήρος/α





143

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α. Ελληνική [1] Ανάπτυξη Επιχειρηματικότητας : Ά Τόμος. Εισαγωγή στην Ανάπτυξη Επιχειρηματικότητας ΄Β Τόμος Η επιχειρηματική Ιδέα και η εφαρμογή της Π.Ε. Πετράκης Αναπληρωτής Καθηγητής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Εκδόσεις Αθήνα 2002.

[2] Επιχειρηματικότητα στην Ελληνική Οικονομία . Ιωσήφ Χαοσίδ, Αναστάσιος Καραγιάννης . Εκδόσεις Interbooks. [3] Management ΜΜΕ. Longenecker, Moore, Petty. Εκδόσεις Έλλην. [4] Management Αποτελεσματική Διοίκηση Χαράλαμπος Κανελλόπουλος. Εκδόσεις Πειραιάς, 1990. [5] Οικονομικό περιβάλλον, Θεσμικό πλαίσιο και ανταγωνιστικότητα των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, Παλάσκα Θ., Τσάμπρα Μ., ΙΟΒΕ, 2005, Αθήνα. [6] Σύγχρονη Διοικητική των επιχειρήσεων, Φλώρος Χ., Εκδόσεις Σύγχρονη Εκδοτική, Αθήνα, 1993.

Β. Ξενόγλωσση [7] “On the Internatinalisation process of Firms : a critical analysis” Journal of International Business Studies. Anderson, O. [8] “Business planning in successful small firms” Long Range Planning. Baker, W.H. [9] “Intrapreneurship in Small Businesses : an exploratory study” Entrepreneurship Theory and Practice. Carrier, C. [10] “The Process of Internationalsation in the operating firm”, International Business Review, Clark, T., Pugh, D.S. and Mallory, G. [11] Surviving and Prospering in the Small Firm Sector. London: Routledge Hall, G. [12] Small Business Management: An Entrepreneurial Emphasis by Justin G. Longenecker, Carlos W. Moore, J. William Petty, and Leslie E. Palich (Hardcover – Jan 6, 2005)





144

[13] Effective Small Business Management (8th Edition) by Norman M. Scarborough and Thomas W. Zimmerer (Hardcover – Mar 2, 2005) [14] Small Business Management Entrepreneurship and Beyond by Hatten (Paperback – Oct 18, 2006) [15] Essentials of Entrepreneurship and Small Business Management by Thomas W. Zimmerer By Norman M. Scarborough (Paperback – 2004) [16] Effective Small Business Management (Dryden Press Series in Entrepreneurship) by Richard M. Hodgetts (Hardcover – Jan 1995) [17] Internationalization of the Business Curriculum by Manton C., Jr. Gibbs) [18] The Internationalization of Business by J. M. Livingstone (Hardcover – Nov 1989) [19] Internationalization of Business by Richard Robinson (Hardcover – Jun 1984) [20] Multinational Restructuring, Internationalization and Small Economies (Routledge Studies in International Business and the World Economy, 2) by T. Andersson [21] Global Business Today by Charles W. L. Hill (Hardcover – Mar 2003) [22] Reassessing the Internationalization of the Firm (Advances in International Marketing) [23] International Business: The Challenge of Global Competition by Donald A. Ball [24] Internationalization and Economic Policy Reforms in Transition Countries by Edward M. [25] The Internationalization of US Franchising Systems (Transnational Business and Corporate Culture) by Ilan Alon (Library Binding – Sep 1, 1999) Γ. Διαδίκτυο [26] www.eommex.gr [27] www.iobe.gr [28] www.businescenter.piraeusbank.gr [29] www.europa.eu/comm.enterprise.gr [30 ] www.ebusiness-watch.org [31] International Network for Small and Medium Sized Enterprises-INSME www.insme.org



ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕdigilib.teiemt.gr/jspui/bitstream/123456789/2716/1/... ·...

Documents

Transcript of ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΜΕdigilib.teiemt.gr/jspui/bitstream/123456789/2716/1/... ·...