ΔΗΜΟΣΘΕΝΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΙΑΝΙΑΣ

ΤΑΞΗ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΤΜΗΜΑ Β2

Ερευνητική Εργασία: «Η ΑΦΙΣΑ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΕΣ»

ΠΑΙΑΝΙΑ 2016

1

ΤΜΗΜΑ Β΄ 2

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: ΚΟΥΡΚΟΥΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ: ΖΙΩΓΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΜΕΣΣΗΝΕΖΗ ΣΤΥΛΙΑΝΗ

ΜΕΛΗ: ΖΙΩΓΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ, ΚΑΪΠΑΛΕΞΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ,

ΚΕΡΑΜΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΚΟΜΝΗΝΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣ, ΚΟΡΩΝΙΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΚΟΥΒΑΡΙΩΤΗΣ

ΣΤΕΦΑΝΟΣ, ΚΡΟΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΛΑΓΟΥ ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ, ΛΙΓΝΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, ΜΑΝΕΣΗ

ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ, ΜΑΤΘΑΙΑΚΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΜΑΥΡΑΚΗ ΑΝΝΑ- ΜΑΡΙΑ, ΜΑΥΡΟΕΙΔΑΚΟΥ

ΜΑΡΙΑ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ, ΜΙΓΙΑ ΑΝΔΡΕΑΣ, ΜΟΥΚΑΣ ΙΑΣΩΝ, MΟΥΝΔΡΟΥΛΕΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΕΣ: ΚΑΡΒΕΛΗ ΙΟΥΛΙΑ, ΛΕΝΓΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΑ, ΜΕΣΣΗΝΕΖΗ ΣΤΥΛΙΑΝΗ,

ΜΑΥΡΕΙΔΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ, ΖΙΩΓΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΠΑΤΣΗ ΠΕ08

2

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:

«Η ΑΦΙΣΑ ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ & ΣΤΙΣ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΕΣ»

«Εισαγωγικά Σχόλια» Χριστιάνα Λένγκου

Λίγα λόγια για την Αφίσα

H αφίσα ανήκει στην κατηγορία των γραφιστικών προϊόντων που αφορά

την παρουσίαση, την πληροφόρηση και την διαφήμιση μιας εκδήλωσης, ενός

προϊόντος, μιας ιδέας κλπ. Yπάρχουν πολλά είδη αφίσας

ως προς το περιεχόμενό της: πολιτικό, εμπορικό, κοινωνικό, καλλιτεχνικό κλπ.

αλλά και ως προς την πρόθεση της δημιουργίας της: να διαφημίσει ή να πληροφορήσει.

Άλλη μια κατηγορία αφίσας είναι η διακοσμητική αφίσα (poster).

Tα σχήματα αφίσας συνήθως είναι το πορτρέτο και η οριζόντια (landscape).

Σχεδιασμός της αφίσας

O σχεδιασμός της αφίσας είναι από τα πιο δημιουργικά πεδία της γραφιστικής. Είναι επινόηση της

στιγμής και δεν βασίζεται σε συγκεκριμένους κανόνες. Παρ’ όλα αυτά όμως μια καλή αφίσα πρέπει να

είναι:

Ευανάγνωστη: Το κοινό μιας αφίσας δεν θέλει να διαβάσει αλλά να ρίξει

μια ματιά. Επομένως το κλειδί για τη δημιουργία μιας καλής αφίσας είναι η

απλότητα που επιτυγχάνεται με τη χρήση του απλού και καθημερινού λόγου,

ευδιάκριτων και ευανάγνωστων στοιχείων χωρίς απώλειες ουσιαστικών πληροφοριών.

Σωστά οργανωμένη: O τίτλος πρέπει να είναι σύντομος και περιεκτικός

και να υπάρχει μία δομή: •Τίτλος • Περιεχόμενο • Πληροφορίες.

Σύντομη: Mελέτες έχουν δείξει ότι μια αφίσα έχει μόνο 11 δευτερόλεπτα

3

στη διάθεσή της για να τραβήξει το ενδιαφέρον του κοινού και να του μεταφέρει το μήνυμά της.

H αφίσα συνήθως έχει σκοπό να τραβήξει την προσοχή. Όσο πιο συγκεκριμένο είναι το μήνυμα τόσο πιο

εύκολα μεταδίδεται στο κοινό στο οποίο

αναφέρεται.

Η αφίσα, ως οπτικό μέσο επικοινωνίας, γεννήθηκε το 1846 στο Παρίσι, όταν ο ζωγράφος Paul Baudry με

τη συνεργασία του λιθογράφου Rouchon κυκλοφόρησαν την πρώτη χρονολογημένη και υπογεγραμμένη

αφίσα για το κατάστημα ενδυμάτων «Au Roi de Prusse». Έτσι, από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα,

η αφίσα λόγω της πολλαπλότητάς της, αλλά και της ευρείας διασποράς της, καθιερώνεται ως μέσο

επικοινωνίας, προβολής και πληροφόρησης για διάφορα επίκαιρα θέματα, ενδιαφέροντα γεγονότα ή νέα

προϊόντα.

Αφίσα του Toulouse Lautrec

Η μεγάλη διάδοση της αφίσας ως μέσο προβολής, αναγκάζει τους διάφορους φορείς και επαγγελματίες

να συντονιστούν με τις σύγχρονες για την κάθε εποχή εικαστικές εκφράσεις και αντιλήψεις, ώστε να

αναθέτουν τη φιλοτέχνηση των αφισών τους σε πρωτοπόρους εικαστικούς δημιουργούς. Ο Manet, ο

4

Daumier, ο Bonnard και ο Toulouse Lautrec είναι από τους πρώτους που ανταποκρίνονται στο κάλεσμα

αυτό, δημιουργώντας αριστουργηματικές αφίσες.

Αφίσα του Νικόλαου Γύζη

Μέσα στο πνεύμα αυτό, ο Νικόλαος Γύζης (1841-1901) καλείται να φιλοτεχνήσει στο Μόναχο, το 1888,

την πρώτη αφίσα του «Το Πνεύμα της Τέχνης» για την 3η Διεθνή Έκθεση στο Glaspalast, για να

ακολουθήσουν και αρκετές ακόμα όπως η «Ιστορία», η «Αρμονία», η «Φήμη» κ.λπ.

Στην Ελλάδα, οι πρώτες επαγγελματικές αφίσες εμφανίζονται τη δεκαετία 1910-1920, φιλοτεχνημένες

από το καλλιτεχνικό τμήμα της διαφημιστικής εταιρίας GEO που διηύθυνε ο ζωγράφος και χαράκτης

Άγγελος Θεοδωρόπουλος, από το επιτελείο της οποίας πέρασαν πολλοί γνωστοί εικαστικοί δημιουργοί

όπως ο Περικλής Βυζάντιος, ο Νίκος Λύτρας, ο Όθων Περβολαράκης, ο Μιχάλης Παπαγεωργίου (Doris), ο

Παύλος Μαθιόπουλος κ.ά.

Ο συνδυασμός των ταλαντούχων καλλιτεχνών και της ανάπτυξης και τελειοποίησης των μέσων

αναπαραγωγής (χαρτί, λιθογραφία, εκτύπωση) οδηγεί στην αισθητική εξέλιξη της αφίσας την περίοδο του

5

Μεσοπολέμου αλλά και στη χρησιμοποίησή της σε ευρύτερο φάσμα επικοινωνίας (εκλογές, προπαγάνδα,

καλλιτεχνικά γεγονότα κ.λπ.).

Με την κήρυξη του πολέμου το 1940, το Υπουργείο Τύπου αναθέτει στο Εργαστήρι Χαρακτικής της

Α.Σ.Κ.Τ., που διηύθυνε ο Γιάννης Κεφαλληνός, τη φιλοτέχνηση μιας σειράς αφισών πατριωτικού

περιεχομένου για την τόνωση του φρονήματος των Ελλήνων ενάντια στους Ιταλούς εισβολείς.

Ο Α. Τάσσος, η Βάσω Κατράκη, ο Κώστας Γραμματόπουλος, ο Γιώργος Γουναρόπουλος και η Λουκία

Μαγγιώρου αναλαμβάνουν τη φιλοτέχνησή τους και οι αφίσες αυτές κυκλοφορούν σε όλη την Ελλάδα

κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου (1940-41).

Στην περίοδο της Κατοχής (1941-44) και του Εμφυλίου (1944-47) πολλοί ζωγράφοι-

χαράκτες στρατεύονται στην Αντίσταση και δημιουργούν και παράγουν αφίσες- καλέσματα ενάντια στους

κατακτητές, εν μέσω μεγάλων κινδύνων αλλά και πολύ δύσκολων συνθηκών παραγωγής.

Μεταπολεμικά, η πρώτη συγκροτημένη παραγωγή αφισών γίνεται το 1946, με την ανάθεση από τον

Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού σε μια ομάδα γνωστών καλλιτεχνών (Σπύρος Βασιλείου, Παναγιώτης

Τέτσης, Γιάννης Μόραλης, Περικλής Βυζάντιος, Λάμπρος Ορφανός κ.ά.) της δημιουργίας μιας σειράς

αφισών για την τουριστική προβολή της Ελλάδας.

6

Από τη δεκαετία του 1960, η φιλοτέχνηση και παραγωγή αφισών γίνεται πιο συστηματική, αφ’ ενός μεν

με τη δημιουργία διαφόρων σχολών διακοσμητικών τεχνών (Σχολη Βακαλό, Σχολή Δοξιάδη κ.ά.) όπου

δίδασκαν πολλοί γνωστοί καλλιτέχνες της εποχής, αλλά και με την εμφάνιση των πρώτων ελληνικών

διαφημιστικών εταιριών. Η αφίσα γίνεται και πάλι το κυρίαρχο μέσο προβολής και επικοινωνίας πολλών

εκφάνσεων της κοινωνίας: εμπόριο, προϊόντα, πολιτική, κινηματογράφος, θέατρο, φεστιβάλ κ.λπ.,

περνούν τα μηνύματά τους μέσα από τις αφίσες του Γιώργου Βακιρτζή, του Δημήτρη Μυταρά, του

Μιχάλη Κατζουράκη, του Φρέντυ Κάραμποτ, του Γιάννη Μόραλη, του Γιώργου Ανεμογιάννη και πολλών

άλλων καλλιτεχνών.

Από τη δεκαετία του 1990 με τα πρώτα μηνύματα της παγκοσμιοποίησης και της νέας τάξης πραγμάτων,

η επιβολή νέων τεχνολογιών, η ομαδοποίηση αλλά και η μαζικοποίηση της σχέσης «προϊόντος» και

«κοινού-αποδέκτη» λειτούργησαν ισοπεδωτικά και είχαν ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση της αφίσας

από εικαστικές προσεγγίσεις, ενώ παράλληλα οδήγησαν στην αντικατάστασή της από τα τηλεοπτικά σποτ

και τις «φλουταρισμένες» γιγαντοαφίσες των εθνικών οδών.

7

Αφίσα του Μιχάλη Κατζουράκη

Έτσι, παρατηρώντας κάποιος τις αφίσες που παρουσιάζονται στην έκθεση, μπορεί κάλλιστα να

διαπιστώσει τη συμβολή τους στη διαμόρφωση ενός «ομαδικού» επιπέδου αισθητικής καλλιέργειας, από

το οποίο αντλούν τις περισσότερες φορές τη «μάχιμη δύναμή» τους.

ΠΗΓΕΣ:

Διαδίκτυο, Άρης Δ. Ραπίδης, Επιμελητής Τμήματος, Συλλογής Έργων Τέχνης Alpha Bank

8

Υποενότητα Α΄, τίτλος: «Η ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΓΙΓΑΝΤΟΑΦΙΣΑ»

Υπεύθυνοι ομάδας: Ζιώγας Θανάσης (Διαμεσολαβητής),

Κουρκουνάκης Γιώργος (Γραμματέας),

Μέλη: Κορωνιάς Χρήστος, Κουβαριώτης Στέφανος

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Από πολύ παλιά οι ανθρώπινες κοινωνίες παρήγαγαν αντικείμενα για να ικανοποιήσουν τόσο τις

πρακτικές όσο και τις αισθητικές τους ανάγκες, χωρίς πολλές φορές να υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα στη

λειτουργική και την αισθητική τους αξία. Οι τέχνες που επιδιώκουν κατά κύριο λόγο την αισθητική

δημιουργία ονομάζονται Καλές τέχνες, ενώ οι Εφαρμοσμένες τέχνες (διακόσμηση, αγγειοπλαστική,

αργυροχρυσοχοϊα, ενδυμασία, έπιπλο, τυπογραφία) δημιουργούν έργα με αισθητική ποιότητα αλλά

συγκεκριμένη λειτουργία και χρήση. Μια αισθητικά άρτια αφίσα δεν αρκεί να ικανοποιεί τα αισθητικά

κριτήρια του καλλιτέχνη αλλά πρέπει να μπορεί να μεταδίδει το μήνυμά της με σαφήνεια. Εκτός από τις

Καλές και τις Εφαρμοσμένες τέχνες υπάρχουν και οι τέχνες που δημιουργούν έργα μαζικής χρηστικότητας

(γραφιστική , φωτογραφία, τηλεόραση, διαφήμιση)

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από πολλούς ως «η εποχή της εικόνας». Ο σύγχρονος άνθρωπος υφίσταται

καταιγισμό εικόνων από ποικίλες πηγές, που με διάφορους τρόπους και μέσα εκπέμπουν αδιάκοπα

οπτικά μηνύματα. Το σχέδιο γραφιστικής παίζει σήμερα ουσιαστικό ρόλο, καθώς με τις πολλές

εφαρμογές του εξυπηρετεί την άμεση μετάδοση του οπτικού μηνύματος. Η γραφιστική ασχολείται με το

σχεδιασμό έργων οπτικής επικοινωνίας, έντυπης ή ηλεκτρονικής μορφής.. Ο γραφίστας επιλέγει, ιεραρχεί

και συνθέτει τα κατάλληλα στοιχεία, ώστε το έργο του να έχει λειτουργικότητα και αισθητικό

αποτέλεσμα.

9

Οι νεότεροι δεν προλάβαμε να τις δούμε ολοζώντανες μπροστά μας αυτές τις γιγάντιες, πανέμορφες

σειρήνες να μας υπόσχονται υπέροχες αποδράσεις και καταπληκτικές περιπέτειες μακριά από την

εξαντλητική ρουτίνα της καθημερινής μας ζωής, διαφημίζοντας το «νέον έργον» που προβαλλόταν στα

σινεμά της κάθε γειτονιάς. Μια ιδέα μόνο μπορούμε να πάρουμε για την πανίσχυρη γοητεία που

ασκούσαν στα πλήθη των πιστών του σινεμά που συνέρρεαν στις αίθουσες έως τα μέσα του ’70,

βλέποντας όσες έχουν σωθεί σε κάποια βιβλία, σε ακόμα λιγότερες εκθέσεις και τα τελευταία χρόνια στο

διαδίκτυο.

Η τέχνη της κινηματογραφικής γιγαντοαφίσας έχει εκλείψει στην εποχή μας, καθώς ο τρόπος προώθησης

και διαφήμισης του κινηματογραφικού προϊόντος έχει αλλάξει. Γεννήθηκε ουσιαστικά μαζί με τον

κινηματογράφο και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διάδοση και την εδραίωση αυτού του φτηνού,

λαϊκού τρόπου διασκέδασης που ήταν τρόπος ζωής των ανθρώπων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης

για πολλές δεκαετίες.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΙΓΑΝΤΟΑΦΙΣΑΣ

Βασικά χαρακτηριστικά της δημιουργίας της γιγαντοαφίσας ήταν η ταχύτητα, η φθήνια και το εφήμερο.

Τα έργα παίζονταν κατά μέσο όρο μία με δύο εβδομάδες και οι αφίσες έπρεπε να ετοιμαστούν σε πολύ

σύντομο χρονικό διάστημα, με βασικό υλικό τα φτηνά, αναμεμειγμένα με αλευρόκολλα χρώματα πάνω σε

ευτελές χαρτί ή σπανιότερα σε πανί. Όταν τελείωνε το έργο η αφίσα καταστρεφόταν και τη θέση της

έπαιρνε η επόμενη που είχε κι αυτή την ίδια τύχη. Κανείς δεν θεωρούσε ότι πρόκειται για καλλιτεχνήματα

δημιουργημένα με βάση έναν σπάνιο εικαστικό κώδικα. Έτσι, παρά την τεράστια παραγωγή

κινηματογραφικών αφισών, ελάχιστες έχουν διασωθεί σε σχέση με τον όγκο της παραγωγής, εύγλωττοι,

όμως, μάρτυρες της τεράστιας αξίας τους. Ο χώρος έκθεσης της αφίσας είναι δρόμοι ,οι πολυσύχναστοι

και κοινόχρηστοι χώροι, τοποθετημένη στους τοίχους ή σε ειδικές πινακίδες. Η αφίσα μπορεί να έχει

μικρό ή μεγάλο μέγεθος και πρέπει να είναι αντιμετωπίζεται προσεκτικά να είναι σαφής και

10

εντυπωσιακή , επειδή ο θεατής βρίσκεται στις περισσότερες περιπτώσεις σε απόσταση από την αφίσα και

συνήθως τη βλέπει γρήγορα.

«…..Χρησιμοποιώ χαρτί του μέτρου, σκόνες αγιογραφίες και ψαρόκολλα Σχεδιάζω πρώτα τη βασική

εικόνα με κάρβουνο και μετά τα γράμματα, εκεί που έχω σκεφτεί ότι θα μπουν. Έπειτα περνάω με σινική

μελάνη ή με μαύρο πλαστικό με ψιλό πινέλο τα σημεία που έχω κάνει τη γραμμή με το κάρβουνο και,

τέλος, βάζω το χρώμα. Δεν αντιγράφω ποτέ τις αφίσες των ταινιών. Τις χρησιμοποιώ μόνο ως βοήθημα

για να βλέπω τις λεπτομέρειες των προσώπων. Τώρα πια, για να φτιάξω μια αφίσα θέλω δύο μέρες

γεμάτες. Μου παραγγέλλουν την αφίσα τη Δευτέρα και την Τετάρτη την έχω έτοιμη. Πριν από δέκα

χρόνια, χρειαζόμουν επτά ώρες….». (Βασίλης Δημητρίου,2015, Συνέντευξη από το Πρώτο ΘΕΜΑ)

ΡΟΛΟΣ ΓΙΓΑΝΤΟΑΦΙΣΑΣ

Εκτός όμως από την καλλιτεχνική τους διάσταση, οι κινηματογραφικές αφίσες έχουν παίξει το δικό τους

παράπλευρο ρόλο στη διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης και την εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας,

ως φορείς συγκεκριμένων μηνυμάτων. Η αφίσα –πολιτική, εμπορική, καλλιτεχνική– είναι ένας από τους

μηχανισμούς που παράγουν ιδεολογία, διαμορφώνουν τρόπο σκέψης, προβάλλουν πρότυπα ζωής και

επηρεάζουν το κοινωνικό γίγνεσθαι όπως και ο κινηματογράφος. Στην ακμή του ο ελληνικός

κινηματογράφος γίνεται φερέφωνο του αμερικάνικου τρόπου αντίληψης για τη ζωή και δημιουργεί ένα

σύστημα αξιών που περνάει στην κοινωνία και καθορίζει τη στάση ζωής του Έλληνα. Οι γιγαντοαφίσες

που σημαδεύουν –και κοσμούν– το ελληνικό τοπίο εκείνη την περίοδο, αναπαράγουν αυτή την αντίληψη

και γίνονται οι ίδιες ανεξάρτητοι φορείς κωδικοποιημένων μηνυμάτων που ο πολίτης προσλαμβάνει, είτε

παρακολουθεί τις ταινίες είτε όχι. Μηνύματα που επικοινωνούνται μέσω τυποποιημένων, και ως εκ

τούτου μονοσήμαντων, εικονικών και γλωσσικών κωδίκων.

Τα ιδεολογήματα που προβάλλονται από το διαφημιστικό προϊόν της ανθίζουσας πολιτιστικής

βιομηχανίας είναι: Το μοντέλο του “αυτοδημιούργητου Αμερικανού εκατομμυριούχου” το οποίο μπορεί

11

να αποτελέσει σημείο αναφοράς και πρότυπο μίμησης για το λαϊκό αλλά εργατικό παλικάρι της αγροτικής

ή λούμπεν καταγωγής

που έρχεται στο “άστυ”, στον τόπο εκπλήρωσης των ονείρων για να βρει την τύχη του. ( Αγγελική

Κοκκαλάκη :«Η ιδεολογία της ελληνικής κοινωνίας στη μετεμφυλιακή περίοδο μέσα από τη διαφημιστική

κινηματογραφική αφίσα»)

ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΓΙΓΑΝΤΟΑΦΙΣΑΣ

Είναι οι δημιουργοί τους είναι αυτοί που έκαναν τους ιστορικούς της τέχνης να τις προσέξουν κάποια

στιγμή και να τους προσδώσουν την ιδιότητα του εικαστικού έργου, παρά τη –φαινομενική–

προχειρότητα με την οποία φτιάχνονταν. Οι αφίσες αυτές φέρουν τις υπογραφές μεγάλων Ελλήνων

ζωγράφων, το έργο των οποίων έχει σφραγίσει την εικαστική δημιουργία στη χώρα μας. Είναι έργα

μεταξύ άλλων του Στέφανου Αλμαλιώτη, του Γιώργου Βακιρτζή, του Νικόλαου Ανδρεάκου, του Σπύρου

Βασιλείου, του Νίκου Νικολαΐδη, του Κώστα Γρηγοριάδη, των αδερφών Γιώργου και Κώστα Κουζούνη, του

Γεράσιμου Τουλιάτου, του Βασίλη Δημητρίου, του Ανδρέα Βαζόπουλου, του Μανώλη Παναγιωτόπουλου,

του Βαγγέλη Φαεινού, του Χαράλαμπου Σεράση και του νεότερου όλων, του Μάριου Χονδρογιάννη.

Ο Στέφανος Αλμαλιώτης ,γεννημένος το 1910 . φοίτησε στην ΑΣΚΤ από το 1930 με δασκάλους τον Δ.

Γερανιώτη και Ουμβερτο Αργυρό. Ασχολήθηκε με την γιγαντοαφίσα από τα φοιτητικά του χρόνια και

υπήρξε πρωτεργάτης του είδους αυτού στην Ελλάδα,. Δίδαξε τα μυστικά της στο Γ. Βακιρτζή και Χ. Σεράση

που ήταν βοηθοί του. Πέθανε το 1987Ο Στέφανος Αλμαλιώτης, ο ιδρυτής της λεγόμενης «Σχολής των

Αθηνών στο ντεκόρ» δημιουργεί το ατελιέ του στα μέσα της δεκαετίας του ’30 κατασκευάζοντας και

γιγαντοαφίσες. Εκεί μαθητεύουν πολλοί από τους προαναφερθέντες ζωγράφους, οι οποίοι αποτελούν

τους δασκάλους των επόμενων. Ένας από αυτούς είναι και ο Βακιρτζής, που έδωσε άλλη τροπή στην

τέχνη αυτή με την ιδιαίτερη χρήση των χρωμάτων.

12

Ο Γιώργος Βακιρτζής γεννήθηκε στη Μυτιλήνη και καταγόταν από τη Μικρά Ασία.[2] Εργάστηκε από μικρή

ηλικία ενώ από το 1938 ως το 1940 μαθήτευσε δίπλα στον Αλμαλιώτη, ο οποίος του δίδαξε την τέχνη της

γιγαντοαφίσας.[2] Εισήχθη στη Σχολή Καλών Τεχνών το 1939 και σπούδασε δίπλα στους Κωνσταντίνο

Παρθένη και Ουμβέρτο Αργυρό. Έπειτα συνέχισε τις σπουδές του πάνω στη ζωγραφική, τη χαρακτική και

τις γραφικές στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι. Από το 1945 ως το 1964 επιμελήθηκε πλήθος αφισών

για ταινίες του κινηματογράφου καλλιτέχνης ο Βακιρτζής εστίαζε στον άνθρωπο αξιοποιώντας στοιχεία

από την γιγαντοαφίσα, την λαϊκής ζωγραφική και τον εξπρεσιονισμό για να παρουσιάσει έργα

εμπνευσμένα από την ελληνική ιστορία, πολιτική και κοινωνία

Χαρακτηριστικά Βακιρτζή: Η συμβολή του στην απελευθέρωση των συνθέσεων από το στενό καθαρό

αφηγηματικό πλαίσιο ενός αφελούς ρεαλισμού που επικρατούσε ως τότε οφείλεται στο γεγονός ότι με

την τόλμη της δημιουργικής του φαντασίας κατάφερε να μετατρέψει την εικόνα μιας μικρής

ασπρόμαυρης φωτογραφίας σε μια τολμηρή ,ιδιάζουσα προσωπογραφία ή σύνθεση. Η αδρή πλατιά

πινελιά η επιλογή μη συμβατικών χρωμάτων για το πρόσωπο και η επίμονη στην απόδοση της έκφρασης

δημιούργησαν αξεπέραστα πρότυπα. Στην αποτύπωση ανδρικών πρόσωπων επιδιώκεται η έντονη

φωτοσκίαση ενώ στα γυναικεία επιλεγεί τη χρήση ενιαίων μονοχρωματικών επιφανειών που φωτίζονται

είτε με δυνατό φως στα μάτια με προσθήκη εντόνου χρώματος σε κάποιο σημείο του προσώπου είτε με

ενσωμάτωση ενός εξωτερικού στοιχείου στο φόντο όπως ένος λουλουδιού ή φεγγαριού.

Όλοι οι προαναφερθέντες ήταν καταξιωμένοι ζωγράφοι και σκηνογράφοι, αλλά παράλληλα ήταν και

«μαστόροι» στη γιγαντοαφίσα, τίτλο που έφεραν με μεγάλη υπερηφάνεια. Δίπλα σε έναν τέτοιο μάστορα,

τον Κώστα Γρηγοριάδη μαθήτευσε και ο τελευταίος δημιουργός γιγαντοαφίσας στην Ελλάδα ο

εβδομηνταοχτάχρονος πλέον Βασίλης Δημητρίου, ο οποίος εξακολουθεί να δημιουργεί κάθε εβδομάδα

τις αφίσες που κοσμούν την είσοδο του «Αθήναιον», παρά το γεγονός ότι έχει χτυπηθεί από τη νόσο του

Πάρκινσον.

13

Ο Γιώργος Κουζούνης (1922-1998) ήταν Έλληνας ζωγράφος. Γεννήθηκε στην Κούταλη της Προποντίδας το

1922. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα με καθηγητές τους Δημήτρη Μπισκίνη

και Ουμβέρτο Αργυρό. Από το 1938, όταν ο αδελφός του Κώστας Κουζούνης και ο Στέφανος Αλμαλιώτης,

διατηρούσαν τα ατελίε τους , μυήθηκε στη γιγαντοαφίσα ή ντεκόρ όπως λεγόταν τότε. Μετά το Β΄

παγκόσμιο πόλεμο και μέχρι το 1975 δημιούργησε χιλιάδες ντεκόρ για τους κινηματογράφους Παλλάς,

Τιτάνια, Ρεξ, Κοτοπούλη, Αθήναιον, Πάνθεο. [….] Το εικαστικό έργο του έχει παρουσιαστεί σε

πανελλήνιες, ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η πινακοθήκη της Βουλής

των Ελλήνων φιλοξενεί πορτραίτα πρωθυπουργών φιλοτεχνημένα από τον ίδιο. Έργα του επίσης

βρίσκονται σε δημόσιες άλλα και ιδιωτικές συλλογές. Δημιούργησε το Εργαστήρι Ζωγραφικής του Δήμου

Μοσχάτου, στο οποίο και δίδαξε για 10 χρόνια.

Φωτογραφικό υλικό

Βασίλης Δημητρίου

14

Βασίλης Δημητρίου

Βασίλης Δημητρίου

15

Γιώργος Βακιρτζής Γιώργος Βακιρτζής

Γιώργος Κουζούνης

16

Στέφανος Αλμαλιώτης Στέφανος Αλμαλιώτης

Βιβλιογραφία:

Βιβλίο Μαθητή Εικαστικά Γ΄ Γυμνασίου,

Πηγές:

www . presspop . gr,

www . protothema . gr ,

www . wikipedia . gr ,

www . nationalgallery . gr ,

www . e - books . gr

17

ΥΠΟΟΜΑΔΑ Β: «Η ΑΦΙΣΑ ΣΤΟ ΚΙΝΗΜΑ BAUHAUS»

ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΡΙΑ: ΚΑΡΒΕΛΗ ΙΟΥΛΙΑ

ΜΕΛΗ: ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΟΣ ΘΟΔΩΡΗΣ, ΛΙΓΝΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, ΚΡΟΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΜΙΓΙΑ ΑΝΔΡΕΑΣ

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ BAUHAUS

Με τον όρο Μπάουχαους αναφερόμαστε στην καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική σχολή που ιδρύθηκε από τον Βάλτερ

Γκρόπιους και αναπτύχθηκε την περίοδο 1919-1933 στη Γερμανία.

Το ύφος της σχολής Μπαουχάους επέδρασε καταλυτικά στην εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης, ειδικότερα στους

τομείς της αρχιτεκτονικής της Γραφιστικής και του βιομηχανικού σχεδιασμού, ενώ τα έργα που παράχθηκαν μέσα

από τα εργαστήρια της σχολής έγιναν αντικείμενα εκτεταμένης αναπαραγωγής. Εντός της σχολής διδασκόταν ό,τι

είχε σχέση με την αρχιτεκτονική, το σχέδιο αλλά και την τελική κατασκευή. Ανάμεσα στις κεντρικές ιδέες που

προώθησε η σχολή, ήταν η χρήση της τεχνολογίας για καλλιτεχνικούς σκοπούς, η απουσία διάκρισης μεταξύ καλών

και εφαρμοσμένων τεχνών, καθώς και η αναγκαιότητα της σφαιρικής διδασκαλίας όλων των μορφών τέχνης.

18

ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ

Βασικά χαρακτηριστικά του Μπαουχάους ήταν η απλότητα, η λειτουργικότητα και η χρηστικότητα, με ιδιαίτερη

έμφαση σε γεωμετρικές φόρμες και στο χρώμα. Η σχολή Μπαουχάους απέρριπτε κάθε περιττό διακοσμητικό

στοιχείο, θεωρώντας πως η ίδια η πρώτη ύλη περιέχει ένα είδος φυσικής και εγγενούς διακοσμητικής ικανότητας.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ19

Οι ιστορικές ρίζες του Μπαουχάους τοποθετούνται συχνά στα μέσα του 19ου αιώνα και το Βρετανικό κίνημα Arts

and Crafts του Γουίλιαμ Μόρις, συνδεδεμένο με τις ευρύτερες προσπάθειες ενοποίησης της καλλιτεχνικής

έκφρασης με τη δημιουργία πρακτικών κατασκευών, που σημειώθηκαν μετά τη βιομηχανική επανάσταση. H σχολή

του Μπαουχάους ιδρύθηκε το 1919 από τον Βάλτερ Γκρόπιους στη συντηρητική πόλη της Βαϊμάρηςκαι αρχικά

αποτέλεσε ένα είδος συγχώνευσης της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βαϊμάρης με την Σχολή Εφαρμοσμένων

Τεχνών της.

ΑΦΙΣΑ ΚΑΝΤΙΝΣΚΙ

Ο Βασίλι Καντίνσκι ήταν Ρώσος ζωγράφος και θεωρητικός της τέχνης. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους

καλλιτέχνες του 20ού αιώνα και ένας από τους πρωτοπόρους της αποκαλούμενης αφηρημένης τέχνης. Έλαβε μέρος

σε ορισμένα από τα σημαντικότερα ρεύματα της μοντέρνας τέχνης εισάγοντας τις δικές του καινοτομίες και μία νέα

αντίληψη για τη ζωγραφική, καταγράφοντας ένα πλούτο θεωριών και ιδεών στην πραγματεία Για το πνευματικό

στην τέχνη. Χαρακτηριστικά της τέχνης του αποτελούν οι μεγάλες επιφάνειες έντονων χρωματισμών και

αντιθέσεων, σταδιακά απομακρυνόμενων από το αναπαραστατικό στοιχείο και περισσότερο αφηρημένα. Ο

Καντίνσκι δίδαξε στη σχολή Μπαουχάους, προσκεκλημένος - όπως και άλλοι διακεκριμένοι καλλιτέχνες της εποχής

20

- του ιδρυτή της Βάλτερ Γκρόπιους και κλήθηκε να αναλάβει το εργαστήριο τοιχογραφίας. Παράλληλα ανέλαβε ένα

μάθημα με θέμα τη φόρμα, σε συνεργασία με το Πάουλ Κλέε και η διδασκαλία του ήταν εμπλουτισμένη με στοιχεία

από προσωπικές του θεοσοφικές και αποκρυφιστικές μελέτες. Οι πίνακες του, εκείνης της περιόδου, διακρίνονται

από μία αυστηρότητα και εμφανή γεωμετρικά στοιχεία. Τα θερμά χρώματα που χρησιμοποιούσε παλαιότερα στο

Μόναχο, είχαν αντικατασταθεί από μία «ψυχρή» χρήση του χρώματος, χαρακτηριστικό της αποκαλούμενης και

«ψυχρής περιόδου» του Καντίνσκι, που είχε τις απαρχές της στην περίοδο της Ρωσίας.

Βασίλι Καντίνσκι

21

22

Γιοχάνες Ίτεν

Γεννήθηκε στο Südern-Linden της Ελβετίας. Την περίοδο 1904-6 εκπαιδεύτηκε ως δάσκαλος της πρωτοβάθμιας

εκπαίδευσης στη Βέρνη, ερχόμενος σε επαφή με τις καινοτόμες ιδέες του παιδαγωγού Φρίντριχ Βίλχελμ Φρέμπελ,

αλλά και την ψυχανάλυση. Το 1909 αποφάσισε να αφιερωθεί στη ζωγραφική και γράφτηκε στη Σχολή Καλών

Τεχνών της Γενεύης, ωστόσο απογοητευμένος από την εμπειρία του με τους δασκάλους του, επέστρεψε για ένα

διάστημα στη Βέρνη. Επιστρέφοντας στη Γενεύη, παρακολούθησε τα μαθήματα του Ελβετού ζωγράφου Eugène

Gilliard

(1861–1921), ενώ το 1913 μετέβη στη Στουτγκάρδη για σπουδές στην ακαδημία του Adolf Hölzel, πρωτοπόρου στο

είδος της αφηρημένης τέχνης

ΧΟΥΑΝ ΜΙΡΟ

Γεννήθηκε το 1893 στην Βαρκελώνη και σε ηλικία 14 ετών φοίτησε στην Εμπορική Σχολή, αν και παράλληλα

παρακολουθούσε κρυφά μαθήματα στην Σχολή Καλών Τεχνών και αργότερα στην Ακαδημία Galí μέχρι το 1915. Το

1920 μετακόμισε στο Παρίσι όπου συμμετείχε στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Μονμάρτης και γνωρίστηκε

αρχικά με το κίνημα του ντανταϊσμού και αργότερα με τους υπερρεαλιστές, κάτω από την επίδραση των οποίων23

άρχισε να διαμορφώνει ένα ιδιαίτερο και προσωπικό ύφος στη ζωγραφική του. Ο μεγαλύτερος ίσως θεωρητικός

του υπερρεαλισμού και ένα από τα ηγετικά στελέχη του, ο Αντρέ Μπρετόν, αναφερόμενος στον Μιρό δήλωσε πως

"είναι ο περισσότερο σουρρεαλιστής από όλους". Το 1921 πραγματοποιήθηκε η πρώτη ατομική του έκθεση στο

Παρίσι, ενώ περίπου δέκα χρόνια αργότερα, η πρώτη ατομική του έκθεση στη Νέα Υόρκη.

Το 1926 ασχολήθηκε με τη σκηνογραφία και σε συνεργασία με τον Μαξ Ερνστ σχεδίασε τα κοστούμια και τα

σκηνικά για τα Ρώσικα Μπαλέτα Σεργκέι Ντιαγκίλεφ. Το 1955 εγκατέλειψε προσωρινά τη ζωγραφική και

αφοσιώθηκε περισσότερο στις γραφικές τέχνες και τα κεραμικά.

24

Πηγές:

http://bauhaus-online.de/en

http://www.iainclaridge.co.uk/blog/

http://designkultur.wordpress.com/

wikipedia

Αρχείο Bauhaus (Βερολίνο)

Ίδρυμα Bauhaus-Dessau

Υποομάδα Γ, τίτλος: «Η αφίσα στο κίνημα του Κονστρουκτιβισμού»25

ΟΜΑΔΑ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ , ΧΑΡΑ ΜΑΝΕΣΗ , ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΚΑΙΠΑΛΕΞΗΣ

ΚΕΡΑΜΑΣ ΘΑΝΑΣΗΣ, ΜΟΥΝΔΡΟΥΛΕΑΣ ΝΙΚΟΣ

ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΡΙΑ: ΣΤΕΛΛΑ ΜΕΣΣΗΝΕΖΗ

ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

.

Ο Κονστρουκτιβισμός (Constructivism) αποτελεί καλλιτεχνικό ρεύμα, κυρίως στη ζωγραφική και

τα γλυπτική, που αναπτύχθηκε την περίοδο 1913-1930 στη Ρωσία. Θεμελιωτής του κινήματος

θεωρείται ο Ρώσος καλλιτέχνης Βλαντιμίρ Τάτλιν .Κύριο χαρακτηριστικό του κινήματος του

κονστρουκτιβισμού αποτελούν οι απολύτως αφηρημένες κατασκευές. Απουσιάζουν οι συμβατικές

αναπαραστάσεις αντικειμένων ενώ δίνεται έμφαση στην απεικόνιση γεωμετρικών μορφών καθώς

περιέχει έντονα χρώματα ,μεγάλα σε μέγεθος γεωμετρικά σχήματα, γράμματα και μεγάλες

ζωντανές εικόνες . Η απόδοση των θεμάτων είναι τις περισσότερες φορές μινιμαλιστική και συχνά

με διάθεση πειραματισμού. Οι κονστρουκτιβιστές θαύμαζαν τις μηχανές και την τεχνολογία της

26

εποχής σε βαθμό που χρησιμοποιούσαν πολλά βιομηχανικά υλικά (πλαστικό, γυαλί ή σίδερο) στην

κατασκευή των έργων τους. Ο κονστρουκτιβισμός συνδέθηκε στενά και με την αρχιτεκτονική.

ΑVAN GARDE ΚΑΙ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Ο όρος avant-garde αποδίδεται κυρίως σε κάθε πρωτοποριακή ή και πειραματική ιδέα ή

εφαρμογή κυρίως στον τομέα της τέχνης ή της πολιτικής. Ως έννοια ταυτίζεται με κάθε τι τολμηρό

και καινοτόμο για την εποχή του. Η αφίσα απορρίπτοντας τον παραδοσιακό τρόπο σχεδίασης και

προτείνοντας κάτι νέο όπως τις επίπεδες επιφάνειες, τις ασύμμετρες συνθέσεις, τα ρέουσα

περιγράμματα και την αίσθηση βάθους ταυτίζεται με τον όρο της avant-garde. Στην εμφάνιση των

πρωτοποριών στο γύρισμα του αιώνα συνείσφερε πολλά η γραφιστική και πιο συγκεκριμένα η

αφίσα, αφού το μέσο αυτό έδινε την ευκαιρία να συναντηθούν πολλά είδη τέχνης, όπως η

τυπογραφία, η ζωγραφική, η φωτογραφία και το σκίτσο. Για τους καλλιτέχνες της εποχής, η αφίσα

ήταν ένα μέσο οπτικής στενογραφίας. Το σημαντικό στην καινούργια αυτή σκέψη, ήταν ότι

27

περιέπεσε την ίδια χρονολογική και γεωγραφική περίοδο με την πρώτη ανάπτυξη της

επαναστατικής σκέψης στην Ευρώπη. Η επαναστατική αυτή σκέψη, ή ριζοσπαστική, επέτρεψε στην

κουλτούρα του avant-garde να απομονώσει την ιδέα τους για τον «αστό», και έτσι να καθιερωθεί

ότι δεν ήταν αυτή η σύγχρονη κουλτούρα. Αυτή η πολύπλοκη κατάσταση που επικράτησε στο

γύρισμα του 20ου αιώνα, χαρακτηρίζεται από την βιομηχανική και τεχνολογική ανάπτυξη που

βοηθά σιγά σιγά στη μεταμόρφωση του ανθρώπινου περιβάλλοντος και της καθημερινής του ζωής,

υποσχόμενη μεγάλη ελευθερία.

28

ΕΡΓΑ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΤΩΝ

ΡΟΤΣΕΝΚΟ ΚΑΙ ΠΟΠΟΒΑ

29

ΡΟΤΖΕΝΚΟ

ΒΑΡΒΑΡΑ ΣΤΕΠΑΝΟΒΑ

30

ΒΑΡΒΑΡΑ ΣΤΕΠΑΝΟΒΑ ΚΑΙ ΡΟΤΣΕΝΚΟ

ΡΩΣΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ

ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

31

32

.Στο πρόγραμμά τους τονίζεται ότι η ιδεολογία του ιστορικού υλισμού ιδεολογικά και μορφολογικά και

τα χαρακτηριστικά των έργων τους είναι κυρίως η τεκτονική ,η φακτούρα και η κατασκευή .

33

ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΣ

Η συνάντηση των καλλιτεχνών της Πρωτοπορίας με τη σοσιαλιστική επανάσταση ήταν μια συγκυρία που

προκάλεσε μια πρωτοφανή δυναμική στην τέχνη και μια έμπνευση στους καλλιτέχνες. Το έργο-

σύμβολο του κονστρουκτιβισμού είναι "ο Πύργος" του Τάτλιν, που προοριζόταν ως μνημείο της

3ης Διεθνούς, όπως του ανατέθηκε από το Λαϊκό Επιτροπάτο Παιδείας. Ήταν αδύνατο να

κατασκευαστεί με τα τεχνικά μέσα της εποχής, κι έτσι έμεινε στο στάδιο της μακέτας.Τα έργα της

περιόδου χαρακτηρίζονταν από αίσθημα, πνοή και εφευρετικότητα για την νέα εποχή που άνοιγε

για την ανθρωπότητα. Ο Ρόντσενκο, ο Λισίτσκι με αφίσες και τρισδιάστατα έργα, η Πόποβα με

πρωτοποριακές τεχνικές στη σκηνογραφία, οι Ιόγκανσον, Στεπάνοβα, τα σκηνοθετικά εγχειρήματα

των Εβρέινοφ και Μέγιερχολντ, οι Βερτόφ, Ντοβζένκο, Πουντόβκιν, Αϊζενστάιν είναι μερικά μόνο

ονόματα και παραδείγματα της Πρωτοπορίας και των επιτευγμάτων της.σημαντική είναι η

συμβολή της στη σύγχρονη αρχιτεκτονική με τις σχολές των σχεδιαστών να πρωτοπορούν

παγκοσμίως.

34

https://el.wikipedia.org/wiki/ Κονστρουκτιβισμός

www.artmag.gr/art-history/art-history/item/650-constructivism

https://el. wikipedia .org/wiki/Βλαντιμίρ_Τάτλιν

https://el.wikipedia.org/wiki/ Ρωσική _ πρωτοπορία

ktisis.cut.ac.cy/.../ΧΑΡΑΛΜΠΟΥΣ%20ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ%20ΔΙΑΤΡΙΒΗ.pdf

ΥΠΟΟΜΑΔΑ Δ΄ , ΤΙΤΛΟΣ: «Η ΧΑΡΑΚΤΙΚΗ ΑΦΙΣΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ»

ΜΕΛΗ: ΜΟΥΚΑΣ ΙΑΣΩΝΑΣ, ΜΑΡΙΑΛΙΝΑ ΜΑΥΡΟΕΙΔΑΚΟΥ, ΑΝΝΑ ΜΑΡΙΑ ΜΑΥΡΑΚΗ,

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΙΩΓΑ

ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΡΙΑ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΜΑΥΡΟΕΙΔΗ

Ένα κεφάλαιο ξεχωριστό και σημαντικό τόσο στην ιστορία της Ελληνικής χαρακτικής όσο και στην

μετέπειτα εξελικτική πορεία της είναι τα χαρακτικά έργα που έγιναν κατά την διάρκεια του πολέμου

του ΄40 στην κατοχή και στην αντίσταση.

35

Η ΧΑΡΑΞΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

Από τα χαρακτικά η ξυλογραφία έπαιξε τον σπουδαιότερο ρόλο στην αντιστασιακή τέχνη .Το

εικαστικό της περιεχόμενο επηρεαζόταν άμεσα από την συνθηματολογία ή το μήνυμα που έπρεπε να

περάσει και αυτό γινόταν όχι μόνο σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες και ιδεολογικές κατευθύνσεις αλλά

ανάλογα και με το αν θα απευθυνόταν στους κατοίκους της υπαίθρου ή στους κατοίκους των μεγάλων

αστικών κέντρων

Από τα περισσότερα χαρακτικά της περιόδου αυτής άλλα καταστράφηκαν αμέσως μετά την επίτευξη

του σκοπού τους που ήταν η μεταφορά ενός μηνύματος και άλλα χάθηκαν λόγω συνθηκών πριν καν

χρησιμοποιηθούν

36

Η χαρακτική με την πολλαπλότητα των εφαρμογών της όπως προτάσσει τον κοινωνικό της χαρακτήρα

που δεν είναι άλλο από την διακίνηση των ιδεών και αποκτά σπουδαία προτεραιότητα έναντι των άλλων

τεχνών στη διάδοση των συναισθημάτων και στην αναγγελία των γεγονότων

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΑ

Στα χρόνια του 1943-44 ο αντιστασιακός αγώνας και οι ένοπλες συγκρούσεις είχαν αρχίσει να εντείνονται

και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την δημιουργία της Π.Ε.Ε.Α (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) η

οποία εγκαταστάθηκε στην Ρούμελη από εκεί εκλήθησαν ένα πλήθος από καλλιτέχνες προκειμένου να

καλυφτούν οι ανάγκες που προέκυψαν όπως αφίσες επιμέλεια έντυπου υλικού και προπαγανδιστικού

υλικού.

Τον Αύγουστο του 1944 ο απελευθερωτικός αγώνας είχε φτάσει στο αποκορύφωμα του οι

καλλιτέχνες που εκλυθήκαν από το Π.Ε.Ε.Α εκτός από το υλικό που είχαν να επιμεληθούν τυπώνουν

και ομόλογα προκειμένου η ένωση να πληρώνει τις προμήθειες που χρειάζονταν για τον απελευθερωτικό

αγώνα.

Η ημέρα της ελευθερίας έφθασε και όλος ο λαός της Αθήνας έχει ξεχυθεί στους δρόμους

προκειμένου να το γιορτάσει και σε αυτήν την ιστορική στιγμή για την Ελλάδα έχουν δημιουργηθεί δυο

από τις ποιο σημαντικές ξυλογραφίες στην ιστορία του αγώνα η «Απελευθέρωση της Αθήνας» και ο

«Οργανοπαίχτης»

ΤΑ ΠΟΙΟ ΓΝΩΣΤΑ ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ

Από τους αγώνες του Ελληνικού λαού

Το λεύκωμα αυτό κυκλοφόρησε στις 25 Μαρτίου 1943 τυπώθηκε σε 1000 αντίτυπα και θεωρείτε

ένα από τα ποιο σημαντικά έντυπα που εκδόθηκαν την περίοδο αυτήν όσων αφορά την καλλιτεχνική και

εκδοτική άποψη αν αναλογιστεί κανείς τις δύσκολες συνθήκες κάτω από τις οποίες τυπώθηκε .

37

Για την χιλιάκριβη την λευτεριά

Το λεύκωμα αυτό περιείχε 7 ξυλογραφίες και κείμενα που εξιστορούσαν το γεγονός που

απεικόνιζε η ξυλογραφία. Το λεύκωμα για την ελευθερία κυκλοφόρησε στις 25 Μαρτίου 1945 από τις

εκδόσεις «Ρήγας» και δεν μας είναι γνωστός ο αριθμός αντίτυπων

Θυσιαστήριο της λευτεριάς

Το λεύκωμα αυτό κυκλοφόρησε την πρωτομαγιά του 1945 για την συμπλήρωση ενός χρόνου από

την εκτέλεση 200 πατριωτών από τους Γερμανούς . Περιείχε 10 ξυλογραφίες με τυπωμένο επεξηγηματικό

κείμενο στο κάτω μέρος της σελίδας

ΧΑΡΑΚΤΙΚΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ 1940-1941

Με πρωτοβουλία του ο δάσκαλος Γιάννης Κεφαλληνός, προσφέρεται να φιλοτεχνήσει ο ίδιος τις

πολεμικές αφίσες για τον αγώνα ενάντια στον κατακτητή. Για τις αφίσες αυτές δούλεψαν η Λουΐζα

Μοντεσάντου, ο Χρήστος Δαγκλής, ο Γιώργος Δήμου (η αφίσα του παριστάνει ένα «Αγροτικό ζευγάρι»)

και ο Γιώργος Μανουσάκης (στην αφίσα του παριστάνεται η «Ελλάδα με τα Δωδεκάνησα»). Για την

περίοδο του Αλβανικού έπους και για τις νίκες των Ελλήνων επί των ιταλικών στρατευμάτων έχουμε μια

σειρά από έγχρωμες λιθογραφίες της εποχής εκείνης. Συγκεκριμένα στις 16-11-1940, ο Τάσος δημοσιεύει

στα «Νεοελληνικά Γράμματα» το έργο του «Το στιλέτο». Η ξυλογραφία αυτή, φιλοτεχνήθηκε πολύ

αργότερα από το σχέδιο, γύρο στα 1950-1955. Ο Σπύρος Βασιλείου, που επιστρατεύτηκε σαν ζωγράφος

και πήγε στο μέτωπο για τρεις μήνες (από τον Ιανουάριο έως τον Μάρτιο του 1941), σχεδίασε αρκετές

σκηνές από τον πόλεμο, σχέδια που λίγο αργότερα έγιναν ξυλογραφίες. Στην ίδια περίοδο αναφέρονται η

ξυλογραφία του Τάσου «Αλβανία» και ένα σχέδιο του Αγήνορα Αστεριάδη με τίτλο «Vinceremo» που

παριστάνει μια κολόνα.

38

ΧΑΡΑΚΤΙΚΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ 1941-1943

Στο κεφάλαιο αυτό αναφέρονται εικαστικές μαρτυρίες μέσα από χαρακτικά έργα που δείχνουν τον

αγώνα του ελληνικού λαού για την επιβίωση, την πείνα, τις στερήσεις, τους σκελετωμένους νέους που

περιμένουν καρτερικά λίγη μπομπότα, τα ετοιμοθάνατα παιδία που είναι εξαντλημένα και

κουβαριασμένα πάνω στην αγκαλιά της μάνας τους, τις συλλήψεις, τους τουφεκισμούς και τις σφαγές

αμάχου πληθυσμού. Το Νοέμβριο του 1942, μια μικρή ομάδα από επτά καλλιτέχνες συγκεντρώθηκαν σε

ένα μικρό καφενείο, το οποίο σώζεται έως σήμερα μπροστά και δεξιά από την είσοδο του Ζαππείου, και

ίδρυσαν το καλλιτεχνικό συνεργείο του Ε.Α.Μ. Ο Σπύρος Βασιλείου και ο Αγήνωρ Αστεριάδης

κυκλοφόρησαν από τους πρώτους μήνες της σκλαβιάς δημοτικά τραγούδια, κρητικά, κείμενα του

Σολωμού κ.ά., χαραγμένα στο χέρι και εικονογραφημένα με ξυλογραφίες.

Το πρώτο χειρόγραφο βιβλίο που κυκλοφόρησε κρυφά, χέρι με χέρι, σε 100 αντίτυπα ήταν τα

«Ακριτικά» του Σικελιανού, το 1942. Το 1943 εκδίδεται σε 100 αντίτυπα, η «Δρακογενιά» του ποιητή Άγη

Θέρου, εικονογραφημένη και αυτή με ξυλογραφίες του Σπύρου Βασιλείου.

Η «Νέα Εστία», την περίοδο αυτή, έκανε μια συνεχή και συνεπή πνευματική αντίσταση, που επιβλήθηκε

και ερέθισε πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες. Κύριο χαρακτηριστικό ήταν η πείνα και η εξαθλίωση. Από τον

Αλέξανδρο Κορογιαννάκη δημοσιεύτηκαν δύο σπάνια έργα, το έργο «Κατοχή» και το έργο «Συσσίτιο» .

Από την Λουκία Μαγγιώρου έχουμε επίσης μια σπάνια ξυλογραφία με τίτλο «Πείνα στην Κατοχή».

Ο Τάσος μας έχει δώσει επίσης μια σειρά από έργα με θέμα την πείνα όπως μία λιθογραφία και δύο

ξυλογραφίες που τις είδαμε παραπάνω. Από τη Βάσω Κατράκη έχουμε δύο χαρακτηριστικές ξυλογραφίες.

Η μια με τίτλο «Μεταφορά πεθαμένων στην κατοχή» και η άλλη «Σκηνή από την κατοχή». Τελειώνουμε με

δυο ακόμη ξυλογραφίες. Η μία παριστάνει ένα παιδάκι να ψάχνει σε ένα καλάθι με σκουπίδια για να βρει

κάτι να φάει, έργο του Κ. Πλακωτάρη, και η άλλη του Ε. Ζέπου, με τίτλο «Αθήνα 1941».

39

Το 1943, οι Γερμανοί κύκλωσαν την πόλη των Καλαβρύτων. Μάζεψαν όλα τα γυναικόπαιδα, τα

έκλεισαν μες στο σχολειό και έβαλαν φωτιά, ενώ τους άντρες τους τουφέκισαν. Οι νεκροί ανήλθαν στους

742. Για αυτό το θέμα ο Σπύρος Βασιλείου έφτιαξε την ξυλογραφία «Ο θρήνος των Καλαβρύτων» που

προοριζόταν να περιληφθεί σε ένα αντιστασιακό λεύκωμα.

Η πνευματική και εικαστική αντιστασιακή δράση, όμως, εκτός από τις παράνομες και κρυφές της

ενέργειες, κατόρθωσε να χρησιμοποιήσει και επίσημες εκδηλώσεις για να περάσει τα μηνύματά της.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΟΣ

Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια στις 12 Ιουλίου 1894 και πέθανε στις 27 Φεβρουαρίου 1957 στην

Αθήνα. Ο Γιάννης Κεφαλληνός ήταν ένα από τους σπουδαιότερους Έλληνες ζωγράφους και χαράκτες.

Γνωστός και ως Jean Kefalinos, ήταν διακεκριμένος έλληνας χαράκτης, σχεδιαστής βιβλίων και

καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Ο Γιάννης Κεφαλληνός, «Ο σιωπηλός» όπως

τον αποκάλεσε ο Παντελής Πρεβελάκης και ο «Καλογιάννης» όπως τον αποκαλούσαν οι δικοί του, δεν

φρόντισε για την προβολή του έργου του. Τα δημιουργήματά του είναι διάσπαρτα εδώ και εκεί, κυρίως

σε βιβλία που σχεδίασε και εικονογράφησε. Τέτοια βιβλία είναι οι «Σκλάβοι Πολιορκημένοι» του Κώστα

Βάρναλη (1928), «Ο θάνατος του Μεδίκου» του Παντελή Πρεβελάκη (1939), «Το Παγώνι» του Ζαχαρία

Παπαντωνίου (1946), «Η Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη (1927), κ.ά.

Το έργο του Γιάννη Κεφαλληνού προσμετράτε επίσης από την επιρροή που είχε στους μαθητές

του. Και ήταν οι μαθητές του που φρόντισαν να γίνει μία αναδρομική έκθεση στην Ανωτάτη Σχολή Καλών

Τεχνών λίγους μήνες μετά τον θάνατό του. Σήμερα το έργο του Κεφαλληνού, το οποίο διακρίνεται για την

αρτιότητά του και τον πρωτοποριακό του δυναμισμό, είναι πλέον γνωστό χάρη στις άοκνες προσπάθειες

του Εμμανουήλ Χ. Κάσδαγλη, που πρόβαλε εκτενώς το έργο του μεγάλου έλληνα χαράκτη.

40

ΤΑΣΟΣ ΑΛΕΒΙΖΟΣ

Ο Τάσος Αλεβίζος ήταν ένας από τους ποιο διακεκριμένους Έλληνες χαράκτης. Κατάγετε από την

Λευκοχώρα Μεσσηνίας, και γεννήθηκε στην Αθήνα το 1914 και πέθανε στις 13 Οκτωβρίου του 1965 .

Μικρός παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής κοντά στον Γιώργο Κωτσάκη. Το 1930, σε ηλικία

δεκαέξι ετών, έγινε δεκτός στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Εκεί παρακολούθησε

μαθήματα γλυπτικής και ζωγραφικής στα εργαστήρια του Θ. Θωμόπουλου, του Ο. Αργυρού και του Κ.

Παρθένη. Από το 1933 και μέχρι την αποφοίτησή του από την Σχολή το 1939, παρακολούθησε μαθήματα

χαρακτικής στο εργαστήριο του Γ. Κεφαλληνού.

Το 1948 έγινε καλλιτεχνικός σύμβουλος του λιθογραφείου «Ασπιώτη Έλκα», και από το 1954 έως

το 1967 φιλοτέχνησε γραμματόσημα για λογαριασμό των Ελληνικών Ταχυδρομείων, αρχικά με την τεχνική

της έγχρωμης ξυλογραφίας και κατόπιν με τη μέθοδο offset. Επίσης, από το 1962 έως τον θάνατό του,

σχεδίαζε και τα γραμματόσημα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το 1959 ανέλαβε την διεύθυνση του

Τμήματος Γραφικών Τεχνών στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο, όπου δίδαξε μέχρι το 1967.

Κατά την δεκαετία του 1960 η θεματογραφία του άρχισε να επικεντρώνεται στην απόδοση της

ανθρώπινης μορφής. Εγκατέλειψε σταδιακά το χρώμα, χάραζε όλο και μεγαλύτερες πλάκες ξύλου και

άρχισε να δημιουργεί θεματικές ενότητες σε τρίπτυχα ή τετράπτυχα. Ταυτοχρόνως ασχολήθηκε με την

αγιογραφία, ενώ συνέχισε να φιλοτεχνεί βιβλία.

Κατά την περίοδο της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, έζησε αυτοεξόριστος εκτός Ελλάδας και

φιλοτέχνησε έργα κοινωνικής διαμαρτυρίας καταγράφοντας γεγονότα που τον συγκλόνισαν.

Συνέχισε να εργάζεται σκληρά μέχρι τις τελευταίες ημέρες της ζωής του. Πέθανε το Οκτώβριο του

1985 αφήνοντας ημιτελή μία σειρά οκτώ συνθέσεων στο Δημαρχείο του Βόλου.

41

42

Αφίσες της Βάσως Κατράκη

43

44

Αφίσα του Κων/νου Γραμματόπουλου

45

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

«Η φετινή ερευνητική εργασία υπήρξε μια μοναδική εμπειρία . Η συνεργασία τόσο μεταξύ

των μελών των ομάδων όσο και με την υπεύθυνη καθηγήτρια ήταν άριστη και η

ομαδικότητα ήταν αυτή που βοήθησε στην ομαλή διεξαγωγή της εργασίας . Το θέμα ήταν

πάρα πολύ ενδιαφέρον καθώς ανακάλυψε μια νέα πλευρά της τέχνης που δεν ξέραμε και

αποκτήσαμε γνώσεις για τις εικαστικές και εφαρμοσμένες τέχνες καθώς και για τα

κινήματα και τους καλλιτέχνες της ζωγραφικής του 20ου αιώνα. Πειραματιστήκαμε,

διερευνήσαμε στο διαδίκτυο, σε βιβλία, ήταν μια διαδικασία που υπήρξε άκρως

εποικοδομητική και η προσπάθεια μας άγγιξε τα πρότυπα μελλοντικών εργασιών για

πανεστημιακές εργασίες.»

«Αυτό που θα μας μείνει αξέχαστο, ήταν η επίσκεψη στο Βυζαντινό Μουσείο, όπου είχαμε

την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την παρουσίαση της ερευνητικής εργασίας του

τμήματος Β3 για τη ζωή και το έργο του μεγάλου Δασκάλου της Γενιάς του ΄30 ζωγράφου

και αγιογράφου Φώτη Κόντογλου». Η ΤΑΞΗ ΤΟΥ Β2, 2016

ΔΗΜΟΣΘΕΝΕΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΙΑΝΙΑΣ

46