Περιεχόµενα · 9.∆ικτυακοί τόποι ... διότι ακριβώς οι...

Περιφερειακή ανάπτυξη Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης µε βάση το πολιτιστικό της απόθεµα

Περιεχόµενα 1.Εισαγωγή στην περιφερειακή ανάπτυξη..........3

2.Περιφερειακή ανάπτυξη και πολιτιστικό απόθεµα..........4

2.1.Πολιτισµός στα πλαίσια της Ευρωπαïκής Ένωσης

2.2.Πολιτική απασχόλησης στη Συνθήκη του Άµστερνταµ

3.Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (ΑΜΘ)..........8

3.1.Στατιστικά στοιχεία

3.2.Πολιτιστική διάσταση της ανάπτυξης-

Μελέτη για τις εναλλακτικές µορφές τουρισµού

µε βάση αξιόλογα στοιχεία του πολιτιστικού αποθέµατος

4.Πολιτιστικό απόθεµα περιφέρειας ΑΜΘ..........17

4.1.Προϋποθέσεις αξιολόγησής του

4.2.Πολιτιστικό απόθεµα κατά νοµούς

4.3.Συνεισφορά στην πολιτιστική ανάπτυξη: ∆ηµοτικές Πολιτιστικές Επιχειρήσεις..........32

4.4. Συνεισφορά στην πολιτιστική ανάπτυξη: σύλλογοι..........35

Παράδειγµα: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης

5.Στρατηγική περιφερειακής ανάπτυξης..........37

5.1.Η παράµετρος του πολιτισµού

5.2.Αρχές που διέπουν την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς..........38

για την προγραµµατική περίοδο 2000 - 2006.

Ισχύς τους για την περιφέρεια ΑΜΘ

5.2.1.Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός»

5.2.2.Ο πολιτισµός στο Β’ και στο Γ’ Κ.Π.Σ.

5.2.3.Σύγκριση του Β’ µε το Γ’ Κ.Π.Σ.

5.2.4.Κράτος και πολιτισµική πολιτική

5.2.5.Μηχανισµοί υλοποίησης των έργων

5.2.6.Τρόπος προσέγγισης: πολιτιστική κληρονοµιά

και Εφορείες Αρχαιοτήτων και Νεωτέρων Μνηµείων..........43

5.2.7.Ο πολιτισµός στο Ελληνικό νοµικό πλαίσιο

5.2.7.1.Πολιτιστικό περιβάλλον στο Ελληνικό Σύνταγµα, άρ.24

5.2.7.2.Ο ν.3028/2002

5.2.7.3.Το λεγ. «Περιβαλλοντικό Σύνταγµα»

5.2.8.Ο πολιτισµός, ο δηµόσιος χώρος και η οικονοµία

6.Η πολιτιστική ανάπτυξη στην περιφέρεια ΑΜΘ µέσω των Ευρωπαïκών Προγραµµάτων..........53

6.1.Γενικοί και ειδικοί στόχοι, άξονες προτεραιότητας

που προβλέπονται στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός»

6.1.1.Αναβάθµιση της υφιστάµενης και δηµιουργία νέας υποδοµής µουσείων (Μέτρο 1.1.)

6.1.2.Στόχοι του Μέτρου 1.1.

6.1.3.Προστασία και ανάδειξη µνηµείων, συνόλων και αρχαιολογικών χώρων (Μέτρο 1.2.)

6.2.Μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι, σύνολα και µνηµεία στην περιφέρεια ΑΜΘ...........63

επισκεψιµότητα

6.2.1.Έργα ενταγµένα ανά κατηγορία ενέργειας: µουσεία

6.3.Περιθώρια βελτίωσης...........68

6.4. Ειδικό καθεστώς αυτεπιστασίας ορισµένων έργων..........69

Πασχάλης Ν. Αλµπάνης 1


6.5.Θετικές επιπτώσεις..........70

6.6.Αποτελέσµατα

6.7.Έργα ενταγµένα ανά κατηγορία ενέργειας:

ανάπλαση - ανάδειξη - αποκατάσταση αρχαιολογικών χώρων και µνηµείων..........72

6.8.Παρατηρήσεις

6.9.Έργα πολιτισµού στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα..........75

6.10.Υλοποίηση των ενταγµένων έργων

στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα ΑΜΘ

6.11.Έργα πολιτισµού ενταγµένα στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Κοινωνία της Πληροφορίας»..........82

για την περιφέρεια ΑΜΘ

6.12.Έργα πολιτισµού στις Κοινοτικές Πρωτοβουλίες..........84

6.13.Έργα πολιτισµού στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Περιβάλλον»..........87

για την περιφέρεια ΑΜΘ

6.14.Λοιπά έργα για τον πολιτισµό ενταγµένα στα Ευρωπαïκά Ταµεία για την περιφέρεια ΑΜΘ..........89

ανά κατηγορία ενέργειας: έργα υποδοµής εκπαίδευσης, έργα υποδοµής υγείας και πρόνοιας,

αξιοποίηση σπηλαίου, υποδοµές Κοινωνίας της Πληροφορίας στον πολιτισµό, δικτύωση,

υποδοµές σύγχρονου πολιτισµού - επικοινωνιακά γεγονότα, µελέτες - εργαλεία - έρευνες,

ενέργειες ενηµέρωσης - ευαισθητοποίησης, εκπαίδευση, κατάρτιση,

δοµές υποστήριξης ανθρώπινου δυναµικού

6.15.Πολιτιστική ανάπτυξη της περιφέρειας ΑΜΘ 2000-2006: γενικές παρατηρήσεις..........96

7.Πολιτιστικό δίκτυο σε συνδυασµό µε άλλα δίκτυα λ.χ. αρχαιολογικών χώρων -

κόµβοι - κατανοµή - προβολή..........101

8.Επίµετρο - τελικές παρατηρήσεις..........104

9.∆ικτυακοί τόποι..........109

10.Ενδεικτική βιβλιογραφία..........110

Η Νίκη της Σαµοθράκης



ΘΕΜΑ :

ΣΧΕ∆ΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ-

ΘΡΑΚΗΣ ΜΕ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Η εργασία αποβλέπει στο να προτείνει στοιχεία για την περιφερειακή ανάπτυξη

της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης µε βάση το πολιτιστικό απόθεµα που διαθέτει

η περιοχή, όλων των θεµατικών µορφών και περιόδων, µε ισόρροπη

ενδοπεριφερειακή κατανοµή και σκοπό την αξιοποίησή του σε στόχους ανάπτυξης κ’

/ ή συνοχής. Θα ληφθεί υπόψη µια πιο ολοκληρωµένη θεώρηση ως προς τις λοιπές

πολιτικές (εκπαίδευση, µεταφορών, κοινωνική, τουριστική, σύγχρονα µέσα

διαχείρισης κ.ά.) καθώς και γεωγραφικών πληροφοριακών συστηµάτων κ. ά.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Εισαγωγικά σηµειώνουµε αυτό που πρέπει να ληφθεί κατ’ εξοχήν υπόψη σ’ έναν

σοβαρό σχεδιασµό για κάθε ανάπτυξη: διότι ακριβώς οι διάφοροι πόροι

(συγκεντρώσεις πληθυσµού, δραστηριοτήτων, φυσικών πόρων κ.ά., που

παρουσιάζουν συγκεκριµένη κατανοµή στο χώρο ) είναι πάντοτε πεπερασµένοι,

επιζητείται µε τη λογική χρήση τους η µεγιστοποίηση του κοινωνικού οφέλους.

Όµως, η ανοµοιόµορφη κατανοµή της ανάπτυξης στο χώρο, που αποτελεί σχεδόν

πάντα τον κανόνα, καθιστά αναγκαία µια ενεργή περιφερειακή πολιτική, δηλ. την

καλύτερη κατανοµή των πόρων ώστε να µειωθούν οι ανισότητες και να υπάρξει µια

µεγιστοποίηση της χωρικής κατανοµής της ανάπτυξης.

Παρατηρείται επίσης ότι οι σκοποί αναφέρονται σε συγκεκριµένη χρονική

περίοδο, ενώ τα µέσα τα διαµορφώνουν και τα υλοποιούν οι φορείς.

Τα εθνικά κράτη είναι εκείνα που, κατά πρώτο λόγο, πρέπει να λύσουν τα

περιφερειακά τους προβλήµατα ( µε την κατασκευή των υποδοµών και την ενίσχυση

των επενδύσεων ) και γνώµονα τη δηµιουργία απασχόλησης. Αλλά και η ευρωπαïκή

περιφερειακή πολιτική συντονίζει τις εθνικές περιφερειακές πολιτικές, ενώ επίσης

εναρµονίζει τις διάφορες πολιτικές και τα χρηµατοδοτικά µέσα της Ε.Ε. για να τους



δίνει µια «περιφερειακή διάσταση» και να αυξάνει έτσι την επίδρασή τους στις

περιοχές που έχουν τη µεγαλύτερη ανάγκη ενίσχυσης1.

Ο συνδυασµός των σκοπών της γενικής αναπτυξιακής και της περιφερειακής

πολιτικής αποτελεί επίσης κύριο µέληµα, µε κριτήριο την αποτελεσµατικότητα και

την ισότητα, για καλύτερα δυνατά αποτελέσµατα.

Όλο και περισσότερο, παράλληλα µε τα παραδοσιακά µέσα περιφερειακής

πολιτικής (όπως υποδοµές, επιδοτήσεις, φορολογικά κίνητρα, πιστωτικά κίνητρα,

θεσµικά µέτρα, έλεγχοι και αντικίνητρα), εφαρµόζονται και τα νέα µέσα

περιφερειακής πολιτικής : ενίσχυση του ρόλου των µικροµεσαίων επιχειρήσεων,

τεχνοπόλεις, καινοτοµία και νέα τεχνολογία, τοπική ανάπτυξη. Πιο ειδικά, η τοπική

ανάπτυξη προσφέρει το µοντέλο της ολοκληρωµένης και ενδογενούς ανάπτυξης, που

κάνει την εµφάνισή του από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, ως επακόλουθο της

κρίσης της βαριάς βιοµηχανίας και των αστικο-βιοµηχανικών κέντρων. Με τον όρο

τοπική εννοείται πλέον η ανάπτυξη, όπου οι τοπικοί φορείς (Τοπική Αυτοδιοίκηση,

επιµελητήρια, επαγγελµατικές οργανώσεις, σύνδεσµοι κ.λπ.) συµµετέχουν ενεργά

στη διαδικασία, ενώ γίνεται αξιοποίηση των τοπικών πλεονεκτηµάτων, βάσει της

λογικής ότι όλες οι χωρικές µονάδες διαθέτουν πόρους που µπορούν να αξιοποιηθούν

καλύτερα µε την ενεργοποίηση της τοπικής επιχειρηµατικότητας και του πληθυσµού.

2. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑ

Όλο και περισσότερο αναγνωρίζεται πως ο τοµέας του πολιτισµού διαθέτει και

µια καθαρά περιφερειακή διάσταση2, ενώ, όπως θα προσπαθήσουµε να

ανιχνεύσουµε στη συνέχεια και στο παράδειγµα της περιφέρειας της Ανατολικής

Μακεδονίας- Θράκης, αυτό εφαρµόζεται µε ολοκληρωµένα, πολυετή και πολυτοµεακά,

τοµεακά και περιφερειακά επιχειρησιακά προγράµµατα, ή κατά πόσο τουλάχιστον

καταβάλλεται προσπάθεια προς αυτή τη κατεύθυνση.

Ένα από τα µοντέλα της περιφερειακής ανάπτυξης, που προτάσσεται µάλιστα σε

περιόδους κρίσης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, είναι αυτό της ολοκληρωµένης

ανάπτυξης3 των περιφερειών ή κρατών, όπου η µεγέθυνση, η ανάπτυξη ή η πρόοδος

πετυχαίνεται µε βοήθεια κυρίως ενδογενών παραγόντων. Προς αυτό αξιοποιούνται

όλες οι πλουτοπαραγωγικές δυνατότητες και τα τοπικά πλεονεκτήµατα (και βασικό 1 Νίκος Μούσης, Ευρωπαϊκή Ένωση: ∆ίκαιο- Οικονοµία- Πολιτική,2001, σ.204. 2 Βλ. λ.χ.: Ντόρα Κόνσολα, Πολιτιστική δραστηριότητα και κρατική πολιτική, 1990 [η προβληµατική της περιφερειακής διάστασης της πολιτιστικής πολιτικής, σ.27-34]. 3 Αθ. ∆. Παπαδασκαλόπουλος, Πρότυπα και πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης, 1995, σ. 51 κ.ε.



πλεονέκτηµα της Ελλάδας είναι ακριβώς ο πολιτιστικός της πλούτος), ενώ η

ισόρροπη ανάπτυξη επιδιώκεται µέσω της κινητοποίησης όλων των οικονοµικών

δραστηριοτήτων και µε έµφαση στα τοπικά πλεονεκτήµατα, καθώς και την ισόρροπη

ανάπτυξη όλων των περιφερειακών µονάδων, και όχι λ.χ. µόνο των ευνοηµένων

κέντρων. Ο τύπος αυτός της ανάπτυξης, που αποδεικνύεται συχνά πιο ανθεκτικός στις

αλλαγές και βιώσιµος, βασίζεται µεταξύ άλλων στην τοπική πρωτοβουλία και την

επιχειρηµατικότητα, είναι δηλ. ενδογενής, προέρχεται εν πολλοίς από την «βάση» και

τους τοπικούς φορείς, επιδιώκει την συµµετοχή της κοινωνίας των πολιτών, και των

απλών κατοίκων ακόµη, ενώ δικαίως χαρακτηρίζεται ως δηµοκρατικός. Στα µέσα

για την ολοκληρωµένη ανάπτυξη συγκαταλέγονται και ο τουρισµός και ο

πολιτισµός4. Κατά αυτόν τον τρόπο, και η πολιτιστική ανάπτυξη µπορεί να συµβάλλει

στην συγκράτηση του πληθυσµού, την τόνωση της απασχόλησης καθώς και την άνοδο

του επιπέδου διαβίωσης.

Το πλαίσιο για τα προαναφερθέντα τίθεται εν πολλοίς από την ίδια την

Ευρωπαïκή Ένωση. Και πιο συγκεκριµένα, η Ε.Ε., µεταξύ άλλων, έχει προβεί ακόµη

και στην διαπεριφερειακή συνεργασία για την πολιτιστική ανάπτυξη, λ.χ. µε το

πρόγραµµα CULTURE, ήδη από το 1996. Με το κείµενο «Πολιτική Συνοχής και

Πολιτισµός, µια συνεισφορά στην απασχόληση», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατύπωσε

την άποψη ότι, οι πολιτιστικές δραστηριότητες δεν πρέπει να αποτελούν αντικείµενο

δράσης µόνο του δηµόσιου τοµέα, αλλά και του ιδιωτικού προς την κατεύθυνση

ενίσχυσης της απασχόλησης. Συνεπώς, θα πρέπει να ενισχυθούν οι καινοτόµες

δραστηριότητες και σ’ αυτό τον τοµέα, έτσι ώστε να αποτελέσει αντικείµενο

αξιοποίησης και εκµετάλλευσης5.

Αναφέρεται επιπλέον η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [COM (96) 512,

20 Νοεµβρίου 1996 ], µε την οποία τονίζεται ότι είναι αναγκαίο να βελτιωθεί η

συνέργια µεταξύ των διαρθρωτικών ταµείων και του πολιτισµού και προτείνει να

εντατικοποιηθούν οι παρεµβάσεις των ταµείων στον πολιτιστικό τοµέα , προκειµένου

αυτός να συµβάλει περισσότερο στην περιφερειακή ανάπτυξη, ιδίως όσον αφορά τα

µέσα ενηµέρωσης, την κοινωνία των πληροφοριών, την πολιτιστική κληρονοµιά και την

περιφερειακή ταυτότητα6.

4 Βλ. επίσης: Ντόρα Κόνσολα, Θέµατα Πολιτιστικής Πολιτικής, Πανεπιστηµιακές Σηµειώσεις, Πάντειο Παν/µιο. 5 Μανώλης Σ. Χριστοφάκης, Τοπική ανάπτυξη και περιφερειακή πολιτική, 2001, σ. 176. 6 Νίκος Μούσης, Ευρωπαϊκή Ένωση: ∆ίκαιο- Οικονοµία- Πολιτική, 2001, σ.217 [όπου και περισσότερη ξενόγλωσση βιβλιογραφία για την περιφερειακή πολιτική στην σ.227].



Αρχαιολογικός χώρος Φιλίππων

Επίσης, στα διάφορα µοντέλα πόλων ανάπτυξης, βιοµηχανικής ή γενικότερα

οικονοµικής, συνεκτιµάται στην ελκυστικότητά τους και η ανάπτυξη της

πολιτιστικής υποστήριξης, η οποία συµβάλλει, µεταξύ άλλων, και στην βελτίωση

του επιπέδου ζωής των εργαζοµένων, που αποτελεί µια από τις προϋποθέσεις για

µεγαλύτερη παραγωγικότητά τους στην εργασία, ενώ προσελκύει επίσης ανώτερα

στελέχη και ευνοεί την εγκατάσταση επιχειρήσεων.

2.1. Πολιτισµός στα πλαίσια της Ε.Ε.

Σηµειώνουµε πιο ειδικά πλέον ότι, οι δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής

Ένωσης στον πολιτιστικό τοµέα είναι σχετικά πρόσφατες και επιδιώκουν, µεταξύ

άλλων, κυρίως τη διάσωση της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονοµιάς και την

ενίσχυση των εργαζοµένων στον πολιτιστικό τοµέα, οι οποίοι χρειάζονται

περισσότερη κοινωνική προστασία. Επιπλέον, ως µια από τις σύγχρονες ανάγκες, η

πολιτιστική κληρονοµιά εντάσσεται και στη γενικότερη στρατηγική για την

απασχόληση της Ένωσης, µέσω επίσης της ενθάρρυνσης των τοπικών πρωτοβουλιών

ανάπτυξης της απασχόλησης7.

7 Νίκος Μούσης, Ευρωπαϊκή Ένωση : ∆ίκαιο –Οικονοµία –Πολιτική, σ.237 κ.ά.



Συνειδητοποιείται πως για τη µείωση της ανεργίας απαιτείται όλο και

περισσότερο µια ενεργητική πολιτική για την απασχόληση. Αυτή επιζητεί µια ριζικά

νέα χρησιµοποίηση των εργαλείων που µπορούν να επηρεάσουν την απασχόληση,

όπως µεταξύ άλλων η κατάργηση διοικητικών εµποδίων, διοικητικά κ.ά. κίνητρα, η

νοµοθεσία της εργασίας, και τα οποία συγκροτούν «τα εθνικά συστήµατα

απασχόλησης». Σύµφωνα µε την αρχή της επικουρικότητας, τα κράτη µέλη είναι

εκείνα που πρέπει να πάρουν την µεγάλη πλειοψηφία των µέτρων που χρειάζονται για

την αντιµετώπιση της κατάστασης της απασχόλησης στη χώρα τους.

2.2. Η πολιτική απασχόλησης στη Συνθήκη του Άµστερνταµ

Ωστόσο, η Συνθήκη του Άµστερνταµ προχώρησε σε κατευθυντήριες

γραµµές για την απασχόληση και υπογράµµισε την ανάγκη της κινητοποίησης των

διαφόρων κοινοτικών πολιτικών υπέρ της απασχόλησης. Αυτές περιλαµβάνουν8 :

-την βελτίωση της απασχολησιµότητας, δηλ. παροχή στους ανέργους και

στους εργαζόµενους γενικότερα των καλύτερων δυνατών ευκαιριών για να βρουν

απασχόληση, ιδίως µέσω της κατάλληλης κατάρτισης,

-την ανάπτυξη του επιχειρηµατικού πνεύµατος, µε το να καταστήσουν

ευκολότερη τη δηµιουργία µιας νέας επιχείρησης και την αυτοαπασχόληση,

-την ενθάρρυνση της ικανότητας προσαρµογής, µε την ανάπτυξη

στρατηγικών για τη σύγχρονη και ευέλικτη οργάνωση της εργασίας, από κοινού µε

τους κοινωνικούς εταίρους, την εξέταση νέων ειδών συµβάσεων απασχόλησης,

καθώς και τη θέσπιση κινήτρων για ατοµική και ενδοεπιχειρησιακή περαιτέρω

κατάρτιση,

-ενίσχυση των πολιτικών ισότητας ευκαιριών µεταξύ γυναικών και ανδρών

και την βελτίωση της ένταξης των ατόµων µε ειδικές ανάγκες στην αγορά εργασίας.

Συγκεκριµένα, στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας άρθρο 125

αναφέρεται : «Τα κράτη µέλη και η κοινότητα [η Ε.Ε.] εργάζονται […], για την

ανάπτυξη συντονισµένης στρατηγικής για την απασχόληση, και δη για να προάγουν

τη δηµιουργία εξειδικευµένου, εκπαιδευµένου και ευπροσάρµοστου εργατικού

δυναµικού, και αγοράς εργασίας ανταποκρινόµενης στις εξελίξεις της οικονοµίας

[…]», το άρθρο 3 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ορίζει ότι : «Σε όλες 8 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική ∆ιεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισµού : Ευρωπαϊκή πολιτική απασχόλησης και κοινωνική πολιτική : µια πολιτική για τον άνθρωπο, 2000.



τις δραστηριότητες […] η Κοινότητα επιδιώκει να εξαλειφθούν οι ανισότητες και να

προαχθεί η ισότητα µεταξύ ανδρών και γυναικών», ενώ το άρθρο 13 αναφέρει ότι η

Ε.Ε. µπορεί να αναλάβει δράση για την καταπολέµηση κάθε είδους διακρίσεων.

3. ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑΣ ΘΡΑΚΗΣ

3.1. Στατιστικά στοιχεία

Η εναργέστερη συνειδητοποίηση του ρόλου που µπορεί να παίξει το πολιτιστικό

απόθεµα και γενικά ο πολιτισµός στην ανάπτυξη µιας περιφέρεια και στην τόνωση της

απασχόλησης ή συγκράτησης του πληθυσµού, διαφαίνεται και στον αναπτυξιακό

σχεδιασµό της Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης.

Η περιφέρεια 9, που αποτελείται από τους νοµούς Καβάλας, ∆ράµας, Ξάνθης,

Ροδόπης και Έβρου10, καλύπτει το 10,7 % της έκτασης της χώρας (14. 157 τ.χλµ., 4η

σε έκταση ανάµεσα στις 13 συνολικά ελληνικές περιφέρειες), ενώ σηµαντικό

χαρακτηριστικό της αποτελεί το γεγονός ότι ο πληθυσµός της (περ. 562.000

κάτοικοι, που αντιστοιχεί στο 5,3 % του συνολικού πληθυσµού του κράτους, δηλ. 7η

µεταξύ των ελληνικών περιφερειών), από τα µέσα της δεκαετίας του 1990 κ.ε.

παρουσιάζει έναν οριακά θετικό ρυθµό µεταβολής, που παραµένει ωστόσο

χαµηλότερος του ρυθµού του συνόλου της χώρας (όπου καταγράφεται κατά την

τελευταία δεκαετία αύξηση σε ποσοστό περίπου 5 %). Το αρνητικό αυτό για την

περιφέρεια φαινόµενο, συνυφασµένο µε ποικίλους παράγοντες –

πολιτικογεωγραφικούς, οικονοµικούς και κοινωνικούς – τείνει να επαναθεωρηθεί, σε

συνάρτηση µε την εκπόνηση αναπτυξιακών προγραµµάτων, που θα ήταν δυνατό να

εφαρµοστούν αποδοτικά στην προκεχωρηµένη αυτή ζώνη της Ευρωπαïκής Ένωσης11.

Ιδίως τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης για την περιφέρεια της Ανατολικής

Μακεδονίας – Θράκης, η οποία αποτελεί µία από τις ακρότερες ανατολικές και, κατ’

εξοχήν, ευαίσθητη επαρχία, τα οποία συχνά χαρακτηρίζονται γι’ αυτό και ως

«πιλοτικά», µε τα οποία τείνουν να αντιµετωπιστούν παλαιά αιτήµατα της περιοχής,

9 Οικονοµικός Ταχυδρόµος, 17 Φεβρουαρίου 2000, αφιέρωµα µε τίτλο «Η οικονοµία των ελληνικών περιφερειών», σ.22-26 (ελληνικές περιφέρειες και ανάπτυξη : Ανατολική Μακεδονία και Θράκη). 10 Στην περιφέρεια υπάρχουν πλέον 55 ΟΤΑ (Ν. 2539/1997), και επιπλέον οι Νοµαρχιακές Αυτοδιοικήσεις Ροδόπης-Έβρου και ∆ράµας-Καβάλας-Ξάνθης (Ν. 2240/1994 - άρθρο 5 ΚΝΑ). 11 Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Η ∆υτική Θράκη στον κορµό της ελληνικής επικράτειας, σ.271, στον τόµο : “Θράκη, Γενική Γραµµατεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης”, β’ έκδοση, Ιούλιος 2000.



σε σηµαντικό βαθµό, ανεκπλήρωτα, όπως η άρση της αποµόνωσης, η ολοκληρωµένη

και συστηµατική εκµετάλλευση των φυσικών και πολιτιστικών, θα πρόσθετε κανείς,

πόρων, καθώς και του ορυκτού πλούτου της, η πληρέστερη και ορθολογικότερη

αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού της, η βελτίωση και, ακόµη, ο

εκσυγχρονισµός των κοινωνικών και οικονοµικών υποδοµών12.

Επιπλέον, η γεωπολιτική θέση της περιφέρειας, στοιχείο που συνέβαλε στο

παρελθόν στην αποµόνωση και την περιθωριοποίησή της, θα ήταν, αντίθετα σήµερα,

δυνατό να συµβάλει, και αυτή, στην αναβάθµιση της περιοχής µε την ανάπτυξη της

συνεργασίας σε περιφερειακή βάση. Ήδη όµως, σε ευρύτερη πολιτική και οικονοµική

κλίµακα, η περιφέρεια προσφέρεται για να αποτελέσει σηµείο διασταύρωσης και

στήριξης ενός ευρύτερου δικτύου επικοινωνίας ανθρώπων και αγαθών, πολιτιστικής

ακτινοβολίας ακόµη θα λέγαµε, που θα συνενώσει οργανικά τη ∆υτική Ευρώπη µε

την Ανατολική Βαλκανική και τη δυτική παρευξείνια ζώνη – µέχρι και τη Ρωσία13.

Σηµαντική διαφοροποίηση παρουσιάζει ενδοπεριφερειακά ωστόσο η

πληθυσµιακή της συγκρότηση σε σχέση µε τις λοιπές περιφέρειες της χώρας,

εξαιτίας της ύπαρξης της θρησκευτικής µειονότητας των µουσουλµάνων14.

Ειδικότερα, το µουσουλµανικό στοιχείο κατανέµεται κυρίως στις πρωτεύουσες και

στις ορεινές ζώνες των νοµών Ξάνθης και Ροδόπης15. Σηµειώνεται επίσης ότι πλέον

έχουν εξασφαλισθεί όλες οι προϋποθέσεις για την ακώλυτη κοινωνική και οικονοµική

πρόοδο των ελλήνων µουσουλµάνων της ∆υτικής Θράκης, η συντριπτική πλειοψηφία

των οποίων βιώνει σήµερα ελεύθερα στο ελληνικό κράτος και απολαµβάνει γνήσια

ισονοµία και ισοπολιτεία, ενώ, εν προκειµένω για το θέµα µας, έχει καταβληθεί

φροντίδα να διατηρηθεί µε κάθε τρόπο η πολιτιστική ταυτότητά του.

Εντούτοις, παραµένει καθοριστικό για τη δοµή της κοινωνίας και την

εσωτερική της διάρθρωση ο βαθµός και οι µορφές διαφοροποίησης µεταξύ των

θρησκευτικών οµάδων της ∆υτικής Θράκης16. Όπως συχνά κρίνεται, η

µουσουλµανική µειονότητα δεν έχει ενταχθεί οργανικά στον κοινωνικό κορµό και 12 Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Η ∆υτική Θράκη στον κορµό της ελληνικής επικράτειας (ως άνω) σ.281. 13 Κωνσταντίνος Σβολόπουλος (ως άνω). 14 Βλ. λ.χ. : Κωνσταντίνου Α. Βακαλόπουλου, Ιστορία του βόρειου ελληνισµού, 2000, κεφάλαιο δωδέκατο ΙΙΙ (Η µουσουλµανική µειονότητα της δυτικής Θράκης και η σύγχρονη πραγµατικότητα, σ.519-527), επίσης : Πόλυς Α. Μυλωνάς, Οι Ποµάκοι της Θράκης, 1990. 15 Υπολογίζονται σε 120.000 περ., που αποτελεί όµως φυλετικά και γλωσσικά ανοµοιογενές πληθυσµιακό στρώµα, εφόσον συγκροτείται από τουρκόφωνους (54%), Ποµάκους (36%), Αθίγγανους και Κιρκάσιους (18%). 16 Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Η ∆υτική Θράκη στον κορµό της ελληνικής επικράτειας (ως άνω) σ.279-281.



δεν αξιοποιεί, σε ισότιµη βάση, τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες που προσφέρονται

στο πεδίο της οικονοµίας και της παιδείας, µε επιπτώσεις που τείνουν βαθµιαία να

εκδηλωθούν στον πολιτικό τοµέα υπό µορφή φυγόκεντρων τάσεων. Ως αιτίες

αναφέρονται οι περιορισµένες αγροτικές ασχολίες (κυρίως σε ορεινές ή ηµιορεινές

περιοχές) στις οποίες είναι προσκολληµένοι, το ασαφές καθεστώς που διέπει τις

ιδιοκτησίες τους, το χαµηλό µορφωτικό τους επίπεδο, οι επιφυλάξεις που έχουν αλλά

και οι δυσχέρειες που αντιµετωπίζουν ως προς την ένταξή τους στην τοπική

οικονοµία17. Έτσι, στο πεδίο της οικονοµίας παρατηρείται εσωστρέφεια µε τη

δηµιουργία κλειστού κυκλώµατος στους κόλπους της τοπικής αγοράς και

εξωστρέφεια σ’ ότι αφορά την τοποθέτηση και την αξιοποίηση των εισοδηµάτων

τους, όπως επίσης στην παιδεία και στο πολιτικό πεδίο. Η πολιτεία αποβλέπει, στο

πλαίσιο των αρµοδιοτήτων και δυνατοτήτων της, στη λήψη µέτρων ικανών να

συµβάλουν στην αποκατάσταση ή στην αναδιάταξη των κοινωνικών ισορροπιών στο

χώρο της Θράκης, όπου, θα πρόσθετε κανείς, και ο πολιτιστικός τοµέας θα µπορούσε

να αναλάβει, µε τον παιδευτικό του ρόλο, το µερίδιο που του αναλογεί.

Και ως εκ τούτου, η περιφέρεια παράγει το 4,8 % του συνολικού

Ακαθάριστου Εγχώριου Προïόντος της χώρας, ενώ σύµφωνα µε στοιχεία του 1997, ο

πρωτογενής τοµέας απασχολεί το 40,1 % του ενεργού πληθυσµού της, ο

δευτερογενής τοµέας το 17,9 % και ο τριτογενής το 42,1 % (τα αντίστοιχα εθνικά

ποσοστά είναι 19,8 %, 22,5 % και 57,7 % αντίστοιχα, για το 1997), µε τάση

ενίσχυσης του τριτογενούς τοµέα και µείωσης του πρωτογενούς, ενώ ο δευτερογενής

τοµέας παραµένει περίπου στο ίδιο επίπεδο. Ιδίως ο τριτογενής τοµέας παρουσιάζει,

µεταξύ άλλων, αξιόλογα τουριστικά πλεονεκτήµατα18. Όπως επισηµαίνεται, αυτά

εντοπίζονται όχι µόνο στο νησιωτικό χώρο (Σαµοθράκη, Θάσος) και στο παράλιο

τµήµα της, αλλά και στους πλούσιους φυσικούς πόρους που περιλαµβάνει, καθώς και

στους πολιτιστικούς, όπως τους παραδοσιακούς οικισµούς και τους αρχαιολογικούς της

χώρους, στα θρησκευτικά της µνηµεία. Κατά αυτόν τον τρόπο επιµηκύνεται η

τουριστική περίοδος και προσφέρονται δυνατότητες περιηγητικού – περιπατητικού,

ιαµατικού, εκκλησιαστικού, αρχαιολογικού τουρισµού, ενώ δύναται να προσελκύσει

έτσι τουρισµό υψηλής ποιότητας. Επιπλέον, η πολιτιστική δραστηριότητα στην

Ανατολική Μακεδονία – Θράκη παρουσιάζεται έντονη και ποικιλόµορφη, µε

αξιόλογη ανάπτυξη των πολιτιστικών εκδηλώσεων σ’ όλους τους νοµούς της 17 Ακαδηµία Αθηνών, Η ανάπτυξη της Θράκης. Προκλήσεις και προοπτικές. Αθήνα 1994. 18 Βλ. λ.χ. : “Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης” www.hri.org



περιφέρειας, όπου και διαπιστώνεται σηµαντική ενίσχυση της τοπικής οικονοµίας19.

Συµπερασµατικά µπορεί να λεχθεί, ωστόσο, ότι η περιφέρεια εξαρτάται, κυρίως, από

τον πρωτογενή και δευτερογενή τοµέα, καθώς η ανάπτυξη του τουρισµού και των

υπηρεσιών είναι αργή, αφήνοντάς τους όµως περιθώρια βελτίωσης.

Ποσοστά ανεργίας (2002)20

Αν. Μακ. Θράκη 10,4%

Κ. Μακεδονία 11,5%

∆υτ. Μακεδονία 14,7%

Ήπειρος 10,6%

Θεσσαλία 10,6%

Ιόνια Νησιά 10,5%

∆υτ. Ελλάδα 9,8%

Αττική 9,2%

Πελοπόννησος 7,3%

Β. Αιγαίο 9,2%

Ν. Αιγαίο 14,2%

Κρήτη 7,2%

Μέσος όρος χώρας 9,9%21

Κοινή διαπίστωση άλλωστε αποτελεί το γεγονός ότι, τα φυσικά

πλεονεκτήµατα της περιφέρειας Ανατολής Μακεδονίας – Θράκης παρέµειναν για

δεκαετίες αναξιοποίητα, λόγω της απόστασής της από τα µεγάλα εσωτερικά αστικά

κέντρα, των “κλειστών” βορείων συνόρων της, της αποµόνωσής της, που

ενδυναµώνονταν από το συγκεντρωτικό και γραφειοκρατικό σύστηµα διοίκησης που

ήθελε να αγνοεί κάθε είδους περιφερειακή ανάπτυξη. Στις γενικότερες

χωροοικονοµικές προστίθενται ασφαλώς και οι διοικητικές δυσλειτουργίες που

εντοπίζονται στον θρακικό χώρο και απαιτούν άµεση και δραστική αντιµετώπιση22.

19 Βλ. λ.χ. : “Ο.Γ.Ε.Ε.Κ.Α. “∆ΗΜΗΤΡΑ” ενηµέρωση – πληροφόρηση Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης παρούσα κατάσταση” www.ogeeka-dimitra.org.gr 20 Στοιχεία του συναδέλφου Χρ. Κωτσάκου 21 Για το ίδιο έτος η Eurostat δίνει µέσο όρο για τη χώρα 10,4%. 22 Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Η ∆υτική Θράκη στον κορµό της ελληνικής επικράτειας (ως άνω) σ.281.



Το κατά κεφαλή Ακαθάριστο Προïόν της περιφέρειας ανέρχεται στο 61,5 %

του Κοινοτικού µέσου όρου, κατατάσσοντας την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη

µεταξύ των πιο φτωχών περιφερειών της χώρας αλλά και του στόχου 1 [προώθηση

της ανάπτυξης και της διαρθρωτικής προσαρµογής των αναπτυξιακά

καθυστερηµένων περιφερειών, δηλ. εκείνων των οποίων το κατά κεφαλή ΑΕΠ είναι

κατώτερο από το 75% του κοινοτικού µέσου όρου] της Ευρωπαïκής Ένωσης23.

Ωστόσο, η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναµένεται να αναβαθµίσει την θέση

της.

Συµπερασµατικά διαπιστώνεται24 για την περίοδο 1998 –2002 ότι, µολονότι

σηµειώθηκε αναστροφή της πληθυσµιακής συρρίκνωσης στην περιφέρεια, εντούτοις η

επίδοση της οικονοµικής βάσης και της αγοράς εργασίας κρίνεται υποτονική, κυρίως

λόγω της κοστοβόρας προσαρµογής του παραγωγικού προτύπου στις νέες συνθήκες

εγχώριου και διεθνούς ανταγωνισµού που επιδρούν αρνητικά ειδικά στις

δραστηριότητες του πρωτογενή τοµέα. Γι’ αυτό, µεγαλύτερη ευχέρεια προβλέπεται

µελλοντικά στην προσέγγιση στόχων παρεµβάσεων που αφορούν βασικές και

κοινωνικές υποδοµές, συγκριτικά µε τις παρεµβάσεις που εστιάζουν στην ενίσχυση

της (παραγωγικής) ανταγωνιστικότητας και την ολοκληρωµένη ανάπτυξη περιοχών

ειδικού ενδιαφέροντος (αστικός και ορεινός χώρος). Φρούριο Καβάλας

23 Βλ. επίσης : Οι περιφέρειες της Ελλάδας στην Ευρωπαïκή Ένωση, έκδοση της Ευρωπαïκής Επιτροπής, 1999, [Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, ∆υτική Μακεδονία] σ.16 –25. 24Βλ.: Συµπεράσµατα και προτάσεις στην “Ενδιάµεση αξιολόγηση του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράµµατος της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης 2000- 2006”.



3.2.Πολιτιστική διάσταση της ανάπτυξης – µελέτη για τις εναλλακτικές µορφές

τουρισµού µε βάση αξιόλογα στοιχεία πολιτιστικού αποθέµατος.

Ασφαλώς και για την περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης η

επιδιωκόµενη πρόοδος στον οικονοµικό τοµέα κατά το παρελθόν να είχε αποβεί εις

βάρος της ποιοτικής (πολιτιστικής και κοινωνικής) διάστασης της ανάπτυξης, που

παρατηρείται ως γενικό φαινόµενο της όλης αναπτυξιακής προσπάθειας κατά τη

µεταπολεµική περίοδο25. Η υποβάθµιση της “ποιότητας ζωής” στα αστικά κέντρα και

η καταστροφή των µνηµείων της πολιτιστικής κληρονοµιάς, τα οποία θεωρήθηκαν ως

τροχοπέδη στην όλη αναπτυξιακή διαδικασία , αφορά ασφαλώς κατά τα παρελθόντα

έτη και τον ελλαδικό χώρο. Η συνειδητοποίηση, όπως προαναφέρθηκε, συνεπώς, της

αναγκαιότητας µιας πολυδιάστατης ανάπτυξης οδήγησε στο να ενσωµατωθεί η

πολιτιστική διάσταση, που αναλύεται σε µακροοικονοµικό (άνοδο της πολιτιστικής

στάθµης του πληθυσµού και ποιοτική αναβάθµιση του εργατικού δυναµικού, µε

επενδύσεις στην εκπαίδευση και στην έρευνα) και µικροοικονοµικό επίπεδο

(διαµόρφωση εξωτερικών οικονοµιών), στον εθνικό, περιφερειακό και τοπικό

αναπτυξιακό σχεδιασµό.

Επίσης, επισηµαίνεται ότι η ανταγωνιστικότητα του ελληνικού

πολιτιστικού προϊόντος που επιδιώκεται κατά αυτόν τον τρόπο, εξαρτάται αφενός

από το µέγεθος και την ποιότητα των επενδύσεων σε υποδοµές, ανθρώπινο δυναµικό

και νέες τεχνολογίες και αφετέρου από τον εκσυγχρονισµό των σχετικών µε τον

πολιτισµό δοµών, τον αριθµό, την ποιότητα και την πληρότητα των σχετικών δικτύων

και την διασύνδεσή τους µε αντίστοιχα διεθνή δίκτυα (ψηφιακά και πολιτιστικά –

χωρικά δίκτυα)26.

Μία πτυχή του θέµατος αποτελεί καταρχήν η επιδίωξη της ανάπτυξης

και προβολής εναλλακτικών µορφών τουρισµού27 που αναµένεται να έχει

θετικότερα αποτελέσµατα για την περιοχή, καθώς ειδικά για τον τουρισµό κρίνεται

πιο αποτελεσµατική η στόχευση συγκεκριµένων οµάδων πληθυσµού.

25 Βλ. λ.χ.: Γκιόκα Ε., Γρηγορακάκης Γρ., Παπαϊωάννου Αρ.: Πολιτιστική Κληρονοµιά και Περιφερειακή Ανάπτυξη, Ι∆’ Εκπαιδευτική Σειρά – Τµήµα: Τ.Α.Π.Α. –Ε.Σ.∆.∆., Αθήνα 2003, σ. 32. 26 Γκιόκα Ε., Γρηγορακάκης Γρ., Παπαϊωάννου Αρ. (ως άνω), σ. 150. 27Βλ. : Επιχειρησιακό σχέδιο δράσεων προώθησης τουριστικής προβολής της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης [έργο της περιφέρειας ΑΜΘ µε χρηµατοδότηση από το Γ’ ΚΠΣ] σ.28 κ.ε. Άλλωστε η διαφοροποίηση του ελληνικού τουριστικού προïόντος και η απαραίτητη σύνδεση του τουρισµού µε την πολιτιστική κληρονοµιά ανήκει στην πολιτική στοχοθεσία (βλ. λ.χ. άρθρο του Στάθη ΚΟΥΣΟΥΝΗ για τον τουρισµό στην εφηµερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 01-08-2004).



Όπως σηµειώνεται, οι οµάδες αυτές έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που

µπορούν να προσδιοριστούν ανάλογα µε την κατηγορία , το είδος των ενδιαφερόντων

τους, τη χώρα προέλευσης κ.λπ. Στα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά οφείλει να

ανταποκριθεί αντίστοιχα µια διαφοροποιηµένη και εξειδικευµένη προσφορά, η οποία

οφείλει να καλύψει µε επάρκεια τις απαιτήσεις των αντίστοιχων κατηγοριών

επισκεπτών.

Ο οικοτουρισµός και ο αγροτουρισµός, που µπορεί να συµβάλλουν σηµαντικά

στην οικονοµική τόνωση των τοπικών κοινωνιών, µπορεί να συνδυαστεί και εν µέρει

προϋποθέτει το πολιτιστικό απόθεµα. Παραδοσιακά κτίσµατα σε διατηρητέους

οικισµούς, παραδοσιακά αγροτόσπιτα, κάθε είδους άλλα κτήρια (πύργοι, χάνια,

εγκαταλειµµένα µοναστήρια κ.λπ.) δύναται να τους αποδοθεί νέα χρήση για τη

φιλοξενία επισκεπτών, εντάσσοντάς τα επωφελώς στην σύγχρονο οικονοµικό και

κοινωνικό γίγνεσθαι, διατηρώντας και συνεισφέροντας παράλληλα στη διατήρηση

της φυσιογνωµίας τους. Ο οικοτουρισµός, αλλά και οι άλλες µορφές τουρισµού, όπως

ο θαλάσσιος τουρισµός, ο συνεδριακός επαγγελµατικός τουρισµός, αφήνουν

περιθώρια για από κοινού προσφορά εναλλακτικών δραστηριοτήτων προς τους

ενδιαφερόµενους επισκέπτες µε τον λεγ. πολιτιστικό τουρισµό.

Μια µορφή που κατεξοχήν µπορεί να αξιοποιεί το πολιτιστικό απόθεµα της

περιφέρειας αποτελεί ο αρχαιολογικός τουρισµός28, δεδοµένου ότι η περιοχή

παρουσιάζει σηµαντικό αρχαιολογικό πλούτο, για τον οποίο καταρχήν ο

ενδιαφερόµενος έχει τη δυνατότητα να ενηµερωθεί τόσο µέσω των αρχαιολογικών

χώρων όσο και µέσω των διάφορων αρχαιολογικών µουσείων που λειτουργούν στην

περιοχή. Θα πρόσθετε κανείς τον όλο και σηµαντικότερο ρόλο που καλείται να

αναλάβει η ηλεκτρονική ή ψηφιακή προσπέλαση και ενηµέρωση σχετικά µε το

πολιτιστικό προïόν και τα µνηµεία στη σύγχρονη εποχή και σύµφωνα µε τις απαιτήσεις

του κοινού.

28Βλ. : Επιχειρησιακό σχέδιο δράσεων προώθησης τουριστικής προβολής της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, σ.31. Βλ. επίσης: Μελέτη Τουριστικής Ανάπτυξης Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης,2002 [ευγενική παραχώρηση στον γράφοντα από τον κ. Γ. Ταταράκη, ∆/νση Σχεδιασµού και Ανάπτυξης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης στην Κοµοτηνή].



Ως σηµαντικότεροι αρχαιολογικοί χώροι της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης

υποδείχθηκαν καταρχήν οι εξής:

-Αρχαιολογικός χώρος Φιλίππων.

-Αρχαία πόλη της Θάσου.

-Αρχαιολογικός χώρος των Αβδήρων.

-Κοινότητα Θερµών – Ανάγλυφο του Μίθρα Ταυροκτόνου.

-Μακεδονικοί τάφοι.

-Τα ερείπια της αρχαίας πόλης Τοπείρου – οι αρχαίοι παραποτάµιοι οικισµοί

του Νέστου.

-Σαµοθράκη.

-Αρχαιολογικός χώρος Αµφίπολης 29

Παράλληλα στη περιοχή λειτουργεί σηµαντικός αριθµός αρχαιολογικών

µουσείων, όπως το Αρχαιολογικό µουσείο Καβάλας, το Αρχαιολογικό µουσείο

∆ράµας, το Αρχαιολογικό µουσείο Αβδήρων κ.ά.

Επιπλέον, ο θρησκευτικός τουρισµός αναφέρεται σε επισκέπτες οι οποίοι

ενδιαφέρονται να επισκεφτούν και να προσκυνήσουν θρησκευτικούς τόπους

σηµαντικής ιστορικής αξίας. Στη γεωγραφική περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας –

Θράκης λειτουργούν πολλές ιστορικής σηµασίας εκκλησίες και µοναστήρια, τα οποία

µπορούν να προσελκύσουν, όπως αναφέρεται30, το ενδιαφέρον των επισκεπτών αυτής

της εξειδικευµένης µορφής τουρισµού.

Ενδεικτικά αναφέρεται από µελέτες ότι στο χωριό Λυδία του Νοµού Καβάλας

βρίσκεται η φυλακή του Αποστόλου Παύλου καθώς και το Βαπτιστήριο της Αγίας

Λυδίας. Η Καβάλα ήταν η πρώτη πόλη της Ευρώπης που δέχτηκε το κήρυγµα του

Χριστιανισµού από τον Απόστολο Παύλο, ενώ στην περιοχή βαπτίσθηκε η πρώτη

Ευρωπαία Χριστιανή.

Παράλληλα, στην περιοχή λειτουργούν οι εξής µονές και εκκλησίες µε

µεγάλο ενδιαφέρον για τους επισκέπτες: Μονή Αγίου Παντελεήµονα, Μοναστήρι της

Υπαπαντής, Μοναστήρι της Παναγίας της Παγγαιώτισσας, ο Ναός της Κοίµησης της

Θεοτόκου στη Σαµοθράκη, η βυζαντινή Παναγία Κοσµοσώτειρα στις Φέρες, η Μονή

29 Τον οποίο θα µπορούσε να προσθέσει κανείς. 30Βλ. : Επιχειρησιακό σχέδιο δράσεων προώθησης τουριστικής προβολής της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, σ.32.



Κορνοφωλιάς, το Μοναστήρι της Παναγίας Φανερωµένης / Βαθυρρύακα,, τα

Μοναστήρια της Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας, της Παναγίας της Καλαµού και η

Μονή Παµµεγίστων Ταξιαρχών στην Ξάνθη.

Στην κατηγορία αυτή µπορεί να περιληφθούν και τα εκκλησιαστικά µουσεία,

όπως αυτό της ∆ράµας, όπου εκτίθενται σπάνιες εικόνες και κειµήλια ή το

εκκλησιαστικό µουσείο που λειτουργεί στην Ξάνθη, όπου εκτίθενται βυζαντινές

εικόνες και χειρόγραφα του 12ου και 13ου αι.

Μία άλλη κατηγορία αποτελούν και τα µνηµεία της οθωµανικής περιόδου,

εφόσον µ’ αυτόν τον τρόπο προαχθεί η αλληλοκατανόηση σε µια πολυπολιτισµική

περιοχή ή λ.χ. καταδειχθεί η στενή σχέση και συνέχεια της αρχιτεκτονικής πολλών

κτηρίων µ’ αυτά της βυζαντινής περιόδου απ’ όπου συχνά εµπνεύσθηκαν.

Μία επιπλέον έκφανση αποτελεί και ο τουρισµός πόλεων, η γνωριµία της

φυσιογνωµίας τους και µέσω των ιστορικών συνοικιών τους την διαχρονική τους

εξέλιξη ή την κοινωνική και οικονοµική ζωή των κατοίκων της έως την σύγχρονη

εποχή.

Ο συνεδριακός και επαγγελµατικός τουρισµός31 απαιτεί καταρχήν την ύπαρξη

σηµαντικών υποδοµών, εκτός από ξενοδοχειακές µονάδες και σε συνεδριακούς

χώρους και κάθε είδους υπηρεσίες προς τους συµµετέχοντες, που είναι αναγκαίο να

χαρακτηρίζονται από υψηλή ποιότητα.. Ο συνεδριακός τουρισµός αποτελεί και ένα

µέσο για τους συνέδρους , συνήθως µεσαίας ή υψηλής εισοδηµατικής τάξης και

µορφωτικού επιπέδου, να γνωρίσουν την περιοχή και τον πολιτισµό της, και πιθανόν

να την επισκεφτούν ξανά ως τουρίστες πλέον και όχι ως σύνεδροι.

Καβάλα - καπναποθήκες

31 Επιχειρησιακό σχέδιο δράσεων προώθησης τουριστικής προβολής της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, σ.34. Επίσης: Φιλιώ Λαζανά, Εισαγωγή στον επαγγελµατικό τουρισµό, σ.30-32.



4. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝ. ΜΑΚ. ΘΡΑΚΗΣ

Κρίνεται αναγκαίο η παράθεση των σηµαντικότερων στοιχείων της

πολιτιστικής κληρονοµιάς της περιφέρειας32, για τα οποία µέχρι στιγµής έχει ληφθεί

µέριµνα διατήρησης και προβολής τους και µπορεί να αξιοποιηθούν µελλοντικά σε µια

µορφή πολυδιάστατης ανάπτυξής της.

4.1. Προϋποθέσεις αξιολόγησής του

Εκκίνηση αποτελεί η παραδοχή ότι στην πολιτιστική ζωή της κοινωνίας

συµµετέχουν και τη διαµορφώνουν περισσότεροι φορείς, που καθορίζονται από

διάφορες πληθυσµιακές οµάδες και διαφορετικούς πολιτιστικούς πόρους (δηµόσιες

εγκαταστάσεις, πολιτιστικές επιχειρήσεις, πολιτιστική κληρονοµιά/ περιβάλλον,

πολιτιστικοί οργανισµοί, πολιτιστική εκπαίδευση και εκπαιδευτικοί πόροι,

πολιτιστικός και περιβαλλοντικός τουρισµός, φεστιβάλ και εκδηλώσεις, θρησκευτικοί

οργανισµοί, µέσα και δραστηριότητες µειονοτήτων)33.

Η αποτίµηση των πολιτιστικών πόρων γίνεται από διοικούσα επιτροπή µε

ποσοτικές (διεξαγωγή έρευνας, , κατάστρωση του προφίλ του πληθυσµιακού και

πολιτιστικού δυναµικού) και ποιοτικές µεθόδους (οργάνωση εργαστηρίων και

ασκήσεων πολιτιστικής χαρτογράφησης34).

32 Η ενδεικτική παρουσίαση προέκυψε από στοιχεία, τα οποία προέρχονται από τις εξής πηγές: -Επιχειρησιακό σχέδιο δράσεων προώθησης τουριστικής προβολής της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης,2002 (παράρτηµα ΙΙ: Τουριστικό προïόν Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης), -Ανατολική Μακεδονία Θράκη, ένας πλήρης ταξιδιωτικός οδηγός, εκδόσεις Explorer, 2003 [βιβλιογραφία στη σ. 240], -∆ιαρκής κατάλογος των κηρυγµένων αρχαιολογικών χώρων και µνηµείων της Ελλάδας, ∆ιεύθυνση Αρχείου Μνηµείων και ∆ηµοσιευµάτων του Υπουργείου Πολιτισµού (νοµοί Σερρών, ∆ράµας, Καβάλας, Ξάνθης, Ροδόπης και Έβρου) [κατόπιν επερώτησης του γράφοντος], βλ. Παράρτηµα, - “Θράκη, Γενική Γραµµατεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης”, β’ έκδοση, Ιούλιος 2000, [όπου και εκτενής βιβλιογραφία για τα µνηµεία και τον πολιτισµό εν γένει της Θράκης: σ. 367 -388], -Στοιχεία της ∆ιεύθυνσης Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς και της ∆ιεύθυνσης Πολιτιστικών Εκδηλώσεων του Υπουργείου Πολιτισµού [κατόπιν επερώτησης του γράφοντος και στοιχεία που µου παραχωρήθηκαν από την κ. Μπέσου], -από την ιστοσελίδα του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης http://thesaurus.duth.gr/hellenic/thrace.asp?Theme=4 33 Βλ. λ.χ.: D. Grogan & C. Mercer, The Cultural Planning Handbook. An essential Australian guide, Allen & Urwin 1995 [Μεθοδολογία πολιτιστικού σχεδιασµού – Ποσοτική πολιτιστική αποτίµηση] (σε ανεπίσηµη µετάφραση του Κ.Γασπαρινάτου). 34 Η οποία επιχειρείται καταρχήν.



Τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονοµιάς35, όπως αυτά που παρατίθενται

στη συνέχεια, προκειµένου να αξιολογηθούν ορθότερα, εµπεριέχουν

-κοινωνικές – πολιτισµικές αξίες:

ιστορική, εκπαιδευτική – επιστηµονική αξία, καλλιτεχνική αξία,

αισθητική αξία, πολιτισµική/συµβολική αξία, κοινωνική αξία,

πνευµατική/θρησκευτική αξία

-οικονοµικές αξίες:

αξία “χρήσης”, είτε από τα αγαθά που µπορούν να καταναλωθούν άµεσα, είτε

λόγω των υπηρεσιών που το αγαθό παρέχει ή θα ήταν δυνατόν να παρέχει στο

µέλλον,

αξία “µη χρήσης”, που συνδέεται µε την επιθυµία των πολιτών να

διαφυλάσσουν τα πολιτιστικά τοπία, αν και δεν τα έχουν ακόµα επισκεφτεί,

καθώς και η επιθυµία κληροδότησης του συγκεκριµένου αγαθού στις

επόµενες γενεές.

4.2. Πολιτιστικό απόθεµα κατά νοµούς

Νοµός ∆ράµας

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑ

• Αρχαιολογικό Μουσείο ∆ράµας: παλαιοντολογικά, προϊστορικά, κλασικά, ελληνιστικά,

ρωµαϊκά, βυζαντινά ευρήµατα και ντοκουµέντα νεότερων χρόνων (εγκαινιάσθηκε το 1999).

• Βυζαντινά τείχη της ∆ράµας: στο κέντρο της πόλης.

• Λαογραφικό Μουσείο ∆ράµας: του τοπικού Λυκείου Ελληνίδων.

• Νεκροταφείο Τύµβων: στη βιοµηχανική ζώνη της πόλης της ∆ράµας.

• Βυζαντινές Εκκλησίες Αγ. Σοφίας – Ταξιαρχών στη ∆ράµα: 10ου και 11ου - 14ος (;) αι. µ.Χ.

• Νεώτερες εκκλησίες ∆ράµας: παλιά και νέα Μητρόπολη, Αγ. Βαρβάρα, Αγ. Νικόλαος.

• ∆ηµόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη ∆ράµας.

• Μουσείο Φυσικής Ιστορίας (Παρανέστι).

• Νεολιθικός Οικισµός Φωτολίδος (15χλµ. Ν∆.).

• Οχυρά της Γραµµής Μεταξά.

35Γκιόκα Ε., Γρηγορακάκης Γρ., Παπαϊωάννου Αρ.: Πολιτιστική Κληρονοµιά και Περιφερειακή Ανάπτυξη, (ως άνω), Αθήνα 2003, σ.167-169. R. MASON, Assessing Values in Conservation Plannning: Methodologigal Issues and Choises, 2002



• Οχυρό «Λίσσε»: στο χωριό Περιθεώρι(ο). Μουσείο Οχυρού «Λίσσε»

• Νευροκόπι: παραδοσιακά αγροτόσπιτα του 19ου και των αρχών του 20ου αι., Ι. Ν. Αγ.

∆ηµητρίου.

• Παραδοσιακοί οικισµοί: Παγονέρι κ.ά.

• Εκκλησιαστική Συλλογή στη Μητρόπολη ∆ράµας: σπάνιες εικόνες από τον 13ο αι µ.Χ. και

κειµήλια από την Μ. Ασία και τον Πόντο.

• Ιερό του ∆ιονύσου ή Απόλλωνα: χωριό Καλή Βρύση.

• Νεοκλασικά Αρχοντικά στη ∆ράµα: στις γραφικές γειτονιές της πόλης, λ.χ. του Τζίµα

(1922), παραδοσιακά εµπορικά καταστήµατα, το καφενείο «Ελευθερία» µε δηµοτική αίθουσα

τέχνης, το µέγαρο του Αναστασιάδη.

• Καπναποθήκες: της περιόδου του Μεσοπολέµου στην συνοικία της Αγ. Βαρβάρας στη

∆ράµα (του Χέρµαν Σπήρερ, του Γιοσέφ Φαρατζή κ.ά.), επίσης ο µουσουλµανικός µύλος των

Ζώνκε.

• Οικοδόµηµα Οθωµανικής Περιόδου: στην Παλιά Πόλη της ∆ράµας.

• Κουρσαµλή Τζαµί και Ακ Αχµέτ Αγά Τζαµί στη ∆ράµα.

• Υπαίθριο Θέατρο: φαράγγι της Πετρούσας.

• ∆οξάτο: µνηµείο σε ανάµνηση της σφαγής του 1913 στο ∆οξάτο, η βασιλική του Αγ.

Αθανασίου (1867), τα Εκπαιδευτήρια ∆οξάτου (1908-10), το αρχοντικό Βογιατζή και άλλα

νεοκλασικά κτήρια.

• Σπήλαιο του Αγγίτη (Μααρά): µε παλαιολιθκά ευρήµατα, νεώτερες οχυρώσεις και

υδροτροχό οθωµανικής περιόδου.

ΝΕΟΤΕΡΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ – ΛΑΪΚΑ ∆ΡΩΜΕΝΑ

• Ετήσιο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους: κάθε Σεπτέµβριο, έχει ενταχθεί από το

ΥΠ.ΠΟ. στο Εθνικό Πολιτιστικό ∆ίκτυο Πόλεων, ενώ συνεργάζεται µε άλλα αντίστοιχα

διεθνή φεστιβάλ.

• Παραµονή της γιορτής της Αγ. Βαρβάρας στη ∆ράµα.

• Πολιτιστικές Εκδηλώσεις: 1η Ιουνίου, για την απελευθέρωση της πόλης.

• Τοπικά ∆ρώµενα – Μεταµφιέσεις «∆ωδεκαηµέρου».

• Σφάγια – Κουρµπάνι: 18 Ιανουαρίου στο Μοναστηράκι.

• Καρναβάλι: στη Χωριστή Κ. ∆ευτέρα.

• Εκδηλώσεις µε παραδοσιακό χαρακτήρα και µε διονυσιακές καταβολές: περίοδος

Θεοφανίων, στον Βώλακα, την Καλή Βρύση (Αράπηδες, Τσολιάδες, Γκιλίνες, Μωρόγεροι),

το Μοναστηράκι, τον Ξηρόκαµπο, την Πετρούσα, τους Πύργους.

• Επέτειος Μάχης των Οχυρών «ΛΙΣΣΕ»: 6 Απριλίου στο οχυρό.

• Ιπποδροµίες: Νευροκόπι, ∆οξάτο,2 Μαΐου.

• Χορός των γυναικών: Νευροκόπι, 2 Μαΐου.

• «Αναστενάρια»-Πυροβασίες: Μαυρολεύκη, 21 Μαΐου.

• Ελευθέρια: τέλος Ιουνίου.

• Αντάµωµα Σαρακατσάνων: δασικό χωριό Ελατιάς, 20 Ιουνίου.



• «Ακρίτια»: Κ. Νευροκόπι, 25-27 Ιουλίου.

• Ηµέρες της Πατάτας: Κ.Νευροκόπι, µέσα φθινοπώρου.

• Πολιτιστικοί σύλλογοι: λ.χ. αναφορικά µε µουσική και χορό: Λύκειο Ελληνίδων-

παράρτηµα ∆ράµας, Πολιτιστικός & µορφωτικός σύλλογος ∆οξάτου, Σύλλογος

Σαρακατσαναίων ∆ράµας, Σύλλογος Ποντίων ∆ράµας “Οι Κοµνηνοί”, µουσικοχορευτικός

σύλλογος Προσοτσάνης” Ο Μέγας Αλέξανδρος”, Εκπολιτιστικός σύλλογος Νέας Αµίου

∆ράµας, Μορφωτικός εκπολιτιστικός σύλλογος Ξηροποτάµου, καθώς κ.ά. σε διάφορους

∆ήµους και Κοινότητες του νοµού ∆ράµας.

Νοµός Καβάλας


• Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας: ευρήµατα από αρχαίες πόλεις της Ανατολικής

Μακεδονίας και της Θράκης (την αρχαία Αµφίπολη, από την αρχαία Νεάπολη (Καβάλα), τη

Γαληψό, την Οισύµη,την Τόπειρο, τα Άβδηρα, τη Μεσηµβρία, την αρχαία Τράγιλο).

• ∆ηµοτικό Λαογραφικό Μουσείο Καβάλας (σε νεοκλασικό κτήριο, από κοινού µε το

Ιστορικό Αρχείο και την Πινακοθήκη).

• Ιστορικό αρχείο της πόλης της Καβάλας: στοιχεία της νεότερης ιστορίας της πόλης

(ελληνικό και βρετανικό ΥΠ.ΕΞ., Εργατικό Κέντρο Καβάλας, φωτογραφικό και

κινηµατογραφικό υλικό κ.ά.), ενώ διαθέτει νέους εκθεσιακούς χώρους στην κεντρική

καπναποθήκη, στην πλατεία του Καπνεργάτη.

• Μουσείο Αµφίπολης: εκθέµατα από προϊστορικά έως βυζαντινά χρόνια.

• Αρχαιολογικός χώρος της Αµφίπολης (5ου αι. π.Χ. – 15ος αι. µ.Χ.)36: δύο οχυρωµατικοί

περίβολοι, ιερό της Κλειώς, ιερό της Κυβέλης, Γυµνάσιο, η γέφυρα του Στρυµόνα

αποτελούµενη από ξύλινους πάσσαλους του 5ου αι. π.Χ., ο Λέοντας της Αµφίπολης (λίθινο

ταφικό µνηµείο του 5ου αι. π.Χ.), ερείπια οικιών κ.ά.

• Μοναστήρι της Παναγίας της Εικοσιφοίνισσας στο όρος Παγγαίο: 10ος και 15ος αι. µ.Χ., το

νέο καθολικό της Μονής από το 1842.

• Βυζαντινό Κάστρο (Καβάλα): αρχές του 15ου αι. µ.Χ (διαδέχτηκε την βυζαντινή ακρόπολη

που καταστράφηκε το 1391). Παίρνει την σηµερινή µορφή του το ν 17ο και 18ο αι. µ.Χ.

Περιλαµβάνει χώρους για άµυνα, όπως προµαχώνα, δεξαµενή νερού, αποθήκη εφοδίων

(αργότερα φυλακή), φυλάκιο καθώς και τον κυκλικό πύργο που σώθηκε από την βυζαντινή

περίοδο. Σήµερα το εσωτερικό του διασκευάστηκε σε υπαίθριο θέατρο37.

• Κάστρο της Ανακτορούπολης (οχύρωση της βυζαντινής πόλης των Ελευθερών, 12ου αι.

µ.Χ.) στη χερσόνησο Βρασίδα, κοντά στη Νέα Πέραµο.

36 Βλ. λ.χ.: ∆ηµήτριος Λαζαρίδης, Αµφίπολις, εκδ. ΤΑΠΑ, 2η έκδ. 1997 [όπου και βιβλιογραφία για δηµοσιεύσεις των µνηµείων: σ. 76- 80]. 37 Αποτελεί παράδειγµα για τη διαχείριση µνηµείου από ∆ήµο (της Καβάλας) και επίβλεψη ή συνεργασία από την περιφερειακή υπηρεσία του ΥΠ.ΠΟ. (12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων).



• Πινακοθήκη Καβάλας: έργα σύγχρονων ζωγράφων (Π. Γράβαλλου, Μερόπης Πρέκα,

Κλ.Λουκόπουλου κ.ά., του γλύπτη Πολύγνωτου Βαγή).

• Αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων38: Αρχαίο Θέατρο (από τα µεγαλύτερα της

αρχαιότητας), Εγνατία οδός, ερείπια των τειχών, αρχαία αγορά, ρωµαïκή αγορά, παλαίστρα,

ρωµαïκά λουτρά, Οκτάγωνο (µητροπολιτικός Ναός της πόλης από τον 5ο έως τον 7ο αι. µ.Χ.),

παλαιοχριστιανικές βασιλικές, φυλακές του Αποστόλου Παύλου.

• Αρχαιολογικό Μουσείο των Φιλίππων: αρχαιολογικά ευρήµατα από τον προïστορικό

οικισµό στο Ντικιλί Τας και από τον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων.

• Σύγχρονο βαπτιστήριο της Αγ. Λυδίας καθώς και ρωµαϊκά ερείπια, στη νέα Καρβάλη.

• Ιστορικό και Εθνογραφικό Μουσείο των Ελλήνων της Καππαδοκίας, ιδρύθηκε από τη

Στέγη Πολιτισµού της Νέας Καρβάλης39.

• Προσφυγικός οικισµός της Νέας Καρβάλης.

• Χρυσή λάρνακα και το λείψανο του Αγ. Γρηγορίου, στη Νέα Καρβάλη.

• Λαογραφικό χωριό Ακόντισµα (συνδυασµός παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της περιοχής και

των προσφύγων από την Καππαδοκία, µε χώρους φιλοξενίας επισκεπτών, χώρους για

εκδηλώσεις όπως θέατρο, χώροι συνεδριάσεων, εκθέσεων κ.ά.).

• Μουσείο Ηρώων: στο ∆ηµοτικό Κήπο Καβάλας.

• Καµάρες- Γέφυρα (µεσαιωνικό υδραγωγείο): στη συνοικία της Παναγίας στην Καβάλα.

• Συνοικία Παναγίας: η Παλιά Πόλη της Καβάλας.

• Ιµαρέτ (Καβάλα): τουρκικό οικοδόµηµα (ιεροδιδασκαλείο, πτωχοκοµείο, και διδακτήριο που

έχτισε ο Μεχµέτ Αλή), σήµερα λειτουργεί ως αναψυκτήριο- εστιατόριο και φιλοξενεί µικρή

έκθεση µε αιγυπτιακά αντικείµενα.

• Σπίτι του Μεχµέτ Αλή (λειτουργεί ως µουσείο) στην συνοικία της Παναγίας της Καβάλας

και έφιππος ανδριάντας του.

• Εκκλησίες της Παναγίας και του Αγ. Παντελεήµονα στην Καβάλα: 15ου αι. µ.Χ.

• Νεοκλασικά κτήρια της Καβάλας: τέλη του 19ου – αρχές του 20 ου α. (∆ηµαρχείο,

∆ηµοτική Βιβλιοθήκη, ∆ηµοτικό Μουσείο, το παλιό ∆ηµαρχείο κ.ά.).

• Παλιές Καπναποθήκες (ανακαινίσθηκαν και χρησιµοποιούνται για πολιτιστικές εκδηλώσεις)

στην πλατεία του Καπνεργάτη της Καβάλας.

• Ανδρικό Μοναστήρι Αγ. Σύλλα: στην είσοδο της πόλης της Καβάλας.

• Στοές Αρχαίων Μεταλλείων Χρυσού. (;)

• Αρχαία Οισύµη: τείχος και ναός, νεκροταφείο 7ου-5ου αι. π.Χ.

• Μνηµεία στο ∆έλτα του Νέστου: τα ερείπια της αρχαίας πόλης Τοπείρου: ερείπια τειχών

και κτηρίων ρωµαϊκών χρόνων – οι αρχαίοι παραποτάµιοι οικισµοί του Νέστου .


• Συναυλίες – Θεατρικές παραστάσεις (Καβάλα): 15-30 Ιουνίου, επέτειος απελευθέρωσης.

38 Βλ. λ.χ.: Χ. Κουκούλη – Χρυσανθάκη: Φίλιπποι, εκδ. ΤΑΠΑ, 2η έκδοση 2000 [όπου και βιβλιογραφία για τις δηµοσιεύσεις των µνηµείων]. 39www.stegi-karvalis.gr



• Εκδηλώσεις Ναυτικής εβδοµάδας: µέσα Ιουνίου.

• Φεστιβάλ Φιλίππων: παραστάσεις αρχαίου δράµατος.

• Πολιτιστικές εκδηλώσεις ∆ήµου Φιλίππων- Κρηνίδες Ν. Καβάλας: χορευτικά, µουσική,

λογοτεχνία, φωτογραφία (κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου).

• Εκδηλώσεις «Ήλιος – Πέτρα»: διεθνές φεστιβάλ παραδοσιακών χορών, µέσα Ιουλίου, Νέα

Καρβάλη.

• Νικήσιανη, ∆ήµος Παγγαίου: το έθιµο των Αράπηδων την ηµέρα της εορτής του Αγ.

Ιωάννη, καθώς και το έθιµο των «φανών» (µεγάλες φωτιές)στις παραµονές της αποκριάς.

• Έθιµο των Καβαλάρηδων (Τσάνια), µία εβδοµάδα πριν από την γιορτή του προφήτη Ηλία,

στο Παλαιοχώρι.

• Πολιτιστικοί σύλλογοι : λ.χ. αναφορικά µε µουσική και χορό: Πολιτιστικός σύλλογος

«Πόντος» Χαρτοκοπίου, Θρακική Εστία Καβάλας, Σύλλογος Ποντίων Κρηνιδών Ν. Καβάλας

το «Βυζάντιο», Λέσχη Ποντίων Νοµού Καβάλας, Μουσικοχορευτικός & µορφωτικός

σύλλογος Αµυγδαλεώνα, καθώς κ.ά. σε διάφορους ∆ήµους και Κοινότητες του νοµού.

Θάσος


• Αρχαιολογικό Μουσείο Λιµένα Θάσου: ευρήµατα από το νησί, από τα αρχαïκά έως τα

κλασικά χρόνια .

• Λαογραφικό Μουσείο Λιµεναρίων: δηµιουργήθηκε το 1993 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο

Λιµεναρίων «Το Κάστρο» µε σκοπό τη διατήρηση και προβολή της τοπικής παράδοσης.

• Ιδιωτικό Μουσείο Παπαγεωργίου στα Καλύβια: αρχαιολογικά ευρήµατα (κλασικής,

ελληνισατικής και βυζαντινής περιόδου) αλλά και είδη λαϊκής τέχνης.

• Αρχαίος οικισµός στο χωριό Καλύβια.

• Αρχαία Πόλη (Λιµένας) της Θάσου: λιµάνι (στην αρχαιότητα διέθετε δύο λιµάνια),

ακρόπολη, ναός του Πυθίου Απόλλωνα, της Αθήνάς, του Πάνα, αρχαία αγορά, βασιλική

συνοικία ρωµαϊκή συνοικία µε επαύλεις, ωδείο, πέρασµα των Θεωρών, Ιερό του ∆ιονύσου,

του Ποσειδώνα, των Πατρώων Θεών (του ∆ία, της Αθηνάς, της Άρτεµης, των Νυµφών και

της Κόρης), του Ηρακλή, Πύλη του Ερµή και των Χαρίων, το Εβραιόκαστρο, σπηλιά – ιερό

του Πάνα, Πύλη του Παρµένη και του Σειληνού, θριαµβική αψίδα του Καρακάλλα,

παλαιοχριστιανική βασιλική, εκκλησάκι των Αγ. Αποστόλων.

• Παραδοσιακοί οικισµοί40: Θεολόγος, Παναγιά µε τον Ι.Ν. Κοίµησης της Θεοτόκου,

εκκλησίες και ξωκλήσια.

• Αρχοντικά του νησιού.

• Ερείπια κάστρου των Καντελούζι από τη Γένουα: 14ος-πρώτο µισό 15ου αι. µ.Χ.(δύο πύργοι,

δύο στέρνες, ένα ερειπωµένο παρεκκλήσι).

40 Για παραδοσιακούς οικισµούς βλ. λ.χ.: ∆ιαµαντία Πούλη, Η αποκατάσταση των παραδοσιακών οικισµών ως παράγων ολοκληρωµένης ενδογενούς ανάπτυξης. Εθνική Σχολή ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης, Τµήµα Γενικής ∆ιοίκησης, Αθήνα 2002.



• Παλαιά µεταλλεία: «Παλατάκι».

• Σπηλιά ∆ρακοτρύπα.

• Μουσείο Πολύγνωτου Βαγή (στην Ποταµιά): έργα ενός γλύπτη (πίνακες και γλυπτά της

περιόδου 1920- 1960).

• Αρχαία λατοµεία µαρµάρου: στην Αλυκή.

• Αρχαίο θέατρο Θάσου: του 5ου αι. π. Χ.

• Εκκλησία Αγ. Παρασκευής: εικόνα Παναγίας φτιαγµένη από κερί και µαστίχα.

• Μονή Αρχαγγέλου και άλλες Μονές του νησιού (Σταυρονικήτα, Αγ. Παντελεήµονα,

Καρακάλλου, Αγ.∆ηµητρίου, Προφήτη Ηλία).


• Φεστιβάλ Φιλίππων Θάσου: παραστάσεις αρχαίου δράµατος και συναυλίες.

• Πολιτιστικές εκδηλώσεις, έκθεση υφαντών, παραστάσεις µε κορύφωση το «Θασίτικο γάµο»

- µέσα Ιουνίου.

• Πανηγύρια του Αγ. Παντελεήµονα, των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου και Αγ. Γεωργίου.

Αρχαιολογικό Μουσείο Θάσου

Νοµός Ξάνθης


• Ερείπια αρχαίας πόλης: 10 χλµ. ΝΑ της Ξάνθης.

• Αρχαία πόλη Τάπητος: ερείπια κτισµάτων ρωµαïκών, παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών

χρόνων.

• Τµήµατα βυζαντινού κάστρου: στα βόρεια της Ξάνθης.

• Συλλογή βυζαντινών κειµηλίων: στο Μητροπολιτικό Ναό Ξάνθης.

• Παλαιά αγορά & Καπναποθήκες: 19ος αι., Ξάνθη.

• Παλιά Πόλη της Ξάνθης: συνδυασµός παραδοσιακού οικισµού και κτηρίων «ευρωπαïκού

χαρακτήρα», δείγµατα της οικονοµικής ανάπτυξης και ελευθερίας στα µέσα περ. του 19ου αι.

Στην Ξάνθη περιλαµβάνονται 30 περ. εκκλησίες και εκκλησάκια.

• ∆ιατηρητέα κτήρια στην Ξάνθη: Μητροπολιτικό Μέγαρο του 1897, Στάλιο Νηπιαγωγείο

του 1881, ∆ηµαρχείο Ξάνθης του 1830, κ.ά.



• ∆ηµοτική πινακοθήκη της Ξάνθης: λειτουργεί µε ευθύνη της Στέγης Γραµµάτων και Καλών

Τεχνών ∆ήµου άνθης.

• Μουσείο λαïκών τεχνών και παραδόσεων της Φιλοπρόοδης Ένωσης Ξάνθης: Λαογραφικό

και Ανθρωπολογικό Μουσείο Ξάνθης, στεγάζεται στο νεοκλασικό αρχοντικό

Κουγιουµτζόγλου.

• Μουσείο Φυσικής ιστορίας της Ξάνθης.

• Ο πύργος του ωρολογίου στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης.

• Αρχαιολογικός χώρος Αβδήρων: η πατρίδα του ∆ηµόκριτου και του Πρωταγόρα. ∆ύο

οχυρωµατικοί περίβολοι, ακρόπολη, νεκροταφεία, το Πολύστυλο (βυζαντινή ακρόπολη) στο

λόφο Μπολούστρα µε υπολείµµατα ναών και της λουτρού, ένα αρχαίο θέατρο, το αρχαίο

λιµάνι (από τα σηµαντικότερα εµπορικά λιµάνια της αρχαιότητας).

• Αρχαιολογικό µουσείο Αβδήρων: λειτουργεί από τον Ιανουάριο του 2000, µε ευρήµατα από

τον αρχαιολογικό χώρο των Αβδήρων και τα νεκροταφεία της πόλης της περιόδου από τον 7ο

αι. π.Χ. έως τον 12ο αι. της

• Λαογραφικό – ιστορικό µουσείο Αβδήρων: σε νεοκλασικό κτήριο του 1860.

• Παραδοσιακός οικισµός των Αβδήρων µε νεοκλασικά αρχοντικά, λ.χ. η οικία

Παµουκτσόγλου.

• Ι. Ναός της Αγίας Παρασκευής του 1700 στα Άβδηρα: τοιχογραφίες και ξυλόγλυπτο

τέµπλο.

• Τεκές των Μπεκτασήδων ή παλιός Ναός του Αγ. Γεωργίου (στο Σέλινο, 10 χλµ. από τη

Γενισέα), κτίσµα του 15ου αι., τόπος λατρείας κατά το παρελθόν των χριστιανών και των

µουσουλµάνων.

• Βυζαντινή πόλη: στο Πόρο Λάγος.

• Φρούριο της Καλύβας: του β’ µισού του 4ου αι. π.Χ. επί Φιλίππου Β’ , στην Σταυρούπολη,

στο βουνό Ιωνικό, από όπου ελέγχει την κοιλάδα του Νέστου. Χρησιµοποιήθηκε έως τα

χρόνια του Ιουστινιανού.

• Μονές της Ξάνθης: Παναγίας της Αρχαγγελιώτισσας (στο καθολικό φυλάσσονται λείψανα

του Αγ. Παντελεήµονα) στη συνοικία Σαµακόβ της Ξάνθης, της Παναγίας της Καλαµούς ή

Καλαµιώτισσας & των Παµµεγίστων Ταξιαρχών (των µέσων του 19ου αι., πάνω σε

παλαιότερα βυζαντινά κτίσµατα) που στεγάζει και την ιερατική σχολή.

• Εκκλησίες στην Ξάνθη: Ι. Ναός Τιµίου Προδρόµου-Μητρόπολη Ξάνθης του 1839, Ι. Ναός

Ακάθιστου Ύµνου που χτίστηκε επί τουρκοκρατίας- µε εικόνες και κειµήλια µεγάλης αξίας.

• Ποµακοχώρια: παραδοσιακή αρχιτεκτονική και ιδιάζοντας χαρακτήρας. Τα χωριά λ.χ.

Σµίθη, Εχίνος µε το κεντρικό τέµενος – Τεκές Τζαµίση, όπου και οι τεκέδες του Καρατζά

Αχµέτ και της Καρατζά Αïσέ, το χωριό Θέρµες όπου και τεκές του Μπουνταλά – χόντζα.

• Παραδοσιακά καµαρωτά πέτρινα γεφύρια από την βυζαντινή περίοδο, στην ορεινή Ξάνθη.

• Σταυρούπολη: οικίες µακεδονικής και θρακικής αρχιτεκτονικής.

• Λαογραφικό µουσείο Σταυρούπολης.

• Μακεδονικός τάφος του 200-150 π.Χ.: 10 χλµ. Από την Σταυρούπολη.




• Θρακικές παραδοσιακές γιορτές: περίοδος καρναβαλιού, Ξάνθη. ∆ιαρκεί 15 ηµέρες και

αποβλέπει στην αναβίωση των εθίµων της περιοχής και περιλαµβάνει χορούς, θεατρικές

παραστάσεις, συναυλίες, τη µεγάλη παρέλαση κ.ά.

• Γιορτές της Παλιάς Πόλης: αρχές του Σεπτέµβρη, Ξάνθη.

• Παζάρι της Ξάνθης: το µεγαλύτερο της Β Ελλάδας, κάθε Σάββατο.

• Γιορτή της Μπάµπως: 8 Ιανουαρίου στα Μάγγανα και στη Νέα Κεσσάνη.

• Έθιµο των Πεχλιβάνηδων (αγώνες πάλης) στο χωριό Όλβιο, στη γιορτή του Αγ. Γεωργίου.

• ∆ηµήτρια: 26 Οκτωβρίου, Μέλισσα.

• ∆ηµοκρίτεια στα Άβδηρα41: πολιτιστικές εκδηλώσεις, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις,

εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής, εκδηλώσεις για το περιβάλλον, το έθιµο του ψωµιού της

Γαίας. Το τελευταίο δεκαπενθήµερο του Ιουλίου.

• Αναβίωση Θρακικού Γάµου: στη Νέα Κεσσάνη, στο Μυρωδάτο και στο Άβατο, την

Καθαρά ∆ευτέρα.

• Ναυτική εβδοµάδα: αρχές Ιανουαρίου, Πόρτο Λάγος.

• Γιορτή της Άνοιξης στο ποµακοχώρι Χιντερλέζ στα ελληνο- βουλγαρικά σύνορα, την πρώτη

Κυριακή του Μαΐου: γιορτή – ορόσηµο για της µουσουλµάνους.

• Πολιτιστικοί Σύλλογοι: 47 στην Ξάνθη, κ.ά. σε διάφορους ∆ήµους και Κοινότητες του

Νοµού. Λ.χ. αναφορικά µε µουσική και χορό: Λύκειο Ελληνίδων- παράρτηµα Ξάνθης,

Κρητική Αδελφότητα Ξάνθης.

• Θέατρα: 4 στην Ξάνθη42.

• Ωδεία: ∆ηµοτικό Ωδείο και Εθνικό Ωδείο στην Ξάνθη.

• Κινηµατογράφοι: 3 στην Ξάνθη.

Νοµός Ροδόπης


• Αρχαιολογικό µουσείο Κοµοτηνής (κτίσµα του αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη, 1976):

ευρήµατα από προïστορική µέχρι και βυζαντινή εποχή που προέρχονται από τις αρχαίες

πόλεις Παραδηµή, Ξυλαγανή, τη Στρύµη, τη Μέση, τη Γαλήνη, τα Άβδηρα, την

Πλωτινούπολη.

• Λαογραφικό µουσείο Κοµοτηνής στο αρχοντικό Πεΐδη (χαρακτηριστικό δείγµα τοπικής

λαϊκής αρχιτεκτονικής): περιλαµβάνει επίσης προσωπικά κειµήλια του αρχιεπισκόπου

Αθηνών Χρύσανθου (του Τραπεζούντος).

41 Φορέας διοργάνωσης: ∆ήµος Αβδήρων- ∆ηµοτική επιχείρηση ανάπτυξης ∆. Αβδήρων. 42 Υπό µελέτη βρίσκεται το ζήτηµα των πολιτιστικών συλλόγων της Θράκης. Βλ. λ.χ.: “Ερευνητικό Πρόγραµµα για τους [Πολιτιστικούς] Συλλόγους της Θράκης” µε υπεύθυνη την καθηγήτρια στο Πανεπιστήµιο Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη κα. Φωτεινή Τσιµπιρίδου (κατόπιν προφορικής επικοινωνίας του γράφοντος µε την ερευνήτρια).



• Εκκλησιαστικό µουσείο Κοµοτηνής: αντικείµενα εκκλησιαστικής χρήσης και κειµήλια της

νεότερης ιστορίας της Κοµοτηνής.

• Παλιά αγορά της Κοµοτηνής.

• Βυζαντινά τείχη Κοµοτηνής: χτίστηκε τον 4ου αι µ.Χ. από τον αυτοκράτορα Θεοδόσοιο για

την προστασία της Εγνατίας οδού.

• Παλιά Πόλη Της Κοµοτηνής: κατοικείται κυρίως από Μουσουλµάνους.

• Βυζαντινός Ναός της Κοιµήσεως της Θεοτόκου του 1800 (πάνω σε θεµέλια βυζαντινού

ναού), όπου και η θαυµατουργή εικόνα της Παναγίας του 15ου-16ου αι..

• Μουσείο Καλαθοπλεκτικής των Ρωµά στην Κοµοτηνή: δείγµατα των Ρωµά από την

περιοχή της Θράκης, των Ελλήνων του Εύξεινου Πόντου και της Ανατολικής Θράκης, των

Ποµάκων της ορεινής Ροδόπης.

• Εσκί Τζαµί της Κοµοτηνής (η πόλη διαθέτει συνολικά 16 τζαµιά).

• Βυζαντινό µουσείο Κοµοτηνής - Ίδρυµα Νικολάου Ζ. Παπανικολάου: βιβλιοθήκη, µε

εκδόσεις από τον 16ο αι. και µετά, εκκλησιαστικό µουσείο.

• Κέντρο λαïκών δρωµένων Κοµοτηνής.43

• Ρωµαïκά και βυζαντινά κτίσµατα στη Κοµοτηνή: Άγιος Χαράλαµπος.

• Βυζαντινή Αναστασιούπολη στη λίµνη Βιστωνίδα: οχυρωµατικός περίβολος.

• Παπίκιον όρος: θεµέλια χριστιανικών ναών του 11-12ου αι., µοναστηριακών συγκροτηµάτων,

δεξαµενής, λουτρού κ.ά. του άλλοτε µοναστικού κέντρου.

• Αρχαιολογικός χώρος της βυζαντινής Μοσυνούπολης, στο χωριό Μίσχος.

• Βυζαντινό κάστρο στην περιοχή Καλές, στο δάσος της Νυµφαίας.

• Στρατιωτικό µουσείο Νυµφαίας: ιδρύθηκε το 2000, στην άλλοτε οχυρωµατική Γραµµή

Μεταξά. Αναµνηστικά από τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο.

• Θολωτός τάφος του 3ου αι. π.Χ. στο χωριό Σύµβολο.

• Αρχαιολογικός χώρος Μαρώνειας: τµήµατα του τείχους, µνηµειακή πύλη της εποχής του

Αδριανού, Ιερό του ∆ιονύσου, θεµέλια αρχαίων οικιών και ψηφιδωτά δάπεδα, αρχαίο

θέατρο, θεµέλια παλαιοχριστιανικών ναών µε ψηφιδωτά δάπεδα, υπολείµµατα βυζαντινών

κτισµάτων και νεκροταφείο.

• Σπήλαιο της Μαρώνειας ή του Κύκλωπα.

• Πέτρινη γέφυρα του 18ου αι. στο χωριό Πολύανθο.

• Αρχαιότητες ρωµαïκών χρόνων στην περιοχή των Σαπών: λουτρά και νεκροταφείο στο

χωριό Αρριανά, υπολείµµατα πέτρινης γέφυρας µε έξι τόξα στην πορεία της Εγνατίας οδού

στο χωριό Αρίσβη, Ιερό του Θράκα Ιππέα και ερείπια βυζαντινού φρουρίου στο χωριό Νέα

Σάντα.

• Αρχαία Στρύµη: ιδρύθηκε από το Θάσο τον 7ο αι. π.Χ. , µε υπόγειο υδραγωγείο.

• Σπήλαιο της Στρύµνης: ίχνη κατοίκησης από την εποχή του Χαλκού.

43 Η προγραµµατική του σύµβαση µε το Υπουργείο Πολιτισµού φαίνεται να έληξε πρόωρα και γι’ αυτό εντάχθηκε πρόσφατα στη ∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτισµού Κοµοτηνής. Βλ. λ.χ.: εφηµερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 23-09-2004, άρθρο της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ.



• Ερείπια της ∆ικαίας.

• Πτωχοκοµείο «Ιµαρέτ»: ιστορικής και αρχιτεκτονικής αξίας µεσαιωνικό κτήριο, ανήκει

στην Ιερά Μητρόπολη Μαρώνειας και Κοµοτηνής, προβλέπεται να στεγάσει το

Εκκλησιαστικό Μουσείο.

• Νεοκλασικά κτήρια της Κοµοτηνής.

• Ελληνική αστική σχολή Νέστορος Τσανακλή του 1910, στην Κοµοτηνή: διατηρητέο

νεοκλασικό κτήριο, µοναδικό για την πόλη οικοδόµηµα. Στεγάζει την Πρυτανεία του ΑΠΘ.

• Νεοκλασικό αρχοντικό Μαλιόπουλου: στεγάζεται η ∆ηµοτική Βιβλιοθήκη Κοµοτηνής.

• Πύργος του ωρολογίου, χτίσθηκε το 1884.

• Νέο Τέµενος – Γιενί Τζαµί του 1884 στην Κοµοτηνή: περιλαµβάνει και τη Μουφτεία

Κοµοτηνής (τη θρησκευτική αρχή των µουσουλµάνων της Ροδόπης).

• Υπολείµµατα της Εγνατίας οδού.


• Ελευθέρια: γιορτή της απελευθέρωσης από τους Τούρκους, 7-15 Μαΐου.

• Πανελλήνια εµπορική έκθεση – άνοιξη.

• Έθιµο της Μπάµπως – γυναικοκρατία : Στρύµη, 7 Ιανουαρίου.

• Καρναβάλι των Σαπών, 8 Ιανουαρίου.

• Πολιτιστικοί Σύλλογοι: 20 στην Κοµοτηνή, κ.ά. σε διάφορους ∆ήµους και Κοινότητες του

Νοµού44.

• Μορφωτικός Όµιλος Κοµοτηνής.

• Θέατρα: ∆ηµοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κοµοτηνής, Θερινό ∆ηµοτικό Θέατρο.

• Ωδεία: Θρακικό Πνευµατικό Κέντρο – Θρακικό Ωδείο Κοµοτηνής, και 2 επιπλέον ωδεία

στην Κοµοτηνή.

• Κινηµατογράφοι: 2 κινηµατογράφοι στην Κοµοτηνή.

Αρχαίο Θέατρο Μαρώνειας

44 Το ζήτηµα για προσπάθεια δηµιουργίας εθνικών µουσουλµανικών συλλόγων που ενίοτε αποκτούν εθνικό χαρακτήρα, βλ. λ.χ.: τα άρθρα στην εφηµερίδα «Χρόνος» www.xronos.gr,του ∆.Κ.Καραχάλιου 9.10.2003 ή του Σ.Παπαθεµελή,6.10.2003. Η λειτουργία του εν λόγω συλλόγου πρόσφατα σταµάτησε µε δικαστική απόφαση.



Νοµός Έβρου


• Εκκλησιαστικό µουσείο Ιεράς Μητροπόλεως Αλεξανδρούπολης (στη Λεονταρίδειο Σχολή,

νεοκλασικό κτήριο του 1909): προσφυγικά κειµήλια και καλλιτεχνικοί θησαυροί 16ου- 20ου αι.

από την Ανατολική και Βόρεια Θράκη.

• Ιστορικό – λαογραφικό µουσείο του «Συλλόγου αρχαιοφίλων και πολιτιστικής

κληρονοµιάς» Αλεξανδρούπολης.

• Παλαιό ∆ηµαρχείο Αλεξανδρούπολης: αρχαιολογική συλλογή, ευρήµατα Ιερού ∆ήµητρας.

• Φάρος της Αλεξανδρούπολης: χτίστηκε το 1880.

• Νεοκλασικά κτήρια της Αλεξανδρούπολης: λ.χ. η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδηµία.

• Εκκλησία του Αγ. Νικολάου στην Αλεξανδρούπολη, του 1900.

• Μουσείο χλωρίδας – πανίδας του ∆έλτα του Έβρου, στο Κέντρο Τέχνης και Πολιτισµού

«Γ. Βιζυηνός» στην Αλεξανδρούπολη.

• Εθνολογικό µουσείο Θράκης Αγγελική Γιαννακίδου, Αλεξανδρούπολη.

• Βυζαντινό κάστρο του ∆ιδυµότειχου, µε φάσεις και από την οθωµανική περίοδο:

διατηρούνται 18 πύργοι και 8 πύλες.

• Αρχαία Πλωτινούπολη: πόλη ρωµαïκής εποχής, ∆ιδυµότειχο.

• Αρχαία Τραϊανούπολη: ρωµαϊκή πόλη που ίδρυσε ο αυτοκράτορας Τραϊανός τον 2ο αι. µ.Χ.,

τµήµα λουτρού του 16ου αι., καµαροσκεπής «Χάνα» - ξενώνας του β’ µισού του 14ου αι.

• Λουτρά του Ουρούτς – πασά του 15ου αι., συγκρότηµα τουρκικών λουτρών Φεριντούν Αχµέτ

Μπεκ του β’ µισού του 15ου αι., «λουτρά του έρωτα» από τους ντόπιους, ∆ιδυµότειχο.

• Το Μεγάλο Τζαµί ή τζαµί “του Βαγιαζήτ”: ∆ιδυµότειχο, το παλαιότερο µουσουλµανικό

τζαµί σε ευρωπαϊκό έδαφος, του 1420.

• Μοναστηριακό συγκρότηµα Αγ. Αθανασίου του 14ου αι., όπου και η λεγ. Φυλακή του

Καρόλου, στο ∆ιδυµότειχο.

• Βυζαντινή εκκλησία Αγ. Αικατερίνης της εποχής των Παλαιολόγων (;), στο ∆ιδυµότειχο.

• Μητροπολιτικός Ναός Αγ. Αθανασίου ∆ιδυµότειχου του 1834, πάνω σε ερείπια

υστεροβυζαντινού µοναστηριακού συγκροτήµατος, όπου και κατακόµβη πρώιµων

χριστιανικών χρόνων.

• Εκκλησία του Αγ. Γεωργίου του 1831 της οχυρώσεις του ∆ιδυµότειχου, πάνω στα ερείπια

του βυζαντινού ναού του Αγ. Γεωργίου του Παλαιοκαστρίτη όπου στέφθηκε αυτοκράτορας ο

Ιωάννης Καντακουζηνός το 1341.

• Εκκλησίες του Χριστού Σωτήρα και της Κοίµησης της Θεοτόκου, του 19ου αι., πάνω σε

υπολείµµατα προγενέστερων εκκλησιών, στο ∆ιδυµότειχο.

• Λαογραφικό µουσείο ∆ιδυµότειχου.

• Στρατιωτικό µουσείο ∆ιδυµότειχου: αναδροµική παρουσίαση της ιστορίας της σύγχρονης

Ελλάδας, καθώς και του ελληνικού στρατού.

• Μουσείο χωριού Νέων Ψαθάδων: µε εκθέµατα φυσικής ιστορίας και λαογραφίας, σε

υπόγεια αίθουσα του ∆ηµοτικού Σχολείου.



• Βυζαντινό κάστρο του Πυθίου, χτίστηκε της αρχές του 14ου αι. από τον αυτοκράτορα

Ιωάννη ΣΤ’ Καντακουζηνό. Σώζονται δύο επιβλητικοί πύργοι και τµήµατα του τείχους.

• Παραδοσιακός οικισµός Μεταξάδων µε λιθόκτιστα σπίτια.

• ∆ήµος Μεταξάδων: µεταβυζαντινοί ναοί, τέλη του 17ου – αρχές του 18ου αι.: Αγ. Αθανάσιος

της Μεταξάδες, Αγ. Αθανάσιος στο Αλεποχώρι και Αγ. Παντελεήµων στο Παλιούρι, µε

µοναδικές για την περιοχή τοιχογραφίες και παλιά νεκροταφεία µε αξιόλογες επιγραφές.

• ∆άφνη: υπόγειος θρακικός τάφος του 4ου ή 3ου αι. π.Χ.

• Αρχαία ∆ορίσκος: πόλη που ιδρύθηκε από τον ∆αρείο Α’ το 512 π.Χ., Λουτρός.

• Ταφικοί τύµβοι και µεγαλιθικοί τάφοι: Ορεστιάδα.

• Μουσείο λαογραφίας και ιστορίας τέχνης Ορεστιάδας.

• Μάκρη: νεολιθικός οικισµός.

• Αρχαιολογικός χώρος Μεσηµβρίας 45(πιθανόν η αρχαία πόλη Ζώνη) µε κατοίκηση από τον

7ο αι. π.Χ. έως τον 6ο αι.µ.Χ.: αρχαία τείχη, θεµέλια οικιών, Ιπποδάµειο σύστηµα

ρυµοτοµικού, Ιερό της ∆ήµητρας, Ιερό του Απόλλωνα.

• Αρχαία Μεσηµβρία: οικισµός πρώιµης εποχής σιδήρου, Μάκρη.

• Αναπαλαιωµένο «Κουκουλόσπιτο» Καλέση, κτίσµα του 1860: εκτροφή µεταξοσκώληκα,

Σουφλί.

• Μοναστήρι Παναγίας Κοσµοσώτειρας: Φέρες (βυζαντινή πόλη Βήρα), του 1152, ιδρύθηκε

από τον αυτοκράτορα Ισαάκιο Κοµνηνό.

• Απολιθωµένο δάσος περιοχής Φυλακτού – ∆ήµου Τυχερού.

• Μονή Παναγίας Πορταΐτισσας, έξω από το Σουφλί.

• Λαογραφικό µουσείο Σουφλίου στο αρχοντικό Κουρτίδη.

• Μητροπολιτικός Ναός του Αγ. Γεωργίου του 1863 στο Σουφλί, οκταγωνικό κωδωνοστάσιο

του 1910.

• Εκκλησία Αγ. Αθανασίου στο Σουφλί, µε ξυλόγλυπτο τέµπλο.

• Αρχοντικό Μπρίκα του 1890 στο Σουφλί.

• Μεταξουργείο Τζίβρε στο Σουφλί, βιοµηχανικό συγκρότηµα (αποτελούµενο από 13

κτήρια) του 1910.

• Μουσείο Μετάξης Σουφλίου: παρουσίαση των προβιοµηχανικών τεχνικών και της

κοινωνικοοικονοµικής σηµασίας της µεταξοβιοµηχανίας στο Σουφλί. Ιδρύθηκε το 1990 και

στεγάζεται στο παραδοσιακό αρχοντικό Κ. Κουρτίδη.

• Κτήριο του Παλαιού Γυµνασίου, του 1906: στεγάζει το Πνευµατικό Κέντρο του ∆ήµου

Σουφλίου και τη ∆ηµοτική ∆ανειστική Βιβλιοθήκη.

• ∆ήµος Ρούσσας: νεκροταφεία της πρώιµης εποχής του Σιδήρου, µεγαλιθικοί τάφοι

(ντολµέν) του 8ου αι. π.Χ.

• Ρούσσα: ερείπια µουσουλµανικού µπεκτασικού µοναστηριού (τεκέ) του 1402, όπου και ο

τάφος του ιδρυτή του, Κιζήλ Ντελή.

45 Βλ. λ.χ. Π. Τσατσοπούλου –Καλούδη: Μεσηµβρία- Ζώνη, εκδ ΤΑΠΑ, 2001[όπου και βιβλιογραφία για τον χώρο: σ. 34- 35].




• Ελευθέρια: 8 –15 Μαΐου για την απελευθέρωση από της Τούρκους46. Μουσική, θέατρο,

χορός.

• Πολιτιστικές εκδηλώσεις: 24-26 Μαΐου για την απελευθέρωση από της Τούρκους.

• Γιορτή αµπελουργών: 1η Φεβρουαρίου.

• Φεστιβάλ «πολιτιστικού Αυγούστου».

• Ορέστεια: Ιούνιος, εκδηλώσεις για τα γενέθλια της πόλης.

• Συνάντηση νέων απ’ όλο τον κόσµο και πολιτιστικές εκδηλώσεις: το καλοκαίρι στην

Κοινότητα Καστανέων Έβρου, της όχθες του ποταµού Άρδα, στα κοινά σύνορα Ελλάδας,

Βουλγαρίας και Τουρκίας.

• Έθιµο του Μπέη: την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς στο ∆ιδυµότειχο και σε χωριά της

περιοχής του Έβρου.

• Πολιτιστικοί Σύλλογοι: 14 στην Ορεστιάδα, 1 στο Σουφλί, 1 στον ∆ιδυµότειχο, 38 στην

Αλεξανδρούπολη, κ.ά. σε διάφορους ∆ήµους και Κοινότητες του Νοµού. Λ.χ. αναφορικά µε

µουσική και χορό: Λύκειο Ελληνίδων –παράρτηµα Ορεστιάδας, Πνευµατικός σύλλογος νέων

Πενταλόφου, Σύλλογος Σαρακατσαναίων Ν. Έβρου, Εκπολιτιστικός µορφωτικός σύλλογος

Ισσακίου.

• Κέντρο µελέτης µουσικής παράδοσης Θράκης – Μ. Ασίας – Εύξεινου Πόντου,

Αλεξανδρούπολη.

• ∆ηµοτικό Ωδείο Αλεξανδρούπολης (Ε.Π.Α.∆.Α.).

• Κέντρο διεθνών συναντήσεων εικαστικών καλλιτεχνών, ∆ιδυµότειχο: πραγµατοποιούνται

συναντήσεις καλλιτεχνών, κυρίως των Βαλκανίων, οι οποίοι δηµιουργούν τα έργα τους επί

τόπου.

• Ορεστιάδα: 2 µουσικές σχολές.

• Κινηµατογράφοι: 2 χειµερινοί και ένας θερινός κινηµατογράφος στην Αλεξανδρούπολη, ο

∆ηµοτικός Κινηµατογράφος ∆ήµου ∆ιδυµότειχου, η «Κινηµατογραφική Λέσχη» Ορεστιάδας,

Κινηµατογραφική Λέσχη Πνευµατικού Κέντρου ∆ήµου Σουφλίου.

• Θέατρα: ∆ηµοτικό Θέατρο και υπαίθριο Θέατρο της Ε.Π.Α.∆.Α. στην Αλεξανδρούπολη,

∆ηµοτικό Κινηµατοθέατρο ∆ιδυµότειχου, Θεατρικό εργαστήρι Ορεστιάδας.

46 Φορέας διοργάνωσης: Πολιτιστικό Κέντρο ∆ήµου ∆ιδυµότειχου.



Σαµοθράκη


• Ερείπια αρχαίας πόλης της Σαµοθράκης.

• Μεσαιωνικό Κάστρο: στην είσοδο της χώρας, αποµεινάρι της κυριαρχίας των Γατελούζων.

• Παραδοσιακός οικισµός της Χώρας.

• Πύργοι – βίγλες (µεσαιωνικό φρούριο των Γαδελούζων- Γκατελούζι από την Γένουα) στην

Παλαιόπολη.

• Πύργος του Φονιά.

• Αρχαιολογικό µουσείο Παλαιόπολης: γύψινο οµοίωµα της Νίκης της Σαµοθράκης. Κυρίως

ευρήµατα από την ανασκαφή στο Ιερό των Μεγάλων Θεών.

• Λαογραφικό µουσείο στην Καµαριώτισσα: περιλαµβάνεται και αναπαράσταση σπιτιού της

Σαµοθράκης.

• Ναός Παναγίας της Κρηµνιώτισσας.

• Ναός Κοιµήσεως της Θεοτόκου, του 1874.

• 999 ξωκλήσια σ’ ολόκληρο το νησί.

• ∆ηµοτική Βιβλιοθήκη.

• Αρχαία Παλαιόπολη: τείχος του 6ου αι. – 3ου αι. π.Χ. µε 4 πύλες τουλάχιστον, θεµέλια

αρχαίων και βυζαντινών κτισµάτων, µίας παλαιοχριστιανικής βασιλικής, αρχαίο λιµάνι.

• Αρχαιολογικός χώρος του Ιερού των Μεγάλων Θεών (στα δυτικά της αρχαίας

Παλαιόπολης): Ιερό (διαµορφώθηκε κατά τα ρωµαïκά και τα ελληνιστικά χρόνια), βωµός,

ανάθηµα της Μιλησίας, ανάκτορο (χώρος µύησης των πιστών) µε άδυτο και ιερή οικία, θόλος

της Αρσινόης Β’, κτήριο τελετουργικού χορού, ανάθηµα του Φιπίππου Γ’ Αρριδαίου και

Αξεξάνδρου ∆’, θεατρικός χώρος, Ιωνικό πρόπυλο Πτολεµαίου Β’ του Φιλάδελφου, θέατρο,

µνηµείο της Νίκης, µεγάλη στοά, νεώριο κ.ά.


• Πανηγύρια: µε παραδοσιακές ενδυµασίες, χορό. Όπως του Αγ. Αθανασίου (στις 18

Ιανουαρίου κοντά στο χωριό Αλώνια), των Τριών Ιεραρχών (στις 30 Ιανουαρίου στη Χώρα),

στις 26 Ιουλίου στο ξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής κοντά στην Παλαιόπολη, στις 6

Αυγούστου στο ξωκλήσι της Μεταµόρφωσης, κ.ά.

• Πολιτιστικός Σύλλογος Σαµοθράκης.



4.3. Συνεισφορά στην πολιτιστική ανάπτυξη:

∆ηµοτικές Πολιτιστικές Επιχειρήσεις

Η πολιτιστική ανάπτυξη, ιδίως στον τοµέα του σύγχρονου πολιτισµού, είναι

αξεδιάλυτα συνδεδεµένη µε την Τοπική Αυτοδιοίκηση, µέσω και των Πολιτιστικών

Επιχειρήσεών τους, η οποία έτσι έχει την ευκαιρία να διαχειρίζεται τον πολιτισµό,

τόσο ως πολιτιστική κληρονοµιά όσο και ως ενεργό και ζώσα πραγµατικότητα µε τη

σύγχρονη µορφή της47. Εδώ γίνεται ακόµη πιο εµφανής η σχέση του πολιτισµού µε

τις τοπικές προτεραιότητες, τις τοπικές αναπτυξιακές ανάγκες, τα τοπικά συγκριτικά

πλεονεκτήµατα που µπορούν να αξιοποιηθούν, γιατί η ανάπτυξη αυτών των τοπικών

συγκριτικών πλεονεκτηµάτων είναι καταρχήν προϋπόθεση οικονοµικής και

κοινωνικής επιβίωσης, καθώς και για την καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης του

τοπικού πληθυσµού και του τοπικού δυναµικού, τελικά προϋπόθεση ανάπτυξης.

Επιπλέον, επιζητείται η σύµπραξη και η συµµετοχή των τοπικών κοινωνιών στην

προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Στην περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης δραστηριοποιούνται

συγκεκριµένος αριθµός από ∆ηµοτικές Πολιτιστικές Επιχειρήσεις, πολλές από τις

οποίες αναπτύσσουν πολύ σηµαντική δραστηριότητα, κυρίως στο πεδίο της

πολιτιστικής κατάρτισης. Σχετίζονται επίσης µε ορισµένα δίκτυα, όπως αυτό των

Κινηµατογράφων ή των ∆ηµοτικών Βιβλιοθηκών, το Εθνικό Πολιτιστικό ∆ίκτυο

Πόλεων, είτε περικλείουν εικαστικά εργαστήρια και ωδεία ή έχουν συνάψει

προγραµµατικές συµβάσεις, µεταξύ άλλων και µε το Υπουργείο Πολιτισµού και τους

διάφορους φορείς του. Πρόκειται δε για τις εξής48:


-∆ηµοτική Επιχείρηση Κοινωνικής, Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης

∆ράµας.

-Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους ∆ράµας.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Κέντρο Επαγγελµατικής Κατάρτισης

47 Ευάγγελος Βενιζέλος, ∆ιαχρονία και συνέργεια – µια πολιτική πολιτισµού,1998, σ. 139 κ.ε. 48 Κατόπιν αναζήτησης του γράφοντος µε τη βοήθεια της υπαλλήλου κας Χριστίνας Μακρυπούλια στο “Μνηµείο Επιχειρήσεων ΟΤΑ” , στη ∆/νση Οργάνωσης και Λειτουργίας ΟΤΑ (Τµήµα Νοµικών Προσώπων, Ιδρυµάτων και Επιχειρήσεων) του ΥΠ.ΕΣ.∆.∆.Α. Επισηµαίνεται επίσης ότι, τα δύο τελευταία χρόνια το ΥΠ.ΠΟ. προβαίνει σε προγραµµατικές συµβάσεις κυρίως µόνο µε Πολιτιστικές Επιχειρήσεις που έχουν να παρουσιάσουν σηµαντική προσπάθεια ή έργο.



Κάτω Νευροκοπίου.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Τουριστικής Ανάπτυξης Σπηλαίου Πηγών Αγγίτη

∆ήµου Προσοτσάνης.

-Νοµαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης

Νοµού ∆ράµας.

-[Αναπτυξιακή Εταιρεία Χιονοδροµικού Κέντρου Φαλακρού Α.Ε.].

-∆ηµοτική Επιχείρηση Συνεχιζόµενης Επαγγελµατικής Κατάρτισης ∆ράµας.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Νεολαίας και Άθλησης ∆ράµας.

Νοµός Έβρου:

-Ραδιοτηλεόραση ∆ήµου Ορεστιάδος.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Φερών.

-[∆ηµοτική Τουριστική Επιχείρηση Πολύκεντρο ∆ήµου Τυχερού].

-[∆ηµοτική Τουριστική Επιχείρηση Αλεξανδρούπολης].

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Τουριστικής Ανάπτυξης Σουφλίου.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ορεστιάδας.

-[∆ιαδηµοτική Επιχείρηση Λουτρών Τραϊανούπολης- Αλεξανδρούπολης].

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης ∆ιδυµοτείχου.

-Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Αλεξανδρούπολης.

-∆ηµοτικό Ραδιόφωνο ∆ιδυµοτείχου.


-∆Η.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτισµού και Ανάπτυξης Χρυσούπολης.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτισµού, Άθλησης και Νεολαίας Καβάλας.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Τουρισµού, Πολιτισµού και Ανάπτυξης Παγγαίου.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτισµού, Αθλητισµού και Ανάπτυξης Φιλίππων.

Νοµός Ξάνθης

-Εταιρεία Αναβάθµισης Παλιάς Ξάνθης Α.Ε.

-Εύξεινη Πόλη Θράκη.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πληροφόρησης – Θεάµατος Ξάνθης.




-[∆ηµοτική Επιχείρηση Τουριστικής Ανάπτυξης Κοµοτηνής].

-∆Η.ΠΕ.ΘΕ. Κοµοτηνής.

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Κοµοτηνής.

-Κέντρο Λαïκών ∆ρωµένων Κοµοτηνής.

Νοµός Σερρών

-∆Η.ΠΕ.ΘΕ. Σερρών.

-Νοµαρχιακή Επιχείρηση Πολιτισµού Σερρών.

-∆ίκτυο Πολιτισµού ∆ηµοτικών Επιχειρήσεων Νοµού Σερρών.

-[∆ίκτυο Ισότητας ∆ηµοτικών Επιχειρήσεων Νοµού Σερρών (Ισότητα)].

-∆ηµοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής, Κοινωνικής Ανάπτυξης Σερρών.



4.4. Συνεισφορά στην πολιτιστική ανάπτυξη: οι σύλλογοι.

Παράδειγµα: Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης

Ως παράδειγµα συλλόγου, συγκεκριµένα πολιτιστικού επιστηµονικού φορέα,

που δραστηριοποιείται στον τοµέα του πολιτισµού καθώς και στην προστασία και

ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, στο χώρο της Θράκης αλλά και ευρύτερα,

αναφέρεται το Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης (ΠΑΚΕΘΡΑ)49 που

λειτουργεί από το 1992 υπό τη µορφή αστικής µη κερδοσκοπικής εταιρείας µε έδρα

την Ξάνθη. Η παραγωγή πολιτισµού, µέσα στα πλαίσια των καταστατικών του

αρχών, περιλαµβάνει εκδοτικό, εκπαιδευτικό, περιβαλλοντικό, καλλιτεχνικό και

άλλης µορφής έργο50 (που καταδεικνύει ταυτόχρονα τις υπαρκτές ανάγκες για

πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής, διατήρησης της ταυτότητάς της και ενσωµάτωση ή

συµβίωση όλων των κοινωνικών- πληθυσµιακών οµάδων), όπως:

-το Ερευνητικό Εργαστήρι Ελληνικής Μουσικής – ΕΡΕΡΕΜ,

-εκδοτική δραστηριότητα, µε τίτλους όπως «Ποµάκοι» του Π.Θεοχαρίδη,

«Επαρχία Νέστου. Από τα οµηρικά χρόνια µέχρι το 1940» του Χ.Κοζαρίδη,

µονογραφίες για την ιστορία και τον πολιτισµό της Ξάνθης ή του Σουφλίου, την

Παλιά Πόλη της Ξάνθης ή την Ίµβρο κ.ά.,

-το επιστηµονικό περιοδικό «Περί Θράκης»,

-η ταξινόµηση 8,5 χιλ. αντιτύπων από τα βιβλία της συγγραφέως Καλλιόπης

Παπαθανάση- Μουσιοπούλου και διανοµή στις βιβλιοθήκες όλων των ∆ηµοτικών,

Γυµνασίων και Λυκείων της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης,

-η συµµετοχή σε συλλογικά προγράµµατα όπως η παραγωγή ενός CD –

Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός, στο ∆ίκτυο Ποµάκων Μουσικών (ΠΟΜ- ΝΕΤ)

αναφορικά µε τη µουσική εκπαίδευση και επαγγελµατική υποστήριξη Ποµάκων

λαϊκών µουσικών,

-σε εικαστικές τέχνες όπως ζωγραφικής ή µαριονέτας, και εκθέσεις µε θέµατα:

ιστορικό υλικό και ντοκουµένρτα - αρχιτεκτονική – φωτογραφία – ζωγραφική –

αντικείµενα τέχνης – παλαιά βιβλία κ.ά.,

49 http://mmxrobin.dyndns,org/pakethra/about.htm http://alex.eled.duth.gr/pakethra 50 Σύµφωνα µε στοιχεία που παραχωρήθηκαν ευγενικά στον γράφοντα από τον κ. Στυλιανό Σκιά (Λέκτορας στο ∆ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης), πρόεδρο του ∆ιοικητικού Συµβουλίου του ΠΑΚΕΘΡΑ.



-µαθήµατα ενισχυτικής διδασκαλίας σε Ποµάκους µαθητές της ορεινής ζώνης

του νοµού Ξάνθης, µαθήµατα ελληνικής γλώσσας για οµογενείς Ποντίους, µαθήµατα

ποµακικής γλώσσας και παράλληλες εκδηλώσεις για τον ποµακικό πολιτισµό σε

µαθητές, µαθήµατα ξεναγών για την Παλιά Πόλη της Ξάνθης σε οµάδα κατοίκων της

πόλης,

-στον ευρύτερο ελληνικό χώρο (Κωνσταντινούπολη, Ίµβρος, Βόρεια Θράκη,

Τρίγλεια Βιθυνίας, Τραπεζούντα- Ιµέρα Πόντου, Πέπελη- Αργυρόκαστρο Αλβανίας):

καταγραφικά ταξίδια µε σκοπό καταγραφές και αποτυπώσεις κοιµητηρίων,

φωτογραφίσεις µνηµείων, οικισµών και παλαιών κτισµάτων, ειδικές παρουσιάσεις

χώρων και µνηµείων του πολιτισµού λ.χ. σε Αθήνα και Λονδίνο,

-συναυλία του Ερευνητικού Εργαστηρίου Ελληνικής Μουσικής σε σχολεία

της Κωνσταντινούπολης και προµήθειά τους µε βιβλία, κασέτες και παιχνίδια,

-η Κιβωτός Κειµηλίων Προσφύγων, µια βάση δεδοµένων51 στο διαδίκτυο µε

περιεχόµενο περί τις 4 χιλ. φορητά κειµήλια του προσφυγικού ελληνισµού που

σήµερα βρίσκονται στον χώρο της περιφέρειας ΑΜΘ,

-9 χάρτες της Ανατολικής Θράκης µε τα ονόµατα και τις θέσεις όλων του

ελληνικού ενδιαφέροντος οικισµών, µε σχολιασµένες φωτογραφίες, µικρό τόµο µε

πρόσθετα κείµενα, πίνακες και βιβλιογραφία,

-Ίµβρος- πρόγραµµα βοήθειας στο σπίτι: σκοπός η παροχή υπηρεσιών

κοινωνικής βοήθειας στους έχοντες ανάγκη κατοίκους της Ίµβρου,

-παρατηρητήρια του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος: σε ύψωµα των

στενών του ποταµού Νέστου, και το δεύτερο σε λόφο πάνω από τις λίµνες Λάφρα και

Λαφρούδα στην περιοχή των Αβδήρων.

51 http://alex.eled.duth.gr/pakethra/kivotos.



5. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Σύµφωνα µε τα ενδεικτικά µόνο που αναφέρονται ανωτέρω στα στατιστικά

στοιχεία για την περιφέρεια ΑΜΘ, στη νέα Στρατηγική Περιφερειακής

Ανάπτυξης, ως Γενικός Αναπτυξιακός Στόχος για την περιφέρεια, στο πλαίσιο της

προγραµµατικής περιόδου 2000 – 2006, τίθεται

-η θετική πληθυσµιακή εξέλιξη, µε έµφαση στην οµαλή κοινωνική ενσωµάτωση

παλιννοστούντων και µεταναστών που θα στηρίζεται στην αξιοποίηση της οικονοµικής

δυναµικής και στη διάχυση της ευηµερίας52.

5.1. Η παράµετρος του πολιτισµού

Ανάµεσα στους διάφορους κύριους στρατηγικούς στόχους της περιόδου 2000

– 2006 εντοπίζονται µέτρα που περικλείουν την παράµετρο του πολιτισµού:

-η ενίσχυση της διασυνοριακής πολιτιστικής συνεργασίας (στον στόχο Α.:

αξιοποίηση της γεωγραφικής θέσης της περιφέρειας),

-η σύνδεση τουρισµού – πολιτισµού – περιβάλλοντος (στον στόχο Β. :

διαµόρφωση σύγχρονης και αυτοδύναµης οικονοµίας και ενίσχυση της

εξωστρέφειας),

-δράσεις για τον πολιτισµό που αφορούν την ενίσχυση της σύγχρονης

πολιτιστικής δηµιουργίας, καθώς και την ανάδειξη της αξιοποίησης πολιτιστικής

παράδοσης και κληρονοµιάς (στον στόχο ∆.: άµβλυνση των ενδοπεριφερειακών και

των κοινωνικών ανισοτήτων και η βελτίωση της ποιότητας ζωής).

Επισηµαίνεται επίσης ότι, όλο και σαφέστερα υπάρχει η πρόθεση να ληφθεί

υπόψη και το πολιτιστικό περιβάλλον κατά τον χωροταξικό σχεδιασµό στην

περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, όπου επιζητείται ως αναγκαίο

συµπληρωµατικό βήµα για την βιώσιµη ανάπτυξή της, µεταξύ άλλων, και η αειφόρος

52 Οικονοµικός Ταχυδρόµος (ως άνω), σ.26.



διαχείριση του φυσικού και ιστορικού περιβάλλοντος, των παραγωγικών χρήσεων γης

και των οικιστικών περιοχών, µε κατάλληλα µέτρα πολιτικής και νέους θεσµούς53.

Παρατηρούµε ότι στην προηγούµενη προγραµµατική περίοδο του Β΄

Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης 1994 – 1999, δράσεις για τον πολιτισµό

εστιάζονταν στον άξονα : τουριστική ανάπτυξη, προστασία του περιβάλλοντος,

βελτίωση της ποιότητας ζωής, όπου χρηµατοδοτήθηκαν οι εξής λ.χ. παρεµβάσεις54:

-στον πολιτιστικό τουρισµό (παλιά πόλη Ξάνθης),

-στον ιστορικό τουρισµό (Σπήλαιο Μαρώνειας),

-για την προβολή της περιφέρειας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό,

-στην δηµιουργία του κέντρου ιστορικών µελετών «Απόστολος Παύλος» στους

Φιλίππους και Συνεδριακό Κέντρο στην Κοµοτηνή,

-για διαµορφώσεις στα ιστορικά κέντρα Κοµοτηνής και Ξάνθης,

-για ανασκαφές για ανάδειξη και προβολή των ιστορικών αρχαιολογικών

στοιχείων της περιφέρειας (Άβδηρα, Σαµοθράκη, ∆ιδυµότειχο, Φίλιπποι),

-για την προστασία και βελτίωση του οικιστικού περιβάλλοντος στην περιφέρεια,

-η ανάπτυξη του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστήµιου Θράκης [∆ΠΘ], που µεταξύ

άλλων παίζει σηµαντικό ρόλο και στην πολιτιστική ζωή της περιφέρειας55, κατ’

αρχήν µε την κατασκευή της βιβλιοθήκης της Πολυτεχνικής Σχολής της Ξάνθης,

καθώς και µε το Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Ίδρυµα Θράκης που ίδρυσε το Τµήµα

Εθνολογίας του ∆ΠΘ56.

5.2.Αρχές που διέπουν την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς για

την προγραµµατική περίοδο 2000-2006.

Ισχύς τους για την περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης.

53 Βλ. : “Χωροταξικό Σχέδιο Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης Βασικές επιλογές του χωροταξικού σχεδίου περιφέρειας” www.minenv.gr 54 Οι περιφέρειες της Ελλάδας στην Ευρωπαïκή Ένωση, έκδοση της Ευρωπαïκής Επιτροπής, 1999 [Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, ∆υτική Μακεδονία] σ.24 – 25. 55 Βλ. λ.χ. “Ελληνική ∆ηµοκρατία Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης” www.medregio.org 56 Το οποίο προτάθηκε µεν αλλά ουδέποτε ιδρύθηκε ή λειτούργησε[σύµφωνα µε πληροφορία προς τον γράφοντα από τον κ. Βαρβούνη, Καθηγητή Λαογραφίας στο Τµήµα Εθνολογίας και Ιστορίας του ∆ΠΘ]. Βλ. επίσης: Ι.Κ.Χολέβας, Η Θράκη κατηγορεί και αξιώνει, 1993, σ.94-95.



Η καλύτερη προσέγγιση των αρχών που διέπουν την πολιτιστική ανάπτυξη στην

περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης ανιχνεύεται µέσα από τις

κατευθυντήριες γραµµές που παρέχονται για τον πολιτισµό κυρίως µέσω του

Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Πολιτισµός», γιατί παρέχονται πρωτίστως από αυτό

και αποκτούν γενικότερη ισχύ ακόµη και για τον περιφερειακό σχεδιασµό. Εντούτοις,

δράσεις για την πολιτιστική ανάπτυξη είναι κατανεµηµένες και σε διάφορα άλλα

Επιχειρησιακά Προγράµµατα, όπως για το «Περιβάλλον», την «Κοινωνία της

Πληροφορίας» κ.λπ.

Πιο συγκεκριµένα, στο παρόν κεφάλαιο, θα επιχειρηθεί να επισηµανθούν οι

εν λόγω γενικές κατευθύνσεις που χαρακτηρίζουν τον τοµέα του πολιτισµού και

ταυτόχρονα πως µετουσιώνονται µε συγκεκριµένες δράσεις που αναλήφθηκαν στους

διάφορους νοµούς57 της περιφέρειας (∆ράµας, Καβάλας, Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου)

καθώς και του νοµού Σερρών (αν και υπάγεται στην περιφέρεια Κεντρικής

Μακεδονίας), λόγω της εγγύτητας αλλά και της ουσιαστικής πολιτιστικής ενότητας

που παρουσιάζει ο τελευταίος τουλάχιστον µε την Ανατολική Μακεδονία, όπως και

µε την Θράκη. Ενδεικτικά αναφέρεται η 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, στην

αρµοδιότητα της οποίας εµπίπτουν ταυτόχρονα οι νοµοί Καβάλας, ∆ράµας και

Σερρών, καθιστώντας κατά αυτόν τον τρόπο αξεδιάλυτη τη σχέση της διαχείρισης.

Θα προηγηθεί επίσης µια σύντοµη αναφορά στο νοµικό πλαίσιο, διεθνές, ευρωπαïκό

και εθνικό, που τίθεται για τον πολιτισµό και το οποίο καθόρισε τις κατευθύνσεις που

παρέχονται στην πολιτική για τον πολιτισµό κατά τη γ’ προγραµµατική περίοδο, έως

τουλάχιστον το 2006.

Η Στρατηγική του τοµέα του Πολιτισµού58 για την Προγραµµατική Περίοδο 2000-

2006

θα υλοποιείται µέσα από :

5.2.1. Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός »

57 www.mnec.gr 58 Βλ. επίσης: Πασχάλης Ν. Αλµπάνης, Επιχειρησιακό Πρόγραµµα για τον Πολιτισµό για την περίοδο 2000 – 2006 - Η προστασία και ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς, Ε.∆.∆.∆. – Περιφερειακή ∆ιοίκηση, 2004.



5.2.2. Ο πολιτισµός στο Β’ και στο Γ ’Κ.Π.Σ.

Με το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός» του Γ’ Κ.Π.Σ. 2000-2006

που εντάσσεται στον άξονα προτεραιότητας Νο 5: Ποιότητα Ζωής, συνεχίζεται και

εξειδικεύεται η προσπάθεια προώθησης ταυτόχρονα θεµάτων πολιτισµού, όπως και

ζητηµάτων κοινωνικής και οικονοµικής υφής. Ιδίως το θέµα του πολιτισµού, στο

προηγούµενο Β’ Κ.Π.Σ. 1994-1999 εντάσσονταν από κοινού µε τον τουρισµό στο

αντίστοιχο τοµεακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Τουρισµός-Πολιτισµός», και πιο

ειδικά στο υποπρόγραµµα ΥΠ-2: Πολιτισµός, αποδεικνύοντας έτσι την ούτως ή

άλλως στενή τους σχέση, όµως κυρίως την σκοπιµότητα και το πρίσµα υπό το οποίο

προτιµούσε η Πολιτεία να βλέπει τα ζητήµατα πολιτισµού.

5.2.3. Σύγκριση του Β’ µε το Γ’ Κ.Π.Σ.:

Στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Τουρισµός-Πολιτισµός»

(1995-1999) του Β’ Κ.Π.Σ., ο πολιτισµός χρηµατοδοτήθηκε µε 70 περίπου δισ. δρχ.

(περ. 205,5 εκ. Ευρώ), ενώ από το αντίστοιχο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα

«Πολιτισµός» του Γ’ Κ.Π.Σ. (2000-2006), προβλέπεται να διατεθούν γύρω στα 187

δισ. δρχ. (περ. 549 εκ. Ευρώ)59.

Εάν συνυπολογισθούν οι επενδύσεις για έργα στον τοµέα του πολιτισµού που

πραγµατοποιήθηκαν επιπλέον στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα, τις

Κοινοτικές Πρωτοβουλίες και το Ταµείο Συνοχής, ο συνολικός προϋπολογισµός για

τα περίπου 190 έργα που εντάχθηκαν στην προγραµµατική περίοδο του Β’ Κ.Π.Σ.

ανέρχεται τελικά σε 130 δισ. δρχ. Αξίζει να αναφερθεί για ακόµη µια φορά ότι, πριν

αρχίσει να εκτελείται το Β’ Κ.Π.Σ., το ετήσιο επενδυτικό πρόγραµµα του Υπουργείου

Πολιτισµού από το Πρόγραµµα ∆ηµοσίων Επενδύσεων κυµαινόταν µεταξύ 4 & 12

δισ. δρχ.60

Στο προγραµµατισµό του Γ’ Κ.Π.Σ., εξ’ αιτίας της προετοιµασίας που έγινε

στο προηγούµενο Β’ Κ.Π.Σ. και την θετική αξιολόγησή του από τρίτους, κυρίως από

την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, επετεύχθη η διεύρυνση των δυνατοτήτων στον

τοµέα του πολιτισµού. ∆εν πρόκειται µόνο για ποσοτική µεγέθυνση αλλά και για 59βλ. Θ. Μποχώτης, Εκπαιδευτικό Υλικό στο θέµα «Πολιτιστική Πολιτική», Εθνική Σχολή ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης, Απρ.2002. σελ. 6. 60 Υπουργείο Πολιτισµού, Έργα πολιτισµού στο Β’ Κ.Π.Σ., Σεπτ.2001, Εισαγωγικό σηµείωµα της Βαρβάρας Μπελεζίνη.



ποιοτική διεύρυνση του τοµέα του πολιτισµού, λαµβάνοντας υπόψη τόσο την

προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς όσο και έργα αναγκαία για

την ανάπτυξη του σύγχρονου πολιτισµού.

Ποσοτική µεγέθυνση

Στον προγραµµατισµό του Γ’ Κ.Π.Σ. επιχειρήθηκε κατ’ αρχήν η ποσοτική

µεγέθυνση του τοµέα του πολιτισµού, τόσο µε την αύξηση των διαθέσιµων πόρων

που δόθηκαν κατευθείαν από το Υπουργείο Πολιτισµού, µέσω του Επιχειρησιακού

Προγράµµατος «Πολιτισµός» 2000-2006, όσο και µε την αύξηση των πόρων που

δόθηκαν έµµεσα, µέσω άλλων Επιχειρησιακών Προγραµµάτων, όπως είναι τα 13

Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα, το Πρόγραµµα της Απασχόλησης και το

Πρόγραµµα της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Το σύνολο των πόρων που διατέθηκαν

από το Γ’ Κ.Π.Σ. στον τοµέα του πολιτισµού ξεπερνά τα 500 δισ. δρχ.

Ποιοτική διεύρυνση

Επιχειρήθηκε επίσης η ποιοτική διεύρυνση του τοµέα του πολιτισµού, δηλαδή

η επέκταση του φάσµατος που είναι επιλέξιµο για συγχρηµατοδότηση και σε

κατηγορίες δράσεων και ενεργειών που προηγουµένως είχαν αποκλειστεί,

τουλάχιστον από την χρηµατοδότηση του Κ.Π.Σ. Γίνεται προσπάθεια για πιο

ισόρροπη χρηµατοδότηση τόσο έργων προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής

κληρονοµιάς (Ε. Π. «Πολιτισµός» Προτεραιότητα 1) όσο και των έργων ανάπτυξης

του σύγχρονου πολιτισµού (Ε. Π. «Πολιτισµός» Προτεραιότητα 2), ενώ στους

γενικούς στόχους περιλαµβάνονται ρητά η άρση των περιφερειακών ανισοτήτων

σε όρους τόσο προσφοράς όσο και ζήτησης πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών,

λαµβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ανάγκες κάθε

Περιφέρειας ή/ και κάθε περιοχής.

∆ίνεται η εντύπωση ότι, η τεχνογνωσία και η συσσωρευµένη εµπειρία, το

εξειδικευµένο προσωπικό στον τοµέα της προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής

κληρονοµιάς εντός του ΥΠ.ΠΟ. και των συνεργαζόµενων ή εποπτευόµενων από αυτό

φορέων (αν και ασφαλώς παρουσιάζει ακόµη αρκετές ελλείψεις και χρήζει και αυτός

ο τοµέας ανάγκης επικαιροποίησης), εν τούτοις παρουσιάζονται σε πιο ανεπτυγµένο

βαθµό και είναι πιο αποτελεσµατικά, ενώ ο τοµέας του σύγχρονου πολιτισµού, και ως

εκπαιδευτικό υπόβαθρο στα Ανώτατα Ιδρύµατα της χώρας, και ως παράδοση,

συνολικά έπεται του ισχυρού τοµέα της πολιτιστικής κληρονοµιάς, που φαίνεται να

συνεχίζει να προκρίνεται και να αξιολογείται ως πιο σηµαίνουσα η πολιτική, εθνική

του οντότητα. Αναµένεται έτσι η ευκαιρία ώστε, κυρίως, και µεγαλύτερη εµπειρία να



αποκτηθεί, και διαθέσιµα κονδύλια να διατεθούν, που από κοινού θα συνδράµουν

στην προσπάθεια επίσης και του ιδιωτικού τοµέα, εγχώριου και εξωγενούς, για

υποδοµές και ανάπτυξη επιπλέον και του σύγχρονου πολιτισµού, καθώς και

συγκεκριµένες δράσεις για τόνωση της ζήτησης.

5.2.4. Κράτος και πολιτισµική πολιτική

Τώρα πλέον, στην Προγραµµατική Περίοδο του Γ΄Κ.Π.Σ. µε το

Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός»61 (Συνολικό Κόστος 604.900.000 Ευρώ),

επιχειρείται όλο και πιο έµπρακτα η αξιοποίηση της δυναµικής του πολιτισµού, που

είναι η ίδια η ιδιοσυστασία του ελληνισµού και αποτελεί το συγκριτικό µας

πλεονέκτηµα, αναγνωρίζοντας την συµβολή του σε πλείστους τοµείς όπως τον

οικονοµικό, κοινωνικό, πολιτικό καθώς και στην ενδυνάµωση της θέσης της Ελλάδας

στο διεθνές περιβάλλον62. Αναγνωρίζονται οι ανάγκες για έργα υποδοµής και σε

µεγαλύτερη έκταση απ’ ότι στο Β’ Κ.Π.Σ. επιχειρείται πλέον η υλοποίησή τους.

Σηµειώνεται, λοιπόν, ότι ενώ από τα δύο τελευταία Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης τα

κονδύλια για την πολιτισµική πολιτική έχουν ενισχυθεί αρκετά, ουσιαστικά µε αυτό

δεν έχει αλλάξει η γνωστή πραγµατικότητα της υποχρηµατοδότησής της63.

5.2.5. Μηχανισµοί υλοποίησης των έργων

-οι κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισµού, αρχαιολογικές και

τεχνικές,

-οι περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισµού, δηλ. οι Εφορείες

προϊστορικών-κλασικών και βυζαντινών αρχαιοτήτων ή νεωτέρων µνηµείων,

-οι Επιτροπές Μνηµείων και το Ταµείο Αρχαιολογικών Πόρων-οι

εποπτευόµενοι φορείς όπως η Αρχαιολογική Εταιρεία, οι Οργανισµοί Μεγάρων ή

µουσεία

-οι Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

61 βλ.: www.culture.gr62 Ευάγγελος Βενιζέλος, ∆ιαχρονία και Συνέργεια, 1998. 63 βλ. Θ.Μποχώτης, ως άνω.



5.2.6. Τρόπος προσέγγισης: Πολιτιστική Κληρονοµιά και Εφορείες

Αρχαιοτήτων και Νεωτέρων Μνηµείων.

Η έρευνα και η διάσωση, η προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής

κληρονοµιάς εν πολλοίς ασκείται από τις επί τόπου Περιφερειακές & Ειδικές

Περιφερειακές Υπηρεσίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας του Υπουργείου

Πολιτισµού, που αντανακλά την ιδιαίτερη κρατική, δηλαδή πολιτική, ευθύνη64 σ’

αυτόν τον τοµέα. Ο στόχος της απόδοσης των µνηµείων στο χρήστη, δηλαδή η

απόδοση των µνηµείων στην ενεργό µνήµη, γίνεται εδώ ακόµη πιο εµφανής. Στην

Ανατολική Μακεδονία Θράκη ενεργοποιούνται λοιπόν οι εξής υπηρεσίες65:

Υπάρχουν καταρχήν στοιχεία66 για τα έτη 1997 / 1998/ 199967 και κρίνεται

ότι το έργο που παρήχθη από τις ως άνω Υπηρεσίες θεωρείται, στον τοµέα της

-ΙΗ’ Εφορεία Προïστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων µε έδρα την Καβάλα

και αρµοδιότητα στους Νοµούς Καβάλας και ∆ράµας.

-ΙΘ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων µε έδρα την

Κοµοτηνή και αρµοδιότητα στους Νοµούς Ροδόπης και Έβρου.

-ΛΑ’ Εφορεία Προïστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων µε έδρα την Ξάνθη

και αρµοδιότητα στον Νοµό Ξάνθης.

-12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων µε έδρα την Καβάλα και αρµοδιότητα

στους Νοµούς Καβάλας, Σερρών και ∆ράµας.

-15η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων µε έδρα την Αλεξανδρούπολη και

αρµοδιότητα στους Νοµούς Ξάνθης, Ροδόπης και Έβρου.

-Υπηρεσία Νεωτέρων Μνηµείων & Τεχνικών Έργων Ανατολικής Μακεδονίας

– Θράκης µε έδρα την Ξάνθη και Αρµοδιότητα στους Νοµούς Ξάνθης, Έβρου,

Ροδόπης, Καβάλας, και ∆ράµας.

64 Ευάγγελος Βενιζέλος, ∆ιαχρονία και συνέργεια – µία πολιτική πολιτισµού, σ.73. 65 Βλ. επίσης Παράρτηµα : ∆ιάρθρωση Υπουργείου Πολιτισµού, Νέος Οργανισµός ΥΠ.ΠΟ. [ευγενική παραχώρηση στον γράφοντα από τον κ. Μηνά Ζώγα, ∆/ντή του Τµήµατος Στατιστικών που Πολιτιστικού Τοµέα και αθλητισµού στο ΥΠ.ΠΟ.]. 66 Το έργο του Υπουργείου Πολιτισµού στον τοµέα της πολιτιστικής κληρονοµιάς, 1/1997, 2/1998, 3/1999. 67 ∆ηλ. κατά την προγραµµατική περίοδο του Β΄ΚΠΣ.



προστασίας και ανάδειξης της πολιτισµικής κληρονοµιάς στην περιφέρεια της ΑΜΘ, ως

προϋπόθεση, στον βαθµό που ήταν επαρκές, για τον προγραµµατισµό των εργασιών και

την περαιτέρω πορεία των έργων για την επερχόµενη περίοδο του Γ’ Κοινοτικού

Πλαισίου Στήριξης (στα ενταγµένα έργα της οποίας αναφερόµαστε κατόπιν αυτής της

αναδροµής) και τις ευκαιρίες που παρουσιάζει για την περιοχή.

Αυτά καταδεικνύουν καταρχήν για την ΙΗ’ ΕΠΚΑ:

-το έργο προστασίας και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων (στο Ιερό

Ποσειδώνος – Αρχαïκές κατοικίες και στο Ιερό της Αλυκής της Θάσου,

στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων, σε ελληνική – ρωµαïκή οικία και στο

βόρειο τείχος στην Αµφίπολη, καθώς και η διαµόρφωση του

περιβάλλοντα χώρου του µουσείου της Αµφίπολης),

-τις µουσειακές εργασίες (στο αρχαιολογικό µουσείο της ∆ράµας που

σηµατοδοτεί νέα εστία πολιτισµού µε παιδευτικό και πολιτιστικό ρόλο

στην περιοχή, στο µουσείο των Φιλίππων µε βελτίωση της κτιριακής

υποδοµής, της Θάσου µε επανέκθεση των συλλογών του, η επέκταση του

Μουσείου της Καβάλας, εργασίες συντήρησης στο κτήριο του µουσείου

των Σερρών που στεγάζεται στο οθωµανικό κτήριο του Μπεζεστενίου),

-στη διοργάνωση περιοδικών εκθέσεων όπως «Το λιµάνι της Καβάλας» ή

«Το λιµάνι της Θάσου», «Στρυµόνας, πορεία ζωής και ιστορίας»,

«Αρχαίες πόλεις της Μακεδονίας και Θράκης. Προοπτικές ανάδειξης και

προβολής, εκπαιδευτικά προγράµµατα στα πλαίσια του προγράµµατος

«Εκπαιδευτικά Πολιτιστικά ∆ίκτυα» η συνεργασία του Μουσείου της

Αµφίπολης µε γυµνάσια και σχολεία της περιοχής, συµµετοχή στο

πρόγραµµα «Μελίνα» µε τα εκπαιδευτικά προγράµµατα «Η ζωή µιας

αρχαίας πόλης – Φίλιπποι» και «Η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα - Το

Γυµνάσιο της Αµφίπολης»,

-σε πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως η συναυλία του Μουσικού Εργαστηρίου

Σερρών µε τίτλο «Αµφιπόλεως εγκαίνιον» στο Αρχαιολογικό Πάρκο της

Αµφίπολης, συνεργασία µε την πολιτιστική εταιρεία «Φεστιβάλ

Αµφίπολης» στο αρχαιολογικό πάρκο του Στρυµόνα µε µουσικές,

χορευτικές και θεατρικές παραστάσεις καθώς και συναυλία µουσικής κατά

την πανσέληνο του Αυγούστου),



-τις ανασκαφές (σωστικές, όπως στον Λιµένα –Αρχαία Θάσος, στα

Λιµενάρια, στην Αµφίπολη, στον προϊστορικό οικισµό στη θέση

«Κρυονέρι» Κερδυλλίων, σε οικισµό ύστερων ρωµαϊκών χρόνων στην

παραλία Κάρυανης του Νοµού Καβάλας, στο ανατολικό νεκροταφείο της

αρχαίας Αµφίπολης όπου αποκαλύφθηκε επίσης και υστερορωµαιïκό –

παλαιοχριστιανικό υδραγωγείο, επίσης συστηµατικές ανασκαφές στον

προϊστορικό οικισµό Προµαχώνα – Topolnica, στην αρχαία Άργιλο, στη

Φαιά Πέτρα Νοµού Σερρών),

-τις αναστηλώσεις- διαµορφώσεις (στην αρχαία πόλη της Θάσου, στον

αρχαιολογικό χώρο Αλυκής Θάσου, στους Φιλίππους στο αρχαίο θέατρο

και στο ανατολικό τείχος της πόλης, στην Αµφίπολη σε οικία

ελληνιστικών – ρωµαïκών χρόνων και στο βόρειο τείχος της πόλης καθώς

και στην ξύλινη γέφυρα του Στρυµόνα, η τοποθέτηση στεγάστρου σε

αρχαίο κτήριο της Καλής Βρύσης).

Στοιχεία της περιόδου για την ΙΘ’ Εφορεία Κλασικών και Προïστορικών

Αρχαιοτήτων68 µας φέρνουν πιο κοντά στο έργο που έφερε εις πέρας, αναφορικά µε:

-τις µουσειακές εργασίες για την προετοιµασία και ολοκλήρωση της

έκθεσης του µουσείου των Αβδήρων (της οποίας προβάλλεται ο

εκπαιδευτικός χαρακτήρας καθώς και η διαχρονική εξέλιξη της πόλης),

καθώς και κατασκευαστικές εργασίες, αγορά διατηρητέου αρχοντικού στο

παραδοσιακό τµήµα του οικισµού της Μαρώνειας για τη µετατροπή του

σε µουσείο,

-τις σωστικές ανασκαφές στα Άβδηρα µε την διερεύνηση τµήµατος

νεκροταφείου των πρώτων κατοίκων της πόλης, καθώς και λιθόστρωτης

οδού που το διέσχιζε, σε τάφους στην κοίτη του ποταµού Κόσυνθου,

-τις ανασκαφές στην αρχαία πόλη Παραδήµη, στις σήραγγες του

υδραγωγείου καθώς και σε ταφικό τύµβο της αρχαίας πόλης Στρύµης,

στον Άγιο Χαράλαµπο Μαρώνειας, στην Πλωτινόπολη, σε δύο ταφικούς

68 Η ΛΑ’ ΕΠΚΑ µε αρµοδιότητα στο νοµό Ξάνθης δεν είχε συσταθεί ακόµη ως ξεχωριστή Εφορεία Αρχαιοτήτων. Προβλέπεται ωστόσο στο Νέο Οργανόγραµµα του ΥΠ.ΠΟ. (Προεδρικό ∆ιάταγµα 191/2003, ΦΕΚ 146, 13/6/2003), όπως άλλωστε προβλέπεται να συσταθούν και η 15η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, καθώς και η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνηµείων & και Τεχνικών Έργων Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης.



τύµβους στη Λάδη ∆ιδυµοτείχου, στον αρχαιολογικό χώρο της

Μαρώνειας

-τη στερέωση - αποκατάσταση του µακεδονικού τάφου των Συµβόλων,

-τη διαµόρφωση – περίφραξη των δύο κτιστών τάφων του Ρηγίου στο

∆ιδυµότειχο καθώς και τη διαµόρφωση του περιβάλλοντος αυτών χώρου

για την καλύτερη προσπέλασή τους, στον αρχαιολογικό χώρο των

Αβδήρων, στο φρούριο Καλύβας, επίσης εργασίες συντήρησης και

ανάδειξης στην αρχαία Μαρώνεια, στη Μεσηµβρία – Ζώνη,

-τις στερεωτικές εργασίες στην αρχαία πόλη της Σαµοθράκης, σε χώρους

ανασκαφής στα Κεραµιδαριά, στο Μικρό Βουνί όπου και προïστορικός

οικισµός,

-εργασίες διαµόρφωσης στο Ιερό των Μεγάλων Θεών της Σαµοθράκης για

την ανάδειξη - αναγνώριση του αρχαιολογικού χώρου καθώς και έργα

συντήρησης και στερέωσης,

-µε εκπαιδευτικά προγράµµατα του µουσείου Κοµοτηνής για µαθητές

∆ηµοτικού και Γυµνασίου και χρήση έντυπων φυλλαδίων εργασίας

σύµφωνα µε το πρόγραµµα «Μελίνα» που εκτυλίσσονταν σε

αρχαιολογικούς χώρους, στο µουσείο και ακολούθως στις ίδιες τις τάξεις,

στα πλαίσια των Εκπαιδευτικών Πολιτιστικών ∆ικτύων για µαθητές

Λυκείου η γνωριµία µε τον αρχαιολογικό χώρο της Μαρώνειας,

-πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως µουσικές εκδηλώσεις στον αρχαιολογικό

χώρο της Σαµοθράκης και στον χώρο του Ιερού των Μεγάλων Θεών, στη

Χώρα της Σαµοθράκης καθώς και στη Κοµοτηνή,

-τον περιορισµό της δράσης των αρχαιοκαπήλων,

-η ανάληψη πρωτοβουλιών69 για τη σύσφιξη των σχέσεων µε τις υπηρεσίες

της περιφέρειας, τις νοµαρχίες και τους δήµους, τους πολιτιστικούς φορείς

και τους απλούς πολίτες των πόλεων και των χωριών της Θράκης.

Για την 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων παρέχονται τα εξής στοιχεία

για την περίοδο 1997- 1998- 199970, που καταδεικνύουν:

69 Το έργο του Υπουργείου Πολιτισµού στον τοµέα της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς 3/1999, σ.142.



-τις αναστηλώσεις –διαµορφώσεις µνηµείων στο Ζιντζιρλή Τζαµί Σερρών

και στο Μεχρέτ Μπέη (Αγία Σοφία) Τζαµί, καθαρισµός τοιχογραφιών στο

καθολικό της Μονής Προδρόµου των Σερρών, καθαρισµός και συντήρηση

ψηφιδωτών της βασιλικής Γ’ και της εξαγωνικής εκκλησίας στην

Αµφίπολη, στα παλαιοχριστιανικά µνηµεία και στην βασιλική Α’ των

Φιλίππων (λ.χ. αναστήλωση κιόνων) καθώς και του εκεί συγκροτήµατος

του Οκταγώνου, συντήρηση τοίχων και ψηφιδωτών στις βασιλικές της

Αµφίπολης επίσης, συντήρηση τοιχογραφιών στα µοναστηριακά

συγκροτήµατα στο Παπίκιον όρος καθώς και καθαρισµοί των χώρων τους,

στη Παναγία Κοσµοσώτειρα Φερών, στη βυζαντινή οχύρωση του κάστρου

στο ∆ιδυµότειχο, στο µικρό πύργο του βυζαντινού κάστρου και στην πύλη

της ακρόπολης του υστεροβυζαντινού κάστρου στο Πύθιο, στο

µεσαιωνικό υδραγωγείο της Καβάλας (στα µεσόβαθρα και τις καµάρες

πάνω από τους κύριους οδικούς άξονες, στο Μεγάλο Τζαµί του Μωάµεθ

Α΄στο ∆ιδυµότειχο,

-την προστασία και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων στη βασιλική Γ΄ και

στην παλαιοχριστιανική ακρόπολη της Αµφίπολης, στην ακρόπολη και

την οχύρωση των Αβδήρων, στο παλαιοχριστιανικό και βυζαντινό

συγκρότηµα στη Παλαιοχώρα Μαρωνείας, συντήρηση των ψηφιδωτών

δαπέδων της βασιλικής στον Άγιο Χαράλαµπο στην Μαρώνεια, στους

Φιλίππους, στη Μαξιµιανούπολη, στο µεγάλο περίκεντρο ναό στη

Μοσυνούπολη

-σε σωστικές ανασκαφές στη ∆ράµα, στις Σέρρες σε βυζαντινά κτίρια στην

υποτιθέµενη µέση πόλη καθώς και στην κάτω πόλη όπου τµήµα του

παλαιοχριστιανικού και βυζαντινού τείχους, εργαστήριο εφυαλωµένης

κεραµικής 13ου- 14ου αι. µ.Χ. στους πρόποδες της Ροδόπης, καθώς και στη

Θάσο όπου και ουσιαστικές πληροφορίες του τόπου κατά την

υστερορωµαϊκή και βυζαντινή περίοδο του τόπου,

-ενηµερωτικές επισκέψεις και περιηγήσεις για τους στρατευµένους νέους,

70 Κατά την περίοδο αυτή ακόµη στην αρµοδιότητα µόνο µιας Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, της 12ης, βρίσκονταν ολόκληρη η γεωγραφική περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, που έφερε την ευθύνη για τα παλαιοχριστιανικά, βυζαντινά και µεσαιωνικά µνηµεία εν γένει, γεγονός που περιλαµβάνει και τα µουσουλµανικά µνηµεία της οθωµανικής περιόδου, που υπάγονται και αυτά στις αρµόδιες Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων [κατόπιν προφορικής επικοινωνίας του γράφοντος µε την αρχαιολόγο της 12ης ΕΒΑ, κα ∆ουκατά].



-σε εκπαιδευτικά προγράµµατα όπως στο Πρόγραµµα Κινητικότητας του

2ου Λυκείου ∆ιδυµοτείχου µε αντικείµενο τη διαχρονική προσέγγιση της

πόλης του ∆ιδυµοτείχου, του Πυθίου και των Φερών, επίσης στους

Φιλίππους για µαθητές όλων των βαθµίδων της εκπαίδευσης (ενίοτε

προερχόµενους από τελείως διαφορετικά πολιτιστικά περιβάλλοντα) από

σχολεία της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, δραστηριότητες στα

πλαίσια των εκπαιδευτικών πολιτιστικών δικτύων στις Σέρρες, στην

Καβάλα, στους Φιλίππους, στα Άβδηρα, στις Φέρες και στο Πύθιο,

-σε έκθεση όπως «Η µεταβυζαντινή Θράκη µέσα από τις επιγραφές της»

στο αρχαιολογικό µουσείο της Κοµοτηνής και σε αίθουσα της Εφορείας

στην Καβάλα , ως αποτέλεσµα καταγραφών µεταβυζαντινών επιγραφών

και του εντοπισµού άγνωστων µεταβυζαντινών µνηµείων (17ος/18ος –19ος

αι.).

Αρχαία Μεσηµβρία - Ζώνη: εκπαιδευτικό πρόγραµµα

Για την Εφορεία Νεωτέρων Μνηµείων παρατηρείται καταρχήν ότι η

Ανατολική Μακεδονία και Θράκη υπάγονταν ακόµη κατά τα έτη αυτά στην 4η

Εφορεία Νεωτέρων Μνηµείων µε έδρα την Θεσσαλονίκη71, για τη δράση της οποίας

σχετικά µε τη περιφέρεια της ΑΜΘ72 παρέχονται τα εξής στοιχεία:

71 Εξ αυτού και το πάγιο αίτηµα, τόσο από την Υπηρεσία όσο και από την τοπική κοινωνία, για δηµιουργία ξεχωριστής Εφορείας Νεωτέρων Μνηµείων για την περιφέρεια της (Ανατολικής Μακεδονίας) Θράκης, που πραγµατοποιήθηκε όµως αργότερα (προβλέπεται τουλάχιστον στον Νέο



-η καταγραφή σε χάρτη των νεότερων µνηµείων της Ανατολικής

Μακεδονίας (στα πλαίσια του πολιτιστικού χάρτη της χώρας),

-χαρακτηρισµοί κτηρίων (Ν.1469/50 «Περί προστασίας ειδικής

κατηγορίας οικοδοµηµάτων και έργων τέχνης µεταγενέστερων του

1830»), συγκροτηµάτων και περιοχών,

-προώθηση υποθέσεων στην αρµόδια ∆ιεύθυνση Λαϊκού Πολιτισµού

υποθέσεων από διάφορες περιοχές για εκπόνηση µελετών, έλεγχο µελετών

τρίτων,

-συστηµατική εποπτεία έργων αποκατάστασης, συνεργασία µε ιδιώτες

µηχανικούς κατά την σύνταξη των µελετών που είχαν ελλείψεις, µε τους

πολίτες, τους ΟΤΑ και άλλες Υπηρεσίες, παρεµβάσεις κατά την σύνταξη

πρωτοκόλλων ετοιµορροπίας και τη συµµετοχή σε ανάλογες επιτροπές.

Για ορισµένες κατηγορίες εκ των διατηρητέων µνηµείων βλέπουµε πλέον

στοιχεία στον ∆ιαρκή Κατάλογο των Κηρυγµένων Αρχαιολογικών Χώρων και

Μνηµείων της Ελλάδας, ίσως µε πιο εύχρηστο τρόπο σε ενηµερωτικές εκδόσεις και

του ΥΠΠΟ, λ.χ. για τα βιοµηχανικά µνηµεία της Ελλάδος73 ή τα διατηρητέα

σχολεία74.

Η µη επαρκής στελέχωση µε όλες τις απαιτούµενες ειδικότητες, η αναµονή

της υλοποίησης του Νέου Οργανισµού του ΥΠ.ΠΟ. αναφορικά µε τις νέες Εφορείες,

η συµµετοχή τους στο σχεδιασµό αειφόρου αξιοποίησης της πολιτιστικής

κληρονοµιάς και στην υλοποίηση των ενταγµένων έργων, η συνεργασία µε τις λοιπές

Υπηρεσίες και τους φορείς, καθώς και η διεκπεραίωση θεµάτων της τοπικής

κοινωνίας εξακολουθούν να βρίσκονται µεταξύ των προτεραιοτήτων τους.

Οργανισµό του ΥΠ.ΠΟ., Π.∆. 191/2003), και πλέον θα έχει έδρα την Ξάνθη µε αρµοδιότητα τους νοµούς της περιφέρειας ΑΜΘ. 72 Όπως σηµειώνεται σχετικά [το έργο του ΥΠΠΟ στον τοµέα της πολιτιστικής κληρονοµιάς, 2/1998, σ.232], στην αρµοδιότητά της υπάγονται παραδοσιακοί οικισµοί, «ιστορικοί τόποι» εγκαταλελειµµένοι ή αναπτυσσόµενοι, συρρικνωµένα ιστορικά κέντρα πόλεων, ιστορικά κτήρια σπανίως εν σειρά, παλιές αγορές, σιδηροδροµικοί σταθµοί κτήρια των λιµανιών, δηµόσια κτήρια, επαύλεις και ταπεινές κατοικίες, κατασκευές πέτρινες, ξύλινες, από πλίνθους ή µεικτές, κτήρια απλά ή περίτεχνα, εργοστάσια, αποθήκες, γέφυρες, µύλοι (σε µία ευαίσθητη µάλιστα περιοχή της Ελλάδας), δηλ. µνηµεία του παρελθόντος, τα οποία στο σύνολό τους συγκροτούν το ιστορικό απόθεµα της αισθητικής, της πρακτικής, της τεχνολογίας και των νοοτροπιών[τ. Υπουργός Πολιτισµού Ευάγγελος Βενιζέλος]. 73 Βιοµηχανικά Μνηµεία της Ελλάδος, 1999, σ.13-20 για Θράκη και Ανατολική Μακεδονία µε τους έως τότε καταλόγους µνηµείων, καθώς και γενική βιβλιογραφία στις σ.103-104. 74 Νεοελληνικά Εκπαιδευτήρια 1830-1940, 2001, σ.47-64, όπου και κατάλογος διατηρητέων Εκπαιδευτηρίων ανά νοµούς της περιφέρειας ΑΜΘ στη σ.64, καθώς και γενική βιβλιογραφία στις σ.111-112.



5.2.7. Ο πολιτισµός στο Ελληνικό νοµικό πλαίσιο75

5.2.7.1. Πολιτιστικό περιβάλλον στο Ελληνικό Σύνταγµα, άρθρο 24.

Αντανάκλαση των ως άνω εξελίξεων και βεβαίως παράλληλη ωρίµανση και

εκσυγχρονισµός των αντιλήψεων στην ελληνική πραγµατικότητα παρατηρούµε

µεταξύ άλλων και στο αναθεωρηµένο κατά το 2001 Ελληνικό Σύνταγµα του

1975/1986.Έτσι,

- το άρθρο 24, παρ.1 αναφέρει ρητά: «Η προστασία του φυσικού και

πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωµα του

καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να λαµβάνει ιδιαίτερα

προληπτικά και κατασταλτικά µέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας [ή

βιώσιµης ανάπτυξης]….». Κατ’ αυτόν τον τρόπο εισήχθησαν νέα προστατευτικά

µέτρα για το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, η προστασία του οποίου δεν

συνεπάγεται µόνο υποχρέωση του Κράτους αλλά κατοχυρώνεται ως δικαίωµα του

καθενός76. Επιπλέον, εξακολουθεί να ισχύει

- το άρθρο 24, παρ.6, σύµφωνα µε το οποίο το Κράτος προστατεύει τα

µνηµεία, τις παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία και ορίζονται µε

νόµο τα αναγκαία για την πραγµατοποίηση της προστασίας αυτής περιοριστικά µέτρα

της ιδιοκτησίας καθώς και ο τρόπος και το είδος της αποζηµίωσης των ιδιοκτητών.

Καταρχήν σηµειώνεται ότι, το Ελληνικό Σύνταγµα είναι το µοναδικό που

αναφέρεται στην έννοια του «πολιτιστικού περιβάλλοντος»77, ενώ επιπρόσθετα

απαιτείται η αρµονική σύνδεση και ισορροπία του φυσικού, του πολιτιστικού και του

αστικού-δοµηµένου περιβάλλοντος.

Η έννοια του πολιτιστικού περιβάλλοντος και η προστασία του ορίζεται

πλέον µε ευρύτητα, το οποίο συγκροτείται από τα µνηµεία και τα λοιπά στοιχεία,

κάθε είδους, που προέρχονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και συνθέτουν την 75 Για το διεθνές και το ευρωπαïκό νοµικό πλαίσιο στην πολιτική πολιτισµού, καθώς και τις διεθνείς συµβάσεις για την πολιτιστική κληρονοµιά : βλ. Παράρτηµα. Βλ. επίσης: Γκιόκα Ε., Γρηγορακάκης Γρ., Παπαïωάννου Αρ., (ως άνω) 2003, παράθεση βιβλιογραφίας, διεθνών κειµένων, πηγών στις σ.1-4, 206-211. 76 βλ. Ευάγγελος Βενιζέλος, Σύνταγµα της Ελλάδας 2001, συνοπτικά σχόλια στις αναθεωρηµένες διατάξεις του Συντάγµατος 1975/1986/2001 (έκδ. ΤΑ ΝΕΑ) 77 Παναγιώτης Σκουρής-Ελένη Τροβά, Προστασία αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονοµιάς [ν.3028/2002], σ.40, 2003.



ιστορική, καλλιτεχνική, τεχνολογική και εν γένει πολιτιστική κληρονοµιά της χώρας.

Οι διατάξεις του άρθρου 24 του Συντάγµατος δεν καλύπτουν αποκλειστικά τη λήψη

µέτρων από το κράτος για την διατήρηση και την αποφυγή των κινδύνων

καταστροφής, βλάβης ή αλλοίωσης των πολιτιστικών αγαθών από την χρήση των

ίδιων ή του χώρου στον οποίο εντάσσονται, καθώς και αποκατάστασης τυχόν

επελθούσας βλάβης, αλλά και την λήψη µέτρων για τη διασφάλιση της απόλαυσής

τους από τον ευρύτερο δυνατό κύκλο προσώπων και την ανάδειξή τους ως στοιχείων

που εµπλουτίζουν και αναβαθµίζουν την ποιότητα της σύγχρονης ζωής.78

5.2.7.2. Ο ν.3028/ 2002

Η διάταξη του άρθρου 24 του Συντάγµατος αποτέλεσε το σηµείο εκκίνησης της

νοµολογίας για µια προωθηµένη ερµηνεία η οποία αναζητά τη συνέχειά της στο

πλαίσιο της αναθεώρησης του 2001, όπως αναφέρθηκε, του νέου ν. 3028/2002 «Για

την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονοµιάς»79, καθώς

και των ρυθµίσεων του κοινοτικού δικαίου.

Οι ως άνω αρχές υιοθετούνται στην ελληνική νοµολογία λ.χ. του ν.3028/2002,

κατά τον οποίο η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς της χώρας, που έχει ως

σκοπό τη διατήρηση της ιστορικής µνήµης χάριν της παρούσας και των µελλοντικών

γενεών και την αναβάθµιση του πολιτιστικού περιβάλλοντος (άρθρο 1 παρ.1),

συνίσταται, µεταξύ άλλων, στην διευκόλυνση της πρόσβασης και της επικοινωνίας του

κοινού µε την πολιτιστική κληρονοµιά και στην ανάδειξη και την ένταξή της στην

σύγχρονη κοινωνική ζωή (άρθρο 3 παρ.1 εδάφια ε’ και στ’).

Σηµειώνεται επίσης ότι, µε τον ν.3028/2002 δύναται µεν να υιοθετηθεί µια

αµυντική στάση έναντι του κοινοτικού δικαίου, αλλά µπορεί και να επιδειχτεί η

αναγκαία ευελιξία που απαιτεί η σταδιακή διαµόρφωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας

παράλληλα µε την διατήρηση της εθνικής ταυτότητας. Το Ελληνικό Σύνταγµα δεν

φαίνεται στο πλαίσια του άρθρου 24 να δηµιουργεί εµπόδια στη σύµφωνη µε το

κοινοτικό δίκαιο ερµηνεία, καθώς διατηρεί µια καθαρή ουδετερότητα συνδέοντας τον

πολιτισµό µε τον χώρο80.

78 ∆άφνη Βουδούρη, Κράτος και µουσεία, σ.134, 2003. 79 Παναγιώτης Σκουρής- Ελένη Τροβά, Προστασία αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονοµιάς [ν.3028/2002], 2003 80 Παναγιώτης Σκουρής- Ελένη Τροβά, Προστασία αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονοµιάς [ν.3028/2002], σ.54, 2003.



5.2.7.3. Το λεγ. «περιβαλλοντικό Σύνταγµα»

Η συνταγµατική προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος

θεµελιώνεται επίσης και σε άλλες διατάξεις, οι οποίες από κοινού συνθέτουν το λεγ.

«περιβαλλοντικό Σύνταγµα» όπως:

-το άρθρο 2, παρ.1 που αναγορεύει το σεβασµό και την προστασία της αξίας

του ανθρώπου σε πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας,

-το άρθρο 5 παρ.1 που διασφαλίζει το δικαίωµα στην ελεύθερη ανάπτυξη της

προσωπικότητας,

-το άρθρο 25 παρ.1 που µάλιστα στην αναθεωρηµένη διατύπωσή του

καθιερώνει ρητά την αρχή του κοινωνικού κράτους (εδάφιο α’) και υπογραµµίζει την

υποχρέωση όλων των κρατικών οργάνων να εγγυώνται την ανεµπόδιστη και

αποτελεσµατική άσκηση των δικαιωµάτων του ανθρώπου (εδάφιο β’).

5.2.8. Ο πολιτισµός, ο δηµόσιος χώρος και η οικονοµία

Η πολιτιστική ή πολιτισµική πολιτική81 εντάσσεται γενικότερα στο πλαίσιο

κράτους και οικονοµίας, αλλά και σ’ αυτό της κοινοβουλευτικής δηµοκρατίας, όπως

λειτουργεί στην Ελλάδα, και συντελεί επιπλέον στην νοµιµοποίησή της. Σηµαίνει ότι,

µεταξύ άλλων, αναπαράγει κεντρικά στοιχεία της εθνικής ιδεολογίας, αλλά και

επιπλέον πως, εκτός από τµήµα του δηµόσιου χώρου ο πολιτισµός ή κουλτούρα

αποτελεί και στοιχείο της οικονοµικής σφαίρας, διότι πλέον τα πολιτιστικά αγαθά

αποτιµώνται ως εµπορευµατικές αξίες. Είναι συνέπεια της νέας αντιµετώπισης του

πολίτη -η οποία επιχειρείται από τη διοίκηση- όχι ως διοικούµενου απλώς, αλλά

κυρίως, µεταξύ άλλων και σ’ αυτόν τον τοµέα, ως χρήστη82 ή καταναλωτή του

πολιτισµού, στον οποίο έχει δικαίωµα και ο οποίος συντελεί σε ακόµη πληρέστερη

ποιότητα ζωής, καθώς και σε ατοµική και κοινωνική ολοκλήρωση (µεταξύ άλλων και

ως βίωµα, γνώση, απόλαυση)83.

81 Θ. Μποχώτης, Εκπαιδευτικό Υλικό στο θέµα «Πολιτιστική Πολιτική», Εθνική Σχολή ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης, Απρ.2002. 82 Καλλιόπη Σπανού, ∆ιοίκηση, Πολίτες και ∆ηµοκρατία, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2000. 83 Βλ. επίσης: Ο πολιτισµός ως κλάδος της οικονοµικής δραστηριότητας, Κ.Ε.Π.Ε., Αθήνα 2000.



6.Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝ. ΚΑΚ. ΘΡΑΚΗ ΜΕΣΩ

ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑÏΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Ένας τρόπος προσέγγισης του ζητήµατος της πολιτιστικής ανάπτυξης στην

περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης αποτελεί η παρατήρησή του µέσα

από τα ενταγµένα έργα ανά κατηγορία ενέργειας που συγχρηµατοδοτούνται από την

Ευρωπαϊκή Ένωση στους νοµούς ∆ράµας, Καβάλας, Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου της

περιφέρειας, συµπεριλαµβανοµένου και του γειτονικού νοµού Σερρών.

Οι αρχές που διέπουν την πολιτιστική ανάπτυξη στην περιφέρεια Ανατολικής

Μακεδονίας Θράκης, όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, περιγράφονται µε µεγαλύτερη

σαφήνεια στο τοµεακό Πρόγραµµα για τον πολιτισµό, όπου και ενέχουν γενική ισχύ.

Τα ενταγµένα έργα ανά κατηγορία ενέργειας, ως εφαρµογές των αρχών

αυτών, περιλαµβάνονται τόσο στο επιχειρησιακό πρόγραµµα «Πολιτισµός» όσο και

στα λοιπά επιχειρησιακά προγράµµατα, καθώς και στο ΠΕΠ Ανατολικής Μακεδονίας

Θράκης ή στις Κοινοτικές Πρωτοβουλίες, όπως γίνεται η προσπάθεια να διαφανεί

κατωτέρω:

6.1. Γενικοί και ειδικοί στόχοι, άξονες προτεραιότητας που προβλέπονται στο

Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός»:

Γενικοί στόχοι

-Ισόρροπη διαρθρωτική παρέµβαση στους τοµείς της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς

και του Σύγχρονου Πολιτισµού.

-Άρση των περιφερειακών ανισοτήτων σε όρους τόσο προσφοράς όσο και

ζήτησης πολιτιστικών αγαθών και υπηρεσιών, λαµβανοµένων υπόψη των ιδιαίτερων

χαρακτηριστικών και αναγκών έκαστης Περιφέρειας ή/ και έκαστης περιοχής.

Ειδικοί στόχοι:

-Αναβάθµιση και εκσυγχρονισµός της πολιτιστικής προσφοράς.

-Τόνωση της πολιτιστικής ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών.

-Ενίσχυση της πολιτιστικής υποδοµής.

-Ποιοτική αναβάθµιση των παρεχοµένων υπηρεσιών, µε έµφαση στις υπηρεσίες

ενηµέρωσης και πληροφόρησης.



Άξονες προτεραιότητας

1.Προστασία και Ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς (προτεραιότητας 1)

Μέτρο 1.1 Αναβάθµιση της υφιστάµενης και δηµιουργία νέας Υποδοµής των

Μουσείων

Μέτρο 1.2 Προστασία και Ανάδειξη Μνηµείων, Συνόλων και Αρχαιολογικών

Χώρων

ΙΙ. Ανάπτυξη του σύγχρονου πολιτισµού

Μέτρο 2.1 Ενίσχυση υποδοµών και µεγάλων επικοινωνιακών γεγονότων

σύγχρονου πολιτισµού

Μέτρο 2.2 Ολοκλήρωση µητροπολιτικών συνεδριακών και πολιτιστικών κέντρων

Χρηµατοδοτικά µέσα στο Ε. Π. «Πολιτισµός», Μέτρο 1.1

Το συνολικό κόστος και τα συγκεκριµένα έργα ανταποκρίνονταν καταρχήν στα

καταχωρισµένα µέχρι 31.12.2003 στοιχεία στο Ο.Π.Σ. του Υπουργείου Οικονοµικών,

στην κατηγορία µουσεία84,τα οποία διορθώθηκαν στις 29.02.2004 στο ποσό των

212.258.276 Ευρώ (συνολικά 25 έργα).

Τα Μέτρα αυτά εξειδικεύονται και αναλύονται περαιτέρω:

6.1.1. Αναβάθµιση της υφιστάµενης και δηµιουργία νέας υποδοµής των

µουσείων85 ( Μέτρο 1.1 ).

Σύµφωνα µε το Μέτρο 1.1., ως προτεραιότητες του Μέτρου 1.1.

προβλέπονται:

-Η αναβάθµιση της κτιριακής υποδοµής µουσείων Εθνικής Εµβέλειας,

έµφαση στα υφιστάµενα και στα νέα µουσεία Εθνικής Εµβέλειας που είτε έχουν

ενταχθεί στο προηγούµενο Κ.Π.Σ. και έχουν προχωρήσει σε σηµαντικό βαθµό, είτε

84 Βλ.: www.mnec.gr Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, ενταγµένα έργα ανά κατηγορία ενέργειας, Ε. Π. Πολιτισµός 85 Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 2000 – 2006, Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός».



έχουν ολοκληρωθεί οι απαιτούµενες ενέργειες ωρίµανσης για την κατασκευή τους

(απαλλοτριώσεις, µελέτες κ.λ.π.).

-Η αναβάθµιση των µόνιµων και περιοδικών εκθέσεων των µουσείων της

παραπάνω κατηγορίας αλλά και των µουσείων που κατασκευάστηκαν και

εκσυγχρονίσθηκαν στα πλαίσια του Β’ Κ.Π.Σ. και χρήζουν περαιτέρω επεµβάσεων,

προκειµένου να ολοκληρώσουν τα εκθεσιακά τους προγράµµατα.

-Η ανάπτυξη των υπηρεσιών πληροφόρησης και εξυπηρέτησης του κοινού, η

δηµιουργία εκπαιδευτικών προγραµµάτων, διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων,

έµφαση στην υλοποίηση δράσεων ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σε

σχέση µε την πολιτιστική κληρονοµιά και γενικά στα µέτρα βελτίωσης της ποιότητας

των παρεχόµενων υπηρεσιών.

6.1.2. Στόχοι του Μέτρου 1.1.

Κτιριακές υποδοµές

Προβλέπεται επιφάνεια υφιστάµενων Μουσείων που εκσυγχρονίζονται ή

νέων Μουσείων που κατασκευάζονται: 80.000 m2 . Το µέτρο αναφέρεται στην

αναβάθµιση της κτιριακής και τεχνολογικής υποδοµής των ήδη υφιστάµενων

µουσείων, αλλά και στη δηµιουργία νέων, όπου αυτό είναι αναγκαίο. Ειδικότερα,

περιλαµβάνονται έργα και ενέργειες αναβάθµισης / δηµιουργίας µουσείων Εθνικής

Εµβέλειας, Περιφερειακών µουσείων, καθώς και µικρών συλλογών και εκθέσεων.

∆ιεθνής τάση

Αναγνωρίζεται γενικά η διεθνώς ανοδική µακροχρονίως τάση86 όσον αφορά

την επισκεψιµότητα των µουσείων87 και συλλογών, το ενδιαφέρον του κοινού στις

εκθέσεις και τα νοήµατά τους, ο ψυχαγωγικός και εκπαιδευτικός τους ρόλος. Ειδικά

τα µουσεία µπορούν να συνδράµουν στην οικονοµική και γενικότερη ευηµερία µιας 86 Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 2000 – 2006, Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός». 87 Για το 2003 ωστόσο σηµειώνεται ότι, σε γενικές γραµµές, οι επισκέπτες στα µουσεία του κόσµου ήταν λιγότεροι από το 2002, «εξαιτίας της παγκόσµιας οικονοµικής ύφεσης και της µείωσης του τουρισµού», όπως αναφέρεται σε µελέτη που δηµοσίευσε η εφηµερίδα «The Art Newspaper»(βλ. εφηµερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 03.02.2004). ∆ίνονται επίσης τα εξής στοιχεία: µόνο 190 από τις 286 πιο σηµαντικές εκθέσεις (σε σχέση µε το 2002 που ήταν 215) προσείλκυσαν πάνω από 1000 επισκέπτες ηµερησίως. Στις πιο δηµοφιλείς για το 2003 κατατάσσονται 2 εκθέσεις που διοργανώθηκαν από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης: «Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο δεξιοτέχνης», µε προσχέδια, σχέδια και µελέτες µάλιστα, και όχι µε ολοκληρωµένους πίνακες (6.800 επισκέπτες ανά ηµέρα, συνολικά περίπου 400.000), και ως δεύτερη η έκθεση του γερµανού φωτογράφου Τόµας Στρουθ (5.700 άτοµα ηµερησίως).Την µεγαλύτερη επισκεψιµότητα σηµείωσε η έκθεση των «Φαραώ» στο Palazzo Grassi της Βενετίας (Σεπτ.2002-Ιούλιος 2003, συνολικά 620.000 άτοµα).



περιοχής, στην ανάπτυξη των Περιφερειών και στη διασύνδεσή τους µε τα

Μητροπολιτικά Κέντρα, στην άρση του κοινωνικού αποκλεισµού και στην τόνωση

της απασχόλησης τόσο άµεσα όσο και έµµεσα µε την ανάπτυξη και διάθεση του

πολιτιστικού προϊόντος88.

Εγχώρια τάση

Στην Ελλάδα καταγράφθηκαν επισήµως 251 µουσεία και συλλογές89, όπου

όµως αφ’ ενός παρατηρούµε την ανισοµέρεια στην χωρική τους κατανοµή (λ.χ. 55

στην Αττική, 25 στην Κρήτη, ενώ µόνο 8 στην Ήπειρο, 5 στην Θεσσαλία ή 12 σε

ολόκληρη την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη), γεγονός που ασφαλώς δεν

ανταποκρίνεται στα ευρήµατα και το πολιτιστικό απόθεµα των µειονεκτικών

περιοχών90.

Με το πληθυσµιακό κριτήριο η περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης

αναλογικά δεν υπολείπεται µεν άλλων περιφερειών, θα έπρεπε όµως να της διατεθούν

ως συγκριτικό πλεονέκτηµα για την ανάπτυξή της ιδιαίτεροι πόροι για την πολιτιστική

της ανάπτυξη, λ.χ. η φιλοξενία στην περιφέρεια, και όχι µόνο στα µεγάλα αστικά κέντρα

της χώρας, σηµαντικών εκθέσεων ή η ίδρυση νέων µουσείων σύγχρονης τέχνης91 ή και

νέων τεχνολογιών, για τα οποία υπάρχει ιδιαίτερη ζήτηση πλέον στο κοινό και στα

οποία επίσης υστερεί η περιφέρεια, αλλά τοποθετώντας την έτσι αποφασιστικά πλέον

στον ελληνικό αλλά και διεθνή πολιτιστικό χάρτη. Η µετατροπή υφιστάµενων κτηρίων

(λ.χ. βιοµηχανικών, οχυρώσεων92 κ.ά.) θα µπορούσε να συνεισφέρει σ’ αυτό.

88 Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 2000 – 2006, Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός», Συµπλήρωµα Προγραµµατισµού. 89 Βλ.: www.culture.gr κόµβο «Οδυσσέας». 90 Βλ. λ.χ.: Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη, τόµοι 1-15 (ΥΠ.ΠΟ.-Τ.Α.Π.Α.-Αριστοτέλειο Παν/µιο Θες/νίκης), όπου και εργασίες δηµοσιεύσεων και µελετών για τους χώρους και τα µνηµεία. 91 Βλ. λ.χ. την εγκατάσταση µουσείου Guggenheim σύγχρονης τέχνης στο Μπιλµπάο της Ισπανίας. www.guggenheim-bilbao.es/ingles/home.htm - 11k - 2 Οκτ 2004 92 Όπως η µετατροπή φρουρίου στην πρωτεύουσα της νήσου Μαγιόρκα στην Ισπανία σε µουσείο σύγχρονης τέχνης.



Σύνολο µουσείων ανά περιφέρεια

0 10 20 30 40 50 60

ΑΝ.ΜΑΚΕ∆.ΘΡΑΚΗ

ΑΤΤΙΚΗ

ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ

∆ΥΤ. ΕΛΛΑ∆Α

∆ΥΤ. ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ

ΗΠΕΙΡΟΣ

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ

ΚΕΝΤΡ. ΜΑΚΕ∆ΟΜΙΑ

ΚΡΗΤΗ

ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ∆Α

Σειρά1

Αφ’ ετέρου την πλειονότητα αποτελούν αρχαιολογικά, βυζαντινά ή ιστορικά-

λαογραφικά µουσεία, ενώ σηµειώνεται το συνεχώς αυξανόµενο ενδιαφέρον του

κοινού για άλλα θεµατικά και διδακτικά αντικείµενα ή εκφάνσεις του πολιτισµού,

ακόµη και πολυθεµατικά µουσεία και συλλογές, για εικαστικά µουσεία ή φυσικών

επιστηµών και τεχνολογίας Εσωτερικό του Ιµαρέτ στην Κοµοτηνή: µουσείο και εργασρήριο συντήρησης εικόνων



ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ

0

5

10

15

20

25

30

αρχαιολογικά βυζαντινά

ιστρ.-λαογραφικά επιστηµών-τενολογίας

άλλα

Έτσι βλέπαµε τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του’90 µια πτωτική τάση

στην επισκεψιµότητα των ελληνικών µουσείων (στοιχεία από τα σηµαντικότερα

Ελληνικά Μουσεία για την περίοδο 1994-1999), όπου ο µέσος ετήσιος αριθµός

επισκεπτών κυµαίνονταν στα 2,1 εκ., αν και ο αριθµός µόνο των αλλοδαπών

επισκεπτών που επιλέγουν την χώρα µας ως προορισµό διακοπών τους είναι

πολλαπλάσιος, ενώ δεν παρουσιάζεται εξαιρετικά ανεπτυγµένο το ενδιαφέρον του

ελληνικού κοινού για το αντικείµενο µουσείων και συλλογών, µε αισιόδοξα

µηνύµατα πάντως για εκθέσεις όπως «Από τον Θεοτοκόπουλο έως τον Σεζάν» στην

Εθνική Πινακοθήκη κ.α.

Επισκέπτες µουσείων: 1993-2002

0500.000

1.000.0001.500.0002.000.0002.500.0003.000.000

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

επισκέπτες

Εθνική Στατιστική Υπηρεσία



Επιπλέον, σχεδόν το ήµισυ του συνόλου των επισκεπτών προσελκύεται από 6

µόνο µουσεία της χώρας93, το οποίο δηµιουργεί συχνά πιέσεις προς αυτά, αφήνοντας

έτσι περιθώρια για µια πιο ισόρροπη χωρική κατανοµή του κοινού στις διάφορες

περιφέρειες και προοπτικές ανάπτυξής τους.

Εκσυγχρονισµός µουσείων

Προσαρµογή στις απαιτήσεις του κοινού

Αντιµετώπιση αυτής της κατάστασης απαιτεί προσαρµογή των µουσείων και

συλλογών µας στις απαιτήσεις και ανάγκες του πολυσχιδούς κοινού µε την

αναβάθµιση των υποδοµών των µουσείων και συλλογών (παρεµβάσεις κτιριακής και

υλικοτεχνικής υποδοµής που να εξυπηρετούν σύνθετες λειτουργίες, όπως έρευνα,

µελέτη, προβολή εκθεµάτων τους) καθώς και την βελτίωση των προσφερόµενων από

αυτά υπηρεσιών προς την επιστηµονική κοινότητα και προς το κοινό τους94.

Χρήσιµο προς αυτή την κατεύθυνση είναι95:

-Η εφαρµογή µιας νέας µουσειολογικής προσέγγισης.

-Η αναβάθµιση της συνολικής λειτουργίας των µουσείων.

-Η «διαφάνεια» των µουσείων.

-Η λειτουργία των µουσείων ως πόλοι πολιτιστικής ανάπτυξης.

-Η ανάπτυξη υπηρεσιών προς το κοινό.

-Σύγχρονες ανέσεις µέσα στις αίθουσες.

-Ενηµέρωση κοινού.

-Τόνωση της ζήτησης.

Βλέπουµε λοιπόν µια σαφή αναντιστοιχία ανάµεσα στο τεράστιο πολιτιστικό

απόθεµα που έχει συσσωρευτεί στις αποθήκες και προθήκες των µουσείων και στο

ποσοτικό και ποιοτικό επίπεδο των παρεχόµενων υπηρεσιών, των αναγκών για

πληροφόρηση, εξυπηρέτηση, προσαρµογή στη νέα αντίληψη για λειτουργία ενός

σύγχρονου µουσείου κ.λ.π.

93 Βλ. Πολιτιστικές Στατιστικές [ µουσεία & αρχαιολογικοί χώροι ], σ.4, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Αθήνα 2003. 94 Βλ. λ.χ. παράδειγµα επιτυχούς διαχείρισης από τον διεθνή χώρο (Μουσείο Τέχνης του Αµβούργου) στην εφηµερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 07.03.2004, σ.5. 95 Λ.χ.: ∆ηµ. Κωνστάντιος, Η Πόλη, το Μουσείο, το Μνηµείο, 2003, σ.119-123.



Υφιστάµενα µουσεία:στόχοι

Αναφορικά µε τα υφιστάµενα µουσεία προβλέπεται, σύµφωνα µε το Μέτρο

1.1., ενδεικτικά, η ανακαίνιση ή / και επέκταση κτιριακών υποδοµών,

συµπεριλαµβανοµένης και της διαµόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου, η

εγκατάσταση ή / και αναβάθµιση βασικού εξοπλισµού λειτουργίας καθώς και Η/Μ

εξοπλισµού, την εγκατάσταση ή / και αναβάθµιση ειδικού εκθεσιακού,

επιστηµονικού, εργαστηριακού και λοιπού εξοπλισµού των µουσείων, και γενικότερα

της υλικοτεχνικής τους υποδοµής που συντελεί στην βελτίωση όλων των κύριων

λειτουργιών τους. Σχεδιάζονται έργα - ενέργειες που έχουν ως αντικείµενο να

καταστήσουν τα µουσεία πιο προσιτά και ελκυστικά για το ευρύ κοινό, όπως είναι

ενδεικτικά, η επανέκθεση των µόνιµων συλλογών τους, η διοργάνωση περιοδικών

εκθέσεων, εκπαιδευτικών προγραµµάτων, η παραγωγή και διάθεση πολιτιστικών

προïόντων και πληροφοριακού υλικού, η υλοποίηση παράλληλων εκδηλώσεων .

Νέα µουσεία:στόχοι

Αναφορικά µε τα νέα µουσεία που προβλέπεται να δηµιουργηθούν,

περιλαµβάνονται έργα – ενέργειες, για την κατασκευή και εξοπλισµό του κτιρίου,

καθώς και τη δηµιουργία της έκθεσης, προκειµένου τα νέα µουσεία να είναι

λειτουργικά και να εξασφαλισθεί ο σύνθετος πολιτιστικός, εκπαιδευτικός και

κοινωνικός τους ρόλος, σύµφωνα µε τις νέες αντιλήψεις του 21ου αιώνα.

Προβλέπεται η διοργάνωση εκθέσεων διεθνούς σηµασίας, µε εκθέµατα από άλλα

µουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, ώστε να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες και οι

δυνατότητες που προσφέρονται από την Πολιτιστική Ολυµπιάδα, τους Ολυµπιακούς

Αγώνες του 2004, καθώς και από την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης –

Πάτρα 2006.

Ακόµη, θα περιληφθούν άλλες ενέργειες για υλοποίηση των στόχων του Μέτρου

1.196

Ειδικές δράσεις όπως η οργάνωση και πραγµατοποίηση περιοδικών εκθέσεων, η

παραγωγή και διάδοση πληροφοριακού υλικού, η ενίσχυση της παραγωγής και

διανοµής αντιγράφων, καινοτοµικών πολιτιστικών προïόντων και πωλητέων ειδών, 96 Θα µπορούσε κανείς να προσθέσει την αναγκαιότητα της ρητής αναφοράς στην αντισεισµικότητα των κτιριακών κατασκευών, τόσο των νέων όσο και των υφιστάµενων µουσείων, αλλά και στον τρόπο φύλαξης και έκθεσης των ποικίλων µουσειακών αντικειµένων, µε παράδειγµα λ.χ. την πρόνοια στα µουσεία της Ν. Ιταλίας, η οποία αποτελεί επίσης ιδιαίτερα σεισµογενή ζώνη.



καθώς και η δηµιουργία και ενίσχυση διακρατικών δικτύων συνεργασίας και

ανταλλαγών

( Μέτρο 1.1 ).

Βελτίωση των προσφερόµενων από αυτά υπηρεσιών και προïόντων

( Μέτρο 1.1 ). Επιδιώκεται η αναβάθµιση των προσφερόµενων υπηρεσιών για

ανάδειξη της εκπαιδευτικής τους διάστασης, την ένταξή τους στην καθηµερινή

πολιτιστική ζωή του τόπου, η βελτίωση της επικοινωνιακής τους πολιτικής, η

προώθηση δικτύων διεθνούς συνεργασίας και ανταλλαγών, η προώθηση δικτύου

παραγωγής και διακίνησης πιστοποιηµένων αντιγράφων και πωλητέων ειδών υψηλής

ποιότητας, κ.λπ. Επίσης προβλέπονται ενέργειες «οριζόντιας» υποστήριξης της

λειτουργίας των Μουσείων, όπως είναι η δηµιουργία και η ανάπτυξη δικτύου

αρχαιολογικών αποθηκών και δικτύου κέντρων συντήρησης.

Εισπράξεις µουσείων

Ενέργειες αναβάθµισης των παρεχόµενων υπηρεσιών, όπως είναι η

δηµιουργία σύγχρονων και ελκυστικών χώρων εξυπηρέτησης του κοινού, η

παραγωγή και διάθεση πολιτιστικών προïόντων και πληροφοριακού υλικού, λ.χ.

ηλεκτρονική πληροφόρηση (cd-rom, info-kiosques κ.λ.π.), εκδόσεις, χάρτες και λοιπά

πωλητέα είδη (αντίγραφα κ.λ.π.), αλλά και απλές υπηρεσίες εξυπηρέτησης όπως

αναψυκτήρια, σηµεία στάσης θέασης κ.α. . Παράλληλα, θα προωθηθεί η έρευνα, η

τεχνολογία, η χρήση νέων υλικών και τεχνικών στην αρχαιολογία, κλπ. Επίσης, θα

περιληφθούν άλλες ενέργειες για την υλοποίηση των στόχων του Μέτρου 1.2.

Υλοποίηση Μέτρου 1.1.

Κατά την τρίτη προγραµµατική περίοδο 2000-2006, στα πλαίσια του

µουσειολογικού προγράµµατος του κράτους ανεγέρθησαν, επισκευάσθηκαν ή

ανακαινίσθηκαν 30 µουσεία (ορισµένα βρίσκονται στο στάδιο της αποπεράτωσης)97.

97 Ενδιάµεση έκθεση αξιολόγησης Ε.Π. «Πολιτισµός», Νοέµβριος 2003, σ.59, [κατόπιν επερώτησης του γράφοντος στην ∆ιαχειριστική Αρχή του Ε.Π. «Πολιτισµός» και στην υπεύθυνη κα Γερούση].



6.1.3. Προστασία και ανάδειξη µνηµείων, συνόλων και αρχαιολογικών χώρων

(Μέτρο 1.2).

Αξίζει να σηµειωθεί ότι στον κόµβο «Οδυσσέα» του ΥΠ.ΠΟ. έχουν

καταχωρηθεί επισήµως 467 αρχαιολογικοί χώροι, ενώ στην πραγµατικότητα είναι

πολύ περισσότεροι98. Ως οργανωµένες και επισκέψιµες µονάδες (όπου απαιτείται

εισιτήριο για την είσοδο των επισκεπτών) λειτουργούν 70 αρχαιολογικοί χώροι, ενώ

οι υπόλοιποι τελούν ουσιαστικά αναξιοποίητοι από πολιτιστική και τουριστική

άποψη. Στο σύνολο των αρχαιολογικών χώρων κατά την περίοδο 1992-2000

καταγράφηκαν ως µέσος όρος ανά έτος περ. 6 εκατ. επισκέπτες, ενώ το 74% των

εισιτηρίων προέρχονταν από τους 28 σηµαντικότερους από άποψη επισκεψιµότητας

αρχαιολογικούς χώρους και µνηµεία99. Τα ποσοστά κρίνονται ως ικανοποιητικά,

αλλά επιδιώκεται από το ΥΠ.ΠΟ. περαιτέρω αύξηση της επισκεψιµότητας και

παράλληλα η λήψη των απαραίτητων µέτρων ασφάλειας για χώρους και µνηµεία, ενώ

θα πρόσθετε κανείς ότι παρίσταται ανάγκη πιο αρµονικής ανάπτυξης και κατανοµής

των επισκεπτών στους αρχαιολογικούς χώρους και µνηµεία όλης της επικράτειας.

Προστασία και ανάδειξη ιδιωτικών µνηµείων ( Μέτρο 1.2 ).

Έργα – ενέργειες για την προστασία και ανάδειξη ιδιωτικών µνηµείων, µε

στόχο την απόδοση σ’ αυτά πολιτιστικής χρήσης .

Υλοποίηση Μέτρου 1.2.

Η απορροφητικότητα του Μέτρου 1.2 κατά τις 30.06.2003 ανέρχεται σε

44,94 %100, ενώ επισηµαίνεται ότι η καλή επίδοση στο µέτρο αυτό οφείλεται τόσο

στη µεγάλη ζήτηση για το είδος των έργων που εντάσσονται στο Μ.1, λόγω

συσσωρευµένων αναγκών και στενότητας πόρων κατά το παρελθόν, όσο και στην

αποτελεσµατική προετοιµασία ένταξης και υλοποίησης, κυρίως στο εξαιρετικά

σύνθετου χαρακτήρα έργα της αυτεπιστασίας.

98 Βλ. λ.χ. στο Παράρτηµα: Αρχείο Μνηµείων, ∆ιαρκής Κατάλογος των Κηρυγµένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνηµείων της Ελλάδας (νοµοί Αν. Μακ.Θρ. και ν. Σερρών)[κατόπιν προσωπικής επικοινωνίας του γράφοντα µε τη ∆/νση Αρχείων και ∆ηµοσιευµάτων - Τµήµα Αρχείου Μνηµείων]. 99 Στοιχεία του Τ.Α.Π.Α. 100 Ενδιάµεση έκθεση αξιολόγησης Ε.Π. «Πολιτισµός», Νοέµβριος 2003, σ.116, σ.118.



6.2. Μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι, σύνολα και µνηµεία στην περιφέρεια

Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης.

Καταρχήν µας παρουσιάζεται µία πιο συγκεκριµένη εικόνα για την

επισκεψιµότητα των µουσείων στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης

από τα εξής µόνο µουσεία :

Νοµός Έβρου

-της Σαµοθράκης


-της Θάσου

-της Καβάλας

-των Φιλίππων

Νοµός Σερρών

-της Αµφίπολης101


-της ∆ράµας


-της Κοµοτηνής

Πρόκειται για τα µουσεία για τα οποία απαιτείται αντίτιµο εισιτηρίου, ενώ ο

πραγµατικός αριθµός των επισκεπτών είναι µεγαλύτερος της εικόνας που

παρέχεται, είτε λόγω των κατηγοριών των επισκεπτών που δικαιούνται ελεύθερη

είσοδο σ’ αυτά102, είτε διότι στα υπόλοιπα µουσεία δεν απαιτείται καµίας µορφής

101 Το µουσείο της Αµφίπολης υπάγεται από κοινού µε τα µουσεία της Καβάλας, της Θάσου και των Φιλίππων στην ΙΗ’ ΕΠΚΑ (Εφορεία Προιïστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων), ενώ τα µουσεία της Σαµοθράκης και της Κοµοτηνήςστην ΙΘ’ ΕΠΚΑ. Το µουσείο της ∆ράµας υπάγεται επίσης στην ΙΗ’ ΕΠΚΑ, για το οποίο παρέχονται στοιχεία από το 2000 κ.ε., µιας και εγκαινιάσθηκε το ∆εκέµβριο του 1999. 102 Κατόπιν προσωπικής επικοινωνίας του γράφοντος µε το Τµήµα Στατιστικών που Πολιτιστικού Τοµέα και Αθλητισµού (της Στατιστικής Υπηρεσίας) στο ΥΠ.ΠΟ. και τον ∆/ντή κ. Μηνά Ζώγα.



εισιτήριο ή απλώς στην Στατιστική Υπηρεσία103 δεν υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία

που να παρέχονται σ’ αυτήν από τους αρχαιολογικούς χώρους, τα µουσεία ή τις

τοπικές Εφορείες Αρχαιοτήτων. Η σύγκριση των στοιχείων µ’ αυτά που παρατίθενται

ανωτέρω µας δείχνει καταρχήν ότι, µελλοντικά τουλάχιστον και όταν δηµιουργηθούν οι

κατάλληλες προϋποθέσεις υποδοµών και µεγαλύτερης ελκυστικότητάς τους,

περισσότερα µουσεία θα µπορούν να ενταχθούν σε οργανωµένη µορφή εισόδου µε

εισιτήριο. Τα αρχαιολογικά µουσεία του Λιµένα της Θάσου και των Φιλίππων από το

1998 τουλάχιστον παραµένουν κλειστά λόγω εργασιών συντήρησης και

ανακατασκευής. Εργασίες συντήρησης και επέκτασης γνώρισε και το σηµαντικό

περιφερειακό µουσείο της Καβάλας (έργο που εντάχθηκε στο Β’ ΚΠΣ).

Αρχαιολογικό Μουσείο Κοµοτηνής

Βλ. λ.χ. επίσης : Κοινή Υπουργική Απόφαση Υπουργών Πολιτισµού και Οικονοµίας και Οικονοµικών σχετικά µε το δικαίωµα εισόδου σε µεµονωµένα Μνηµεία, οργανωµένους Αρχαιολογικούς Χώρους, Ιστορικούς Τόπους και Μουσεία που ανήκουν στο ∆ηµόσιο. Αθήνα 29-12-2003. 103 www.statistics.gr



1998 1999 2000 2001 2002 2003

Σαµοθράκης 8.873 9.788 10.382 9.133 8.932 7.956

Θάσου 0 0 0 0 0 0

Καβάλας 2.112 1.841 1.788 1.652 3.875 3.365

Φιλίππων 0 0 0 0 0 0

Αµφίπολης 4.009 3.277 4.193 3.289 6.935 11.731

∆ράµας 0 0 599 624 2.256 1.846

Κοµοτηνής 0 0 0 0 0 0 Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία.

Εισιτήρια επισκεπτών µουσείων σε ΑΜΘ

02.000

4.0006.0008.000

10.000

12.00014.000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

ΣαµοθράκηςΚαβάλαςΑµφίπολης∆ράµας

Από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία δίνονται στοιχεία για την

επισκεψιµότητα τριών µόνο οργανωµένων αρχαιολογικών χώρων της περιφέρειας

Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης: της Μεσηµβρίας Ζώνης και του Ιερού των

Μεγάλων Θεών στην Σαµοθράκη που βρίσκονται στον νοµό Έβρου104 και του

αρχαιολογικού χώρου των Φιλίππων105 στο νοµό Καβάλας.

104 Υπάγονται στην ΙΘ’ ΕΠΚΑ. 105 Υπάγεται στην ΙΗ’ ΕΠΚΑ.



Ιερό Μεγάλων Θεών Σαµοθράκης

Μεσηµβρία

Ζώνη Φιλίππων

1998 8.802 476 22.900

1999 9.087 386 11.950

2000 9.855 523 10.900

2001 9.481 627 30.038

2002 6.350 4.004 33.500

2003 5.940 2.881 27.800 Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία.

Εισιτήρια επισκεπτών αρχαιολογικών χώρων ΑΜΘ

05.000

10.00015.00020.00025.00030.00035.00040.000

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Ιερό ΜεγάλωνΘεώνΣαµοθράκηςΜεσηµβρίαΖώνη

Φιλίππων

Ο αριθµός των εισιτηρίων και εδώ είναι µεγαλύτερος των στοιχείων που

αναφέρονται, γιατί καταρχήν δεν περιλαµβάνονται αυτά της ελευθέρας εισόδου,

τόσο στους τρεις αρχαιολογικούς χώρους για τους οποίους απαιτείται αντίτιµο

εισόδου, όσο και για τους υπόλοιπους οργανωµένους αρχαιολογικούς χώρους όπου η

είσοδος γενικά είναι ελεύθερη και για τους οποίους δεν διατίθενται στοιχεία για τον

αριθµό των επισκεπτών. ∆ιαφαίνεται έτσι το περιθώριο που υπάρχει για ένταξη

περισσότερων οργανωµένων αρχαιολογικών χώρων στην προσπάθεια περαιτέρω

ανάδειξής τους και προώθησης της ελκυστικότητάς τους, λ.χ. τα Άβδηρα ή η αρχαία

Μαρώνεια, για την προσέλκυση επισκεπτών και την αξιοποίησή τους από την τοπική

κοινωνία106. Άλλωστε η µη ύπαρξη αντιτίµου σε πολλούς αρχαιολογικούς χώρους και

µουσεία δύναται να είναι και συγκριτικό ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα για την ανάπτυξη

106 Βλ. ανωτέρω χώρους που προτάθηκαν από µελέτες για την περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης.



τόσο του τουρισµού και της µειονεκτικής περιφέρειας εν γένει, όσο και ως κίνητρο

ώστε να γνωρίσουν γηγενείς και µη το πολιτιστικό απόθεµα της περιοχής και να έρθουν

µε µεγαλύτερη άνεση σε επαφή και να βιώσουν την ιστορία τους. Μπορούν ωστόσο να

συνεισφέρουν µέσω λ.χ. πωλητηρίων και άλλων συναφών υπηρεσιών προς τους

επισκέπτες στα έσοδα και του ΤΑΠΑ (τα οποία στη συνέχεια δύναται να

ανακατανεµηθούν) ή της οικονοµίας της περιοχής, αν και οι χώροι καθ’ αυτοί θα

διατηρούν εν πολλοίς το δηµόσιο χαρακτήρα της ελεύθερης πρόσβασης και

απόλαυσής τους, το διδακτικό χαρακτήρα στον οποίο αποσκοπούν. ∆ίνεται επιπλέον

η εντύπωση ότι οι τρεις εν λόγω αρχαιολογικοί χώροι λειτουργούν εν πολλοίς ως σήµα

κατατεθέν και ενέχουν συµβολικό χαρακτήρα για την ταυτότητα της περιφέρεια, ενώ

παρακινούν τους δυνητικούς επισκέπτες στο να γνωρίσουν και τα υπόλοιπα στοιχεία

πολιτισµού της περιοχής (βλ. λ.χ. το πολιτιστικό απόθεµα ανά νοµούς, ανωτέρω).

Αποτελούν άλλωστε µνηµεία της παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς, όπως ο

αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων. Μερικοί αρχαιολογικοί χώροι µάλιστα, όπως

ιδίως των Φιλίππων ή της Αµφίπολης εντάσσονται όλο και περισσότερο, µε ήπιο

τρόπο, στη σύγχρονη κοινωνική ζωή και τους αποδίδεται νέα χρήση, όπως λ.χ. οι

εκδηλώσεις στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων, τα εκπαιδευτικά προγράµµατα µέσα σ’

αυτούς κ.ά.

Ενταγµένα έργα ανά κατηγορία ενέργειας: µουσεία.

Έργα που αφορούν την µουσειακή υποδοµή στην περιφέρεια ΑΜΘ,

ενταγµένα όµως στο ΠΕΠ ΑΜΘ:

ΜΟΥΣΕΙΑ

∆ΡΑΣΕΙΣ ΠΟΣΟ (ευρώ)

Νέα µόνιµη έκθεση αρχαιολογικού µουσείου

Θάσου

1,027,186

Αποπεράτωση µουσείου βυζαντινής

εκκλησιαστικής τέχνης και διαµόρφωση

περιβάλλοντος χώρου στην Ι. Μ. Παναγίας

Αρχαγγελιώτισας Ξάνθης

586,941



6.3. Περιθώρια βελτίωσης

Επισηµαίνεται και εδώ:

- Η αναντιστοιχία ανάµεσα στο τεράστιο πολιτιστικό απόθεµα που

δηµιουργήθηκε από τα ανασκαφικά έργα αφ’ ενός, και αφ’ ετέρου στο χαµηλό

ποσοτικό και ποιοτικό επίπεδο αξιοποίησης και ορθολογικής διαχείρισής τους.

- Επίσης επισηµαίνεται η έλλειψη βασικών υπηρεσιών προς τους επισκέπτες

(υπηρεσίες πληροφόρησης, εξυπηρέτησης κ.λ.π.), ενώ βλέπουµε τέτοιου είδους

ανάγκες και ελλείψεις ακόµη και σε γνωστά και προβεβληµένα µνηµεία.

-Επιτακτική καθίσταται επίσης η προστασία και ανάδειξη των

σηµαντικότερων αρχαιολογικών χώρων και µνηµείων της Ελλάδας που

αναγνωρίσθηκαν ως µνηµεία παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς.

-Το απαραίτητο ανάπτυξης εκπαιδευτικών προγραµµάτων σε µεγάλο αριθµό

αρχαιολογικών χώρων και µνηµείων, καθώς και η προβολή τους µέσα από τον κόµβο

«Οδυσσέα» του ΥΠ.ΠΟ.

-Η αναγκαιότητα της ενηµέρωσης-ευαισθητοποίησης του κοινού σε θέµατα

προστασίας και διατήρησης της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

-Η επίδραση στη συνείδηση του κοινού και στη διαµόρφωση της πολιτιστικής

του ταυτότητας µε το να καταστούν τα µνηµεία και οι αρχαιολογικοί χώροι σύµβολα

της ιστορικής µνήµης και τοπόσηµα µέσα στο σύγχρονο αστικό, περιαστικό και

αγροτικό περιβάλλον.

-Η προβολή και η βελτίωση της ελκυστικότητάς τους θα συνέβαλε στην

αξιοποίηση της παιδευτικής τους διάστασης.

-Η ανάπτυξη δικτύου οργανωµένων και επισκέψιµων χώρων και η

ταυτόχρονη διασπορά και αποσυµφόρηση των κεντρικών χώρων ή αντιµετώπιση

της εποχικότητας107 της κίνησης

Ενδεικτικά, προβλέπονται η συντήρηση, στερέωση και αναστήλωση

µνηµείων, συνόλων και αρχαιολογικών χώρων, η δηµιουργία δικτύων – διαδροµών

µνηµείων, αρχαιολογικών χώρων και µουσείων, η ανακαίνιση υπαρχόντων µνηµείων,

ενδεχόµενα και η επέκτασή τους και η κατασκευή προσθηκών, καθώς και η

εγκατάσταση του απαραίτητου εξοπλισµού, µε στόχο την επαναλειτουργία τους και

107Βλ.Πολιτιστικές Στατιστικές [ µουσεία & αρχαιολογικοί χώροι ], σ.6, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Αθήνα 2003.



την ανάπτυξη σ’ αυτά σύγχρονων πολιτιστικών δραστηριοτήτων, όπως

προαναφέρθηκε.

6.4. Ειδικό καθεστώς αυτεπιστασίας ορισµένων έργων

Ένα ειδικό καθεστώς αυτεπιστασίας διέπει ορισµένους αρχαιολογικούς

χώρους και µνηµεία µεγάλης πολιτισµικής, παιδευτικής, κοινωνικής σπουδαιότητας,

µε σαφή αναπτυξιακή διάσταση108, τα οποία εκτελούνται άµεσα από τις υπηρεσίες

του ΥΠ.ΠΟ. και παρουσίασαν υψηλή εκταµίευση των προβλεπόµενων κονδυλίων. Η

εκτέλεση των έργων αυτών υπάγεται σε ξεχωριστό Νοµικό Πρόσωπο Ιδιωτικού

∆ικαίου, το Ταµείο ∆ιαχείρισης Πιστώσεων για την εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων

(Τ.∆.Π.Ε.Α.Ε.) το οποίο διοικείται από διεπιστηµονικό Συµβούλιο, καθώς και από

Ειδικές Επιτροπές για κάθε έργο. Όπως κρίνεται, η διαφάνεια και η ευελιξία της

διαχείρισης µε το διοικητικό σχήµα που επιλέχθηκε συνέβαλλε ασφαλώς στην καλή

απορροφητικότητα αυτής της κατηγορίας των ενταγµένων έργων.

Μοναδικό για την περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, µεταξύ

των 26 έργων σ’ όλη την χώρα της κατηγορίας αυτής, αποτελεί

-η Ανάδειξη του Αρχαίου Θεάτρου Φιλίππων.

Όπως αναφέρεται σχετικά109, στόχοι του έργου είναι:

-η αποκάλυψη, συντήρηση, αποκατάσταση – αναστήλωση και ανάδειξη του

ίδιου του µνηµείου,

-η ανάδειξη του περιβάλλοντος χώρου,

-η αντιµετώπιση των προβληµάτων της λειτουργίας του ως επισκέψιµου

µνηµείου ,

ενώ οι βασικές αρχές που διέπουν τις επεµβάσεις είναι:

-ο σεβασµός της αυθεντικότητας του µνηµείου και των ιστορικών του

φάσεων,

-η ανάδειξη των ιστορικών αξιών και του διδακτικού χαρακτήρα του,

-η αποκατάσταση της αναγνωσιµότητάς του.

108 Βλ.: Αρχαιολογικά Έργα εκτελούµενα από Επιστηµονικές Επιτροπές του Υπουργείου Πολιτισµού, Αθήνα 2003. 109 Αρχαιολογικά Έργα εκτελούµενα από Επιστηµονικές Επιτροπές του Υπουργείου Πολιτισµού, Αθήνα 2003, σ.48-49.



6.5. Θετικές επιπτώσεις110

-∆ιεθνή προβολή και αναγνώριση της χώρας.

-Αύξηση της επισκεψιµότητας των µουσείων, µνηµείων και αρχαιολογικών

χώρων.

-Βελτίωση της ανάπτυξης και διάθεσης του πολιτιστικού προϊόντος.

-Ποιοτική αναβάθµιση των προσφερόµενων υπηρεσιών πολιτισµού και

αναψυχής111 στον τοµέα του τουρισµού112.

-Αύξηση της απασχόλησης κατά την φάση της κατασκευής και της

λειτουργίας των έργων, κατά την παροχή πολιτιστικών υπηρεσιών, καθώς και η

τόνωση της απασχόλησης σε µικροµεσαίες επιχειρήσεις που σχετίζονται µε τον

τουριστικό τοµέα, όπως και η παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικής πληροφόρησης.

-Ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής µε την προώθηση πολιτικής ίσων

ευκαιριών για την πρόσβαση στα πολιτιστικά αγαθά και τις υπηρεσίες, µε την

ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραµµάτων και επιµορφωτικών – ψυχαγωγικών

δραστηριοτήτων, µε υποστήριξη από έντυπα και εφαρµογές πληροφορικής.

- Ανάπτυξη της διεπιστηµονικής συνεργασίας και η προώθηση της έρευνας

και της τεχνολογίας, η ανάπτυξη της καινοτοµίας και η διεπιστηµονική συνεργασία.

-Προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.

-Αξιόπιστη παρουσίαση, προβολή και κατανόηση του Ελληνικού Πολιτισµού.

Επίσης επισηµαίνεται, και αναφορικά µε την περιφέρεια Ανατολικής

Μακεδονίας Θράκης, ο χαρακτήρας της περιφερειακότητας των ενταγµένων έργων

στο Ε. Π. «Πολιτισµός», διότι σύµφωνα µε τα στοιχεία υλοποίησης έως το 2003 το

97,6% αφορά χωροθετηµένα έργα που διαχέονται στο σύνολο της επικράτειας, αν και

ένα σηµαντικό ποσοστό των κονδυλίων στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη, ενώ το

2,4% αφορά δράσεις εθνικής εµβέλειας113. Με την πρόοδο της υλοποίησης ωστόσο

110 Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης 2000 – 2006, Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός»,σελ.11 111 βλ. Φιλιώ Λαζανά, Εισαγωγή στον επαγγελµατικό τουρισµό, σελ.30, ‘Interbooks’2003. 112 Αύξηση του αριθµού επισκεπτών και του µέσου αριθµού διανυκτερεύσεων, µε την τόνωση της ειδικής αγοράς ενδιαφερόντων, λ.χ. πολιτιστικός τουρισµός, εκπαιδευτικά προγράµµατα κ.λπ., επίσης η αύξηση του αριθµού των τουριστών υψηλότερης εισοδηµατικής τάξης, καθώς και η επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου και άµβλυνση της εποχικότητας της τουριστικής κίνησης της χώρας. 113 Σύµφωνα µε στοιχεία του συναδέλφου Χρ.Κωτσάκου.



του Μέτρου για το νέο µουσείο της Ακρόπολης οι συσχετισµοί ενδέχεται να

αλλάξουν.

6.5.Αποτελέσµατα

A.Απασχόληση

Β. Χωρική διάσταση των έργων και των πόρων

Γ. Περιβάλλον

Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι ουδέτερες έως θετικές, ιδίως στην

περίπτωση των αρχαιολογικών χώρων.

∆. Ανταγωνιστικότητα

Οι επιπτώσεις και στη διεθνή ανταγωνιστικότητα θα φανούν καλύτερα µετά

την ολοκλήρωση και λειτουργία των έργων, ενώ ως παράδειγµα µπορεί να αναφερθεί

η περίπτωση της Αθήνας και τα θετικά σχόλια για την αλλαγή που συντελέστηκε.

Αρχαιολογικός χώρος Φιλίππων



6.7. Έργα της κατηγορίας αυτής που αναλογούν στην περιφέρεια ΑΜΘ,

ενταγµένα ωστόσο στο ΠΕΠ ΑΜΘ είναι τα εξής:

ΑΝΑΠΛΑΣΗ –ΑΝΑ∆ΕΙΞΗ –ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ

ΜΝΗΜΕΙΩΝ

Συντήρηση – στερέωση παράλιου τείχους Καβάλας 1,467,351

Προστασία, συντήρηση, ανάδειξη µεσαιωνικού υδραγωγείου Καβάλας

(Καµάρες), β’ φάση

1,173,880

Αποκατάσταση και ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου των Φιλίππων, β’ φάση 587,000

Συντήρηση –ανάπλαση –ανάδειξη αρχαιολογικού χώρου Αλυκής Θάσου 293,001

Αποκατάσταση δηµοτικής καπναποθήκης Καβάλας 2,655,520

Αρχαιολογικές εργασίες ανάπλασης και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων ν.

Ξάνθης –αρχαιολογικός χώρος Αβδήρων

733,675

Συντήρηση διατηρητέων κτηρίων

των οδών Ν. Πλαστήρα και Αγ. Γεωργίου Κοµοτηνής

1,215,211

Αρχαιολογικές εργασίες ανάπλασης και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων ν.

Ροδόπης –αρχαιολογικοί χώροι Μαρώνειας - Ισµάρου

1,173,000

Ανάδειξη, αναστήλωση , συντήρηση

κάστρου Πυθίου, β’ φάση (ν. Έβρου)

1,027,146

Αποκατάσταση καπνοµάγαζου (ν. Έβρου) 947,208

Αρχαιολογικές εργασίες ανάπλασης και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων

ν. Έβρου -αρχαιολογικός χώρος Μεσηµβρίας

733,675

Αρχαιολογικές εργασίες ανάπλασης και ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων

ν. Έβρου -αρχαιολογικοί χώροι Σαµοθράκης

1,027,146

Ανθίµειο εκκλησιαστικό πολιτιστικό κέντρο Αλεξανδρούπολης 1,417,500

Στερέωση, αποκατάσταση κεντρικής βόρειας πτέρυγας Ι. Μ. Τιµίου

Προδρόµου Σερρών

1,142,186

6.8. Παρατηρήσεις

-Ο τοµέας της προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονοµιάς, προς

το παρόν τουλάχιστον, έχει λιγότερα περιθώρια, αν και ασφαλώς υπάρχουν σε

αρκετούς τοµείς, για εναπόθεσή του στον ιδιωτικό τοµέα ή µερική συµµετοχή και

συµπληρωµατική δράση του τελευταίου ως προς αυτήν την κρατική αρµοδιότητα.



-Περιθώρια ενεργοποίησης, ιδίως στη διατήρηση και προστασία της

πολιτιστικής κληρονοµιάς, σε θέµατα διαχείρισης, έχει ιδίως η Τοπική Αυτοδιοίκηση.

-Επιτελικά και υποβοηθητικά προς αυτό µπορεί να λειτουργήσει η κεντρική

διοίκηση, σε θέµατα οργάνωσης, πολιτιστικής διαχείρισης, µεταφορά τεχνογνωσίας

και διευκόλυνση µε κάθε πρόσφορο µέσο προς αυτό.

-Προγραµµατισµός και ανάπτυξη νέων επαγγελµάτων και ειδικοτήτων (λ.χ.

µουσειολόγοι, µουσειοπαιδαγωγοί, κοινωνιολόγοι, εξειδίκευση στην πολιτιστική

διαχείριση, τεχνικοί, πολεοδόµοι, εξειδικευµένοι αρχιτέκτονες, πολιτικοί µηχανικοί,

συντηρητές, εξειδίκευση στη διοίκηση προσωπικού και διοίκηση επιχειρήσεων, στη

διαχείριση του περιβάλλοντος, στα ηλεκτρονικά µέσα προβολής της κληρονοµιάς

κ.ά.) σε συνεργασία µε το Υπουργείο Παιδείας και τα Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα όλων

των βαθµίδων- προσέλκυσή τους.

-Αξιολόγηση και µετεκπαίδευση του υπάρχοντος προσωπικού εντός του

ΥΠ.ΠΟ. και των αποκεντρωµένων-περιφερειακών υπηρεσιών του προς τους

επιθυµητούς τοµείς, λ.χ. του σύγχρονου πολιτισµού και της Κοινωνίας της

Πληροφορίας.

- Εισαγωγή νέων τεχνολογιών, της τηλεµατικής λ.χ. κατά την επαφή του

πολίτη µε τα πολιτιστικά αγαθά.

-Ευαισθητοποίηση και συµµετοχή του κοινού- των πολιτών στο έργο της

προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονοµιάς, όπως µε καµπάνιες, ένταξη

στα σχολικά προγράµµατα και γενικά σε κάθε είδους (εκ)παίδευση.

-Σταθεροποίηση και εξασφάλιση καταρχήν του τοµέα προστασίας και

ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονοµιάς (και εξαιτίας συνεχών κατασκευαστικών

έργων σ’ όλη την χώρα), κατόπιν ώθηση (µέσω αυτού του τοµέα) του σύγχρονου

πολιτισµού και της Κοινωνίας της Πληροφορίας, και ανάπτυξης αµφότερων

ωφελειών.

-Εισαγωγή σύγχρονων πρακτικών, όπως Προγραµµατισµός και ∆ιοίκηση

Έργου ή ∆ιοίκηση Ανθρώπινου ∆υναµικού στις Υπηρεσίες, ιδίως σ’ αυτές που

παρουσιάζουν έλλειµµα ή χαµηλή απορροφητικότητα.

-Αποτελεσµατικότερη συνεργασία όλων των εµπλεκόµενων στην υλοποίηση

των έργων φορέων, της ∆ιαχειριστικής Αρχής του Προγράµµατος, των τελικών

δικαιούχων, των Αρχών Πληρωµής και των Επιτροπών Παρακολούθησης,

αναγνώριση των λόγων και υποβοήθηση αυτών που υστερούν.



-∆ιενέργεια αυτοψιών από την ∆ιαχειριστική Αρχή και από τους

εµπλεκόµενους φορείς, παροχή αναγκαίας υποστήριξης.

-Απλοποίηση των διαδικασιών διαχείρισης των προς ένταξη ή των ήδη

ενταγµένων έργων για ταχύτερη απορρόφηση των κονδυλίων.

-Αποτελεσµατικότερος σχεδιασµός για ταχύτερη ωριµότητα µελετών των

προς ένταξη έργων και η ένταξη περισσότερων από αυτά στο σκέλος της

προχρηµατοδότησης.

-Εντός του τοµέα της προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής

κληρονοµιάς ισχυρότερη µέριµνα για τα µεσαιωνικά ή νεώτερα µνηµεία , καθώς και

για τον σύγχρονο πολιτισµό.

-Εύχρηστο, λειτουργικό και ενηµερωµένο εθνικό αρχείο µνηµείων.

-Σχεδιασµός για διάσωση και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονοµιάς σε

όλες τις περιφέρειες της χώρας, ένταξή τους σε δίκτυο διαδροµών, και ιδιαίτερα σ’

αυτές τις περιφέρειες που έχουν τοπικά πλεονεκτήµατα όσον αφορά το πολιτιστικό

απόθεµα, και που ως σήµερα έχει παραβλεφθεί.

-Ένταξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς στην κοινωνικο-οικονοµική ζωή κάθε

περιοχής.

-Σχεδιασµός που να περιλαµβάνει και όλες τις άλλες παραµέτρους, όπως

υποδοµές µεταφορών και συνδυασµός τους µε αυτές, ολοκληρωµένος χωροταξικός

σχεδιασµός που να περιλαµβάνει την πολιτιστική κληρονοµιά, ανάπτυξη ανθρώπινου

δυναµικού, τουριστικών εγκαταστάσεων, βιώσιµη διαχείρισης του περιβάλλοντος και

των πολιτιστικών στοιχείων.

-Αξιοποίηση της τεχνογνωσίας των Ξένων Αρχαιολογικών Σχολών, του

ιδιωτικού τοµέα, των ξένων πολιτιστικών οργανισµών, µικρών και µεγάλων, της

συνεργασίας µε την Κοινωνία των Πολιτών.

-Ένταξη στο διεθνές πολιτιστικό δίκτυο και αξιοποίηση των εµπειριών του

διεθνούς περιβάλλοντος.

-Ίσως αναγκαιότητα αναπτυξιακού πολιτιστικού νόµου, ή ισχυρότερη ένταξης

της πολιτιστικής πτυχής στον αναπτυξιακό νόµο.



6.9.Έργα πολιτισµού στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα.

Έργα που µέσω του πολιτισµού αποβλέπουν στην ανάπτυξη έχουν ενταχθεί,

όπως προαναφέρθηκε (βλ. πίνακες ανωτέρω), και στο ΠΕΠ Αν. Μακεδονίας- Θράκης,

γεγονός που επιβεβαιώνει και εδώ τον πολιτιστικό πλούτο της περιφέρειας αυτής, αλλά

βρίσκεται σε σχέση και µε την έντονη κατασκευαστική δραστηριότητα.

Το ίδιο ισχύει και για τις περιφέρειες ∆υτικής Ελλάδας και Πελοποννήσου, που

και αυτή συγκαταλέγεται, από κοινού µε την περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας –

Θράκης, στις φτωχότερες της Ελλάδας και οι οποίες αποβλέπουν κατά αυτόν τον τρόπο

στην ανάπτυξη. Είναι σαφές ότι περιθώρια προς τούτη την κατεύθυνση και µεγαλύτερες

προσπάθειες µελλοντικά θα µπορούσε να αναµένει κανείς και από την περιφέρεια της

Αν. Μακεδονίας – Θράκης, που παρουσιάζει µεν συγκριτικά πλεονεκτήµατα ως προς

το πολιτιστικό της απόθεµα, αλλά δεν κατέστη δυνατό προς το παρόν να αξιοποιηθούν.

Κατά τον µελλοντικό ιδίως σχεδιασµό για το ∆’ Κ.Π.Σ., στο οποίο θα

αναλάβουν ενεργητικότερο ρόλο τα ΠΕΠ και η χρηµατοδότηση µέσω αυτών, µεταξύ

άλλων και της πολιτιστικής πολιτικής (στα πλαίσια της ανάπτυξης, της

αποκέντρωσης και της τόνωσης της απασχόλησης), θα πρέπει να ληφθούν

σοβαρότερα υπόψη :

-Τα τοπικά πλεονεκτήµατα και τα πολιτιστικά αποθέµατα των περιοχών.

-Η ισόρροπη διασπορά στο χώρο και η βιώσιµη διαχείρισή τους.

-Εκπόνηση προγράµµατος ευαισθητοποίησης του κοινού, εκπαιδευτικά

προγράµµατα, ένταξη σε διεθνές δίκτυο.

-Η τόνωση της ζήτησης πολιτιστικών προϊόντων.

-Η συνέργια όλων των κρατικών (κάθε επιπέδου) και µη φορέων.

-Πιο ευέλικτα διοικητικά σχήµατα πολιτιστικής διαχείρισης και

αυτοχρηµατοδότησης.

-Ταυτόχρονη χρήση και άλλων χρηµατοδοτικών ευκαιριών, λ.χ. από τις

Κοινοτικές Πρωτοβουλίες.

-Σχεδιασµός πολιτικής προσωπικού αυξηµένων προσόντων, επιµόρφωσή του

στις νέες απαιτήσεις.

-Ανάπτυξη και κίνητρα για εξειδικευµένες επιχειρήσεις που θα αναλάβουν

έργα πολιτιστικής διαχείρισης.



-Συνδυασµός µε τον πολεοδοµικό και χωροταξικό σχεδιασµό και τα υπόλοιπα

τοµεακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα.

-Ευρύτερη χρήση Συστηµάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών κ.ά.

ΠΕΠ 2000-2006 : Έργα στον πολιτισµό

Ευρώ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Ανάπλαση-

ανάδειξη-

αποκατάσταση

αρχαιολογικών

χώρων

Ανάπλαση-

αξιοποίηση

περιοχής

Μουσεία

Σύνολο

ΗΠΕΙΡΟΣ 18.760.783 293.470 8.851.798 27.906.051

∆ΥΤ. ΕΛΛΑ∆Α 18.517.972 5.064.344 13.302.829 36.885.145

Β. ΑΙΓΑΙΟ 18.000.771 1.625.000 9.816.718 29.442.489

Ν. ΑΙΓΑΙΟ 25.351.936 9.271.704 7.945.147 42.568.787

∆ΥΤ. ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ 2.592.498 2.213.403 4.805.901

Κ. ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ 63.294.696 2.000.000 669.000 65.994.606

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 24.627.479 4.732.852 2.494.497 31.854.828

ΑΤΤΙΚΗ 23.963.964 5.390.463 43.784.303 73.138.730

ΚΡΗΤΗ 16.067.188 4.125.000 586.940 20.779.128

ΘΕΣΣΑΛΙΑ 14.233.138 3.277.671 1.983.747 19.494.556

ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 10.299.755 2.031.879 2.609.018 14.940.652

ΑΝ. ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ-

ΘΡΑΚΗ 16.149.936 4.327.861 1.614.127

22.091.924

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ∆Α 1.251.484 1.251.484

391.154.281

Επεξεργασία του γράφοντος



6.10. Υλοποίηση των ενταγµένων έργων στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό

Πρόγραµµα Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης.

.

Στο Π.Ε.Π. Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης στον Άξονα προτεραιότητας

2 Καινοτοµία – Ανταγωνιστικότητα (καλύπτει τις δράσεις για την ανάπτυξη του

δευτερογενούς και του τριτογενούς τοµέα) έχει προβλεφθεί ειδικό µέτρο (2.8) για

τις Υποδοµές Πολιτισµού. Οι ωφελούµενοι από το µέτρο αποσκοπείται να είναι το

δυναµικό της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης που εµπλέκεται σε πολιτιστικές

δραστηριότητες, οι κάτοικοι της περιφέρειας και οι επισκέπτες – τουρίστες114. Το

συνολικό κόστος του µέτρου καθορίστηκε στα 23,476 εκ ευρώ, που ως ποσοστό

αντιπροσωπεύει το 11,3% του άξονα προτεραιότητας ή το 2,1% στο πρόγραµµα.

Καταρχήν, όπως παρατηρείται, παρά την εντατικοποίηση της ανασκαφικής

έρευνας, υφίσταται σηµαντική υστέρηση όσον αφορά την αποκατάσταση, συντήρηση –

στερέωση, επισκεψιµότητα και ανάδειξη των µνηµειακών και αρχαιολογικών χώρων

της περιφέρειας. Άµεση συνέπεια αυτού αποτελεί το γεγονός ότι ενώ πολλές περιοχές

διαθέτουν δυνατότητες ανάπτυξης εναλλακτικών µορφών τουρισµού όπως πολιτιστικό

και αρχαιολογικό, δεν έχουν καταφέρει να αναπτύξουν σε σηµαντικό βαθµό αυτές τις

δραστηριότητες.

Η προβλεπόµενη αναβάθµιση των πολιτιστικών υποδοµών της περιφέρειας, οι

οποίες συνδέουν τα φυσικά µε τα ανθρωπογενή χαρακτηριστικά του τοπικού

αναπτυξιακού περιβάλλοντος, συνιστά βασική παρέµβαση στα πλαίσια της

προτεραιότητας, καθώς αναµένεται να συµβάλει σηµαντικά στην αξιοποίηση πόρων

προσέλκυσης ηµεδαπών και αλλοδαπών τουριστών και την επιµήκυνση της

τουριστικής περιόδου.

Στα πλαίσια του µέτρου 2.8. υλοποιούνται δράσεις κατασκευής ή

ολοκλήρωσης έργων ανάδειξης και προστασίας αρχαιολογικών χώρων, ιστορικών

µνηµείων και άλλων κτιρίων ιστορικού ενδιαφέροντος της περιφέρειας, ενώ

ενισχύονται άλλες δράσεις διαφύλαξης και αξιοποίησης της τοπικής πολιτιστικής

παράδοσης και κληρονοµιάς καθώς και επέκτασης της σύγχρονης πολιτιστικής

δηµιουργίας.

114 www.eydamth.gr/pep.htm Συµπλήρωµα Προγραµµατισµού Π.Ε.Π. Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, Τεχνικό δελτίο µέτρου 2.8.



Επιδιώκεται κατά προτεραιότητα η δηµιουργία απασχόλησης και

ευηµερίας που παρέχει η πολιτιστική κληρονοµιά και δραστηριότητα µε την ένταξη

του πολιτιστικού αποθέµατος στο διαθέσιµο τουριστικό προϊόν, γεγονός που θα έχει

ευρύτερες ωφέλειες στον παραγωγικό ιστό της περιφέρειας.

Η δράση αναλύεται ως εξής:

∆ράση 2.8.1.: Ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς

∆ράση 2.8.2.: Πολιτιστική παράδοση και σύγχρονη πολιτιστική δηµιουργία

∆ΕΙΚΤΕΣ ΤΙΜΗ

ΒΑΣΗΣ

(Β’ Κ.Π.Σ.)

ΣΤΟΧΟΣ

2003

ΣΤΟΧΟΣ

2006

Α. ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Αρχαιολογικοί χώροι που αξιοποιούνται

(αριθµός)

17 5 7

Μνηµεία που αναδεικνύονται 24 6 14

Μουσεία (νέα, επεκτάσεις, ολοκληρώσεις) 5 1 4

Β. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ

Ποσοστό αρχαιολογικών χώρων

που αξιοποιούνται

9% 10% 11%

Πηγή: Τεχνικό δελτίο µέτρου 2.8.

Στο Π.Ε.Π. Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης (σύµφωνα µε στοιχεία του

Υπουργείου Οικονοµίας)115

-στην κατηγορία µουσεία έχουν ενταχθεί 2 έργα (1,164 εκ ευρώ),

συγκεκριµένα στην Θάσο και στην Ι. Μ. Αρχαγγελιώτισας Ξάνθης,

-στην κατηγορία ανάπλαση – ανάδειξη – αποκατάσταση αρχαιολογικών χώρων

και µνηµείων υπάγονται 13 έργα (16,150 εκ. ευρώ),

-ενώ έργα πολιτιστικής υφής (λ.χ. το µουσείο ιστορίας της Ξάνθης ή η

συντήρηση του ιστορικού κέντρου οικισµών όπως της Σταυρούπολης ή έργα

υποδοµής της οικιστικής µονάδας της Ξάνθης ή η ανάπλαση της πόλης της ∆ράµας)

έχει ληφθεί µέριµνα να βρίσκονται στην κατηγορία ανάπλαση – αξιοποίηση περιοχής

και χρηµατοδοτούνται µε άνω των 4 εκ. ευρώ.

115 www.mnec.gr



Ωστόσο116, µέχρι τέλη Οκτωβρίου 2003 στο Μέτρο είχαν ενταχθεί 13 έργα µε

προϋπολογισµό που ανέρχεται στο 76,02 % του εγκεκριµένου προϋπολογισµού του

Μέτρου, βαθµός ένταξης οικονοµικού αντικειµένου ικανοποιητικός. Κατά αυτόν τον

τρόπο όµως, το ποσοστό απορρόφησης του Μέτρου αντιστοιχεί στο 13,16% του

προϋπολογισµού των ενταγµένων έργων και στο 10,6 % του συνολικού

προϋπολογισµού.

Ονοµασία

∆είκτη

Ενταγµένο

Φ.Α. έως

Τρίµηνο

Αναφοράς

Πραγµατοποιηθείσα

Τιµή

% Φυσικής

Ολοκλήρωσης

Στόχου 2003

% Φυσικής

Ολοκλήρωσης

Στόχου 2006

Πλήθος

αρχαιολογικών

χώρων που

αξιοποιούνται

13 0 0,00% 0,00%

Πλήθος

µνηµείων που

αναδεικνύονται

7 0 0,00% 0,00%

Μουσεία (νέα,

επεκτάσεις,

ολοκληρώσεις)

2 1 100,00% 25,00%

Με βάση τα καταχωρηµένα στοιχεία στο Ολοκληρωµένο Σύστηµα Πληροφοριών

προκύπτει η χαµηλή πρόοδος φυσικής υλοποίησης του Μέτρου 2.8. Συγκεκριµένα, ο

στόχος του Συµπληρώµατος Προγραµµατισµού για το 2003 του δείκτη Μουσεία (νέα,

επεκτάσεις, ολοκληρώσεις) έχει καλυφθεί, ενώ έχει υλοποιηθεί το 25 % του στόχου

του 2006. Όµως, για τους δείκτες Πλήθος αρχαιολογικών χώρων που αξιοποιούνται

και Πλήθος µνηµείων που αναδεικνύονται φαίνεται να µην έχουν πραγµατοποιηθεί

υλοποιήσεις.

Στα τέλη του 2003 το ποσοστό απορρόφησης ήταν περίπου 19 % των πόρων του

Μέτρου, δαπάνη που αντιστοιχεί σε 4,4 εκ. ευρώ, δηµιουργώντας έτσι τις

προϋποθέσεις επίτευξης των εξής στόχων, έστω και στα πλαίσια του κριτηρίου του

75% :

- Πλήθος αρχαιολογικών χώρων που αξιοποιούνται : 5

116 Ενδιάµεση Έκθεση Αξιολόγησης του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράµµατος Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης 2000-2006, Μέτρο 2.8 Υποδοµές Πολιτισµού [στοιχείο που παραχωρήθηκε κατόπιν προσωπικής επικοινωνίας του γράφοντος µε την κα. Παναγιώτα Μαυριά, επιβλέπουσα του ΠΕΠ ΑΜΘ στο Υπουργείο Οικονοµίας .



- Πλήθος µνηµείων που αναδεικνύονται : 6

- Μουσεία (νέα, επεκτάσεις, ολοκληρώσεις) : 1

Για το δείκτη Μουσεία (νέα, επεκτάσεις, ολοκληρώσεις) έχει υλοποιηθεί το 100 %

ως προς τον στόχο για το 2003.

Για τους υπόλοιπους δείκτες του Μέτρου, όπως σηµειώνεται στην Ενδιάµεση

Έκθεση Αξιολόγησης ρητά, είναι σαφές ότι η πιθανή επίτευξη των προβλέψεων σε

σχέση µε το 2003 έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση την εντατικοποίηση του ρυθµού

ένταξης και υλοποίησης των ενταγµένων έργων, σε συνδυασµό µε το µικρό µέσο

µέγεθος των παρεµβάσεων ανά έργο ευνοεί ωστόσο την ριζική επιτάχυνση της

υλοποίησης σε σύντοµο χρονικό διάστηµα.

Από τον Σύµβουλο Αξιολόγησης έχει προταθεί άλλωστε ο εµπλουτισµός του

Μέτρου µε τον δείκτη επιπτώσεων Νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης. Θεωρείται

αντιπροσωπευτικός των αναµενόµενων αποτελεσµάτων και η στοχοθέτησή του

επιζητείται να γίνει για το έτος 2006. Προς το παρόν, τα δηµιουργούµενα

ανθρωποέτη απασχόλησης κατά τη φάση υλοποίησης υπολογίζονται σε 35.

Σαµοθράκη: το Ιερό των Μεγάλων Θεών



Χρηµατοδότηση πολιτισµού στα ΠΕΠ

27.906.051

36.885.145

29.442.489

42.568.787

4.805.901

65.994.606

31.854.828

73.138.730

20.779.12819.494.55614.940.652

22.091.924

1.251.484

Σειρά1

ΠΕΠ 2000-2006 έργα για τον πολιτισµό

Χρηµατοδότηση πολιτισµού στα ΠΕΠ

7% 9%8%

11%1%

17%8%

19%

5%5% 4% 6% 0%

Ήπειρος

∆υτ. Ελλάδα

Β.Αιγαίο

Ν.Αιγαίο

∆υτ. Μακεδονία

Κ.Μακεδονία

Πελοπόννησος

Αττική

Κρήτη

Θεσσαλία

Ιόνια Νησιά

Αν Μακ . Θράκη

Στ.Ελλάδα



6.11. Έργα πολιτισµού ενταγµένα στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα « Κοινωνία της

Πληροφορίας » για την περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης.

Η Ανατολική Μακεδονία Θράκη παρατηρούµε καταρχήν ότι συµµετέχει όλο

και πιο ενεργά στην προσπάθεια ανάπτυξης οικονοµικά αξιοποιήσιµων ψηφιακών

πολιτιστικών προïόντων και εφαρµογών µέσω του ιδιωτικού τοµέα, µε στόχο,

µεταξύ άλλων, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της εγχώριας βιοµηχανίας

περιεχοµένου117.

Το πολιτιστικό απόθεµα της περιοχής αυτής ακριβώς είναι που προσφέρει την

«πρώτη ύλη» για οικονοµική ανάπτυξη του ιδιωτικού τοµέα αφενός, µε οφέλη όµως

εκατέρωθεν και για τον δηµόσιο τοµέα, την αναγνωρισιµότητα του χώρου και των

µνηµείων του, την ελκυστικότητά του για νέες οµάδες και την καλύτερη προσπέλαση

από τους ενδιαφεροµένους.

Συγκεκριµένα, επιδιώκεται η ανάπτυξη των εξής τοµέων:

-Εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές εφαρµογές που απευθύνονται σε νέους

και αφορούν την πολιτιστική κληρονοµιά και το σύγχρονο πολιτισµό.

-Ηλεκτρονικές εκδόσεις πολιτιστικού περιεχοµένου.

-Κόµβοι και θεµατικοί δικτυακοί τόποι πολιτιστικού περιεχοµένου.

-Χώροι (µουσεία, εκθέσεις) για τον ελληνικό πολιτισµό.

-Συστήµατα για την οικονοµική αξιοποίηση των πολιτιστικών προϊόντων

και υπηρεσιών στις παγκόσµιες ηλεκτρονικές αγορές.

Ιδιαίτερη έµφαση προβλέπεται να δοθεί στην ανάπτυξη ηλεκτρονικών

εκδόσεων και θεµατικών δικτυακών τόπων για την αξιοποίηση αρχείων ιστορικών

περιφερειακών εφηµερίδων.

Μία πρώτη ανάγνωση των δράσεων που περιλαµβάνονται στο Επιχειρησιακό

Πρόγραµµα «Κοινωνία της Πληροφορίας» ειδικά για την Ανατολική Μακεδονία

Θράκη επιχειρείται µέσω των ήδη έως το 2003 ενταγµένων έργων αναφορικά µε την

πολιτιστική κληρονοµιά .

117 Βλ.: Νέα πρόσκληση για την ανάπτυξη ψηφιακών πολιτιστικών προïόντων και εφαρµογών από τον ιδιωτικό τοµέα, 16-02-2004., Ειδική Γραµµατεία για την Κοινωνία της Πληροφορίας.



ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΦΟΡΕΑΣ ΠΟΣΟ

(ευρώ) Ανάδειξη µνηµειακής και πολιτιστικής κληρονοµιάς Ροδόπης. Νοµαρχιακή

Αυτοδιοίκηση Ροδόπης

149,460

Ψηφιοποίηση τόπων Οικοτουριστικού Ενδιαφέροντος

στο Ν. Έβρου.

Αναπτυξιακή Εταιρεία

Έβρου Α.Ε.

150,000

Κέντρο Μελέτης Θρακικού Λόγου. Ίδρυµα Θρακικής

Τέχνης και Παράδοσης

150,000

Ζωντανό Αρχείο Τοπική Ένωση ∆ήµων

και Κοινοτήτων Νοµού

Καβάλας

65,500

Επιχορήγηση της UNESCO Σερρών για την ανάπτυξη του

πολιτισµού και τουρισµού µέσω δικτυακής πύλης (Κ. Μακεδ.)

Όµιλος UNESCO

Σερρών

120,000

Ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς στις πόλεις της

∆ράµας, Καβάλας, Ξάνθης, µε την εφαρµογή µεθόδων

εικονικής πραγµατικότητας.

Νοµαρχιακή

Αυτοδιοίκηση ∆ράµας-

Καβάλας-Ξάνθης

(Κεντρική Υπηρεσία)

150,000

Πύλη Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης Εταιρεία Τουρισµού

Ανατολικής

Μακεδονίας Θράκης

120,000

Ψηφιοποίηση Υλικού φορέων δήµου Καβάλας ∆ηµοτική Αναπτυξιακή

Επιχείρηση Καβάλας

74,400

Ψηφιοποίηση και τεκµηρίωση πολιτιστικού υλικού, ανάπτυξη

και διαχείριση ψηφιακού περιεχοµένου, δηµιουργία δικτυακής

πύλης µε συνδυασµό πολυµεσικών πολιτιστικών και

εκπαιδευτικών εφαρµογών.

Νοµαρχιακή Επιτροπή

Λαïκής Επιµόρφωσης

Ροδόπης

147,400

Πολιτιστική Ιστορική πύλη Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης. Νοµαρχιακή

Αυτοδιοίκηση

Ροδόπης- Έβρου

119,960

Παρουσίαση Πολιτιστικής και Ιστορικής κληρονοµιάς του

Έβρου.


Αυτοδιοίκηση

Ροδόπης- Έβρου

149,420

Εικονική Αναπαράσταση της πορείας του Απ. Παύλου στην

περιοχή Ν.Α. ∆ράµας-Καβάλας-Ξάνθης.


Αυτοδιοίκηση ∆ράµας

– Καβάλας – Ξάνθης

(Κεντρική Υπηρεσία)

150,000

Πολιτισµός και παράδοση των πληθυσµιακών οµάδων του Ένωση Συνοριακών 150,000



Έβρου. Περιοχών Έβρου

Κειµήλια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης ΠΑΚΕΘΡΑ

(Πολιτιστικό

Αναπτυξιακό Κέντρο

Θράκης)

10,000

Ολοκληρωµένο Σύστηµα Πληροφόρησης Ανάδειξης Σηµείων

Πολιτισµικού Ενδιαφέροντος της Περιφέρειας Ανατολικής

Μακεδονίας Θράκης.

∆ηµοκρίτειο

Πανεπιστήµιο Θράκης /

Τµ. Πολ. Μηχ. –

Τοµέας

Συγκοινωνιακών

Έργων και Μεταφορών

150,000

Ψηφιοποίηση Τεκµηρίωση προβολή και διάθεση πολιτιστικού

υλικού και τουριστικού προïόντος των αρχείων του νοµού

Καβάλας.

ΓΑΚ Αρχεία Νοµού

Καβάλας

150,000

Ολοκληρωµένο πληροφοριακό σύστηµα διαχείρισης

πολυµεσικής γνωσιακής βάσης πολιτισµικού υλικού της

περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης.

Ένωση Αναπτυξιακών

Εταιριών Αν.

Μακεδονίας Θράκης

“ΕΥΡΗΚΑ”

150,000

Προβολή της Ιστορίας της πολιτιστικής παράδοσης και των

τουριστικών δυνατοτήτων µε συστήµατα γεωγραφικών

πληροφοριών

∆ήµος Σαπών 150,000

Ηλεκτρονικός Θησαυρός Ανατ. Μακεδονίας-Θράκης:

Πολιτισµός, Περιβάλλον, Τουρισµός.

Ινστιτούτο

Πολιτιστικής

και Εκπαιδευτικής

Τεχνολογίας

150,000

6.12. Έργα πολιτισµού στις Κοινοτικές πρωτοβουλίες για την Ανατολική Μακεδονία

Θράκη.

Kοινοτική πρωτοβουλία URBAN II

Η κοινοτική πρωτοβουλία URBAN II προβλέπει επίσης αναπλάσεις µικρού

και µεσαίου µεγέθους πόλεων και συνοικιών εντός µεγάλων αστικών συστηµάτων



(στον γενικότερο στόχο της αστικής ανάπτυξης) που βρίσκονται για ποικίλους λόγους

σε κρίση, µε σκοπό την αειφόρο ανάπτυξη118.

Πολιτιστικής υφής ενέργειες περιλαµβάνονται στις εξής δράσεις:

-Ανάπλαση των υφιστάµενων κτιρίων για διαφοροποιούµενες χρήσεις (η

διαφύλαξη και η αξιοποίηση της ιστορικής, πολιτιστικής και περιβαλλοντικής

κληρονοµιάς).

-Ανάπτυξη επιχειρηµατικού πνεύµατος και τοπικών συµφώνων και

πρωτοβουλιών για την απασχόληση, καταπολέµηση κάθε είδους κοινωνικού

αποκλεισµού (προσφορά πολιτιστικών, αθλητικών και ψυχαγωγικών

δραστηριοτήτων).

-Ανάπτυξη δυνατοτήτων που συνδέονται προς τις τεχνολογίες της κοινωνίας

των πληροφοριών.

Επίσης, στο Μέτρο 1.2 της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας URBAN II για την

Ελλάδα προβλέπονται υποδοµές υποστήριξης και διασύνδεσης δικτύου πολιτιστικών

δραστηριοτήτων.

Επισηµαίνεται ότι ορισµένα ενταγµένα έργα προϋποθέτουν και αναµένουν

την έγκρισή τους από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συµβούλιο.

Για τα προγράµµατα της κατηγορίας αυτής που αφορούν στο νοµό Ροδόπης

και ιδίως την Κοµοτηνή σηµειώνεται119 ότι έχουν µέχρι στιγµής ενταχθεί λίγα έργα

και έχει ξεκινήσει η υλοποίησή τους, ενώ σε κάποια άλλα δεν έχουν ακόµα

ολοκληρωθεί οι απαραίτητες µελέτες. Η καθυστέρηση έναρξης υλοποίησης των

προγραµµάτων, οι σύνθετοι και πολύπλοκοι µηχανισµοί ένταξης έργων και η µη

εξοικείωση των τοπικών φορέων µε παρόµοια προγράµµατα, όπως και η µη επαρκή

στελέχωση του γραφείου Urban του δήµου, είναι µερικοί από τους λόγους των

καθυστερήσεων.

Κοινοτική Πρωτοβουλία Interreg III

Στην Κοινοτική Πρωτοβουλία Interreg III C (για την προώθηση της

διασυνοριακής, διακρατικής και διαπεριφερειακής συνεργασίας στην Ε.Ε. και στις

118 Βλ. www.europa.eu.int 119 Σύµφωνα µε στοιχεία των συναδέλφων Ι.Κανέλλου, Ε.Σαµοΐλη, Κ.Τσάκαλου, Χ.Χαραλάµπους στην εργασία : Οι Κοινοτικές Πρωτοβουλίες Urban & Equal για την περίοδο 2000-2006, Ε.Σ.∆.∆., Τµήµα Περιφερειακής ∆ιοίκησης, Αθήνα 2004.



γειτονικές χώρες)120 και αφορά την περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης ως

εξής:

-Ελλάδα/ Βουλγαρία, το Μέτρο 3.3. «Ανάδειξη και προβολή πολιτιστικών και

τουριστικών προïόντων», όπου περιλαµβάνεται η πρόσκληση σε «Συνεργασία σε

δράσεις ανάδειξης και αποκατάστασης µνηµείων και κτηρίων στο πλαίσιο δηµιουργίας

πολιτιστικών διαδρόµων», καθώς και «∆ράσεις για τη διατήρηση, αποκατάσταση &

ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς και προώθηση των πολιτιστικών ανταλλαγών».

Επίσης, στο πρόγραµµα Interreg III Β Archimed, ο Στόχος 3 «Προώθηση,

βελτίωση και διατήρηση της φυσικής, πολιτιστικής και περιβαλλοντικής κληρονοµιάς»,

όπου τα Μέτρα 3.1 «Χάρτης κινδύνων της πολιτιστικής κληρονοµιάς και

χαρτογράφηση και περιγραφή του πολιτιστικού τοπίου», καθώς και 3.2.

«Χαρτογράφηση ιστορικών µεταναστευτικών κινήσεων και διατήρηση των ιχνών τους

στην περιοχή της Μεσογείου».

Επιπλέον, στο πρόγραµµα Interreg III Β CADSES, (περιλαµβάνει την

περιοχή της Κεντρικής Ευρώπης, της Αδριατικής, της Παραδουνάβιας και ΝΑ

Ευρώπης, συνολικά 18 χώρες), µεταξύ των στόχων του οποίου βρίσκεται και ο

γενικός στόχος «Εξασφάλιση και διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής

κληρονοµιάς, προστασία περιβάλλοντος και προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης», και

ειδικό στόχο την «Αποτίµηση της πολιτιστικής και ιστορικής κληρονοµιάς», όπου

εντάσσεται το Μέτρο 3.1. «Προστασία και ανάδειξη πολιτιστικής κληρονοµιάς».

∆ιατηρητέο κτήριο στην Ξάνθη

120 Βλ. www.interreg.gr



6.13. Έργα πολιτισµού στο Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Περιβάλλον» για την

Στον άξονα προτεραιότητας 7 Χωροταξία- πολεοδοµία- αναπλάσεις

περιλα

ΑΝΑΠΛΑΣΗ – ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

ΠΟΣΟ (ευρώ)

περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης.

µβάνονται δράσεις προστασίας και ανάδειξης του πολιτιστικού περιβάλλοντος

(προστασία, ανάδειξη και ανάπλαση ιστορικών κέντρων και ιστορικών τόπων,

παραδοσιακών οικισµών εθνικού ενδιαφέροντος, δηµόσιων διατηρητέων κτηρίων,

αποκατάσταση µεµονωµένων αξιόλογων δηµόσιων κτηρίων της χώρας κ.λπ. µε

καινοτόµο χαρακτήρα ή εθνική σηµασία121, ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων,

περιοχές ιδιαίτερου φυσικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος κ.λπ.). Στόχος είναι η

υλοποίηση της εθνικής πολιτικής για τη βιώσιµη οικιστική ανάπτυξη πόλεων και

περιοχών. Το ΥΠΕΧΩ∆Ε και οι Ο.Τ.Α. αναφέρονται ως υπεύθυνοι για την

υλοποίηση του Μέτρου αναπλάσεις στο δοµηµένο περιβάλλον µε καινοτόµο

χαρακτήρα και εθνική σηµασία. Σύµφωνα µε στοιχεία του Υπουργείου Οικονοµικών,

ικανός αριθµός έργων πολιτιστικού χαρακτήρα περιλαµβάνονται στην κατηγορία

χρηµατοδότησης ανάπλαση- αξιοποίηση περιοχής.

∆ΡΑΣΗ

Αναβάθµιση του οικιστικού περιβάλλοντος και ανάδειξη της παραδοσιακής

αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς του αγροτικού χώρου – Αναπτυξιακή Εταιρεία

∆ράµας α.ε.

400,000

ιβάλλοντος κ

αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς

ης Αναπτυξιακής Καβάλας α.ε

στικού περιβάλλοντος και ανάδειξ


του αγροτικού χώρου

τυξιακής νοµού Ξάνθης

ιστορικού κέντρου οικισµού Σταυρ

Αναβάθµιση του οικιστικού περ αι ανάδειξη της παραδοσιακής

τ .

300,000

Αναβάθµιση του οικι η της παραδοσιακής

Αναπ α.ε.

500,000

Ανάπλαση ανάδειξη ούπολης (Α’ φάση) 326,320

121 Όπως η ανάδειξη και η περιβαλλοντική αναβάθµιση σε κέντρα πόλεων που αποτελούν σε ευρύτερες περιοχές, την καρδιά της οικονοµικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής συµπεριλαµβανοµένης και (στο πλαίσιο των αναπλάσεων) της διευκόλυνσης της απρόσκοπτης και ασφαλούς πρόσβασης και προσπέλασης πολιτών µε ειδικές ανάγκες. Βλ. : Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Περιβάλλον» - Γ’ Κ.Π.Σ., σ.24, σ.79, σ.83.



Ανάδειξη περιοχής για την δηµιουργία Μουσείου Ιστορίας της Ξάνθης και

ανάδειξη ευρύτερης περιοχής

άδειξη οικισµών ∆ήµου Αβδήρ

ικιστικού περιβάλλοντος και ανάδειξη



ναπτυξιακή Ροδόπης α.

564,768

είξεις οικισµών ∆ήµου Αιγε

Ροδόπης

βάλλοντος



συνεταιριστική Έβρος

σιακού οικισµού “Χώρας” του ∆ή

αβάθµιση του οικιστικού περιβάλλοντος και ανάδειξη της παραδοσιακή



υξιακή εταιρεία Σερρώ

880,000

1,286,255

Αν ων 1,290,000

Αναβάθµιση του ο της παραδοσιακής

Α ε.

Αναπλάσεις και αναδ ίρων (HABITAT) ν. 308,483

Αναβάθµιση του οικιστικού περι και ανάδειξη της παραδοσιακής

∆ηµο α.ε.

389,250

Ανάπλαση παραδο µου Σαµοθράκης 1,500,000

Αν ς

Αναπτ ν α.ε.

ια εντελώς αφανή, αλλά σηµαντική και ενίοτε µεγάλη κατηγορία έργων, η

χρηµατ

Μ

οδότηση των οποίων εν πολλοίς εντάσσεται στα κάθε είδους δηµόσια έργα

που εκτελούνται από το ΥΠΕΧΩ∆Ε και τους αναδόχους, είναι οι αρχαιολογικές

ανασκαφές122 ή οι αποκαταστάσεις χώρων και µνηµείων, που προκύπτουν ακριβώς

εξαιτίας της κατασκευαστικής δραστηριότητας του υπουργείου σ’ όλη τη χώρα. Η

επίβλεψη των ανασκαφών κ.λπ. τότε ανήκει και στο Υπουργείο Πολιτισµού, το οποίο

εν µέρει δύναται και να συµµετέχει στην χρηµατοδότησή τους.

122 Νόµος 3028/2002, άρθρο 37.



6.14. Λοιπά έργα για τον πολιτισµό ενταγµένα στα ευρωπαϊκά ταµεία για την

περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, ανά κατηγορία ενέργειας.

ΕΡΓΑ ΥΠΟ∆ΟΜΗΣ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗΣ

(ενδεικτικά)

∆ΡΑΣΗ ΠΟΣΟ (ευρώ)

Εξοπλισµός κεντρικής βιβλιοθήκης ΤΕΙ Καβάλας (νοµός ∆ράµας και

Καβάλας)

152,600

Εξοπλισµός κεντρικής βιβλιοθήκης ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης 184,900

Εξοπλισµός τµηµάτων ∆ΠΘ

εργαστηριακός επιστηµονικός εξοπλισµός

973,002

∆ιεύρυνση τριτοβάθµιας εκπαίδευσης ΑΠΘ

2000-2001

458,656

Εξοπλισµός για την υποστήριξη ΕΚΤ µεταπτυχιακών προγραµµάτων

σπουδών ΑΠΘ (2001-2003)

154,993

Εξοπλισµός για την υποστήριξη πράξεων ΕΚΤ

∆ιεύρυνση τριτοβάθµιας εκπαίδευσης ΑΠΘ (2001-2003) – ΕΤΠΑ

1,755,004

Εξοπλισµός τµηµάτων Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης

Αναβάθµιση εργαστηριακού επιστηµονικού εξοπλισµού (ν. Σερρών)

27,244

Εξοπλισµός κεντρικής βιβλιοθήκης ΤΕΙ Σερρών 129,100

Εξοπλισµός για υποστήριξη πράξεων ΕΚΤ

∆ιεύρυνση τριτοβάθµιας εκπαίδευσης τµηµάτων του ΤΕΙ Σερρών (2001-

2003)

586,941

Προσθήκη κτιρίου στο µειονοτικό γυµνάσιο – λύκειο Κοµοτηνής 716,981

ΕΡΓΑ ΥΠΟ∆ΟΜΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ


∆ηµοτικός διαπολιτιστικός παιδικός σταθµός

(ν. Κοµοτηνής)

750,000

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΠΗΛΑΙΟΥ


Αξιοποίηση σπηλαίου Μααρά, β’ φάση

(ν.∆ράµας) 728,191



ΥΠΟ∆ΟΜΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ

ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ


Σύστηµα πληροφόρησης επισκεπτών

σε µουσεία και αρχαιολογικούς χώρους

ν. Καβάλας: 142,857

ν. Ξάνθης: 142,857

ν. Έβρου: 142,858

ν. Σερρών: 142,857

∆ΙΚΤΥΩΣΗ


∆ηµιουργία ιστοσελίδας του επιχειρησιακού σχεδίου «Προστασία –

αποκατάσταση και αξιοποίηση του παραδοσιακού οικισµού της Παλιάς

Πόλης της Ξάνθης» - δράσεις δικτύωσης

45,000

Ενέργειες δικτύωσης από την αµιγή επιχείρηση της ΤΕ∆Κ ν. Ξάνθης

«Ενέργεια – Περιβάλλον –Ανάπτυξη» στο πλαίσιο του σχεδίου µε τίτλο

«Προστασία – αποκατάσταση και αξιοποίηση του παραδοσιακού οικισµού

της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης»

293,000

ΥΠΟ∆ΟΜΕΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ –

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ


Ενίσχυση πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκδηλώσεων ανάδειξης και

διατήρησης της τοπικής κληρονοµιάς –

Αναπτυξιακή εταιρεία ∆ράµας α.ε.

100,000


διατήρησης της τοπικής κληρονοµιάς

της Αναπτυξιακής Καβάλας α.ε.

220,000



Αναπτυξιακής ν. Ξάνθης α.ε.

150,000



Αναπτυξιακή Ροδόπης α.ε.

116,667

Συνεδριακό και πολιτιστικό κέντρο Κοµοτηνής 14,600,000





∆ηµοσυνεταιριστική Έβρος α.ε.

15,000

Πολιτιστικό κέντρο ∆ήµου Ορεστιάδας 2,347,527



Αναπτυξιακή εταιρεία Σερρών α.ε.

200,000

Προσθήκη καθ’ ύψος και ανακατασκευή

του κινηµατογράφου «Αστέρια»

του ∆ήµου Σερρών

2,500,000

ΜΕΛΕΤΕΣ – ΕΡΓΑΛΕΙΑ - ΕΡΕΥΝΕΣ


Μελέτη διαµόρφωσης και ανάπλασης σοκακιών,

αποκατάστασης παραδοσιακών γεφυριών

και παρόχθιων ζωνών και παραδοσιακών κτιρίων

(ν. Καβάλας)

40,000

Εκπαίδευση µουσουλµανόπαιδων

(νοµοί Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου)

763,023

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ–

ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ


Πληροφόρηση σε θέµατα πολιτιστικής κληρονοµιάς από τον ∆ήµο Καβάλας 200,000

Υλοποίηση ενεργειών

από την αµιγή επιχείρηση της ΤΕ∆Κ ν. Ξάνθης «Ενέργεια – Περιβάλλον –

Ανάπτυξη» για τον σχεδιασµό, την προώθηση και υλοποίηση µέτρων

µε σκοπό τη υιοθέτηση ορθών πρακτικών και κανόνων ποιότητας στις

δραστηριότητες της Παλιάς Πόλης

181,000

Ενέργειες ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης από την αµιγή επιχείρηση της

ΤΕ∆Κ ν. Ξάνθης

«Ενέργεια – Περιβάλλον – Ανάπτυξη»,

στο πλαίσιο του σχεδίου µε τίτλο



84,000

Υλοποίηση ενεργειών δηµοσιότητας, ευαισθητοποίησης από τον Σύλλογο

για την προστασία και αναβίωση της Παλιάς Ξάνθης



15,000




Υλοποίηση ενεργειών δηµοσιότητας, ευαισθητοποίησης από το Πολιτιστικό

Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης




40,000

∆ράσεις δηµοσιότητας από την ∆ΕΑΞ στα πλαίσια του Επιχειρησιακού

σχεδίου



25,000

Ενέργειες ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης από την «Φιλοπρόοδη Ένωση

Ξάνθης»,




35,000

Οργάνωση διαπολιτισµικών εκδηλώσεων κοινωνικού χαρακτήρα στα

πλαίσια του Επιχειρησιακού σχεδίου


της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης» από τη ∆ΕΑΞ

42,5000

Οργάνωση διαπολιτισµικών εκδηλώσεων κοινωνικού χαρακτήρα στα

πλαίσια του Επιχειρησιακού σχεδίου


της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης» από την ΕΑΠΑΞ

42,5000

Υλοποίηση ενεργειών από τον Σύλλογο για την προστασία και αναβίωση

της Παλιάς Ξάνθης

Για την προώθηση και υλοποίηση µέτρων

µε σκοπό τη υιοθέτηση ορθών πρακτικών και κανόνων ποιότητας στις

δραστηριότητες της Παλιάς Πόλης

5,000

Οργάνωση εκδηλώσεων

στο πλαίσιο του Ε. Π. Κοµοτηνής

20,000

ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ

(ενδεικτικά)


Οργάνωση και λειτουργία βιβλιοθηκών (ΟΕΕΚ) ν. ∆ράµας:5,434

ν. Καβάλας:5,434

ν. Ξάνθης:5,128

ν. Ροδόπης:5,128

ν. Έβρου:5,128



ν. Σερρών:5,128

Σαµοθράκη – Ανάπτυξη της εφαρµογής των σχολικών βιβλιοθηκών

στους νοµούς ∆ράµας, Καβάλας, Ξάνθης και Ροδόπης

689,625

Σαµοθράκη – Ολοκλήρωση της ανάπτυξης των πρώτων σχολικών

βιβλιοθηκών

στους νοµούς ∆ράµας, Καβάλας, Ξάνθης και Ροδόπης

754,747

Ολοκλήρωση της ανάπτυξης των πρώτων σχολικών βιβλιοθηκών και η

αξιολόγησή τους

Ν. Σερρών

88,041

Υποστήριξη της εκπαιδευτικής πράξης από κινητές βιβλιοθήκες – ∆.Κ.

Σερρών

217,020


Σερρών (Γέφυρα)

νοµοί ∆ράµας και Σερρών

76,096


Ελευθερούπολης (Γέφυρα)

νοµοί Καβάλας, Ξάνθης, Ροδόπης

72,833


Σερρών

ν. ∆ράµας

32,429


Ελευθερουπόλεως

Νοµοί Καβάλας, Ξάνθης, Ροδόπης, Έβρου

272,390

Η βιβλιοθήκη του ΤΕΙ Καβάλας στον 21ο αιώνα:

Από τη συµβατική µορφή στη ψηφιακή

870,957

∆ιεύρυνση της Τριτοβάθµιας Εκπαίδευσης –

ΤΕΙ Καβάλας (2001 – 2004)

2,525,179

Ενίσχυση σπουδών πληροφορικής

∆ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης

826,233

Προµηθεύς ΙΙ (Πρόγραµµα µηχανογράφησης και αναθεώρησης υπηρεσιών

και στόχων) της κεντρικής βιβλιοθήκης

2,204,000


∆ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης(2001 – 2004)

8,403,000


∆ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης

(2001 – 2004 Περιβάλλον)

3,447,982

Πρόγραµµα προπτυχιακών σπουδών του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστήµιου

Θράκης

1,585,300

Πρόγραµµα προπτυχιακών σπουδών του ∆ΠΘ 265,600



(ν. Έβρου)

Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών σπουδών

∆ηµοκρίτειου Πανεπιστήµιου Θράκης- α’ φάση

372,000

Προγράµµατα µεταπτυχιακών σπουδών του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστήµιου

Θράκης

296,365

Νέα προγράµµατα µεταπτυχιακών σπουδών του ∆ηµοκρίτειου

Πανεπιστήµιου Θράκης

388,400

Αναµόρφωση - Νέα προγράµµατα µεταπτυχιακών σπουδών του

∆ηµοκρίτειου Πανεπιστήµιου Θράκης (2004-2006)

140,000

Πρόγραµµα µεταπτυχιακών σπουδών του Εθνικού Καποδιστριακού

Πανεπιστηµίου Αθηνών (ν. Ροδόπης)

12,219

Ένταξη τσιγγανοπαίδων στο σχολείο ν. ∆ράµας:57,500






Εκπαίδευση τσιγγανοπαίδων ν. ∆ράµας:17,021






Εκπαίδευση µουσουλµανοπαίδων 2002 - 2004 ν. ∆ράµας:-


ν. Ξάνθης:2,096,541

ν. Ροδόπης:2,610,000

ν. Έβρου:1.093,459

ν. Σερρών:-

(σύνολο:5.800.000)

∆ιαπολιτισµική εκπαιδευτική στήριξη

µαθητικών οµάδων Θράκης

497,639

ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ


Κατάρτιση των εργαζοµένων του δηµοσίου τοµέα στους τοµείς του

πολιτισµού και του περιβάλλοντος έτους 2002

(ν. Ροδόπης)

104,475

Κατάρτιση των εργαζοµένων του δηµοσίου τοµέα στους τοµείς του 145,027



πολιτισµού και του περιβάλλοντος, έργο έτους 2003


Κατάρτιση των εργαζοµένων του δηµοσίου τοµέα στους τοµείς του

πολιτισµού και του περιβάλλοντος – 2004


210,000

Προκατάρτιση – κατάρτιση ανέργων / υποαπασχολούµενων / ατόµων

ευπαθών κοινωνικών οµάδων στο πλαίσιο του προγράµµατος

ολοκληρωµένης παρέµβασης αστικής ανάπτυξης µε τίτλο «Προστασία –

αποκατάσταση και αξιοποίηση του παραδοσιακού οικισµού της Παλιάς

Πόλης της Ξάνθης»

715,500

∆ΟΜΕΣ ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗΣ ΑΝΘΡΏΠΙΝΟΥ ∆ΥΝΑΜΙΚΟΥ


Επιχορήγηση επιχείρησης πολιτιστικής ανάπτυξης ∆ήµου Αλεξανδρούπολης 192,986

Φρούριο του ∆ιδυµότειχου



6.15. Πολιτιστική ανάπτυξη της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης 2000- 2006,

Ευρωπαïκά Ταµεία: γενικές παρατηρήσεις.

Πολιτιστική ανάπτυξη της Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης 2000- 2006,

ευρωπαïκά ταµεία.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΟΣΟ (ευρώ) Ποσοστό

Υποδοµή εκπαίδευσης 5.139,42 6%

Υποδοµή υγείας και πρόνοιας 750 1%

Μουσεία 1.614,13 2%

Αρχαιολογικοί χώροι και µνηµεία 15.593,50 18%

Ανάπλαση – αξιοποίηση περιοχής 7.741,08 9%

Αξιοποίηση σπηλαίου 728,19 1%

ΚτΠ στον πολιτισµό 571,43 1%

∆ικτύωση 338,00 0%

Υποδοµές σύγχρονου πολιτισµού 19.999,19 23%

Μελέτες – εργαλεία – έρευνες 803,02 1%

Ενηµέρωση – ευαισθητοποίηση 690,00 1%

Εκπαίδευση 30.420,20 36%

Κατάρτιση 1.175,00 1%

Υποστήριξη ανθρώπινου δυναµικού 192,986 0%

ΣΥΝΟΛΟ 85.756,15

Επεξεργασία του γράφοντος

Αν δεχτούµε τον πολυσχιδή χαρακτήρα της έννοιας «πολιτιστική

ανάπτυξη»123, που χρειάζεται να ανταποκρίνεται ταυτόχρονα και σε βασικές,

καταρχήν, υποδοµές εκπαίδευσης, όπως η ανάπτυξη του θεσµού των βιβλιοθηκών και

τις υποδοµές για προσφορά αξιόπιστης και όλο πιο ανταγωνιστικής τριτοβάθµιας

εκπαίδευσης (ΑΕΙ και ΤΕΙ) στην περιφέρεια, παράλληλα µε περαιτέρω εξασφάλιση

των ευκαιριών για ισότιµη εκπαίδευση και κοινωνική ένταξη της µειονότητας που

περιλαµβάνεται στον κορµό του ανθρώπινου δυναµικού, τότε προκύπτει από µία

123 D. Grogan & C. Mercer, The Cultural Planning Handbook. An essential Australian guide, Allen & Urwin 1995 [Μεθοδολογία πολιτιστικού σχεδιασµού – Ποσοτική πολιτιστική αποτίµηση] (σε ανεπίσηµη µετάφραση του Κ.Γασπαρινάτου).



πρώτη ανάγνωση η µεγάλη προσπάθεια που καταβάλλεται στους τοµείς αυτούς, που

από κοινού αντιπροσωπεύουν περ. το 44% των δαπανών, σύµφωνα µε την ως άνω

κατηγοριοποίηση. Η µέριµνα, σε τρυφερή ηλικία ακόµη, για όλες τις πληθυσµιακές

οµάδες και την εκπαίδευσή τους, αποτελεί µια κίνηση που αποδίδει αργά µεν, αλλά

αποσκοπεί στο να προλάβει καταστάσεις που δεν είχαν εξελιχθεί ευνοϊκά έως τώρα,

και που διευκολύνει µια πιο οµαλή ενσωµάτωση και επαφή µεταξύ των οµάδων, όσο

το δυνατό περισσότερων νέων ατόµων. Το γενικότερο µορφωτικό και πολιτισµικό

επίπεδο των κατοίκων της περιφέρειας και η έµπρακτη απόδειξη µε την έκφραση

ενδιαφέροντος και ανάπτυξη δεσµών, και πολιτισµικών ακόµη, µέσω της

εκπαίδευσης, µόνο προς όφελος µιας κοινής πορείας µπορεί να αποβεί. Η ανάπτυξη,

επιπλέον, της έρευνας και της καινοτοµίας στην περιφέρεια προωθείται µε την

ενίσχυση των Πανεπιστηµίων και της υποδοµής τους σε µια ακριτική περιοχή της

χώρας, για την οποία προβλέπεται µάλιστα όλο και πιο ισχυρός και νευραλγικός

ρόλος στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή, καθώς και σε οικονοµική πρόοδο.

Ο στόχος για αναβάθµιση της υφιστάµενης και δηµιουργία νέας υποδοµής

µουσείων από την παρούσα χρηµατοδοτική κατανοµή αντιπροσωπεύεται από δύο

Καθολικό Μονής Εικοσιφοίνισσας Παγγαίου



Πολιτιστική ανάπτυξη ΑΜΘ 2000-2006, ευρωπ. ταµεία (δαπάνες σε ευρώ). Σύνολο: 85.756,15

9%

1%

18%6%

36%

0%1%

23%

2%

1%1%0%1%

1%

Υποδοµή εκπαίδευσης

Υποδοµή υγείας και πρόνοιας

Μουσεία

Αρχαιολογικοί χώροι καιµνηµείαΑνάπλαση - αξιοποίησηπεριοχήςΑξιοποίηση σπηλαίου

ΚτΠ στον πολιτισµό

∆ικτύωση

Υποδοµές σύγχρονουπολιτισµούΜελέτες - εργαλεία - έρευνες

Ενηµέρωση -ευαισθητοποίησηΕκπαίδευση

Κατάρτιση

Υποστήριξη ανθρώπινουδυναµικού

µόνο παραδείγµατα (τη δηµιουργία της νέας µόνιµης έκθεσης του αρχαιολογικού

µουσείου της Θάσου, καθώς και η αποπεράτωση του µουσείου βυζαντινής

εκκλησιαστικής τέχνης και τη διαµόρφωση του περιβάλλοντος χώρου στην Ι. Μ.

Παναγίας Αρχαγγελιώτιασας της Ξάνθης). Αναρωτιέται κανείς αν η περιφέρεια όντως

µε τα παρόντα αρχαιολογικά µουσεία της Αµφίπολης, της Καβάλας ή της Κοµοτηνής

λ.χ. είναι επαρκώς καλυµµένη µε παρόµοια ιδρύµατα περιφερειακής, ακόµη και

εθνικής ή διεθνούς εµβέλειας, για την προβολή της συνέχειας και ενότητας του

πολιτισµού της Θράκης και του ελληνικού της χαρακτήρα. Κατά πόσο επίσης αυτά

ανταποκρίνονται στον σύνθετο πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και κοινωνικό τους ρόλο

στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της περιφέρειας, ή αν περιλαµβάνουν και σύγχρονες

θεµατικέ, σύµφωνα µε νέες απαιτήσεις του κοινού, αποτελεί ακόµη ένα σηµείο προς

διερεύνηση.

Η εικόνα παρουσιάζεται σαφώς καλύτερη στον τοµέα της ανάπλασης –

ανάδειξης – αποκατάστασης αρχαιολογικών χώρων και µνηµείων (ακολουθώντας

άλλωστε και την τάση της υπόλοιπης χώρας στην ευρωπαϊκή χρηµατοδότηση του



πολιτισµού), όπου από κοινού έχουν ενταχθεί αρχαία, µεσαιωνικά και νεώτερα

µνηµεία, αρχαίοι τόποι αλλά και µνηµεία της θρησκευτικής ταυτότητας της περιοχής.

Εν πολλοίς πρόκειται όντως για «σύµβολα της ιστορικής µνήµης και τοπόσηµα µέσα

στο σύγχρονο αστικό, περιαστικό και αγροτικό περιβάλλον». Καταρχήν παρατηρείται

η ένταξη ως δράσεις, σε κάθε νοµό τουλάχιστον ενός από τους σηµαντικότερους

αρχαιολογικούς του χώρους, υποδεικνύοντας µια ισοµέρεια τουλάχιστον ως προς

αυτό στην κατανοµή, αφήνοντας περιθώρια για περαιτέρω αναστηλώσεις ή

ανακατασκευές, καθώς και ένταξή τους σε πολιτιστικές διαδροµές.

Στους τοµείς των µουσείων και των αρχαιολογικών χώρων έρχεται να

συνδράµει και η δράση για τα συστήµατα πληροφόρησης επισκεπτών σε µουσεία

και αρχαιολογικούς χώρους στην κατηγορία: υποδοµές της κοινωνίας της

πληροφορίας στον πολιτισµό, που όµως δεν µας επιτρέπει να παραβλέψουµε τις

πολλαπλές ελλείψεις που υπάρχουν σ’ αυτόν τον τοµέα ακόµη και σε σηµαντικά

µνηµεία. Οι δράσεις που αφορούν το πολιτιστικό απόθεµα στις τρεις τελευταίες

κατηγορίες από κοινού αντιπροσωπεύουν περ. το 22 % των χρηµατοδοτήσεων που

αντιστοιχούν για τον πολιτισµό στην περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας –

Θράκης από την συγκεκριµένη πηγή αρωγής.

Ως επακόλουθο των ως άνω κατηγοριών επισηµαίνουµε επίσης τα ενταγµένα

έργα στην κατηγορία ανάπλαση – αξιοποίηση περιοχής, όπου προεξέχων ρόλο παίζει

η αναβάθµιση του οικιστικού περιβάλλοντος και η ανάδειξη της παραδοσιακής

αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς όλων των νοµών της περιφέρειας, µέσω αναπτυξιακών

εταιρειών, ανάδειξη ή ανάπλαση ιστορικών και παραδοσιακών οικισµών, µε σκοπό

τη βιώσιµη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και ευρύτερων περιοχών, που µάλιστα

αποτελούν την καρδιά της οικονοµικής, κοινωνικής και πολιτιστικής τους ζωής. Στην

κατηγορία αυτή υπάγεται επίσης µια δράση σχετικά µε την ανάδειξη περιοχής για τη

δηµιουργία Ιστορίας της Ξάνθης και ανάδειξη της ευρύτερης περιοχής.

Σε στενή συνάφεια µε την προηγούµενη κατηγορία βρίσκονται οι ενέργειες

ενηµέρωσης – ευαισθητοποίησης, όπου κυρίως προωθούνται µέτρα µε σκοπό την

υιοθέτηση ορθών πρακτικών και κανόνων ποιότητας, καθώς και αξιοποίησης του

παραδοσιακού οικισµού της Παλιάς Πόλης της Ξάνθης, είτε πληροφόρηση σε θέµατα

πολιτιστικής κληρονοµιάς από το ∆ήµο Καβάλας και εκδηλώσεις στο πλαίσιο του

Ε.Π. Κοµοτηνής. Επίσης, συµπληρώνεται µε τις δράσεις για τη δηµιουργία

ιστοσελίδας της κατηγορίας για τη δικτύωση. Οι τρεις αυτές συναφείς ενέργειες

αποτελούν το 10 % των προγραµµατισµένων δαπανών.



Η προηγούµενη ιδίως ενέργεια υποστηρίζεται από δράση για την κατάρτιση

ανέργων / υποαπασχολούµενων / ατόµων ευπαθών κοινωνικών οµάδων στο πλαίσιο

του προγράµµατος για την «Προστασία – αποκατάσταση και αξιοποίηση του

παραδοσιακού οικισµού της Παλιάς Ξάνθης», στην ενέργεια για την κατάρτιση,

παρέχοντας κατά αυτόν τον τρόπο πιο απτά τον ρόλο του τοµέα του πολιτισµού στην

κοινωνική ανάπτυξη και συνοχή. Στην ίδια ενέργεια περιλαµβάνονται δράσεις και για

την κατάρτιση των εργαζοµένων του δηµοσίου τοµέα στους τοµείς τόσο του

περιβάλλοντος όσο και του πολιτισµού.

Στις ως άνω δράσεις βλέπουµε λοιπόν µια πρακτική αντανάκλαση και ένα

παράδειγµα εφαρµογής των αρχών της ολοκληρωµένης προστασίας, δηλ. µε την

εµπλοκή των κοινωνικών παραγόντων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την

συµµετοχή και την πληροφόρηση των πολιτών, που αναγνωρίζονται πλέον ως

αναπόσπαστα στοιχεία της προστασίας, όπως επίσης η ένταξη των µνηµείων και των

χώρων σε ευρύτερα προγράµµατα χωροταξικού και πολεοδοµικού σχεδιασµού, ενώ

µε αυτόν τον τρόπο υπηρετείται πιο αποτελεσµατικά η οικονοµική, κοινωνική και

πολιτιστική ανάπτυξη του αγροτικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος.

Μια σηµαντική κατηγορία ενταγµένων έργων (που αντιπροσωπεύουν περίπου

το 23 % των συνολικών δαπανών) µε σαφή αναπτυξιακό χαρακτήρα για την

περιφέρεια αποτελούν και οι υποδοµές σύγχρονου πολιτισµού – επικοινωνιακά

γεγονότα, όπου χρηµατοδοτείται καταρχήν η ανέγερση συνεδριακών και

πολιτιστικών κέντρων, προς όφελος και του συνεδριακού τουρισµού, όπως επιπλέον

και η ενίσχυση πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκδηλώσεων ανάδειξης και διατήρησης

της πολιτιστικής κληρονοµιάς, µέσω επίσης αναπτυξιακών εταιρειών, σ’ όλους τους

νοµούς, καθώς και η συντήρηση ενός σηµαντικού κινηµατογράφου, στοιχείο και αυτό

έκφρασης του σύγχρονου πολιτισµού. Η επιχορήγηση επιχείρησης πολιτιστικής

ανάπτυξης ενός ∆ήµου είναι επιπρόσθετα ενταγµένη στην κατηγορία για τις δοµές

υποστήριξης ανθρώπινου δυναµικού.

Τελικά, ένα έργο πολιτιστικής υφής ανευρίσκεται ενταγµένο και στην

κατηγορία µελέτες – εργαλεία – έρευνες, σχετικά µε παραδοσιακά κτίρια, γεφύρια

και σοκάκια, κατηγορία που αφήνει περιθώριο για τη µελλοντική ένταξη προς

χρηµατοδότηση κάθε είδους µελετών ανάδειξης, προστασίας και αξιοποίησης του

πολιτιστικού αποθέµατος της περιφέρειας, που αποτελεί άλλωστε προϋπόθεση για την

ωρίµανση των έργων και την προώθηση της πολιτιστικής ανάπτυξης.

Πασχάλης Ν. Αλµπάνης

100


7. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ∆ΙΚΤΥΟ ΣΕ ΣΥΝ∆ΥΑΣΜΟ ΜΕ ΑΛΛΑ ∆ΙΚΤΥΑ

Λ.Χ. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΏΝ ΧΩΡΩΝ-ΚΟΜΒΟΙ-ΚΑΤΑΝΟΜΗ-ΠΡΟΒΟΛΗ

Η περιοχή του βορειοελλαδικού χώρου στο τµήµα της Μακεδονίας παρουσιάζει

µια πιο οργανωµένη µορφή µε την πρόταση καταρχήν ενός ενιαίου δικτύου

αρχαιολογικών χώρων, ο οποίος θα µπορούσε να αποτελέσει παράδειγµα και να

επεκταθεί στην Ανατολική Μακεδονία, την οποία και εν µέρει περιλαµβάνει, αλλά και

στην Θράκη.

Το ενιαίο δίκτυο αποτελεί έκφραση µιας πιο ολοκληρωµένης διαδικασίας

βιώσιµης ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων, που προϋποθέτει άλλωστε την οργάνωση

παράλληλων ενεργειών προβολής και ένταξής τους στη σύγχρονη κοινωνική ζωή. Για

την περιφέρεια ιδίως της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, µε το πλήθος των

αρχαιολογικών χώρων και των µνηµείων, το δίκτυο µπορεί επίσης να καταστήσει πιο

εµφανή και εύκολα αντιληπτό τόσο τον ελληνικό πολιτισµό, ενεργό µέσα από την

διαχρονία του, διαβαίνοντας όλες τις ιστορικές περιόδους, αλλά και την

πολυπολιτισµικότητα της περιφέρειας εν γένει. Κατά αυτόν τον τρόπο, όπως

σηµειώνεται124, η πολιτιστική κληρονοµιά αφενός δύναται να καταστεί βίωµα αλλά και

πηγή έµπνευσης και απόλαυσης για τη σύγχρονη πολιτιστική δηµιουργία. Για την

περιφέρεια, αξιοποιώντας το πολιτιστικό της απόθεµα µε πιο οργανωµένο τρόπο,

προσφέρεται ο επαναπροσδιορισµός των οικονοµικών σχέσεων των περιοχών αυτών,

ενώ µπορεί να συµβάλλει και στην αναδιανοµή και ενίσχυση του τουριστικού ρεύµατος,

καθώς και στην απεξάρτηση της περιφέρειας από τα µεγάλα αστικά κέντρα της χώρας.

Όπως και στη Μακεδονία γενικά , έτσι και για τη Θράκη προτείνεται η

δηµιουργία ενός πυρήνα αρχαιολογικών χώρων που θα συµπληρωθεί από την

ανάπτυξη των υπόλοιπων αρχαιολογικών χώρων που είναι ανάλογης σηµασίας αλλά

µικρότερης προβολής.

Μέσα από την αξιολόγηση συγκριτικών πλεονεκτηµάτων και περιορισµών που

τίθενται από τα µνηµεία και τους χώρους, µπορεί να διαµορφωθεί κι εδώ ένα

συνεκτικό πλέγµα ιστορικών τόπων, υπό µορφή δικτύου, προτείνοντας διαδροµές125.

124 Ενιαίο δίκτυο αρχαιολογικών χώρων Μακεδονίας, εισαγωγικό σηµείωµα της Ιφιγένειας Γεωργοπούλου – Ντ’ Αµίκο, εκδ. ΤΑΠΑ, Αθήνα 2003.


125 Για τον χώρο της Μακεδονίας συγκεκριµένα, προτείνονται ειδικές θεµατικές – ιστορικές διαδροµές, όπως µία µεγάλη ή µία µικρά ιστορική διαδροµή που αποδίδουν µια συνολική εικόνα της ιστορικής πορείας της Μακεδονίας, µία διαδροµή προϊστορικών χρόνων, µία διαδροµή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, µία της Αρχαίας Εγνατίας καθώς και µία των βυζαντινών χρόνων.

101


Κριτήρια ένταξης σ’ ένα ενιαίο δίκτυο προκύπτουν, όπως αναφέρεται126, από

τη συλλογή και συγκριτική ανάλυση στοιχείων όπως:

-την κατάσταση διατήρησης των αρχαιολογικών χώρων (µορφολογική,

αναστηλωτική κ.λπ.), καθώς και την ύπαρξη µουσείων και συλλογών στην ευρύτερη

περιοχή,

-το συµβολισµό και τη µοναδικότητα του κάθε χώρου και την ιδιαίτερη

σύνδεσή του µε ιστορικά γεγονότα ή πρόσωπα,

-τη χωρική συγκέντρωση (ύπαρξη άλλων πόλων έλξης επισκεπτών και

δηµιουργία κόµβου πολλαπλού ενδιαφέροντος),

-η γειτνίαση του χώρου µε σηµαντικούς οδικούς άξονες, αεροδρόµια ή αστικά

κέντρα,

-τη χωροθέτησή του σε αναπτυσσόµενη τουριστική ζώνη (δυνατότητα άµεσης

πρόσβασης επισκεπτών),

-την ένταξή του σε άλλα ειδικά δίκτυα επιλεκτικού τουρισµού127.

Παράδειγµα προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί ένα άλλο δίκτυο που µε

συστηµατικό τρόπο αναπτύσσεται σε µία επίσης µειονεκτική, όπως και η Ανατολική

Μακεδονία Θράκη, περιοχή που είναι η περιφέρεια της ∆υτικής Ελλάδας. Μέσω µιας

ειδικής Επιστηµονικής Επιτροπής για την “προστασία, έρευνα και ανάδειξη των

προïστορικών εγκαταστάσεων της Επαρχίας Πατρών”128 αναδεικνύονται

συστηµατικά πλέον χαρακτηριστικές προïστορικές εγκαταστάσεις της δυτικής

Αχαΐας, κατά τρόπο που αυτοί να καταστούν προσιτοί στους επισκέπτες. Παράλληλα,

όπως σηµειώνεται, οι εργασίες συντείνουν και στην αντιµετώπιση προβληµάτων

διατήρησης και προστασίας των µνηµείων.

126 Ενιαίο δίκτυο αρχαιολογικών χώρων Μακεδονίας (ως άνω). 127 Οι µέθοδοι εκτίµησης της αξίας των δικτύων µνηµείων συνοψίζονται στις µεθόδους: α)της καταβολής αντιτίµου, που µπορεί να εκτιµηθεί και από παραπλήσια υποκατάστατα ή από τη δυνατότητα πρόκλησης ποικίλων οικονοµικών δραστηριοτήτων-κυρίως στον τουρισµό, β)του κόστους του ταξιδιού, γ)της προσαρµογής στις επιθυµίες των καταναλωτών. Τα µοντέλα σχεδιασµού δύναται να προκύψουν είτε: Ι)µε προκαθορισµένα από επιστήµονες κριτήρια, ή ΙΙ)µε συστηµατικές και συµµετοχικές διαδικασίες [βλ.: Γκιόκα Ε., Γρηγορακάκης Γρ., Παπαϊωάννου Αρ.: Πολιτιστική Κληρονοµιά και Περιφερειακή Ανάπτυξη, (ως άνω), Αθήνα 2003, σ.169-171. R. MASON, Assessing Values in Conservation Plannning: Methodologigal Issues and Choises, 2002] 128 Βλ. λ.χ.: Αρχαιολογικά Έργα εκτελούµενα από Επιστηµονικές Επιτροπές του Υπουργείου Πολιτισµού, Αθήνα 2003, σ.28-29,


στο ίδιο: “προστασία, έρευνα και ανάδειξη τριών αρχαίων πόλεων του νοµού Αιτωλοακαρνανίας: Πλευρώνα, Οινιάδες, Πάλαιρος”, σ.40-41.

102


Η οµοιότητα της ύπαρξης αξιόλογων διατηρητέων παραδοσιακών οικισµών

στην περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης129, επιβάλλει την σύγκριση µε

το πολιτιστικό απόθεµα και τον τρόπο ένταξής του στην περιφερειακή αναπτυξιακή

διαδικασία της παραπλήσιας περιφέρειας της Ηπείρου, όπου επίσης προτείνεται

παρόµοια πολιτιστική διαδροµή130, ενώ επισηµαίνεται η µοναδικότητα του πλούτου

των οικισµών και οι ευκαιρίες που προκύπτουν.

Παραπλήσια έργα, αλλά πιο αποσπασµατικά, φαίνεται να διεξάγονται µε τη

διατήρηση και ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων ή µεµονωµένων µνηµείων στην

περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης (βλ. ανωτέρω λ.χ. το αρχαίο θέατρο των

Φιλίππων), ενώ εντύπωση προκαλεί η µη οργανωµένη πρόβλεψη ή ένταξη µέχρι

στιγµής ενός ανάλογου δικτύου, οποιασδήποτε θεµατικής ή ιστορικής περιόδου, για την

περιφέρεια, που συστηµατικά να επιβλέπεται και να προωθείται από ειδική

Επιστηµονική Επιτροπή µε τη µέθοδο της αυτεπιστασίας του Υπουργείου Πολιτισµού,

που άλλωστε απέδειξε έως τώρα την αποτελεσµατικότητά της. Αντιθέτως, η

περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης έπεται στην εξέλιξη όλων τούτων,

ενώ η διατήρηση και η ανάδειξη του πολιτιστικού της αποθέµατος έχει εναποτεθεί

προς το παρόν σε τρεις Εφορείες Κλασικών και Προϊστορικών Αρχαιοτήτων, δύο

Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και µία Νεωτέρων Μνηµείων, που πρέπει να

συνεργαστούν τόσο µεταξύ τους όσο και µε άλλες υπηρεσίες και φορείς στην

περιοχή, οι µισές από τις οποίες είναι σχεδόν νεοσύστατες, ενώ στο έργο της

ανάπτυξης πολιτιστικών διαδροµών στην περιοχή δεν έχει δραστηριοποιηθεί το

Υπουργείο Ανάπτυξης. Απαιτούµενη προϋπόθεση αποτελεί προφανώς η ωρίµανση των

έργων, η εκπόνηση των µελετών και η ένταξή τους σε χρηµατοδοτικά σχήµατα ή

πηγές, ώστε τουλάχιστον παρόµοια έργα να είναι έτοιµα προς υλοποίηση κατά την

επόµενη προγραµµατική περίοδο.

129 Αναφέρονται 26 οικισµοί αυτής της κατηγορίας. http://thesaurus.duth.gr/hellenic/thrace.asp?Theme=4


130 Ντόρα Κόνσολα, Πολιτιστικές διαδροµές: περιφερειακή -εθνική-ευρωπαϊκή διάσταση, Επιστηµονική Επετηρίδα Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης 1992, σ.257-258.

103


8.ΕΠΙΜΕΤΡΟ – ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Το ζήτηµα της περιφερειακής ανάπτυξης της Ανατολικής Μακεδονίας

Θράκης µε βάση το πολιτιστικό απόθεµα της περιοχής δείχνει τα περιθώρια που

υπάρχουν για µεγαλύτερη ένταξή του στην αναπτυξιακή διαδικασία, λαµβάνοντας

υπόψη ταυτόχρονα τις απαιτήσεις διατήρησης και αειφόρου διαχείρισής του.

Οι προϋποθέσεις που τίθενται προς αυτό οδηγούν µέσω της εκπαίδευσης όλων

των βαθµίδων, την επαγγελµατική κατάρτιση και τις εξειδικευµένες σπουδές στις

τοπικές κρατικές σχολές και εκπαιδευτήρια τόσο του δηµόσιου, όσο και του

ιδιωτικού τοµέα, ενώ διαφαίνεται πως και οι εθελοντικές οργανώσεις ή οι σύλλογοι

επωµίζονται ένα όλο και µεγαλύτερο µερίδιο της ευθύνης, καθώς και η Τοπική

Αυτοδιοίκηση. Ο συνδυασµός της εκπαίδευσης και κατάρτισης ή των παρεχόµενων

υπηρεσιών µε τα προγράµµατα και τις δράσεις της Κοινωνίας της Πληροφορίας

επιχειρεί να εντάξει την πολιτιστική ανάπτυξη της περιφέρειας στη σύγχρονη εποχή,

παρέχοντάς της επίκαιρη µορφή και µελλοντική προοπτική.

Αρωγός σ’ αυτό έρχονται τα ευρωπαϊκά χρηµατοδοτικά προγράµµατα131, µε

τις ευκαιρίες που παρέχουν για την ανάπτυξη αντίστοιχων δράσεων, που κατά αυτόν

τον τρόπο φέρνουν στην επιφάνεια και δίνουν µια πρώτη εικόνα των προσπαθειών

και των τάσεων που αναδεικνύονται. Υπολείπεται να αξιολογηθούν ωστόσο οι

δράσεις και τα ενταγµένα έργα ως προς τον βαθµό υλοποίησης και τα αποτελέσµατά

τους. Έτσι βλέπουµε µια πιο ικανοποιητική εικόνα για τα έργα που εκτελούνται λ.χ.

στον τοµέα των µουσείων132, ενώ υπολείπεται ακόµη η υλοποίηση δράσεων

αναφορικά µε τους αρχαιολογικούς χώρους και τα µνηµεία., είτε των επίσης υψηλά

χρηµατοδοτούµενων έργων σχετικά µε τις υποδοµές σύγχρονου πολιτισµού, όπως τα

συνεδριακά ή πολιτιστικά κέντρα.

Επιπλέον, η διοργάνωση και η παρουσίαση σηµαντικών, µεγάλης κλίµακας

µουσειακών εκθέσεων τόσο στην ίδια την περιφέρεια όσο και στο εσωτερικό της

χώρας133 (λ.χ. στην Αθήνα,, ή µε περιοδική µορφή σε διάφορες άλλες πόλεις), καθώς


131 Κοινή διαπίστωση αποτελεί άλλωστε ότι διατίθενται κονδύλια για πλείστους τοµείς σε πρωτόγνωρη συχνά για τα ελληνικά δεδοµένα µορφή, πλην όµως θέτει συνεχώς προκλήσεις τόσο για τη δηµόσια διοίκηση όσο και για τον ιδιωτικό τοµέα όσον αφορά τον εκσυγχρονισµό και την ανταπόκρισή τους. 132 Μόνο 2 έργα µουσείων εντάχθηκαν σε ολόκληρη την περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης στα συγχρηµατοδοτούµενα έργα της ΕΕ για την προγραµµατική περίοδο 2000-2006. 133 Υπόψη ότι υπάρχει ήδη ένα µουσείο µε ειδικό ενδιαφέρον για την Ανατολική Μακεδονία Θράκη, όµως στην Θεσσαλονίκη: το Λαογραφικό Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης.

104


και ευρείας προβολής στο εξωτερικό134, ως µέσο επικοινωνιακής πολιτικής,

παρουσίασης της διαχρονικής πορείας και ενότητας, του πολιτιστικού πλούτου της

περιοχής, αποτελεί στοιχείο που υπολείπεται ακόµη και αφήνει ένα κενό προς

µελλοντική συµπλήρωση. Επίσης, οι µεταφράσεις σηµαντικών εκδοτικών έργων για

την εξέλιξη και τον πολιτισµό εν γένει135 της περιφέρειας σε διάφορες ξένες γλώσσες,

καθώς και η προώθησή τους σε κάθε είδους εκθέσεις στο εξωτερικό, αποτελεί επίσης

µια, από πολλές άλλες ενέργειες ανάδειξης και της σύγχρονης εικόνας της προς όλες

τις κατευθύνσεις.

Η έγκαιρη εκπόνηση µελετών και η χρηµατοδότησή τους από τα

προσφερόµενα προγράµµατα136, η εξοικείωση µε την διαχείριση έργου, ο

προγραµµατισµός ανάπτυξης του κατάλληλου εργατικού δυναµικού137 µπορεί να

προάγει την αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέµατος και την ανάπτυξη της

περιοχής. Η προτεινόµενη συστηµατική ανάπτυξη πλέγµατος ιστορικών τόπων, υπό

µορφή δικτύου138 µπορεί καταρχήν να συµβάλλει στη διαφοροποίηση του

πολιτιστικού προϊόντος προτείνοντας ποικίλες πολιτιστικές διαδροµές, όπως:

αρχαιολογικός τουρισµός139

(λ.χ. -προϊστορική διαδροµή,

-διαδροµή των ελληνικών πόλεων κλασικής αρχαιότητας,

-των µακεδονικών χρόνων,

-των αρχαιοτήτων ρωµαïκής περιόδου,

-διεθνείς συναντήσεις-φόρουµ και περιδιάβαση της Εγνατίας οδού,

- βυζαντινή διαδροµή, καθώς

-διαδροµή µεσαιωνικών οχυρώσεων140,

-µουσουλµανική διαδροµή,

-διαδροµή βιοµηχανικών µνηµείων


-των νεοκλασικών κτηρίων,

134 Βλ. λχ την διοργάνωση από την Βουλγαρία στην Βόννη της έκθεσης: “Die Thraker – Das goldene Reich des Orpheus” για την ιστορική πορεία της αρχαίας φυλής των Θρακών από την προϊστορική έως την ρωµαϊκή εποχή, καθώς και των θησαυρών τους από τα εδάφη της. www.bundeskunsthalle.de 135 Λ.χ.: “Θράκη – Γενική Γραµµατεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης”, 2000. 136 Για παράδειγµα στην κατηγορία ενέργειας : “Μελέτες – Εργαλεία – Έρευνες” (ως άνω), διότι προφανώς και διατίθενται κονδύλια. 137 Λ.χ.: Π. Φαναριώτης, ∆ιοίκηση ∆ηµοσίων Υπηρεσιών και Οργανισµών, Εισαγωγή στο Σύγχρονο ∆ιοικητικό Management. 138 Όπως, για παράδειγµα: Ενιαίο ∆ίκτυο Αρχαιολογικών Χώρων Μακεδονίας, 2003. 139 Βλ. προτάσεις προς αυτό στο έργο: “Θράκη – Γενική Γραµµατεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης”, 2000. 140 Λ.χ.: ∆οκίµιο για την οχυρωµατική στο Βυζάντιο, ο βορειοελλαδικός χώρος, 2001.

105


-διακρατική διαδροµή του Ελληνισµού της Ανατολικής, ∆υτικής και Βόρειας

Θράκης),

θρησκευτικός τουρισµός,

τουρισµός πόλεων ή παραδοσιακών (διατηρητέων) οικισµών και κτηρίων,

αρχοντικών,

ο συνεδριακός τουρισµός κ.ά.141

Προϋπόθεση, µεταξύ άλλων, αποτελεί και η πρόοδος τόσο του ανασκαφικού

έργου, η στελέχωση των νεοσύστατων Εφορειών Αρχαιοτήτων ή Νεώτερων

Μνηµείων, όσο και η προώθηση του αναστηλωτικού έργου142, και µάλιστα σε

µνηµεία που είτε παρουσιάζουν ιδιαίτερη σπουδαιότητα για την ταυτότητα της

περιοχής, είτε σε ιδιαίτερα πληττόµενες περιοχές, όπως τις αστικές που

χαρακτηρίζονται από οικονοµική και κοινωνική υποβάθµιση και διαρθρωτική κρίση

ή σε ορεινές και παραµεθόριες περιοχές, όπου και εκεί απαιτείται υποβοήθηση ή

αναβάθµιση της ποιότητας ζωής, συγκράτηση του πληθυσµού, ανάπτυξη

εναλλακτικών µορφών τουρισµού, προσφορά ευκαιριών απασχόλησης που προσφέρει

το πολιτιστικό απόθεµα και ο πολιτιστικός κλάδος εν γένει.

Η ένταξη της διαχείρισης, αναστήλωσης, προβολής ευρύτερων ενοτήτων

µνηµείων και χώρων σε προγράµµατα που εµπίπτουν στην αρµοδιότητα περισσότερων

υπηρεσιών (λ.χ. Εφορειών Αρχαιοτήτων ή Νεώτερων Μνηµείων, ∆ήµων,

Νοµαρχιών, πολεοδοµίας, τροχαίας ή ΥΠ.ΠΕ.ΧΩ.∆.Ε.), που περιλαµβάνει συχνά και

την παράµετρο του φυσικού περιβάλλοντος και των προστατευόµενων περιοχών, µε

τα οποία είναι προς συµφέρον και επιβάλλεται να συνδυασθεί, µπορεί να αναλάβουν

ειδικές επιστηµονικές επιτροπές143 ή αντιπροσωπευτικής σύνθεσης επιτροπές

διαχείρισης144, αρκεί οι µεν έγκαιρα να δροµολογήσουν τις απαιτούµενες προς αυτό

µελέτες, ώστε να ενταχθεί η υλοποίησή τους τουλάχιστον στην επόµενη

προγραµµατική περίοδο ή να προωθηθεί µέσω νέων, σύγχρονων χρηµατοδοτικών

µορφών, και οι δε να προβλεφθεί και να υλοποιηθεί ταχέως η σύστασή τους, καθώς

και οι λεπτοµερείς αρµοδιότητές τους


141 Βλ.: Χάρτα πολιτιστικού τουρισµού. 142 Λ.χ.: ∆ανιήλ Αθ. Ορφανουδάκης, Μελέτη αποκατάστασης µνηµείων και συνόλων, 2001. 143 Όπως λ.χ. όσες εντάσσονται στα έργα του Ταµείου ∆ιαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση Αρχαιολογικών Έργων (βλ.: Αρχαιολογικά Έργα εκτελούµενα από Επιστηµονικές Επιτροπές του Υπουργείου Πολιτισµού, 2003). 144 Η. Μπεριάτος, Νέες προσεγγίσεις στο σχεδιασµό και την πολιτική προστασίας της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς, 2002.

106


Την διαφορά που πρέπει σε σχέση µε τους συναγωνιστές εν τέλει να κάνει

αναφορικά µε το προσφερόµενο πολιτιστικό προϊόν η περιφέρεια, περικλείει από τη

µία την προβολή του παραδοσιακού και σύγχρονου πολιτισµού της, αλλά και πέρα

των αναστηλώσεων η προώθηση µέσω νέων και ευέλικτων χρηµατοδοτικών

σχηµάτων ακόµη και ανακατασκευών145 χαρακτηριστικών µνηµείων του πολιτισµού

της146 και η απόδοσή τους σε σύγχρονες χρήσεις, και θα αποτελέσουν σηµεία στο

χώρο της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης που επιπλέον θα ενισχύουν την

αυτοπεποίθηση και αυτοσυνειδησία των κατοίκων, προβάλλοντας την ρηξικέλευθη

εικόνα της προς τα έξω και αποτελώντας τόσο σηµείο αναφοράς όσο και πόλο έλξης.

Η σύνδεσή του αφενός µε τον τουρισµό και την φέρουσα ικανότητά του, µε

τις υποδοµές µεταφορών και επικοινωνιών, ο εµπλουτισµός του µε σύγχρονες

υπηρεσίες προβολής του πολιτιστικού αποθέµατος και προσφοράς τεχνολογικών

πολιτισµικών προϊόντων σύµφωνα µε τις νέες απαιτήσεις του κοινού, η δηµιουργία

βάσης δεδοµένων µε χρήση των Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστηµάτων,

αποτελεί τη µία αποστολή που µπορεί να αναλάβει ο τοµέας του πολιτισµού µέσω της

πολιτιστικής κληρονοµιάς.

Μία άλλη όψη είναι αυτή της απόδοσης των µνηµείων και χώρων στην

ενεργή µνήµη147, καθώς µάλιστα και της ενδυνάµωσής της148, δηλ. η ισχυροποίηση

της αυτοσυνειδησίας για την ελληνική διαχρονία στην περιοχή του γηγενούς

πληθυσµιακού στοιχείου. Το πολιτιστικό απόθεµα της περιοχής µπορεί να αποτελέσει

και εφαλτήριο για τη σύγχρονη πολιτιστική ανάπτυξη, για υπηρεσίες και τεχνολογίες

του σύγχρονου πολιτιστικού τοµέα και νέα επαγγέλµατα149, προσέλκυση υπηρεσιών

τεχνολογίας και ερευνητικών κέντρων, του ιδιωτικού ή του δηµοσίου τοµέα. Η

ίδρυση τµηµάτων πολιτιστικής διαχείρισης στο ∆ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης,


145 ∆ανιήλ Αθ. Ορφανουδάκης, Μελέτη αποκατάστασης µνηµείων και συνόλων, 2001, σ.22, επίσης σ.33 αναφορικά µε αποκαταστάσεις µνηµείων (για την αποκάλυψη των αισθητικών και ιστορικών τους αξιών) αναφορικά µε το κείµενο του “Χάρτη της Βενετίας”. 146 Β. λ.χ. την πρόσφατη ανακατασκευή, ως µνηµείο συµφιλίωσης, της κατεστραµµένης κατά τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο εκκλησίας Frauenkirche στη ∆ρέσδη- σύµβολο της προτεσταντικής κοινωνίας που άλλοτε κατασκευάστηκε µε συλλογικά µέσα των πολιτών. Εφαρµόστηκε ένα πρωτοποριακό χρηµατοδοτικό σχήµα µε την ίδρυση εταιρείας ιδιωτικού δικαίου και κυρίως την ευρεία συµµετοχή της Κοινωνίας των Πολιτών µέσω συλλόγων ανά τον κόσµο και δωρεών, διευθυνόµενα από κεντρικό συµβούλιο, όπως και οι εργασίες ανακατασκευής. http://www.frauenkirche-dresden.org Βλ. επίσης την ανακατασκευή ή µιµητισµό του Παρθενώνα στο Νάσβιλ των Η.Π.Α. http://www.nashville.gov/parthenon/ 147 Ευάγγελος Βενιζέλος, ∆ιαχρονία και συνέργεια, 1998. 148 Χρήστος Γιανναράς, Πολιτιστική ∆ιπλωµατία,2003, σ.49-59. 149 Βλ. λ.χ. Ο πολιτισµός ως κλάδος οικονοµικής δραστηριότητας, ΚΕΠΕ 2000.

107


ακόµη και υπό µορφή µεταπτυχιακών προγραµµάτων150 θα ήταν καταρχήν βοηθητικό

προς αυτή την κατεύθυνση.

Η κεντρική διαχείριση, µέσω λ.χ. Τµήµατος Πολιτιστικής Ανάπτυξης στην

Περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, στελεχωµένο µε εξειδικευµένο

προς αυτό προσωπικό και σύγχρονα µέσα, δύναται να επισηµαίνει γενικές

κατευθύνσεις, να επεξεργάζεται τα προσφερόµενα στοιχεία, να συνδυάζει τους

επιµέρους στόχους όλων των πτυχών της πολιτιστικής ανάπτυξης, θα συνεισέφερε

πολλά σ’ αυτόν τον στόχο.

Ευρήµατα από την αρχαία Μεσηµβρία - Ζώνη


150 Βλ. λ.χ.: “Πρόγραµµα µεταπτυχιακών σπουδών στην πολιτιστική πολιτική, διοίκηση και επικοινωνία” στο Πάντειο Πανεπιστήµιο.

108


9 .∆ΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ

www.hri.org

www.medregio.org

www.ogeeka-dimitra.org.gr

www.minenv.gr

www.eydamth.gr/pep.htm

www.mnec.gr

www.culture.gr

www.infosoc.gr

www.stegi-karvalis.gr

www.statistics.gr

www.kathimerini.gr

www.enet.gr

http://alex.eled.duth.gr/pakethra/kivotos.

http://mmxrobin.dyndns,org/pakethra/about.htm

http://alex.eled.duth.gr/pakethra

www.interreg.gr

www.europa.eu.int

www.bundeskunsthalle.de

http://thesaurus.duth.gr/hellenic/thrace.asp?Theme=4 http://www.frauenkirche-dresden.org

http://www.nashville.gov/parthenon/ www.guggenheim-bilbao.es/ingles/home.htm - 11k - 2 Οκτ 2004

www.xronos.gr


109


10.ΕΝ∆ΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Πόλυς Α. Μυλωνάς, Οι ποµάκοι της Θράκης, Εκδόσεις Νέα Σύνορα – Α.Α.Λιβάνη,

Αθήνα 1990.

Ντόρα Κόνσολα, Πολιτιστική δραστηριότητα και κρατική πολιτική, εκδόσεις

Παπαζήση, Αθήνα 1990.

Στ. Γουδέλη, Σχέσεις χριστιανών και µουσουλµάνων στην ελληνική Θράκη,

Κοµοτηνή 1991.

Ντόρα Κόνσολα,, Πολιτιστικές διαδροµές: περιφερειακή – εθνική – ευρωπαϊκή

διάσταση, Επιστηµονική Επετηρίδα Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης, σ.241-

262, 1992.

Ξ. ΚΟΤΣΑΓΕΩΡΓΗ – Α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, Νεότερη και σύγχρονη ιστορία

της Θράκης, βιβλιογραφικός Οδηγός, Ίδρυµα Μελετών Χερσονήσου του Αίµου

(253), Θεσσαλονίκη 1993.

Μουσεία και πινακοθήκες της Ελλάδας και της Κύπρου, επιµέλεια Μαρία Κοντού,

Υπουργείο Πολιτισµού, Αθήνα 1993.

Ιωάννης Κ. Χολέβας, Η Θράκη κατηγορεί και αξιώνει, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα

1993.

Ακαδηµία Αθηνών, Η ανάπτυξη της Θράκης. Προκλήσεις και προοπτικές. Αθήνα

1994 (∆ηµοσιεύµατα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας, αρ.6).

Ε. Ζεγγίνης, Οι µουσουλµάνοι αθίγγανοι της Θράκης, Θεσσαλονίκη 1994.

Σχέδιο Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράµµατος (ΠΕΠ) 1994-1999,

Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, (Επιτροπή της Ευρωπαϊκής



Ένωσης – Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας και Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας

και Θράκης), Κοµοτηνή, Ιούνιος 1994.

Πρόγραµµα Οικοανάπτυξης «Ροδόπης – Νέστου», β΄φάση, (Κέντρο Ερευνών Χώρου

/ Παγκόσµιο Ταµείο για τη φύση – ελληνικό τµήµα, Πρόγραµµα Οικοανάπτυξης

Ροδόπης – Νέστου, β’ φάση),Ξάνθη 1994.

Αθ. ∆. Παπαδασκαλόπουλος, Πρότυπα και πολιτικές περιφερειακής ανάπτυξης,

εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1995.

Ντόρα Ν. Κόνσολα, Η διεθνής προστασία της παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς,

εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1995.

Ε. Λεκκός, Τα ελληνικά µοναστήρια, Αθήνα 1995.

Π.Θεοχαρίδης, Ποµάκοι, Ξάνθη 1995.

D. Grogan & C. Mercer, The Cultural Planning Handbook. An essential Australian

guide, Allen & Urwin 1995 [Μεθοδολογία πολιτιστικού σχεδιασµού – Ποσοτική

πολιτιστική αποτίµηση] (σε ανεπίσηµη µετάφραση του Κ.Γασπαρινάτου).

Μελέτη τουριστικής προβολής της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης

(Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης / Ευρωπαïκή Αναπτυξιακή),

Ιανουάριος 1996.

Νικ. Ι. Κόνσολας, Σύγχρονη περιφερειακή οικονοµική πολιτική, εκδόσεις Παπαζήση,

Αθήνα 1997.

∆ηµήτριος Λαζαρίδης, Αµφίπολης, εκδ. Υπουργείου Πολιτισµού- ΤΑΠΑ, 2η έκδοση,

Αθήνα 1997.

Μελέτη για λογαριασµό της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης µε

τίτλο:; ∆ιεθνής Έρευνα Τάσεων Εναλλακτικού Τουρισµού και Οικοτουρισµού.



(Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας –Θράκης/ INDECO Σύµβουλοι Ανάπτυξης και

Επενδύσεων, ∆ιεθνής Έρευνα Τάσεων Εναλλακτικού Τουρισµού Οικοτουρισµού/

έργο: πρωτοβουλία προώθησης εναλλακτικών µορφών τουρισµού στην Περιφέρεια

Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης), Οκτώβριος 1998.

Περίγραµµα τουριστικής πολιτικής για την Ανατολική Μακεδονία – Θράκη.

(Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης), Κοµοτηνή 1998.

Karl Lehmann, Σαµοθράκη, Ινστιτούτο Καλών Τεχνών του Πανεπιστηµίου της Νέας

Υόρκης, Θεσσαλονίκη 1998.

Ευάγγελος Βενιζέλος, ∆ιαχρονία και συνέργεια – µία πολιτική πολιτισµού, εκδόσεις

Καστανιώτη, Αθήνα 1998.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή : Οι περιφέρειες της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

[Ανατολική Μακεδονία & Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, ∆υτική Μακεδονία], σ.16-

25, δεύτερη έκδοση, Λουξεµβούργο : Υπηρεσία Επισήµων Εκδόσεων των

Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1999.

Αναπτυξιακός Νόµος 1892/90. Αξιολόγηση των αποτελεσµάτων του. (Καµπέλης

Σταύρος, «Οι ιδιωτικές επενδύσεις στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και

Θράκης – Ο Αναπτυξιακός νόµος 1892/90. Η αξιολόγηση των αποτελεσµάτων του»,

Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης), Κοµοτηνή, Μάρτιος 1999.

Πρόταση Σχεδίου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΣΠΑ) 2000-2006 του Υπουργείου

Ανάπτυξης. (Υπουργείο Ανάπτυξης – Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού, Πρόταση

Σχεδίου Περιφερειακής Ανάπτυξης 2000-2006, Τοµέας Τουρισµού), Μάρτιος 1999.

Πρόταση Σχεδίου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΣΠΑ) 2000-2006 του Υπουργείου

Πολιτισµού. (Υπουργείο Πολιτισµού, Πρόταση Σχεδίου Περιφερειακής Ανάπτυξης

2000-2006, Τοµέας Πολιτισµού), Μάιος 1999.

Ν. Κόκκας (επιµέλεια), Παραδοσιακοί οικισµοί της ορεινής Ξάνθης, Ξάνθη 1999.



Η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο –

κείµενα. Εισαγωγή – επιµέλεια: ∆άφνη Βουδούρη, Αναστασία Στρατή. Εκδ. Αντ. Ν.

Σάκκουλα, 1999.

Βιοµηχανικά Μνηµεία της Ελλάδας, εκδ. Υπουργείο Πολιτισµού- ∆ιεύθυνση Λαϊκού

Πολιτισµού, Αθήνα, Φεβρουάριος 1999.

Ι. Ιωαννίδης – Κ. Γασπαρινάτος – Ε. Γουλή: Το Εγχειρίδιο του Επιτυχηµένου

Πολιτιστικού ∆ιαχειριστή, Αθήνα 1999.

Οικονοµικός Ταχυδρόµος, 17 Φεβρουαρίου 2000, αφιέρωµα µε τίτλο «Η οικονοµία

των ελληνικών περιφερειών» [Επιστηµονική επιµέλεια : Ινστιτούτο Περιφερειακής

Ανάπτυξης Παντείου Πανεπιστηµίου], σ.22-26.

Κωνσταντίνου Α. Βακαλόπουλου, Ιστορία του βόρειου ελληνισµού Θράκη, γ’

έκδοση 2000, εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη α. ε.

Θράκη, Γενική Γραµµατεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης [όπου

και εκτενή βιβλιογραφία για την οικονοµία, τον πολιτισµό και τα µνηµεία της

περιοχής], β’ έκδοση, Ιούλιος 2000.

Ο πολιτισµός ως κλάδος οικονοµικής δραστηριότητας, Κέντρο Προγραµµατισµού και

Οικονοµικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), Εκθέσεις 32, Αθήνα 2000.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική ∆ιεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισµού : Ευρωπαïκή

πολιτική απασχόλησης και κοινωνική πολιτική : µια πολιτική για τον άνθρωπο,2000.

Καλλιόπη Σπανού, ∆ιοίκηση, Πολίτες και ∆ηµοκρατία, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2000.

Προγράµµατα ∆ηµοσίων Επενδύσεων (Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας, Πρόγραµµα

∆ηµοσίων Επενδύσεων 2000, Συλλογική απόφαση ΕΠ0313 ΤΡΟΠ.0, 4/4/2000 και



Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας, Πρόγραµµα ∆ηµοσίων Επενδύσεων 2000,

Συλλογική απόφαση ΕΠ0312 ΤΡΟΠ.0, 28/3/2000).

Έκθεση µε τίτλο: Τα µνηµεία της Θράκης σε σχέση µε τα προγράµµατα της

Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονία – Θράκης.(Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας

– Θράκης, ∆ιεύθυνση Σχεδιασµού και Ανάπτυξης), Κοµοτηνή 2000.

Μελέτη της ERGOPLAN Α.Ε. για λογαριασµό της Περιφέρειας Ανατολικής

Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, µε τίτλο: Σχέδιο ολοκληρωµένης ανάπτυξης

των ορεινών περιοχών της Ανατολικής Ροδόπης. (Περιφέρεια Ανατολικής

Μακεδονίας και Θράκης, ∆ιεύθυνση Σχεδιασµού και Ανάπτυξης / ERGOPLAN Α.Ε.

Σύµβουλοι Οργάνωσης Προγραµµατισµού και Ανάπτυξης), Κοµοτηνή, Ιούλιος 2000.

Χάιδω Κουκούλη –Χρυσανθάκη, Χαράλαµπος Μπακιρτζής, Φίλιπποι, εκδ.

Υπουργείου Πολιτισµού-ΤΑΠΑ, 2η έκδοση, Αθήνα 2000.

Νίκος Μούσης, Ευρωπαϊκή Ένωση: ∆ίκαιο- Οικονοµία- Πολιτική. 9η αναθεωρηµένη

έκδοση, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2001.

Ντόρα Κόνσολα, Θέµατα Πολιτιστικής Πολιτικής, Πανεπιστηµιακές Σηµειώσεις,

Πάντειο Παν/µιο.

Μανώλης Σ. Χριστοφάκης, Τοπική ανάπτυξη και περιφερειακή πολιτική, εκδόσεις

Παπαζήση, Αθήνα 2001.

Υπουργείο Πολιτισµού, Έργα πολιτισµού στο Β’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης,

Σεπτ.2001.

ΣΑΚΧ, Σχέδιο ανάπτυξης του κοινοτικού χώρου, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2001.

Ευάγγελος Βενιζέλος, Σύνταγµα της Ελλάδας 2001, συνοπτικά σχόλια στις

αναθεωρηµένες διατάξεις του Συντάγµατος 1975/1986/2001 (έκδ. ΤΑ ΝΕΑ).



∆ανιήλ Αθ. Ορφανουδάκης, Μελέτη αποκατάστασης µνηµείων και συνόλων, Γ’

έκδοση, Πειραιάς 2001.

∆οκίµιο για την οχυρωµατική στο Βυζάντιο, ο βορειοελλαδικός χώρος 4ος –15ος αι.,

Υπουργείο Πολιτισµού – 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Αθήνα 2001.

Χ. Μπακιρτζής – ∆. Τριαντάφυλλος, Θράκη, Αθήνα 2001.

Επιχειρησιακό σχέδιο δράσεων προώθησης τουριστικής προβολής της περιφέρειας

Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης [έργο της περιφέρειας ΑΜΘ µε χρηµατοδότηση

από το Γ΄Κ.Π.Σ.].

Πολυξένη Τσατσοπούλου –Καλούδη: Μεσηµβρία –Ζώνη, εκδ. Υπουργείου

Πολιτισµού – ΤΑΠΑ, 2001.

Νεοελληνικά Εκπαιδευτήρια 1830-1940, εκδ. Υπουργείο Πολιτισµού- ∆ιεύθυνση

Λαϊκού Πολιτισµού, Αθήνα, ∆εκέµβριος 2001.

Ι. Επ. Σπηλιωτόπουλου, Εγχειρίδιο ∆ιοικητικού ∆ικαίου, εκδ. Σάκκουλα, 11η έκδ.,

Αθήνα 2001.

Αθ. ∆. Παπαδασκαλόπουλος – Μαν. Σ. Χριστοφάκης, Περιφερειακός

προγραµµατισµός, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2002.

Μελέτη Τουριστικής Ανάπτυξης Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης,

Υπουργείο Ανάπτυξης – Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού,2002.

Επιχειρησιακό Σχέδιο ∆ράσεων προώθησης τουριστικής προβολής της Περιφέρειας

Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης – Έργο της περιφέρειας ΑΜΘ.

Α. Τσάτσαρης, Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών και Ο.Τ.Α., 2002.

Γ. Μανιάτης, Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών, Γης – Κτηµατολογίου.



Ηλίας Μπεριάτος, Νέες προσεγγίσεις στο σχεδιασµό και την πολιτική προστασίας της

φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς, ΤΟΠΟΣ, 18 – 19/ 2002.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Οικοδοµώντας την Ευρώπη των λαών – Η Ευρωπαïκή Ένωση

και ο πολιτισµός,2002.

Θ. Μποχώτης, Εκπαιδευτικό υλικό στο θέµα «Πολιτιστική Πολιτική», Εθνική Σχολή

∆ηµόσιας ∆ιοίκησης, Απρ.2002.

Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη, τόµοι 1 – 15 (ΥΠ.ΠΟ.-Τ.Α.Π.Α.-

Αριστοτέλειο Παν/µιο Θες/νίκης).

Ανατολική Μακεδονία Θράκη, ένας πλήρης ταξιδιωτικός οδηγός, εκδ. Explorer,

Αθήνα 2002.

Β. Βλασίδης, Οδηγός των µουσείων της Μακεδονίας, Αθήνα 2002.

Π. Φαναριώτης, ∆ιοίκηση ∆ηµοσίων Υπηρεσιών και Οργανισµών, Εισαγωγή στο

Σύγχρονο ∆ιοικητικό Management, εκδ. Σταµούλης.

∆ιαµαντία Πούλη, Η αποκατάσταση των παραδοσιακών οικισµών ως παράγων

ολοκληρωµένης ενδογενούς ανάπτυξής τους. Εθνική Σχολή ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης,

Τµήµα Γενικής ∆ιοίκησης, ΙΓ’ εκπαιδευτική σειρά, Αθήνα 2002.

∆ιαµαντία Πούλη, Ο πολιτισµός σε περιφερειακό επίπεδο και η διασύνδεσή του µε

τον τουρισµό. Εθνική Σχολή ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης, Τµήµα Γενικής ∆ιοίκησης, ΙΓ’

εκπαιδευτική σειρά, Αθήνα 2002.

R. MASON, Assessing Values in Conservation Planning: Methodological Issues and

Choices, [Assessing the Values of Cultural Heritage Research Report. The Getty

Conservation Institute], Los Angeles,2002



∆άφνη Βουδούρη, Κράτος και µουσεία, το θεσµικό πλαίσιο των αρχαιολογικών

µουσείων, εκδ. Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2003.

Γκιόκα Ευφροσύνη, Γρηγορακάκης Γρηγόρης, Παπαïωάννου Αριστείδης:

Πολιτιστική Κληρονοµιά και Περιφερειακή Ανάπτυξη. Μελέτη της ανάδειξης και

αξιοποίησής της στην Περιφέρεια της ∆υτικής Ελλάδας µε τη συµβολή συστηµάτων

Γεωγραφικών Πληροφοριών. Εθνική Σχολή ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης, Τµήµα Τοπικής

Αυτοδιοίκησης και Περιφερειακής Ανάπτυξης. Αθήνα 2003.

∆ηµήτριος Κωνστάντιος, Η Πόλη, το Μουσείο, το Μνηµείο, ∆οκίµια πολιτιστικής

διαχείρισης, Αθήνα 2003.

Παναγιώτης Σκουρής – Ελένη Τροβά, Προστασία αρχαιοτήτων και πολιτιστικής

κληρονοµιάς [ν.3028/2002], εκδ. Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2003.

Πολιτιστικές Στατιστικές [µουσεία & αρχαιολογικοί χώροι], Εθνική Στατιστική

Υπηρεσία της Ελλάδος, Αθήνα 2003.

Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, Επιχειρησιακό Πρόγραµµα «Πολιτισµός»,

Ενδιάµεση έκθεση αξιολόγησης, Υπουργείο Πολιτισµού, Αθήνα, Νοέµβριος 2003.

Αρχαιολογικά Έργα εκτελούµενα από Επιστηµονικές Επιτροπές του Υπουργείου

Πολιτισµού (ΥΠ.ΠΟ.., Ταµείο ∆ιαχείρισης Πιστώσεων για την Εκτέλεση

Αρχαιολογικών Έργων, 2003).

∆ιαρκής κατάλογος των κηρυγµένων αρχαιολογικών χώρων και µνηµείων της

Ελλάδας, ∆ιεύθυνση Αρχείου Μνηµείων και ∆ηµοσιευµάτων του Υπουργείου

Πολιτισµού (νοµοί Σερρών, ∆ράµας, Καβάλας, Ξάνθης, Ροδόπης και Έβρου).

Φιλιώ Λαζανά, Εισαγωγή στον επαγγελµατικό τουρισµό, εκδ. Interbooks, 2003.

Ενιαίο ∆ίκτυο Αρχαιολογικών Χώρων Μακεδονίας, έκδ. ΥΠ.ΠΟ.-Τ.Α.Π.Α., Αθήνα

2003.



Συµπλήρωµα Προγραµµατισµού του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράµµατος

Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης 2000-2006.

Ενδιάµεση Έκθεση Αξιολόγησης του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράµµατος

Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης 2000-2006.

Νέος Οργανισµός του ΥΠ.ΠΟ., Προεδρικό ∆ιάταγµα 191/2003, ΦΕΚ 146, 13/6/03.

Χρήστος Γιανναράς, Πολιτιστική ∆ιπλωµατία, Προθεωρία ελληνικού σχεδιασµού,

εκδόσεις Ίκαρος, β’ έκδοση 2003.

Katalog : Die Thraker – Das goldene Reich des Orpheus. Verlag [εκδόσεις] Philipp

von Zabern, Mainz, 2004.

Πασχάλης Ν. Αλµπάνης, Επιχειρησιακό Πρόγραµµα για τον Πολιτισµό για την

περίοδο 2000 – 2006 - Η προστασία και ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς,

Ε.∆.∆.∆. – Περιφερειακή ∆ιοίκηση, 2004.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Α. Ο πολιτισµός στο διεθνές δίκαιο

Το δικαίωµα στον πολιτισµό αναγνωρίζεται ως ανθρώπινο δικαίωµα σε σειρά

διατάξεων του διεθνούς δικαίου, όπου όµως συνέχεται άµεσα µε άλλα διεθνώς

αναγνωρισµένα ανθρώπινα δικαιώµατα, όπως τα δικαιώµατα στην εκπαίδευση, στην

επιστήµη και στην πληροφόρηση, επίσης µε την ελευθερία της επιστηµονικής

έρευνας και της δηµιουργικής δραστηριότητας ή την ελευθερία της έκφρασης. Υπό το

πρίσµα αυτό, όπως προκύπτει και από τις ακόλουθες διατάξεις, το δικαίωµα στο

πολιτισµό έχει µεικτή και πολυδιάστατη φύση, ενώ και στο διεθνές επίπεδο

αναγνωρίζεται πλέον η αλληλεξάρτηση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και ο

αδιαίρετος χαρακτήρας τους151.

-Οικουµενική διακήρυξη των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου άρθρο 27,


151 ∆άφνη Βουδούρη, Κράτος και µουσεία, σ.155-167 (κεφ.: διεθνές δίκαιο), 2003.

118


-άρθρο 22

-∆ιεθνές Σύµφωνο για τα οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώµατα,

Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 16.12.1966 (κυρώθηκε από τη Ελλάδα µε το

ν.1532/1985 ΦΕΚ Α’ 45, «∆ιεθνές Σύµφωνο για τα οικονοµικά, κοινωνικά,

επιµορφωτικά δικαιώµατα»).

-∆ιεθνές Σύµφωνο για τα ατοµικά και πολιτικά δικαιώµατα, Γενική Συνέλευση

του ΟΗΕ στις 16.12.1966 (κυρώθηκε από τη Ελλάδα µε το ν.2462/1997).

-Ευρωπαïκή Σύµβαση ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου (ΕΣ∆Α), Συµβούλιο της

Ευρώπης, Ρώµη 1950, (κύρωση στην Ελλάδα µε το Ν∆ 53/1974).

-Σύσταση της UNESCO για τη συµµετοχή των λαϊκών µαζών στην

πολιτιστική ζωή, Γενική ∆ιάσκεψη στη 19η σύνοδό της, στο Ναϊρόµπι στις

26.11.1976.

-Οικουµενική ∆ιακήρυξη της UNESCO για την πολιτιστική διαφορετικότητα,

Παρίσι 2001.

-∆ιακυβερνητική ∆ιάσκεψη σχετικά µε τις πολιτιστικές πολιτικές για την

ανάπτυξη, UNESCO, Στοκχόλµη 1998.

Β. ∆ιεθνείς συµβάσεις για την πολιτιστική κληρονοµιά152

Στο ελληνικό δίκαιο επιχειρήθηκε η σταδιακή ενσωµάτωση διαφόρων

διεθνών συµβάσεων αναφορικά µε την πολιτιστική κληρονοµιά, όπως:

-Σύµβαση της UNESCO σχετικά µε τα ληπτέα µέτρα για την απαγόρευση

και παρεµπόδιση της παράνοµης εισαγωγής, εξαγωγής και µεταβίβασης της

κυριότητας των πολιτιστικών αγαθών, 14.11.1970, όπου και περιοριστικοί κανόνες

στη διεθνή διακίνηση πολιτιστικών αγαθών (κύρωση µε το ν. 1103/1980),

-Σύµβαση της Χάγης, για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε

περίπτωση ένοπλης σύρραξης, η οποία υιοθετείται στη συνέχεια από τη Γενική

Συνέλευση της UNESCO, 14.05.1954 (κύρωση µε το ν.1114/1981 ΦΕΚ/Α/6),


152 Ντόρα Ν. Κόνσολα, Η διεθνής προστασία της παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς, 1995.

119


-Σύµβαση της UNESCO για την προστασία της παγκόσµιας φυσικής και

πολιτιστικής κληρονοµιάς, 16.11.1972, µε τη οποία κατοχυρώνεται η διεθνής

συνεργασία για την προστασία µνηµείων και χώρων που έχουν εξαιρετική

οικουµενική αξία (κύρωση µε το ν. 1126/1981 ΦΕΚ/Α/32),

-Ευρωπαϊκή Σύµβαση για την προστασία της αρχαιολογικής

κληρονοµιάς, Συµβούλιο της Ευρώπης, 1969 (κύρωση µε το ν.1127/1981), η οποία

αναθεωρήθηκε στην τρίτη ευρωπαϊκή διάσκεψη των υπεύθυνων για την πολιτιστική

κληρονοµιά υπουργών (Βαλέτα της Μάλτας 1992),

-Σύµβαση για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς της

Ευρώπης ή Σύµβαση της Γρανάδας, 1985 (κύρωση µε το ν. 2039/1992 ΦΕΚ/Α/61),

για την συντήρηση και την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς (συνδυασµένο

έργο φύσης και ανθρώπου)153, επίσης για την οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική

ανάπτυξη του αστικού και αγροτικού περιβάλλοντος, η οποία κατά αυτόν τον τρόπο

εφιστά την προσοχή στην ολοκληρωµένη προστασία154.

Η έννοια της ολοκληρωµένης προστασίας ή συντήρησης περιλαµβάνει,

µεταξύ άλλων:

-την ένταξη και προστασία µνηµείων και χώρων σε ευρύτερα προγράµµατα

χωροταξικού και πολεοδοµικού σχεδιασµού,

-την οργανωµένη προστασία των συνόλων και των κτισµάτων συνοδείας,

-την ανάδειξη των κοινωνικών παραγόντων, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την

συµµετοχή και την πληροφόρηση των πολιτών ως αναπόσπαστων στοιχείων της

προστασίας .

Γ. Ο πολιτισµός στο Ευρωπαϊκό νοµικό πλαίσιο155

-Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης άρθρο 128 (νυν 151)

-Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης άρθρο 151 παρ.1 και 4

Με εξαιρετικά προσεκτικό τρόπο η Ένωση επιχειρεί, σεβόµενη πάντα τις

εθνικές ταυτότητες και την πολυµορφία των πολιτισµών των λαών της Ε.Ε., να


153Βλ. επίσης : Ηλία Μπεριάτος, Νέες προσεγγίσεις στο σχεδιασµό και την προοπτική της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς. 154 ∆ηµ. Κωνστάντιος, Η Πόλη, το Μουσείο, το Μνηµείο, 2003, σ.37-43. 155 Παναγιώτης Σκουρής-Ελένη Τροβά, Προστασία αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονοµιάς [Ν.3028/2002].

120


εισάγει µια κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα, µε µοναδικό έρεισµα στην κοινή αντίληψη

για τον πολιτισµό.

Σκοπός όλων αποτελεί η ευρύτερη ενσωµάτωση και συµµετοχή των πολιτών

στην ανάπτυξη της Ευρωπαïκής Ένωσης.

Επισηµαίνεται ότι, µε τον όρο πολιτιστική κληρονοµιά περιλαµβάνουµε

σήµερα αυτονόητα τα κτίρια, το περιβάλλον, τα αντικείµενα και τα καλλιτεχνικά

έργα που πέρα από τα οφέλη στον τουρισµό, αποδίδεται στην τοπική κοινωνία µέσω

αυτών επιπλέον ο δυναµισµός και η ταυτότητά της. Επίσης είναι µέρος της κοινής

κληρονοµιάς των λαών της Ευρώπης, όπου συνεκτιµώνται πλήρως οι παραδόσεις, τα

έθιµα, οι γνώσεις και η τεχνογνωσία156. Αυτοί είναι ορισµένοι από τους λόγους, για

τους οποίους ο τοµέας του πολιτισµού εξαιρείται εν µέρει από τους συνήθεις κανόνες

περί ανταγωνισµού στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

-Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης άρθρο 6

Παρατηρούµε ότι µε το άρθρο 6 ρυθµίζεται γενικότερα το καθεστώς των

θεµελιωδών δικαιωµάτων και γίνεται ρητή αναφορά στον σεβασµό της εθνικής

ταυτότητας των κρατών µελών.

-Χάρτης θεµελιωδών δικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Σύνοδος

κορυφής της Νίκαιας, ο οποίος δεν κάνει µεν ρητή αναφορά στο δικαίωµα στο

πολιτισµό, περιλαµβάνει όµως επίσης δικαιώµατα µε πολιτιστική διάσταση157 :

-άρθρο 13, στο κεφάλαιο «ελευθερία», η ελευθερία της τέχνης και της

επιστήµης,

-άρθρο 10, στο ίδιο κεφάλαιο, η ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και

της θρησκείας,

-άρθρο 11, η ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης,

-άρθρο 14, το δικαίωµα εκπαίδευσης

-άρθρο 37, η προστασία του περιβάλλοντος,

-άρθρο 22, όπου, τελικά, ο Χάρτης των Θεµελιωδών ∆ικαιωµάτων ρητά

πρόβλεψε στο κεφάλαιο «ισότητα» ότι: «η Ένωση σέβεται την πολιτιστική,

θρησκευτική και γλωσσική πολυµορφία».

-Συνθήκη ΕΟΚ άρθρο 30 (πρώην άρθρο 36)

Και η ρύθµιση του καθεστώτος της διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών στο

πλαίσιο της Συνθήκης και του κοινοτικού δικαίου εν γένει επιβεβαιώνει την θέση ότι


156 Ευρωπαïκή Επιτροπή, Οικοδοµώντας την Ευρώπη των λαών. 157 ∆άφνη Βουδούρη, Κράτος και µουσεία, σ.160-161, 2003

121


καταρχήν ο πολιτισµός αποτελεί αντικείµενο ενδιαφέροντος των κρατών µελών.

Σύµφωνα µε το άρθρο αυτό κάθε κράτος µέλος µπορεί να θέτει περιορισµούς στη

διακίνηση των κάθε είδους πολιτιστικών αγαθών. Επιπλέον, µε την απόφαση

∆ικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (∆ΕΚ) 7/68 της 10/12/1968,

Commission/Italy αποσαφηνίζεται ο σκοπός της διάταξης του άρθρου 36, που

αποτελεί την προστασία της πατρογονικής κληρονοµιάς και των καλλιτεχνικών και

λοιπών θησαυρών.

-Οδηγία 93/7/ΕΟΚ του Συµβουλίου 15/05/1993

Η οδηγία, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, αφορά στην επιστροφή

πολιτιστικών αγαθών που έχουν παράνοµα αποµακρυνθεί από το έδαφος κράτους

µέλους και παρουσιάζει σηµασία καθώς ρυθµίζει την έννοια του πολιτιστικού αγαθού

σύµφωνα µε το κοινοτικό δίκαιο στο πλαίσιο των διατάξεων της Συνθήκης.

Σύµφωνα µε την οδηγία ορίζεται ως πολιτιστικό αγαθό ένα αγαθό το οποίο,

πριν ή µετά την παράνοµη αποµάκρυνσή του από το έδαφος κράτους µέλους, έχει

χαρακτηριστεί ως «εθνικός θησαυρός καλλιτεχνικής, ιστορικής ή αρχαιολογικής

αξίας» κατ’ εφαρµογή της εθνικής νοµοθεσίας ή των εθνικών διοικητικών

διαδικασιών κατά την έννοια του άρθρου 36 της Συνθήκης και το οποίο ανήκει σε µια

από τις κατηγορίες που αναφέρονται στο παράρτηµα ή δεν ανήκει σε καµία από τις

κατηγορίες αυτές αλλά αποτελεί αναπόσπαστο τµήµα : δηµόσιων συλλογών

απαριθµούµενων στους καταλόγους των µουσείων, των αρχείων και των ταµείων

συντήρησης των βιβλιοθηκών.

-Απόφαση του ∆ικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (∆ΕΚ), C-39/96

της 18/12/1997 Annibaldi

Με απόφαση του ∆ΕΚ του 1997 διευκρινίζεται ο ρόλος της Ευρωπαϊκής

Ένωσης σε θέµατα πολιτισµού. Γνωµοδοτεί ότι, εµπίπτει στην αρµοδιότητα των

κρατών µελών η ανάπτυξη εθνικής πολιτιστικής πολιτικής για την προστασία των

αρχαιολογικών και λοιπών πολιτιστικών αγαθών, ενώ η Κοινότητα είναι αρµόδια για

την πολιτιστική κληρονοµιά ευρωπαϊκής σηµασίας. Έτσι, προς το παρόν, το εύρος

του κοινοτικού δικαίου στο ζήτηµα είναι περιορισµένο.

-Συνθήκη ΕΟΚ άρθρο 87

Αναφορά στον πολιτισµό κάνει και το άρθρο 87 Συνθ. ΕΟΚ στο πλαίσιο της

ρύθµισης του καθεστώτος των ενισχύσεων, όπου αναφέρεται στο άρθρο 1 δ) οι

ενισχύσεις για την προώθηση του πολιτισµού και της διατήρησης της πολιτιστικής



κληρονοµιάς (συµβιβάζονται µε την κοινή αγορά), εφόσον δεν αλλοιώνουν τους

όρους συναλλαγών και ανταγωνισµού στην Κοινότητα σε βαθµό αντίθετο µε το

κοινό συµφέρον.

-Σχέδιο ευρωπαϊκής Συνταγµατικής Συνθήκης

Και το σχέδιο για την ευρωπαϊκή Συνταγµατική Συνθήκη ασχολείται µε τον

πολιτισµό και ιδίως µε την ευρωπαϊκή πολιτισµική κληρονοµιά ως αυτόνοµη έννοια,

λαµβάνοντας όµως υπόψη και τις προαναφερόµενες διατάξεις. Παράλληλα δηλ. µε

την παραδοχή στις ρυθµίσεις του κοινοτικού δικαίου που επιτάσσουν ότι, η

προστασία του πολιτισµού και της πολιτιστικής κληρονοµιάς παραµένει κατά κύριο

λόγο στα κράτη µέλη, επιχειρείται η πολιτική στόχευση σε ένα µέρος της

πολιτιστικής κληρονοµιάς το θεωρούµενο ως «ευρωπαϊκής σηµασίας».

Έτσι, στο άρθρο Ι-1 παρ.3 εδάφιο τέταρτο, ανάµεσα στους στόχους της

Ένωσης, αναφέρεται ότι «η Ένωση σέβεται τον πλούτο της πολιτιστικής και

γλωσσικής της πολυµορφίας και µεριµνά για την προστασία και ανάπτυξη της

ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονοµιάς». Έτσι βλέπουµε ότι, προτείνεται η ρητή

αναφορά στην ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονοµιά (άρθροΙ-3) που συνιστά κοινή

κατάκτηση των λαών της Ευρώπης, η οποία τους προσδίδει κοινή ταυτότητα και

παράλληλα η πολιτιστική κληρονοµιά ευρωπαϊκής σηµασίας, που συνιστά κατάκτηση

κάθε εθνικής οντότητας, η οποία όµως έχει σηµασία για την Ευρώπη ως όλο. Είναι

επίσης σαφές ότι, τα κράτη πρέπει να αποφασίσουν τον τρόπο συγκρότησης της

πολιτικής τους στον τοµέα του πολιτισµού και της ιστορίας.

-Σχέδιο ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου-ΣΑΚΧ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά αυτόν τον τρόπο προωθεί για πρώτη φορά µια

ενιαία πολιτική για την συνετή διαχείριση της φυσικής και πολιτιστικής

κληρονοµιάς158, ενώ µεριµνά ιδιαίτερα για τα πολιτιστικά τοπία.


158 Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου, Ευρωπαϊκές Επιτροπές 2001, σ.39-40.

123

Περιεχόµενα · 9.∆ικτυακοί τόποι ... διότι ακριβώς οι...

Documents

Transcript of Περιεχόµενα · 9.∆ικτυακοί τόποι ... διότι ακριβώς οι...