νόνηνα 1 Εισαγωγικά Ηλέκτρα Πιτόσκα ......Αναλξνικόνρα...

Ελληνική Οικονομία

Ενότητα 1: Εισαγωγικά

Ηλέκτρα Πιτόσκα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια

Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

2

Χρηματοδότηση • Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια

του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

3

Σκοποί ενότητας

• Η ενημέρωση των φοιτητών για το περιεχόμενο, τον σκοπό και τα μαθησιακά αποτελέσματα του μαθήματος «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ»

• Η ενημέρωση των φοιτητών για τον τρόπο αξιολόγησής τους

• Η γνώση των ιστορικών φάσεων που διήλθε η ελληνική οικονομία από το 1453- 1973, οι οποίες καθόρισαν την ανάπτυξη και την εξέλιξή της

4

Περιεχόμενα ενότητας

• Περιεχόμενο, σκοπός, μαθησιακά αποτελέσματα και αξιολόγηση στο μάθημα «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ»

• Ιστορική αναδρομή σε φάσεις- περιόδους της ελληνικής οικονομίας, που υπήρξαν καθοριστικοί σταθμοί στην διαμόρφωση & εξέλιξή της (1453-1974)

5

Επικοινωνία

• Ώρες Γραφείου: Κάθε Τετάρτη 12:00-14:00

• E-mail: [email protected] & [email protected]

• Τηλέφωνο: 24610 68185

• Κινητό: 6980840201 (μόνο εργάσιμες μέρες & ώρες)

6

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

Σκοπός του μαθήματος

• Το μάθημα «Ελληνική Οικονομία», επιδιώκει την κατανόηση της διαχρονικής κατάστασης των βασικών τομέων της ελληνικής οικονομίας, την εξέλιξη και τις προοπτικές της

• Προσφέρει γνώσεις για το οικονομικό περιβάλλον στο οποίο θα συμμετάσχουν ως πολίτες & εργαζόμενοι οι φοιτητές.

7

Αναλυτικότερα (1/4)

• Εισάγει τους φοιτητές:

– Σε φάσεις/ καθοριστικούς σταθμούς της ελληνικής οικονομίας.

– Στα δεδομένα και στην κατάσταση του ελληνικού πρωτογενή τομέα.

– Στα χαρακτηριστικά και τα ζητήματα της ελληνικής βιομηχανίας.

– Στα προβλήματα των ελληνικών ΜΜΕ.

– Στα χαρακτηριστικά της επιχειρηματικότητας στην χώρα και στις κατευθύνσεις στρατηγικής για το μέλλον.

8


• Εισάγει τους φοιτητές (Συνέχεια):

– Στην οικονομική σημασία της ελληνικής ναυτιλίας.

– Του τουρισμού, στα ζητήματα που αντιμετωπίζει και τη σημασία του για την οικονομία.

– Στο Κατά Κεφαλή Εγχώριο Προϊόν.

– Στον Κρατικό Προϋπολογισμό και στην κατάρτισή του.

– Στο Δημόσιο Έλλειμμα και Χρέος.

– Στη διαχείριση του Δημοσίου Χρέους.

– Στο ελληνικό Ισοζύγιο Πληρωμών.

9


• Κατατοπίζει τους φοιτητές:

– Για την απασχόληση, ανεργία και τα χαρακτηριστικά της τις μακροχρόνιες τάσεις της αγοράς εργασίας.

– Για την ανισοκατανομή εισοδήματος στην Ελλάδα.

– Την Παραοικονομία και διαφθορά.

– Στην Έρευνα & Ανάπτυξη και στην Καινοτομικότητα της χώρας.

10


• Γίνεται συνοπτική παρουσίαση:

– Των διεθνών σχέσεων της ελληνικής οικονομίας,

– Των επιχειρήσεων και των επενδύσεων με τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης

– Των χαρακτηριστικών της παρούσας οικονομικής κρίσης, των ζητημάτων που έχουν αναδειχθεί

– Στον Μηχανισμό Στήριξη της ελληνικής οικονομίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό

Ταμείο.

11

Μαθησιακά αποτελέσματα (1/2)

• Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος, ο/η φοιτητής/τρια θα είναι σε θέση να:

– Έχει μια συνολική, διαχρονική εικόνα της ελληνικής οικονομίας

– Να γνωρίζει τη διαχρονική εξέλιξη των επί μέρους τομέων που συγκροτούν την οικονομία της χώρας, με τα χαρακτηριστικά, τις αδυναμίες και τις προοπτικές τους

12

Μαθησιακά αποτελέσματα (2/2)

• Να μπορεί αν κατανοεί τη σημασία του κρατικού προϋπολογισμού, της ανισοκατανομής εισοδήματος, της παραοικονομίας και της διαφθοράς στην όλη οικονομική εξέλιξη της Ελλάδας

• Να έχει πλήρη γνώση των πιο πρόσφατων εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Σχέσεις ελληνικής οικονομίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, κ.α.)

• Να αποκτά αντικειμενική εικόνα, άποψη και κριτική για τη θέση της Ελλάδας στις ραγδαία εξελισσόμενες διεθνείς οικονομικές σχέσεις.

13

Δομή των διδακτικών συναντήσεων (1/2)

• Ιστορική αναδρομή

• Πρωτογενής τομέας

• Βιομηχανία- μικρομεσαίες επιχειρήσεις

• Ναυτιλία- τουρισμός

• Δημοσιονομικές εξελίξεις και προοπτικές

14

Δομή των διδακτικών συναντήσεων (2/2)

• Απασχόληση - ανεργία

• Ανισοκατανομή εισοδήματος - παραοικονομία

• Έρευνα, ανάπτυξη & καινοτομικότητα

• Ελλάδα και βαλκανικές χώρες

• Ελληνική οικονομία και οικονομική κρίση

15

Οργάνωση μαθήματος

• Παραδόσεις: 2 ώρες θεωρία

• 2 ώρες Ασκήσεις Πράξης

16

Αξιολόγηση φοιτητών (1/2)

• H αξιολόγηση των φοιτητών, προκειμένου να τους παρέχεται δυνατότητα επιλογών, προτιμήσεων και αξιοποίησης του χρόνου τους, γίνεται με 4 τρόπους:

1. Ασκήσεις πράξης (40 %) και Γραπτή τελική εξέταση (60%). Οι ασκήσει πράξης είναι ειδικές ασκήσεις που επιλύουν οι φοιτητές με την καθοδήγηση & επίβλεψη του διδάσκοντα.

2. Εκπόνηση Εργασίας (25%) και Γραπτή τελική εξέταση (75%). Η εκπόνηση εργασίας είναι προαιρετική, απαιτεί όμως εντατική ενασχόληση του φοιτητή με το αντικείμενο.

17

Αξιολόγηση φοιτητών (2/2)

3. Ασκήσεις πράξης (40 %), Εκπόνηση Εργασίας (25%) και Γραπτή τελική εξέταση (35%).

4. Γραπτή τελική εξέταση: 100 % για τους φοιτητές που δεν συμμετέχουν στις ασκήσεις πράξης και δεν εκπονούν εργασία.

• Η τελική γραπτή εξέταση περιλαμβάνει:

– Ερωτήσεις σύντομης απάντησης

– Ερωτήσεις κριτικής σκέψης

18

Προαιρετικές εργασίες

19

Εργασίες στο μάθημα / Προδιαγραφές (1/2)

• Ο φοιτητής επιλέγει το θέμα της εργασίας του σε συνεργασία με την εκπαιδευτικό

• Γίνεται αναζήτηση στον οικονομικό τύπο και στο διαδίκτυο σχετικά με το θέμα.

• Προετοιμάζεται η παρουσίαση της εργασίας στο μάθημα, με τη μορφή του power point και η εργασία παρουσιάζεται στην αίθουσα

• Ο χρόνος που έχει στη διάθεσή του ο φοιτητής είναι 15 λεπτά (περίπου 12 διαφ.)

20

Εργασίες στο μάθημα / Προδιαγραφές (2/2)

• Οι εργασίες μπορούν να παρουσιαστούν από 20/03/2015 μέχρι 30/05/2015

• Ο βαθμός της εργασίας διατηρείται για 2 εξεταστικές

• Η εργασία, βαθμολογείται από 0,5- 2,5 μόρια (ανάλογα με το επίπεδό της), τα οποία κατοχυρώνονται στον φοιτητή, ανεξάρτητα από την απόδοσή του στην γραπτή εξέταση.

21

Ενδεικτικά θέματα εργασιών (1/6)

• Προβλήματα & προοπτικές της ελληνικής Γεωργίας

• Προβλήματα & προοπτικές της ελληνικής Κτηνοτροφίας

• Προβλήματα & προοπτικές της ελληνικής Αλιείας

• Κινητοποιήσεις- προβλήματα Ελλήνων αγροτών

22


• Τα Καρτέλ Γάλακτος

• Βιολογική Γεωργία στην Ελλάδα

• Εξαγωγές – Εισαγωγές αγροτικών Προϊόντων (Ισοζύγιο)

• Χαρακτηριστικά – προβλήματα Μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα

• Η εικόνα της Ελληνικής Βιομηχανίας

• Η εικόνα των ελληνικών Εξαγωγών

23


• Προβλήματα ρευστότητας στην ελληνική αγορά

• Η εικόνα της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας

• Η εικόνα των ναυπηγείων στην Ελλάδα

• Κατάρτιση Κρατικού Προϋπολογισμού

• Δημόσιες Δαπάνες – επενδύσεις

24


• Δημόσιο Έλλειμμα – Χρέη

• Αποκρατικοποιήσεις ΔΕΚΟ

• Συνολική εικόνα απασχόλησης στην Ελλάδα

• Συνολική εικόνα της ανεργίας στην Ελλάδα

• Η ανεργία των γυναικών στην Ελλάδα

25


• Η ανεργία των νέων στην Ελλάδα

• Η εισφοροδιαφυγή στην Ελλάδα

• Η παραοικονομία- φοροδιαφυγή στην Ελλάδα

• Η διαφθορά στην Ελλάδα

• Η ανισοκατανομή εισοδήματος στην Ελλάδα

26


• Τα χαρακτηριστικά του ελληνικού τουρισμού

• Προβλήματα του ελληνικού τουρισμού

• Η ελληνική οικονομία – παγκοσμιοποίηση

• Προοπτικές της ελληνικής οικονομίας

• Ο Μηχανισμός Στήριξης της Ελληνικής Οικονομίας

• Ελλάδα & ΔΝΤ

27

Σταθμοί της Ελληνικής Οικονομίας

28

1453- 1750: «Οικιακή

Οικονομία» • Η χρονική περίοδος από το 1453 μέχρι το 1750,από

οικονομική άποψη, χαρακτηρίζεται ως «οικιακή».

• Η οικονομία βασίζεται στην ιδιο-κατανάλωση με οικοτεχνικό χαρακτήρα και στην βιοτεχνία με χαμηλό εισόδημα.

• Παρατηρείται μεγάλη μείωση του πληθυσμού.

• Οι αγροτικές εκτάσεις ανήκουν στο μεγαλύτερο μέρος τους στους Τούρκους και τα περισσότερα κτήματα των Ελλήνων μένουν ακαλλιέργητα.

• Το εμπόριο είναι ανύπαρκτο και η βιοτεχνία έχει περιοριστεί στην οικοτεχνία.

29

1750- 1821: «Οικονομία της πόλης και της αστικής τάξης» (1/2)

• Η χρονική περίοδος από το 1750 μέχρι και το 1821 χαρακτηρίζεται ως «οικονομία της πόλης και της αστικής τάξης».

• Αρχίζει η καλλιέργεια των πεδιάδων της Μακεδονίας, της Θράκης και της Θεσσαλίας. Γίνονται εξαγωγές καπνού και σιτηρών με κατεύθυνση την Αυστρία και την Γερμανία.

• Αρχίζει η ανάπτυξη της βιομηχανίας, του εμπορίου και της βιοτεχνίας.

30

1750- 1821: «Οικονομία της πόλης και της αστικής τάξης» (2/2)

• Στην Θεσσαλία ιδρύεται βιομηχανία βαφής νημάτων. Στην Θράκη και την Θεσσαλία αναπτύσσεται η υφαντουργία. Στην Πάτρα αναπτύσσεται η βυρσοδεψία, στην Χαλκιδική η μεταλλουργία και στην Δημητσάνα ιδρύεται εργοστάσιο πυρίτιδας.

• Αρχίζει η ανάπτυξη της Ναυτιλίας, μετά την συνθήκη του Κιουτσούκ- Καϊναρτζή 1774, και τα ελληνικά πλοία, εφόσον φέρουν την Ρώσικη Σημαία, δικαιούνται να πλέουν στην Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα.

31

1821- 1860: «Οικονομική στασιμότητα»

• Η περίοδος από το 1821 μέχρι και το 1860 χαρακτηρίζεται από οικονομική στασιμότητα.

• Το 1832, ο Όθωνας, καθιερώνει την δραχμή ως επίσημο Ελληνικό νόμισμα.

• Την ίδια χρονιά η χώρα παίρνει δάνειο 60 εκατομμυρίων χρυσών φράγκων, γνωστό ως «Διακυβερνητικό δάνειο των Τριών Δυνάμεων».

• Στα 1841 ιδρύεται η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος που λειτουργεί ως Κεντρική Τράπεζα και το 1842 κυκλοφορούν τα πρώτα ελληνικά χαρτονομίσματα.

32

1860-1880: «Αρχές ανάπτυξης της βιοτεχνίας»

• Κατά την περίοδο από το 1860 μέχρι και το 1880 άρχισε μια οικονομική δραστηριότητα με ταυτόχρονη υποχώρηση των φεουδαρχικών σχέσεων.

• Οι παλιννοστούντες Έλληνες βοήθησαν στην δημιουργία και την ανάπτυξη της ελληνικής βιοτεχνίας καθώς επίσης και στην εισαγωγή καινοτομιών και νέων μεθόδων παραγωγής, που ήδη εφαρμόζονταν στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης.

• Στα 1860 αρχίζουν να εμφανίζονται μικρά εργοστάσια και βιοτεχνίες. Στα 1874 λειτουργούσαν στην Ελλάδα 200 μικρές μεταποιητικές μονάδες που απασχολούσαν 1350 εργάτες.

33

1879-1893: «Η περίοδος των εξωτερικών δανείων» (1/6)

• Η περίοδος από το 1879 μέχρι το 1893 χαρακτηρίζεται ως η περίοδος των εξωτερικών δανείων, γιατί η Ελλάδα υπέγραψε στο διάστημα αυτό συνολικά 8 εξωτερικά δάνεια.

• Στα 1880 αρχίζει η εκτέλεση μεγάλων δημοσίων έργων όπως η διάνοιξη της Διώρυγας της Κορίνθου, η αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας, η επέκταση των σιδηροδρόμων και η διανομή κτημάτων σε ακτήμονες.

34


• Παράλληλα, την ίδια χρονική περίοδο, αρχίζει η ίδρυση εργοστασίων και βιομηχανιών.

• Η εφαρμογή, στο διάστημα αυτό, ενός άκρατου φιλελευθερισμού (κανένας προστατευτικός δασμός) δεν βοηθάει την ανάπτυξη της Ελληνικής Βιομηχανίας.

• Ιδρύονται η Τράπεζα Ήπειρο -Θεσσαλίας(1882), η Κρητική Τράπεζα (1889), η Τράπεζα Αθηνών(1893).

• Την περίοδο αυτή η χώρα αντιμετωπίζει οξύτατο οικονομικό πρόβλημα, είναι επιβαρυμένη από τις δανειακές υποχρεώσεις των εξωτερικών δανείων και οδηγείται σε πτώχευση με την δήλωση του Τρικούπη στην Βουλή «κύριοι, δυστυχώς, επτωχεύσαμεν».

35


• Η πτώχευση ανάγκασε την χώρα να τεθεί κάτω από τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο, που επέφερε τον διακανονισμό και διήρκεσε από το 1898 μέχρι και τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

• Τέσσερα χρόνια μετά την πτώχευση του 1893 και υπό την πίεση της ταπεινωτικής ήττας του 1897, επιβλήθηκε στην Ελλάδα ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ) με το νόμο ΒΦΙΘ/23-2-1898, με τη μορφή “οικονομικής βοήθειας”.

36


• Η οικονομική “βοήθεια” που προσέφεραν με το δάνειό τους οι ξένοι τραπεζίτες στην Ελλάδα συνοδεύτηκε με σκληρούς πολιτικούς όρους και, φυσικά, με την παραχώρηση του δικαιώματος ελέγχου στην ελληνική οικονομία.

• Όπως σημειώνουν οι ιστορικοί, ο έλεγχος που επιβλήθηκε τότε στην Ελλάδα ήταν βαρύτερος σε σχέση με τους ελέγχους που επιβλήθηκαν σε άλλες υπανάπτυκτες χώρες, όπως η Τυνησία, το Μαρόκο, η Αίγυπτος, η Τουρκία.

37


• Τον Οκτώβριο του 1897 έφτασαν στην Αθήνα οι απεσταλμένοι των Μεγάλων Δυνάμεων για τη σύνταξη νόμου βάσει του οποίου θα εγκαθιδρυόταν και θα λειτουργούσε ο οικονομικός έλεγχος.

• Οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και στην επιτροπή σχετικά με τα όρια του ελέγχου και τους οικονομικούς όρους ήταν δύσκολες.

• Οι εργασίες της επιτροπής ολοκληρώθηκαν στις 21 Ιανουαρίου 1898 και η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή, γνωστή ως Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος, άρχισε να λειτουργεί από τις 28 Απριλίου 1898. Την επιτροπή αποτελούσαν έξι μέλη-αντιπρόσωποι κάθε μιας από τις δυνάμεις που είχαν υπογράψει την προκαταρκτική συνθήκη ειρήνης και ήταν σε άμεση επαφή με τον Έλληνα Υπουργό Οικονομικών.

38


• Για την εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους εκχωρήθηκαν στη ΔΟΕ οι ακόλουθες πηγές εσόδων:

– Μονοπώλια άλατος, πετρελαίου, σπίρτων, παιγνιόχαρτων, τσιγαρόχαρτων, σμυρίδας Νάξου.

– Φόρος καταναλώσεως καπνού.

– Τέλη χαρτοσήμου.

– Δασμοί τελωνείου Πειραιά.

• Η ΔΟΕ είχε επίσης την εποπτεία των δημοσίων υπηρεσιών που ήταν αρμόδιες για την είσπραξη των υπεγγύων προσόδων.

39

1899-1911: «Η περίοδος της

μετανάστευσης» • Την περίοδο από το 1899 μέχρι και το 1911 έλαβε χώρα η

μεγαλύτερη μετανάστευση στο εξωτερικό. Μέρος των μεταναστών κατευθύνθηκε προς την Κωνσταντινούπολη, το Κάιρο. Ο μεγαλύτερος όγκος (200.000 άτομα) των μεταναστών είχε προορισμό τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής .

• Το μεταναστευτικό αυτό ρεύμα, ένδειξη των αδιεξόδων της αγροτικής παραγωγής, ανέδειξε στα τέλη της δεκαετίας την ανειδίκευτη εργατική δύναμη ως ένα από τα πλέον εξαγώγιμα προϊόντα της χώρας

40

1909- 1922: «Αγροτική μεταρρύθμιση - Μικρασιατική καταστροφή» (1/2)

• Η περίοδος από το 1909 μέχρι και το 1922 χαρακτηρίζεται από τον εξωτερικό δανεισμό (λόγω αυξημένων στρατιωτικών δαπανών, και των ταμειακών υποχρεώσεων).

• Το 1907 ιδρύεται η εμπορική Τράπεζα.

• Την χρονική αυτή περίοδο, μετά ιδιαίτερα την επανάσταση του Κιλελέρ (1910) γίνεται η αγροτική μεταρρύθμιση. Μοιράστηκαν 18 εκατομμύρια στρέμματα γης σε 300.000 ακτήμονες γεωργικές οικογένειες.

41

1909- 1922: «Αγροτική μεταρρύθμιση - Μικρασιατική καταστροφή» (2/2)

• Η Μικρασιατική καταστροφή (1922) επέφερε νέα πλήγματα στην οικονομική, κοινωνική ζωή της Ελλάδας καθώς επίσης και διάφορα εθνολογικά προβλήματα.

• Στα 1920 υπήρχαν 34.000 επιχειρήσεις μεταποίησης από τις οποίες μόνον 1360 χρησιμοποιούσαν μηχανήματα και μόνο 500 απασχολούσαν περισσότερους από 25 εργαζόμενους.

42

Κιλελέρ (1/4)

• Το αγροτικό ζήτημα στη Θεσσαλία εμφανίζεται οξυμένο από την επαύριο της ένταξης της περιοχής στην ελληνική επικράτεια το 1881.

• Οι κολίγοι υπήρξαν οι χαμένοι της ενσωμάτωσης και οι τσιφλικάδες οι μεγάλοι κερδισμένοι.

• Οι κυβερνήσεις εκείνης της εποχής εφάρμοσαν το βυζαντινορωμαϊκό δίκαιο, που ίσχυε στην Παλαιά Ελλάδα, παραγνωρίζοντας τα δικαιώματα των κολίγων, βάσει του οθωμανικού δικαίου. Επί Τουρκοκρατίας, οι κολίγοι είχαν πατροπαράδοτα δικαιώματα επί των κοινόχρηστων χώρων του τσιφλικιού (επί της γης, των οικιών, των δασών και των βοσκοτόπων).

• Με τη νέα κατάσταση, οι έλληνες πλέον τσιφλικάδες, που διαδέχθηκαν τους οθωμανούς, είχαν δικαιώματα απόλυτης κυριότητας σε όλη την ιδιοκτησία τους, ενώ οι κολίγοι είχαν περιπέσει σε καθεστώς δουλοπαροίκου.

43


• Οι κολίγοι διεκδίκησαν μαχητικά την επαναφορά των πραγμάτων στο προηγούμενο καθεστώς, ενώ έθεταν και θέμα απαλλοτριώσεων. Ο εκσυγχρονιστής Χαρίλαος Τρικούπης, που κυριαρχούσε στην πολιτική σκηνή, ήταν αντίθετος με τη διανομή της γης στους κολίγους, γιατί δεν ήθελε να χάσει τους ξένους επενδυτές και την εισροή νέων κεφαλαίων στην Ελλάδα.

• Η κατάσταση άλλαξε δραματικά στην αυγή του 20ου αιώνα, με την ίδρυση των πρώτων αγροτικών συλλόγων σε Λάρισα, Καρδίτσα και Τρίκαλα. Με τη βοήθεια φωτισμένων αστών της εποχής, οι κολίγοι υιοθέτησαν σύγχρονες μορφές πάλης (μαζικές κινητοποιήσεις, συλλαλητήρια στις μεγάλες πόλεις, ψηφίσματα σε Κυβέρνηση, Βουλή και Βασιλιά κ.ά.). Η δολοφονία του Μαρίνου Αντύπα από όργανο των τσιφλικάδων το 1907 χαλύβδωσε το αγωνιστικό τους φρόνημα.

44

http://www.sansimera.gr/biographies/273


• Στις αρχές του 1910, κύριο αίτημα των κολίγων ήταν η απαλλοτρίωση της γης και η διανομή των τσιφλικιών στους καλλιεργητές της, πάνω στη βάση της μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας

• Οι κολίγοι είχαν προγραμματίσει το Σάββατο 6 Μαρτίου πανθεσσαλικό συλλαλητήριο στη Λάρισα, με αφορμή τη συζήτηση του αγροτικού νομοσχεδίου στη Βουλή. Από νωρίς το πρωί άρχισαν να συρρέουν στην πόλη διαδηλωτές από τα γύρω χωριά. Στο σιδηροδρομικό σταθμό του Κιλελέρ, κάπου 200 χωρικοί θέλησαν να επιβιβασθούν σε τρένο χωρίς να πληρώσουν εισιτήριο. Ο διευθυντής των Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων, τους το αρνήθηκε. Οι χωρικοί οργίστηκαν κι άρχισαν να λιθοβολούν το συρμό, σπάζοντας τα τζάμια των βαγονιών.

45

http://www.sansimera.gr/almanac/0603


• Η εξέγερση του Κιλελέρ ξεσήκωσε κύμα συμπάθειας σε όλη τη χώρα, ενώ αυξήθηκε η κοινωνική πίεση για την επίλυση του αγροτικού ζητήματος. Το πρώτο δειλό βήμα για τη λύση του προβλήματος έγινε το 1911 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

• Πάρθηκαν ορισμένα νομοθετικά μέτρα υπέρ των κολίγων, αλλά απαλλοτριώσεις δεν έγιναν κι ένας λόγος ήταν οι πόλεμοι που ακολούθησαν.

• Μόνο μετά το 1923, όταν το πρόβλημα της αποκατάστασης των προσφύγων έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις, άρχισαν από την κυβέρνηση Νικολάου Πλαστήρα απαλλοτριώσεις τσιφλικιών σε μεγάλη κλίμακα.

46



1922-1940: «Ανταλλαγή πληθυσμών και η παγκόσμια κρίση» (1/4)

• Σύμφωνα με την Συνθήκη της Λωζάννης (1923) γίνεται μεταξύ της Βουλγαρίας- Τουρκίας και Ελλάδας ανταλλαγή πληθυσμών.

• Από την Ελλάδα έφυγαν 500.000 Βούλγαροι και Μουσουλμάνοι και εισήλθαν 1.400.000 χριστιανοί πρόσφυγες.

• Η ανταλλαγή πληθυσμών επηρέασε δραματικά την οικονομία και την κοινωνία της χώρας.

47


• Για την εξυπηρέτηση των προσφύγων διατέθηκαν την εποχή εκείνη 17.000.000 στρέμματα καλλιεργούμενης γης, ιδρύθηκαν 2000 προσφυγικοί συνοικισμοί και δαπανήθηκαν 13.000.000 χρυσές λίρες και 3,5 δισεκατομμύρια δραχμές από τον κρατικό προϋπολογισμό.

• Την χρονική αυτή περίοδο η ελληνική οικονομία είναι κυρίως γεωργική και επιχειρείται εντατικότερη και αποδοτικότερη εκμετάλλευση των γαιών με αποτέλεσμα την αύξηση της γεωργικής παραγωγής.

• Γίνονται επενδύσεις στο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας.

48


• Ιδρύεται το Ι.Κ.Α. και θεσπίζονται για πρώτη φορά νόμοι που προστατεύουν τον εργαζόμενο και καθιερώνουν τις εργοδοτικές και εργατικές εισφορές.

• Κατοχυρώνεται νομοθετικά το αποκλειστικό δικαίωμα των ελληνικών πλοίων να μεταφέρουν εμπορεύματα από και προς τα ελληνικά λιμάνια.

• Ιδρύεται η Τράπεζα της Ελλάδος(1928), που λειτουργεί πλέον ως η κεντρική τράπεζα της χώρας.

49


• Ιδρύονται περίπου 600 νέα εργοστάσια (1932-1940). Οι εξαγωγές αφορούν κυρίως αγροτικά προϊόντα, ενώ ο περιορισμός των εισαγωγών επιφέρει σχεδόν τον ισοσκελισμό του ισοζυγίου πληρωμών (1934).

• Η ελληνική οικονομία την περίοδο της μεγάλης κρίσης του Μεσοπολέμου δοκιμάστηκε, διότι η κρίση είχε πάρει παγκόσμιες διαστάσεις. Η κρίση έπληξε κυρίως τον αγροτικό τομέα και λιγότερο τον βιομηχανικό

50

Οικονομική Κρίση (1/2)

• Η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου, μετά το κραχ στην Wall Street το 1929, διαβεβαίωνε ότι η ελληνική οικονομία δεν απειλούνταν από τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση και έδινε φραστικές εγγυήσεις για τη “δημόσια πίστη και τις καταθέσεις”.

• Η διεθνής κρίση άρχισε όμως να γίνεται ορατή στην πραγματική οικονομία. Πρώτα στη γεωργία. Οι εξαγωγές καπνού και σταφίδας κατέρρευσαν, οι τιμές κατρακύλησαν, η παραγωγή έμεινε αδιάθετη. Στη συνέχεια περιορίστηκε το μεταναστευτικό αλλά και το ναυτιλιακό συνάλλαγμα.

51

Οικονομική Κρίση (2/2)

• Σε αυτά τα προβλήματα προστέθηκε και η κερδοσκοπία με το χρυσό και το συνάλλαγμα.

• Σταδιακά έκλεισαν και οι στρόφιγγες του εξωτερικού δανεισμού.

• Το μεγάλο χτύπημα ήρθε τον Σεπτέμβριο του 1931. Η δραχμή εισήλθε στη δίνη της κρίσης όταν εγκατέλειψε τον κανόνα του χρυσού και την αγγλική λίρα με την οποία ήταν συνδεδεμένη.

• Μέσα σε έξι μέρες η Τράπεζα της Ελλάδος έχασε συνάλλαγμα συνολικής αξίας 3,6 εκατ. δολαρίων, σε ένα όργιο κερδοσκοπίας και φυγάδευσης κεφαλαίων στο εξωτερικό.

• Η ελληνική χρηματοπιστωτική κρίση κορυφώθηκε την άνοιξη του 1932. Τα αποθέματα σε χρυσό και συνάλλαγμα μειώθηκαν δραματικά και την Πρωτομαγιά του 1932 η κυβέρνηση κήρυξε “στάση πληρωμών”.

52

1940-1949: « Β΄ Παγκόσμιος και Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος» (1/4) • Την περίοδο αυτή η ελληνική οικονομία υπέστη τεράστια

καταστροφή τόσο σε έμψυχο υλικό όσο και σε άψυχο. Οι παραγωγικοί τομείς υπέστησαν ανυπολόγιστες ζημίες.

• Ο χρυσός του Δημοσίου (16/03/1941) που ανέρχονταν στους 17 τόνους περίπου μεταφέρθηκε διαδοχικά από την Αθήνα στην Σούδα, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και κατάληξε στην Πραιτόρια. Επεστράφη μετά την απελευθέρωση.

• Η Γερμανία επέβαλε στην Ελλάδα αναγκαστικό δάνειο ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων (σε τιμές 1944) το οποίο μαζί με τις πολεμικές αποζημιώσεις η χώρα μπορούσε να το διεκδικήσει μετά το 1990.

53

1940-1949: « Β΄ Παγκόσμιος και Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος» (2/4) • Ο πληθωρισμός την περίοδο αυτή αυξήθηκε κατά

5.000.000 φορές σε σχέση με το 1941.Για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν λόγω του πληθωρισμού με την απελευθέρωση καθορίστηκε ισοτιμία μιας νέας δραχμής προς 50 δισεκατομμύρια παλιές δραχμές.

• Η περίοδος του εμφυλίου εκτός από την οικονομική αστάθεια που επιδεινώθηκε άφησε έντονα τα σημάδια του στην ελληνική οικονομία και κοινωνία για πολλές δεκαετίες.

54

1940-1949: « Β΄ Παγκόσμιος και Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος» (3/4) • Στην διάρκεια της ταραχώδους αυτής περιόδου, η Ελλάδα

υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη πολλών διεθνών οργανισμών, ανάμεσα στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η Επιτροπή Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας που συντόνιζε την κατανομή της Αμερικάνικης Οικονομικής Βοήθειας μεταξύ των χωρών που μετείχαν στο σχέδιο Μάρσαλ και που αργότερα εξελίχθηκε στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).

• Η Ελλάδα υπήρξε επίσης ένα από τα κράτη που μετείχαν στις Συμφωνίες του Bretton Woods που συμπεριελάμβαναν την ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και την Παγκόσμια Τράπεζα.

55

1940-1949: « Β΄ Παγκόσμιος και Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος» (4/4) • Η Ελλάδα, στην διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου έλαβε

οικονομική βοήθεια κυρίως μέσω του σχεδίου Μάρσαλ. Προκειμένου να λαμβάνει την βοήθεια αυτή έπρεπε να παρουσιάζει μακροχρόνια προγράμματα οικονομικής ανάπτυξης. Με τον τρόπο αυτό καταβλήθηκαν οι πρώτες προσπάθειες για την οικονομική ανάπτυξη και σταθερότητα.

• Ιδρύθηκε η περίφημη Νομισματική Επιτροπή (αντιστοιχεί στο σημερινό Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας) που χάραζε την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης.

• Η Νομισματική Επιτροπή επιπλέον καθόριζε και την κατανομή της τραπεζικής πίστης ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας

56

1950 – 1974: «Μεταπολεμική Ελλάδα» (1/3) • Η κυβέρνηση που εκλέχτηκε το 1952 (του

Στρατηγού Παπάγου) επεξεργάστηκε ένα οικονομικό πρόγραμμα που έθεσε τα θεμέλια για την οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας.

• Ανάμεσα στα οικονομικά μέτρα της τότε κυβέρνησης ξεχωρίζουν: η απελευθέρωση των τιμών, η άρση των περιορισμών στα εισαγόμενα είδη, με την πρωτοφανή υποτίμηση της δραχμής έναντι του δολαρίου, που συνοδεύτηκε από την ταυτόχρονη μείωση των επιτοκίων.

57

1950 – 1974: «Μεταπολεμική Ελλάδα» (2/3) • Το σημαντικότερο οικονομικό μέτρο (09-04-1953)

υπήρξε η υποτίμηση της δραχμής κατά εκατό τοις εκατό, δηλαδή από 15 δραχμές το δολάριο στις 30, ισοτιμία που διατηρήθηκε για δύο δεκαετίες.

• Αμέσως μετά την υποτίμηση υπήρξε βραχύβια αύξηση του πληθωρισμού. Τα ελληνικά προϊόντα προωθούνταν ευκολότερα στις διεθνείς αγορές και ταυτόχρονα αυξανόταν η σημασία των εμβασμάτων των Ελλήνων μεταναστών και ναυτικών.

58

1950 – 1974: «Μεταπολεμική Ελλάδα» (3/3) • Την περίοδο αυτή μειώθηκε η φορολογία και

αυξήθηκαν τα κέρδη των επιχειρήσεων, και ψηφίστηκε ο νόμος 2687 που διασφάλιζε την «προστασία» του ξένου κεφαλαίου.

• Η αγορά εργασίας και χρήματος τελούσε υπό στενό κρατικό έλεγχο.

59

1955-1963

• Οι μετέπειτα κυβερνήσεις (1955-1963) έλαβαν σημαντικά οικονομικά μέτρα για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης. Ανάμεσα στα μέτρα αυτά συμπεριλαμβάνονται επενδύσεις σε έργα υποδομής (δρόμοι, λιμάνια, αεροδρόμια), η ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας, ενώ χορηγήθηκαν φορολογικές ελαφρύνσεις στις επιχειρήσεις με επενδυτικά σχέδια. Ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ ήταν υψηλός για τις δεκαετίες 1950 και 1960.

• Οι εργατικές διεκδικήσεις ήταν περιορισμένες, αφού η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος (Γ.Σ.Σ.Ε.) τελούσε υπό κρατικό έλεγχο. Σημαντική εξέλιξη της περιόδου αποτελεί η συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (1962).

60

1963-1965

• Η κυβέρνηση του 1963-1965 ακολούθησε σε γενικές γραμμές το ίδιο οικονομικό πρόγραμμα με την διαφορά ότι προχώρησε σε μεγαλύτερη αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ των ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων και προχώρησε σε αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος (παροχή δωρεάν παιδείας) και γενικότερα προώθησε το κράτος πρόνοιας.

61

Η δικτατορία (1967-1974) (1/2)

• Η δικτατορία (1967-1974) ακολούθησε την οικονομική πολιτική που είχε ήδη χαραχθεί κατά τα πρώτα χρόνια.

• Η κατάσταση άλλαξε τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας.

• Το θεσμικό πλαίσιο και οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν είχαν εξαντλήσει τα όριά τους.

• Η ανάγκη του καθεστώτος να δείχνει υψηλούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης και χαμηλή ανεργία, οδήγησε σε νομισματική χαλαρότητα.

62

Η δικτατορία (1967-1974) (2/2)

• Άρχισε να χρηματοδοτεί, χωρίς κανένα κριτήριο, οποιαδήποτε επιχειρηματική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα ο πληθωρισμός που ήταν της τάξης του 2-3%, να εκτιναχθεί πάνω από 20% και αυτό επρόκειτο να αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των επόμενων δύο δεκαετιών.

• Η πετρελαϊκή κρίση του 1973 και η κατάρρευση των συμφωνιών του Μπρέττον Γούντς επιδείνωσαν τις οικονομικές επιδόσεις και τροφοδότησαν περαιτέρω τον ήδη υψηλό πληθωρισμό, ο οποίος υπέσκαψε το επίπεδο διαβίωσης του πληθυσμού.

63

Σημείωμα Αναφοράς

Copyright ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Ηλέκτρα Πιτόσκα. «Ελληνική Οικονομία». Έκδοση: 1.0. Κοζάνη 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

64

Σημείωμα Αδειοδότησης

Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων».

[1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/

Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση:

• που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο.

• που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο.

• που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο.

Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

65

Διατήρηση Σημειωμάτων

Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:

το Σημείωμα Αναφοράς.

το Σημείωμα Αδειοδότησης.

τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων.

το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει).

μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

66

Βιβλιογραφία

• Πιτόσκα Ηλέκτρα, (2010), ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Όψεις & Προοπτικές, Κοζάνη 2010

• Πελαγίδης Θεόδωρος Κ.,Μητσόπουλος Μιχάλης, (2010), Η στιγμή της στροφής για την ελληνική οικονομία, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΕΒΕ, Αθήνα 2010

• Λιαργκόβας Π., (2010), Σύγχρονα θέματα της Ελληνικής & Διεθνούς Οικονομίας, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα

• ΧΙΟΝΗΣ Π. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ, ΚΟΡΡΕΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, (2003), Ελληνική Οικονομία-Οικονομική Πολιτική & Ανάλυση Βασικών Μακροοικονομικών Μεγεθών, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΤΑΜΟΥΛΗ, Αθήνα

• Τσουλφίδης Λ. (2009) Οικονομική Ιστορία της Ελλάδας. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

67

Τέλος Ενότητας

νόνηνα 1 Εισαγωγικά Ηλέκτρα Πιτόσκα ......Αναλξνικόνρα...

Documents

Transcript of νόνηνα 1 Εισαγωγικά Ηλέκτρα Πιτόσκα ......Αναλξνικόνρα...