Ελληνική Οικονομία

Ενότητα 6: Ανεργία-απασχόληση

Ηλέκτρα Πιτόσκα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια

Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής

Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

2

Χρηματοδότηση • Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια

του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας και στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Θεσσαλονίκης» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

3

Σκοποί ενότητας (1/2)

• Η ενημέρωση των φοιτητών για την ανεργία, τον ορισμό της και τα είδη ανεργίας.

• Επίσης η ενημέρωση για την εικόνα και την εξέλιξη των θέσεων εργασίας από 1991-2015, για την Απασχόληση, το εργατικό δυναμικό & την ανεργία

• Η γνώση της κατάστασης των Αυτοαπασχολούμενων, για τα χαρακτηριστικά & μεταβολές ανέργων, για τους εγγεγραμμένους και επιδοτούμενους ανέργους στην χώρα

4

Σκοποί ενότητας (2/2)

• Η ενημέρωση των φοιτητών για Νέες μορφές ευέλικτης απασχόλησης, για την αδήλωτη εργασία και για τους κατώτατους μισθούς στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση

• Παρουσιάζεται για την πλήρη κατατόπισή τους η Έρευνα του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, η Έκδοση ΙΝΕ- ΓΣΕΕ και η απασχόληση και η ανεργία των μεταναστών

5

Περιεχόμενα ενότητας (1/2)

• Ανεργία- ορισμός

• Είδη ανεργίας: η εποχιακή ανεργία, η ανεργία τριβής, η διαρθρωτική ανεργία και η ανεργία λόγω ανεπαρκούς ζήτησης (ή κεϋνσιανή ανεργία).

• Θέσεις εργασίας 1991-2015

• Απασχόληση, εργατικό δυναμικό & ανεργία

• Αυτοαπασχολούμενοι

• Χαρακτηριστικά & μεταβολές ανέργων

6

Περιεχόμενα ενότητας (2/2)

• Εγγεγραμμένοι και επιδοτούμενοι άνεργοι

• Νέες μορφές ευέλικτης απασχόλησης

• Η αδήλωτη εργασία

• Οι κατώτατοι μισθοί στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση

• H Έρευνα του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και η Έκδοση ΙΝΕ- ΓΣΕΕ

• Η απασχόληση και η ανεργία των μεταναστών

7

Aνεργία

• Ως ανεργία ορίζεται η κατάσταση ενός ατόμου, που ενώ είναι ικανό, πρόθυμο και διαθέσιμο να απασχοληθεί, δεν δύναται να βρει εργασία.

• Το συγκεκριμένο φαινόμενο και η έντασή του αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους δείκτες ισορροπίας και ευημερίας μιας κοινωνίας αλλά και ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα για τις κυβερνήσεις.

8

Είδη ανεργίας

• Υπάρχουν τέσσερα είδη ή κατηγορίες ανεργίας:

– Η εποχιακή ανεργία.

– Η ανεργία τριβής.

– Η διαρθρωτική ανεργία.

– Η ανεργία λόγω ανεπαρκούς ζήτησης (ή κεϋνσιανή ανεργία).

9

Εποχιακή ανεργία

• Πολλές επιχειρήσεις, π.χ. οι αγροτικές και οι τουριστικές, παρουσιάζουν συστηματικές μεταβολές στην παραγωγική τους δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του έτους.

• Οι μεταβολές της παραγωγής συνοδεύονται από αντίστοιχες μεταβολές της απασχόλησης εργατικού δυναμικού και, συνεπώς, από μεταβολές της ανεργίας

• Αυτή η ανεργία ονομάζεται εποχιακή.

• Χαρακτηριστικά της εποχιακής ανεργίας είναι ότι επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο και είναι προσωρινή και μικρής σχετικά διάρκειας.

10

Ανεργία τριβής (1/2)

• Ανεργία τριβής είναι εκείνη η οποία οφείλεται στην αδυναμία της αγοράς να απορροφήσει άμεσα ανέργους, παρότι υπάρχουν κενές θέσεις εργασίας, για τις οποίες οι άνεργοι έχουν τα απαραίτητα προσόντα και επαγγελματική εξειδίκευση .

• Η ανεργία τριβής οφείλεται στην αδυναμία των εργατών να εντοπίσουν αμέσως τις επιχειρήσεις με τις κενές θέσεις και στην αδυναμία των επιχειρήσεων να εντοπίσουν τους άνεργους εργάτες.

11

Ανεργία τριβής (2/2)

• Επίσης, μπορεί να οφείλεται στη γεωγραφική απόσταση μεταξύ της περιοχής όπου υπάρχει ανεργία και αυτής όπου υπάρχουν κενές θέσεις ανεργίας.

• Γενικότερα οφείλεται στην έλλειψη ενός επαγγελματικού συστήματος πληροφοριών για ύπαρξη ανέργων και επιχειρήσεων με κενές θέσεις εργασίας.

12

Διαρθρωτική ανεργία (1/2)

• Όταν σε μια οικονομία υπάρχουν άνεργοι και κενές θέσεις εργασίας, αλλά οι άνεργοι δεν μπορούν να απασχοληθούν στις υπάρχουσες κενές θέσεις, επειδή υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στα προσόντα και την εξειδίκευση των ανέργων και σε αυτά που απαιτούνται για την κάλυψη των κενών θέσεων, η ανεργία αυτή ονομάζεται διαρθρωτική.

• Οφείλεται σε τεχνολογικές μεταβολές, οποίες δημιουργούν νέα επαγγέλματα και αχρηστεύουν άλλα, και σε αλλαγές στη διάρθρωση της ζήτησης, οι οποίες αυξάνουν τη ζήτηση ορισμένων προϊόντων και ταυτόχρονα μειώνουν τη ζήτηση άλλων, σύμφωνα με τον Koning (1995) .

13

Διαρθρωτική ανεργία (2/2)

• Η διαρθρωτική ανεργία δημιουργείται από την δυσαναλογία που υπάρχει προσφοράς και ζήτησης των διαφόρων ειδικεύσεων.

• Η μείωση της απαιτεί επανεκπαίδευση των ανέργων, ώστε να αποκτήσουν τις ειδικεύσεις στις οποίες υπάρχει έλλειψη, Kluve & Schmidt (1999). Διαφορετικά, η διαρθρωτική ανεργία μπορεί να είναι μεγάλης διάρκειας.

14

Κεϋνσιανή ανεργία

• Η ανεργία λόγω ανεπαρκούς ζήτησης ονομαζόμενη και κεϋνσιανή ανεργία, είναι εκείνη που προέρχεται από την πτώση της οικονομικής δραστηριότητας στις φάσεις της καθόδου και της ύφεσης του οικονομικού κύκλου.

• Πρόκειται, δηλαδή, για αδυναμία της συνολικής ζήτησης της οικονομίας να απορροφήσει τη συνολική προσφορά του εργατικού δυναμικού. Η ανεργία αυτή έχει κυκλικό χαρακτήρα, δηλαδή επαναλαμβάνεται, και η διάρκεια της εξαρτάται από τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου.

15

Θέσεις εργασίας 1991-2015

• Η ελληνική οικονομία δημιούργησε, σχεδόν ένα εκατομμύριο θέσεων εργασίας μέσα στα 17 χρόνια που ακολούθησαν την πτώση της απασχόλησης το 1991 (κατά 2,3%), εξαιτίας της τότε ασκηθείσας πολιτικής.

• Το 1/4 της προόδου που είχε επιτευχθεί σε αυτά τα 17 έτη χάθηκε στη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας.

16

Απασχόληση, εργατικό δυναμικό & ανεργία

• Σε 1,35 εκατομμύρια άτομα ανήλθε ο αριθμός των ανέργων κατά το 2013 (Eurostat), έναντι 378.000 το 2008.

• Η πολιτική της προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας έχει κοστίσει επομένως, μεταξύ άλλων ζημιών, και απώλειες περίπου ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας.

• Το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε κατά το 2009-2013 σε 27,3% σε μέσο επίπεδο (Eurostat) και ο λόγος ανέργων / απασχολουμένων υπερβαίνει το 1/3, που σημαίνει ότι σε κάθε τρεις εργαζόμενους αντιστοιχεί περίπου ένας άνεργος.

17

Απασχόληση, εργατικό δυναμικό & ανεργία (2)

• Το 2013, το εργατικό δυναμικό ανερχόταν σε 4,99 εκατομμύρια άτομα, έναντι 5,05 εκατομμυρίων κατά το 2010. Ενώ δηλαδή οι ευκαιρίες απασχόλησης μειώθηκαν θεαματικά, η προσφορά εργασίας παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη.

• Η εξέλιξη αυτή υποδηλώνει ότι τα νοικοκυριά των εργαζομένων προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την μείωση του εισοδήματός τους, που θίγεται από την επιπλέον ανεργία και την μείωση του μέσου πραγματικού μισθού, παραμένοντας στην αγορά εργασίας και αναζητώντας επιπλέον απασχόληση.

18

Η μείωση της απασχόλησης

• Η μείωση του αριθμού των απασχολουμένων στην διάρκεια της προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας (2010-2013) ανήλθε σωρευτικά σε 19,2%.

• Η μείωση της απασχόλησης στη διάρκεια 2010-2013 έναντι του 2009, οδήγησε σε μεγάλη αύξηση της ανεργίας, κατά 926 .000 άτομα.

• Εάν σε αυτά προσθέσουμε και την αύξηση της ανεργίας κατά το 2009, πριν την έναρξη της διαδικασίας προσαρμογής της ελληνικής οικονομίας, η συνολική απώλεια απασχόλησης ανέρχεται σε 955.000 άτομα.

19

Το εργατικό δυναμικό

• Παρά το γεγονός ότι η αύξηση της ανεργίας κατά το 2010-2013 έναντι του 2009 προήλθε από την δραματική μείωση της απασχόλησης θα πρέπει να λάβουμε υπόψη και το γεγονός ότι το εργατικό δυναμικό δεν μειώθηκε, όπως θα ήταν αναμενόμενο, αλλά παρέμεινε περίπου σταθερό.

• To γεγονός ότι οι άνεργοι δεν παραιτούνται της προσπάθειας να έχουν πρόσβαση στην εργασία και παραμένουν στην αγορά εργασίας, επιτρέπει την ορθότερη καταγραφή του μεγέθους του προβλήματος της ανεργίας.

• Η δραματική μείωση της απασχόλησης δεν συνοδεύτηκε από ανάλογη μείωση του εργατικού δυναμικού

20

Ο μέσος χρόνος εργασίας

• Με την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και την συνακόλουθη περιστολή της τραπεζικής πίστης, με την προσπάθεια των νοικοκυριών να μειώσουν τον δανεισμό τους, με την μείωση των μισθών και την άνοδο της ανεργίας, οι εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να προσφέρουν περισσότερες ώρες εργασίας για να αντιμετωπίσουν τα εντεινόμενα οικονομικά προβλήματα.

• Ως αποτέλεσμα, ο μέσος χρόνος εργασίας αυξήθηκε επί μία πενταετία.

• Η επιδίωξη των μισθωτών και γενικότερα των εργαζομένων να επεκτείνουν τα ωράρια εργασίας αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι επιθυμούν να προσφέρουν περισσότερη εργασία με την μορφή των υπερωριών ή άλλων μορφών επέκτασης του εργάσιμου χρόνου.

21

Σύνοψη

• Η αυξημένη προσφορά εργασίας αποκτά τρεις μορφές:

1. Η πρώτη μορφή είναι η παραμονή των ανέργων στην αγορά εργασίας, οι οποίοι υπό άλλες, λιγότερο δυσμενείς, συνθήκες θα αποσύρονταν στον μη ενεργό πληθυσμό.

2. Η δεύτερη μορφή είναι η εμφάνιση νεο-εισερχομένων στην αγορά εργασίας, δηλαδή ανέργων που δεν έχουν εργαστεί στο παρελθόν και αναζητούν ενεργητικά εργασία.

3. Η τρίτη μορφή είναι η προσφορά περισσοτέρων ωρών εργασίας.

22

Αυτοαπασχολούμενοι

• Ο αριθμός όσων εργάζονται με αυτοαπασχόληση κυμάνθηκε, από το 1973 έως το 2009, μεταξύ 1,60 και 1,75 εκατομμυρίων ατόμων.

• Μετά το 2008, οι μειώσεις του αριθμού των αυτοαπασχολουμένων ήταν μεγάλες, όπως εξάλλου και οι μειώσεις των μισθωτών.

• Η κρίση, επομένως, θίγει αμφότερες τις κατηγορίες εργαζομένων.

23

Εργατικό δυναμικό 15 έως 24 ετών.

• Μία αξιοσημείωτη μεταβολή που εμφανίστηκε στη διάρκεια του 2013 αφορά την απασχόληση, το εργατικό δυναμικό και την ανεργία των νέων ηλικίας 15 έως 24 ετών.

• Το ποσοστό ανεργίας αυτής της μερίδας του εργατικού δυναμικού αυξήθηκε κατακόρυφα στη διάρκεια της κρίσης και έφθασε στο ανώτατο σημείο του τον Φεβρουάριο του 2013, όταν υπερέβη ελαφρώς το επίπεδο του 60%.

24

Εξελίξεις (1/2)

• Από τον Μάρτιο του 2013, η πορεία του ποσοστού ανεργίας μεταστράφηκε σε πτωτική. Πίσω από αυτήν την εκ πρώτης

• Όψεως ενθαρρυντική πτώση του ποσοστού ανεργίας τωννέων, αποκρύπτονται εξελίξεις που δεν είναι ιδιαίτερα θετικές.

• Πρώτον, το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης του ποσοστού ανεργίας των νέων ηλικίας 15-24 ετών οφείλεται σε μαζική υποχώρηση του εργατικού δυναμικού της εν λόγω ηλικιακής κατηγορίας. Πρόκειται για αποχώρηση από την αγορά εργασίας περίπου 40.000, δηλαδή του 12% του εργατικού δυναμικού ηλικίας 15-24 ετών. Ένα μέρος της μείωσης του εργατικού δυναμικού οφείλεται πιθανότατα στην μετανάστευση των νέων, στις εκπαιδευτικές ευκαιρίες που εμφανίζονται συχνά ως διέξοδος στην αδράνεια και την καταθλιπτική καθημερινότητα της ανεργίας.

25

Εξελίξεις (2/2)

• Δεύτερον, ένα μικρό μόνο μέρος της μείωσης του ποσοστού ανεργίας των νέων οφείλεται στην αύξηση της απασχόλησης κατά περίπου 6.000 άτομα.

• Όσον αφορά την αύξηση της απασχόλησης, σύμφωνα με εμπειρικά στοιχεία που διαθέτει το ΙΝΕ/ ΓΣΕΕ, πρόκειται για πρόσκαιρη και μερική απασχόληση, εργασία με voucher, ένταξη σε προγράμματα επιδοτούμενης απασχόλησης αμειβόμενης με χαμηλούς μισθούς, κλπ.

26

Χαρακτηριστικά & μεταβολές ανέργων (1/3)

• Το 2014, οι άνεργες γυναίκες αποτελούν λιγότερο από το μισό των ανέργων, ενώ οι νέοι άνεργοι με ηλικία μέχρι 29 ετών αναλογούν στο 30,0% των ανέργων.

• Σε σχέση με το 2013 οι άνεργοι το 2014 αυξήθηκαν μόλις κατά 6.500 και ποσοστό 0,5%. Η μικρή αύξηση των ανέργων οφείλεται στις διαφορετικές μεταβολές που επήλθαν στις μεγάλες ηλικιακές ομάδες, μειώνονται οι νέοι μέχρι 29 ετών και αυξάνονται οι άνεργοι άνω των 30 ετών & άνω.

27

Χαρακτηριστικά & μεταβολές ανέργων (2/3)

• Το ποσοστό ανεργίας των νέων μέχρι 29 ετών αν και μειώθηκε σε σχέση με το 2013 κατά 0,4%, παραμένει υψηλό καθώς το 47,5% του εργατικού δυναμικού των νέων δεν εργάζεται.

• Το ποσοστό ανεργίας των 30 ετών & άνω αντίθετα σε σχέση με το 2013 αυξήθηκε κατά 0,6% διατηρώντας για δεύτερη συνεχή χρονιά το ποσοστό ανεργίας αυτών σχεδόν στο 1/4 του εργατικού δυναμικού των άνω των 30 ετών, (23,6% έναντι 23,0% το 2013).

28

Χαρακτηριστικά & μεταβολές ανέργων (3/3)

• Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκρηκτικής αύξησης των ανέργων είναι η σημαντική αύξηση του ποσοστού ανεργίας της ηλικιακής ομάδας των 30 ετών και άνω, καθώς αναλογούν πάνω από τα 3/4 της αύξησης των ανέργων που συντελέστηκε την εν λόγω περίοδο.

• Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της περιόδου είναι οι μεταβολές που συντελέστηκαν στις κατηγορίες των μακροχρόνια ανέργων καθώς και των ανέργων που έχουν εργαστεί στο παρελθόν, όπου στις εν λόγω κατηγορίες αναλογούν 8 σε κάθε 10 ανέργους με τους οποίους αυξήθηκαν οι άνεργοι.

• 7 στους 10 ανέργους είναι μακροχρόνιοι άνεργοι, ενώ μόλις το 26,0% των ανέργων έχει διάρκεια ανεργίας από 1 μέχρι 11 μήνες.

29

Εγγεγραμμένοι άνεργοι στον ΟΑΕΔ

• Το σύστημα επιδότησης της ανεργίας στη χώρα μας παραμένει ένα από τα λιγότερα «γενναιόδωρα» στις χώρες της ΕΕ.

• Βρίσκεται σε αντίθεση με πολλές Ευρωπαϊκές χώρες όπου μεταρρύθμισαν τα συστήματα επιδότησης της ανεργίας που διέθεταν, (επέκταση επιδοματικής κάλυψης ώστε να περιλαμβάνει και εργαζόμενους με μικρή προϋπηρεσία, αύξηση της διάρκειας χορήγησής τους), με στόχο να ενδυναμώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των ανέργων καθώς και τη συνολική ζήτηση.

30

Εγγεγραμμένοι και επιδοτούμενοι άνεργοι (1/2)

• Από το 2013 και μέχρι τον Μάρτιο του 2014, οι άνεργοι που βρίσκονται εγγεγραμμένοι στα μητρώα του ΟΑΕΔ ξεπερνούν το 1.000.000

• Καθοριστικό έτος με τις σημαντικότερες μεταβολές είναι το 2011, όπου η διαφορά των εγγεγραμμένων ανέργων από τον Ιανουάριο στον Δεκέμβριο πλησίασε το 9,0%, ενώ τα υπόλοιπα έτη οι διαφορές κυμαίνονται στο ήμισυ (γύρω στο 4,5%).

31

Εγγεγραμμένοι και επιδοτούμενοι άνεργοι (2/2)

• Η πλειοψηφία των εγγεγραμμένων ανέργων ανήκουν στην κατηγορία όσων «αναζητούν εργασία», είναι δηλαδή άνεργοι με την κοινή αντίληψη του όρου, αναλογούν κατά μέσο όρο περίπου το 84,0% του συνόλου των εγγεγραμμένων ανέργων για όλα αυτά τα έτη.

• Το υπόλοιπο 16,0% των ανέργων ταξινομείται στην κατηγορία των «μη αναζητούντων εργασία», όπου στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και οι εποχιακοί εργαζόμενοι.

32

Νέες μορφές ευέλικτης απασχόλησης (1/2)

• Σύμφωνα με τα στοιχεία των προσλήψεων από το πληροφοριακό σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, από τον Μάρτιο του 2013 μέχρι τον Απρίλιο του 2014 έχουν γίνει 1.464.078 προσλήψεις όπου πάνω από το ήμισυ αναλογούν σε προσλήψεις σε θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης, πάνω από το 1/3 αναλογεί σε θέσεις μερικής απασχόλησης και γύρω στο 10,0% σε θέσεις με εκ περιτροπής απασχόλησης, (54,2%, 36,0% και 9,8% αντίστοιχα του είδους απασχόλησης).

33

Νέες μορφές ευέλικτης απασχόλησης (2/2)

• Η ταχεία επέκταση των ελαστικών μορφών απασχόλησης έχει ως αποτέλεσμα ένας στους πέντε εργαζόμενους (20,55%) στον Ιδιωτικό τομέα της οικονομίας να εργάζεται με ευέλικτες μορφές απασχόλησης.

• 277.532 εργαζόμενοι με μερική απασχόληση και εκ περιτροπής απασχόληση σε σύνολο 1.371.450 μισθωτών ιδιωτικού τομέα της οικονομίας (ΕΡΓΑΝΗ: Νοέμβριος 2013).

34

Η αδήλωτη εργασία

Έννοιες

• Στην Ελλάδα οι έννοιες αδήλωτη και ανασφάλιστη εργασία ταυτίζονται.

• Μια ασφαλισμένη τυπικά εργασία μπορεί να μην είναι ορθά ή απολύτως ασφαλισμένη, για παράδειγμα με κριτήριο το ύψος του νόμιμου μισθού, το φορέα κύριας ασφάλισης (ΟΓΑ αντί για ΙΚΑ) ή τον πραγματοποιηθέντα χρόνο εργασίας (υπερωρίες)

36

Αδήλωτη και ανασφάλιστη εργασία (1/2)

• Η νόμιμη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και η κανονικοποίηση όλων των ακραίων μορφών ευέλικτης απασχόλησης δένει πλέον τα χέρια των στελεχών των ελεγκτικών μηχανισμών, που πολλές φορές αδυνατούν να αξιολογήσουν και να καταγράψουν φαινόμενα αδήλωτης εργασίας, είτε γιατί η σχέση εργασίας είναι τυπικά σύννομη (μπλοκάκι) είτε γιατί στερούνται δικαιοδοσίας (μισθωτοί εργάτες γης).

• Οι επίσημες καταγραφές αφορούν κατά κύριο λόγο την πλήρως αδήλωτη εργασία (ανασφάλιστη ή μη) και θα πρέπει να θεωρούνται ως το ελάχιστο επίπεδο εκδήλωσης του φαινομένου στην ελληνική περίπτωση, το οποίο είναι βέβαιο ότι στην ολότητά του αναφέρεται σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων (ή επιχειρήσεων).

37

Αδήλωτη και ανασφάλιστη εργασία (2/2)

• Σύμφωνα με διαθέσιμα στοιχεία για το 2013 (Ειδική Υπηρεσία Ελέγχου Ασφάλισης – ΕΥΠΕΑ), τουλάχιστον το 40,5% των εργαζομένων στις (ελεγμένες) επιχειρήσεις της χώρας είναι αδήλωτοι ή ανασφάλιστοι εργαζόμενοι και τουλάχιστον το 50,2% των (ελεγμένων) επιχειρήσεων κάνει χρήση της δυνατότητας για αδήλωτη εργασία.

38

Έρευνα του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας

• Από έρευνα του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ), το 2012, συνάγεται ότι μεσοσταθμικά το ποσοστό αδήλωτης εργασίας πρέπει να κινείται πάνω από το 30%, ποσοστό που αυξάνεται σε κλάδους με εποχιακή απασχόληση.

• Υψηλό, επίσης, είναι και το δηλούμενο ποσοστό αδήλωτης εργασίας (26%) από τους ίδιους τους επιχειρηματίες, το οποίο είναι πολύ κοντά στο εκτιμώμενο κλαδικό επίπεδο που οι ίδιοι είχαν δηλώσει/εκτιμήσει σε άλλη ερώτηση στο πλαίσιο της έρευνας (32,7%).

• Το μεγαλύτερο ποσοστό αδήλωτης εργασίας κατά την εκτίμηση των εργοδοτών το συγκεντρώνει, προφανώς, η ανασφάλιστη εργασία (59%),

39

Έκδοση ΙΝΕ- ΓΣΕΕ

• Μια ενδιαφέρουσα έρευνα, που είναι διαθέσιμη και ηλεκτρονικά:

– «Η αδήλωτη εργασία στην Ελλάδα. Αξιολόγηση των σύγχρονων μέτρων καταπολέμησης του φαινομένου», Συγγραφέας: Απόστολος Καψάλης, Ιανουάριος 2015

40

Οι κατώτατοι μισθοί στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Ο κατώτατος μισθός

• Ο κατώτατος μισθός διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην διαμόρφωση των μισθών, ιδιαίτερα επειδή θέτει ένα κατώτατο όριο στην ευελιξία των μισθών, ορίζοντας ένα «κατώφλι» στην αγορά εργασίας.

• Ανάλογα με το ύψος στο οποίο διαμορφώνεται - αλλά και σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες - ο κατώτατος μισθός μπορεί επίσης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον περιορισμό των μισθολογικών ανισοτήτων και στην διαμόρφωση του ποσοστού των χαμηλά αμειβόμενων εργαζομένων σε μία χώρα.

42

Ο κατώτατος μισθός στις χώρες της Ε.Ε.

• Ο κατώτατος μισθός ως κατώφλι σε εθνικό επίπεδο υπάρχει στα 20 από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ στα υπόλοιπα 7 δεν υπάρχει μεν κατώτατος μισθός με γενική εφαρμογή, υπάρχουν ωστόσο κατώτατοι μισθοί σε κλαδικό ή επαγγελματικό επίπεδο που διαπραγματεύονται οι κοινωνικοί συνομιλητές.

• Το γεγονός ότι σε μία χώρα υπάρχει κατώτατος μισθός σε εθνικό επίπεδο δεν αρκεί από μόνο του για να περιοριστεί το ποσοστό των χαμηλά αμειβόμενων εργαζομένων

43

Νέα κράτη

• Στα περισσότερα νέα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχει θεσμοθετημένος κατώτατος μισθός, ωστόσο –με ελάχιστες εξαιρέσεις - το ύψος του κατώτατου μισθού είναι ιδιαίτερα χαμηλό.

• Αυτό, σε συνδυασμό με την αποδυναμωμένη διμερή κλαδική συλλογική διαπραγμάτευση στις χώρες αυτές, έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρούνται στις περισσότερες υψηλά ποσοστά χαμηλόμισθων εργαζομένων (Λετονία 27,8%, Λιθουανία 27,2%, Ρουμανία 25,6%, Πολωνία 24,2%, Εσθονία 23,8%, Βουλγαρία 22%.)

44

Ύψος κατώτατου μισθού

• Το ύψος του κατώτατου μισθού, η σχέση του με το μέσο μισθό και η αυστηρή εφαρμογή του στην αγορά εργασίας (ελεγκτικοί μηχανισμοί) αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για να καταστήσουν τον κατώτατο μισθό ουσιαστικό κατώφλι για την ευελιξία των μισθών στην αγορά εργασίας και εργαλείο προστασίας των χαμηλά αμειβόμενων.

45

Διαμόρφωση κατώτατου μισθού

• Η μείωση της συνδικαλιστικής πυκνότητας στην Ευρώπη, η μείωση σε ορισμένες χώρες του ποσοστού των εργαζομένων που καλύπτεται από συλλογικά διαμορφωμένους μισθούς (συλλογικές διαπραγματεύσεις & Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας) και η τάση αποκέντρωσης των μισθολογικών διαπραγματεύσεων (από το διακλαδικό και κλαδικό επίπεδο στο επίπεδο της επιχείρησης ή στο ατομικό επίπεδο), αποτελούν παράγοντες που αυξάνουν την μισθολογική ανισότητα καθιστώντας ακόμη πιο σημαντικό το ρόλο του κατώτατου μισθού.

46

Ο κατώτατος μισθός (1/2)

• Στην Ευρώπη, ο κατώτατος μισθός υπάρχει προ πολλού σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία και το Βέλγιο, καθιερώθηκε πιο πρόσφατα στο Ηνωμένο Βασίλειο (1999) και στην Ιρλανδία (2000) ενώ στα περισσότερα νέα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης o κατώτατος μισθός θεσπίστηκε στην αρχή της περιόδου μετάβασης (δεκαετία 1990).

• Δεδομένων των αδύναμων συστημάτων συλλογικής διαπραγμάτευσης στις Χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης οι κατώτατοι μισθοί επηρεάζουν την εξέλιξη του συνόλου μισθών.

47

Ο κατώτατος μισθός (2/2)

Χώρα Κατώτατος μισθός

Ιδιωτικός Τομέας Δημόσιος Τομέας

Κυβερνητική παρέμβαση χωρίς Κοινωνικούς

εταίρους

Κυβερνητική παρέμβαση με

Κοινωνικούς εταίρους

Κυβερνητική παρέμβαση χωρίς

Κοινωνικούς εταίρους

Κυβερνητική παρέμβαση με

Κοινωνικούς εταίρους

Αυστρία Δεν υπάρχει κατώτατος μισθός. Τα ελάχιστα επίπεδα καθορίζονται από συλλογικές διαπραγματεύσεις σε κλαδικό επίπεδο.

Γερμανία Δεν υπάρχει κατώτατος μισθός αλλά κάποια δεσμευτικά κατώτατα όρια που ορίζει το 1996 German Posted Act και καλύπτει τον κατασκευαστικό & τους σχετικούς τομείς

Ελλάδα ● - - - Ισπανία - ● - ●

Γαλλία ● - ● - Ουγγαρία - ● - ●

Ιρλανδία - ● - ●

Πηγή: Eurofound (2009), Eurostat (2012)

48

Μετανάστες στην Ελλάδα

Μετανάστες στην Ελλάδα (1/4)

• Σύμφωνα με την απογραφή του Μαρτίου 2001, διαμένουν στην Ελλάδα περίπου 11 εκατομμύρια άνθρωποι (10.964.020) από τους οποίους 797.091 είναι αλλοδαποί.

• Σε αυτούς περιλαμβάνονται 47.000 πολίτες από τις (πριν την διεύρυνση) χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

50

Μετανάστες στην Ελλάδα (2/4)

• Ο ξένος πληθυσμός εντάσσεται στην συντριπτική του πλειοψηφία (περίπου 80%) στο ηλικιακό φάσμα των 15-64 ετών, είναι δηλαδή δυνάμει οικονομικά ενεργός πληθυσμός.

• 90% των αλλοδαπών εργάζονται με σχέση εξαρτημένης εργασίας και μόνο 6,5% αυτοαπασχολούνται

51

Μετανάστες στην Ελλάδα (3/4)

• 25% των μεταναστών απασχολείται στις οικοδομές, 20% σε οικιακές εργασίες, φροντίδα ηλικιωμένων και παιδιών, 17.5% στον αγροτικό τομέα και 15% σε τουριστικές και εμπορικές υπηρεσίες.

• Περισσότεροι από τους μισούς αλλοδαπούς (438.000, 57% του συνόλου) είναι Αλβανοί πολίτες.

52

Μετανάστες στην Ελλάδα (4/4)

• Οι περισσότεροι από εκείνους (240.000 ή 54%) δήλωσαν ότι ήρθαν στην Ελλάδα για να εργαστούν, περίπου 70.000 (15%) ήρθαν στη χώρα για οικογενειακή επανένωση και 10.000 περίπου (2.3%) ως παλιννοστούντες.

• Περίπου 1/3 των Αλβανών εργάζονται στις οικοδομές και 20% στον αγροτικό τομέα.

53

Η απασχόληση και η ανεργία των μεταναστών (1/2)

• Η συμμετοχή των μεταναστών στο εργατικό δυναμικό της χώρας καθ’ όλη τη διάρκεια του 2009 ήταν αυξητική, γεγονός που συνδυάζεται με την μέχρι σήμερα δυναμική ένταξη των μεταναστών στον παραγωγικό ιστό της χώρας

54

Η απασχόληση και η ανεργία των μεταναστών (2/2)

• Όσον αφορά την σημαντική ποσοστιαία αύξηση των ανέργων μεταναστών μέσα στο 2009, αυτή είναι επακόλουθο αφ ενός της οικονομικής κρίσης και στην αυξημένη αβεβαιότητα που δημιουργείται στα νοικοκυριά ως προς το εισόδημα και αφ ετέρου στην ενηλικίωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού των μεταναστών το οποίο επιθυμεί να ενταχτεί στην αγορά εργασίας.

55

Σημείωμα Αναφοράς

Copyright ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, Ηλέκτρα Πιτόσκα. «Ελληνική Οικονομία». Έκδοση: 1.0. Κοζάνη 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

56

Σημείωμα Αδειοδότησης

Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων».

[1] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/

Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση:

• που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο.

• που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο.

• που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο.

Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

57

Διατήρηση Σημειωμάτων

Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει:

το Σημείωμα Αναφοράς.

το Σημείωμα Αδειοδότησης.

τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων.

το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει).

μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

58

Βιβλιογραφία

• Πιτόσκα Ηλέκτρα, (2010), ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ: Όψεις & Προοπτικές, Κοζάνη 2010

• Πελαγίδης Θεόδωρος Κ.,Μητσόπουλος Μιχάλης, (2010), Η στιγμή της στροφής για την ελληνική οικονομία, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΕΒΕ, Αθήνα 2010

• Λιαργκόβας Π., (2010), Σύγχρονα θέματα της Ελληνικής & Διεθνούς Οικονομίας, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα

• ΧΙΟΝΗΣ Π. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ, ΚΟΡΡΕΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, (2003), Ελληνική Οικονομία-Οικονομική Πολιτική & Ανάλυση Βασικών Μακροοικονομικών Μεγεθών, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΤΑΜΟΥΛΗ, Αθήνα

• Τσουλφίδης Λ. (2009) Οικονομική Ιστορία της Ελλάδας. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

59

Τέλος Ενότητας