Wat is filosofie?

Dat waar filosofen zich mee bezig

houden.

Nigel Warburton, Philosophy, the Basics.

‘Liefde voor de wijsheid’

Sophia (σοφια)= wijsheidPhilos (φιλος)= vriendPhilein = beminnen

Laura Dekker wil wereld rond reizen

Dekker 14 jaar solo de wereld rond zeilen Caraïben – Indonesië – Afrika

Bedenkingen Laura doet toch niemand kwaad. Ze wordt gevolgd door een snellere

boot. Voortdurend contact via radio en

internet. Frankrijk: zweefvliegbrevet vanaf 14 VS: rijbewijs vanaf 16

Bedenkingen Gebrek aan sociaal contact op 14

is psychisch nefast. Slaapgebrek op 14 is te ongezond. Schoolverzuim kan toch niet.

Concrete vragen Hoe belangrijk is school voor

Laura? Hoe sterk (fysiek en psychisch) is

Laura? Nemen haar ouders de volle

verantwoordelijkheid?

Abstractere vragen Vanaf welke leeftijd geldt men best

als meerderjarig? Kan een 14-jarige een dergelijke

reis aan? Moet de maatschappij voor de

kosten instaan als er iets fout loopt?

Nog abstracter Waarom problematiseert onze

maatschappij dergelijke zaken? Mag een mens zichzelf willens en

wetens kwaad berokkenen? Heeft de maatschappij het recht de

vrijheid van mensen te beknotten als ze niemand kwaad doen?

Wat is verantwoordelijkheid? Vrijheid?

Irritatie over filosofie en filosofen

Filosofen zijn onbegrijpelijk

Goethe: ‘Nauwkeurig bekeken is alle wijsbegeerte slechts het gewone mensenverstand in onduidelijke taal.’

Heidegger - Hegel

Filosofen zijn belachelijk Bertus Aafjes’ ‘filosoof’: Porjef

Porjof ‘Porjef Porjof zat dreigend als een

kanon achter zijn stapel boeken. (…) Waar zijn geest fladderde kon men niet zien, maar die maalde als een stoomgemaal de kleine binnenwateren van zijn gedachten in de eeuwige zee der wijsheid.

Want Porjef Porjof was bezig met de zin van het leven te vinden. Het was hem sinds lang opgevallen dat de mens verkeerd in elkaar zat. Een mens bestaat niet uit lichaam en ziel, doch uit lichaam en schaduw.’

Filosofen zijn irritantSocrates (470-399)

Steenhouwer-beeldhouwer Horzel van Athene. Xenophon: ‘Hij hield

nooit op met diegenen die in geregeld contact met hem waren te bekijken wat elk ding is. Wat is vroom, wat is rechtvaardig, wat is wijs, wat is goed, wat is schoon, wat is dapperheid, wat is koningschap, wat is tirannie, wat is een goed burger…’

Opnieuw: wat is filosofie? geen exacte wetenschap

geen interesse in wetenschappelijk

kennen van de werkelijkheidgeen technische manipulatie

geen literatuur

Filosofie beoogt

de creatie van een contemplatief beeld van mens en werkelijkheid

Daarom vaak gebruik van metaforen,

analogieën en allegorieën om een treffend beeld te vinden,

aan te spreken te troosten, te helen, te prijzen, te

bejubelen...

Drie etappes van het filosoferen

Geconcentreerde aandacht

Verwondering

Wijsgerige vraagstelling

Geconcentreerde aandacht Onbevooroordeeld de werkelijkheid

waarnemen is erg moeilijk, omwille van:

- afstomping door eindeloze herhaling- ervaringen uit het verleden – vrees

of hoop voor de toekomst- conformisme bv. alles zien in

nuttigheidskader.

Daarom Nood aan rust.

Filosoferen is na-denken.

Verwondering Verwondering is het blijvende beginsel

van de filosofie. Niet romantisch- naiëf, maar in vele

vormen: ‘lichte verwondering, verrassing, verbazing, verbijstering, ontzetting en ontsteltenis’.

De verwondering uitdragen kan agressief zijn: openbreken van gesloten, veilige systemen. Ze leidt tot crisis.

Filosofische vraagstelling De verwondering verwerken – de

chaos indammen. Vragen stellen om te zien, te

doorzien, te begrijpen. Maar elk antwoord, leidt tot nieuwe

vragen.

Wat is filosofie?

Filosofie wortelt in de zingevende interesse van

de mens

Maar

met rationele/logische argumentatie.

Methode: stelling, argument, tegenargument

± zoals hypothese, verificatie, falsificatie

Korte definitie

filosofie issystematisch nadenken over abstracte en fundamentele of ultieme vragen

Deelgebieden van de filosofie Metafysica Logica Epistemologie Wetenschapsfilosofie Filosofische antropologie Ethiek/moraalfilosofie Filosofie van x, y, z…

Filosofische tradities

Analytische wijsbegeerte

Term waarmee een veelheid van verwantschappen en gelijkenissen wordt aangeduid in de laat 19de en 20ste eeuwse filosofie.

Vooral sterk aanwezig in Angel-Saksische wereld.

Kenmerken Extra klemtoon op argumenten Bewondering voor wetenschap Analyse van begrippen Filosofie van de taal

Continentale wijsbegeerte Geen duidelijke scheiding tussen

wat analytische en wat continentale filosofie is.

Méér nadruk op historische traditie.

Vele stromingen.

Stromingen in continentale wijsbegeerte

Duits idealisme: Hegel, Fichte, Schelling

Marxisme: Marx, Engels Fenomenologie: Husserl, Heidegger Existentialisme: Sartre, Camus, Jaspers Kritische theorie: Frankfurter Schule Structuralisme: ….

Kenmerken van het filosofisch denken Rationeel karakter

Kritisch karakter

Rationeel karakter

Ontstaan in 6de eeuw v.C. als activiteit van rede in oppositie tot mythen

Mythen Verhalen over goden (en mensen) Gesitueerd in een cultus = traditie Achronologisch Etiologisch (verklaring van

toestanden en gebruiken)

Filosofie ZELF nadenken = autonome

activiteit gebaseerd op rede op zoek naar inzicht en diepere

oorzaken

Filosofie blijft tot vandaag een onderzoekende houding stelt vragen bij overgeleverde

waarheden of heersende ideeën werkt met abstracte begrippen hecht veel belang aan argumenten

Filosofie en geloof Voornaamste onderscheid

- filosofie is gebaseerd op rede- geloof is gebaseerd op openbaring

Verhouding geloof – rede

Geloof in rede

Wantrouwen in rede

Gelovig Paus Benedictus

H. De DijnI. Kant

Ongelovig E. Vermeersch

Nietzsche

Verhouding filosofie - kunst

- filosofie gebruikt begrippen + beoogt algemeenheid- kunst …

Verhouding filosofie -wetenschap

Lange tijd geen onderscheid Geleidelijk aan wordt wetenschap- wiskundig onderbouwd- gericht op experiment- en op ingrijpen in natuur

Kritisch karakterReeds vanaf prille begin filosofie tegen vanzelfsprekendheden. nadruk op argumenten voor meningen.

Model: Socrates (469-399 v.C.)

Ook vandaag nog: tegen vooroordelen, vraagtekens bij algemeen aanvaarde opvattingen en tegen ideologieën.

Ideologie Neutraal: samenhangend geheel van

opvattingen, gedeeld door een groep mensen.

Negatieve betekenis: ‘vals’ bewustzijn, vertekend beeld van de werkelijkheid ingegeven door klassenbelangen als rechtvaardiging van machts- en bezitsverhoudingen.