ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΣΜΖΜΑ ΔΠΗΣΖΜΖ ΦΤΣΗΚΖ ΠΑΡΑΓΩΓΖ

ΔΡΓΑΣΖΡΗΟ ΓΔΝΓΡΟΚΟΜΗΑ

ΠΟΛΛΑΠΛΑΙΑΜΟ

ΚΑΡΠΟΦΟΡΩΝ ΔΕΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΘΑΜΝΩΝ

ΕΡΓΑΣΗΡΙΑΚΕ ΑΚΗΕΙ

ΠΕΣΡΟΤ Α. ΡΟΤΟΤ

ΕΠΙΚΟΤΡΟΤ ΚΑΘΗΓΗΣΗ Γ.Π.Α.

ΑΘΗΝΑ 2011

2

Άσκηση 1η.

Εγγενήρ πολλαπλαζιαζμόρ

Σα θπηά πνιιαπιαζηάδνληαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, νη νπνίνη γεληθά θαηαηάζζνληαη

ζε δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο:

Σνλ εγγελή πνιιαπιαζηαζκφ θαη

Σνλ αγελή πνιιαπιαζηαζκφ.

Όπσο κπνξνχκε εχθνια λα θαηαιάβνπκε απφ ηελ εηπκνινγία ησλ ιέμεσλ ελ-γελήο

θαη ά-γελεο, ζηε κελ πξψηε πεξίπησζε ρξεζηκνπνηνχκε φξγαλα ηνπ θπηνχ ζηα νπνία

ζπκκεηέρνπλ (γελεηηθά) θαη ηα δχν γέλε (αξζεληθφ θαη ζειπθφ) ελψ ζηε δεχηεξε

πεξίπησζε ηα φξγαλα πνπ ρξεζηκνπνηνχκε δελ πξνέξρνληαη απφ κηα ηέηνηα

ζπκκεηνρή.

Ζ ζπκκεηνρή ησλ δχν κεξψλ μεθηλάεη ήδε απφ ηε γνληκνπνίεζε ησλ αλζέσλ, κε

ηειηθφ πξντφλ ην ζπφξν (Δηθφλα 1). Πξνζνρή, ν ζθνπφο ηεο θχζεο δελ είλαη ε

παξαγσγή εδψδηκσλ θαξπψλ, αιιά ε παξαγσγή ζπφξσλ, ελ δπλάκεη απνγφλσλ

δειαδή ησλ γνλέσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ε δηαηψληζε ηνπ είδνπο.

Έηζη, ζηνλ εγγελή πνιιαπιαζηαζκφ ρξεζηκνπνηνχκε σο φξγαλν πνιιαπιαζηαζκνχ

ηνπ θπηηθνχ είδνπο ην ζπφξν. Ο ζπφξνο είλαη πξντφλ γνληκνπνηήζεσο, θαηά ηελ νπνία

ν έλαο ζπεξκαηηθφο ππξήλαο ηνπ γπξεφθνθθνπ ελψλεηαη κε ην σνθχηηαξν (ζειπθφ

γακέηε) θαη παξάγεηαη έηζη ην έκβξπν, ελψ ν άιινο ζπεξκαηηθφο ππξήλαο ελψλεηαη

κε ηνπο πνιηθνχο ππξήλεο εληφο ηεο σνζήθεο θαη παξάγεηαη έηζη ην ελδνζπέξκην

(ρήκα 1). Σα θπξηφηεξα ινηπφλ κέξε ηνπ ζπφξνπ είλαη ην έκβξπν, ην ελδνζπέξκην

θαη ηα πεξηβιήκαηα, ηα νπνία πξνζηαηεχνπλ ην έκβξπν θαη γεληθφηεξα ην ζπφξν.

Σα έκβξπα ησλ πεξηζζνηέξσλ θαξπνθφξσλ δέλδξσλ απνηεινχληαη απφ δχν

θνηπιεδφλεο θαη γηα απηφ νλνκάδνληαη δηθνηπιήδνλα (κεινεηδή, ππξελφθαξπα θηι),

ελψ κνλνθνηπιήδνλν δέλδξν είλαη ν θνίληθαο. Τπάξρνπλ επίζεο θαη ζπφξνη

θαξπνθφξσλ δέλδξσλ κε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο έκβξπα, θαη νλνκάδνληαη

πνιπεκβξπνληθνί, θαη ηέηνηνη ζπφξνη είλαη νη ζπφξνη ησλ πεξηζζνηέξσλ

εζπεξηδνεηδψλ, κε εμαίξεζε ηε θξάπα θαη ηελ θηηξηά. Απηφ πνιχ απιά ζεκαίλεη φηη

απφ έλα ζπφξν έρνπκε ηε δπλαηφηεηα λα πάξνπκε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο θπηά

(Δηθφλα 2).

Ο πνιιαπιαζηαζκφο κε ζπφξν γεληθά ζεσξείηαη φηη είλαη ρακεινχ θφζηνπο

πνιιαπιαζηαζκφο. Πέξα φκσο απφ απηφ ην πιενλέθηεκα ππάξρνπλ θαη άιια

πιενλεθηήκαηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε κέζνδν απηή πνιιαπιαζηαζκνχ φπσο:

Ζ παξαγσγή θαη εηζαγσγή λέσλ πνηθηιηψλ ζε θαιιηέξγεηα

Ζ γελεηηθή παξαιιαθηηθφηεηα ησλ παξαγφκελσλ θπηψλ εμαζθαιίδεη ηε

δηαηψληζε ηνπ είδνπο ζε πεξηπηψζεηο πξνζβνιψλ ή δπζκελψλ

πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ (παγεηφο, θσηηά θηι).

Ζ δπλαηφηεηα επηιεγκέλεο γνληκνπνίεζεο, κέζσ ηεο επηινγήο ησλ δχν

γνλέσλ, θαη ε παξαγσγή έηζη αμηφινγσλ πβξηδίσλ

Ζ φρη ηφζν εθηεηακέλε κεηαθνξά θαη δηάδνζε ηψλ, φπσο ζπκβαίλεη κε ηνλ

αγελή πνιιαπιαζηαζκφ (εμαίξεζε απνηειεί ε θεξαζηά Mazzard φπνπ ηνί

κεηαδίδνληαη εχθνια κέζσ ηνπ ζπφξνπ)

Ζ δηαθίλεζε ησλ ζπφξσλ σο πνιιαπιαζηαζηηθφ πιηθφ ππφθεηηαη ζε

ιηγφηεξνπο θπηνυγεηνλνκηθνχο πεξηνξηζκνχο.

3

Γελ ραξαθηεξίδεηαη φκσο ε κέζνδνο απηή απφ κφλν πιενλεθηήκαηα αιιά θαη απφ

ζεκαληηθά κεηνλεθηήκαηα:

Γελεηηθή δηαθνξνπνίεζε ησλ απνγφλσλ, αθνχ νη απφγνλνη δηαθέξνπλ

γελεηηθά θαη κεηαμχ ηνπο αιιά θαη κε ηνπο γνλείο ηνπο. Έηζη δελ

αλαπαξάγεηαη πηζηά ε πνηθηιία ή ν θιψλνο πνπ ζέινπκε λα θαιιηεξγήζνπκε.

Δκθαλίδνληαη πξνβιήκαηα ζην θχηξσκα ηνπ ζπφξνπ ιφγσ ιεζάξγνπ θαη

δσηηθφηεηαο ηνπ ζπφξνπ

Σν γέλνο – θχιν ηεο παξαγφκελεο γεληάο δελ είλαη δπλαηφ λα εθηηκεζεί

άκεζα, αθνχ πξέπεη λα πεξάζνπλ πξψηα αξθεηά ρξφληα γηα λα έιζεη ζε

θαξπνθνξία γηα λα δηαπηζησζεί απηφ (ηζρχεη ζηα δίνηθα θπηά φπσο θηζηηθηά,

αθηηλίδην, ηππνθαέο)

Σν ηζρπξφ ξηδηθφ ζχζηεκα ησλ παξαγνκέλσλ θπηψλ (ζπνξνθχησλ) ελψ

απνηειεί πιενλέθηεκα γηα ηελ αληνρή ηνπο ζε πεξηνξηζκέλε δηαζεζηκφηεηα

εδαθηθήο πγξαζίαο, παξάιιεια απνδεηθλχεηαη ηζρπξφ κεηνλέθηεκα θαηά ηε

κεηαθχηεπζε, φπνπ κπνξεί λα ππάξμνπλ πςειά πνζνζηά απνηπρίαο ζε

πεξίπησζε απψιεηαο ζεκαληηθνχ κέξνπο ηνπ ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο (φπσο είλαη

ε πεξίπησζε ηεο θηζηηθηάο θαη ηεο ζπθηάο), ηα νπνία φκσο ηειηθά ιχλνληαη κε

ηε κεηαθχηεπζε ησλ εηδψλ απηψλ κε κπάια ρψκαηνο.

Ζ είζνδνο ζε θαξπνθνξία ησλ δέλδξσλ είλαη πην αξγή ζε ζρέζε κε ηα δέλδξα

πνπ παξάγνληαη κε κεζφδνπο αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ, ιφγσ ηεο

παξαηεηακέλεο πεξηφδνπ λεαληθφηεηαο πνπ ραξαθηεξίδεη ηα ζπνξφθπηα.

Ζ ρξήζε ζπφξνπ σο κέζν πνιιαπιαζηαζκνχ ησλ θπηψλ πξνυπνζέηεη ηελ εχξεζε ηνπ

θαηάιιεινπ ζπφξνπ. Ζ πεγή ησλ ζπόξσλ κπνξεί λα είλαη:

Πιεζπζκφο άγξησλ εηδψλ (πρ. αγξηειηά)

Απφ κεηξηθέο θπηείεο, ε νπνία είλαη ε θπξηφηεξε πεγή ζπφξσλ, θπξίσο γηα

παξαγσγή ππνθεηκέλσλ, αθνχ επηηπγράλεηαη έιεγρνο ησλ κεηξηθψλ θπηεηψλ,

απνηειεί νηθνλνκηθή ιχζε θαη επηπιένλ έρνπκε ζπζζψξεπζε γλψζεσλ κε ηα

ρξφληα γηα ηηο ηδηφηεηεο ησλ κεηξηθψλ θπηψλ

Απφ ζπνξνπαξαγσγηθνχο νίθνπο (θπξίσο γηα θπηά κεγάιεο θαιιηέξγεηαο θαη

ιαραληθά, θαιισπηζηηθά)

Απφ θπβεξλεηηθέο ππεξεζίεο (θπξίσο γηα δαζηθά είδε)

Καηά ηε ζπιινγή ησλ ζπφξσλ ζα πξέπεη λα γλσξίδνπκε θάπνηα ζεκαληηθά πξάγκαηα

φπσο:

Να αλαγλσξίδνπκε ην θπηφ, λα ηαπηνπνηήζνπκε ην κεηξηθφ θπηφ δειαδή,

ηφζν φζνλ αθνξά ην είδνο φζν θαη ηελ πνηθηιία θαη

Να γλσξίδνπκε ηηο πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο πνπ πξνεγήζεθαλ, γηαηί πνιιέο

θνξέο επεξεάδνπλ ηε δσηηθφηεηα ηνπ ζπφξνπ, ελψ ζε νξηζκέλα είδε είλαη

ππεχζπλεο γηα ηελ παξαγσγή θνχθησλ ζπφξσλ.

Ζ ζπιινγή ησλ ζπόξσλ γίλεηαη κε ηνπο θάησζη ηξφπνπο:

Με ην ρέξη

Απφ ην έδαθνο (κε ην ρέξη ή κε εηδηθφ εμνπιηζκφ ηχπνπ ζθνχπαο κε

αλαξξφθεζε)

Με θιάδεκα θαη κε

Μεραληθφ ηξφπν (κε δφλεζε, θηι)

4

Οη ζπφξνη πξέπεη λα ζπιιέγνληαη, λα ηνπνζεηνχληαη αλάινγα κε ην είδνο ηνπ ζπφξνπ

είηε ζε πιαζηηθά είηε ζε ράξηηλα ζαθνπιάθηα θαη λα νδεγνχληαη άκεζα ζηελ

πνιιαπιαζηαζηηθή κνλάδα.

Δθεί νη ζπφξνη θαζαξίδνληαη απφ ηζηνχο πνπ ηνπο πεξηβάιινπλ θαη απφ ηπρφλ

άρξεζηα πιηθά πνπ ζπγθνκίζηεθαλ καδί κε ηνπο ζπφξνπο. Γηα απηφλ ηνλ ζθνπφ

ππάξρνπλ εηδηθέο κεραλέο πνπ πνιηνπνηνχλ ηνπο ζαξθψδεηο θαξπνχο (κήια, αριάδηα,

αθηηλίδηα)(κε πίεζε ή κε θπιίλδξνπο), ζηε ζπλέρεηα ν πνιηφο ηνπνζεηείηαη ζε

θεθιηκέλα δνρεία ππφ ηξερνχκελν λεξφ, ψζηε λα απνκαθξπλζνχλ νη επηπιένληεο

ζπφξνη θαη ε πεξίζζεηα ηεο ζάξθαο (Δηθφλα 3). Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί επίζεο ε

ηερληθή ηεο δχκσζεο ηεο ζάξθαο, φπνπ κεηά ε ζάξθα απνκαθξχλεηαη απφ ην ζπφξν

κε ηε βνήζεηα ζφδαο (15% θ.β.). Υξεηάδεηαη βέβαηα πξνζνρή ψζηε λα κελ

ηξαπκαηηζηνχλ νη ζπφξνη θαηά ηε δχκσζε θαη λα κε θηάζνπκε ζε επίπεδα

αλαεξνβίσζεο. Απηή ε ηερληθή πνιιέο θνξέο ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ηε ζπνξά

ππξήλσλ ειηάο ψζηε κεηά ηελ πξψηε απνκάθξπλζε ηεο ειαηψδνπο ζάξθαο λα

απνκαθξπλζνχλ κε ηε δχκσζε ππνιείκκαηα ειαίνπ απφ ηνλ ππξήλα. Υξεηάδεηαη φκσο

κεγάιε πξνζνρή, εηδηθά αλ ρξεηαζηνχλ απηνί νη ζπφξνη επηπιένλ κεηαρεηξίζεηο (φπσο

ζα αλαθεξζεί παξαθάησ γηα ηε ζηξσκάησζε ησλ ζπφξσλ), ψζηε νηαδήπνηε

ππνιείκκαηα ζάξθαο λα έρνπλ απνκαθξπλζεί, πξνο απνθπγή ζπλέρηζεο ηεο

δπκψζεσο.

Απνζήθεπζε ζπόξσλ

Μεηά ηε ζπιινγή θαη θαζαξηζκφ ησλ ζπφξσλ ζα πξέπεη λα απνθαζηζζεί αλ νη ζπφξνη

απηνί ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ άκεζα ή ζα πξέπεη λα απνζεθεπηνχλ γηα θάπνην ρξνληθφ

δηάζηεκα.

Καηά ηελ απνζήθεπζε ζθνπφο είλαη ε δηαηήξεζε ηεο δσηηθφηεηαο ηνπ ζπφξνπ

(θπηξσηηθήο ηθαλφηεηαο) γηα φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα. Γχν

γεληθνί θαλφλεο ηζρχνπλ θαηά ηελ απνζήθεπζε ησλ ζπφξσλ (κε θάπνηεο εμαηξέζεηο

πάληνηε):

1. ε θπηξσηηθή ηθαλφηεηα ηνπ ζπφξνπ δηπιαζηάδεηαη γηα θάζε κείσζε ηεο

ζρεηηθήο πγξαζίαο ηνπ ζπφξνπ θαηά 1%

2. θαη ην ίδην ηζρχεη γηα θάζε κείσζε ηεο ζεξκνθξαζίαο απνζήθεπζεο θαηά 50 C.

Θα πξέπεη λα έρνπκε ππφςε βέβαηα φηη νη ειαηνχρνη ζπφξνη (φπσο ηα θαξχδηα) αλ

κεησζεί ε πγξαζία ηνπο πνιχ, ηφηε ζα ππάξρνπλ ζεκαληηθά πξνβιήκαηα θαηά ην

θχηξσκα, αθνχ είλαη πιένλ δχζθνια λα ελπδαησζνχλ (ιφγσ ηνπ αδηάιπηνπ ησλ

ιηπαξψλ ηνπ ζπφξνπ ζην λεξφ).

πλνπηηθά ε απνηειεζκαηηθή απνζήθεπζε ηνπ ζπόξνπ εμαξηάηαη απφ ηνπο εμήο

παξάγνληεο;

Σν είδνο

Σε κέζνδν ζπιινγήο θαη εμαγσγήο

Σελ πγξαζία ηνπ ζπφξνπ

Σε ζεξκνθξαζία

Σε ζρεηηθή πγξαζία ηνπ ρψξνπ απνζήθεπζεο

Σνλ αεξηζκφ

Σν πνζνζηφ ραιαζκέλσλ ζπφξσλ

Σνπο ερζξνχο θαη αζζέλεηεο πνπ ζα αλαπηπρζνχλ θαηά ηελ απνζήθεπζε

(θπηνυγεία απφξσλ).

Εσηηθόηεηα πόξσλ

5

Ζ δσηηθφηεηα ησλ ζπφξσλ νπζηαζηηθά είλαη ν ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο πνπ

θαζνξίδεη ηε θπηξσηηθή ηνπο ηθαλφηεηα. Δίηε ρξεζηκνπνηήζνπκε ηνπο ζπφξνπο

ακέζσο κεηά ηε ζπιινγή ηνπο είηε κεηά απφ απνζήθεπζή ηνπο, είλαη ζθφπηκν λα

ειεγρζεί ε δσηηθφηεηά ηνπο.

Ζ δσηηθφηεηα ησλ ζπφξσλ κπνξεί λα ειεγρζεί είηε:

Καηά ηε ζπιινγή ησλ ζπφξσλ

Καηά ηελ παξαιαβή ηνπο

Μεηά ηελ εμαγσγή ησλ ζπφξσλ

Πξηλ ηε ζπνξά ηνπ.

Οη κέζνδνη ειέγρνπ ηεο δσηηθφηεηνο ησλ ζπφξσλ θαηαηάζζνληαη απφ πνιχ απιέο

κέρξη ζχλζεηεο πνπ απαηηνχλ εηδηθφ εμνπιηζκφ. Έηζη κπνξεί λα ειεγρζεί ε

δσηηθόηεηα ησλ ζπόξσλ κε ηνπο εμήο ηξφπνπο:

Με θφςηκν ηνπ ζπφξνπ θαη έιεγρν ηνπο, πνπ αθνξά ηα κέξε ηνπ ζπφξνπ

Με δνθηκαζηηθή ζπνξά κηθξήο πνζφηεηαο ζπφξνπ (Δηθφλα 4)

Με ηε δνθηκή ηνπ ηεηξαδνιίνπ (2,3,5 triphenyl tetrazolium chloride) (Δηθφλα

5). Υξεζηκνπνηνχκε δηάιπκα ηεηξαδνιίνπ ζπγθέληξσζεο 1% ζε λεξφ pH 6,5-

7,0. Οη ζπφξνη αξρηθά ελπδαηψλνληαη ζε λεξφ γηα 24 ψξεο θαη ζηε ζπλέρεηα

βπζίδνληαη ζην παξαπάλσ δηάιπκα ηνπ ηεηξαδνιίνπ ζην ζθνηάδη γηα άιιεο 24

ψξεο ζε ζεξκνθξαζίεο 21-30 0C. Όζνη απφ ηνπο ζπφξνπο είλαη δσληαλνί θαη

αλαπλένπλ βάθνληαη θφθθηλνη, ιφγσ ηεο παξαγσγήο ηεο θφθθηλεο αδηάιπηεο

triphenyl formazan. Βέβαηα πνιιέο θνξέο νη ζπφξνη βάθνληαη θφθθηλνη θαηά

πεξηνρέο, πξάγκα πνπ δπζθνιεχεη ηελ εμαγσγή αμηφπηζησλ απνηειεζκάησλ.

χκθσλα κε ηνπο δηεζλείο θαλφλεο, πξέπεη λα ειέγρνληαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν

απφ θάζε παξηίδα ζπφξσλ ηέζζεξηο νκάδεο ησλ 100 ζπφξσλ.

Με ηε κέζνδν ησλ εμαγνκέλσλ εκβξχσλ, φπνπ ηα έκβξπα εμάγνληαη απφ ηνπο

ζπφξνπο θαη ηνπνζεηνχληαη ζε πγξφ δηεζεηηθφ ραξηί ζε ζεξκνθξαζίεο πνπ

επλννχλ ην θχηξσκα ηνπ είδνπο (ζπλήζσο 18-20 0C), θαη ειέγρνληαη κεηά απφ

10-14 εκέξεο γηα ηε δηαπίζησζε δξαζηεξηφηεηαο (θνχζθσκα, αλάπηπμε

ξηδηδίνπ θηι.).

Με ρξήζε αθηίλσλ Υ, πνπ φκσο απαηηεί αθξηβφ εμνπιηζκφ.

Λήζαξγνο ζπόξσλ.

Ζ θχζε γηα λα πξνζηαηέςεη ηα λεαξά ζπνξφθπηα απφ αληίμνεο πεξηβαιινληηθέο

ζπλζήθεο, έρεη πξνλνήζεη ψζηε λα κελ είλαη δπλαηφ ην θχηξσκα ηνπ ζπφξνπ, ακέζσο

κεηά ηελ σξίκαλζή ηνπ. Οη ζπφξνη ινηπφλ ησλ πεξηζζνηέξσλ νπσξνθφξσλ δέλδξσλ

αδπλαηνχλ λα θπηξψζνπλ ακέζσο κεηά ηελ σξίκαλζή ηνπο γηαηί βξίζθνληαη ζην

ζηάδην ηνπ ιεζάξγνπ. Δμαίξεζε απνηεινχλ νη ζπφξνη ησλ εζπεξηδνεηδψλ θαη ηεο

κνπζκνπιηάο. Απηνί νη ζπφξνη ράλνπλ ηε θπηξσηηθή ηνπο ηθαλφηεηα πνιχ γξήγνξα

αλ αθεζνχλ λα ζηεγλψζνπλ. Λήζαξγνο ελλνείηαη ε θάζε εθείλε ησλ ζπφξσλ φπνπ

δσηηθνί ζπφξνη δελ θπηξψλνπλ αθφκα θαη φηαλ βξίζθνληαη ππφ επλντθέο ζπλζήθεο.

Έλαο ζπφξνο ζεσξείηαη φηη βξίζθεηαη ζε ιήζαξγν φηαλ αδπλαηεί λα απνξξνθήζεη

λεξφ, λα αλαπηπρζεί ή λα αλαπηχμεη βηνρεκηθή δξαζηεξηφηεηα ζε νπνηνδήπνηε κέξνο

ηνπ. Ο θπησξηνχρνο ινηπφλ ζα πξέπεη λα μεπεξάζεη ην ιήζαξγν ηνπ ζπφξνπ (λα

«ζπάζεη» φπσο ιέγεηαη θνηλψο), νπζηαζηηθά κηκνχκελνο ηε θχζε. Γηαηί θαη πάιη ε

θχζε κε ζνθία επέιεμε, ψζηε νη ζπλζήθεο απφ ηηο νπνίεο πξνθπιάζζεη ηα λεαξά

ζπνξφθπηα δίλνληαο ιήζαξγν ζηνπο ζπφξνπο (ήηνη, ρακειή ζεξκνθξαζία, πςειή

πγξαζία εδάθνπο θηι) λα είλαη απηέο ην θιεηδί θαη ην αίηην γηα ην ζπάζηκν ηνπ

ιεζάξγνπ.

6

Ο ιήζαξγνο γεληθά νθείιεηαη ζε δηεξγαζίεο πνπ ζπκβαίλνπλ κεηά ηε γνληκνπνίεζε

ηνπ σνθπηηάξνπ, ελψ φηαλ ζπκβαίλεη ζε άιιεο πεξηφδνπο θαη γηα άιινπο ιφγνπο

εθηφο ησλ δηεξγαζηψλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα κεηά ηε γνληκνπνίεζε νλνκάδεηαη

δεπηεξνγελήο ιήζαξγνο. Σέηνηεο δηαδηθαζίεο κπνξεί λα ζπκβνχλ

θαηά ηελ επεμεξγαζία ησλ ζπφξσλ φηαλ ε πγξαζία ηνπο κεησζεί ζε πνιχ

ρακειά επίπεδα θαη

κεηά ηε ζπνξά, φηαλ επηθξαηήζνπλ κε επλντθέο γηα ην θχηξσκα ηνπ ζπφξνπ

ζπλζήθεο (πνιχ πςειή ή πνιχ ρακειή ζεξκνθξαζία), αθφκα θαη αλ

πξνεγνπκέλσο είρε ζπάζεη ν ιήζαξγνο.

Πξνο απινχζηεπζε ησλ φξσλ ζα ιέκε φηη ν ιήζαξγνο κπνξεί λα νθείιεηαη ζε

θπζηνινγηθέο (εζσηεξηθόο ιήζαξγνο) ή θπζηθέο αηηίεο (εμσηεξηθόο ιήζαξγνο) ή

θαη ζηα δχν (δηπιόο ιήζαξγνο).

Ο ζηφρνο ηνπ θπησξηνχρνπ είλαη ινηπφλ λα πξνβεί ζε φιεο εθείλεο ηηο δηαδηθαζίεο

πνπ ζα επηηξέςνπλ ην πςειφηεξν πνζνζηφ θπηξψκαηνο ησλ ζπφξσλ, ψζηε ηειηθά λα

επηηχρεη νκνηφκνξθν θχηξσκα, θαιχηεξε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ παξαγνκέλσλ

ζπνξνθχησλ θαη ζπλεπψο θαιχηεξεο πνηφηεηνο ηειηθά πξντφληα.

Ο εμσηεξηθόο ιήζαξγνο αλάινγα κε ηελ αηηία ε νπνία ηνλ πξνθαιεί δηαθξίλεηαη ζηηο

παξαθάησ δχν θαηεγνξίεο:

1. Λήζαξγνο πεξηβιεκάησλ: νθείιεηαη ζηα ζθιεξά θαη αδηαπέξαζηα ζην λεξφ

θαη νμπγφλν πεξηβιήκαηα νξηζκέλσλ εηδψλ ζπφξσλ. Δκπνδίδεηαη θαηά ηνλ

ηξφπν απηφ ε αλάπηπμε ηνπ εκβξχνπ, είηε γηαηί είλαη ζθιεξά είηε γηαηί είλαη

εκπνηηζκέλα κε παξεκπνδηζηηθέο νπζίεο, κε απνηέιεζκα λα αδπλαηεί ην

ξηδίδην λα εμέιζεη, είηε γηαηί δελ εηζέξρεηαη λεξφ θαη νμπγφλν εληφο ηνπ

ζπφξνπ, κε απνηέιεζκα λα κελ κπνξνχλ λα αξρίζνπλ νη βηνρεκηθέο

δηεξγαζίεο πνπ ζα νδεγήζνπλ ζην θχηξσκα ηνπ ζπφξνπ. Ζ αδπλακία εηζφδνπ

λεξνχ θαη νμπγφλνπ πνιιέο θνξέο νθείιεηαη ζηελ παξνπζία νπζηψλ πνπ

αδηαβξνρνπνηνχλ ηα πεξηβιήκαηα (φπσο πρ. ε παξνπζία, εκπνηηζκφο ιαδηνχ

ζηνλ ππξήλα ηεο ειηάο).

2. Πεξηβαιινληηθφο ιήζαξγνο: ν νπνίνο νθείιεηαη ζε κε επλντθέο γηα ην

θχηξσκα ηνπ ζπφξνπ ζπλζήθεο πεξηβάιινληνο (ζεξκνθξαζία, αεξηζκφο,

πγξαζία).

Ο εζσηεξηθόο ιήζαξγνο αλάινγα κε ηα αίηηα πνπ ηνλ πξνθαινχλ δηαθξίλεηαη ζε:

1. Λήζαξγν αλαλάπηπθησλ - ζηνηρεησδψλ εκβξχσλ, φπνπ ελψ νη θαξπνί έρνπλ

θηάζεη ζην ζηάδην θπζηνινγηθήο σξηκφηεηαο, ηα έκβξπα δελ έρνπλ αθφκα

νινθιεξψζεη ηελ αλάπηπμή ηνπο (π.ρ. αθηηλίδην, κεξηθέο πνηθηιίεο

ξνδαθηληάο).

2. Φπζηνινγηθφο ιήζαξγνο εκβξχνπ πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζε βηνρεκηθνχο

παξάγνληεο, θαη θπξίσο ζε αληζνξξνπία παξεκπνδηζηψλ θαη πξνσζεηψλ

αχμεζεο, φπσο ην ακπζηζηθφ νμχ (ΑΒΑ) θαη νη γηββεξειιίλεο. ηελ

πεξίπησζε απηή, νη παξεκπνδηζηέο βξίζθνληαη ζε πςειφηεξεο ζπγθεληξψζεηο,

παξεκπνδίδνληαο έηζη ην θχηξσκα ηνπ ζπφξνπ.

πφξνη πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ δηπιφ ιήζαξγν, παξεκπνδίδεηαη ην θχηξσκά ηνπο

ηφζν ιφγσ εμσηεξηθνχ ιεζάξγνπ (πρ ζθιεξά πεξηβιήκαηα) φζν θαη εζσηεξηθνχ

ιεζάξγνπ (πρ ιεζαξγνχληα έκβξπα), φπσο είλαη νη ζπφξνη ηεο ειηάο, θαη ζα πξέπεη λα

μεπεξαζηνχλ φια ηα εκπφδηα γηα λα θαηαζηνχλ ηθαλνί πξνο θχηξσκα.

7

Σξόπνη δηαθνπήο ηνπ ιεζάξγνπ.

1. Δμσηεξηθόο ή θπζηθόο ιήζαξγνο

Όηαλ ν ιήζαξγνο νθείιεηαη ζε ζθιεξά πεξηβιήκαηα ηφηε πξέπεη λα γίλνπλ

ελέξγεηεο ψζηε λα ππάξμεη είηε ξήμε ηνπ ζθιεξνχ πεξηβιήκαηνο είηε κείσζε ηνπ

πάρνπο απηνχ είηε θαη ηα δχν. Οη ηξφπνη πνπ ρξεζηκνπνηνχκε είλαη νη εμήο:

Μεραληθή ράξαμε: ζηφρνο είλαη ην ζπάζηκν, ε δηάξξεμε ησλ

πεξηβιεκάησλ, ψζηε λα γίλνπλ πην πεξαηά ζην λεξφ θαη ην νμπγφλν.

Μπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηνπο παξαθάησ ηξφπνπο:

i. Σξίςηκν ζε παιφραξην (Δηθφλα 6)

ii. Κφςηκν ηεο άθξεο ηνπ ζπφξνπ (παιαηφηεξα εθαξκφδνληαλ

ζηελ ειηά ((Δηθφλα 7)

iii. Σξίςηκν ζε ηζηκεληέλην πιαίζην (ηζηκεληφιηζνο)

iv. Μέζα ζε ηχκπαλν θηλνχκελν ειεθηξηθά θαη επελδπκέλν

εζσηεξηθά κε παιφραξην

v. Μέζα ζε κπεηνληέξα φπνπ βάδνπκε ηνπο ζπφξνπο καδί κε άκκν

θαη αλαδεχνληαη κε πεξηζηξνθή (απηή ε ηερληθή έρεη δψζεη

πνιχ θαιά απνηειέζκαηα ζε ζπφξνπο θεξαζηάο θαη

ππνθεηκέλσλ ηεο). Δίλαη ζε ζχγθξηζε κε ηηο άιιεο ηερληθέο πην

απιή θαη πην νηθνλνκηθή αθνχ ηαπηφρξνλα επηηπγράλνπκε ηε

ράξαμε κεγάινπ αξηζκνχ ζπφξσλ, ζε ζχληνκν ρξνληθφ

δηάζηεκα θαη κε ιηγνζηφ θφπν.

vi. Με ζχγρξνλεο κεραλέο ζθαξηθηζκνχ ησλ ζπφξσλ

Με δεζηό λεξό: φπνπ εκβαπηίδνπκε ηνπο ζπφξνπο γηα θάπνην ρξφλν

ψζηε λα καιαθψζεη ην πεξίβιεκά ηνπο. Οη ζπφξνη γεληθά

δηνγθψλνληαη θαη ηα πεξηβιήκαηά ηνπο γίλνληαη ζνιά θαη δειαηηλψδε.

Ζ ηερληθή έρεη σο εμήο: ηνπνζεηνχκε ηνπο ζπφξνπο ζε λεξφ

ζεξκνθξαζίαο απφ 77-100 0C (ή γηα πην επαίζζεηνπο ζπφξνπο 65-75

0C), φπνπ ζθεπάδνληαη θαιά κε ην λεξφ θαη ηνπο αθήλνπκε εθεί γηα

12-24 ψξεο, ελψ ηαπηφρξνλα αλαδεχνπκε θαζψο θξπψλεη ην λεξφ. ηε

ζπλέρεηα ηνπο απνκαθξχλνπκε θαη ζα πξέπεη λα ζπαξζνχλ κέζα ζε 4

εκέξεο πεξίπνπ γηα λα εθκεηαιιεπηνχκε ηα δηαπεξαηά πιένλ

πεξηβιήκαηα, αιιά ρξεηάδνληαη πξνζνρή ζην ρεηξηζκφ γηαηί είλαη

αξθεηά επαίζζεηνη πιένλ.

Δκβάπηηζε ησλ ζπόξσλ ζε δηάιπκα θαπζηηθνύ λαηξίνπ (1 – 5 %

θ.β.) γηα 12-24 ψξεο ππφ ζπλερή αλάδεπζε, φπνπ επηηπγράλνπκε

ζαπσλνπνίεζε ηπρφλ ιηπαξψλ νπζηψλ πνπ είλαη εκπνηηζκέλεο ζην

πεξίβιεκα ηνπ ζπφξνπ. Απηή ε ηερληθή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κε

επηηπρία ζηνπο ππξήλεο ειηάο. Ακέζσο κεηά αθνινπζεί πνιχ θαιφ

πιχζηκν ησλ ζπφξσλ, πξνο απνκάθξπλζε ηεο πεξίζζεηαο θαπζηηθνχ

λαηξίνπ. Πξνζνρή ρξεηάδεηαη γηαηί ε δηάιπζε ηνπ θαπζηηθνχ λαηξίνπ

ζην λεξφ είλαη εμψζεξκε αληίδξαζε.

θαξηθηζκόο κε ζεηηθό νμύ: απηή ε δηαδηθαζία γίλεηαη κε ππθλφ

ζεηηθφ νμχ (ππθλφηεηαο 1.84 g/ml). Καηά ηελ ηερληθή απηή νη ζπφξνη

εκβαπηίδνληαη ζε δηπιάζηα πνζφηεηα νμένο θαη πεξηνδηθά

αλαδεχνληαη, ψζηε λα απνθχγνπκε ηε ζπζζψξεπζε «θακέλεο»

νξγαληθήο νπζίαο ζηνλ ππζκέλα ηνπ δνρείνπ θαη ζπγθφιιεζε ησλ

8

ζπφξσλ κεηαμχ ηνπο, ζρεκαηίδνληαο ζπζζσκαηψκαηα. Ο

απνρξσκαηηζκφο ησλ ζπφξσλ θαίλεηαη σο καχξν ρξψκα, αθνχ

«θαίγεηαη» ην πεξίβιεκα ηνπο, επηηπγράλνληαο έηζη ιεπηφηεξν

πεξίβιεκα. Ο ρξφλνο παξακνλήο ησλ ζπφξσλ ζην νμχ πνηθίιεη απφ 15-

90 min αλάινγα κε ην είδνο. Μεηά ηελ απνκάθξπλζε ηνπ νμένο,

κπνξνχκε είηε λα εμνπδεηεξψζνπκε ηελ πεξίζζεηα απηνχ πνπ

βξίζθεηαη ζηνπο ζπφξνπο κε 5% θ.β. δηάιπκα αλζξαθηθνχ λαηξίνπ,

είηε λα μεπιχλνπκε πνιχ θαιά κε ηξερνχκελν λεξφ ηνπο ζπφξνπο.

Πξνζνρή ρξεηάδεηαη ψζηε ν ζπφξνο λα κελ είλαη πγξφο (πρ

πξνεξρφκελνο απφ πγξή ζηξσκάησζε, βι. παξαθάησ), γηαηί ην λεξφ

πνπ βξίζθεηαη ζηνλ ζπφξν ζα αληηδξάζεη κε ην νμχ, δεκηνπξγψληαο

ηζρπξή αληίδξαζε. Σν πξψην πξάγκα πνπ ζα πξέπεη λα γλσξίδνπκε γηα

απηή ηε κέζνδν είλαη νη θαλφλεο αζθαιείαο πνπ ζα πξέπεη λα

αθνινπζεζνχλ, φπνπ ζπλνςίδνληαη θαησηέξσ:

i. Να είκαζηε εθπαηδεπκέλνη ζηε δηαδηθαζία απηή

ii. Να θνξάκε πιήξε πξνζηαηεπηηθφ εμνπιηζκφ (γάληηα, θφξκα,

γπαιηά, θηι)

iii. Να ρξεζηκνπνηνχκε νμπάληνρα πιηθά

iv. Γελ πξέπεη λα πξνζζέηνπκε ην λεξφ ζην νμχ γηαηί

δεκηνπξγείηαη ηζρπξή εμψζεξκε αληίδξαζε αιιά ην νμχ ζην

λεξφ

v. Ζ απφξξηςε ηνπ νμένο λα γίλεηαη πάληα κεηά απφ πξνζεθηηθή

αξαίσζή ηνπ, ξίρλνληαο ην ζηγά ζηγά ζε πνζφηεηα λεξνχ, θαη

ζηε ζπλέρεηα απνξξίπηνληάο ην.

vi. Καιφ είλαη ην δνρείν κε ην νμχ θαη ηνπο ζπφξνπο λα βξίζθεηαη

κέζα ζε ιεθάλε κε λεξφ, ψζηε νπνηαδήπνηε δηαξξνή νμένο λα

δηαιπζεί ζην λεξφ εληφο ηεο ιεθάλεο.

πφξνη νη νπνίνη ραξαθηεξίδνληαη απφ θεξψδεηο ελαπνζέζεηο ζηελ επηθάλεηα ησλ

πεξηβιεκάησλ ηνπο, κπνξνχλ λα κεηαρεηξηζηνχλ κε αθεηφλε πξνο απνκάθξπλζε

απηψλ, αιιά ζηε ζπλέρεηα ζα πξέπεη λα αθνινπζεζεί ε απαξαίηεηε δηαδηθαζία

ελπδάησζεο ησλ ζπφξσλ.

2. πόξνη κε εζσηεξηθό ιήζαξγν.

πφξνη κε θπζηνινγηθφ ιήζαξγν εκβξχνπ. Γηα λα επηηχρνπκε ην «ζπάζηκν»

απηνχ ηνπ είδνπο ηνπ ιεζάξγνπ πξέπεη λα πξνρσξήζνπκε ζε ελέξγεηεο πνπ ζα

επηηξέςνπλ ηε κείσζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ παξεκπνδηζηψλ θαη ηελ αχμεζε

ησλ πξνσζεηψλ ηνπ θπηξψκαηνο (Δηθφλα 8). Απηφ γίλεηαη κε ηελ ηερληθή ηεο

ζηξσκάησζεο ή πγξήο ςχμεο, δειαδή ηελ έθζεζε ησλ ζπφξσλ ζε ζπλζήθεο

ρακειήο ζεξκνθξαζίαο θαη επαξθνχο πγξαζίαο, κε ζθνπφ ηε δηαθνπή ηνπ

ιεζάξγνπ ηνπο. Με ηε ζηξσκάησζε επηηπγράλεηαη:

Ζ ελπδάησζε θαη ην καιάθσκα έσο θαη ζπάζηκν ησλ πεξηβιεκάησλ ηνπ

ζπφξνπ

Ζ κείσζε ησλ παξεκπνδηζηψλ (ΑΒΑ) θαη ε αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο

ησλ πξνσζεηψλ ηνπ θπηξψκαηνο (θπηνθηλίλεο, γηββεξειιίλεο)

Ζ έλαξμε ησλ βηνρεκηθψλ δηεξγαζηψλ πνπ νδεγνχλ ζην θχηξσκα ηνπ

ζπφξνπ (ελπδάησζε, αχμεζε ελεξγφηεηαο ελδχκσλ αλαπλεπζηηθήο

αιπζίδαο θαη πδξνιπηηθψλ ελδχκσλ, πδξφιπζε ακχινπ, αχμεζε

πξσηετλνζχλζεζεο θηι).

Οη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ θαη ε κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ε εμήο:

9

Οη ζπφξνη ππνβάιινληαη ζε ζεξκνθξαζία πνπ θπκαίλεηαη ζπλήζσο

κεηαμχ 0-5 0C.

Οη ζπφξνη ηνπνζεηνχληαη ζε ππφζηξσκα, πνπ ζθνπφ έρεη λα δηαηεξεί

ηελ πγξαζία γχξσ απφ ηνλ ζπφξν, ζα πξέπεη λα επηηξέπεη θαιφ

αεξηζκφ, λα είλαη θαζαξφ θαη απαιιαγκέλν απφ ερζξνχο θαη αζζέλεηεο

θαη λα κελ εκπνδίδεη ην θχηξσκα ηνπ ζπφξνπ. πλήζε πιηθά πνπ

ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη ε άκκνο (πξνηηκνχκε ηελ πνηακίζηα), ν

πεξιίηεο, ν βεξκηθνπιίηεο, ε ηχξθε θαζψο θαη κείγκαηα απηψλ, ή θαη

γέιεο ζπγθξάηεζεο λεξνχ.

Τγξαζία: ν ζπφξνο πξέπεη λα κπνξεί λα ελπδαησζεί θαη λα κελ ράλεη

πγξαζία. πλήζσο πξηλ ηελ πγξή ςχμε νη ζπφξνη εκβαπηίδνληαη ζε

λεξφ γηα 12-24 ψξεο, ψζηε λα επηηεπρζεί πιήξεο ελπδάησζε.

Αεξηζκφο: ην ππφζηξσκα πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί πξέπεη λα επηηξέπεη

ηνλ αεξηζκφ ησλ ζπφξσλ θαη λα παξεκπνδίδεη ηε ζπζζψξεπζε

ζεξκφηεηαο θαη δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα.

Ζ ρξνληθή δηάξθεηα εμαξηάηαη απφ ην είδνο.

Οη παξαδνζηαθέο ηερληθέο ζηξσκάησζεο γηα κηθξνχο ζπφξνπο ρξεζηκνπνηνχλ σο

δνρεία ζηξσκάησζεο ηα θάησζη πιηθά-ππνζηξψκαηα:

Σειάξα

Καθάζηα

Πήιηλεο ή πιαζηηθέο γιάζηξεο (Δηθφλα 9)

Πήιηλα δνρεία θηι.

Σα δνρεία απηά έρνπλ νπέο ζηε βάζε ηνπο πνπ επηηξέπνπλ ηελ απνζηξάγγηζε ηεο

πεξίζζεηαο λεξνχ θαη νη νπνίεο θαιχπηνληαη κε ηεκάρηα θεξακηδηνχ (ηνχβινπ, ρνληξέο

πέηξεο, ραιίθη ρνληξφ) ψζηε λα κελ θξάμνπλ, ζηε ζπλέρεηα απφ πάλσ ηνπνζεηείηαη

έλα ιεπηφ ζηξψκα ιεπηνχ ραιηθηνχ, απφ πάλσ ην ζηξψκα ηνπ ππνζηξψκαηνο, κία

ζηξψζε ζπφξνπ, κία ζηξψζε ππνζηξψκαηνο, θαη πάιη κηα ζηξψζε ζπφξνπ θ.ν.θ.

Έηζη ζρεκαηίδνληαη δηαδνρηθά ζηξψκαηα ππνζηξψκαηνο – ζπφξσλ (εμ νπ θαη ε

νλνκαζία ζηξσκάησζε) (Δηθφλα 10). Μεηά ην ηέινο αθνινπζεί πφηηζκα θαη

κεηαθνξά ησλ δνρείσλ ζπλήζσο ζην πην βνξηλφ ηκήκα ηνπ θπησξίνπ, ψζηε λα

επηηεπρζνχλ νη επηζπκεηέο ζεξκνθξαζίεο. Αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ειέγρεηαη ε

πγξαζία ηνπ ππνζηξψκαηνο θαη νη πγεία ησλ ζπφξσλ. Καιχηεξα βέβαηα είλαη ν

ζπφξνο λα αλακηγλχεηαη κε ην ππφζηξσκα ψζηε λα κπνξνχκε λα ην αλαθαηεχνπκε

θαη λα ειέγρνπκε ηελ πγξαζία ηνπ ππνζηξψκαηνο, επηηπγράλνληαο νκνηνκνξθία.

Ζ πην κνληέξλα ηερληθή πιένλ επηηπγράλεη ηελ πγξή ςχμε ζε ςπγείν, φπνπ έρνπκε

θαιχηεξν έιεγρν ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ, ηεο θαζαξηφηεηαο θαη πγηεηλήο, θαη

επηηξέπεη ηε ζηξσκάησζε αλεμαξηήησο ηεο επνρήο ηνπ έηνπο. πλνπηηθά

ηνπνζεηείηαη ην ππφζηξσκα ζε ζαθνχια πνιπαηζπιελίνπ θαη αλαθαηεχεηαη κε ηνλ

ζπφξν (ν νπνίνο αξρηθψο έρεη ελπδαησζεί γηα 12-24 ψξεο), θαη αθήλεηαη ζε ζπλζήθεο

δσκαηίνπ γηα 24 ψξεο, ψζηε λα έρνπκε θαιχηεξε ελπδάησζε ησλ ζπφξσλ (Δηθφλα

11). Αθνινχζσο ηνπνζεηνχληαη νη ζαθνχιεο ζην ςπγείν, φπνπ αλά ηαθηά ρξνληθά

δηαζηήκαηα (2 θνξέο ηελ εβδνκάδα) αλαπνδνγπξίδνπκε ηε ζαθνχια, ειέγρνληαο έηζη

ηελ πγξαζία ηνπ ππνζηξψκαηνο.

Παξφκνηα ηερληθή είλαη θαη ε ηνπνζέηεζε ελπδαησκέλσλ ζπφξσλ ζην ςπγείν κέζα

ζε ζαθνχιεο κε εκπνηηζκέλν κε λεξφ βακβάθη (απηή ε ηερληθή ρξεζηκνπνηείηαη κε

επηηπρία γηα ην «ζπάζηκν» ηνπ ιεζάξγνπ ησλ ζπφξσλ ηνπ ππνθεηκέλνπ Nemaguard).

10

Γηα κεγάινπο ζπόξνπο (θαξχδηα, ακχγδαια θηι) κπνξνχκε λα ζπείξνπκε ηνπο

ζπφξνπο απ’ επζείαο ζην έδαθνο (ζην ζπνξείν), ζε ζεκείν κε βνξηλή έθζεζε θαη

έδαθνο πνπ απνζηξαγγίδεη θαιά. πλήζσο νη ζπφξνη θαιχπηνληαη είηε κε ρψκα, είηε

κε άκκν, είηε κε βεξκηθνπιίηε, είηε θαη κε θπηηθά πιηθά φπσο πξηνλίδη θηι. Σν βάζνο

ηεο ζηξσκάησζεο ζπλήζσο είλαη 2πιάζην κε 4πιάζην ηεο κεγάιεο δηακέηξνπ ηνπ

ζπφξνπ, ηνχηνπ εμαξηψκελνπ απφ ηε δνκή ηνπ εδάθνπο θαη ην πιηθφ θάιπςεο ηνπ

ζπφξνπ (φζν πην «βαξχ», αξγηιψδεο είλαη ην έδαθνο, ηφζν πην επηθαλεηαθά ζα

ζηξσκαησζεί ν ζπφξνο).

3. πόξνη κε ιήζαξγν αλαλάπηπθησλ εκβξύσλ: ζπλήζσο ν ιήζαξγνο απηφο

μεπεξληέηαη κε ηε κέζνδν ηεο ζεξκήο-πγξήο ζηξσκάησζεο, φπνπ

επηηπγράλεηαη ε νινθιήξσζε ηεο αλάπηπμεο ηνπ εκβξχνπ (ζηνηρεηψδε ή

αλαλάπηπθηα έκβξπα) ελψ παξάιιεια καιαθψλνπλ θαη ηα πεξηβιήκαηα.,

χκθσλα κε ηελ ηερληθή απηή νη ζπφξνη ηνπνζεηνχληαη ζε ζαθνχια κε

ππφζηξσκα ζηνπο 18-30 0C. Γχν θνξέο ηελ εβδνκάδα αλαπνδνγπξίδνπκε ηελ

ζαθνχια θαη ειέγρνπκε ηελ πγξαζία ηνπ ππνζηξψκαηνο. Ο ρξφλνο παξακνλήο

εμαξηάηαη απφ ην είδνο θαη ηελ πνηθηιία. ηε ζπλέρεηα, αλ ν ζπφξνο

ραξαθηεξίδεηαη απφ εζσηεξηθφ ιήζαξγν εκβξχνπ, πξνρσξάκε ζε πγξή ςχμε.

ε πνιιέο πιένλ πεξηπηψζεηο εθαξκφδνπκε θαη ρεκηθέο νπζίεο νη νπνίεο βνεζνχλ λα

μεπεξαζηεί ν ιήζαξγνο ησλ εκβξχσλ, φπσο είλαη ην αηζπιέλην, ην ππεξνμείδην ηνπ

πδξνγφλνπ, θπηνθηλίλεο αιιά θπξίσο εκβάπηηζε ζε δηάιπκα γηββεξειιηλψλ ζε

ζπγθεληξψζεηο 10-100 ppm (mg/l) γηα 12-24 ψξεο. Πνιχ θαιά απνηειέζκαηα έρεη

δψζεη απηφ ν ηειεπηαίνο ρεηξηζκφο ζηε δηαθνπή ηνπ ιεζάξγνπ ζπφξσλ θαξπδηάο.

Δπνρή ζηξσκάησζεο.

Ζ ζπλήζεο επνρή ζηξσκάησζεο ζπφξσλ θαξπνθφξσλ δέλδξσλ είλαη ην θζηλφπσξν,

κε ζπφξνπο ηεο ηειεπηαίαο ζπγθνκηδήο, ή ζπφξνπο πνπ απνζεθεχηεθαλ θαη

ειέγρζεθε ε δσηηθφηεηά ηνπο.

Δλδεηθηηθά ε δηάξθεηα ζηξσκάησζεο ησλ ζπφξσλ θαξπνθφξσλ δέλδξσλ είλαη ε

θάησζη:

Μεινεηδή, 30-90 εκέξεο (ε αγξηναριαδηά ιίγεο κέξεο κφλν)

Ππξελφθαξπα, ακπγδαιηά, βεξηθνθηά 20-30 εκέξεο, ελψ ξνδαθηληά,

δακαζθεληά 40-120 εκέξεο.

Καξπδηά, 30-120 εκέξεο

Αθηηλίδην 14 εκέξεο

Διηά 120-180 εκέξεο.

Ωο έλδεημε ηεο επηηπρνχο δηαθνπήο ηνπ ιεζάξγνπ κπνξεί λα απνηειέζεη ε έλαξμε

θπηξψκαηνο ησλ ζπφξσλ.

Φύηξσκα ζπόξσλ.

Σν θχηξσκα ησλ ζπφξσλ αλάινγα κε ην αλ νη θνηπιεδφλεο εμέξρνληαη ε φρη ηνπ

εδάθνπο δηαθξίλεηαη ζε ππφγεην (ξνδαθηληά θηι) θαη ππέξγεην (κειηά, ραξνππηά θηι)

(Δηθφλα 12).

Πξνϋπνζέζεηο γηα ην θύηξσκα ηνπ ζπόξνπ.

Γηα λα έρνπκε επηηπρεκέλν θχηξσκα ζπφξσλ, ζα πξέπεη λα πιεξνχληαη νη παξαθάησ

πξνυπνζέζεηο:

Οη ζπφξνη λα είλαη δσηηθνί

Οη ζπφξνη λα έρνπλ πςειή θπηξσηηθή ηθαλφηεηα

Οη ζπφξνη λα είλαη απαιιαγκέλνη απφ νηαζδήπνηε κνξθήο ιήζαξγν

11

Να βξεζνχλ ζε επλντθέο ζπλζήθεο ζεξκνθξαζίαο (κέζε ζεξκνθξαζία >15 0C),

πγξαζίαο (επάξθεηα λεξνχ), νμπγφλνπ θαη θσηφο. Οη πεξηζζφηεξνη ζπφξνη

θπηξψλνπλ απνπζία θσηφο, ελψ ειάρηζηνη απαηηνχλ ηελ παξνπζία απηνχ

(θπξίσο ιαραλνθνκηθψλ θπηψλ φπσο καξνχιη, ζέιηλν θηι).

πνξείν

Μεηά ην ηέινο ηεο ζηξσκάησζεο θαη κε ηελ κειινληηθή άκεζε έιεπζε εθείλσλ ησλ

πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ πνπ επηηξέπνπλ ην θχηξσκα ηνπ ζπφξνπ θαη ηελ αχμεζε

ηνπ ζπνξνθχηνπ (φπσο αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ), νη ζπφξνη κεηαθέξνληαη πξνο

ζπνξά ζην ζπνξείν. Σν κέξνο πνπ ζα γίλεη ην ζπνξείν ζα πξέπεη λα έρεη

παξαθνινπζεζεί γηα επαξθέο ρξνληθφ δηάζηεκα ψζηε λα έρνπλ θαηαγξαθεί θαη

κειεηεζεί ηα αθφινπζα ζηνηρεία;

Ηζηνξηθφ αγξνχ, φζνλ αθνξά πξνεγνχκελε θαιιηέξγεηα, πεξηβαιινληηθέο

ζπλζήθεο πεξηνρήο, εκθάληζε – έληαζε – δηάξθεηα παγεηνχ, απνζηξάγγηζε,

δηδαληνθηνλία πνπ έρεη εθαξκνζηεί θαη πηζαλφλ επεξεάζεη ην θχηξσκα

(πξνθπηξσηηθά δηδαληνθηφλα κεγάιεο ππνιεηκκαηηθήο δηάξθεηαο), επάξθεηα

λεξνχ θηι.

Αλάγιπθν εδάθνπο

Σχπνο εδάθνπο (αλ ζεξκαίλεηαη εχθνια, αλ «δνπιεχεηαη» εχθνια θαηά ηελ

πξνεηνηκαζία, αλ πξνάγεη ζπζζαλψδε αλάπηπμε ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο, αλ

ζπγθξαηεί ζξεπηηθά ζηνηρεία, παξνπζία πνιπεηψλ δηδαλίσλ θηι)

Αλάιπζε εδάθνπο (pH, ζξεπηηθά ζηνηρεία)

Έιεγρνο ηξσθηηθψλ, πνπιηψλ, θνπλειηψλ, θηι

Πξνζηαηεπκέλν απφ αλέκνπο (κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ πιάγηαζκα ησλ

λεαξψλ ζπνξνθχησλ, αλνκνηνκνξθία ζηελ αλάπηπμή ηνπο, ηξαπκαηηζκνχο

θηι)

Αγξαλάπαπζε

Τπνδνκέο θαη εμνπιηζκφο.

πλήζσο ε πξνεηνηκαζία ηνπ ζπνξείνπ πεξηιακβάλεη έλα βαζχ φξγσκα ην θζηλφπσξν

θαη ηζνπέδσζε, πξνζζήθε νξγαληθήο νπζίαο, θξεδάξηζκα ηελ άλνημε θαη

ελζσκάησζε ιηπαζκάησλ, ράξαμε γξακκψλ ζπνξάο ή θαηαζθεπή βξαγηψλ θαη

αθνινπζεί ζπνξά.

πλήζσο ε θαηαζθεπή βξαγηψλ βνεζάεη ζηελ απνζηξάγγηζε, κεηψλεη ηε δηάβξσζε,

βνεζά ηελ αλάπηπμε ηνπ ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο θαη επηηπγράλεηαη ε κεραλνπνίεζε ηεο

θαιιηέξγεηαο κε ηελ ππφγεηα θνπή ησλ ξηδψλ θαη ην αλαζήθσκα - μεξίδσκα ησλ

ζπνξνθχησλ. Μεηνλεθηεί φκσο ζην φηη νη άθξεο ησλ βξαγηψλ μεξαίλνληαη

γξεγνξφηεξα απφ ην θέληξν απηψλ. πλήζσο νη βξαγηέο έρνπλ χςνο πεξί ηα 15 εθ.

πιάηνο 1-1,2 κέηξα θαη κήθνο 60-90 κέηξα (αλάινγα ηελ έθηαζε ηνπ ζπνξείνπ)

αθήλνληαο δηαδξφκνπο πεξί ηα 60 εθ. ζε πιάηνο.

Σν έδαθνο ηνπ ζπνξείνπ ζα πξέπεη λα απνιπκαίλεηαη ψζηε λα πξνθπιάμνπκε ηα

λεαξά επαίζζεηα ζπνξφθπηα απφ ερζξνχο θαη αζζέλεηεο θαη λα κεηψζνπκε ηνλ

αληαγσληζκφ κε δηδάληα. Πξέπεη πάληνηε λα αθνινπζνχκε πηζηά ηηο νδεγίεο πνπ

αλαγξάθνληαη ζηελ εηηθέηα ησλ απνιπκαληηθψλ εδάθνπο αθνχ ζεσξνχληαη σο ηα πην

ηνμηθά – δξαζηηθά γεσξγηθά ζθεπάζκαηα, ελψ επεξεάδεη ε ππνιεηκκαηηθή ηνπο

δξάζε ηελ αλάπηπμε ησλ ζπνξνθχησλ.

Ζκεξνκελία ζπνξάο.

Ζ επνρή ζπνξάο φπσο αλαθέξζεθε εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο θαη ζπλήζσο

εληνπίδεηαη ηελ άλνημε. Τπάξρεη βέβαηα πεξίπησζε ε ζπνξά κεγάισλ ζπφξσλ

12

(ακπγδαιηά, θαξπδηά), ηδηαίηεξα απηψλ πνπ δε ζπληεξνχληαη επηηπρψο επί καθξφλ, λα

γίλεη ην θζηλφπσξν, αθήλνληαο λα δξάζεη ε θχζε ηφζν γηα ην ζπάζηκν ηνπ ιεζάξγνπ

ηνπο φζν θαη γηα ηε ζπληήξεζή ηνπο κέρξη ην θχηξσκα. Ζ θαιχηεξε βέβαηα επνρή

ζπνξάο είλαη ε άλνημε (Μάξηηνο-Μάηνο). Με φςηκε ζπνξά απνθεχγνπκε ηνλ θίλδπλν

παγεηψλ, αιιά ππάξρεη ν θίλδπλνο θαηαπφλεζεο απφ μεξαζία θαη πςειή

ζεξκνθξαζία ην θαινθαίξη, ελψ επίζεο ε πεξίνδνο αλάπηπμεο (βιαζηηθή πεξίνδνο)

είλαη πεξηνξηζκέλε. Απφ ηελ άιιε, κε πξψηκε ζπνξά ελέρεη ν θίλδπλνο παγεηψλ,

θαζπζηεξεκέλνπ θαη αλνκνηφκνξθνπ θπηξψκαηνο ιφγσ ρακειψλ ζεξκνθξαζηψλ θαη

έιιεηςε επαξθνχο ρξφλνπ πξνεηνηκαζίαο ηνπ ζπνξείνπ. Γεληθά φκσο ε θαινθαηξηλή

ζπνξά απνθεχγεηαη ιφγσ αληίμνσλ πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ γηα ηελ αλάπηπμε

ησλ ζπνξνθχησλ.

Υξεζηκνπνίεζε ήδε θπηξσκέλσλ ζπφξσλ πξέπεη λα απνθεχγεηαη, δηφηη ελέρεη ν

θίλδπλνο ηξαπκαηηζκνχ ηνπ ξηδηδίνπ. Υξεζηκνπνηνχκε πξν-θπηξσκέλνπο ζπφξνπο

ζηελ πεξίπησζε ηεο θαζηαληάο θαη ηεο θαξπδηάο, φηαλ εθαξκφδνπκε επηηξαπέδηνπο

εκβνιηαζκνχο επηθνηπιίνπ, αιιά ρξεηάδεηαη κεγάιε πξνζνρή γηα λα κε ζπάζεη ην

ξηδίδην θαη επηπιένλ απμάλεη ην θφζηνο παξαγσγήο. Δίλαη βέβαηα απνδεθηφ κηαο θαη ν

εκβνιηαζκφο ηεο θαξπδηάο ζεσξείηαη αξθεηά δχζθνινο (βι. αζθήζεηο πεξί

εκβνιηαζκψλ).

Θξέςε ζην ζπνξείν.

Ζ πξνζζήθε ιηπαζκάησλ ζην ζπνξείν πξέπεη λα βαζίδεηαη ζε αλάιπζε εδάθνπο. Ο

βαζηθφο θαλφλαο πνπ αθνινπζνχκε ζηε ιηπαληηθή αγσγή πνπ εθαξκφδνπκε ζην

ζπνξείν είλαη φηη ρξεηάδεηαη θπξίσο θψζθνξνο, ιηγφηεξν θάιην θαη ζρεδφλ θαζφινπ

άδσην. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε κηα πνζφηεηα θσζθφξνπ ηεο ηάμεο ησλ 14

γξακκαξίσλ αλά ηεηξαγσληθφ κέηξν. Πνιιέο θνξέο παξαηεξείηαη έιιεηςε

καγλεζίνπ, ηδηαίηεξα ζε αζβεζηψδε εδάθε, κε ην ππνθείκελν θεξαζηάο Mazzard λα

είλαη αξθεηά επαίζζεην. Πξνζνρή ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξα ζηελ εκθάληζε ηξνθνπεληψλ

ζηδήξνπ, νη νπνίεο δελ νθείινληαη ζηελ έιιεηςε ηνπ ζηνηρείνπ ζην έδαθνο, αιιά ζην

ππεξβνιηθφ πφηηζκα πνπ πξνθαιεί νμείδσζε ηνπ ζηδήξνπ ζηελ ηξηζζελή ηνπ κνξθή

θαη αδπλακία απνξξφθεζήο ηνπ απφ ηηο ξίδεο. Ζ θαηάζηαζε δηνξζψλεηαη κε

εθαξκνγή ιηπαζκάησλ ζηδήξνπ θαη κεηψλνληαο ηελ πνζφηεηα ηνπ λεξνχ.

Ππθλόηεηα ζπνξάο.

Ζ ππθλφηεηα ζπνξάο ζην ζπνξείν εμαξηάηαη απφ ην ζπφξν θαη ην είδνο. Αλ ε ζπνξά

είλαη πνιχ ππθλή ζα ππάξμεη αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ ζπνξνθχησλ, ελψ αλ είλαη

πνιχ αξαηή, κεγαιψλνπλ ηα ζπνξφθπηα πνιχ θαη αλαπηχζζνπλ αξθεηνχο πιάγηνπο

βιαζηνχο, δπζθνιεχνληαο ηνλ επηθείκελν εκβνιηαζκφ θαη ηελ μεξίδσζή ηνπο, ιφγσ

κεγάιεο αλάπηπμεο ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο. Γηα ηελ εχξεζε ηνπ βάξνπο ησλ ζπφξσλ πνπ

ζα ρξεηαζηνχλ γηα ηε ζπνξά ελφο ηεκαρίνπ εκβαδνχ ελφο ηεηξαγσληθνχ κέηξνπ,

ιακβάλεηαη ππφςε ν αξηζκφο ησλ θπηψλ πνπ απαηηνχληαη, ε δσηηθφηεηα ηνπ ζπφξνπ,

ν αξηζκφο ησλ ζπφξσλ αλά γξακκάξην θαη ν παξάγνληαο ηνπ ζπνξείνπ (κε βάζε ηελ

εκπεηξία πξνεγνχκελσλ ρξφλσλ, πφζν επεξεάδνπλ νη εδαθνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο ηνπ

ζπνξείνπ ην θχηξσκα ηνπ ζπφξνπ). Καηά ηε ζπνξά ν ζπφξνο ζα πξέπεη λα έξρεηαη ζε

θαιή επαθή κε ην έδαθνο, θαη απηφ επηηπγράλεηαη είηε κε θπιίλδξνπο, είηε κε πάηεκα,

είηε κε άιια κεραληθά κέζα.

πλήζσο ε ζπνξά γίλεηαη είηε ζηα πεηαρηά κε ην ρέξη (αθνχ αλακίμνπκε ην ζπφξν

είηε κε ηχξθε, είηε κε άκκν) (Δηθφλα 15) κε θαιή επηηπρία, είηε ζε γξακκέο, είηε ζε

νπή πνπ αλνίγεηαη μερσξηζηά γηα θάζε ζπφξν (θπξίσο ζε ζεξκνθεπηαθέο

εγθαηαζηάζεηο) (Δηθφλα 16). Ζ ζπνξά ζε ζεξκνθήπην επηηξέπεη ηνλ έιεγρν ησλ

13

ζπλζεθψλ θαη ηε γξήγνξε αλάπηπμε ησλ θπηψλ, αιιά απμάλεη ην θφζηνο παξαγσγήο

θαη θξίλεηαη νηθνλνκηθά αζχκθνξε γηα δελδξνθνκηθά είδε.

Γηα κεραληθή ζπνξά ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά θαη επηθαιπκέλνη ζπφξνη (κε

θπηνθάξκαθα, κε αδξαλή πιηθά θηι), ψζηε λα επηηπγράλνπκε νκνηνκνξθία κεγέζνπο

ζπφξνπ θαη άξα νκνηνκνξθία ζπνξάο. Μεηά ηε ζπνξά ν ζπφξνο θαιχπηεηαη είηε κε ην

ρψκα ηνπ ζπνξείνπ, είηε κε άκκν, είηε κε βεξκηθνπιίηε είηε κε θπηηθά πιηθά (φπσο

πξηνλίδη θηι).

Μεηέπεηηα θξνληίδεο.

Οη θξνληίδεο πνπ αθνινπζνχλ ηε ζπνξά θαη αλάπηπμε ησλ ζπνξνθχησλ

ζπλνςίδνληαη θαησηέξσ:

Άξδεπζε (ιίγν θαη ηαθηηθά, γηα λα θξαηάκε ην έδαθνο ζην ξψγν ηνπ)

Πξνζηαζία απφ παγεηφ (κε ρξήζε εθηνμεπηψλ)

Πξνζηαζία απφ ερζξνχο (θπξίσο ηξσθηηθά θαη πνπιηά)

θίαζε λεαξψλ ζπνξνθχησλ θαηά ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο (30-40% ζθίαζε)

Λίπαλζε

Βνηάληζκα θαη ζθαιίζκαηα

Φπηνπξνζηαζία

Δκβνιηαζκφο

Ξεξίδσκα θαη

Καηεγνξηνπνίεζε δελδξπιιίσλ.

Πξαθηηθό κέξνο εξγαζηεξηαθήο άζθεζεο.

Οη κεηαρεηξίζεηο πνπ ζα γίλνπλ είλαη:

θαξηθηζκφο κε ζεηηθφ νμχ

Μεηαρείξηζε κε δεζηφ λεξφ

Σξίςηκν ζε παιφραξην

Τιηθά πνπ ζα απαηηεζνχλ:

Βεξκηθνπιίηεο θαη πεξιίηεο

Γνρεία ζπνξάο κε νπέο απνζηξάγγηζεο

Πνηήξηα δέζεσο

Θεηηθφ νμχ

πφξνη μπινθεξαηηάο ή/θαη ηζηθνπδηάο

Άιιεο παξαηεξήζεηο:

Άλνηγκα ζπφξσλ εζπεξηδνεηδψλ γηα ηε δηαπίζησζε ηεο πνιπεκβξπνλίαο.

14

Δηθόλα 1. Αλάπηπμε γπξενζσιήλα πξνο

γνληκνπνίεζε σαξίνπ.

Δηθόλα 2. Γχν ζπνξφθπηα λεξαληδηάο απφ έλα

ζπφξν, ιφγσ πνιπεκβξπνλίαο.

Δηθόλα 3. Μεραλή θαζαξηζκνχ ζπφξσλ. Δηθόλα 4. Γνθηκαζία θπηξσηηθήο ηθαλφηεηαο

15

ζπφξσλ.

Δηθόλα 5. Γνθηκή ηεηξαδνιίνπ (νη ζθνχξεο

πεξηνρέο δείρλνπλ αλαπλνή ηζηψλ)

Δηθόλα 6. Μεραληθή ράξαμε ζπφξσλ κε ην ρέξη

(παιφραξην).

Δηθόλα 7. Κφςηκν ηεο άθξεο ησλ ζπφξσλ πξνο δηεπθφιπλζε εηζφδνπ λεξνχ θαη νμπγφλνπ.

16

Δηθόλα 8. Βηνρεκηθέο δηεξγαζίεο πνπ ζπκβαίλνπλ θαηά ην ζπάζηκν ηνπ ιεζάξγνπ (απμαλνκέλνπ ηνπ

δπλακηθνχ θπηξψκαηνο).

Δηθόλα 9. ηξσκάησζε ζπφξσλ θαξπδηάο, ήδε αλεπηπγκέλν ξηδίδην (γηα εκβνιηαζκφ επηθνηπιίνπ,

βι. εκβνιηαζκνχο).

17

Δηθόλα 10. Πξνθίι ζηξσκαησκέλσλ ζπφξσλ. Δηθόλα 11. αθνχια πνιπαηζπιελίνπ κε

ππφζηξσκα θαη ζπφξνπο, γηα λα ηνπνζεηεζεί

ζηελ θαηάςπμε.

Δηθόλα 12. Φχηξσκα ζπφξσλ (ππφγεην θαη ππέξγεην).

18

Δηθόλα 13. Μεραληθή ζπνξά ζπφξσλ θαη

αθνινπζεί πάηεκα κε θχιηλδξν, γηα θαιή επαθή

κε ην έδαθνο.

Δηθόλα 14. Υεηξσλαθηηθή ζπνξά ζπφξσλ ζε

αηνκηθέο ζέζεο ζε βξαγηά ζε απιάθη.

Δηθόλα 15. Υεηξσλαθηηθή ζπνξά «ζηα πεηαρηά». Δηθόλα 16. Πλεπκαηηθή κεραλή ζπνξάο ζε

αηνκηθέο ζέζεηο ζε θειηδφι (θπηψξην

ιαραληθνκηθψλ).

19

Δηθόλα 17. Νεαξά ζπνξόθπηα.

20

Άσκηση 2η

Αγενήρ Πολλαπλαζιαζμόρ - Πολλαπλαζιαζμόρ με καηαβολάδερ

Όπσο ήδε έρεη αλαθεξζεί (Άζθεζε 1ε), θαηά ηνλ αγελή πνιιαπιαζηαζκφ

ρξεζηκνπνηνχκε σο πνιιαπιαζηαζηηθφ πιηθφ νπνηνδήπνηε κέξνο ηνπ θπηνχ ην νπνίν

ππφ θαηάιιειεο ζπλζήθεο θαη κεηαρεηξίζεηο κπνξεί λα αλαπαξαγάγεη ην θπηφ απφ ην

νπνίν πξνήιζε. Καηά ηνλ αγελή πνιιαπιαζηαζκφ ρξεζηκνπνηνχληαη δηάθνξνη ηζηνί

θαη φξγαλα ηνπ θπηνχ σο πνιιαπιαζηαζηηθφ πιηθφ.

Ο αγελήο πνιιαπιαζηαζκφο είλαη ε θχξηα κέζνδνο πνιιαπιαζηαζκνχ θαξπνθφξσλ

δέλδξσλ παγθνζκίσο, πιελ ησλ πεξηπηψζεσλ φπνπ δελ ππάξρνπλ ζεκαληηθά θισληθά

ππνθείκελα.

Οη κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηνλ αγελή πνιιαπιαζηαζκφ δηαθέξνπλ απφ

ηελ απιή θαηαβνιάδα κέρξη ηελ εμεδεηεκέλε κέζνδν ηεο ηζηνθαιιηέξγεηαο:

Μνζρεχκαηα βιαζηψλ θαη ξηδψλ

Δκβνιηαζκνί

Καηαβνιάδεο

Γηαίξεζε

Ηζηνθαιιηέξγεηα.

Οη θπξηφηεξνη ιφγνη εθαξκνγήο ηνπ αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ ζπλνςίδνληαη

θαησηέξσ:

Ζ αληθαλφηεηα παξαγσγήο δσηηθψλ ζπφξσλ θαη ε χπαξμε πξνβιεκάησλ

δηαθνπήο ιεζάξγνπ ησλ ζπφξσλ

Ζ κεγάιε δηάξθεηα πεξηφδνπ λεαληθφηεηαο

Ζ αληθαλφηεηα παξαγσγήο πνιιαπιαζηαζηηθνχ πιηθνχ γελεηηθά φκνην κε ην

κεηξηθφ θπηφ θαη κεηαμχ ησλ παξαγνκέλσλ θπηψλ

Ζ νκνηνγέλεηα ηνπ παξαγφκελνπ πνιιαπιαζηαζηηθνχ πιηθνχ

Ζ δηαηψληζε ελφο ηδηαίηεξνπ ραξαθηεξηζηηθνχ ελφο θπηνχ

Ζ επηηάρπλζε ηεο αχμεζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ θπηψλ

Ζ πεξηβαιινληηθή πξνζαξκνγή

Ο έιεγρνο ηεο δσεξφηεηαο ηεο βιάζηεζεο θαη ηεο παξαγσγήο

ηα κεηνλεθηήκαηα φκσο ηνπ αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ θαηαγξάθεηαη ε κεηάδνζε

αζζελεηψλ (θπξίσο ηψζεσλ), ε παξαηεξνχκελε κείσζε ηεο αλζεθηηθφηεηαο ζε

ερζξνχο θαη αζζέλεηεο κε ην πέξαζκα ησλ γελεψλ, ε κείσζε ηεο δσεξφηεηαο, ην

απμεκέλν θφζηνο παξαγσγήο θαη ε κεησκέλε απφδνζε.

Καηαβνιάδεο. Μία ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε – θαηεγνξηνπνίεζε ησλ κεζφδσλ ηνπ αγελνχο

πνιιαπιαζηαζκνχ ρξεζηκνπνηεί σο θξηηήξην ηελ απνθνπή ή φρη απφ ην κεηξηθφ θπηφ

ηνπ νξγάλνπ πνπ ρξεζηκεχεη σο πνιιαπιαζηαζηηθφ πιηθφ.

ηνλ αγελή πνιιαπιαζηαζκφ κε θαηαβνιάδεο, ε παξαγσγή ξηδψλ ζε βιαζηφ

επηηπγράλεηαη θαζ’ όζνλ ππάξρεη αγγεηαθή ζύλδεζε απηνύ κε ην κεηξηθό θπηό. Ο

βιαζηφο δειαδή παξακέλεη «ζπλδεδεκέλνο» κε ην κεηξηθφ θπηφ, θαζ’ φιε ηε

δηάξθεηα ξηδνβνιίαο, κέρξη λα παξαρζεί επαξθέο ξηδηθφ ζχζηεκα, ηθαλφ γηα ηελ

επηβίσζε ηνπ λένπ θπηνχ σο απηφλνκε κνλάδα, νπφηε πιένλ απνθφπηεηαη απφ ην

κεηξηθφ θπηφ. Σν ζεκείν φπνπ παξάγνληαη νη ξίδεο είηε είλαη «βπζηζκέλν» ζην

21

έδαθνο είηε θαιχπηεηαη κε ππφζηξσκα ψζηε λα επηηπγράλεηαη ζπλερήο ζθίαζε ηνπ

ζεκείνπ επαγσγήο ξηδνβνιίαο.

Ζ επηηπρία απηήο ηεο κεζφδνπ αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ πνηθίιεη απφ είδνο ζε είδνο,

κε ηα ππνθείκελα ηεο κειηάο λα αληαπνθξίλνληαη πνιχ θαιά, φπσο άιισζηε θαη ε

θπδσληά θαη ε θνπληνπθηά.

Ζ κέζνδνο απηή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί φηαλ:

Γελ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα ζχγρξνλσλ εγθαηαζηάζεσλ (θησρή πιηθνηερληθή

ππνδνκή)

Γηα παξαγσγή κεγάισλ ζε κέγεζνο θπηψλ ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα.

Όηαλ ε παξαγσγή κε άιιε κέζνδν αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ είλαη δχζθνιε

Όηαλ ε παξαγσγή κε άιιε κέζνδν αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ θξίλεηαη

νηθνλνκηθά αζχκθνξε (π.ρ. γηα ηα ππνθείκελα Mazzard, F12/1 (θεξαζηάο) θαη

Μ9 (κειηάο)).

Βέβαηα δελ ζα πξέπεη λα μερλάκε θαη ηα ζεκαληηθά κεηνλεθηήκαηα απηήο ηεο

κεζφδνπ φπσο:

Δίλαη αθξηβή κέζνδνο, αθνχ παξάγεηαη κηθξφο αξηζκφο θπηψλ κε πςειφ

θφζηνο

Απαηηνχληαη εθηεηακέλεο εθηάζεηο γηα κεγάιν αξηζκφ παξαγνκέλσλ θπηψλ

Απαηηνχληαη θάπνηεο γλψζεηο γηα νξηζκέλεο ηερληθέο

Γελ είλαη εχθνιε ε κεραλνπνίεζε ηεο παξαγσγήο, παξά κφλν ζε νξηζκέλεο

πεξηπηψζεηο

Τπάξρεη κεγάινο θίλδπλνο ζπζζψξεπζεο ερζξψλ θαη αζζελεηψλ (ηδηαίηεξα

εδαθηθψλ) ιφγσ ηεο δηάξθεηαο παξακνλήο ηεο κεηξηθήο θπηείαο ζην ίδην

ρσξάθη

Δίλαη πνιχ δχζθνιε ε αληηκεηψπηζε ησλ δηδαλίσλ, αθνχ ε ρξήζε

δηδαληνθηφλνπ πξέπεη λα γίλεηαη κε ηδηαίηεξε πξνζνρή ψζηε λα κελ

επεξεαζηνχλ νη λενεθπηπζζφκελνη βιαζηνί.

Ζ εγθαηάζηαζε ησλ κεηξηθψλ θπηψλ γηα πνιιαπιαζηαζκφ κε θαηαβνιάδεο κπνξεί λα

ζρεδηαζηεί κε ηέηνην ηξφπν ψζηε:

Δίηε λα παξακείλνπλ ζηε ζέζε θχηεπζεο γηα 15-20 ρξφληα (κε ηνλ θίλδπλν

ζπζζψξεπζεο παζνγφλσλ) (γηα ην ΜΜ106 πξνηείλεηαη ρξφλνο παξακνλήο

πεξί ηα 8-12 ρξφληα, ιφγσ ζηαδηαθήο κείσζεο ηεο δσεξφηεηαο θαη παξαγσγήο

λέσλ βιαζηψλ) είηε

Να μεξηδψλνληαη θαη λα κεηαθπηεχνληαη αιινχ (απμάλνληαο φκσο έηζη ην

θφζηνο παξαγσγήο).

πλήζσο πξνηηκάηαη ε θχηεπζε ησλ κεηξηθψλ θπηψλ ζε κφληκε ζέζε. Απηφ

πξνυπνζέηεη φηη έρνπλ ιεθζεί ππφςε φιεο εθείλεο νη παξάκεηξνη πνπ αθνξνχλ:

Σελ ηνπνζεζία (πξνθπιαγκέλε απφ παγεηνχο θαη ηζρπξνχο αλέκνπο)

Σν έδαθνο (απαιιαγκέλν απφ πνιπεηή, δπζθνιν-εμψλησηα δηδάληα θαη κε

ηέηνηα δνκή πνπ λα δεζηαίλεηαη ζρεηηθά γξήγνξα)

Σελ απνζηξάγγηζε

Σηο εδαθνγελείο αζζέλεηεο θαη ηνπο ερζξνχο

Σελ άξδεπζε θαη

Σε κεραλνπνίεζε ηεο παξαγσγήο.

Θεσξνχκε απηνλφεην ην γεγνλφο φηη κε ηελ αγνξά ησλ θπηψλ πνπ ζα απνηειέζνπλ ηε

κεηξηθή θπηεία, ηδηαίηεξε πξνζνρή ζα πξέπεη λα δνζεί ζην αλ είλαη απηφξξηδν ην

22

θπηφ ή εκβνιηαζκέλν. ε θακία πεξίπησζε δελ πξέπεη ην θπηφ καο λα είλαη

εκβνιηαζκέλν, αθνχ κε ηε κέζνδν απηή πνιιαπιαζηάδνπκε ηα ππνθείκελα ησλ

θαξπνθφξσλ δέλδξσλ θαη φρη ηηο πνηθηιίεο. Μπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηε

κέζνδν απηή γηα λα πνιιαπιαζηάζνπκε πνηθηιίεο, ζε φζα είδε δελ ππάξρνπλ

ππνθείκελα ή δελ είλαη επηηαθηηθή ε αλάγθε ρξεζηκνπνίεζήο ηνπο (π.ρ. ειηά).

Ζ θπζηνινγηθή βάζε ηνπ αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ κε θαηαβνιάδεο ζηεξίδεηαη ζε

δχν παξακέηξνπο:

ε θάκςε πνπ πξνθαιείηαη θαηά ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ ηκήκαηνο ηνπ βιαζηνχ

ζην έδαθνο πξνθαιεί κείσζε ηεο ξνήο ησλ ρπκψλ θαη ζπζζψξεπζε ζην

ζεκείν θάκςεο απμηλψλ θαη πδαηαλζξάθσλ, νη νπνίνη επλννχλ ην ζρεκαηηζκφ

ξηδψλ θαη

ε ζθίαζε ηνπ ζεκείνπ φπνπ ζα ζρεκαηηζηνχλ νη ξίδεο, θαίλεηαη φηη

παξεκπνδίδεη ηελ ελαπφζεζε δνκηθψλ πιηθψλ ζην θπηηαξηθφ ηνίρσκα ησλ

θπηηάξσλ ηεο πεξηνρήο απηήο, ελψ παξάιιεια απμάλεηαη ε αλαινγία

παξεγρπκαηηθψλ θπηηάξσλ, επηθνπξψληαο έηζη ηε ξηδνβνιία.

Σύπνη θαηαβνιάδσλ

Δληφο ηνπ ηξφπνπ απηνχ αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ ππάξρνπλ δηάθνξεο θαηεγνξίεο,

κε βάζε ηε ζρέζε εδάθνπο-θπηνχ. Απηέο είλαη νη παξαθάησ:

ν βιαζηφο πξνζεγγίδεη ην έδαθνο

ην έδαθνο θαιχπηεη ην βιαζηφ θαη

ν βιαζηφο δελ θαιχπηεηαη απφ ην έδαθνο (παξά κφλν απφ ππφζηξσκα)

ηελ πξψηε πεξίπησζε θαηαηάζζνληαη νη παξαθάησ ηχπνη θαηαβνιάδαο (Δηθφλεο 1-

4):

Κνηλή θαηαβνιάδα (Δηθφλα 3)

Καηαβνιάδα θνξπθήο

Οθηνεηδήο ή ζχλζεηε θαηαβνιάδα

Καηαβνιάδα θαη’ αχιαθα (έηζη πνιιαπιαζηάδεηαη ην ππνθείκελν θεξαζηάο

Mazzard, ππνθείκελα κειηάο θαη ε θαξπδηά)

ηε δεχηεξε πεξίπησζε αλήθεη ν ζπλεζέζηεξνο ηχπνο θαηαβνιάδαο, ε θαηαβνιάδα

θαηά ζπζηάδα (ή θαηά ζύκκαλα), ελψ ζηελ ηξίηε πεξίπησζε αλήθεη ε ελαέξηα

θαηαβνιάδα.

ηηο παξνχζεο ζεκεηψζεηο ζα γίλεη αλαθνξά γηα ην ζπλεζέζηεξν ηχπν θαηαβνιάδαο

κε εκπνξηθφ ελδηαθέξνλ θαη ζα αλαιπζεί θαη ε κέζνδνο ελαέξηαο θαηαβνιάδαο.

Καηαβνιάδα θαηά ζπζηάδα (Δηθφλεο 4-8).

Ο ηχπνο απηφο θαηαβνιάδαο φπσο αλαθέξζεθε δηαθέξεη απφ ηνπο ππφινηπνπο ζην φηη

ζπζζσξεχεηαη ρψκα ζηαδηαθά, ψζηε λα θαιχπηνληαη κεξηθψο νη αλαπηπζζφκελνη

βιαζηνί. Απηφο ν ηχπνο πνιιαπιαζηαζκνχ κε θαηαβνιάδα απνηειεί ηνλ θχξην ηξφπν

πνιιαπιαζηαζκνχ ησλ ππνθεηκέλσλ κειηάο ΜΜ106, Μ9 θαη Μ26. Απηφο ν ηχπνο

θαηαβνιάδαο εθαξκφδεηαη θπξίσο ζε ππνθείκελα ηα νπνία παξάγνπλ δσεξή

βιάζηεζε κεηά απφ θαξαηφκεζε ή απζηεξφ θιάδεκα θαη αθφκα θαιχηεξα ζε απηά

πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ νξζφθιαδε βιάζηεζε, ψζηε λα γίλεηαη εχθνια ε

ζπζζψξεπζε ηνπ εδάθνπο γχξσ απφ νιφθιεξε ηελ επηθάλεηα ησλ αλαπηπζζνκέλσλ

βιαζηψλ.

Σα ζηάδηα πνπ αθνινπζνχκε γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηεο κεηξηθήο θπηείαο θαζψο θαη ηα

κεηέπεηηα ζηάδηα ηεο παξαγσγήο έξξηδσλ θπηψλ είλαη ηα αθφινπζα (Δηθφλα 4):

23

1ν ζηάδην - Φχηεπζε ησλ κεηξηθψλ θπηψλ: ε θχηεπζε γίλεηαη πάληνηε κε

θαηεχζπλζε Βνξξάο → Νφηνο. Οη απνζηάζεηο θχηεπζεο θπκαίλνληαη πεξίπνπ

ζηα 20-30 εθαηνζηά επί ηεο γξακκήο, ελψ κεηαμχ ησλ γξακκψλ νη απνζηάζεηο

εμαξηψληαη απφ ην βαζκφ κεραλνπνίεζεο ηεο παξαγσγήο, θαη θπκαίλνληαη

απφ 1,0-1,2 κέηξα φηαλ ε παξαγσγή γίλεηαη ρεηξνλαθηηθά, 1,8-2,5 κέηξα φηαλ

ρξεζηκνπνηνχκε κεραληθά κέζα (Polybob tractor).

2ν ζηάδην – θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ αλάπηπμε ησλ

κεηξηθψλ θπηψλ

3ν ζηάδην – θαξαηφκεζε κεηξηθψλ θπηψλ πεξί ηα 2,5 - 5,0 εθαηνζηά πάλσ

απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο. Ζ θαξαηφκεζε γίλεηαη ζπλήζσο ην

Φεβξνπάξην, εθηφο θαη αλ ππάξρεη θίλδπλνο παγεηψλ, νπφηε γίλεηαη κεηά ηελ

παξέιεπζε ηεο πεξηφδνπ παγεηψλ θαη πξηλ ηελ έθπηπμε ησλ νθζαικψλ. Γελ

είλαη δπλαηφλ λα θαζπζηεξήζεη κεηά ηελ έθπηπμε ησλ νθζαικψλ, κηαο θαη

απφ ηελ εγθαηάζηαζε ηεο θπηείαο ειήθζε πξφλνηα πξνο απνθπγή πεξηνρψλ

πνπ πιήηηνληαη απφ παγεηνχο.

4ν ζηάδην – παξαγσγή βιαζηψλ. πλήζσο ε παξαγσγή ηνλ πξψην ρξφλν

θπκαίλεηαη γχξσ ζηνπο 2-5 βιαζηνχο αλά θπηφ. Όηαλ νη βιαζηνί απνθηήζνπλ

έλα κήθνο πεξί ηα 15-20 εθαηνζηά ηφηε αξρίδεη ε ζπζζψξεπζε ρψκαηνο ζε

χςνο πεξίπνπ 5-7,5 εθαηνζηά (πεξίπνπ δειαδή ην κηζφ κήθνο ησλ βιαζηψλ)

(Δηθφλεο 5-6). Δθφζνλ είλαη νηθνλνκηθά ζπκθέξνλ κπνξεί λα

πξαγκαηνπνηεζνχλ κηθξέο ηνκέο ζηε βάζε ησλ βιαζηψλ θαη ζε απηφ ην

ζεκείν λα εθαξκνζηεί νξκφλε ξηδνβνιίαο (απμίλε, ζπλήζσο ηλδνινβνπηπξηθφ

νμχ, ζε ζπγθεληξψζεηο πεξί ηα 2000 ppm). Σν έδαθνο πξέπεη λα είλαη πγξφ

θαη λα αεξίδεηαη θαιά θαη λα απνθεχγνπκε ηε ζπζζψξεπζε πνπ ζα

πξνθαιέζεη ζπζζσκαηψκαηα εδάθνπο γχξσ απφ ηνπο αλαπηπζζφκελνπο

βιαζηνχο. Πξέπεη λα θξνληίδνπκε λα ππάξρεη άκεζε θαη απφιπηε επαθή

εδάθνπο – βιαζηψλ. ην ζεκείν απηφ πξέπεη λα πξνζέμνπκε λα κελ πξνβνχκε

ζε ζπζζψξεπζε εδάθνπο πνιχ λσξίο, αθνχ ππάξρεη θίλδπλνο ηξαπκαηηζκνχ

ησλ λεαξψλ, επαίζζεησλ βιαζηψλ. Αλ πάιη ε ζπζζψξεπζε αξγήζεη, ηφηε ε

επηηπρία είλαη κηθξφηεξε. Δίλαη ινηπφλ θαηαλνεηφ φηη ν ρξφλνο ζπζζψξεπζεο

εδάθνπο γχξσ απφ ηνπο βιαζηνχο παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επηηπρία ηεο

κεζφδνπ. Δμαίξεζε ζηνλ θαλφλα απηφ είλαη ην ππνθείκελν κειηάο Μ9, ζην

νπνίν ζπλήζσο ε ζπζζψξεπζε γίλεηαη φηαλ νη βιαζηνί απνθηήζνπλ κήθνο

πεξί ηα 7.5 εθαηνζηά, θαη απηφ γηαηί ξηδνβνιεί δχζθνια. Ζ ζπζζψξεπζε απηή

φκσο πξέπεη λα γίλεηαη κε πνιχ πξνζνρή πξνο απνθπγή πξφθιεζεο δεκηψλ

ζηνπο λεαξνχο βιαζηνχο.

Ζ 2ε θαηά ζεηξά ζπζζψξεπζε γίλεηαη θαηά ηνλ Ηνχιην θαη θαιχπηνληαη πάιη νη

βιαζηνί κέρξη ην κέζνλ ηνπο θαη είλαη δπλαηφλ λα αθνινπζήζεη θαη 3ε

ζπζζψξεπζε ηνλ Αχγνπζην, εθφζνλ ε αλάπηπμε ησλ βιαζηψλ είλαη κεγάιε.

πλνιηθά ζπζζσξεχεηε έδαθνο γχξσ απφ ηνπο βιαζηνχο ζε έλα χςνο πεξί ηα

20 εθαηνζηά. Οη ινηπέο θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο γίλνληαη θαηά ηα γλσζηά

(θπηνπξνζηαζία, άξδεπζε, ιίπαλζε, βνηάληζκα θηι).

5ν ζηάδην – απνθνπή έξξηδσλ βιαζηψλ (Δηθφλα 8). Ζ απνθνπή ησλ έξξηδσλ

πιένλ βιαζηψλ γίλεηαη ζπλήζσο Ννέκβξην – Γεθέκβξην, κεηά απφ

πξνζεθηηθή απνκάθξπλζε ηνπ ρψκαηνο, πξνο απνθπγή δεκηψλ ζηηο ξίδεο.

Ζ απνθνπή ησλ βιαζηψλ κπνξεί λα γίλεη:

o Με ην ρέξη, ηξαβψληαο ηνπο.

o Με ην ρέξη θφβνληάο ηνπο

o Μεραληθά αθνχ απνκαθξπλζεί ην ρψκα, θφβνληάο ηνπο κε

δηζθνπξίνλν (Δηθφλα 8)

24

o Μεραληθά θφβνληάο ηνπο κε ηε ιεπίδα εληφο ηνπ αλαρψκαηνο

εκαληηθφ ζηνηρείν θαηά ηε κεραληθή ζπγθνκηδή είλαη ε θαιή εγθαηάζηαζε

ηνπ κεηξηθνχ θπηνχ ζηε ζέζε ηνπ, πξνο απνθπγή ηξαπκαηηζκνχ ηνπ θαη

μεξηδψκαηφο ηνπ.

Μεηά ηελ απνθνπή ησλ έξξηδσλ βιαζηψλ γίλεηαη ε θαηεγνξηνπνίεζή ηνπο κε

βάζε ζπλήζσο ην πάρνο ηνπ ιαηκνχ.

Πξνο επθνιία ζπγθνκηδήο ησλ έξξηδσλ βιαζηψλ κπνξνχκε λα επέκβνπκε θαη

κε έλα απνθπιισηηθφ, 2-3 εβδνκάδεο πξηλ ηελ απνθνπή ησλ βιαζηψλ

(ζπλήζσο εθαξκφδεηαη ζην Μ26, ην νπνίν ξίρλεη αξγά ην ρεηκψλα ηα θχιια

ηνπ). Μπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε είηε Ethrel (εθιχεηαη αηζπιέλην) είηε

κείγκα ραιθνχρνπ ζθεπάζκαηνο θαη ζεηηθήο ακκσλίαο.

Σν ρεηκψλα ε κεηξηθή θπηεία αθήλεηε αθάιππηε, ψζηε ην ειηαθφ θσο λα

πέθηεη άπιεην επί ησλ θπηψλ γηα λα πξνσζήζεη ηελ νινθιήξσζε

ζρεκαηηζκνχ λέσλ νθζαικψλ ζηε βάζε ησλ βιαζηψλ πνπ δελ θφπεθαλ.

Αθνινπζεί κε ην ηέινο ηνπ ρεηκψλα λέα θνπή ηνπ κεηξηθνχ θπηνχ ιίγα

εθαηνζηά πάλσ απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο θαη επαλάιεςε ηνπ θχθινπ

παξαγσγήο θαηαβνιάδσλ.

Δλαέξηα θαηαβνιάδα (Δηθφλα 9).

Ζ ελαέξηα θαηαβνιάδα εθαξκφδεηαη κφλν γηα ζεκαληηθά μπιψδε θπηά πνπ

είλαη δχζθνιν λα πνιιαπιαζηαζηνχλ κε άιιν ηξφπν, θαη απηφ γηαηί ν αξηζκφο

ησλ παξαγνκέλσλ θπηψλ είλαη πνιχ κηθξφο θαη θαηά ζπλέπεηα ε κέζνδνο είλαη

αθξηβή. Γίλεηαη απφ ηνλ Απξίιην κέρξη θαη ηνλ Αχγνπζην ζπλήζσο. Ζ

δηαδηθαζία έρεη σο εμήο:

Πεξί ηα 10-30 εθαηνζηά απφ ηελ αλαπηπζζφκελε θνξπθή αθαηξείηαη

κηθξνχ πιάηνπο δαθηχιηνο ή ηεκάρην θινηνχ κε εζκφ ή δεκηνπξγείηαη

κηα γισζζίδα ζην ζεκείν απηφ ε νπνία παξακέλεη αλαζεθσκέλε κε ηε

βνήζεηα είηε ηχξθεο πνπ ηνπνζεηείηαη αλάκεζα ζηηο θνκκέλεο

επηθάλεηεο είηε κε ηε βνήζεηα νδνληνγιπθίδαο πνπ θξαηάεη ηα δχν

κέξε (ηηο θνκκέλεο επηθάλεηεο) ζε απφζηαζε.

Πξνζηίζεηαη νξκφλε ξηδνβνιίαο (απμίλε, θπξίσο ηλδνινβνπηπξηθφ μχ

ππφ κνξθή δηαιχκαηνο ή ζθφλεο) ζε ζπγθεληξψζεηο πνπ θπκαίλνληαη

αλάινγα κε ην είδνο ηνπ θπηνχ (ζπλήζσο απφ 2000 – 2500 ppm).

ην ζεκείν ηεο ηνκήο ηνπνζεηείηαη ακέζσο πγξή ηχξθε, ζπκπηέδεηαη

ψζηε λα έξζεη ζε επαθή κε ην βιαζηφ θαη ζηε ζπλέρεηα κηα πιαζηηθή

ζαθνχια ηνπνζεηείηαη γχξσ απφ ηελ ηχξθε γηα λα ηε ζπγθξαηεί θαη

δέλνληαη ηα άθξα ηεο, πάλσ θαη θάησ απφ ην ζεκείν ηεο ηνκήο.

Μπνξεί εμσηεξηθά ηεο ζαθνχιαο λα ηνπνζεηεζεί θαη αινπκηλφραξην

πξνο απνθπγή αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο. Δπηπιένλ πνιιέο θνξέο

θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη ε ηχξθε αλ

παξακέλεη πγξή θαη αλ ρξεηάδεηαη λα πξνζηίζεηαη λεξφ απφ ην επάλσ

άθξν ηεο ζαθνχιαο.

ε πνιιά είδε αλ ε ελαέξηα θαηαβνιάδα εθηειεζηεί λσξίο ηελ άλνημε,

ηφηε είλαη δπλαηφλ λα απνθνπεί απφ ην κεηξηθφ θπηφ ην ρεηκψλα. ε

άιια είδε φκσο ίζσο λα ρξεηαζηεί λα παξακείλεη γηα δχν ρξφληα, κέρξη

ηελ αλάπηπμε ηθαλνπνηεηηθνχ ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο. εκαληηθφ είλαη λα

πξνζέμνπκε λα κε ζπάζεη ε κπάια ηεο ηχξθεο φηαλ πξφθεηηαη είηε γηα

αεηζαιή θπηά είηε γηα απνθνπή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο βιαζηηθήο

πεξηφδνπ.

25

Γέλδξα πνπ κπνξνχλ λα πνιιαπιαζηαζηνχλ κε απηφλ ηνλ ηξφπν είλαη ε ειηά, ε ζπθηά

θαη ηα εζπεξηδνεηδή. Βέβαηα ππάξρνπλ πην εχθνινη, απνδνηηθνί θαη νηθνλνκηθνί

ηξφπνη πνιιαπιαζηαζκνχ απηψλ ησλ θπηψλ πνπ νπζηαζηηθά πνηέ δελ εθαξκφδεηαη

απηή ε ηερληθή ζε απηά ηα είδε.

Πξαθηηθό κέξνο εξγαζηεξηαθήο άζθεζεο.

Παξαηήξεζε δεκηνπξγίαο ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο ζε θαηαβνιάδα θαηά ζπζηάδα

ππνθεηκέλσλ κεινεηδψλ θαη ππξελνθάξπσλ (εθφζνλ είλαη εθαξκφζηκν)

Πξαγκαηνπνίεζε ελαέξηαο θαηαβνιάδαο ζε ζπθηά, φπσο πεξηγξάθεθε

αλσηέξσ.

26

Δηθόλα 1. Καηαβνιάδα θαη΄ αχιαθα Δηθόλα 2. Οθηνεηδήο θαηαβνιάδα

Δηθόλα 3. Κνηλή θαηαβνιάδα

27

Δηθόλα 4. Καηαβνιάδα θαηά ζπζηάδα. (1: ζπζζψξεπζε ρψκαηνο, 2,4, απνθάιπςε ξηδηθνχ

ζπζηήκαηνο, 3: ζρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε θαηαβνιάδαο, 5: απνθνπή έξξηδσλ θιάδσλ, 6:

θχηεπζε ζην θπηψξην)

Δηθόλα 5. Δλαπφζεζε πξηνληδίνπ ζηελ

θαηαβνιάδα θαηά ζπζηάδα.

Δηθόλα 6. Μεραληθή ζπζζψξεπζε ρψκαηνο ζηελ

θαηαβνιάδα θαηά ζπζηάδα.

28

Δηθόλα 7. Υεηξσλαθηηθή ζπζζψξεπζε

ρψκαηνο ζηελ θαηαβνιάδα θαηά ζπζηάδα.

Δηθόλα 8. Γηζθνπξίνλν απνθνπήο έξξηδσλ θιάδσλ

ζηελ θαηαβνιάδα θαηά ζπζηάδα.

Δηθόλα 9. Δλαέξηα θαηαβνιάδα. (1, ηνπνζέηεζε ζαθνχιαο πνιπαηζπιελίνπ θάησ απφ ηελ ηνκή, 2;

Σνκή θαη ελαπφζεζε ηχξθεο ψζηε λα θξαηείηαη αλνηθηή ε ηνκή, 3: θιείζηκν ηεο ζαθνχιαο ζην

επάλσ κέξνο, κεηά ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ ππνζηξψκαηνο, 4: απνθνπή έξξηδεο θαηαβνιάδαο, 5:

θχηεπζε θαηαβνιάδαο)

29

Δηθόλα 10. Πνιιαπιαζηαζκφο ππνθεηκέλνπ κειηάο (M26) κε θαηαβνιάδα θαηά ζπζηάδα. Ζ

επηρσκάησζε έρεη γίλεη κε πξηνλίδη.

30

Άσκηση 3η

Αγενήρ πολλαπλαζιαζμόρ με θςλλοθόπα μοζσεύμαηα

Ο αγελήο πνιιαπιαζηαζκφο κε θπιινθφξα κνζρεχκαηα είλαη ε πην δηαδεδνκέλε

πξαθηηθή αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ ζηνλ θφζκν. Όια ηα ζχγρξνλα θπηψξηα

δηαζέηνπλ πιένλ ηελ ηερλνγλσζία ψζηε λα επηηπγράλνπλ πςειά πνζνζηά

πνιιαπιαζηαζκνχ ησλ εηδψλ κε ηα νπνία αζρνινχληαη κε ηε κέζνδν ησλ

θπιινθφξσλ κνζρεπκάησλ.

Ωο κφζρεπκα λνείηαη νπνηνδήπνηε ηκήκα ηνπ θπηνχ ην νπνίν φηαλ απνθνπεί απφ ην

κεηξηθφ θπηφ, ππφ θαηάιιειεο ζπλζήθεο θαη κε θαηάιιεινπο ρεηξηζκνχο κπνξεί λα

αλαπαξαγάγεη πηζηά ην θπηφ απφ ην νπνίν πξνήιζε (κεηξηθφ θπηφ). Τπάξρνπλ πνιιά

είδε κνζρεπκάησλ φπσο:

Μνζρεχκαηα βιαζηψλ

Μνζρεχκαηα ξηδψλ

Μνζρεχκαηα θχιισλ ή θχιινπ νθζαικνχ (θπξίσο ζε θαιισπηζηηθά)

Σα κνζρεχκαηα βιαζηψλ ρξεζηκνπνηνχληαη πεξηζζφηεξν ζηελ πξάμε θαη

θαηαηάζζνληαη ζηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο:

Φπιινθφξα

Μαιαθά (πνψδε ή πξάζηλνπ μχινπ)

Ζκίζθιεξα (ψξηκνπ μχινπ)

θιεξά ή μπινπνηεκέλα

Άθπιια μπινπνηεκέλα

ηφρνο ζε φια ηα κνζρεχκαηα θαη ζηηο θαηεγνξίεο κνζρεπκάησλ βιαζηψλ είλαη ε

παξαγσγή θπηνχ φκνηνπ κε ην κεηξηθφ. Γηα λα επηηεπρζεί απηφ ζα πξέπεη ζε άιια

κνζρεχκαηα λα παξάγνπκε ξίδεο (κνζρεχκαηα βιαζηψλ, αθνχ έρνπλ ήδε

ζρεκαηηζκέλνπο νθζαικνχο απηά ηα κνζρεχκαηα) ζε άιια νθζαικνχο θαη βιαζηνχο

(κνζρεχκαηα ξηδψλ, αθνχ ππάξρεη έλα κέξνο ηνπ ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο) θαη ζε άιια

θαη νθζαικνχο θαη ξίδεο (κνζρεχκαηα θχιινπ). Βέβαηα ζηελ νπζία ζηα κνζρεχκαηα

ξηδψλ ζηφρνο είλαη φρη κφλν ε παξαγσγή νθζαικψλ θαη βιαζηψλ αιιά θαη ε

παξαγσγή λένπ ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο.

ηελ παξνχζα άζθεζε ζα αλαθεξζνχκε ζηα θπιινθφξα κνζρεχκαηα, ίζσο ηνλ πην

δηαδεδνκέλν ηξφπν αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ ησλ θπηψλ. Όπσο γίλεηαη αληηιεπηφ

απφ ηελ εηπκνινγία ηεο ιέμεο, ηα κνζρεχκαηα απηά θέξνπλ θχιια. Ζ παξνπζία ησλ

θχιισλ ζηα κνζρεχκαηα απηά έρεη σο επαθφινπζν ηα θχιια λα:

Φσηνζπλζέηνπλ (παξαγσγή νξγαληθψλ ελψζεσλ κέζσ ρξεζηκνπνίεζεο

ειηαθήο αθηηλνβνιίαο)

Αλαπλένπλ (θαχζε ησλ παξαγνκέλσλ νξγαληθψλ ελψζεσλ πξνο παξαγσγή

ελέξγεηαο θαη λέσλ νξγαληθψλ ελψζεσλ)

Γηαπλνή (απψιεηα λεξνχ απφ ηα ζηνκάηηα).

31

Απφ ηηο παξαπάλσ ιεηηνπξγίεο ησλ θχιισλ ε ζεκαληηθφηεξε γηα ηνλ αγελή

πνιιαπιαζηαζκφ κε θπιινθφξα κνζρεχκαηα είλαη ε δηαπλνή. ε έλα θπηφ ε απψιεηα

λεξνχ απφ ηα ζηνκάηηα ησλ θχιισλ δεκηνπξγεί δηαθνξά πδαηηθνχ δπλακηθνχ κεηαμχ

θχιισλ θαη ξηδψλ, κε απνηέιεζκα ηελ απνξξφθεζε λεξνχ θαη δηαιπκέλσλ ζξεπηηθψλ

ζηνηρείσλ κέζσ ησλ ξηδψλ, θαη άξα ηε ζξέςε ηνπ θπηνχ (Δηθφλα 1).

Σα κνζρεχκαηα φκσο δελ έρνπλ ξηδηθφ ζχζηεκα, αθνχ νπζηαζηηθά είλαη απιά ηεκάρηα

βιαζηνχ πνπ απνθφπεθαλ απφ ην κεηξηθφ θπηφ. Τπφ απηέο ινηπφλ ηηο ζπλζήθεο δελ

είλαη δπλαηή ε αλαπιήξσζε ηνπ λεξνχ πνπ ράλεηαη, κέζσ ελφο αλχπαξθηνπ ξηδηθνχ

ζπζηήκαηνο. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα, αλ ζπλερηζηεί ε απψιεηα λεξνχ απφ ηα θχιια

λα έρνπκε κάξαλζε απηψλ, ζπξξίθλσζε ηνπ βιαζηνχ θαη ηειηθψο ζάλαην ηνπ

κνζρεχκαηνο.

Γηα λα απνθεπρζεί απηή ε θαηάζηαζε ζα πξέπεη λα ζθεθηνχκε πνηεο είλαη εθείλεο νη

ζπλζήθεο πνπ «πξνθαινχλ» - επλννχλ ηελ απψιεηα λεξνχ απφ ηα θχιια. Οπζηαζηηθά

ε θηλεηήξηνο δχλακε απψιεηαο λεξνχ απφ ηα θχιια είλαη ην έιιεηκκα θνξεζκνχ ηεο

αηκφζθαηξαο ζε πδξαηκνχο, δειαδή ε αηκφζθαηξα είλαη μεξή, ραξαθηεξίδεηαη απφ

ρακειή ζρεηηθή πγξαζία, κε απνηέιεζκα ιφγσ ηεο δηαθνξάο νζκσηηθνχ δπλακηθνχ

πνπ δεκηνπξγείηαη, κφξηα λεξνχ λα θεχγνπλ απφ ην θχιιν θαη λα πεξλάλε ζηελ

αηκφζθαηξα. Οη ζπλζήθεο πνπ θάλνπλ ηελ αηκφζθαηξα μεξή είλαη θπξίσο ε πςειή

ζεξκνθξαζία θαη ε ρακειή αηκνζθαηξηθή πγξαζία, ε νπνία ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ

πςειή ειηαθή αθηηλνβνιία επηηείλνπλ ηελ απψιεηα λεξνχ απφ ηα κνζρεχκαηα.

Γηα λα μεπεξάζνπκε ινηπφλ ηα πξνβιήκαηα απηά πνπ πξνθαινχλ αθπδάησζε ηνπ

κνζρεχκαηνο, ζα πξέπεη λα ηνπνζεηήζνπκε ηα κνζρεχκαηα ζε ρψξν πςειήο

αηκνζθαηξηθήο πγξαζίαο. Ο ρψξνο απηφ νλνκάδεηαη πδξνλέθσζε.

Τδξνλέθσζε.

Ζ πδξνλέθσζε ζπλήζσο είλαη έλαο ρψξνο ζεξκνθεπίνπ, φπνπ κπνξνχκε λα

ειέγρνπκε ηηο ζπλζήθεο ζεξκνθξαζίαο θαη θσηηζκνχ θαη ζηνλ νπνίν έρνπκε

εγθαηαζηήζεη πάγθνπο ζε χςνο πεξίπνπ 1 κέηξνπ, ελψ νη πάγθνη απηνί έρνπλ πιάηνο

πεξί ην 1 – 1,2 κέηξα. Οη πάγθνη απηνί κπνξεί λα είλαη απφ δηάθνξα πιηθά, φπσο

μχιν, ηζηκέλην, ηνχβια θηι. Οη πιεπξέο ησλ πάγθσλ έρνπλ έλα χςνο πεξί ηα 20-30

εθαηνζηά θαη κνλψλνληαη κε θειηδφι ζπλήζσο θαη ην κήθνο ησλ πάγθσλ θπκαίλεηαη

απφ ιίγα κέηξα έσο κεξηθέο δεθάδεο, αλάινγα κε ηε δπλαηφηεηα ηεο

πνιιαπιαζηαζηηθήο κνλάδνο. ηνλ ππζκέλα ησλ πάγθσλ γίλνληαη ηξχπεο

απνζηξάγγηζεο, απφ επάλσ ζηξψλεηαη κία ιεπηή ζηξψζε ρνλδξφ ραιίθη πξνο

δηεπθφιπλζε απνζηξάγγηζεο, θαη επάλσ ζην ραιίθη κία ζηξψζε άκκνπ, πνπ ζα δξα

σο ζεξκνκνλσηηθφ πιηθφ. Δπάλσ ζηελ άκκν ηνπνζεηείηαη έλα πιέγκα (πιαζηηθφ)

ζηελ θάησ πιεπξά ηνπ νπνίνπ ηνπνζεηνχληαη είηε ειεθηξηθέο αληηζηάζεηο ζέξκαλζεο

(Δηθφλεο 2-3) είηε ζσιήλεο φπνπ πεξλάεη δεζηφ λεξφ (Δηθφλα 4). Σν πιέγκα βξίζθεηαη

απφ επάλσ ψζηε λα απνθχγνπκε δεκηέο ζηηο αληηζηάζεηο ή ζηνπο ζσιήλεο θαζψο ζα

ηνπνζεηνχκε ή ζα αληηθαζηζηνχκε ην ππφζηξσκα. Ζ ζεξκνθξαζία ηφζν ησλ

αληηζηάζεσλ φζν θαη ησλ ζσιήλσλ ξπζκίδεηαη κε ζεξκνζηάηε. Ζ ζεξκνθξαζία

ζπλήζσο ηνπ ππνζηξψκαηνο θπκαίλεηαη κεηαμχ 18-24 0 C, ηνχηνπ εμαξηψκελνπ απφ

ην είδνο πνπ πνιιαπιαζηάδνπκε (κπνξεί λα θηάζεη θαη ηνπο 28 0 C φηαλ

πνιιαπιαζηάδνπκε ηξνπηθά είδε), ελψ πνιιέο θνξέο κεηαβάιιεηαη ζηε δηάξθεηα ηεο

ξηδνβνιίαο (Δηθφλα 5).

Σν ππφζηξσκα ηνπνζεηείηαη πάλσ απφ ην πιέγκα, αθνχ ζπλήζσο έρνπκε βάιεη έλα

πξνζηαηεπηηθφ πιηθφ (πρ. δίρηπ ζθίαζεο θηι) πάλσ ζην πιέγκα ψζηε λα απνθχγνπκε

ηελ ελαπφζεζε ππνζηξψκαηνο πάλσ ζηηο αληηζηάζεηο ή ζηνπο ζσιήλεο.

Ωο ππφζηξσκα ζηελ πδξνλέθσζε κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε πεξιίηε (παξέρεη

θαιφ αεξηζκφ θαη απνζηξάγγηζε, αιιά ην ξηδηθφ ζχζηεκα γίλεηαη καθξχ, εχζξαζην

32

θαη κε ιίγεο δηαθιαδψζεηο), ηχξθε (επλνεί ην ζρεκαηηζκφ πινχζηνπ ζπζζαλψδνπο

ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο αιιά θαη ηε ζήςε ηεο βάζεο ησλ κνζρεπκάησλ αλ δελ ειέγρεηαη

ε πγξαζία ηνπ ππνζηξψκαηνο), κίγκα ηχξθεο πεξιίηε, πεηξνβάκβαθα, εηδηθά

θαηαζθεπαζκέλα πιηθά κε βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηελ ηχξθε (θνηλψο ιεγφκελα

«ηζηγαξάθηα»), κέρξη θαη πξηνλίδη θηι. Σν ππφζηξσκα κπνξεί λα ηνπνζεηεζεί ζε φιε

ηελ επηθάλεηα ηνπ πάγθνπ ή ζε αηνκηθέο ζήθεο ζε πιαζηηθνχο δίζθνπο θχηεπζεο

(Δηθφλεο 6-7). Ο ηειεπηαίνο ηξφπνο απνηειεί πιένλ ηνλ ηδαληθφηεξν ηξφπν

πνιιαπιαζηαζκνχ, κηαο θαη ρξεζηκνπνηείηαη ιηγφηεξν ππφζηξσκα (νηθνλνκία θαη

κεησκέλν βάξνο), ηα θπηά αλαπηχζζνληαη ζε αηνκηθέο ζέζεηο ρσξίο λα έξρεηαη ε ξίδα

ηνπ ελφο ζε επαθή κε ηε ξίδα ηνπ άιινπ, είλαη κεηαθηλνχκελνη νη δίζθνη απηνί θαη ηα

έξξηδα κνζρεχκαηα κεηαθπηεχνληαη πιένλ ρσξίο δηαηάξαμε ηνπ ξηδηθνχ ηνπο

ζπζηήκαηνο, κε ηελ κπάια ρψκαηνο πνπ ην πεξηβάιιεη.

Καηά κήθνο ηνπ θέληξνπ ησλ πάγθσλ ή πάλσ απφ απηνχο ηνπνζεηνχληαη ζσιήλεο

λεξνχ πνπ θέξνπλ εθηνμεπηέο λεξνχ, νη νπνίνη εθηνμεχνπλ ην λεξφ αλά ηαθηά ρξνληθά

δηαζηήκαηα ψζηε λα επηηπγράλεηαη δηαβξνρή ησλ θχιισλ θαη λα δηαηεξνχκε ηελ

πγξαζία ζηελ αηκφζθαηξα (Δηθφλεο 8-10). Ο έιεγρνο ηεο ζπρλφηεηαο δηαβξνρήο

γίλεηαη είηε κε σξνινγηαθνχο κεραληζκνχο είηε κε ειεθηξνληθφ θχιιν (Δηθφλα 11),

είηε κε αηζζεηήξεο βάξνπο λεξνχ, είηε κέζσ πξνγξάκκαηνο ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή

ζπλδεδεκέλν κε αηζζεηήξεο, εληφο ηνπ ρψξνπ ηεο πδξνλέθσζεο (ζχγρξνλνο ηξφπνο).

Οη σξνινγηαθνί κεραληζκνί είλαη νη πην ζπλεζηζκέλνη, ελψ ην ειεθηξνληθφ θχιιν,

ελψ πξνζνκνηάδεη ηα θχιια ησλ κνζρεπκάησλ, παξνπζηάδεη πξνβιήκαηα ηδηαίηεξα

φηαλ ην λεξφ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη έρεη πςειή ζπγθέληξσζε αιάησλ. Σν ειεθηξνληθφ

θχιιν είλαη κία ζπζθεπή ε νπνία έρεη δχν ειεθηξφδηα ζε απφζηαζε. Όηαλ ζηαγφλα

λεξνχ βξεζεί αλάκεζα ζηα ειεθηξφδηα, ιφγσ ηνπ φηη ην λεξφ είλαη θαιφο αγσγφο ηνπ

ειεθηξηζκνχ, πεξλάεη ξεχκα κεηαμχ ησλ ειεθηξνδίσλ θαη θιείλεη ε ειεθηξνβάλα

παξνρήο λεξνχ ζηνπο εθηνμεπηέο, κε απνηέιεζκα ηε δηαθνπή ςεθαζκνχ. Όηαλ φκσο ε

επηθάλεηα ηνπ ειεθηξνληθνχ θχιινπ μεξαζεί, ηφηε ε ειεθηξνβάλα αλνίγεη,

πεηπραίλνληαο έηζη ηε δηαβξνρή ησλ θχιισλ πξνηνχ απηά καξαζνχλ. Απηφο ν θχθινο

αλνίγκαηνο – θιεηζίκαηνο ειεθηξνβάλαο θαη δηαβξνρήο ησλ θχιισλ ζπλερίδεηαη

θπθιηθά θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 24ψξνπ. Οη σξνινγηαθνί κεραληζκνί παξφηη πην

αμηφπηζηνη, απαηηνχλ ηελ πξνζνρή καο, ψζηε λα ξπζκίδεηαη ε ζπρλφηεηα θαη ε

δηάξθεηα δηαβξνρήο ηαθηηθά, αλάινγα κε ηηο εθάζηνηε πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο.

Πξνδηαγξαθέο βιαζηώλ γηα παξαιαβή κνζρεπκάησλ.

Σα κνζρεχκαηα θφβνληαη ζπλήζσο απφ θιάδνπο ελφο έηνπο ή ηξέρνπζαο επνρήο.

Δπηιέγνπκε βιαζηνχο κέηξηα δσεξνχο κε πιάγηα αλάπηπμε, ψζηε απηνί λα είλαη

επαξθψο εθνδηαζκέλνη κε πδαηάλζξαθεο, πνπ ζα απνηειέζνπλ ην ελεξγεηαθφ

ππφβαζξν ηεο ξηδνγέλεζεο ησλ κνζρεπκάησλ. Καιφ είλαη πξηλ ηελ θνπή ησλ

κνζρεπκάησλ ηα κεηξηθά θπηά λα έρνπλ πνηηζηεί αξθεηά θαη ε θνπή ησλ

κνζρεπκάησλ λα γίλεη λσξίο ην πξσί ή αξγά ην απφγεπκα. Γηα θαιχηεξε νξγάλσζε

ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, θαιφ ζα ήηαλ λα εγθαζηζηνχζακε κεηξηθέο θπηείεο,

ησλ νπνίσλ νη πξνδηαγξαθέο πεξηγξάθνληαη ζηελ επφκελε άζθεζε.

Πξνδηαγξαθέο κνζρεπκάησλ.

Καζ’ φιε ηε δηάξθεηα θνπήο ησλ κνζρεπκάησλ, απηά βξίζθνληαη ηνπνζεηεκέλα ζε

θάδνπο κε λεξφ πξνο απνθπγή απψιεηαο πγξαζίαο θαη αθπδάησζεο. Αλ ηα

κνζρεχκαηα έρνπλ θνπεί αξθεηφ ρξφλν πξηλ, ζπληεξεκέλα ζηνπο 1-3 0 C κέζα ζε

ζαθνχια πνιπαηζπιελίνπ, αθνινπζεί ελπδάησζε απηψλ, ψζηε λα επαλέιζεη ε ζπαξγή

ηνπο θαη κεηά νη κεηαρεηξίζεηο πξνο επαγσγή ξηδνβνιίαο. Απφ ηα πξνεγνχκελα

33

γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επηηπρία ησλ κνζρεπκάησλ παίδεη ε

δηαηήξεζε ηεο ζπαξγήο απηψλ.

Ζ θχξηα πεξίνδνο πνιιαπιαζηαζκνχ κε θπιινθφξα κνζρεχκαηα είλαη ην ηέινο ηεο

άλνημεο έσο ην θζηλφπσξν, ελψ γηα ηα αεηζαιή κπνξεί λα επηκεθπλζεί κέρξη θαη ην

ρεηκψλα. Κξηηήξην βέβαηα είλαη ε αλάπηπμε θπιιψκαηνο (θπιινθφξα κνζρεχκαηα!).

Σα κνζρεχκαηα έρνπλ ζπλήζσο κήθνο πεξί ηα 8-15 εθαηνζηά, πάρνο απφ ιίγα

ρηιηνζηά έσο θαη 1-2 εθαηνζηά θαη θέξνπλ πεξί ηα 2-6 θχιια, ηνχηνπ εμαξηψκελνπ

απφ ην είδνο. Ζ επηθάλεηα ησλ θχιισλ δελ πξέπεη λα είλαη πνιχ κεγάιε, γηαηί αθφκα

θαη ην ζχζηεκα ηεο πδξνλέθσζεο δελ ζα είλαη επαξθέο γηα λα απνθεπρζνχλ νη

απψιεηεο λεξνχ απφ ηα κνζρεχκαηα. Πνιιέο θνξέο θαηαθεχγνπκε ζε πεξηνξηζκφ ηεο

επηθάλεηαο ησλ θχιισλ κε ην θφςηκν απηψλ, πρ. ζπθηά. Πξέπεη βέβαηα λα γλσξίδνπκε

φηη κε ην θφςηκν ησλ θχιισλ δεκηνπξγείηαη πιεγή ζηα θχιια απφ ηα νπνία έρνπκε

απψιεηα λεξνχ ελψ παξάιιεια απνηειεί θαη είζνδν κηθξννξγαληζκψλ. Σα θαηψηεξα

θχιια ησλ κνζρεπκάησλ αθαηξνχληαη, γηαηί φηαλ ην κφζρεπκα ζα ηνπνζεηεζεί ζηελ

πδξνλέθσζε απηά ηα θχιια ζα βξίζθνληαη εληφο ηνπ ππνζηξψκαηνο, κε απνηέιεζκα

λα ζαπίζνπλ θαη λα θηλδπλεχεη λα ζαπίζεη θαη ε βάζε ησλ κνζρεπκάησλ, ε νπνία

είλαη ε πεξηνρή επίηεπμεο ξηδνβνιίαο. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί ε νκαδνπνίεζε ησλ

κνζρεπκάησλ θαηά κέγεζνο, ψζηε λα επηηεπρζεί φζνλ ην δπλαηφλ νκνηνκνξθία ζηε

ξηδνβνιία θαη αλάπηπμε ησλ κνζρεπκάησλ.

ηα κνζρεχκαηα θνξπθήο αθαηξείηαη ε θνξπθήο ηνπο, αθνχ απηή απνηειεί ην πην

επαίζζεην ηκήκα ηνπ κνζρεχκαηνο πξνο απψιεηα λεξνχ. Ζ ηνκή πνπ γίλεηαη ζηε

βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο γίλεηαη ακέζσο θάησ απφ έλαλ θφκβν (0.5-1 εθαηνζηφ), αθνχ

έρεη βξεζεί φηη ζηελ πεξηνρή πιεζίνλ ησλ θφκβσλ επάγεηαη ζε πςειά πνζνζηά ε

ξηδνβνιία. Πνιιέο θνξέο ζε είδε ηα νπνία παξάγνπλ πνιινχο κηθξνχο πιάγηνπο

βιαζηνχο ηα κνζρεχκαηα θφβνληαη κε ηαθνχλη, κε ηκήκα βιαζηνχ ελφο έηνπο

κεγαιχηεξνπ απφ ηελ ειηθία ηνπ κνζρεχκαηνο, αθνχ κε απηφλ ηνλ ηξφπν απμάλεηαη

ην πνζνζηφ ξηδνβνιίαο, ιφγσ ηεο παξνπζίαο απνηακηεπκέλσλ απνζεζαπξηζηηθψλ

νπζηψλ ζηελ πεξηνρή ηνπ ηαθνπληνχ. Βέβαηα δελ είλαη εχθνιε ε εμεχξεζε κεγάινπ

αξηζκνχ ηέηνησλ κνζρεπκάησλ. Δπίζεο κνζρεχκαηα κε ηαθνχλη κπνξνχκε λα

ρξεζηκνπνηήζνπκε ζε καιαθά κνζρεχκαηα ή ζε είδε πνπ ε βάζε ηνπο έρεη ηελ ηάζε

λα ζαπίδεη εχθνια κέζα ζηελ πδξνλέθσζε, φπσο επίζεο θαη θαηά ηελ έθπηπμε ησλ

νθζαικψλ (π.ρ. αθηηλίδην).

Μεηαρεηξίζεηο κνζρεπκάησλ

ηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο κπνξεί λα γίλνπλ δχν θαηά κήθνο ηνκέο πεξί ην 1

εθαηνζηφ (παξάιιειεο κε ηνλ άμνλα ηνπ κνζρεχκαηνο) (Δηθφλα 12). Απηφ βνεζάεη ηε

γξεγνξφηεξε έμνδν ησλ ξηδψλ θαζψο θαη ηελ απνξξφθεζε ηεο νξκφλεο ξηδνβνιίαο.

Πηζηεχνληαλ παιαηφηεξα φηη είδε πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ζπλερή ζθιεξεγρπκαηηθφ

δαθηχιην (π.ρ. ειηά) παξνπζίαδαλ ρακειά πνζνζηά ξηδνβνιίαο ησλ κνζρεπκάησλ

ηνπο, ιφγσ αδπλακίαο ηεο αλαπηπζζφκελεο ξηδηθήο θαηαβνιήο λα δηαπεξάζεη ην

ζθιεξφ ζηξψκα ηνπ ζθιεξεγρχκαηνο (αλαηνκηθά ε πεξηνρή αλάπηπμεο ησλ ξηδηθψλ

αξρεγφλσλ είλαη ε πεξηνρή πιεζίνλ ηνπ θακβίνπ θαη ηνπ εζκνχ). Πιένλ έρεη

δηαπηζησζεί φηη θάηη ηέηνην δελ είλαη απφιπηα αιεζέο, αθνχ είδε κε ζπλερή

ζθιεξεγρπκαηηθφ δαθηχιην ξηδνβνινχλ ρσξίο ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα. Πέξαλ ηνχηνπ

φκσο, ε δεκηνπξγία ηνκψλ βνεζάεη ζηελ είζνδν ηεο νξκφλεο ξηδνβνιίαο θνληά ζηελ

πεξηνρή ηνπ θακβίνπ.

Ωο νξκφλεο ξηδνβνιίαο ρξεζηκνπνηνχκε ηηο απμίλεο. Οη θπξηφηεξεο απμίλεο πνπ

ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη ην ηλδνινβνπηπξηθφ νμχ (ΗΒΑ), ην α-λαθζαιηλν-νμηθφ νμχ (α-

ΝΑΑ) θαη ην ηλδνιπιν-νμηθφ νμχ (ΗΑΑ) θαζψο θαη ηα άιαηά ηνπο. Οη απμίλεο απηέο

34

ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ζπγθεληξψζεη πνπ πνηθίινπλ απφ 500-5000 ppm (mg / l), ελψ

έρνπλ αλαθεξζεί θαη πνιχ πςειφηεξεο. Γεληθεχνληαο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη:

Γηα ηα καιαθά θαη εχθνια λα ξηδνβνιήζνπλ κνζρεχκαηα, ρξεζηκνπνηνχκε

ζπγθεληξψζεηο ηεο ηάμεο ησλ 500-1000 ppm

Γηα ηα εκίζθιεξα θαη ηα κέηξηαο δπζθνιίαο λα ξηδνβνιήζνπλ κνζρεχκαηα,

ηεο ηάμεο ησλ 2000-2500 ppm θαη

Γηα ηα μπινπνηεκέλα θαη δχζθνια λα ξηδνβνιήζνπλ κνζρεχκαηα ηεο ηάμεο

ησλ 5000 – 7500 ppm.

Οη απμίλεο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα:

Απμήζνπλ ηα πνζνζηά ξηδνβνιίαο

Δπηηαρχλνπλ ηε ξηδνβνιία

Απμήζνπλ ηνλ αξηζκφ αιιά θαη ηελ πνηφηεηα ησλ παξαγνκέλσλ ξηδψλ

Δπηηχρνπλ νκνηνκνξθία ζηε ξηδνβνιία.

Οη απμίλεο ρξεζηκνπνηνχληαη ππφ κνξθή ζθφλεο ή δηαιχκαηνο (Δηθφλεο 13-14). Σα

ζθεπάζκαηα απμηλψλ ζε ζθφλε αγνξάδνληαη ζπλήζσο έηνηκα θαη δηαρσξίδνληαη

αλάινγα κε ηε ζπγθέληξσζε ηεο απμίλεο πνπ πεξηέρνπλ (ην ππφινηπν ηνπ

ζθεπάζκαηνο είλαη αδξαλέο πιηθφ, ζπλήζσο ηάιθεο) θαζψο θαη γηα ην είδνο ηνπ

κνζρεχκαηνο γηα ην νπνίν πξννξίδνληαη (καιαθφ, εκίζθιεξν ή ζθιεξφ). Ζ εθαξκνγή

ησλ απμηλψλ ζε ζθφλε γίλεηαη αθνχ πξψηα δηαβξαρεί ε βάζε ηνπο κε λεξφ ή κε

δηάιπκα νξγαληθνχ δηαιχηε (αιθνφιε ή αθεηφλε, πξνο δηεπθφιπλζε εηζφδνπ ηεο

απμίλεο πξνο ηελ πεξηνρή ηνπ θακβίνπ) θαη ζηε ζπλέρεηα βπζίδνπκε ηε βάζε ζην

ζθεχαζκα ηεο απμίλεο. Αθνινχζσο ηηλάδνπκε ειαθξά ην κφζρεπκα ψζηε λα θχγεη ε

πεξίζζεηα ηεο απμίλεο. Λφγσ ηνπ φηη ε απμίλε είλαη ππφ κνξθή ζθφλεο πάλσ ζηε

βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο, θαηά ηελ ηνπνζέηεζε ζην ππφζηξσκα ππάξρεη θίλδπλνο ε

απμίλε λα κείλεη ζην ππφζηξσκα θαη φρη ζην κφζρεπκα. Γηα ην ιφγν απηφ αλνίγνπκε

κε έλα θιαδάθη ή άιιν πιηθφ ηξχπεο ζηελ επηθάλεηα ηνπ ππνζηξψκαηνο φπνπ ζηε

ζπλέρεηα ηνπνζεηνχκε ην κφζρεπκα θαη πηέδνπκε ειαθξά ην ππφζηξσκα ψζηε λα

έξζεη ζε θαιή επαθή κε ηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο. Σα κνζρεχκαηα θπηεχνληαη ζε

ηέηνην βάζνο ψζηε λα βξίζθνληαη 2-5 εθαηνζηά πάλσ απφ ηελ πεγή ζεξκφηεηαο

(αληηζηάζεηο ζέξκαλζεο ή ζσιήλεο δεζηνχ λεξνχ) πξνο απνθπγή εθηεηακέλεο

μήξαλζεο ηεο βάζεο ηνπ κνζρεχκαηνο.

Σα δηαιχκαηα απμηλψλ θηηάρλνληαη απφ απμίλεο ζε θαζαξή κνξθή, ηηο νπνίεο ηηο

πξνκεζεπφκαζηε απφ εηαηξείεο πξνκήζεηαο ρεκηθψλ αλαισζίκσλ. Λφγσ ηνπ φηη ηα

ειεχζεξα νμέα ησλ απμηλψλ απηψλ δελ είλαη δηαιπηά ζην λεξφ, δηαιχνληαη αξρηθά ζε

κηθξή πνζφηεηα νξγαληθνχ δηαιχηε (ζπλήζσο ζε αηζπιηθή αιθνφιε ή ζε αθεηφλε)

θαη ζηε ζπλέρεηα αξαηψλνληαη κε λεξφ (κέρξη ζπγθέληξσζεο ηνπ νξγαληθνχ δηαιχηε

πεξί ηα 30 – 50 % θ.ν.). Σα άιαηα ησλ απμηλψλ (ζπλήζσο κε θάιην ή λάηξην) είλαη

δηαιπηά ζην λεξφ, θαη δε ρξεηάδεηαη ε δηάιπζή ηνπο ζε νξγαληθφ δηαιχηε. Παξφια

απηά ρξεζηκνπνηείηαη νξγαληθφο δηαιχηεο (ζε ζπγθεληξψζεηο πεξί ηα 20-30% θ.ν.)

γηαηί βνεζάεη ηελ είζνδν θαη κεηαθίλεζε ηεο απμίλεο πξνο ηελ πεξηνρή ηνπ θακβίνπ,

αθνχ ηα θπηηθά κέξε ραξαθηεξίδνληαη απφ εμσηεξηθέο ελαπνζέζεηο θεξψλ πνπ είλαη

αδηάιπηνη ζην λεξφ θαη εκπνδίδνπλ ηε κεηαθίλεζε ηεο απμίλεο πξνο ηελ πεξηνρή

ξηδνγέλεζεο. Αθνχ θηηάμνπκε ην δηάιπκα ησλ απμηλψλ ε βάζε ησλ κνζρεπκάησλ

ηνπνζεηείηαη γηα πεξίπνπ 5-7 δεπηεξφιεπηα κέζα ζην δηάιπκα, ζε χςνο πεξί ην 0.5 –

1.0 εθαηνζηφ. ηε ζπλέρεηα βγαίλεη απφ ην δηάιπκα θαη ην κφζρεπκα ηνπνζεηείηαη κε

θιίζε, κε ηε βάζε ηνπ πξνο ηα πάλσ, ψζηε λα κε θπιήζεη ην δηάιπκα ηεο απμίλεο

καθξηά απφ ην κφζρεπκα, παξά λα κείλεη πάλσ ζε απηφ. ηε ζπλέρεηα θπηεχεηαη ην

κφζρεπκα ζηε κνλάδα πδξνλέθσζεο.

Μία άιιε ηερληθή εθαξκνγήο απμηλψλ είλαη ε παξαηεηακέλε εκβάπηηζε (12-24 ψξεο)

ησλ κνζρεπκάησλ ζε δηάιπκα απμίλεο κηθξήο ζπγθέληξσζεο (20-250 ppm) θαη ζηε

35

ζπλέρεηα θχηεπζε απηψλ ζηε κνλάδα πδξνλέθσζεο. Μπνξεί επίζεο λα

ρξεζηκνπνηεζεί πάζηα (αινηθή) πνπ πεξηέρεη απμίλεο, αιιά ε εθαξκνγή ηεο γίλεηαη

ζε κηθξή θιίκαθα.

Πξέπεη λα έρνπκε ππφςε φηη δηαιχκαηα απμηλψλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ θαη

πεξίζζεςαλ πξέπεη λα απνξξίπηνληαη σο απφβιεηα θαη λα κελ επηζηξέθνληαη ζην

αξρηθφ δνρείν κε ην δηάιπκα ηεο απμίλεο, δηφηη ην αξρηθφ δηάιπκα «επηκνιχλεηαη» θαη

κπνξεί λα θαηαζηεί άρξεζην, ιφγσ ηεο επαηζζεζίαο ησλ απμηλψλ ζε

κηθξννξγαληζκνχο. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηπρφλ ζθφλε απμίλεο πνπ πεξίζζεςε κεηά

ηελ εθαξκνγή ηεο ζηε βάζε κνζρεπκάησλ. Υξεηάδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή θαηά ην

ρεηξηζκφ απμηλψλ, αθνχ ε ζπλήζσο ρξεζηκνπνηνχκελε απμίλε, ην ηλδνινβνπηπξηθφ

νμχ, είλαη ηνμηθφ γηα ηνλ άλζξσπν.

Πνιιέο θνξέο κεηά ηελ εθαξκνγή ησλ απμηλψλ ζηε βάζε ησλ κνζρεπκάησλ

αθνινπζεί εθαξκνγή κπθεηνθηφλνπ πνπ ζθνπφ έρεη λα πξνζηαηέςεη ηελ επηθάλεηα

θνπήο θαζψο θαη ηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο απφ ζήςεηο. Οξηζκέλα κπθεηνθηφλα

ζεσξείηαη φηη παίδνπλ θαη επηθνπξηθφ ηεο ξηδνβνιίαο ξφιν. Απφ ηα πην ζπρλά

ρξεζηκνπνηνχκελα κπθεηνθηφλα είλαη ην thiram θαη ην captan, ελψ δεπηεξεπφλησο

ρξεζηκνπνηείηαη θαη ην fosetyl-al.

Ρηδνβνιία – ζθιεξαγώγεζε θαη εγθιηκαηηζκόο έξξηδσλ κνζρεπκάησλ.

Σα κνζρεχκαηα παξακέλνπλ ζηε κνλάδα πδξνλέθσζεο κέρξη λα ξηδνβνιήζνπλ. Σν

ρξνληθφ δηάζηεκα απηφ εμαξηάηαη θπξίσο απφ ην είδνο, ηελ επνρή, ην είδνο ηνπ

κνζρεχκαηνο, ηελ απμίλε θαη ην ππφζηξσκα. Σα κνζρεχκαηα φηαλ βγνπλ απφ ηελ

πδξνλέθσζε πξέπεη λα βγνπλ κε κπάια ρψκαηνο θαη λα κεηαθπηεπζνχλ θαη

ηνπνζεηεζνχλ ζε ρψξν πξνο ζθιεξαγψγεζε, αθνχ πξνέξρνληαη απφ πεξηβάιινλ

θεθνξεζκέλν ζε πγξαζία θαη κπνξεί λα καξαζνχλ πνιχ γξήγνξα.

Γείθηεο ξηδνβνιίαο – παξαγσγή θάιινπ ζηε βάζε ηνπ κνζρεύκαηνο.

εκαληηθφο δείθηεο ην αλ ξηδνβφιεζε ην κφζρεπκα ή φρη, απνηειεί ε δπζθνιία

μεξηδψκαηνο ηνπ απφ ην ππφζηξσκα, ελψ ε έθπηπμε ησλ νθζαικψλ θαη ε δεκηνπξγία

λέαο βιάζηεζεο κπνξεί λα απνηειέζεη θξηηήξην ξηδνβνιίαο κφλν φηαλ απηή

παξαηεξεζεί κεξηθέο εβδνκάδεο κεηά ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ κνζρεχκαηνο ζηελ

πδξνλέθσζε, ζε ζπλδπαζκφ θαη πάιη κε ην πξψην θξηηήξην. Αλ ηα κνζρεχκαηα

θπηεχηεθαλ ζε αηνκηθέο ζέζεηο ζε δίζθνπο θχηεπζεο, ηφηε ην πην αμηφπηζην θξηηήξην

απνηειεί ε εκθάληζε ξηδψλ ζηελ νπή απνζηξάγγηζεο ηεο αηνκηθήο ζήθεο (Δηθφλα

15).

Ζ αλάπηπμε λέαο βιάζηεζεο πνιχ ζχληνκα κεηά ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ κνζρεχκαηνο

ζηελ πδξνλέθσζε είλαη θξηηήξην αδπλακίαο ξηδνβνιίαο, αθνχ ε λέα βιάζηεζε ζα

θαηαλαιψζεη ηα ζξεπηηθά πιηθά πνπ βξίζθνληαη απνζεθεπκέλα ζην κφζρεπκα εηο

βάξνο ηεο ξηδνβνιίαο. Ζ δηαδηθαζία ξηδνβνιίαο πξέπεη λα γλσξίδνπκε φηη είλαη

ελεξγνβφξνο δηαδηθαζία, απαηηείηαη δειαδή ελέξγεηα, ηελ νπνία ζα εμαζθαιίζνπλ ηα

κνζρεχκαηα απφ ηα ζξεπηηθά ηνπο απνζέκαηα. Αλ απηά θαηαλαισζνχλ πξνο έθπηπμε

λέαο βιάζηεζεο πξηλ ηε ξηδνβνιία, ηφηε ην πηζαλφηεξν είλαη λα κελ επηηεπρζεί

ηθαλνπνηεηηθφ πνζνζηφ ξηδνβνιίαο. Πξέπεη λα γλσξίδνπκε επίζεο φηη ε θσηνζχλζεζε

ησλ θχιισλ, αλ θαη ζπλεηζθέξεη ζηελ πξνκήζεηα ηνπ κνζρεχκαηνο κε νξγαληθέο

ελψζεηο δελ θξίλεηαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηε ξηδνβνιία ησλ κνζρεπκάησλ.

Γηα ην ιφγν απηφ θαιφ είλαη λα ξπζκίδεηαη ε ζεξκνθξαζία ηνπ ρψξνπ πδξνλέθσζεο,

ψζηε λα κελ πξνσζείηαη ε πξφσξε έθπηπμε ησλ νθζαικψλ θαη ε θαηαλάισζε ησλ

απνζεκάησλ.

πρλά ζηελ πεξηνρή ξηδνβνιίαο παξαηεξείηαη ζρεκαηηζκφο θάιινπ (κάδαο

αδηαθνξνπνίεησλ θπηηάξσλ) ιίγν πξηλ ηε ξηδνβνιία, ελψ πνιιέο θνξέο παξαηεξείηαη

36

ε αλάπηπμε κφλν θάιινπ θαη φρη ξηδψλ. Ζ παξνπζία θάιινπ δελ απνηειεί θξηηήξην

ξηδνβνιίαο, αθνχ πνιιέο θνξέο ν θάιινο δελ έρεη θακία ζρέζε κε ηε ξηδνγέλεζε,

παξά κφλν κε ηελ επνχισζε ηεο ηνκήο θαη ηελ αληίδξαζε ησλ εθηεζεηκέλσλ

θπηηάξσλ ζε πςειή ζπγθέληξσζε απμίλεο. Τπάξρνπλ φκσο πεξηπηψζεηο πνπ

κνζρεχκαηα κε παξνπζία θάιινπ ζηε βάζε ηνπο, ξηδνβφιεζαλ φηαλ κεηαθπηεχζεθαλ

ζε ππφζηξσκα εθηφο κνλάδνο πδξνλέθσζεο. Καιφ φκσο είλαη ζε νπνηαδήπνηε

πεξίπησζε ην κέγεζνο ηνπ θάιινπ λα είλαη κηθξφ, αθνχ έρεη βξεζεί φηη εκπνδίδεη ηελ

απξφζθνπηε κεηαθνξά λεξνχ θαη ζξεπηηθψλ ζηνηρείσλ απφ ηε ξίδα ζηνλ βιαζηφ.

Όηαλ κάιηζηα ν θάιινο απηφο ζθιεξχλεη, ηφηε απνηειεί θαη εκπφδην ζηελ έμνδν ησλ

αλαπηπζζνκέλσλ εληφο, ξηδηθψλ θαηαβνιψλ.

Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε ξηδνβνιία ησλ κνζρεπκάησλ (Δηθφλα 16).

Οη παξάγνληεο απηνί είλαη πάξα πνιινί θαη ζπλνπηηθά ζα αλαθεξζνχλ νη

ζεκαληηθφηεξνη. Απφ απηνχο ηνπο παξάγνληεο ινηπφλ νη ζεκαληηθφηεξνη είλαη:

Σν είδνο, αθνχ ππάξρνπλ είδε ησλ νπνίσλ ηα κνζρεχκαηα ξηδνβνινχλ πνιχ

εχθνια θαη είδε πνπ ηα κνζρεχκαηά ηνπο παξνπζηάδνπλ εμαηξεηηθά ρακειά

πνζνζηά ξηδνβνιίαο (π.ρ. Myrobalan 29C κε πςειά πνζνζηά ξηδνβνιίαο,

ππνθείκελα κειηάο Malling θαη Malling Merton κε ρακειά πνζνζηά

ξηδνβνιίαο). Αθφκα θαη κέζα ζην ίδην είδνο απφ πνηθηιία ζε πνηθηιία

ππάξρνπλ δηαθνξέο, κε θιαζζηθφ ην παξάδεηγκα ηεο Καιακψλ πνπ ξηδνβνιεί

πνιχ δχζθνια ελψ ε ηζπαληθή πνηθηιία ειηάο Arbequina ξηδνβνιεί πνιχ

εχθνια.

Οη θπηνξπζκηζηηθνί παξάγνληεο, φπνπ έρεη βξεζεί φηη έλα είδνο αληαπνθξίλεηαη

θαιχηεξα ζε κία απμίλε απφ φηη ζε κία άιιε. Απφ ηηο ππφινηπεο

θπηνξπζκηζηηθέο νπζίεο, γεληθά νη θπηνθηλίλεο θαη νη γηββεξειιίλεο θαίλεηαη

λα δξνπλ αλαζηαιηηθά ηεο ξηδνβνιίαο, ελψ ην ακπζηζηθφ νμχ θαη ην αηζπιέλην

δελ παξνπζηάδνπλ ζηαζεξή ηάζε, φζνλ αθνξά ηελ επίδξαζή ηνπο ζηε

ξηδνβνιία κνζρεπκάησλ.

Σν θπηηθό πιηθό, φπνπ θαίλεηαη φηη νξηζκέλα είδε πνιιαπιαζηάδνληαη

επθνιφηεξα κε καιαθά κνζρεχκαηα, ελψ άιια κε εκίζθιεξα ή ζθιεξά.

Δπίζεο ε ειηθία ηνπ κνζρεχκαηνο, ν αξηζκφο ησλ θχιισλ, ε ζρέζε αξηζκνχ

θχιισλ θαη δηακέηξνπ κνζρεχκαηνο, ην ηκήκα ηνπ βιαζηνχ απφ ην νπνίν έρεη

πξνέιζεη (βαζηθφ, κεζαίν ή επάθξην) θαίλεηαη φηη παίδνπλ ξφιν. ε καιαθά

θαη εκίζθιεξα κνζρεχκαηα θαίλεηαη φηη ην επάθξην ηκήκα ηνπ βιαζηνχ

απνηειεί θαιχηεξε πεγή κνζρεπκάησλ ελψ ζηα ζθιεξά κνζρεχκαηα

πξνηηκεηέν είλαη ην βαζηθφ ηκήκα. Απηφ έρεη λα θάλεη κε ηε ζπγθέληξσζε

ησλ ελδνγελψλ θπηνξπζκηζηηθψλ παξαγφλησλ θαζψο θαη ηε δηαζεζηκφηεηα

πδαηαλζξάθσλ.

Ζ ζξέςε ηνπ κεηξηθνύ θπηνύ θαίλεηαη λα παίδεη ξφιν, αθνχ ηφζν νξηζκέλα

κάθξν – φζν θαη νξηζκέλα κίθξν-ζηνηρεία επεξεάδνπλ έλδπκα πνπ παίξλνπλ

κέξνο ζηε ξηδνβνιία ησλ κνζρεπκάησλ.

Άιιεο κεηαρεηξίζεηο κνζρεπκάησλ

ηε βηβιηνγξαθία εθηφο ηεο εθαξκνγήο απμηλψλ έρνπλ δνθηκαζηεί άιινηε κε επηηπρία

θαη άιινηε κε απνηπρία νξηζκέλεο νπζίεο θαη ηερληθέο πνπ αλαθνξηθά είλαη νη εμήο:

Δθαξκνγή ζηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο πδαηαλζξάθσλ

Δθαξκνγή κέζα ζηελ πδξνλέθσζε ζξεπηηθψλ ζηνηρείσλ (είηε δηαθπιιηθά είηε κε

αξγήο απνδέζκεπζεο ιηπάζκαηα ζην ππφζηξσκα ξηδνβνιίαο)

Δθαξκνγή παξεκπνδηζηψλ αχμεζεο (ζηε βάζε ή δηαθπιιηθά)

Δθαξκνγή δηαθφξσλ ζπλεξγηζηψλ ξηδνβνιίαο (θπξίσο θαηλνιηθψλ ελψζεσλ)

37

Γαθηπιίσζε κεηξηθνχ θπηνχ

Μεξηθή ή νιηθή ζθίαζε κεηξηθνχ θπηνχ θηι.

Δλέξγεηεο θαηά ηε ξηδνβνιία – Λεπηνκέξεηεο πνπ ρξήδνπλ πξνζνρήο.

Καιφ είλαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ξηδνβνιίαο λα αθαηξνχληαη ηπρφλ λεθξά θχιια απφ

ηελ επηθάλεηα ηνπ ππνζηξψκαηνο (θχιια ηα νπνία καξάζεθαλ θαη έπεζαλ), ή ηπρφλ

κνζρεχκαηα πνπ λεθξψζεθαλ θαη αλ είλαη δπλαηφλ ηα αληηθαζηζηνχκε. Δπίζεο ζα

πξέπεη λα ειέγρνληαη θαζεκεξηλά μεξέο πεξηνρέο ζην ππφζηξσκα θαη λα

δηνξζψλνληαη άκεζα, κε ηελ θαιχηεξε θαηαλνκή ησλ εθηνμεπηψλ ζην ρψξν. Θα

πξέπεη φκσο λα γίλεηαη θαη έιεγρνο ηνπ ππνζηξψκαηνο γηα λα εληνπηζηνχλ πεξηνρέο

κε πεξίζζεηα πγξαζίαο, ψζηε λα απνθεπρζεί ην ζάπηζκα ηεο βάζεο θαη ε

αλαεξνβίσζε.

Πξνζνρή επίζεο ρξεηάδεηαη ε πξφσξε πηψζε ησλ θχιισλ ιφγσ πςειήο

ζεξκνθξαζίαο ή πςειήο ζρεηηθήο πγξαζίαο ή ιφγσ θαηαπφλεζεο θαηά ηελ θνπή.

Πξέπεη λα είκαζηε ηδηαίηεξα πξνζεθηηθνί θαηά ην θαινθαίξη, φηαλ ε ζεξκνθξαζία θαη

ε ειηαθή αθηηλνβνιία είλαη πςειέο θαη κπνξεί λα απμεζεί ε ζεξκνθξαζία ηνπ ρψξνπ

πδξνλέθσζεο ζε πςειά επίπεδα. Σελ πεξίνδν εθείλε θαηαθεχγνπκε ζε ζθίαζε ηνπ

ζεξκνθεπίνπ. Παξφιν πνπ κε απηφλ ηνλ ηξφπν κεηψλεηαη ε θσηνζχλζεζε ησλ

θχιισλ, επεηδή φπσο εηπψζεθε, είλαη επεξγεηηθή αιιά φρη αλαγθαία, δελ επεξεάδεηαη

ε ξηδνγέλεζε.

Όηαλ ξηδψλνπκε ζηελ πδξνλέθσζε ην θζηλφπσξν – ρεηκψλα είδε ηα νπνία πξέπεη λα

δερζνχλ ςχρνο πξνο δηαθνπή ηνπ ιεζάξγνπ ησλ νθζαικψλ ηνπο, ηφηε πξέπεη λα

έρνπκε ππφςε καο φηη ππάξρεη πεξίπησζε, ιφγσ αλεπαξθνχο θάιπςεο ησλ αλαγθψλ

ζε ςχρνο, λα έρνπκε θαζπζηεξεκέλε έθπηπμε νθζαικψλ ηελ άλνημε. Δπίζεο ε ρξήζε

απμηλψλ ηελ πεξίνδν ηνπ θζηλνπψξνπ – ρεηκψλα κπνξεί λα πξνθαιέζεη αλάζρεζε ηεο

έθπηπμεο ησλ νθζαικψλ ηελ εξρφκελε άλνημε.

Καηά ηε ρξεζηκνπνίεζε εκίζθιεξσλ κνζρεπκάησλ ζηα θπιινβφια είδε, θαιφ είλαη

ε θνπή ηέηνησλ κνζρεπκάησλ λα πεξηνξίδεηαη κέρξη ηελ πεξίνδν Απγνχζηνπ-

επηεκβξίνπ ψζηε λα πξνιάβεη λα αλαπηπρζεί ην ξηδηθφ ζχζηεκα πξνηνχ πέζνπλ ηα

θχιια ησλ κνζρεπκάησλ. ηα αεηζαιή είδε δελ πθίζηαληαη απηφ ην πξφβιεκα.

ύζηεκα νκίριεο (Δηθφλα 9).

Δθηφο απφ ην ζχζηεκα ηεο πδξνλέθσζεο έλα άιιν αληίζηνηρν ζχζηεκα είλαη απηφ

ηεο νκίριεο (fog). ε απηφ ην ζχζηεκα ε δηαβξνρή επηηπγράλεηαη κε εθηνμεπηέο πνπ

ιεηηνπξγνχλ κε πςειή πίεζε λεξνχ (απαηηείηαη δειαδή πηεζηηθφ κεράλεκα)

παξάγνληαο έηζη πνιχ κηθξά ζηαγνλίδηα (δηακέηξνπ ιίγσλ κηθξνκέηξσλ), ηφζν κηθξά

πνπ αησξνχληαη ζηελ αηκφζθαηξα, δεκηνπξγψληαο έλα λέθνο παξφκνην κε νκίριε. Οη

εθηνμεπηέο απηνί ηνπνζεηνχληαη θπξίσο ζηηο γσλίεο ηηο εγθαηάζηαζεο θαη πςειά,

εθηφο αλ ην κήθνο ησλ πάγθσλ είλαη κεγάιν νπφηε ηνπνζεηνχληαη θαη θαηά κήθνο

απηψλ. Απαηηεί αθξηβφηεξν εμνπιηζκφ θαη ζπλήζσο ρξεζηκνπνηείηαη ζε επαίζζεηα

ζηελ απψιεηα λεξνχ απφ ηα ζηνκάηηα θπηηθά είδε (θπξίσο θαιισπηζηηθά), ελψ επεηδή

ην ζχζηεκα απηφ είλαη θιεηζηφ, είλαη δχζθνιν ζε πεξηνρέο κε πςειή ζεξκνθξαζία

ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο λα ειεγρζεί ε ζεξκνθξαζία εληφο ηνπ ρψξνπ.

Πξαθηηθό κέξνο.

Δμνηθείσζε κε ην ρψξν θαη ηηο εγθαηαζηάζεηο κνλάδνο πδξνλέθσζεο

Κνπή κνζρεπκάησλ θαη ρεηξηζκφο απηψλ

Δθαξκνγή νξκνλψλ

Φχηεπζε κνζρεπκάησλ ζηελ πδξνλέθσζε

Παξαθνινχζεζε πνξείαο ξηδνβνιίαο.

38

Δηθόλα 1. ρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε ηεο

απψιεηαο λεξνχ ιφγσ μεξήο αηκφζθαηξαο.

Δηθόλα 2. Ζιεθηξηθέο αληηζηάζεηο ζέξκαλζεο

ζηελ θάησ πιεπξά πιαζηηθνχ πιέγκαηνο.

Δηθόλα 3. Ζιεθηξηθέο αληηζηάζεηο ζέξκαλζεο Δηθόλα 4. Θέξκαλζε κέζσ ζσιήλσλ δεζηνχ

λεξνχ

39

Δηθόλα 5. ρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε κνλάδνο πδξνλέθσζεο.

Δηθόλα 6. Μνζρεχκαηα ζε αηνκηθέο ζέζεηο Δηθόλα 7. Μνζρεχκαηα θπηεπκέλα ζε νιφθιεξε

ηελ επηθάλεηα ηνπ πάγθνπ πδξνλέθσζεο

40

Δηθόλα 8. Δθηνμεπηήο πδξνλέθσζεο Δηθόλα 9. Δθηνμεπηήο πςειήοπίεζεο (νκίριεο)

Δηθόλα 10. Δηθφλα πδξνλέθσζεο θαηά ηε

δηαβξνρή.

Δηθόλα 11. Ζιεθηξνληθφ θχιιν κε άιαηα.

41

Δηθόλα 12. Δθηέιεζε επηθαλεηαθψλ αβαζψλ ηνκψλ ζηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο

Δηθόλα 13. Δθαξκνγή απμίλεο ππφ κνξθή

δηαιχκαηνο

Δηθόλα 14. Δθαξκνγή απμίλεο ππφ κνξθή ζθφλεο

42

Δηθόλα 15. Δκθάληζε ξηδψλ ζην θάησ κέξνο

ηνπ δίζθνπ θχηεπζεο

Δηθόλα 16. Έξξηδα κνζρεχκαηα ππνθεηκέλνπ

ακπγδαιηάο-ξνδαθηληάο GF677.

Δηθόλα 17. Μεηξηθή θπηεία θνπήο κνζρεπκάησλ

43

Παξάξηεκα Άζθεζεο 3 / Α

ΔΚΣΗΜΖΖ ΣΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ

ΓΗΑΒΡΟΥΖ ΣΟΤ ΠΑΓΚΟΤ ΤΓΡΟΝΔΦΩΖ

ΤΛΗΚΑ ΠΟΤ ΑΠΑΗΣΟΤΝΣΑΗ:

1. Αξθεηά νκνηφκνξθα πνηήξηα δέζεσο (ίδηνπ φγθνπ θαη δηακέηξνπ)

2. 25ml νγθνκεηξηθφο θχιηλδξνο

3. Μέηξν ή ράξαθαο

ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ:

1. Σνπνζεηήζηε ηα πνηήξηα δέζεσο ζηνλ πάγθν πδξνλέθσζεο, δηάζπαξηα ζε φιε

ηελ επηθάλεηά ηνπ, ζε απφζηαζε πεξίπνπ 30 εθ. ην έλα απφ ην άιιν. Ζ θαιή

δηαλνκή ησλ πνηεξηψλ ζην ρψξν ζα εμαζθαιίζεη θαη ηελ αθξηβή εθηίκεζε ηεο

δηαβξνρήο ηνπ πάγθνπ.

2. Δλεξγνπνηήζηε ην κεραληζκφ πδξνλέθσζεο γηα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ

δηάζηεκα. Πηζαλφλ απηφ λα είλαη απφ 5-15 ιεπηά ηεο ψξαο, κε ζθνπφ λα

ζπιιερζνχλ ζηα πνηήξηα πεξηζζφηεξα απφ ιίγα ml λεξνχ, αιιά φρη πάλσ απφ

25.

3. ηακαηήζηε ηελ πδξνλέθσζε θαη κεηξήζηε ηνλ φγθν λεξνχ ζε θάζε πνηήξη

δέζεσο. Τπνινγίζηε ηψξα ην κέζν φγθν λεξνχ αλά πνηήξη δέζεσο.

4. Τπνινγίζηε ηελ επηθάλεηα ηνπ πνηεξηνχ, κε ην λα κεηξήζεηε ηε δηάκεηξφ ηνπ

κε έλα κέηξν ή ράξαθα. ηε ζπλέρεηα ππνινγίζηε ηελ επηθάλεηα κε ηνλ ηχπν

πR2, φπνπ R ε αθηίλα ηεο θπθιηθήο δηαηνκήο ηνπ πνηεξηνχ (ε κηζή δηάκεηξφο

ηνπ) θαη π=3.14. Γλσξίδνληαο ηψξα ηνλ φγθν λεξνχ θαη ηελ επηθάλεηα ηνπ

πνηεξηνχ κπνξείηε λα ππνινγίζεηε ην χςνο λεξνχ ζε εθαηνζηά.

5. Τπνινγίζηε ζηε ζπλέρεηα ηε κέζε απφιπηε απφθιηζε (αζξνίδνληαο ηηο

απφιπηεο δηαθνξέο ηνπ θάζε φγθνπ αλά πνηήξη απφ ην κέζν φγθν θαη

δηαηξψληαο ηεο κε ηνλ αξηζκφ ησλ πνηεξηψλ πνπ ρξεζηκνπνηήζαηε).

6. Τπνινγίζηε ζηε ζπλέρεηα ην ζπληειεζηή νκνηνκνξθίαο, ν νπνίνο ζνπ δίλεη

έλα κέηξν ηεο νκνηνκνξθίαο δηαβξνρήο ηνπ πάγθνπ πδξνλέθσζεο. Ο ηχπνο

44

πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζεηε είλαη ν εμήο: .Ο.= 100 (1-ΑΠ/Μ) φπνπ ΑΠ:

απφθιηζε θαη Μ ν κέζνο.

7. Ζ παξνρή ηεο πδξνλέθσζεο κπνξεί λα ππνινγηζηεί επίζεο, κεηά απφ δηαίξεζε

ηνπ κέζνπ φγθνπ λεξνχ πξνο ηελ επηθάλεηα ηνπ πνηεξηνχ θαη δηαηξψληαο ην

απνηέιεζκα απηφ κε ηνλ αξηζκφ ησλ ιεπηψλ πνπ έκεηλε αλνηθηή ε

πδξνλέθσζε. Σν απνηέιεζκα απηφ εθθξάδεη ηελ παξνρή ζε ml αλά

ηεηξαγσληθφ εθαηνζηφ επηθαλείαο αλά ιεπηφ. Πνιιαπιαζηάδνληαο επί 60

βξίζθεηε ηελ παξνρή αλά ψξα.

Αλ ν ζπληειεζηή νκνηνκνξθίαο είλαη θάησ απφ 80 ηφηε ην ζχζηεκα δελ δνπιεχεη

ζσζηά θαη ζα πξέπεη λα ειεγρζεί. Αλ είλαη πάλσ απφ 80 θαη θνληά ζην 100 ε

πδξνλέθσζε δνπιεχεη θαιά.

45

Παξάξηεκα Άζθεζεο 3 / Β

ΔΚΣΗΜΖΖ ΣΖ ΠΤΚΝΟΣΖΣΑ ΚΑΗ ΣΟΤ

ΠΟΡΩΓΟΤ ΣΟΤ ΤΠΟΣΡΩΜΑΣΟ

ΤΛΗΚΑ ΠΟΤ ΑΠΑΗΣΟΤΝΣΑΗ:

4. πνηήξηα δέζεσο

5. νγθνκεηξηθφο θχιηλδξνο

6. ζίηα (πρ. ηνχιη)

7. δπγαξηά

ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ:

1. Βάιηε 200 ml λεξνχ ζε έλα πνηήξη θαη ζεκαδέςηε ην ζεκείν εθείλν κε κία

γξακκή. Σν πνηήξη πξέπεη λα δπγηζηεί φηαλ είλαη ζηεγλφ γηα λα κπνξείηε λα

ππνινγίζεηε ηε κάδα ηνπ ππνζηξψκαηνο αξγφηεξα.

2. Γεκίζηε ην πνηήξη κε ππφζηξσκα κέρξη ηε ραξαγή ησλ 200 ml πνπ θάλαηε,

αθνχ ρηππήζεηε ειαθξά ην πνηήξη ζηνλ πάγθν, γηα λα «θάηζεη» ην

ππφζηξσκα θαιά. πκπιεξψζηε αλ ρξεηαζηεί πάιη κε ππφζηξσκα κέρξη ηε

ραξαγή. Επγίζηε ηψξα ην γεκάην πνηήξη θαη αθαηξέζηε ην βάξνο ηνπ πνηεξηνχ

(εθηφο θαη αλ ε δπγαξηά ζαο αθαηξεί απφ ηελ αξρή ην απφβαξν). Σψξα

κπνξείηε λα ππνινγίζεηε ηελ ππθλφηεηά ηνπ, δηαηξψληαο ην βάξνο ηνπ πξνο

ηνλ φγθν ηνπ (200ml).

3. Πξνζζέζηε ζε νγθνκεηξηθφ θχιηλδξν 200ml λεξνχ θαη ζηγά ζηγά πξνζζέζηε

ην ζην ππφζηξσκα ζην πνηήξη. ηακαηήζηε φηαλ φινη νη πφξνη ηνπ έρνπλ

πιεξσζεί κε λεξφ (φηαλ βιέπεηε έλα ζηξψκα λεξνχ ζηελ επηθάλεηα ηνπ

ππνζηξψκαηνο). Δδψ κπνξνχλ λα παξνπζηαζηνχλ δχν πξνβιήκαηα, 1) κεξηθά

ππνζηξψκαηα φπσο ν πεξιίηεο, ηείλνπλ λα επηπιένπλ ζην λεξφ θαη 20

νξηζκέλα ππνζηξψκαηα ηείλνπλ λα είλαη πδξφθνβα ζηελ αξρή. Καη ηα δχν

πξνβιήκαηα ιχλνληαη κε αλάδεπζε ηνπ ππνζηξψκαηνο ή κε ηε ρξήζε θάπνηνπ

δηαβξεθηηθνχ παξάγνληα, ψζηε λα ππάξρεη νκνηφκνξθε πγξαζία ζε φιν ην

ππφζηξσκα.

46

4. Ο φγθνο ησλ πφξσλ ηνπ ππνζηξψκαηνο ηζνχηαη κε ηνλ φγθν ηνπ λεξνχ πνπ

ρξεζηκνπνηήζακε ψζηε λα δηαβξαρεί φιν ην ππφζηξσκα θαη λα κελ ππάξρεη

ζηξψκα λεξνχ ζηελ επηθάλεηά ηνπ. Σν πνζνζηφ ησλ πφξσλ ζην ππφζηξσκα

κπνξεί λα ππνινγηζηεί κε απιή δηαίξεζε ηνπ φγθνπ απηνχ πξνο ηνλ φγθν ηνπ

ππνζηξψκαηνο πνπ βάιακε (200 ml) επί 100. Με απηφλ ηνλ ηξφπν παίξλνπκε

κηα έλδεημε ηνπ πνζνζηνχ ησλ πφξσλ ζην ζπγθεθξηκέλν ππφζηξσκα.

5. Γηα λα εθηηκήζνπκε πφζνο ρψξνο ζην ππφζηξσκα θαηαιακβάλεηαη απφ αέξα

θαη πφζνο απφ λεξφ, ηνπνζεηνχκε κία ζίηα ζην πνηήξη θαη ηε ζηεξεψλνπκε

θαιά θαη γπξλάκε ην πνηήξη ππφ 450 γσλία ψζηε λα ηξέμεη ην λεξφ πνπ

πεξηζζεχεη, κέρξη ην ζεκείν λα ζηάδνπλ ιίγεο ζηαγφλεο, κέζα ζε έλα δνρείν.

6. Ξαλαδπγίδνπκε ινηπφλ ην πνηήξη κε ην πγξφ ππφζηξσκα θαη αθαηξνχκε ην

βάξνο ηνπ πνηεξηνχ. Σψξα απφ απηφ αθαηξνχκε ην αξρηθφ μεξφ βάξνο ηνπ

ππνζηξψκαηνο, θαη ε δηαθνξά είλαη ην λεξφ πνπ παξακέλεη ζην ππφζηξσκα.

Μνινλφηη απηφ εθθξάδεηε ζε γξακκάξηα, επεηδή ην εηδηθφ βάξνο ηνπ λεξνχ

είλαη 1 ηα γξακκάξηα απηά αληηζηνηρνχλ ζε φγθν λεξνχ ζε ml.

7. Γηα λα πξνζδηνξίζνπκε ηνλ αέξα πνπ παξακέλεη ζην ππφζηξσκα, αθαηξνχκε

απφ ηνλ αξρηθφ φγθν λεξνχ πνπ πξνζζέζακε ζην ππφζηξσκα (κέρξη λα

βιέπνπκε έλα ζηξψκα λεξνχ ζηελ επηθάλεηα) ηνλ φγθν ηνπ λεξνχ πνπ ρχζακε

κέζα ζην δνρείν κε ην άδεηαζκα ηνπ πνηεξηνχ. Απηφο είλαη πιένλ ν φγθνο ηνπ

αέξα ζην πγξφ ππφζηξσκα. Μπνξνχκε έπεηηα λα ππνινγίζνπκε ηα πνζνζηά

ηνπ αέξα θαη ηνπ λεξνχ ζην πγξφ ππφζηξσκα θαη λα αμηνινγήζνπκε ηελ

ηζνξξνπία λεξνχ: αέξα (νμπγφλνπ) ζην πγξφ ππφζηξσκα.

47

Άσκηση 4η

Πολλαπλαζιαζμόρ με άθςλλα ξςλοποιημένα μοζσεύμαηα

Ο πνιιαπιαζηαζκφο ησλ θπηψλ κε μπινπνηεκέλα άθπιια κνζρεχκαηα

πξαγκαηνπνηείηαη θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ θζηλνπψξνπ έσο ηελ πεξίνδν αξρψλ άλνημεο,

φηαλ νη ηζηνί έρνπλ σξηκάζεη θαη ε αχμεζε έρεη ζηακαηήζεη. Γηα ηα κελ θπιινβφια

δέλδξα ε πεξίνδνο απηή νπζηαζηηθά ζεκαηνδνηείηαη απφ ηελ πηψζε ησλ θχιισλ, ελψ

γηα ηα αεηζαιή ε πεξίνδνο απηή πξνζδηνξίδεηαη εκεξνινγηαθά. ηα αεηζαιή κηθξή

ζεκαζία έρεη γηα ηελ ειηά, φπνπ νη θιάδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη είλαη ειηθίαο

κεγαιχηεξεο ησλ δχν εηψλ ρσξίο θχιια.

Ο αξηζκφο ησλ εηδψλ πνπ πνιιαπιαζηάδνληαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν είλαη θαηά πνιχ

κηθξφηεξνο απφ απηφλ ησλ εηδψλ πνπ πνιιαπιαζηάδνληαη κε θπιινθφξα κνζρεχκαηα.

Κπξίσο αλαθέξεηαη ζε θπιινβφια είδε, γηα ηα νπνία φκσο ε ηερληθή απηή αγελνχο

πνιιαπιαζηαζκνχ είλαη πςίζηεο ζεκαζίαο.

Ζ κέζνδνο απηή κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ηφζν ελαιιαθηηθά φζν θαη επηθνπξηθά ηεο

κεζφδνπ κε θπιινθφξα κνζρεχκαηα, ελψ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο απνηειεί θχξην

ηξφπν πνιιαπιαζηαζκνχ, φπσο ζα δνχκε θαη παξαθάησ.

ε απηή ηε κέζνδν επεηδή ηα κνζρεχκαηα βξίζθνληαη ζε δηάπαπζε – ιήζαξγν, είλαη

πνιχ εχθνιν λα ηα κεηαρεηξηζηνχκε, ρσξίο βηαζχλεο θαη επηπινθέο. Άιισζηε θαηά ην

ρξνληθφ απηφ δηάζηεκα νη δνπιεηέο ζε έλα θπηψξην είλαη θαηά πνιχ κηθξφηεξεο ζε

ζρέζε κε απηέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ηελ πεξίνδν ηεο άλνημεο θαη ηνπ

θαινθαηξηνχ. Δπηπιένλ επεηδή γηα νξηζκέλα είδε δελ απαηηείηαη ηδηαίηεξε

πιηθνηερληθή ππνδνκή, κπνξεί λα εθαξκνζηεί θαη απφ κηθξά θπηψξηα.

Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε φκσο γηα ηελ επηηπρία απηήο ηεο κεζφδνπ απνηειεί ε

δεκηνπξγία θαη δηαηήξεζε κεηξηθήο θπηείαο ππφ κνξθή θπξίσο θπηνθξαθηψλ.

Δγθαηάζηαζε θαη αλάπηπμε κεηξηθήο θπηείαο (Δηθφλα 1).

Ζ εγθαηάζηαζε ηεο κεηξηθήο θπηείαο πξέπεη λα γίλεηαη θάησ απφ απζηεξνχο

θαλφλεο, γηαηί απνηειεί κηα καθξφρξνλε επέλδπζε γηα ην θπηψξην θαη ζε θακία

πεξίπησζε δελ πξέπεη λα γίλνπλ ιάζε ηα νπνία γηα λα δηνξζσζνχλ ζα απαηηήζνπλ

κεξηθή ή νιηθή θαηαζηξνθή ηεο κεηξηθήο θπηείαο.

Καηά ηελ εγθαηάζηαζε ινηπφλ ηεο κεηξηθήο θπηείαο ζα πξέπεη λα πξνζερζνχλ ηα

παξαθάησ (ηα παξαθάησ ηζρχνπλ θαη γηα εγθαηάζηαζε κεηξηθήο θπηείαο γηα θνπή

θπιινθφξσλ κνζρεπκάησλ):

Σα θπηά πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ λα είλαη πηζηά ηεο πνηθηιίαο ή ηνπ

ππνθεηκέλνπ θαη πγηή. Καιφ ζα είλαη λα απνθεχγνληαη εκβνιηαζκέλα θπηά,

ψζηε λα απνθεπρζεί ν θίλδπλνο πνιιαπιαζηαζκνχ ηνπ ππνθεηκέλνπ, ζε

πεξίπησζε πνπ ζέινπκε λα πνιιαπιαζηάζνπκε ηελ πνηθηιία.

Υξεηάδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηελ πξνεηνηκαζία ηνπ εδάθνπο, φπνπ νη

πξνδηαγξαθέο πεξηγξάθνληαη ζηελ άζθεζε 2 πεξί θαηαβνιάδσλ θαη

εγθαηάζηαζεο ηεο θπηείαο.

Ζ θχηεπζε ησλ θπηψλ ζα πξέπεη λα γίλεηαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα

απνθεχγνληαη λα κπνπλ ζε θνληηλέο απνζηάζεηο είδε ή πνηθηιίεο κε παξφκνην

θχιισκα, πξνο απνθπγή ιαζψλ θαηά ηελ παξαιαβή κνζρεπκάησλ (ηζρχεη γηα

θπιινθφξα κνζρεχκαηα), π.ρ. θαιφ είλαη λα απνθεχγνληαη λα θπηεχνληαη

θνληά ππνθείκελα κειηάο, ελψ κπνξνχκε λα θπηεχζνπκε ελδηάκεζα

48

ππνθείκελα θεξαζηάο, ξνδαθηληάο θηι., θπηά δειαδή κε δηαθνξεηηθφ

θχιισκα.

Οη απνζηάζεηο θχηεπζεο θπκαίλνληαη απφ 0.3-0.5 κέηξα επί ηεο γξακκήο θαη

πεξί ην 1.8 – 2.2 κέηξα κεηαμχ ησλ γξακκψλ, ελψ αλ πξφθεηηαη γηα παξαιαβή

θπιινθφξσλ κνζρεπκάησλ νη απνζηάζεηο απηέο δηακνξθψλνληαη ζηα 0.9 –

1.8 κέηξα επί ηεο γξακκήο θαη 0.7 – 2.0 κέηξα κεηαμχ ησλ γξακκψλ.

Μπνξνχκε αξρηθά λα θπηεχζνπκε πην ππθλά θαη ζηε ζπλέρεηα λα

αξαηψζνπκε, έρνληαο ππφςε φηη ιφγσ ησλ κηθξψλ απνζηάζεσλ κπνξεί λα

νμπλζνχλ πξνβιήκαηα θπηνπξνζηαζίαο. Δπηπιένλ πξέπεη λα έρνπκε ππφςε

φηη ζα ρξεηαζηεί θαη ζπρλή αλαλέσζε ησλ θπηψλ ηεο κεηξηθήο θπηείαο, ζε

ρξφλν πνπ εμαξηάηαη απφ ην είδνο, ηηο εδαδνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο, ηηο

θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο θαη ηελ απφδνζε ηεο θπηείαο ζε κνζρεχκαηα.

Μπνξνχκε λα ηνπνζεηήζνπκε πιαζηηθφ εδαθνθάιπςεο επάλσ ζηε γξακκή γηα

λα απνθχγνπκε ηνλ αληαγσληζκφ κε ηα δηδάληα θαη λα εμαζθαιίζνπκε

επάξθεηα πγξαζίαο (εμνηθνλφκεζε λεξνχ). Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δηδαλίσλ

κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε εηδηθά δηδαληνθηφλα εγθεθξηκέλα γηα ρξήζε

ζε θπηψξηα, φπσο ηα napropamide, oxadiazon θηι.

Ζ ιηπαληηθή αγσγή πνπ ζα αθνινπζεζεί είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ επξσζηία θαη

ηε δηάξθεηα δσήο ηεο κεηξηθήο θπηείαο. Πξέπεη λα έρνπκε ππφςε φηη ηα

ππξελφθαξπα (ηα ππνθείκελά ηνπο) είλαη επαίζζεηα ζε ριψξσζε καγλεζίνπ

θαη ίζσο ρξεηαζηεί λα ελζσκαηψζνπκε ζεητθφ καγλήζην ζην έδαθνο πξηλ ηε

θχηεπζε. Οη εθαξκνγέο αδψηνπ θαιφ είλαη λα γίλνληαη ζηελ αξρή ηεο

βιαζηηθήο πεξηφδνπ ελψ απηή ηνπ θαιίνπ αξγφηεξα.

Σν θιάδεκα παίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν αθνχ:

o Απμάλεη ηε δσεξφηεηα θαη ηνλ αξηζκφ ησλ παξαγνκέλσλ βιαζηψλ

o Ρπζκίδεη ηελ ηζνξξνπία βιάζηεζεο – ξηδηθνχ ζπζηήκαηνο

o Ρπζκίδεη ην κέγεζνο θαη ην ζρήκα ηνπ θπηνχ.

Γεληθέο νδεγίεο πεξί ηνπ θιαδέκαηνο ζπληήξεζεο ηεο κεηξηθήο θπηείαο

ζπλνςίδνληαη ζηα θάησζη:

Απνκάθξπλζε μεξψλ θαη άξξσζησλ ηκεκάησλ

Απνκάθξπλζε γελεηηθψλ κεηαιιάμεσλ

Απνκάθξπλζε αλζνθφξσλ νθζαικψλ

Απνκάθξπλζε ππνιεηκκάησλ θαιιηέξγεηαο

Σα δέλδξα ηεο κεηξηθήο θπηείαο κνξθψλνληαη ππφ κνξθή κηθξνχ δέλδξνπ

χςνπο πεξί ηα 0.6 κέηξα κε πνιινχο βξαρίνλεο (7-10). Απηφ επηηπγράλεηαη κε

ηε ζχληκεζε ησλ δέλδξσλ ηε ρξνληά θχηεπζεο ζην επηζπκεηφ χςνο θαη ην

απζηεξφ θιάδεκα θάζε ρξφλν.

Σνλ επφκελν ηεο θχηεπζεο ρεηκψλα νη βιαζηνί πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί

ζπληέκλνληαη ζηνπο 2-3 νθζαικνχο, ψζηε λα πξνσζεζεί ε δεκηνπξγία λέαο

πινχζηαο βιάζηεζεο. Απφ ηνλ επφκελν ρεηκψλα αξρίδεη ε παξαιαβή

αμηφινγνπ αξηζκνχ βιαζηψλ γηα κνζρεχκαηα κε ηε βνήζεηα θάζε ρξφλν

απζηεξνχ θιαδέκαηνο. Απηφ γίλεηαη κεηά ηελ θνπή ησλ θαηάιιεισλ βιαζηψλ

γηα ηελ παξαγσγή κνζρεπκάησλ, νπφηε νη ππφινηπνη πνπ παξακέλνπλ

θιαδεχνληαη απζηεξά, ζηνπο 2-3 νθζαικνχο, ψζηε λα πξνσζεζεί ε

δεκηνπξγία δσεξήο λέαο βιάζηεζεο.

Πξνο απνθπγή εμάληιεζεο ηεο κεηξηθήο θπηείαο γίλνληαη φιεο εθείλεο νη

θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο πνπ ζα εμαζθαιίδνπλ ηε καθξνβηφηεηα ηεο

(θπηνπξνζηαζία, άξδεπζε, ιίπαλζε).

49

Δπνρή ιήςεο κνζρεπκάησλ.

Ζ θαιχηεξε επνρή ιήςεο κνζρεπκάησλ ζεσξείηαη απηή απφ ηελ επνρή πηψζεο ησλ

θχιισλ κέρξη θαη ιίγν πξηλ ην θνχζθσκα ησλ νθζαικψλ. Ζκεξνινγηαθά απηφ

ηνπνζεηείηαη απφ ηα κέζα Οθησβξίνπ – Ννέκβξην κέρξη Φεβξνπάξην – Μάξηην. Έρεη

βξεζεί φηη κνζρεχκαηα ππνθεηκέλσλ δακαζθεληάο αληαπνθξίλνληαη πνιχ θαιά φηαλ

θφβνληαη ιίγν κεηά ηελ πηψζε ησλ θχιισλ, ελψ κνζρεχκαηα ππνθεηκέλσλ κειηάο

αληαπνθξίλνληαη θαιχηεξα ιίγν πξηλ ην θνχζθσκα ησλ νθζαικψλ (Φεβξνπάξην –

Μάξηην). Βέβαηα δελ είλαη απαξαίηεην λα θπηεπηνχλ ηα κνζρεχκαηα ηελ ίδηα επνρή

θαηά ηελ νπνία θφβνληαη. Απηφ απνηειεί έλα απφ ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ ηξφπνπ

απηνχ πνιιαπιαζηαζκνχ, αθνχ ε θαηάζηαζε ιεζάξγνπ ησλ κνζρεπκάησλ καδί κε

ηελ κε παξνπζία θχιισλ, επηηξέπεη ζην θπησξηνχρν ηε κεηαρείξηζε ησλ

κνζρεπκάησλ ρσξίο θίλδπλν απψιεηαο απηψλ. Έηζη κπνξνχλ ηα κνζρεχκαηα κεηά ηελ

θνπή ηνπο λα ηνπνζεηεζνχλ ζε ζπλζήθεο ρακειήο ζεξκνθξαζίαο θαη ζρεηηθά πςειήο

ζρεηηθήο πγξαζίαο (πξνο απνθπγή απσιεηψλ λεξνχ- κέζα ζε πιαζηηθή ζαθνχια,

πεξηηπιηγκέλα κε πγξφ παλί ή ππφζηξσκα, πξηνλίδη θηι), λα ζπληεξεζνχλ κέρξη ην

ηέινο ηνπ ρεηκψλα, νπφηε θαη ζα θπηεπηνχλ φηαλ νη ζπλζήθεο ζα είλαη πιένλ πην

επλντθέο γηα ηε ξηδνβνιία ησλ κνζρεπκάησλ. Απηφ βέβαηα πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε

ρψξσλ ζπληήξεζεο (ςπγείσλ) ηθαλψλ λα δερηνχλ κεγάιν αξηζκφ κνζρεπκάησλ.

Πξνδηαγξαθέο βιαζηώλ γηα ηε ιήςε κνζρεπκάησλ

Οη βιαζηνί πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηε ιήςε κνζρεπκάησλ πξέπεη λα έρνπλ ην

θαηάιιειν κήθνο, ηε δσεξφηεηα θαη ηε δηάκεηξν θαζψο θαη λα είλαη πγηήο θαη

απαιιαγκέλνη απφ κεραληθή δεκηά. Δπηιέγνληαη θπξίσο πιάγηνη βιαζηνί κέηξηαο

δσεξφηεηαο, δηακέηξνπ πεξί ην 1 – 1,5 εθαηνζηά. Οη βιαζηνί απηνί ζα πξέπεη λα

θφβνληαη απφ ηε βάζε ηνπο ιακβάλνληαο θαη ην δηνγθσκέλν ηκήκα ηεο βάζεο ηνπο

(θνιάξν) ην νπνίν θέξεη κεγάιν αξηζκφ νθζαικψλ ν έλαο θνληά ζηνλ άιιν θαη

απνηειεί ην θαιχηεξν ζεκείν ξηδνβνιίαο γηα ην κφζρεπκα, ιφγσ ζπζζψξεπζεο

απμηλψλ θαη πδαηαλζξάθσλ, κε πξνζνρή ψζηε λα κελ θνπεί δηεηέο μχιν. Οη

θαηαθφξπθνη βιαζηνί ζα πξέπεη λα απνθεχγνληαη θαη λα ρξεζηκνπνηνχληαη ην

ρεηκψλα κεηά ην απζηεξφ θιάδεκά ηνπο σο πεγή αλαλέσζεο ηεο θπηείαο, πξνο

παξαγσγή βιαζηψλ ηνλ επφκελν ρξφλν. Αλ ππάξρνπλ αθφκα θχιια πάλσ ζηνπο

βιαζηνχο (πρ. ππνθείκελα κειηάο) απηά αθαηξνχληαη κε ην ρέξη ή πξνεγνπκέλσο

ςεθάδεηαη ε κεηξηθή θπηεία κε έλα απνθπιισηηθφ (πρ. ραιθφο καδί κε ζεηηθή

ακκσλία). Πιεπξηθνί βιαζηνί, άξξσζηνη, αζζεληθνί δελ ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη

θαη ζα πξέπεη λα αθαηξνχληαη.

Πξνδηαγξαθέο κνζρεπκάησλ θαη κεηαρείξηζε απηώλ.

Σν κέγεζνο ησλ κνζρεπκάησλ πνηθίιεη απφ είδνο ζε είδνο. Ζ δηάκεηξνο απηψλ είλαη ε

ίδηα απηήο ησλ βιαζηψλ πνπ απνθφπεθαλ απφ ηε κεηξηθή θπηεία (1 – 1,5 εθαηνζηά).

Σν κήθνο ηνπο πνηθίιεη απφ 20-30 εθαηνζηά έσο θαη 60-80 εθαηνζηά (Δηθφλα 2).

Καιφ είλαη ην κήθνο ηνπο λα κελ μεπεξλά ηα 60 εθαηνζηά, θαη απηφ ηζρχεη θπξίσο γηα

κνζρεχκαηα ππνθεηκέλσλ. Αλ ν βιαζηφο πνπ απνθφπεθε είλαη αξθεηά κεγάινο ψζηε

λα δψζεη πάλσ απφ έλα κφζρεπκα, ηφηε ην κφζρεπκα πνπ ζα πξνέιζεη απφ ην

θνξπθαίν ηκήκα ηνπ βιαζηνχ απηνχ θφβεηαη θάζεηα θάησ από έλαλ θόκβν (βάζε

κνζρεύκαηνο), ελψ ε ηνκή ζηελ άλσ επηθάλεηα όισλ ησλ κνζρεπκάησλ γίλεηαη

πιάγηα, ζε απφζηαζε πεξί ην 1,5-2,0 εθαηνζηά πάλσ απφ ηνλ ηειεπηαίν θφκβν, ψζηε

λα καο βνεζά θπξίσο ζηελ αλαγλψξηζε ηνπ άλσ θαη θάησ ζεκείνπ ηνπ κνζρεχκαηνο

(ζεκαληηθφ ξφιν ζηε ξηδνβνιία ηνπ κνζρεχκαηνο παίδεη ε πνιηθφηεηα, θαη γηα απηφ

ην ιφγν πξέπεη λα είκαζηε ηδηαίηεξα πξνζεθηηθνί). Αθνινπζνχλ δχν θάζεηεο ηνκέο,

50

ζηε βάζε απηνχ, θαηά κήθνο ηνπ άμνλα ηνπ κνζρεχκαηνο, κήθνπο πεξί ην 1

εθαηνζηφ. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί ε εθαξκνγή απμίλεο ζηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο,

φπσο πεξηγξάθεθε ζηελ πξνεγνχκελε άζθεζε. Μπνξεί λα γίλεη ε εθαξκνγή ηεο

απμίλεο αθφκα θαη ηελ επφκελε εκέξα, κε παξφκνηα απνηειέζκαηα. ε πεξίπησζε

εθαξκνγή ηεο απμίλεο ππφ κνξθή ζθφλεο θαιφ είλαη λα εκβαπηίδνληαη πξψηα ηα

κνζρεχκαηα ζε έλα δηάιπκα 50% θ.ν. αθεηφλεο ή αηζπιηθήο αιθνφιεο, πξνο

δηεπθφιπλζε ηεο απνξξφθεζεο ηεο απμίλεο απφ ηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο.

Αθνινχζσο αλ ρξεηάδεηαη γίλεηαη εθαξκνγή κπθεηνθηφλνπ, φπσο αλαθέξζεθε ζηελ

πξνεγνχκελε άζθεζε.

πληήξεζε κνζρεπκάησλ θαη θύηεπζε απηώλ πξνο ξηδνβνιία.

Σα κνζρεχκαηα απηά κπνξνχλ αθνινχζσο είηε λα ζπληεξεζνχλ φπσο πεξηγξάθεθε

αλσηέξσ είηε λα θπηεπηνχλ πξνο ξηδνβνιία. πλήζσο φηαλ νη ζπλζήθεο ην επηηξέπνπλ

αθνινπζεί θχηεπζε πξνο ξηδνβνιία ησλ κνζρεπκάησλ. Οη πην ζπλεζηζκέλνη ηξφπνη

ξηδνβνιίαο ησλ κνζρεπκάησλ είλαη:

ζηελ χπαηζξν θαη

ζε εηδηθέο θαηαζθεπέο πνπ νλνκάδνληαη ηδάθηα ξηδνβνιίαο (ζεξκαηλφκελα ή

κε).

Φύηεπζε ζηελ ύπαηζξν

Ζ θχηεπζε ζηελ χπαηζξν γίλεηαη εθφζνλ έρνπκε εμαζθαιίζεη αξθεηά κεγάιε

επηθάλεηα θχηεπζεο, ε νπνία πξέπεη λα πιεξνί νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο, ηδίσο

φζνλ αθνξά ην έδαθνο:

λα είλαη θαιά αεξηδφκελν, λα απνζηξαγγίδεη επαξθψο θαη λα ζεξκαίλεηαη

εχθνια

λα κελ ππάξρνπλ πνιπεηή δηδάληα

λα είλαη φζν ην δπλαηφλ απαιιαγκέλν απφ λεκαηψδεηο θαη γεληθά αζζέλεηεο

θαη ερζξνχο πνπ ελδεκνχλ ζην έδαθνο

λα κε ζπκβαίλνπλ παγεηνί ζηελ πεξηνρή θαη λα κελ επηθξαηνχλ ηζρπξνί

άλεκνη

ε άξδεπζε λα γίλεηαη κε εθηνμεπηέο

λα ρξεζηκνπνηνχληαη αξγήο απνδέζκεπζεο ιηπάζκαηα

Ζ κέζνδνο απηή ινηπφλ ρξεζηκνπνηείηαη ζε πεξηνρέο κε ήπην ρεηκψλα. Σα

κνζρεχκαηα θφβνληαη Ννέκβξην κέρξη θαη ην Φεβξνπάξην, έρνπλ έλα κήθνο 15-30

εθαηνζηά (ηα κηθξφηεξα γηα είδε πνπ ξηδνβνινχλ εχθνια, πρ. GF 677) (Δηθφλα 2),

ελψ αλ ην ππνθείκελν ραξαθηεξίδεηαη απφ πνιιέο παξαθπάδεο, αθαηξνχληαη νη

θαηψηεξνη νθζαικνί, ψζηε λα πεξηνξηζηεί ε παξαγσγή ηνπο. Πξνζέρνπκε ψζηε ην

κφζρεπκα λα κελ κπαίλεη πνιχ βαζηά κέζα ζην έδαθνο, ψζηε λα κπνξνχκε

κεραληθά λα αλαζεθψζνπκε ην έξξηδν πιένλ κφζρεπκα, θφβσληάο ηνπ ηηο ξίδεο,

ρσξίο λα ζπλαληά ε επηθάλεηα θνπήο ην κφζρεπκα.

Τπάξρεη πεξίπησζε λα πξνβνχκε ζε επεκβάζεηο πνπ ζα πξνθαιέζνπλ

θαιινγέλεζε, πξηλ ηε θχηεπζε ηνπ κνζρεχκαηνο ζην έδαθνο αθνχ:

καο παξέρεη κεγαιχηεξε επειημία ζηε ρξήζε ησλ κνζρεπκάησλ θαη ζηε

θχηεπζή ηνπο ζηνλ αγξφ, εθφζνλ κπνξνχκε λα πεξηκέλνπκε λα βειηησζνχλ

νη ζπλζήθεο πξνηνχ ηα θπηέςνπκε

ε επηηπρία είλαη ζπλήζσο κεγαιχηεξε

δελ επηθξαηνχλ ζρεδφλ πνηέ νη θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα λα ξηδνβνιήζνπλ

φια ηα είδε ζηνλ αγξφ, ελψ κε απηή ηε κέζνδν ην μεπεξλάκε απηφ

ν αξηζκφο ησλ εηδψλ πνπ κπνξνχλ λα πνιιαπιαζηαζηνχλ κε απηφλ ηνλ

ηξφπν πιένλ απμάλεηαη.

51

Ζ επίηεπμε θαιινγέλεζεο πξηλ ηε θχηεπζε ζηνλ αγξφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε

κεηαθνξά ησλ κνζρεπκάησλ κεηά ηελ εθαξκνγή απμίλεο, γηα 3-4 εβδνκάδεο ζε

ζεξκνθξαζία 18-21 0C, νπφηε θαη πξνσζείηαη ν ζρεκαηηζκφο ξηδηθψλ αξρεγφλσλ

θαη ε θαιινγέλεζε. ηε ζπλέρεηα ηα κνζρεχκαηα απηά κεηαθέξνληαη είηε ζηνλ

αγξφ είηε απνζεθεχνληαη ζε ζπλζήθεο ρακειήο ζεξκνθξαζίαο θαη πςειήο

ζρεηηθήο πγξαζίαο κέρξη λα επηηξέςνπλ νη ζπλζήθεο ηε θχηεπζή ηνπο ζηνλ αγξφ.

Καηά ηε δηάξθεηα παξακνλήο ηνπο ζην ρψξν κε πςειή ζεξκνθξαζία, δελ ππάξρεη

θίλδπλνο έθπηπμεο ησλ νθζαικψλ θαη θαηαλάισζεο ησλ ηξνθηθψλ απνζεκάησλ,

αθνχ νη νθζαικνί ηνπο βξίζθνληαη ζε ιήζαξγν.

Καιινγέλεζε κπνξεί λα επηηεπρζεί θαη ην ρεηκψλα, αλ κεηά ηελ θνπή ησλ

κνζρεπκάησλ απηά κεηαθεξζνχλ ζε θξχν πεξηβάιινλ κε επαξθή πγξαζία,

ηνπνζεηεζνχλ αλάπνδα – κε ην επάθξην κέξνο ηνπο βπζηζκέλν ζε ππφζηξσκα θαη

ηε βάζε ηνπο ζηνλ αέξα – ψζηε ν δεζηφηεξνο αέξαο λα πξνσζήζεη ην ζρεκαηηζκφ

θάιινπ, ελψ ην ςπρξφ ππφζηξσκα –ζπλήζσο άκκνο- εκπνδίδεη ηελ έθπηπμε ησλ

νθζαικψλ. Ζ κέζνδνο απηή πζηεξεί έλαληη ηεο πξνεγνχκελεο φζνλ αθνξά ην

ρξφλν επίηεπμεο θάιινπ θαη γηα απηφ ην ιφγν ηα κνζρεχκαηα απηά ζπλήζσο

θπηεχνληαη ζηνλ αγξφ πξνο ζπλέρηζε ηεο ξηδνβνιίαο ηελ άλνημε. Πιενλεθηεί

φκσο φζνλ αθνξά ην θφζηνο.

Ζ θχηεπζε ζηνλ αγξφ γίλεηαη ζπλήζσο ζε απνζηάζεηο πεξί ηα 7,5 εθαηνζηά επί

ηεο γξακκήο θαη 80 εθαηνζηψλ κεηαμχ ησλ γξακκψλ ή θπηεχνληαη ζε ηεηξαπιέο

γξακκέο ζε αλάρσκα, ζε απνζηάζεηο 7,5 εθαηνζηψλ επί ηεο γξακκήο θαη 40

εθαηνζηψλ κεηαμχ ησλ γξακκψλ ζην ίδην αλάρσκα.

Καηά ηε θχηεπζε ησλ κνζρεπκάησλ ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή ε πνιηθφηεηα

ηνπ κνζρεχκαηνο. Πέξα απφ ηελ πιάγηα επάλσ ηνκή ζην κφζρεπκα. κπνξνχκε λα

εθαξκφζνπκε έγρξσκν θεξφ ζηελ θνξπθή ηνπ κνζρεχκαηνο ψζηε λα είλαη εχθνια

αληηιεπηφ ην επάθξην κέξνο απηνχ. Απηφ βνεζά ηδηαίηεξα θαηά ηε κεραληθή

θχηεπζε ησλ κνζρεπκάησλ.

Ζ θχηεπζε ησλ κνζρεπκάησλ απηψλ γίλεηαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε εθηφο εδάθνπο

παξακέλεη πεξίπνπ 1,5 εθαηνζηφ (Δηθφλα 3), εθηφο ηεο πεξηπηψζεσο φπνπ ζα γίλεη

επηηφπνπ εκβνιηαζκφο, νπφηε αθήλεηαη κεγαιχηεξν ηκήκα (εθφζνλ ν

εκβνιηαζκφο γίλεη ζην ίδην μχιν ηνπ κνζρεχκαηνο ηελ εξρφκελε άλνημε θαη φρη ζε

λέα βιάζηεζε).

Οη θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο πνπ αθνινπζνχλ είλαη ην θαιφ πάηεκα ηνπ εδάθνπο,

ψζηε λα έξζεη ζε επαθή ην κφζρεπκα κε ην έδαθνο, πφηηζκα θαη βνηάληζκα (δελ

επηηξέπεηαη ε ρξήζε δηδαληνθηφλσλ ιίγν πξηλ θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο

ξηδνβνιίαο).

Δπαγσγή ξηδνβνιίαο ζηα ηδάθηα ξηδνβνιίαο (ζεξκαηλόκελα ή κε).

Σα ζεξκαηλφκελα ηδάθηα απνηεινχλ πιένλ ην πξφηππν πνιιαπιαζηαζηηθήο

κνλάδαο γηα ηα ππνθείκελα ησλ θπιινβφισλ νπσξνθφξσλ δέλδξσλ (Δηθφλα 6).

Σα ςπρξά ηδάθηα απνηεινχλ θιεηζηέο πνιιαπιαζηαζηηθέο κνλάδεο θαη

πιενλεθηνχλ ηεο θχηεπζεο ζηελ χπαηζξν ζην φηη δελ επεξεάδνληαη απφ

ζπζζψξεπζε αζζελεηψλ, ερζξψλ, λεκαησδψλ θηι ελψ απαηηείηαη κηθξφο ρψξνο,

θάηη πνπ θάλεη νηθνλνκηθφ ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ησλ ππνθεηκέλσλ κε απηή ηε

κέζνδν. Σα ηδάθηα είλαη πξνηηκφηεξν λα βξίζθνληαη ζηε βνξηλή πιεπξά ηνπ

θπησξίνπ ψζηε λα επηηπγράλεηαη ρακειή ζεξκνθξαζία ην ρεηκψλα κε θπζηθφ

ηξφπν, ζε ρψξν πξνζηαηεπκέλν, ρσξίο θίλεζε αέξα (Δηθφλα 7).

Σα ηδάθηα θαηαζθεπάδνληαη απφ δηάθνξα πιηθά, φπσο ζθπξφδεκα,

ηζηκεληφιηζνπο, ηνχβια θηι. πλήζσο νη πιεπξέο ηνπ κνλψλνληαη εθηφο θαη αλ

52

ρξεζηκνπνηνχληαη ππξφηνπβια, πνπ παξέρνπλ ζεξκνκφλσζε. Έρνπλ χςνο πεξί ην

1 κέηξν θαη πιάηνο πεξί ηα 1,2 κέηξα, ελψ ην κήθνο ηνπο πνηθίιεη αλάινγα κε ηηο

δπλαηφηεηεο ηνπ θπησξίνπ. ηνλ ππζκέλα ηνπ ηδαθηνχ, ζηα πιάγηα βξίζθνληαη

νπέο απνζηξάγγηζεο, ελψ ζηε βάζε ηνπ ηνπνζεηείηαη ραιίθη θαη πάλσ απφ ην

ραιίθη άκκν, πνπ ιεηηνπξγεί σο ζεξκνκνλσηηθφ. Δπάλσ ζηελ άκκν απιψλεηαη

πιέγκα φπνπ ηνπνζεηνχληαη νη αληηζηάζεηο ζέξκαλζεο ή νη ζσιήλεο δεζηνχ λεξνχ

ζηελ θάησ πιεπξά ηνπ ζε επαθή κε ηελ άκκν (εθφζνλ πξφθεηηαη γηα

ζεξκαηλφκελν ηδάθη ξηδνβνιίαο). Πάλσ απφ ην πιέγκα ηνπνζεηείηαη ην

ππφζηξσκα ζε έλα χςνο πεξί ηα 35-40 εθαηνζηά. Σν ππφζηξσκα πξέπεη λα

παξέρεη θαιφ αεξηζκφ (ιφγσ ηνπ βάζνπο ηνπ πξέπεη λα εμαζθαιίδεηαη ε παξνρή

αξθεηνχ νμπγφλνπ ζηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο). Δπηπιένλ πξέπεη λα

απνζηξαγγίδεη θαιά, πξνο απνθπγή ζπλζεθψλ αλαεξνβίσζεο ζηε βάζε ησλ

κνζρεπκάησλ. Καιφ είλαη ην ππφζηξσκα λα ηνπνζεηείηαη ζην ηδάθη 4-5 εκέξεο

λσξίηεξα ηεο θχηεπζεο, ψζηε λα έρεη επηηεπρζεί νκνηνκνξθία πγξαζίαο ζε φινλ

ηνλ φγθν απηνχ ηε ζηηγκή ηεο ηνπνζέηεζεο ησλ κνζρεπκάησλ. Ωο ππνζηξψκαηα

ρξεζηκνπνηνχληαη κίγκαηα άκκνπ, πεξιίηε θαη ηχξθεο, κε ηα νπνία επηηπγράλεηαη

ηθαλνπνηεηηθή απνζηξάγγηζε αιιά θαη αεξηζκφο. Καιφ κίγκα ζεσξείηαη απηφ πνπ

πεξηέρεη 25% ςηιή άκκν, 25% ρνλδξή άκκν θαη 50% ηχξθε.

Δθηφο φκσο απφ ηνλ θαιφ αεξηζκφ θαη ηελ απνζηξάγγηζε κεγάιε ζεκαζία ζηελ

επηηπρία ξηδνβνιίαο ησλ κνζρεπκάησλ παίδεη θαη ε ζεξκνθξαζία ζηε βάζε ησλ

κνζρεπκάησλ. πλήζσο επηδεηείηαη ζεξκνθξαζία ζηε βάζε ησλ κνζρεπκάησλ ζην

εχξνο ησλ 18-21 0C. Ωο βέιηηζηε ζεξκνθξαζία ζεσξείηαη γηα πνιιά είδε απηή

ησλ 21 0C (Colt) ελψ γηα ππνθείκελα δακαζθεληάο πεξί ηνπο 15-18

0C. Οη

ζεξκνθξαζίεο απηέο ζα πξέπεη λα δηαηεξνχληαη κέρξη ηελ εκθάληζε ησλ ξηδψλ θαη

ζηε ζπλέρεηα λα δηαθφπηεηαη ε ζέξκαλζε είηε ηα κνζρεχκαηα λα κεηαθέξνληαη ζε

άιιν ρψξν ηνπ θπησξίνπ (είηε θπηεχνληαη ζε άκκν είηε ζπληεξνχληαη ζε ςπγεία,

ζε ρακειή ζεξκνθξαζία θαη πςειή ζρεηηθή πγξαζία κέρξη ηε θχηεπζή ηνπο ζην

θπηψξην). Αλ ε ζεξκνθξαζία ζηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο ζπλερίδεη λα είλαη

πςειή, ζα δεκηνπξγεζεί εθηεηακέλν ξηδηθφ ζχζηεκα, ην νπνίν ζα πξνθαιέζεη

πξνβιήκαηα ρεηξηζκνχ ησλ κνζρεπκάησλ θαηά ηελ έμνδφ ηνπο απφ ην ηδάθη.

Δθηφο φκσο απφ ηε ζεξκνθξαζία ζηε βάζε ηνπ κνζρεχκαηνο, ζεκαληηθφ ξφιν

παίδεη θαη ε ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα. Ο ιφγνο πνπ επηιέγνπκε ηελ θαηαζθεπή ησλ

ηδαθηψλ ζηε βνξηλή πιεπξά ηνπ θπησξίνπ, είλαη γηα λα εθκεηαιιεπηνχκε ηηο

ρακειέο ζεξκνθξαζίεο ηνπ αέξα θαηά ηελ πεξίνδν ξηδνβνιίαο ησλ κνζρεπκάησλ

(ρεηκψλα). Ζ ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα πξέπεη λα είλαη ρακειή (ηδαληθή πεξί ηνπο 5-

10 0C), ψζηε λα απνθεπρζεί ε έθπηπμε ησλ νθζαικψλ θαη ε θαηαλάισζε απφ ηελ

αλαπηπζζφκελε βιάζηεζε, ησλ απνζεκάησλ πνπ πξννξίδνληαλ λα ππνζηεξίμνπλ

ελεξγεηαθά ην ζρεκαηηζκφ ησλ ξηδψλ. Δπηπιένλ νη ρακειέο ζεξκνθξαζίεο

επηηξέπνπλ ηε δηαηήξεζε ηεο πγξαζίαο ζην ρψξν θαη ζην ππφζηξσκα θαη έηζη

ειαρηζηνπνηείηαη ε αλάγθε πξνζεθηηθήο παξαθνινχζεζεο ηεο πγξαζίαο ηνπ

ππνζηξψκαηνο θαζεκεξηλά. Βέβαηα ε πγξαζία ηνπ ππνζηξψκαηνο πξέπεη λα

παξαθνινπζείηαη, αθνχ ιφγσ ηνπ κεγάινπ βάζνπο ηνπ ππνζηξψκαηνο κπνξεί λα

έρνπκε ηθαλνπνηεηηθή πγξαζία ζηα θαηψηεξα ζηξψκαηα πξνο ηε βάζε ηνπ

κνζρεχκαηνο, ελψ ε επηθάλεηα ηνπ ππνζηξψκαηνο λα δείρλεη μεξή. Απηφ ζα

νδεγνχζε ζε πφηηζκα, ην νπνίν κε ηε ζεηξά ηνπ ζα έθεξλε πεξηζζφηεξν λεξφ ζηνλ

ππζκέλα, κε θίλδπλν ην ζάπηζκα ηεο βάζεο ηνπ κνζρεχκαηνο. Πξνο απνθπγή

ηέηνησλ πξνβιεκάησλ θαζψο θαη ηνπ θηλδχλνπ ζπλζεθψλ αλαεξνβίσζεο ζηε

βάζε ησλ κνζρεπκάησλ, πνιιέο θνξέο παξέρεηαη νμπγφλν ζηε βάζε, πνπ βνεζά

ζηνλ αεξηζκφ θαη ηελ απνθπγή ζήςεσλ (παξνρή 5 δεπηεξνιέπησλ θάζε 2-3

εκέξεο). Σα απνηειέζκαηα φκσο ηεο παξνρήο απηήο δελ είλαη επαλαιήςηκα, κε

53

απνηέιεζκα λα είλαη πην πξαθηηθφο ν πξνζεθηηθφο έιεγρνο ηεο πγξαζίαο ηνπ

ππνζηξψκαηνο ζε φια ηα βάζε ηνπ.

Πξνο κεγαιχηεξε εθκεηάιιεπζε ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ ρξφλνπ, ππάξρνπλ θαη ηα

ιεγφκελα θνξεηά ηδάθηα ξηδνβνιίαο, ηα νπνία έρνπλ δηαζηάζεηο πεξί ηα 1.2 x 2.6

κέηξα θαη βάζνο πεξί ηα 76 εθαηνζηά, θέξνπλ ην θαζέλα ην δηθφ ηνπ ζχζηεκα

ζέξκαλζεο ηεο βάζεο ησλ κνζρεπκάησλ θαη κεηαθέξνληαη κε θνξησηέο (clark)

(Δηθφλεο 8, 10).

Φύηεπζε ησλ κνζρεπκάησλ ζην ηδάθη ξηδνβνιίαο.

Σα κνζρεχκαηα κεηά ηελ εθαξκνγή ησλ απμηλψλ θαη ησλ κπθεηνθηφλσλ

νκαδνπνηνχληαη ζε νκάδεο ησλ 10-20 ηεκαρίσλ, δέλνληαη θαη κεηαθέξνληαη ζην

ηδάθη ξηδνβνιίαο. Σα κνζρεχκαηα ηνπνζεηνχληαη κέρξη ην ήκηζπ ηνπ κήθνπο ησλ

κέζα ζην ππφζηξσκα, ψζηε ε βάζε ηνπο λα απέρεη πεξί ηα 2-5 εθαηνζηά απφ ηηο

αληηζηάζεηο ζέξκαλζεο. Ζ απφζηαζε απφ νκάδα ζε νκάδα κνζρεπκάησλ είλαη

πεξίπνπ ζηα 5-10 εθαηνζηά, ψζηε ηειηθά έλα ηδάθη κε εκβαδφλ πεξί ην 1,5 m2 λα

«θηινμελεί» πεξί ηα 4-5000 κνζρεχκαηα. ηε ζπλέρεηα πηέδεηαη ειαθξά ην

ππφζηξσκα ψζηε λα έξζεη ζε θαιή επαθή κε ηα κνζρεχκαηα θαη αθνινπζεί

πφηηζκα. Ο ρξφλνο πνπ απαηηείηαη γηα ηε ξηδνβνιία πνηθίιεη αλάινγα κε ην είδνο

θαη ην ππνθείκελν, αιιά γεληθά θπκαίλεηαη πεξί ηηο 2-4 εβδνκάδεο (Δηθφλα 9).

Απφ ηα κέρξη ζήκεξα απνηειέζκαηα ηδίαο έξεπλαο (πξνθαηαξθηηθά απνηειέζκαηα

ελφο έηνπο), απφ έλα ζχλνιν ππνθεηκέλσλ πνπ κειεηήζεθαλ, πξνθχπηεη φηη ηα

ππνθείκελα GF 677, Gisela 5 & 6, Miropac, Myrobalan 29C, Prunus mahaleb, BA29

θαη EM A ξηδνβνινχλ αξθεηά εχθνια ζην ζεξκαηλφκελν ηδάθη. Αληηζέησο ηα

ππνθείκελα MaxMa 14, Cadaman, M26, M9, Pi80 ξηδνβνινχλ δπζθνιφηεξα, κε ηα

ππνθείκελα κειηάο λα είλαη ηδηαίηεξα δχζθνια. Σν MaxMa είλαη αξθεηά επαίζζεην ζε

πεξίζζεηα πγξαζίαο ζην ππφζηξσκα ξηδνβνιίαο. Σν ΜΜ106 έδσζε ηθαλνπνηεηηθά

πνζνζηά ξηδνβνιίαο, πςειφηεξα απφ απηά ησλ άιισλ ππνθεηκέλσλ ηεο ζεηξάο

Malling. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη επίζεο ην γεγνλφο φηη ηα ππνθείκελα αριαδηάο –

θπδσληάο BA29 & EM A ξηδνβνινχλ θαζ’ φιν ην κήθνο ηνπ κνζρεχκαηνο πνπ

βξίζθεηαη εληφο ηνπ ππνζηξψκαηνο, ελψ ην Miropac ξηδνβφιεζε ζε πςειά πνζνζηά

αθφκα θαη ρσξίο νξκφλε ξηδνβνιίαο.

Δγθαηάζηαζε ζην θπηώξην (Δηθφλεο 11-13).

Σα έξξηδα κνζρεχκαηα κεηαθέξνληαη πιένλ ηελ άλνημε, φηαλ νη ζπλζήθεο ην

επηηξέπνπλ, ζε εηδηθά πξνεηνηκαζκέλν ρψξν ζην θπηψξην. Οη απνζηάζεηο θχηεπζεο

θπκαίλνληαη αλάινγα κε ην είδνο, ελψ ζε γεληθέο γξακκέο είλαη πεξί ηα 10 εθαηνζηά

επί ηεο γξακκήο θαη 50-60 εθαηνζηά κεηαμχ ησλ γξακκψλ, ελψ ην βάζνο θχηεπζεο

θπκαίλεηαη πεξί ηα 10-20 εθαηνζηά. Σα κνζρεχκαηα απηά είηε εκβνιηάδνληαη αξγά

ηελ άλνημε θαη κπνξνχλ λα δηαηεζνχλ σο εκη-αλεπηπγκέλα δελδξχιιηα απφ ην

θζηλφπσξν θαη κεηά, είηε εκβνιηάδνληαη ην θαινθαίξη (απφ ηέιε Ηνπιίνπ-Αχγνπζην)

θαη ζε πεξηνρέο κε καθξά βιαζηηθή πεξίνδν πσινχληαη θαη πάιη σο εκη-αλεπηπγκέλα

δελδξχιιηα, εηδάιισο εκβνιηάδνληαη ην επηέκβξην ή ηελ εξρφκελε άλνημε θαη

πσινχληαη ηνλ επφκελν ρξφλν ηεο θχηεπζήο ηνπο ζην θπηψξην σο αλεπηπγκέλα πιένλ

δελδξχιιηα.

Ζ επηηπρία κεηαθχηεπζεο ζην θπηψξην θαζνξίδεηαη απφ ηνπο παξαθάησ παξάγνληεο:

λα κε ζπάζεη ην ξηδηθφ ζχζηεκα

λα κε μεξαζεί ην ξηδηθφ ζχζηεκα

ζε ππεξβνιηθά βαξηά εδάθε λα γίλεη ε θχηεπζε ζε ππεξπςσκέλεο βξαγηέο

κπνξεί λα κεηαθπηεπζνχλ ππφ καχξν PVC πξνο απνθπγή αληαγσληζκνχ κε

δηδάληα

54

πξέπεη λα αθνινπζήζεη πφηηζκα

ρξεηάδεηαη πξνζνρή ζηνπο αλέκνπο, πνπ κπνξεί λα κεηαθηλήζνπλ ηα

κνζρεχκαηα απφ ηε ζέζε ηνπο, κε απνηέιεζκα ηε κε θαιή επαθή ηνπ ξηδηθνχ

ζπζηήκαηνο κε ην έδαθνο θαη κεγάιεο απψιεηεο έξξηδσλ κνζρεπκάησλ.

Πξαθηηθό κέξνο.

Δπίζθεςε ζε κεηξηθή θπηεία γηα ιήςε θπιινθφξσλ θαη μπινπνηεκέλσλ

άθπιισλ κνζρεπκάησλ

Κνπή μπινπνηεκέλσλ άθπιισλ κνζρεπκάησλ

Μεηαρείξηζε κνζρεπκάησλ κε απμίλε

Δμνηθείσζε κε ην ρψξν θαη ηηο εγθαηαζηάζεηο ςπρξνχ ηδαθηνχ.

Φχηεπζε ησλ κνζρεπκάησλ ζην ςπρξφ ηδάθη.

55

Δηθόλα 1. Μεηξηθή θπηεία γηα

μπινπνηεκέλα ρεηκεξηλά κνζρεχκαηα

Δηθόλα 2. Μέγεζνο μπινπνηεκέλνπ

ρεηκεξηλνχ κνζρεχκαηνο ππνθεηκέλνπ GF

677.

Δηθόλα 3. Φχηεπζε ησλ κνζρεπκάησλ

ζηελ χπαηζξν (κηθξφ ην κέγεζνο ηνπ

κνζρεχκαηνο πνπ παξακέλεη εθηφο

εδάθνπο).

Δηθόλα 4. ρεκαηηζκφο θάιινπ ζηε βάζε

κνζρεχκαηνο GF 677, ιίγεο εβδνκάδεο

κεηά ηε θχηεπζε ζην χπαηζξν.

56

Δηθόλα 5. Έλαξμε ζρεκαηηζκνχ ξηδψλ ζε ππνθείκελν GF 677, ιίγεο εβδνκάδεο κεηά

ηε θχηεπζε ζην χπαηζξν.

Δηθόλα 6. ρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε ηνπ ζεξκαηλφκελνπ ηδαθηνχ ξηδνβνιίαο.

57

Δηθόλα 7. Μνζρεχκαηα ζε ηδάθη

ξηδνβνιίαο.

Δηθόλα 8. Μνζρεχκαηα ζε θνξεηφ ηδάθη

ξηδνβνιίαο.

Δηθόλα 9. Ρηδνβνιία κνζρεπκάησλ ζην

ηδάθη ξηδνβνιίαο (κνζρεχκαηα ζε δέκα).

Δηθόλα 10. Μεηαθνξά θνξεηψλ ηδαθηψλ

ξηδνβνιίαο.

58

Δηθόλα 11. Καηεγνξηνπνίεζε

κνζρεπκάησλ κε βάζε ηε δηάκεηξφ ηνπο.

Δηθόλα 12. Οκαδνπνίεζε κνζρεπκάησλ,

θάιπςε κε πιαζηηθφ θαη ζπληήξεζε

κέρξη ηε θχηεπζε ζην θπηψξην.

Δηθόλα 13. Φχηεπζε έξξηδσλ κνζρεπκάησλ ζην θπηψξην, πξνο αλάπηπμε θαη

εκβνιηαζκφ.

59

Άσκηση 5η

Εμβολιαζμοί – Ενοθθαλμιζμοί

Με ηνλ φξν εκβνιηαζκφο ελλννχκε ηελ ηερληθή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα ελψζνπκε

κέξε δηαθνξεηηθψλ θπηψλ, θέξλνληαο ζε επαθή ηα θάκβηά ηνπο θαη δεκηνπξγψληαο

ζπλζήθεο θαηά ηηο νπνίεο νη θνκκέλεο επηθάλεηεο ελψλνληαη θαη κεγαιψλνπλ εθεμήο

καδί σο έλα ζψκα, σο έλα δηζππφζηαην θπηφ.

ηνπο εκβνιηαζκνχο ρξεζηκνπνηνχληαη νξηζκέλνη φξνη νη νπνίνη πεξηγξάθνληαη

θαησηέξσ:

Τπνθείκελν: ην έλα απφ ηα δχν θπηά πνπ ιακβάλνπλ κέξνο ζηνλ εκβνιηαζκφ ην

νπνίν ζπλεηζθέξεη ζην δηζππφζηαην θπηφ ην ξηδηθφ ηνπ ζχζηεκα θαη κέξνο

ηνπ θνξκνχ ηνπ. αλ ππνθείκελα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηφζν

ζπνξφθπηα φζν θαη θισληθά ππνθείκελα ζην θπηψξην, ελψ επίζεο θαη

κεγάιεο ειηθίαο δέλδξα, φηαλ πξφθεηηαη γηα αιιαγή πνηθηιίαο.

Δλδηάκεζν ππνθείκελν: ρξεζηκνπνηείηαη φηαλ ε έλσζε ησλ δχν κεξψλ δελ είλαη

ηζρπξή, κε απνηέιεζκα απηφ λα παξεκβάιιεηαη αλάκεζα ζηα δχν κέξε ψζηε

λα ηζρπξνπνηήζεη ηελ έλσζε θαη λα πξνιάβεη ηπρφλ αζπκθσλίεο (κε

ζπγθφιιεζε κεηαμχ ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ). ην ηειηθφ θπηφ

ζπλεηζθέξεη θπξίσο κέξνο ηνπ θνξκνχ ηνπ.

Δκβόιην: ην δεχηεξν απφ ηα θπηά, ην νπνίν ελψλεηαη κε ην ππνθείκελν ψζηε ζην

ηειηθφ δηζππφζηαην θπηφ λα ζπλεηζθέξεη κέξνο ηνπ θνξκνχ ηνπ θαη ηελ θφκε

ηνπ. Απηφ απνηειεί θαη ηελ θαιιηεξγνχκελε πνηθηιία.

Δλνθζαικηζκόο: απφ ηελ εηπκνινγία ηεο ιέμεο, φηαλ σο εκβφιην

ρξεζηκνπνηείηαη έλαο κφλν νθζαικφο.

Δγθεληξηζκόο: φηαλ σο εκβφιην ρξεζηκνπνηείηαη θεληξάδη, ηκήκα δειαδή

βιαζηνχ ην νπνίν θέξεη πεξηζζφηεξνπο απφ έλαλ νθζαικνχο (ζπλήζσο απφ 3-

5 νθζαικνχο.

Πξνζέγγηζεο: ζηνλ εκβνιηαζκφ απηφλ ηα δχν ζπκβαιιφκελα κέξε θέξνληαη

απιά ζε επαθή θαη δέλνληαη, ρσξίο λα ππάξρεη θάπνηα κεραληθή ππνζηήξημε

εθαηέξσζελ.

Δπηηξαπέδηνο εκβνιηαζκόο: φηαλ ε ηερληθή ρξεζηκνπνηείηαη ζε ηξαπέδη εξγαζίαο.

Απηφ πξνυπνζέηεη φηη ην ππνθείκελν είηε έρεη βγεη απφ ην έδαθνο

(γπκλφξξηδν, είηε ζε ζαθνχια) είηε ε ξηδνβνιία θαη ε ζπγθφιιεζε ηνπ

εκβνιίνπ κε ην ππνθείκελν ζα γίλεη ζρεδφλ ηαπηφρξνλα.

Δκβνιηαζκόο ζην ρσξάθη: φηαλ ν εκβνιηαζκφο γίλεηαη ζην ρσξάθη, θπξίσο φηαλ

ζέινπκε λα αιιάμνπκε ηελ θαιιηεξγνχκελε πνηθηιία.

Δκβνιηαζκόο επηθνηπιίνπ: ζρεηηθά λέα ηερληθή, φπνπ ζπλήζσο έλα θεληξάδη

εκβνιηάδεηαη ζε επηθνηχιην λεαξνχ ζπνξνθχηνπ.

Hot callusing: φηαλ ε παξαγσγή θάιινπ (θαιινγέθπξαο κεηαμχ ππνθεηκέλνπ –

εκβνιίνπ) επάγεηαη κε ηε βνήζεηα ζεξκφηεηαο, πνπ παξάγεηαη είηε απφ

ειεθηξηθέο αληηζηάζεηο είηε απφ ζσιήλεο φπνπ πεξλάεη δεζηφ λεξφ. Ζ ηερληθή

απηή βξίζθεη επξεία εθαξκνγή ζε εκβνιηαζκνχο θνπληνπθηάο θαη θαξπδηάο.

Μηθξνεγθεληξηζκνί: εγθεληξηζκνί κε κηθξφ θαη ιεπηφ ηεκάρην βιαζηνχ πνπ

εκβνιηάδνληαη ζε ζπνξφθπηα ζην θπηψξην. Βξίζθεη εθαξκνγή ζε θπηψξηα

εζπεξηδνεηδψλ.

In vitro εκβνιηαζκνί: νη εκβνιηαζκνί απηνί γίλνληαη ππφ αζεπηηθέο ζπλζήθεο in

vitro, κε ζθνπφ ηελ παξαγσγή θπηψλ απαιιαγκέλσλ απφ ηψζεηο (θπξίσο).

Έρεη βξεη εθαξκνγή ζε εζπεξηδνεηδή, θεξαζηά θαη κεινεηδή.

60

πκθσλία – αζπκθσλία: φξνη πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ επηηπρεκέλε ή

απνηπρεκέλε έλσζε ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ. Αζχκθσλνη ζπλδπαζκνί

αδπλαηνχλ λα ελσζνχλ θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ σο έλα εληαίν θπηφ. Ζ αδπλακία

απηή κπνξεί λα είλαη νξαηή απφ ηηο πξψηεο θηφιαο εβδνκάδεο κεηά ηνλ

εκβνιηαζκφ, ελψ κπνξεί θαη λα ζπκβεί ρξφληα αξγφηεξα, κε κηα μαθληθή

μήξαλζε ηνπ δέλδξνπ (θαζπζηεξεκέλε αζπκθσλία, π.ρ. θαξπδηά).

Γίλεηαη ινηπφλ αληηιεπηφ φηη νη ηχπνη εκβνιηαζκνχ είλαη πνιινί θαη νη ηερληθέο

αθφκα πεξηζζφηεξεο. Γηα πνηνπο ιφγνπο φκσο εθαξκφδνληαη νη εκβνιηαζκνί θαη

πνηνπο ζθνπνχο εμππεξεηνχλ? πλνπηηθά νη ιφγνη εθαξκνγήο εκβνιηαζκψλ είλαη νη

θαηψηεξνη:

Γηα λα πάξνπκε ηδηαίηεξεο κνξθέο – ζπλδπαζκνχο θπηψλ

Γηα λα πνιιαπιαζηάζνπκε θπηά ηα νπνία είλαη δχζθνιν ή αδχλαην λα

πνιιαπιαζηαζηνχλ κε άιιν ηξφπν

Γηα λα πνιιαπιαζηάζνπκε αγελψο θισληθφ πιηθφ

Γηα γξήγνξν πνιιαπιαζηαζκφ θπηψλ (κέζα ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα)

Γηα λα εθκεηαιιεπηνχκε ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ππνθεηκέλσλ (θπξίσο

θισληθψλ) φπσο ην χςνο, ε δσεξφηεηα, ε αληνρή ηνπο ζε αζζέλεηεο θαη

ερζξνχο θαη ζε εδαθνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο (pH, αιαηφηεηα, CaCO3,

πξνβιήκαηα επαλαθχηεπζεο).

Γηα κείσζε ηνπ ρξφλνπ εηζφδνπ ζε θαξπνθνξία (ζπληφκεπζε ηεο πεξηφδνπ

λεαληθφηεηαο)

Γηα έιεγρν ηψζεσλ

Γηα επηδηφξζσζε ηπρφλ αζχκθσλσλ ζπλδπαζκψλ ή ηξαπκαηηζκέλσλ δέλδξσλ

Γηα αιιαγή πνηθηιίαο.

Όκσο γηα λα επηηχρνπκε ζηνπο ζηφρνπο πνπ πξναλαθέξζεθαλ ζα πξέπεη λα ηεξεζνχλ

νξηζκέλνη θαλφλεο θαη λα γίλεη ν εκβνιηαζκφο κε ζπγθεθξηκέλε ηερληθή. Απηφ

πξνθαιεί νξηζκέλνπο πεξηνξηζκνχο ζηελ επθνιία πξαγκαηνπνίεζεο εκβνιηαζκψλ

απφ ηνλ νηνδήπνηε θαζψο:

Απαηηνχληαη ηδηαίηεξεο εγθαηαζηάζεηο (πρ. γηα επηηξαπέδηνπο εκβνιηαζκνχο, ή

εκβνιηαζκνχο επηθνηπιίσλ)

Απαηηείηαη εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ, κε πςειά πνζνζηά επηηπρίαο

εκβνιηαζκψλ

Απαηηνχληαη γλψζεηο ησλ δπλαηψλ ζπλδπαζκψλ ππνθεηκέλσλ – εκβνιίσλ,

πξνο απνθπγή πξνβιεκάησλ θπξίσο θαζπζηεξεκέλεο αζπκθσλίαο, πνπ ζα

θαλεξσζεί ζην ρσξάθη ηνπ παξαγσγνχ (ε λέθξσζε ησλ δέλδξσλ είλαη ην πην

θνηλφ ζχκπησκα)

Έηζη ινηπφλ γηα πςειά πνζνζηά επηηπρίαο ζηνπο εκβνιηαζκνχο ζα πξέπεη λα έρνπκε

ππφςε ηνπο βαζηθνχο θαλφλεο πνπ ηνπο δηέπνπλ, θαη πνπ πεξηγξάθνληαη θαησηέξσ:

Βνηαληθή ζπγγέλεηα: απηφ ζεκαίλεη φηη δελ κπνξνχλ φια ηα είδε λα

εκβνιηαζηνχλ ή πην απιά λα επηηεπρζεί ηζρπξή έλσζε κεηαμχ ηνπο. Ζ επηηπρία

ηνπ εκβνιηαζκνχ είλαη κεγάιε φηαλ εκβνιηάδνπκε θπηά ηεο ίδηαο πνηθηιίαο (ε

έλσζε ιεηηνπξγεί σο πεξηνξηζηηθφο παξάγνληαο επεξεάδνληαο ηελ είζνδν ζε

θαξπνθνξία ησλ δέλδξσλ), κεγάιε επίζεο φηαλ εκβνιηάδνληαη θπηά ηνπ ίδηνπ

είδνπο, κηθξφηεξε φηαλ εκβνιηάδνληαη θπηά ηνπ ίδηνπ γέλνπο, αθφκα

κηθξφηεξε φηαλ εκβνιηάδνληαη θπηά εληφο ηεο ίδηαο νηθνγέλεηαο αιιά άιισλ

εηδψλ (πρ, Rutaceae, εκβνιηαζκφο θπηνχ γέλνπο Citrus ζε ππνθείκελν γέλνπο

61

Poncirus) θαη νπζηαζηηθά κεδελίδεηαη φηαλ πξνζπαζνχκε λα εκβνιηάζνπκε

θπηά δηαθνξεηηθψλ νηθνγελεηψλ.

Δπαθή θακβίσλ: γηα λα δεκηνπξγεζεί ε θαιινγέθπξα (ν ζπλδεηηθφο ηζηφο

κεηαμχ ππνθεηκέλνπ θαη εκβνιίνπ) ζα πξέπεη ηα θάκβηα ησλ ζπκβαιινκέλσλ

κεξψλ λα έξζνπλ ζε επαθή.

Γξαζηεξηόηεηα θακβίσλ: δελ αξθεί φκσο κφλν ε επαθή ησλ θακβίσλ, αιιά

ζα πξέπεη ηα θάκβηα λα είλαη ελεξγά, ψζηε λα παξαρζεί ε θαιινγέθπξα απηή.

Ζ ηερληθή θαη ε δεμηνηερλία ηνπ εκβνιηαζηή: γηα νξηζκέλα θπηηθά είδε

είλαη πξνηηκφηεξνο έλαο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο εκβνιηαζκνχ απφ θάπνηα άιια

είδε, ελψ ζεκαληηθφηαην ξφιν παίδεη θαη ε δεμηνηερλία ηνπ εκβνιηαζηή (γηα

απηφ ην ιφγν πιεξψλνληαη θαη αθξηβά) αθνχ απηφο είλαη πνπ θαιείηαη λα

εθαξκφζεη φινπο απηνχο ηνπο θαλφλεο.

Δπνρή – πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο: ε επνρή επεξεάδεη ζεκαληηθά ηε

δξαζηεξηφηεηα ησλ θακβίσλ, αθνχ νπζηαζηηθά ην θάκβην είλαη ελεξγφ θαηά

ηε δηάξθεηα ηεο βιαζηηθήο πεξηφδνπ (απφ ηελ άλνημε κέρξη ην θζηλφπσξν, ε

αθξηβήο δηάξθεηα βεβαίσο δηαθέξεη αλάινγα κε ηελ πεξηνρή – λφηηα ή βφξεηα).

Απφ ηνπο πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ε

ζεξκνθξαζία, κε ηελ επηζπκεηή λα θπκαίλεηαη κεηαμχ 20-30 0C. εκαληηθνί

παξάγνληεο επίζεο είλαη ε πγξαζία, πνπ απνηξέπεη ηελ αθπδάησζε ησλ

ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ θαη ην νμπγφλν, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηα

κεξηζησκαηηθά θχηηαξα πξνο παξαγσγή παξεγρπκαηηθψλ θπηηάξσλ θάιινπ.

Οη ππφινηπνη θαλφλεο είλαη ιηγφηεξν ζεκαληηθνί αιιά δελ παχνπλ λα είλαη

άθξσο νπζηαζηηθνί αλ νη πξναλαθεξζέληεο θαλφλεο έρνπλ ηεξεζεί επαθξηβψο,

αθνχ νπνηνζδήπνηε ιάζνο ρεηξηζκφο κπνξεί λα είλαη ππεχζπλνο γηα ηε κείσζε

ηνπ πνζνζηνχ επηηπρίαο ησλ εκβνιηαζκψλ.

Φπηηθά κέξε απαιιαγκέλα ηώλ: αθνχ θαίλεηαη φηη ελψ παιαηφηεξα

ζεσξνχληαλ αδηαλφεην λα εκβνιηαζζνχλ δχν θπηηθά είδε απηφ επεηεχρζε

φηαλ δηαπηζηψζεθε φηη ε αδπλακία επηηπρνχο εκβνιηαζκνχ νθείινληαλ ζε

παξνπζία ηψζεσλ

Καηάιιεινο εμνπιηζκόο: ζεσξείηαη αδηαλφεην ε ρξεζηκνπνίεζε

αθαηάιιεινπ εμνπιηζκνχ γηα ηελ εθηέιεζε ησλ εκβνιηαζκψλ, αθνχ παίδεη

ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ νκαιή θνπή ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ (Δηθφλεο 1-2)

Φξνληίδεο κεηά ηνλ εκβνιηαζκό: επίζεο ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ κπνξεί

λα απνβεί αθφκα ζεκαληηθφηεξνο αλ δελ δνζεί ε δένπζα πξνζνρή ζηηο

κεηέπεηηα ηνπ εκβνιηαζκνχ θξνληίδεο, νη νπνίεο φληαο αθαηάιιειεο, κπνξεί

λα νδεγήζνπλ ζηελ απνηπρία ελφο θαηά ηα άιια πιήξσο επηηπρνχο

εκβνιηαζκνχ.

Οη θαλφλεο απηνί κπνξεί λα απμεζνχλ ζε αξηζκφ αλάινγα κε ην πφζν απζηεξφο ζέιεη

λα είλαη θάπνηνο. Πάληα φκσο ζα πξέπεη λα έρνπκε ππφςε καο φηη νη βαζηθφηεξνη

είλαη νη αξρηθψο αλαθεξζέληεο θαη νη νπνίνη αλ δελ πξνζερζνχλ δελ έρεη λφεκα ε

πεξαηηέξσ πξνζπάζεηα βειηίσζεο ησλ ζπλζεθψλ εκβνιηαζκνχ.

Δπηινγή εκβνιηνθόξσλ βιαζηώλ.

Ζ επηινγή ησλ εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ πξέπεη λα γίλεηαη κε γλψκνλα ηελ πηζηφηεηα

ηεο πνηθηιίαο θαη ηε θπηνυγεία απηήο. Πνιιέο θνξέο παξαηεξείηαη αγνξά κηαο

πνηθηιίαο πνπ ηειηθά πξνθχπηεη, θαηά ηελ πεξίνδν θαξπνθνξίαο, φηη θακία ζρέζε δελ

έρεη κε ηελ πνηθηιία ηελ νπνία ζεσξεηηθά αγνξάζακε. Καιφ είλαη ινηπφλ νη

θπησξηνχρνη λα δηαηεξνχλ κεηξηθή θπηεία ή λα εμαζθαιίδνπλ πηζηνπνηεκέλνπο

εκβνιηνθφξνπο βιαζηνχο, πηζηνχο ηεο πνηθηιίαο θαη πγηείο. Απηφ κπνξεί λα γίλεη είηε

62

κε ηε δηαηήξεζε κεηξηθήο θπηείαο (πςειφ θφζηνο) ή κε ην απζηεξφ θιάδεκα

νξηζκέλσλ δέλδξσλ, πνπ γλσξίδνπκε ηελ πνηθηιία, πξνο απνθπγή θαξπνθνξίαο θαη

επαγσγή κεηξίαο δσεξφηεηαο μπινθφξσλ βιαζηψλ. Πξέπεη λα γλσξίδνπκε φηη δέλδξα

ηα νπνία θέξνπλ αλζνθφξνπο νθζαικνχο πξέπεη λα ειέγρνληαη δηεμνδηθά, ψζηε λα

απνθεπρζεί ε ιήςε αλζνθφξσλ νθζαικψλ σο εκβφιηα, ε νπνία ζα είρε σο

απνηέιεζκα ηελ άλζηζε ηνπ νθζαικνχ θαη ηελ παξαγσγή θαξπνχ θαη φρη λέαο

βιάζηεζεο ηεο επηζπκεηήο πνηθηιίαο. Οη νθζαικνί πνπ πξνηηκνχληαη είλαη νη

μπινθφξνη θαη ζπάληα νη κηθηνί.

Οη εκβνιηνθφξνη βιαζηνί είλαη ζπλήζσο ψξηκνη βιαζηνί ηξέρνπζαο πεξηφδνπ (κεηά

ηνλ Ηνχλην) ή θιάδνη ελφο έηνπο, φηαλ ν εκβνιηαζκφο πξφθεηηαη λα γίλεη ηελ άλνημε.

Καηά ην θαινθαίξη επηιέγνληαη νθζαικνί απφ ην θεληξηθφ ηκήκα ηνπ βιαζηνχ (λα

είλαη πιήξσο ψξηκνη θαη λα κελ έρνπλ πέζεη ζε ιήζαξγν) φηαλ πξφθεηηαη γηα

εκβνιηαζκνχο θαηά ηνλ Ηνχλην κε αξρέο Απγνχζηνπ, ελψ ιακβάλεηαη ην βαζηθφ

ηκήκα ηνπ βιαζηνχ θαζψο πξνρσξάκε πξνο ηα ηέιε Απγνχζηνπ θαη ην επηέκβξην,

κε γλψκνλα ηνπο ψξηκνπο νθζαικνχο πνπ έρνπλ πέζεη ζε ιήζαξγν, πξνο απνθπγή

έθπηπμήο ηνπο ιίγν πξηλ ην ρεηκψλα θαη ηπρφλ θαηαζηξνθή ηεο λέαο βιάζηεζεο απφ

παγεηφ. Απηφ βέβαηα εμαξηάηαη ηφζν απφ ην είδνο (ζηε βεξηθνθηά ε θακβηαθή

δξαζηεξηφηεηα ζηακαηά λσξίο, ελψ ζην GF 677 ζπλερίδεηαη κέρξη θαη ην θζηλφπσξν)

αιιά θαη απφ ηελ πεξηνρή ηεο ρψξαο (Νφηηα ή Βφξεηα Διιάδα).

Όηαλ πξφθεηηαη γηα εκβνιηαζκνχο αξγά ηελ άλνημε, ηφηε ζα πξέπεη λα έρνπκε

θξνληίζεη ψζηε λα ιάβνπκε ηνπο θιάδνπο θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ ρεηκψλα, λα ηνπο

ζπληεξήζνπκε ππφ ρακειή ζεξκνθξαζία θαη πςειή πγξαζία κέρξη ηελ επνρή

εκβνιηαζκνχ (κέζα ζε ζαθνχια, ηπιηγκέλνπο κε βξεγκέλε πεηζέηα, θαη

ηνπνζεηεκέλνπο ζην ςπγείν). ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ιίγεο ψξεο πξηλ ηνλ

εκβνιηαζκφ, νη θιάδνη απηνί βπζίδνληαη ζε λεξφ πξνο ελπδάησζή ηνπο.

Δπνρή εκβνιηαζκώλ.

Ζ επνρή εκβνιηαζκνχ παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επηηπρία απηνχ. Πξέπεη λα έρνπκε

ππφςε καο φηη δελ δηελεξγνχληαη φια ηα είδε εκβνιηαζκψλ φιεο ηηο επνρέο.

πλνπηηθά ε επνρή εθηέιεζεο ησλ εκβνιηαζκψλ παξαηίζεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα:

Δπνρή Δκβνιηαζκόο

Άλνημε Δλνθζαικηζκνί – Δγθεληξηζκνί

Καινθαίξη Δλνθζαικηζκνί

Φζηλφπσξν Δλνθζαικηζκνί

Πξνεηνηκαζία θαη ζπληήξεζε εκβνιηνθόξσλ βιαζηώλ

Οη εκβνιηνθφξνη βιαζηνί ζα πξέπεη λα δηαθξίλνληαη απφ ηηο παξαθάησ ηδηφηεηεο:

Να είλαη πηζηνί ηεο πνηθηιίαο πνπ ζέινπκε λα πνιιαπιαζηάζνπκε θαη πγηείο,

θαη γηα απηφ ην ιφγν θαιφ ζα ήηαλ λα δηαηεξνχκε κεηξηθή θπηεία κε ηηο

πνηθηιίεο πνπ εκπνξεχεηαη ην θπηψξην

Να είλαη ψξηκνη θιάδνη ειηθίαο 1-2 εηψλ

Θα πξέπεη λα θέξνπλ μπινθφξνπο βιαζηνχο (θαιφ είλαη λα επηιέγνληαη

εχξσζηνη αιιά ψξηκνη θιάδνη θαη φρη ιαίκαξγνη)

Αλ θέξνπλ θχιια απηά απνθφπηνληαη (ζε πεξίπησζε πνπ νη εκβνιηνθφξνη

βιαζηνί ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ελνθζαικηζκνχο ηφηε παξακέλεη ηκήκα ηνπ

κίζρνπ ηνπ θχιινπ)

Αθαηξείηαη ην ¼ ηεο θνξπθήο θαη ηεο βάζεο ηνπ βιαζηνχ

Ζ ζπληήξεζε ησλ εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ θαιφ ζα ήηαλ λα γίλεηαη ππφ

ρακειή ζεξκνθξαζία (2-5 0C) θαη πςειή ζρεηηθή πγξαζία. Απηφ

63

επηηπγράλεηαη κε ηε ζπζθεπαζία ησλ εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ αλά νκάδεο, νη

νπνίνη ηπιίγνληαη είηε κε βξεγκέλν παλί, είηε κε βξεγκέλν πξηνλίδη ή άιιν

πιηθφ πνπ δηαηεξεί ηελ πγξαζία ηνπ, ηελ εηζαγσγή ηνπο ζε ζαθνχια

πνιπαηζπιελίνπ ε νπνία θιείλεηαη ψζηε λα δηαηεξεζεί ε πγξαζία ηνπ

πεξηηπιίγκαηνο θαη ηέινο ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ δέκαηνο ζην ςπγείν. Καιφ είλαη

λα ειέγρεηαη ε πγξαζία ηνπ πεξηηπιίγκαηνο ηαθηηθά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο

ζπληήξεζεο. Σφζν πάλσ ζηνπο βιαζηνχο φζν θαη ζηε ζαθνχια ηνπνζεηνχληαη

ηακπειάθηα ζήκαλζεο, κε πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηελ εκεξνκελία θνπήο

θαη ηελ πνηθηιία. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη

δηάιπκα κπθεηνθηφλνπ ζην νπνίν εκβαπηίδνληαη νη εκβνιηνθφξνη βιαζηνί

πξηλ ηε ζπληήξεζή ηνπο. ε πεξίπησζε πνπ ε ρξεζηκνπνίεζε ησλ

εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ γίλεη ζρεηηθά άκεζα, ηφηε απηνί κπνξεί λα

ζπληεξεζνχλ ππφ ρακειή ζεξκνθξαζία ηπιηγκέλνη κέζα ζε βξεγκέλν παλί.

Καηά ηελ έμνδν ησλ εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ απφ ηε ζπληήξεζε, κπνξεί λα

εκβαπηηζηνχλ ζε λεξφ ψζηε λα ελπδαησζνχλ μαλά, πξηλ ηε ρξεζηκνπνίεζή

ηνπο.

Δλνθζαικηζκνί Δίλαη νπζηαζηηθά έλαο ηχπνο πιάγηνπ εκβνιηαζκνχ. Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ,

ζηνπο ελνθζαικηζκνχο ρξεζηκνπνηείηαη σο εκβφιην έλα ηεκάρην ηζηνχ πνπ

πεξηιακβάλεη έλαλ νθζαικφ. Σν ηεκάρην απηφ ηζηνχ κπνξεί λα απνηειείηαη απφ κηθξφ

ηκήκα θινηνχ κε ή ρσξίο ηεκάρην μχινπ. Σνχην δε εμαξηάηαη απφ ηελ επθνιία

απνθφιιεζεο ηνπ θακβίνπ (αλ απνθνιιάηαη εχθνια ηφηε ν νθζαικφο κπνξεί λα

ρξεζηκνπνηεζεί ρσξίο ηκήκα μχινπ, ελψ αλ δελ απνθνιιάηαη ηφηε είκαζηε

αλαγθαζκέλνη λα παξαιάβνπκε ηνλ νθζαικφ κε ηκήκα μχινπ). Δπίζεο εμαξηάηαη απφ

ην είδνο ηνπ εκβνιηαζκνχ πνπ εθαξκφδεηαη, αθνχ ν ηχπνο ελνθζαικηζκνχ

«εκηκαγηφξθηνο» πεξηιακβάλεη πάληνηε ηκήκα μχινπ.

Ο ελνθζαικηζκφο είλαη ηχπνο εκβνιηαζκνχ πνιχ δηαδεδνκέλνο, κε επξεία εθαξκνγή

ζε εκπνξηθή θιίκαθα ζηα θπηψξηα. Δίλαη αξθεηά επέιηθηε κέζνδνο φζνλ αθνξά ηελ

επνρή εθηέιεζεο, θαη ζεσξείηαη κηα γξήγνξε κέζνδνο εκβνιηαζκνχ, κε θαιά

απνηειέζκαηα. Λφγσ επίζεο ηνπ φηη ρξεζηκνπνηείηαη κφλνλ έλαο νθζαικφο,

ζεσξείηαη ε κέζνδνο απηή αξθεηά νηθνλνκηθή φζνλ αθνξά ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ

εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ, αθνχ κε έλαλ εκβνιηνθφξν βιαζηφ κπνξνχλ λα γίλνπλ

αξθεηνί ελνθζαικηζκνί, ζε αληίζεζε κε ηνπο εγθεληξηζκνχο. Βέβαηα πξέπεη λα

έρνπκε ππφςε φηη κε ηνπο εγθεληξηζκνχο θεξδίδνπκε ζε ρξφλν κφξθσζεο ηνπ λένπ

δέλδξνπ.

Δπηπιένλ ν ελνθζαικηζκφο ζεσξείηαη σο ε θχξηα κέζνδνο εκβνιηαζκνχ ησλ

ππξελνθάξπσλ, αθνχ απηά ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ έθθξηζε ηξαπκαηηθνχ θφκενο,

κεηά απφ νπνηαδήπνηε ηνκή γίλεη ζην μπιψδεο κέξνο ηνπ βιαζηνχ. Απηφ έρεη σο

απνηέιεζκα λα θαζίζηαηαη αδχλαηνο ν εγθεληξηζκφο, πνπ πξνυπνζέηεη κεγάιεο ηνκέο

θπξίσο ζην ππνθείκελν, νη νπνίεο δχζθνια επνπιψλνληαη θαη απνηεινχλ πεγή

εηζφδνπ κηθξννξγαληζκψλ, ελψ ε έθθξηζε θφκενο εκπνδίδεη ηε ζπγθφιιεζε ησλ

ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ.

Οη θπξηφηεξνη ηχπνη ελνθζαικηζκψλ είλαη νη παξαθάησ:

Αζπηδησηφο κε φξζην ηαπ «Σ»

Αζπηδησηφο κε αλεζηξακκέλν ηαπ «Σ»

Πιαθίηεο θαη παξαιιαγέο απηνχ

Ζκηκαγηφξθηνο

64

Απφ ηνπο παξαπάλσ νη ηξεηο πξψηνη απνηεινχλ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ηχπνπο

ελνθζαικηζκψλ πνπ εθαξκφδνληαη θπξίσο ζηα θπηψξηα ηεο ρψξαο καο.

Πεξηγξαθή ελνθζαικηζκώλ. Αζπηδησηόο κε όξζην ηαπ «Σ» (Δηθφλα 3)

Απφ φιεο ηηο κεζφδνπο ελνθζαικηζκνχ, ε κέζνδνο απηή είλαη ε πην δηαδεδνκέλε ιφγσ

ηεο απιφηεηα ζηελ εθηέιεζή ηεο θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο. Ολνκάζηεθε

αζπηδησηφο ιφγσ ηεο νκνηφηεηαο πνπ έρεη ην ηεκάρην ηνπ εκβνιίνπ κε ηηο αζπίδεο ησλ

ζηαπξνθφξσλ.

Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ κπνξεί λα γίλεη ζρεδφλ νπνηαδήπνηε επνρή ηνπ

έηνπο (εθηφο απφ ην ρεηκψλα – αθνχ δελ είλαη ελεξγφ ην θάκβην). Μπνξεί λα

εθαξκνζηεί ζε φια ηα θαξπνθφξα δέλδξα, πιελ φζσλ έρνπλ παρχ θινηφ, φρη ιφγσ

κηθξήο απνηειεζκαηηθφηεηαο, φζν ιφγσ δπζθνιηψλ ζηελ εθηέιεζή ηνπ. ε φζα πάιη

δέλδξα έρνπκε εθξνή κεγάιεο κάδαο ρπκνχ ή έθθξηζε παρχξξεπζησλ ρπκψλ, ηφηε

ρξεζηκνπνηείηαη κηα παξαιιαγή απηνχ πνπ ζα πεξηγξαθεί θαησηέξσ.

Βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ εθηέιεζε ηνπ εκβνιηαζκνχ απηνχ, φπσο άιισζηε φισλ

ησλ εκβνιηαζκψλ, είλαη λα είλαη ελεξγφ ην θάκβην, ηφζν ηνπ ππνθεηκέλνπ φζν θαη

ηνπ εκβνιίνπ (ιηγφηεξν ζεκαληηθφ φκσο). Ζ ελεξγφηεηα ηνπ θακβίνπ επηηξέπεη ηελ

εχθνιε απφζπαζε ηνπ θινηνχ απφ ην μχιν, κε απνηέιεζκα ηελ επθνιία εθηέιεζεο

ηνπ εκβνιηαζκνχ. Απηφ είλαη ζεκαληηθφ γηα ην ππνθείκελν θαη ιηγφηεξν ζεκαληηθφ

γηα ην εκβφιην (φζνλ αθνξά ηελ επθνιία απνθφιιεζεο ηνπ θινηνχ), κηαο θαη ην

εκβφιην κπνξεί ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε λα απνκαθξπλζεί απφ ηνλ εκβνιηνθφξν

βιαζηφ κε ηεκάρην μχινπ. Πξέπεη φκσο λα είλαη ελεξγφ ην θάκβην ηνπ εκβνιίνπ, ψζηε

λα γίλεη ηαρχηαηα ε θαιινγέθπξα θαη λα επηηεπρζεί ζπγθφιιεζε.

Σα ζηάδηα πνπ αθνινπζνχκε ζηνλ αζπηδησηφ ελνθζαικηζκφ είλαη ηα εμήο:

Δπηινγή θαη θνπή ησλ εκβνιηνθόξσλ βιαζηώλ, πξνζεθηηθφο ρεηξηζκφο

ηνπο, ζπζθεπαζία απηψλ θαη κεηαθνξά ζην θπηψξην ππφ ζπλζήθεο ρακειήο

ζεξκνθξαζίαο θαη πςειήο ζρεηηθήο πγξαζίαο

Πξνεηνηκαζία ηνπ ππνθεηκέλνπ: αθαηξείηαη φιε ε πιάγηα βιάζηεζε απφ ην

χςνο ηνπ εδάθνπο θαη κέρξη χςνο πεξί ηα 30-40 εθαηνζηά, ψζηε λα

δηεπθνιπλζεί ε εθηέιεζε ησλ ηνκψλ. Καζαξίδεηαη επίζεο ε πεξηνρή απηή απφ

θχιια ή αγθάζηα θαη επηιέγεηαη έλα ζεκείν ιείν, ζε χςνο πεξί ηα 5-20

εθαηνζηά απφ ην έδαθνο. Σν ηκήκα ηεο θφκεο ηνπ ππνθεηκέλνπ πάλσ απφ ην

ζεκείν απηφ αθήλεηαη αθιάδεπην, ψζηε λα απνηειεί ηελ θηλεηήξην δχλακε

ησλ ρπκψλ απφ ηε ξίδα πξνο ην ππέξγεην κέξνο, θαη λα ζπκβάιεη ζηε

ζπγθφιιεζε.

Πξνεηνηκαζία εκβνιίνπ: επηιέγεηαη ν μπινθφξνο νθζαικφο πνπ ζα

ρξεζηκνπνηεζεί σο εκβφιην θαη ην θχιιν πνπ θχεηαη ζηνλ ίδην θφκβν

απνθφπηεηαη, αθήλνληαο φκσο αλέπαθν ην κίζρν απηνχ, αθνχ ζα ρξεζηκεχζεη

ζε δχν πνιχ ζπνπδαίεο δηεξγαζίεο πνπ ζα δνχκε παξαθάησ. ηε ζπλέρεηα

δηελεξγείηαη πεξί ηα 1-2 εθαηνζηά πάλσ απφ ηνλ νθζαικφ απηφλ κία θάζεηε

πξνο ηνλ άμνλα ηνπ βιαζηνχ ηνκή. Απφ ην θάζε άθξν ηεο ηνκήο απηήο

θέξνληαη θάζεηεο ζηελ πξψηε ηνκή λέεο ηνκέο (παξάιιειεο κε ηνλ άμνλα ηνπ

βιαζηνχ) νη νπνίεο θαζψο θηάλνπλ ζην επίπεδν ηνπ νθζαικνχ, αξρίδνπλ θαη

ζπγθιίλνπλ πξνο ζεκείν θάησ απφ ηνλ νθζαικφ, φπνπ θαη ελψλνληαη, ηδαληθά

ζε ζεκείν θάησ απφ ηνλ νθζαικφ, ψζηε λα ζρεκαηηζηεί ην ζρήκα ηεο αζπίδαο

θαη ν νθζαικφο λα βξίζθεηαη ζην θέληξν απηήο. ηε ζπλέρεηα, εθφζνλ ην

θάκβην είλαη ελεξγφ θαη ππάξρεη θπθινθνξία ρπκψλ ν νθζαικφο απνθνιιάηαη

65

κε απιή πίεζε ηνπ αζπηδίνπ κε ηα δχν δάρηπια δεμηά θαη αξηζηεξά ησλ

ζπγθιίλνπζσλ ηνκψλ. Αλ πάιη θάηη ηέηνην δελ είλαη εθηθηφ ηφηε

ρξεζηκνπνηείηαη ε γισζζίδα ηνπ εκβνιηαζηεξίνπ, ψζηε λα ζεθψζεη

πξνζεθηηθά ην θινηφ θαη ζηγά ζηγά λα απνθνιιήζεη ηνλ νθζαικφ. Μεηά ηελ

αθαίξεζε ηνπ εκβνιίνπ, πεξηζηξέθνπκε ην αζπίδην ψζηε λα δνχκε ηελ

εζσηεξηθή ηνπ πιεπξά, απηή πνπ ήηαλ πξνζθνιιεκέλε ζην μχιν. Θα πξέπεη ε

ζέζε πνπ βξίζθεηαη ν νθζαικφο απφ ηελ εμσηεξηθή πιεπξά λα είλαη πιήξεο ή

αιιηψο γεκάηε, ψζηε λα έρνπκε πάξεη ηελ θαηαβνιή ηνπ νθζαικνχ πάλσ ζην

εκβφιην θαη λα κελ έρεη κείλεη πάλσ ζηνλ εκβνιηνθφξν βιαζηφ (Δηθφλα 4). ε

πεξίπησζε πνπ ε ζέζε απηή είλαη θελή ην εκβφιην απνξξίπηεηαη. Πξνζνρή

ρξεηάδεηαη ψζηε λα κελ κπεξδέςνπκε ηε ζέζε απηή κε ηε ζέζε ηνπ κίζρνπ ηνπ

θχιινπ, πνπ ζα είλαη νχησο ή άιισο θελή. ηε ζπλέρεηα, αθνχ βεβαησζήθακε

φηη πήξακε ηελ θαηαβνιή ηνπ νθζαικνχ, θξαηάκε ην αζπίδην απφ ην κίζρν (1ε

ρξήζε ηνπ κίζρνπ) θαη είκαζηε έηνηκνη γηα ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ εκβνιίνπ ζην

ππνθείκελν.

Δθηέιεζε ηνκήο ζην ππνθείκελν – ηνπνζέηεζε εκβνιίνπ: ην ππνθείκελν

ζην ζεκείν πνπ επηιέρζεθε δηελεξγείηαη κηα θάζεηε ζηνλ άμνλα ηνπ

ππνθεηκέλνπ ηνκή κήθνπο πεξί ηα 2 εθαηνζηά, θαη απφ ην θέληξν απηήο ηεο

ηνκήο δηελεξγείηαη κία θάζεηε, παξάιιειε κε ηνλ άμνλα ηνπ βιαζηνχ, κήθνπο

πεξί ηα 3-5 εθαηνζηά, ψζηε λα ζρεκαηίδνπλ νη δχν απηέο ηνκέο ην θεθαιαίν

γξάκκα «Σ». Πξνζέρνπκε ψζηε ε ηνκή λα κελ θηάλεη βαζηά ζην μχιν θαη

ηξαπκαηίδεηαη ην μχιν ηνπ ππνθεηκέλνπ, αιιά λα είλαη ζρεηηθά επηθαλεηαθή

θαη λα απνθφπηεηαη κφλν ν θινηφο. Πξηλ θαη κεηά ηε δηελέξγεηα ηνπ

εκβνιηαζκνχ, θξνληίδνπκε ψζηε ην ππνθείκελν λα έρεη πνηηζηεί αξθεηά, ψζηε

λα εμαζθαιίζνπκε θαιή θίλεζε ησλ ρπκψλ θαη επθνιία απφζπαζεο ηνπ

θινηνχ απφ ηα μχιν. Πξνζεθηηθά ινηπφλ κε ηε γισζζίδα ηνπ εκβνιηαζηεξίνπ,

αλαζεθψλνπκε ην θινηφ ηνπ ππνθεηκέλνπ, δεμηά θαη αξηζηεξά ηεο

θαηαθφξπθεο ηνκήο μεθηλψληαο απφ ην πάλσ κέξνο ηνπ «Σ», ψζηε λα

δεκηνπξγεζεί κε απηφλ ηνλ ηξφπν κηα εηθφλα ηχπνπ «παληδνχξηα». ηε

ζπλέρεηα θξαηψληαο ην εκβφιην απφ ην κίζρν εηζάγνπκε απηφ απφ ην επάλσ

κέξνο ηνπ «Σ» θαη ην γιηζηξάκε κέζα ζηελ ηνκή ηνπ ππνθεηκέλνπ, κέρξη λα

θηάζεη ζην θάησ κέξνο ηεο ηνκήο. Πξνζέρνπκε ψζηε ν νθζαικφο λα κελ

θαιχπηεηαη απφ ην θινηφ ηνπ ππνθεηκέλνπ θαη επίζεο αλ εμέρεη ηεκάρην

θινηνχ ηνπ εκβνιίνπ πάλσ απφ ηελ αλψηαηε ηνκή ηνπ «Σ» ζην ππνθείκελν

απηφ θφβεηαη πξνζεθηηθά κε ην εκβνιηαζηήξη. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί δέζηκν

ηνπ εκβνιίνπ ην νπνίν μεθηλά απφ ην αλψηεξν ζεκείν θαη θαηεπζπλφκαζηε

πξνο ην θαηψηεξν. Σν δέζηκν γίλεηαη κε δηάθνξα πιηθά φπσο ξάθηα (θπηηθφ

πιηθφ ην νπνίν αξρηθά βξέρεηαη γηα λα κπνξνχκε λα ην κεηαρεηξηζηνχκε, θαη

θαζψο απηφ ζηεγλψλεη ζθίγγεη γχξσ απφ ηνλ νθζαικφ, θξαηψληαο ηνλ

ζηαζεξά πάλσ ζην ππνθείκελν), θνξδέιεο δαραξνπιαζηείνπ, ειαζηηθά ζρνηληά

εκβνιηαζκνχ θηι. Ζ επηινγή γίλεηαη κε βάζε ηε δηαζεζηκφηεηα θαη ην θφζηνο

ησλ πιηθψλ απηψλ, αιιά θαη κε ηελ επθνιία ζην δέζηκν πνπ πξνζθέξνπλ

φπσο επίζεο θαη ζην ιχζηκν απηψλ, ελψ δελ ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη

πιηθά πνπ δελ επηηξέπνπλ ηελ θπθινθνξία ηνπ αέξα. Γελ πξέπεη λα μερλάκε,

φηη νπνηαδήπνηε εξγαζία ζην θπηψξην θνζηνινγείηαη, νπφηε αλαγθαηφηεηα ή

κε κηαο εξγαζίαο επεξεάδεη ην θφζηνο παξαγσγήο. Καηά ην δέζηκν δίδεηαη

πξνζνρή λα κελ ζθεπαζηεί ν νθζαικφο νχηε θαη λα ηξαπκαηηζηεί.

Γηαπίζησζε επηηπρίαο εκβνιηαζκνύ: απηή γίλεηαη πεξίπνπ 2-3 εβδνκάδεο

κεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ εκβνιηαζκνχ, κε ηε βνήζεηα ηνπ κίζρνπ ηνπ θχιινπ

πνπ θξαηήζακε πάλσ ζην εκβφιην (2ε ρξήζε κίζρνπ). Αθνπκπψληαο ειαθξηά

66

ην κίζρν αλ απηφο πέζεη ελψ ην εκβφιην παξακέλεη πξάζηλν ηφηε ν

εκβνιηαζκφο έρεη επηηχρεη. Αλ ν κίζρνο δελ πέζεη, ελψ θαίλεηαη καπξηζκέλνο

θαη ζπξξηθλσκέλνο, ηφηε ν εκβνιηαζκφο δελ έρεη πεηχρεη (Δηθφλεο 5-6).

Αθαίξεζε πιηθώλ δεζίκαηνο: Ζ αθαίξεζε ησλ πιηθψλ δεζίκαηνο γίλεηαη κε

ηελ δηαπίζησζε ηεο επηηπρίαο ηνπ εκβνιηαζκνχ. πλήζσο αλ πξφθεηηαη γηα

ξάθηα ή άιιν εχθνιν ζηελ θνπή πιηθφ, θφβεηαη απφ ηελ πίζσ πιεπξά ηνπ

εκβνιηαζκνχ, κε κία θαηαθφξπθε θίλεζε ηνπ εκβνιηαζηεξηνχ πάλσ ζην

δεηηθφ πιηθφ. Τπάξρνπλ βέβαηα πιηθά ηα νπνία δελ ρξεηάδνληαη ιχζηκν,

θαζψο κε ηνλ θαηξφ ραιαξψλνπλ απφ κφλα ηνπο θαη πέθηνπλ. Απηφ

δηεπθνιχλεη ηηο εξγαζίεο ζην θπηψξην, αθνχ εμνηθνλνκνχληαη εξγαην-ψξεο.

Πξνζνρή ρξεηάδεηαη ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο πνξείαο αλάπηπμεο, ψζηε λα

απνθεπρζεί ραξάθσκα (ραξαγή) ηνπ αλαπηπζζφκελνπ θπηνχ ζην ζεκείν

εκβνιηαζκνχ, ζε πεξίπησζε πνπ αθεζεί ην δεηηθφ πιηθφ γηα κεγαιχηεξν

ρξφλν.

Δξγαζίεο κεηά ηελ επηηπρία ηνπ εκβνιηαζκνύ: κε ηελ έλαξμε ηεο έθπηπμεο

ηνπ νθζαικνχ απνθφπηεηαη ην ηκήκα ηνπ ππνθεηκέλνπ πάλσ απφ ην ζεκείν

εκβνιηαζκνχ θαη αθαηξείηαη ηπρφλ βιάζηεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ θάησ απφ ην

ζεκείν απηφ. Πάλσ απφ ην ζεκείν ηνπ εκβνιηαζκνχ θξαηάκε κφλν έλα κηθξφ

ηκήκα απφ ηνλ θνξκφ ηνπ ππνθεηκέλνπ, ην νπνίν ζα ιεηηνπξγήζεη σο νδεγφο

γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ εκβνιίνπ. Απμαλφκελνο ν λένο βιαζηφο θαη απνθηψληαο

θπιιηθή επηθάλεηα, είλαη πνιχ επηξξεπήο ζηελ απνθφιιεζε απφ ην

ππνθείκελν, θπξίσο ιφγσ αλέκσλ. Γηα ην ιφγν απηφ δέλεηαη θαζψο κεγαιψλεη

ζην ηκήκα ηνπ ππνθεηκέλνπ πνπ έρεη παξακείλεη πάλσ απφ ην ζεκείν

εκβνιηαζκνχ, ψζηε λα ζπγθξαηείηαη γεξά ζηε ζέζε ηνπ κέρξη λα μπινπνηεζεί,

νπφηε θαη ην ηκήκα απηφ ην ππνθεηκέλνπ αθαηξείηαη.

ε πεξίπησζε πνπ ν θινηφο ηνπ ππνθεηκέλνπ δελ απνθνιιάηαη ηφηε είηε

πξνζθεχγνπκε ζε άιιν ηχπν εκβνιηαζκνχ είηε πεξηκέλνπκε ηελ επφκελε πεξίνδν γηα

αζπηδησηφ ελνθζαικηζκφ. Μπνξνχκε φκσο θαη λα αθαηξέζνπκε ην εκβφιην κε

ηεκάρην μχινπ, μεθηλψληαο κηα ηνκή 1-2 εθαηνζηά πάλσ απφ ηνλ νθζαικφ, κε

θαηεχζπλζε πξνο ην θέληξν ηνπ βιαζηνχ θαη λα ηειεηψζνπκε ηελ ηνκή απηή θάησ

απφ ηνλ νθζαικφ πεξί ηα 2-3 εθαηνζηά, απνθφπηνληαο δειαδή ηεκάρην νθζαικνχ κε

μχιν. Απηή ε ηερληθή παξνπζηάδεη κεγαιχηεξεο δπζθνιίεο ζηελ εθηέιεζή ηεο, κε

απνηέιεζκα νη πεξηζζφηεξνη θπησξηνχρνη λα ηελ απνθεχγνπλ, θξνληίδνληαο λα

εθηεινχλ ηνλ αζπηδησηφ ελνθζαικηζκφ ηελ ηδαληθή επνρή εθηέιεζεο.

Δλνθζαικηζκόο κε αλεζηξακκέλν «Σ» (┴).

Ο ελνθζαικηζκφο απηφο πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ επνρή θαη κε ηηο πξνυπνζέζεηο

επηηπρίαο φπσο θαη ν πξνεγνχκελνο εκβνιηαζκφο. Ζ δηαθνξά ηνπο έγθεηηαη ζην

γεγνλφο φηη ην ζρήκα ηεο ηνκήο ζην ππνθείκελν δελ είλαη φξζην αιιά αλεζηξακκέλν

«Σ». Απηφ βνεζάεη ζην λα εθξένπλ νη πιενλάδνληεο ρπκνί ή ηα παρχξξεπζηα πγξά

πνπ ραξαθηεξίδνπλ νξηζκέλα δέλδξα, απφ ηελ κεγάιε ηνκή ζηε βάζε ηνπ «┴».

Δθαξκφδεηαη κε επηηπρία ζε είδε πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ κεγάιε εθξνή ρπκψλ,

φπσο ε θαζηαληά, ε ζπθηά θηι. Μπνξεί βέβαηα λα εθαξκνζηεί θαη ζε άιια είδε. Ζ

πξνεηνηκαζία ηνπ ππνθεηκέλνπ θαη ηνπ εκβνιίνπ είλαη ε ίδηα φπσο θαη πξνεγνπκέλσο

κε ηε δηαθνξά φηη ζην ππνθείκελν φπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο ζρεκαηίδεηαη

αλεζηξακκέλν «Σ» ελψ ζην εκβφιην ε πξψηε ηνκή γίλεηαη 1-2 εθαηνζηά θάησ απφ

ηνλ νθζαικφ θαη απφ ηα άθξα ηεο ηνκήο απηή μεθηλνχλ ηνκέο παξάιιειεο κε ηνλ

67

άμνλα ηνπ βιαζηνχ θαη πξνο ηα πάλσ, νη νπνίεο ζπγθιίλνπλ ζε ζεκείν πάλσ απφ ηνλ

νθζαικφ, ζρεκαηίδνληαο έηζη κία αλεζηξακκέλε αζπίδα κήθνπο πεξί ηα 3-5

εθαηνζηά. Σν εκβφιην πιένλ ηνπνζεηείηαη ζην ππνθείκελν απφ ηελ θάησ πιεπξά (ηελ

θάησ κεγάιε ηνκή ηνπ αλεζηξακκέλνπ «Σ») θαη γιηζηξάεη πξνο ηα πάλσ απηή ηε

θνξά. Σν δέζηκν θαη απηφ γίλεηαη μεθηλψληαο απφ ηελ θάησ πιεπξά θαη θηλνχκελνη

πξνο ηα πάλσ.

Πιαθίηεο ελνθζαικηζκόο (Δηθφλα 7).

Ο ηχπνο απηφο ελνθζαικηζκνχ δηαθέξεη απφ ηνπο πξνεγνχκελνπο φζνλ αθνξά ην

ζρήκα ηνπ εκβνιίνπ. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ην εκβφιην έρεη ζρήκα νξζνγψλην

παξαιιειφγξακκν ή ηεηξάγσλν. Ζ επνρή εθηέιεζεο ηνπ εκβνιηαζκνχ θαη νη

πξνυπνζέζεηο είλαη νη ίδηεο κε απηέο ηνπ αζπηδησηνχ ελνθζαικηζκνχ. Δθαξκφδεηαη

θπξίσο ζε δέλδξα πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ παρχ θινηφ, φπνπ ν αζπηδησηφο είλαη

δχζθνιν λα εθηειεζηεί. Σέηνηα δέλδξα είλαη ε ειηά θαη ε θαξπδηά, αλ θαη ηειεπηαία

θαη ζηα δχν απηά είδε είηε δελ εθαξκφδεηαη ν εκβνιηαζκφο γηαηί πνιιαπιαζηάδνληαη

αγελψο κε κνζρεχκαηα ρσξίο ηε ρξήζε ππνθεηκέλνπ (απηφξηδα δέλδξα, βι. ειηά) είηε

έρνπλ βξεζεί λένη ηχπνη εκβνιηαζκνχ κε πςειφηεξα πνζνζηά επηηπρίαο (επηηξαπέδηνο

αγγιηθφο κε γισζζίδα ή εκβνιηαζκφο επηθνηπιίνπ, βι. θαξπδηά).

Ζ ηερληθή απηή εκβνιηαζκνχ ζπλνπηηθά είλαη ε θαησηέξσ:

Πξνεηνηκαζία ππνθεηκέλνπ: φπσο αθξηβψο πεξηγξάθεθε ζηνλ αζπηδησηφ

Πξνεηνηκαζία εκβνιίνπ: αθνχ απνθνπνχλ ηα θχιια απφ ηνλ εκβνιηνθφξν

βιαζηφ θξαηψληαο κφλν ηνπο κίζρνπο απηψλ, γίλνληαη δχν ηνκέο δεμηά θαη

αξηζηεξά ηνπ νθζαικνχ, παξάιιειεο κε ηνλ άμνλα ηνπ βιαζηνχ ζε απφζηαζε

πεξί ηα 2-4 εθαηνζηά. ηε ζπλέρεηα δηελεξγνχληαη δχν θάζεηεο ηνκέο ζηνλ

άμνλα ηνπ βιαζηνχ πάλσ θαη θάησ απφ ηνλ νθζαικφ ζε απφζηαζε πεξί ηα 2-4

εθαηνζηά, νη νπνίεο ηέκλνληαη κε ηηο πξνεγνχκελεο, ζρεκαηίδνληαο έηζη έλα

νξζνγψλην παξαιιειφγξακκφ ή ηεηξάγσλν. Με ηε γισζζίδα ηνπ

εκβνιηαζηεξηνχ αλαζεθψλνπκε ην θινηφ ηνπ εκβνιίνπ θαη απνθνιιάκε ην

εκβφιην.

Πξνεηνηκαζία ππνθεηκέλνπ- ηνπνζέηεζε εκβνιίνπ: ζην ππνθείκελν

δηελεξγνχληαη φκνηα ηνκέο φπσο απηέο ηνπ εκβνιίνπ, κφλν πνπ δηελεξγνχληαη

ζε κηα ιεία πεξηνρή θαη απνθνιιάηαη ηεκάρην θινηνχ ίδηνπ πεξίπνπ εκβαδνχ

(δηαζηάζεσλ) κε απηφ ηνπ εκβνιίνπ. ηε ζπλέρεηα ην εκβφιην πξνζαξκφδεη

ζην θελφ πνπ άθεζε ε απνκάθξπλζε ηνπ ηεκαρίνπ ηνπ ππνθεηκέλνπ θαη

δέλεηαη ζθηρηά ζην ππνθείκελν. Ζ επηηπρία ή κε ηνπ εκβνιηαζκνχ

δηαπηζηψλεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν φπσο θαη ζηνλ αζπηδησηφ.

Πξέπεη λα έρνπκε ππφςε καο φηη νη ηνκέο απηέο γίλνληαη κε εχθνιν ηξφπν κε

ηε βνήζεηα εηδηθψλ εκβνιηαζηεξίσλ κε δηπιή ιεπίδα, ηα νπνία έρνπλ ηελ

ηδηφηεηα λα θφβνπλ ζηαζεξνχ εκβαδνχ πεξηνρή, κε απνηέιεζκα ην εκβφιην λα

ηαηξηάδεη απφιπηα κε ην θελφ ηνπ ππνθεηκέλνπ. Απηφ βέβαηα δελ απνθιείεη ηε

δπλαηφηεηα ρξεζηκνπνηήζεσο ελφο απινχ εκβνιηαζηεξίνπ. ε πεξίπησζε

κεγάιεο δηαθνξάο ζηηο επηθάλεηεο εκβνιίνπ-ππνθεηκέλνπ, αλ ην κελ εκβφιην

είλαη κεγαιχηεξν ηφηε θφβνληαη νη άθξεο ψζηε λα ζπκπέζεη ην εκβφιην ζηελ

πεξηνρή ηνπ ππνθεηκέλνπ, ελψ αλ είλαη κηθξφηεξν, ηφηε θαιφ ζα ήηαλ λα

επαιεηθζνχλ λα θελά ηνπ ππνθεηκέλνπ κε θφιια εκβνιηαζκνχ, πξνο απνθπγή

68

αθπδάησζεο, κε πξνζνρή ψζηε λα κελ εηζρσξήζεη ε θφιια ζηελ επηθάλεηα

ζπγθφιιεζεο εκβνιίνπ-ππνθεηκέλνπ.

Τπάξρνπλ δηάθνξεο παξαιιαγέο φζνλ αθνξά ηελ ηνκή ηνπ ππνθεηκέλνπ, κε

ραξαθηεξηζηηθή απηή πνπ ζρεκαηίδεηαη θεθαιαίν γηψηα «Η» θαη ν θινηφο αλνίγεη ζαλ

παληδνχξη, ψζηε λα δερηεί ην εκβφιην. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε δε ρξεηάδεηαη λα

αλεζπρνχκε γηα ην αλ ηαηξηάδνπλ απφιπηα ην εκβφιην κε ην θελφ ζην ππνθείκελν.

Παξαιιαγή επίζεο ηνπ πιαθίηε ζεσξείηαη θαη ν απινεηδήο ελνθζαικηζκφο (Δηθφλα

8), φπνπ ηφζν ζην εκβφιην φζν θαη ζην ππνθείκελν, απνθφπηεηαη πεξηκεηξηθά

νιφθιεξε ε πεξηνρή ηνπ θινηνχ, ζρεκαηίδνληαο έηζη έλαλ θχιηλδξν. ε πεξίπησζε

πνπ ηα δχν ζπκβαιιφκελα κέξε έρνπλ ηελ ίδηα δηάκεηξν ηφηε ε εθαξκνγή είλαη

ηέιεηα. Δλψ ζε αληίζεηε πεξίπησζε πξνζέρνπκε ψζηε λα επηιέγνπκε εκβφιηα κε

ηνπιάρηζηνλ κεγαιχηεξε δηάκεηξν απηήο ηνπ ππνθεηκέλνπ, ηα νπνία ζηε ζπλέρεηα

θφβνληαη θαη πξνζαξκφδνληαη ζηελ πεξηνρή ηνπ ππνθεηκέλνπ. ηελ αληίζεηε

πεξίπησζε, φζε επηθάλεηα ηνπ ππνθεηκέλνπ παξακέλεη αθάιππηε, θαιχπηεηαη κε

θφιια εκβνιηαζκνχ, φπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο.

Ζκηκαγηόξθηνο ελνθζαικηζκόο (Δηθφλα 9).

Βξίζθεη θπξίσο εθαξκνγή ζε εκβνιηαζκνχ ακπέινπ θαη άιισλ εηδψλ θαη ιηγφηεξν

θαξπνθφξσλ δέλδξσλ. Μπνξεί λα εθαξκνζηεί φηαλ δελ απνθνιιάηαη εχθνια ν

θινηφο είηε απφ ην εκβφιην είηε απφ ην ππνθείκελν. Μπνξεί λα εθαξκνζηεί κε κεγάιε

επηηπρία κε εηδηθά εκβνιηαζηήξηα, ηα νπνία απνθφπηνπλ αθξηβψο ην ίδην ηεκάρην απφ

ην ππνθείκελν θαη απφ ην εκβφιην, κε απνηέιεζκα ηελ πιήξε ζχκπησζε ησλ δχν

ηκεκάησλ. Ζ πεξηγξαθή ηνπ θαίλεηαη ζηα ζρήκαηα πνπ αθνινπζνχλ.

Πξαθηηθό κέξνο.

Παξαιαβή εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ.

Πξνεηνηκαζία ππνθεηκέλνπ.

Δθηέιεζε ηνκψλ ζην ππνθείκελν θαη ζηνλ εκβνιηνθφξν βιαζηφ γηα

πξαγκαηνπνίεζε αζπηδησηνχ κε φξζην «Σ», αζπηδησηνχ κε αλεζηξακκέλν

«Σ» θαη πιαθίηε.

Σνπνζέηεζε εκβνιίσλ θαη δέζηκν απηψλ.

Δμνηθείσζε ησλ θνηηεηψλ κε εκβνιηαζηήξη εθηέιεζεο παξαιιαγψλ ηνπ

εκηκαγηφξθηνπ.

69

Δηθόλα 1. Δκβνιηαζηήξηα πνπ

ρξεζηκνπνηνχληαη ζηνλ πιαθίηε.

Δηθόλα 2. Κνηλά εκβνιηαζηήξηα γεληθήο

ρξήζεσο.

Δηθόλα 3. ρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε αζπηδησηνχ ελνθζαικηζκνχ κε φξζην «Σ»

70

Δηθόλα 4. «Γεκάην» κάηη (αξηζηεξά) θαη

«άδεην» δεμηά.

Δηθόλα 5. Δπηηπρεκέλνο ελνθζαικηζκφο

(έθπηπμε νθζαικνχ).

Δηθόλα 6. Απνηπρεκέλνο ελνθζαικηζκφο (λέθξσζε αζπηδίνπ).

71

Δηθόλα 7. ηάδην ζηάδην ε πνξεία εθηέιεζεο πιαθίηε ελνθζαικηζκνχ.

72

Δηθόλα 8. Απινεηδήο ελνθζαικηζκφο.

Δηθόλα 9. Ζκηκαγηφξθεηνο ελνθζαικηζκφο.

73

Άσκηση 6η

Εμβολιαζμοί – Εγκενηπιζμοί

Οη εγθεληξηζκνί απνηεινχλ ηε ζπλεζέζηεξε κέζνδν εκβνιηαζκνχ φηαλ ζέινπκε λα

αιιάμνπκε πνηθηιία ζε έλαλ νπσξψλα, ελψ βξίζθνπλ θαη εθαξκνγή ζε θπηψξηα, ππφ

κνξθή κηθξν-εγθεληξηζκψλ θαη εγθεληξηζκψλ επηθνηπιίνπ ή επηηξαπέδησλ

εκβνιηαζκψλ.

Γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο ηχπνπο εγθεληξηζκψλ δελ είλαη απαξαίηεην λα απνθνιιάηαη

ν θινηφο απφ ην μχιν, εθηφο απφ ιίγεο πεξηπηψζεηο.

Οη εγθεληξηζκνί πνπ εθαξκφδνληαη θπξίσο ζηε ρψξα καο είλαη νη θαησηέξσ:

Ο αγγιηθφο κε γισζζίδα: εθαξκφδεηαη ζε θιαδηά δηακέηξνπ απφ 0,5-2 εθαηνζηψλ

θαη βξίζθεη θπξίσο εθαξκνγή σο επηηξαπέδηνο εκβνιηαζκφο. Σν ζεκείν

εκβνιηαζκνχ κεηά ην δέζηκν θαιφ είλαη λα θαιχπηεηαη κε θφιια

εκβνιηαζκνχ.

Ο ζρηζηφο: εθαξκφδεηαη ζε θιαδηά δηακέηξνπ απφ 2 εθαηνζηψλ θαη κεγαιχηεξα.

πλήζσο ε κέγηζηε δηάκεηξνο ησλ θιαδηψλ δελ μεπεξλάεη ηα 10 εθαηνζηά, γηα

ιφγνπο πξνθχιαμεο απφ πξνζβνιέο κηθξννξγαληζκψλ.

Ο ππφθινηνο ή ππφθινηνο ζηεθαλίηεο: είλαη ηχπνο εγθεληξηζκνχ πνπ απαηηεί ηελ

απνθφιιεζε ηνπ θινηνχ. Δίλαη απφ ηνπο πην εχθνινπο εκβνιηαζκνχο, κε

κεγάια πνζνζηά επηηπρίαο θαη κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε φια ηα δέλδξα θαη ζε

δηάκεηξν θιαδηνχ απφ 3-5 εθαηνζηά θαη πάλσ. ε κεγάιεο κάιηζηα δηακέηξνπ

θιαδηά ή θνξκνχο, κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ παξαπάλσ απφ δχν εκβφιηα.

ηε ρψξα καο ρξεζηκνπνηνχληαη απηνί νη εγθεληξηζκνί πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιν

ηχπν εγθεληξηζκνχ θαη απηνί ζα πεξηγξαθνχλ παξαθάησ. Λφγσ ηεο αλαγθαηφηεηαο

χπαξμεο θαηάιιεισλ εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ ζα πξέπεη λα είκαζηε ζε ζέζε λα

έρνπκε δηαζέζηκνπο ηέηνηνπο βιαζηνχο ηελ πεξίνδν ηνπ εκβνιηαζκνχ. Όπσο

αλαθέξζεθε ζηελ πξνεγνχκελε άζθεζε νη εγθεληξηζκνί γίλνληαη θπξίσο ηέινο

ρεηκψλα κε κέζα άλνημεο. Απηφ πξνυπνζέηεη φηη ππάξρεη δηαζεζηκφηεηα

εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ ηελ πεξίνδν εθείλε. Λφγσ ηνπ φηη ε πεξίνδνο εγθεληξηζκψλ

εληνπίδεηαη ζε κηα πεξίνδν πνπ έρνπκε έθπηπμε νθζαικψλ, ζα πξέπεη λα έρνπκε

θξνληίζεη ψζηε λα έρνπλ ζπιιερζεί θαη ζπληεξεζεί ζσζηά εκβνιηνθφξνη βιαζηνί πνπ

ζα απνηειέζνπλ ηελ πεγή ησλ θεληξαδηψλ καο.

ρηζηόο εγθεληξηζκόο (Δηθφλα 1). Γηα ην ζρηζηφ εκβνιηαζκφ δελ είλαη απαξαίηεην λα απνθνιιάηαη ν θινηφο απφ ην

ππνθείκελν θαη γηα απηφλ ηνλ ιφγν κπνξεί λα γίλεη απφ ηα ηέιε ηνπ ρεηκψλα κέρξη θαη

ηελ άλνημε. πλήζσο εθαξκφδεηαη θαηά ην Μάξηην (αλάινγα κε ηελ πεξηνρή ηεο

ρψξαο θαη ην είδνο πνπ πνιιαπιαζηάδνπκε) αιιά κπνξεί λα εθηειεζηεί θαη ιίγν πην

λσξίο θαη ιίγν πην αξγά. ε θάζε πεξίπησζε φκσο νη εκβνιηνθφξνη βιαζηνί

ζπιιέγνληαη πξηλ εθπηπρζνχλ νη νθζαικνί, ελψ θαιφ είλαη λα κελ έρεη πξνρσξήζεη

πνιχ ε έθπηπμε ησλ νθζαικψλ ζην ππνθείκελν.

Πποεηοιμαζία ςποκειμένος(Δηθφλεο 2-3)

απνκαθξχλνπκε θάζε πιάγηα βιάζηεζε ε νπνία κπνξεί λα απνηειέζεη

εκπφδην ζηελ πξφζβαζή καο ζηελ πεξηνρή εκβνιηαζκνχ.

74

ην χςνο πνπ ζέινπκε λα εκβνιηάζνπκε θφβεηαη ην ππνθείκελν θάζεηα ζηνλ

άμνλα ηνπ θιαδηνχ, βξαρίνλα ή θνξκνχ (ζπαληφηεξα).

Με ηε βνήζεηα ζρίζηε θαη ζθπξηνχ εθηεινχκε θαηαθφξπθε ηνκή θαηά ηε

κεγαιχηεξε δηάκεηξν ηνπ θιάδνπ ζε βάζνο πεξί ηα 10 εθαηνζηά (αλάινγα κε

ην πάρνο ηνπ θιάδνπ) πξνζέρνληαο λα δηαηξεί φζν είλαη δπλαηφλ ηνλ θιάδν ζε

δχν ίζα κέξε.

Με ηε γισζζίδα πνπ θέξεη ν ζρίζηεο (ηχπνπ ινθίνπ) θξαηάκε αλνηρηή ηελ

ηνκή ηνπ ππνθεηκέλνπ πξνθεηκέλνπ λα ηνπνζεηήζνπκε ην εκβφιην (θεληξάδη).

Πποεηοιμαζία εμβολίος (Δηθφλα 2)

Ο εκβνιηνθφξνο βιαζηφο θφβεηαη ζε ηφζα ηεκάρηα αλάινγα κε ην κήθνο ηνπ

θεληξαδηνχ πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε. Σα θεληξάδηα ζπλήζσο θέξνπλ απφ 2-

4 θφκβνπο ελψ ζπαληφηεξα κπνξεί λα θέξνπλ παξαπάλσ.

Ο εκβνιηνθφξνο βιαζηφο – θεληξάδη θξαηηέηαη πξνζεθηηθά κε ην έλα ρέξη θαη

ιίγν θάησ απφ έλαλ νθζαικφ θαη πιάγηα απφ απηφλ δηελεξγείηαη κία ηνκή

θαηά κήθνο ηνπ κεζνγνλαηίνπ κε κηθξή θιίζε πξνο ην θέληξν ηεο δηαηνκήο

ηνπ βιαζηνχ κήθνπο πεξί ηα 3-5 εθαηνζηά. Σν θεληξάδη ζηξέθεηαη θαηά 180

κνίξεο θαη δηελεξγείηαη κηα αληίζηνηρε ηνκή απέλαληη νπζηαζηηθά απφ ηελ

πξψηε. Οη ηνκέο απηέο ζπγθιίλνπλ ε κία πξνο ηελ άιιε κε απνηέιεζκα λα

δεκηνπξγείηαη κηα ακθίπιεπξε ζθήλα. Αλ ρξεηαζηεί ε ζθήλα ιεηαίλεηαη κε

επάιιεια απαιά θνςίκαηα κε ην εκβνιηαζηήξη, πξνζέρνληαο φκσο λα

απνθχγνπκε αληζφπεδα θνςίκαηα, πνπ ζα εκπνδίζνπλ ηελ θαιή ζπγθφιιεζε.

Οη ηνκέο ζα πξέπεη λα είλαη φζν πην ιείεο γίλεηαη ινηπφλ.

Τοποθέηηζη ηος εμβολίος και σειπιζμόρ ηος εμβολιαζμένος θςηού (Δηθφλα 2).

Κξαηψληαο κε ηε γισζζίδα ηνπ ζρίζηε αλνηθηή ηελ ηνκή ηνπ ππνθεηκέλνπ

γιηζηξάκε ηε ζθήλα ηνπ εκβνιίνπ εληφο ηεο ηνκήο. Πξνζέρνπκε ψζηε νη

πεξηνρέο ηνπ θακβίνπ ηνπ ππνθεηκέλνπ θαη ηνπ εκβνιίνπ λα ζπκπέζνπλ. ε

πεξίπησζε πνπ ηα δχν ζπκβαιιφκελα κέξε έρνπλ δηαθνξεηηθή δηάκεηξν, ηφηε

κπνξνχκε λα ηνπνζεηήζνπκε δχν θεληξάδηα, ζηηο άθξεο ηεο ηνκήο ηνπ

ππνθεηκέλνπ. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ε επαθή ησλ θακβίσλ κπνξεί λα

δπζθνιεπηεί, θαη γηα απηφ ην ιφγν δίλνπκε κηα θιίζε ζην εκβφιην, ψζηε θαηά

κήθνο ηεο ηνκήο ηνπ (ηεο ζθήλαο) λα εμαζθαιίζνπκε φηη ζε θάπνην ζεκείν ζα

ππάξμεη επαθή θακβίσλ, ψζηε λα μεθηλήζεη ε δεκηνπξγία θαιινγέθπξαο, πνπ

ζα θαιχςεη απμαλφκελε ηα ππφινηπα θελά.

ηε ζπλέρεηα δέλνπκε θαιά ην ππνθείκελν θαη θαιχπηνπκε κε θφιια

εκβνιηαζκνχ ηελ ηνκή ηνπ ππνθεηκέλνπ, πξνζέρνληαο λα κελ εηζρσξήζεη

αλάκεζα ζηηο θνκκέλεο επηθάλεηεο. Απαγνξεχεηαη απζηεξά ε επάιεηςε ηεο

επηθάλεηαο ηνκήο κε ιάζπε (Δηθφλα 6), αθνχ κπνξεί λα κεηαθέξνπκε

εδαθνγελή θπηνπαζνγφλα απ΄επζείαο ζην αγγεηαθφ ζχζηεκα ηνπ θπηνχ. Οη

πεξηζζφηεξνη παξαγσγνί εθαξκφδνπλ απηή ηελ ηερληθή ρσξίο πξνβιήκαηα,

εκείο φκσο ζα πξέπεη λα ζπληζηνχκε θφιια εκβνιηαζκνχ ή αινηθή επνχισζεο

πιεγψλ.

Πξνο απνθπγή μήξαλζεο ηνπ εκβνιίνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπγθφιιεζεο

ηνπνζεηνχληαη πνιιέο θνξέο θεξσκέλεο ραξηνζαθνχιεο επί ησλ εκβνιίσλ,

θαιχπηνληάο ηα νιφθιεξα, ελψ παξάιιεια εκπνδίδνπλ ηελ αχμεζε ηεο

ζεξκνθξαζίαο ζε πςειά επίπεδα ζηελ πεξηνρή ηεο ζπγθφιιεζεο θαη

πξνζηαηεχνπλ ηελ ηνκή απφ είζνδν λεξνχ (Δηθφλα 9).

Πξνζέρνπκε κεηά ηνλ εκβνιηαζκφ λα θαιχπηεηαη επαξθψο ε ηνκή κε ηελ θφιια

εκβνιηαζκνχ θαη απηή λα αλαλεψλεηαη ζπρλά θαη λα πξνζηίζεηαη φπνπ

75

ρξεηάδεηαη, ιφγσ πηζαλψλ ζθαζηκάησλ θαη ξσγκψλ ζηε ζπλέρεηα ηεο ζηξψζεο

ηεο.

Κάζε ιαίκαξγε βιάζηεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ θάησ απφ ην ζεκείν εκβνιηαζκνχ

πξέπεη λα απνθφπηεηαη, κέρξη λα δηαπηζησζεί ε επηηπρία ή κε ηνπ

εκβνιηαζκνχ. Αξθεηέο θνξέο αθήλνπκε κηθξή βιάζηεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ,

ψζηε λα ηξνθνδνηεί ηε δψλε εκβνιηαζκνχ κε απαξαίηεηεο νξγαληθέο ελψζεηο

ψζηε λα βνεζεζεί ε ζπγθφιιεζε. Απηή ε βιάζηεζε αθαηξείηαη φηαλ

δηαπηζησζεί ε έθπηπμε ησλ νθζαικψλ θαη ε αλάπηπμε βιαζηψλ ηνπ εκβνιίνπ.

Άιιεο θνξέο ε βιάζηεζε απηή ηνπ ππνθεηκέλνπ δηαηεξείηαη ιφγσ θφβνπ

απνηπρίαο ηνπ εκβνιηαζκνχ, ψζηε λα ππάξρεη ε δπλαηφηεηα γξήγνξεο

αλάπηπμεο ηνπ ππνθεηκέλνπ θαη εκβνιηαζκφο απηνχ ην θαινθαίξη κε

ελνθζαικηζκφ.

ε θπηψξηα εζπεξηδνεηδψλ έρεη ρξεζηκνπνηεζεί κε επηηπρία ν εκβνιηαζκφο

ζπνξνθχησλ ππνθεηκέλσλ κε ηελ επηζπκεηή πνηθηιία, ρξεζηκνπνηψληαο ηελ ηερληθή

ηνπ ζρηζηνχ (κηθξνεγθεληξηζκνί) (Δηθφλα 7α). ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ε δηάκεηξνο

ηφζν ηνπ εκβνιίνπ φζν θαη ηνπ ππνθεηκέλνπ είλαη πνιχ κηθξή, ηεο ηάμεο ησλ 0,5-1

εθαηνζηφ. Καιφ ζα είλαη ηα δχν ζπκβαιιφκελα κέξε λα έρνπλ ηελ ίδηα δηάκεηξν γηα

λα δηεπθνιπλζεί ν εκβνιηαζκφο, ν νπνίνο εθηειείηαη φπσο αθξηβψο πεξηγξάθεθε

αλσηέξσ. Μεηά ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ε δψλε εκβνιηαζκνχ ζηεξεψλεηαη

φρη πιένλ κε δεηηθά πιηθά αιιά κε απηνθφιιεηε ραξηνηαηλία, ε νπνία είλαη πνιχ

εχθνιν λα απνκαθξπλζεί κεηά ηελ επηηπρία ηνπ εκβνιηαζκνχ.

ε θπηψξηα θαξπδηάο ρξεζηκνπνηείηαη παξφκνηα ηερληθή, εθηειψληαο ηνλ ζρηζηφ

εγθεληξηζκφ, απηή ηε θνξά φκσο ζε επηθνηύιηα ζπνξνθύησλ (Δηθφλεο 17-18), ηα

νπνία κφιηο θηάλνπλ ζε χςνο ηα 10-20 εθαηνζηά. Σν επηθνηχιην θφβεηαη θάζεηα ιίγν

πάλσ απφ ηηο θνηπιεδφλεο (νη νπνίεο κπνξεί λα απνκαθξπλζνχλ ή φρη) θαη

δηελεξγείηαη κηα εγθάξζηα ηνκή, φπσο αθξηβψο θαη ν ζρηζηφο ζε κεγάια θιαδηά. ηε

ζπλέρεηα ιακβάλνληαη εκβφιηα απφ βιαζηνχο 1 έηνπο θαη κήθνπο πεξίπνπ 5-8

εθαηνζηψλ, ζηα νπνία ζρεκαηίδεηαη ακθίπιεπξε ζθήλα κεξηθψλ εθαηνζηψλ (1-2

εθαηνζηψλ) ε νπνία ηνπνζεηείηαη ζηε ζρηζκή ηνπ επηθνηπιίνπ. ηε ζπλέρεηα ε δψλε

εκβνιηαζκνχ δέλεηαη κε πξνζνρή (ιφγσ ηνπ εχρπκνπ επηθνηπιίνπ), φπνπ κπνξεί λα

ρξεζηκνπνηεζεί πιαζηηθνπνηεκέλν ζχξκα, θαη ηνπνζεηνχληαη ηα εκβνιηαζκέλα

ζπνξφθπηα ζε ζάιακν ειεγρνκέλσλ ζπλζεθψλ ππφ πςειή ζρεηηθή πγξαζία

(θαιχπηνληαη κε πιαζηηθφ δηαθαλέο θχιιν) θαη ζεξκνθξαζία πνπ θπκαίλεηαη πεξί

ηνπο 20 0C. Ζ επηηπρία απηήο ηεο κεζφδνπ είλαη κεγάιε θαη ε εθηέιεζε πνιχ εχθνιε.

Τπόθινηνο ζηεθαλίηεο (Δηθφλεο 4-5).

ηνλ ππφθινην ζηεθαλίηε βαζηθή πξνυπφζεζε είλαη λα απνθνιιάηαη εχθνια ν θινηφο

ηνπ ππνθεηκέλνπ. Απηφ νπζηαζηηθά θαζνξίδεη θαη ηελ επνρή εθηέιεζεο ηνπ

εγθεληξηζκνχ απηνχ θαη ηελ πξνζδηνξίδεη ρξνληθά ηελ επνρή ελεξγφηεηαο ηνπ

θακβίνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο άλνημεο. Ο εγθεληξηζκφο απηφο νπζηαζηηθά εθηειείηαη

θαηά ηνπο κήλεο Μάξηην-Μάτν, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη έρεη πξνβιεθζεί ε ζπιινγή

θαη ζπληήξεζε εκβνιηνθφξσλ βιαζηψλ ζην ςπγείν. Απηήλ ηελ πεξίνδν είλαη ζρεδφλ

αδχλαην λα βξεζνχλ θαηάιιεινη εκβνιηνθφξνη βιαζηνί (δελ πξέπεη λα έρεη μεθηλήζεη

ε έθπηπμε ησλ νθζαικψλ ηνπο), αλ δελ έρνπκε θξνληίζεη ήδε απφ ην ρεηκψλα ηε

ζπιινγή ηνπο.

76

Δθαξκφδεηαη θαηά θφξνλ θαηά ηελ αιιαγή πνηθηιηψλ ζε κεγάια δέλδξα, ιφγσ ηνπ φηη

ν θίλδπλνο κνιχλζεσλ είλαη πνιχ κηθξφηεξνο απφ ηνλ ζρηζηφ, αθνχ ζε απηήλ ηελ

πεξίπησζε δε ζρίδεηαη ην μχιν ηνπ ππνθεηκέλνπ θαη ε ηνκή είλαη κηθξφηεξε.

Πποεηοιμαζία ςποκειμένος.

Αθνινπζνχληαη νη δηαδηθαζίεο εθείλεο πνπ πεξηγξάθεθαλ ζην ζρηζηφ

εγθεληξηζκφ, κέρξη ηνπ ζεκείνπ πνπ εθηειείηαη ε θαξαηφκεζε ηνπ βξαρίνλα ή

ηνπ θνξκνχ.

Ακέζσο κεηά ηελ θαξαηφκεζε αθνινπζεί ην ζρίζηκν ηνπ θινηνχ ηνπ

ππνθεηκέλνπ, μεθηλψληαο απφ ηελ επηθάλεηα θαξαηφκεζεο θαη θαηεβαίλνληαο

θαηαθφξπθα πξνο ηα θάησ, ψζηε λα δεκηνπξγεζεί κηα αβαζήο ηνκή κήθνπο 5-

10 εθαηνζηψλ.

Πποεηοιμαζία εμβολίος.

Ζ πξνεηνηκαζία ηνπ εκβνιίνπ είλαη ζρεδφλ παξφκνηα κε εθείλε ηνπ ζρηζηνχ

κε κηθξέο δηαθνξνπνηήζεηο. Ζ ηνκή ζην θεληξάδη μεθηλά θάησ θαη πιαγίσο

ελφο νθζαικνχ, φπνπ κε ηελ ηερληθή πνπ πεξηγξάθεθε ζην ζρηζηφ δηελεξγείηαη

κηα κνλφπιεπξε ζθήλα, κήθνπο πεξίπνπ 5-10 εθαηνζηψλ. ηνλ ππφθινην

ζπλεζίδεηαη ε ηνκή λα μεθηλά αξρηθά θάζεηα ζηνλ άμνλα ηνπ βιαζηνχ ηνπ

θεληξαδηνχ (πηέδνληαο ην εκβνιηαζηήξη θάζεηα ζρεδφλ κέρξη ην 1/3 ηεο

δηακέηξνπ ηνπ εκβνιίνπ) θαη ζηε ζπλέρεηα ζρεδφλ παξάιιεια κε κηα κηθξή

θιίζε πξνο ην θέληξν ηεο δηαηνκήο ηνπ. Απηφ βνεζά ζην λα ζρεκαηηζηεί έλα

κηθξφ ζθαινπάηη πιάγηα θαη θάησ απφ ηνλ νθζαικφ, ην νπνίν ρξεζηκεχεη

θαηά ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ θεληξαδηνχ ζην ππνθείκελν. ηε ζπλέρεηα

πεξηζηξέθνπκε ην θεληξάδη θαηά 180 κνίξεο θαη εθηεινχκε κία κηθξή ηνκή

ζην θάησ κέξνο ηεο ζθήλαο (απφ ηελ αληίζεηε δειαδή πιεπξά) κήθνπο

πεξίπνπ 1 εθαηνζηνχ. Ζ ηειεπηαία απηή ηνκή δελ είλαη απαξαίηεην λα γίλεη,

βνεζάεη φκσο ηελ είζνδν ηνπ εκβνιίνπ ζην ππνθείκελν.

Σν εκβφιην ζηε ζπλέρεηα θφβεηαη ζηνπο 2-3 θφκβνπο πην πάλσ.

Τοποθέηηζη ηος εμβολίος – δέζιμο ηηρ ζώνηρ εμβολιαζμού (Δηθφλεο 6-7)

Με ηε γισζζίδα ηνπ εκβνιηαζηεξίνπ ζεθψλνπκε ην θινηφ ηνπ ππνθεηκέλνπ θαη

γιηζηξάκε ην θεληξάδη κέζα ζηε ζρηζκή, κε ηελ θνκκέλε κεγάιε πιεπξά ηνπ

(ζθήλα) λα «βιέπεη» ην μχιν ηνπ ππνθεηκέλνπ. Οπζηαζηηθά ην θεληξάδη

κπαίλεη κέζα ζην ππνθείκελν κέρξη ην ζεκείν πνπ έρεη ζρεκαηηζηεί ην

«ζθαινπάηη», ην νπνίν θξαηάεη ζηε ζέζε ηνπ ην θεληξάδη, κεηψλνληαο ηνλ

θίλδπλν ηαιάληεπζεο.

Αθνινπζεί ην δέζηκν ηεο δψλεο εκβνιηαζκνχ, ελψ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, φηαλ

ην ππνθείκελν έρεη πνιχ κεγάιε δηαηνκή, ην θεληξάδη ζηεξεψλεηαη κε θαξθηά.

Όιεο νη ηνκέο αθνινχζσο θαιχπηνληαη κε θφιια εκβνιηαζκνχ θαη

αθνινπζνχλ παξφκνηεο θξνληίδεο κε απηέο πνπ πεξηγξάθεθαλ ζηνλ ζρηζηφ.

ε πεξίπησζε πνπ ην ππνθείκελν έρεη ζρεηηθά κεγάιε δηάκεηξν κπνξνχλ λα

ηνπνζεηεζνχλ πεξηζζφηεξα απφ δχν θεληξάδηα αλά ππνθείκελν, πεξηκεηξηθψο.

Αγγιηθόο κε γισζζίδα (Δηθφλα 11)

Ο εκβνιηαζκφο απηφο ραξαθηεξίδεηαη θπξίσο σο επηηξαπέδηνο, αθνχ εθηειείηαη ζε

ππνθείκελα πνπ είηε είλαη γπκλφξξηδα, είηε δελ έρνπλ ξηδνβνιήζεη αθφκα, είηε

βξίζθνληαη ζε ζαθνχια ή γιάζηξα κε κπάια ρψκαηνο. Γελ απαηηεί λα ζεθψλεη ν

θινηφο θαη γηα απηφ κπνξεί λα εθηειεζηεί απφ ην ηέινο ηνπ ρεηκψλα κέρξη θαη ηελ

άλνημε.

77

Έρεη βξεη επξεία εθαξκνγή ζε θπηψξηα θαξπδηάο ελψ εθαξκφδεηαη θαη ζην ακπέιη.

Τπάξρνπλ θαη κεραληθά εκβνιηαζηήξηα (κεραλέο) νη νπνίεο κπνξνχλ λα θάλνπλ ηηο

ηνκέο κε αθξίβεηα.

Πποεηοιμαζία ςποκειμένος.

Σν ππνθείκελν θέξεηαη ζην θπηψξην φπνπ εθαξκφδνληαη φιεο εθείλεο νη

δηαδηθαζίεο πξνεηνηκαζίαο πνπ πεξηγξάθεθαλ ζην ζρηζηφ (φζνλ αθνξά ηελ

απνθνπή ηεο πιάγηαο βιάζηεζεο).

ηε ζπλέρεηα δηελεξγείηαη κία ηνκή ζην ππνθείκελν ππφ κνξθή κνλφπιεπξεο

ζθήλαο κήθνπο πεξί ηα 3-5 εθαηνζηά θαη ζηε ζπλέρεηα ζην αλψηεξν 1/3 ηεο

ηνκήο απηήο εθηειείηαη κία ηνκή θαηαθφξπθα, παξάιιειε κε ηνλ άμνλα ηνπ

βιαζηνχ, βάζνπο πεξί ηα 2 εθαηνζηά.

Πποεηοιμαζία εμβολίος.

πιιέγνληαη νη εκβνιηνθφξνη βιαζηνί, θέξνληαη ζην θπηψξην φπνπ θφβνληαη

ζε θεληξάδηα κε 3-5 νθζαικνχο. Κάησ απφ ηνλ θαηψηεξν νθζαικφ εθηειείηαη

κία κνλφπιεπξε ζθήλα κήθνπο πεξί ηα 3-4 εθαηνζηά θαη ζην θαηψηεξν 1/3

απηήο αθνινπζεί ε εθηέιεζε κηαο ηνκήο θαηαθφξπθεο πξνο ην άλσ κέξνο ηνπ

εκβνιίνπ θαη παξάιιειε κε ηνλ άμνλα απηνχ, κήθνπο πεξί ηα 2 εθαηνζηά.

ηελ θαξπδηά ε ηνκή εκβαπηίδεηαη ζε δηάιπκα απμίλεο ΗΑΑ 1000 ppm

(ζπλήζσο ρξεζηκνπνηείηαη δηάιπκα άιαηνο ΗΑΑ κε θάιην, ην νπνίν είλαη

πδαηνδηαιπηφ) πξνηνχ ηνπνζεηεζεί ζην ππνθείκελν, θαη έηζη επηηπγράλεηαη

πνιχ γξήγνξα θαιινγέλεζε.

Τοποθέηηζη εμβολίος – δέζιμο

Αλαζεθψλνληαο ειαθξά ηηο ηνκέο πνπ έγηλαλ ζην 1/3 ηεο ζθήλαο, ηφζν ζην

εκβφιην φζν θαη ζην ππνθείκελν, γιηζηξάκε ην εκβφιην πάλσ ζην ππνθείκελν,

ψζηε νη γισζζίδεο πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί λα κπνπλ ε κία κέζα ζηελ άιιε

θαη απφ ηα πιάγηα λα ζρεκαηηζηεί απφ ηα πξνθίι ησλ ηνκψλ ην ζρήκα ηνπ

«θεξαπλνχ» (Δηθφλα 12).

ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί δέζηκν ηεο δψλεο εκβνιηαζκνχ, θάιπςή ηεο κε

θφιια εκβνιηαζκνχ θαη ηνπνζέηεζε ησλ θπηψλ ζε ζάιακν ειεγρνκέλσλ

ζπλζεθψλ κε πςειή ζρεηηθή πγξαζία θαη ζεξκνθξαζία πεξί ηνπο 23-25 0C

(Δηθφλα 13).

Παξαιιαγή απηνχ ηνπ εκβνιηαζκνχ εθαξκφδεηαη ζηελ θαξπδηά θαη ζηε θνπληνπθηά

κε ηελ ηερληθή ηεο θαιινγέλεζεο ππφ ζεξκφ (hot callusing). Μεηά ηνλ εκβνιηαζκφ ηα

θπηά ηνπνζεηνχληαη νξηδφληηα ζε ππφζηξσκα (ζπλήζσο ηχξθεο - πεξιίηε) ελψ ε

δψλε εκβνιηαζκνχ βξίζθεηαη πάλσ είηε απφ ειεθηξηθέο αληηζηάζεηο είηε απφ

ζσιήλεο δεζηνχ λεξνχ, φπνπ επηθξαηεί ζεξκνθξαζία πεξί ηνπο 23-25 0C (Δηθφλεο 13-

16). ηε ζπλέρεηα ε δψλε εκβνιηαζκνχ ζθεπάδεηαη κε έλα ζεξκνκνλσηηθφ πιηθφ θαη

νη ξίδεο ηνπ ππνθεηκέλνπ κε ην ππφζηξσκα, ην νπνίν ζηε ζπλέρεηα βξέρεηαη θαη

θξαηείηαη ζπλερψο πγξφ (Δηθφλα 14). Με ηελ ηερληθή απηή κπνξεί λα επηηεπρζεί

παξαγσγή θάιινπ ζε κφιηο 15 εκέξεο κεηά ηνλ εκβνιηαζκφ (Δηθφλα 15).

Οη θξνληίδεο κεηά ηνλ εκβνιηαζκφ είλαη νη ίδηεο (αθνχ κεηαθπηεπζεί ην θπηφ) κε

απηέο πνπ εθαξκφδνληαη θαη ζην ζρηζηφ.

78

ε πνιιέο πεξηπηψζεηο (π.ρ. ηξηαληαθπιιηά) ε ηερληθή ηνπ εκβνιηαζκνχ ηνπ

ππνθεηκέλνπ ζπλδπάδεηαη κε ηαπηφρξνλε ξηδνβνιία απηνχ. ηα δελδξνθνκηθά είδε

θάηη ηέηνην αθφκα δελ έρεη εθαξκνζηεί ζε εκπνξηθή θιίκαθα.

Πξαθηηθό κέξνο.

Πξνεηνηκαζία ππνθεηκέλνπ γηα ζρηζηφ, ππφθινην ζηεθαλίηε θαη αγγιηθφ

εκβνιηαζκφ κε γισζζίδα.

Πξνεηνηκαζία εκβνιίνπ γηα ζρηζηφ, ππφθινην ζηεθαλίηε θαη αγγιηθφ

εκβνιηαζκφ κε γισζζίδα.

Δηζαγσγή ηνπ εκβνιίνπ ζην ππνθείκελν

Παξαθνινχζεζε ηερληθήο εκβνιηαζκνχ επηθνηπιίνπ κε ζρηζηφ εγθεληξηζκφ

(εθφζνλ είλαη εθηθηφ ρξνληθά).

79

Δηθόλα 1. ρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε ζρηζηνχ εκβνιηαζκνχ.

Δηθόλα 2. ρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε εθηέιεζεο ζρηζηνχ εκβνιηαζκνχ.

80

Δηθόλα 3. Κιάδεκα δέλδξνπ πξνο πξνεηνηκαζία εγθεληξηζκνχ.

81

Δηθόλα 4. ρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε ππφθινηνπ ζηεθαλίηε.

82

Δηθόλα 5. Δθηέιεζε ππφθινηνπ ζηεθαλίηε θαηά ζηάδηα.

Δηθόλα 6. Τπφθινηνο ζηεθαλίηεο ζε

λεξαληδηά θαη επηθάιπςε πιεγήο κε

ιάζπε.

Δηθόλα 7. Δπηηπρεκέλνο πνιιαπιφο

ππφθινηνο ζηεθαλίηεο ζε λεξαληδηά.

83

Δηθόλα 7α. Μηθξνεγθεληξηζκφο ζε θπηψξην εζπεξηδνεηδψλ.ζηε δεμηά εηθφλα θαίλεηαη ν

ζρεκαηηζκφο ηεο θαιινγέθπξαο.

Δηθόλα 8. Γελδξχιιηα κεηά ηελ

επηηπρεκέλε εθαξκνγή ππφθινηνπ

ζηεθαλίηε.

Δηθόλα 9. Κάιπςε ηνπ ππφθινηνπ

ζηεθαλίηε κε θεξσκέλε ζαθθνχια πξνο

πξνζηαζία απφ αθπδάησζε θαη αχμεζε

ζεξκνθξαζίαο.

84

Δηθόλα 10. Μεραλέο εκβνιηαζκνχ.

Δηθόλα 11. ρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε αγγιηθνχ εγθεληξηζκνχ κε γισζζίδα.

85

Δηθόλα 12. Πιάγηα φςε «θεξαπλνχ» ηνπ

αγγιηθνχ εκβνιηαζκνχ κε γισζζίδα.

Δηθόλα 13. Τπνθείκελα εκβνιηαζκέλα κε

αγγιηθφ κε γισζζίδα, γηα επαγσγή

θαιινγέλεζεο κε ζεξκφηεηα (hot callusing).

Δηθόλα 14. Δπαγσγή θαιινγέλεζεο κε

ζεξκφηεηα (αθάιππηε θαίλεηαη ε πεξηνρή

εκβνιηαζκνχ)

Δηθόλα 15. Παξαγσγή απμεκέλεο κάδαο

θάιιν-ηζηνχ, 14 εκέξεο κεηά ηελ εθαξκνγή

θαιινγέλεζεο κε ζεξκφηεηα.

86

Δηθόλα 16. Δθαξκνγή θαιινγέλεζεο κε

ζεξκφηεηα ζε ζάιακν ειεγρνκέλσλ

ζπλζεθψλ.

Δηθόλα 17. Δγθεληξηζκφο επηθνηπιίνπ

(θαίλεηαη ε ηνκή ηνπ ζρηζηνχ ζην

ππνθείκελν επηθνηχιην)

87

Δηθόλα 18. ρηζηφο εγθεληξηζκφο επηθνηπιίνπ, ηα δχν ζπκβαιιφκελα κέξε (επάλσ) θαη

ν εγθεληξηζκφο ζε πιάγηα φςε (θάησ).

88

Άσκηση 7η

Ιζηοκαλλιέπγεια – Παπαζκεςή και αποζηείπωζη ςποζηπώμαηορ

Ζ κέζνδνο ηεο ηζηνθαιιηέξγεηαο βαζίδεηαη ζηελ νινδπλακηθφηεηα ηνπ θπηηάξνπ, ηελ

ηθαλφηεηα δειαδή λα αλαγελλά ην θπηφ απφ ην νπνίν πξνήιζε. Ζ ηζηνθαιιηέξγεηα

είλαη νπζηαζηηθά ε θαιιηέξγεηα νπνηνπδήπνηε κέξνπο ηνπ θπηνχ ην νπνίν ππφ

θαηάιιεινπο ρεηξηζκνχο θαη ππφ θαηάιιειεο ζπλζήθεο κπνξεί λα αλαπαξαγάγεη ην

κεηξηθφ θπηφ. Σν ηκήκα ηνπ θπηνχ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη νλνκάδεηαη έθθπην, θαη

κπνξεί λα είλαη νθζαικφο, θχιιν, θφκβνο, επηθνηχιην (Δηθφλα 1), ξίδα, θχηηαξν,

πξσηνπιάζηεο, γπξεφθνθθνο θηι (Δηθφλα 2).

Ζ θαιιηέξγεηα ησλ εθθχησλ γίλεηαη ζην εξγαζηήξην ζε εηδηθνχο ζαιάκνπο

ειεγρνκέλσλ ζπλζεθψλ (ζεξκνθξαζία πεξί ηνπο 22-25 0C ή θαη δηαθνξεηηθή αλάινγα

κε ην είδνο, θσηνπεξίνδνο 8 ψξεο ζθνηάδη 16 ψξεο θσο) θαη γηα απηφ ηνλ ιφγν

αλαθέξεηαη ε ηερληθή θαη σο πνιιαπιαζηαζκφο in vitro (Δηθφλεο 3-4).

Σα έθθπηα θαιιηεξγνχληαη ζε ζξεπηηθά ππνζηξψκαηα, ηα νπνία πεξηέρνπλ φια εθείλα

ηα απαξαίηεηα ζξεπηηθά ζηνηρεία (κάθξν θαη ηρλν- ζηνηρεία) γηα ηα θπηά. Δπηπιένλ

ιφγσ ηεο αδπλακίαο ησλ εθθχησλ απηψλ λα θσηνζπλζέζνπλ επαξθψο, ψζηε λα

ππνζηεξίμνπλ ηελ αχμεζε βιαζηψλ θαη ξηδψλ, πξνζηίζεηαη ζην ππφζηξσκα θαη

θάπνην ζάθραξν σο πεγή ελέξγεηαο θαη άλζξαθα. Λφγσ επίζεο ηεο κεησκέλεο

ηθαλφηεηαο ζχλζεζεο πνιχπινθσλ νξγαληθψλ ελψζεσλ πξνζζέηνληαη επίζεο θαη

ακηλνμέα (γηα ζχλζεζε πξσηετλψλ θαη σο πεγέο αλεγκέλνπ αδψηνπ) θαζψο επίζεο θαη

βηηακίλεο θ.ά.

ηε βηβιηνγξαθία παξνπζηάδνληαη πάξα πνιιά ππνζηξψκαηα, ηα νπνία ζπλήζσο

αλαθέξνληαη ζπληνκνγξαθηθά, είηε απφ ηα νλφκαηα ησλ εξεπλεηψλ νη νπνίνη ηα

ζπλέζεζαλ, είηε απφ ην θπηφ γηα ην νπνίν πξννξίδνληαη είηε ζπλδπαζκφ ησλ

παξαπάλσ, π.ρ. MS (ππφζηξσκα ησλ Murashige & Skoog), OM (olive medium),

DKW (Driver and Kuniyuki medium for Walnut).

Τπάξρεη ζηε βηβιηνγξαθία ζίγνπξα έλα ππφζηξσκα ην νπνίν λα έρεη ρξεζηκνπνηεζεί

γηα έλα θπηφ. Απφ ηα πιένλ φκσο γλσζηά θαη ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκελα ππνζηξψκαηα

είλαη ηα MS θαη WPM (Woody Plant Medium). Σν πξψην απνηειεί νπζηαζηηθά ην

ππφβαζξν πάλσ ζην νπνίν βαζίζηεθε ε ζχγρξνλε ηζηνθαιιηέξγεηα απφ ην 1960 θαη

κεηά, θαη έρεη ρξεζηκνπνηεζεί απηνχζην ή παξαιιαγέο ηνπ, ζηελ θαιιηέξγεηα in vitro

πάξα πνιιψλ θπηψλ.

Δθηφο φκσο απφ ηα παξαπάλσ ζην ππφζηξσκα αλάινγα κε ην αλ ζα είλαη ζηεξεφ ή

πγξφ, πξνζηίζεηαη θαη άγαξ, έλαο ζηεξενπνηεηηθφο παξάγνληαο ν νπνίνο πξνζηίζεηαη

φηαλ δνπιεχνπκε κε ζηεξεφ ή εκη-ζηεξεφ ππφζηξσκα.

Έλαλ απφ ηνπο ζπνπδαηφηεξνπο ξφινπο φκσο ζηελ ηζηνθαιιηέξγεηα ελφο θπηηθνχ

είδνπο ηνλ παίδνπλ νη θπηνξπζκηζηηθέο νπζίεο. Απφ απηέο ζηελ ηζηνθαιιηέξγεηα

ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο νη θπηνθηλίλεο, νη απμίλεο, νη γηββεξειιίλεο θαη

δεπηεξεπφλησο ην ακπζηζηθφ νμχ. Κάζε κία απφ ηηο νκάδεο απηέο παίδεη ζεκαληηθφ

θαη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε ησλ εθθχησλ θαη νπζηαζηηθά θαζνξίδνπλ θαη

ηελ πνξεία αλάπηπμεο απηνχ, φπσο ζα δνχκε παξαθάησ.

ηα πιενλεθηήκαηα ηεο κεζφδνπ απηήο θαηαγξάθνληαη ε ηαρχηεηα παξαγσγήο

πνιιαπιαζηαζηηθνχ πιηθνχ, ε παξαγσγή αλεμαξηήηνπ ηεο επνρήο ηνπ ρξφλνπ, ε

παξαγσγή κεγάινπ αξηζκνχ θπηψλ ζε πεξηνξηζκέλν ζρεηηθά ρψξν, ε δπλαηφηεηα

εμπγίαλζεο ηνπ πνιιαπιαζηαζηηθνχ πιηθνχ θηι. ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο κεζφδνπ

89

θαηαγξάθεηαη ην πςειφ θφζηνο εμνπιηζκνχ θαη ε αλάγθε εμεηδηθεπκέλνπ

πξνζσπηθνχ.

ηάδηα ηζηνθαιιηέξγεηαο θαη απαηηήζεηο ζε θπηνξπζκηζηηθέο ελώζεηο θάζε

ζηαδίνπ.

Ο Murashige ήηαλ απηφο πνπ φρη κφλν ζχλζεζε ην θπξηφηεξν ππφζηξσκα

ηζηνθαιιηέξγεηαο κέρξη ζήκεξα (καδί κε ηνλ Skoog, ην MS) αιιά θαη πνπ θαζφξηζε

νπζηαζηηθά ηα ζηάδηα ηεο in vitro θαιιηέξγεηαο ησλ θπηψλ. χκθσλα ινηπφλ κε ηνλ

Murashige ηα ζηάδηα ηεο ηζηνθαιιηέξγεηαο είλαη ηα αθφινπζα:

ηάδην εγθαηάζηαζεο (Δηθφλεο 5-6): θαηά ην ζηάδην απηφ, κεηά ηε επηινγή ηνπ

θπηνχ πνπ ζα πνιιαπιαζηάζνπκε in vitro θαη ην είδνο ηνπ εθθχηνπ πνπ ζα

θαιιηεξγήζνπκε, αθνινπζεί ε θνπή ησλ εθθχησλ, ε απνιχκαλζε απηψλ θαη ε

θχηεπζή ηνπο in vitro ζε ππφζηξσκα ηζηνθαιιηέξγεηαο, ψζηε λα

εγθαηαζηήζνπκε ην θπηηθφ είδνο ζε in vitro ζπλζήθεο. ην ζηάδην απηφ

πξνζζέηνληαη ζην ππφζηξσκα θπξίσο θπηνθηλίλεο κφλεο ηνπο ή ζε ζπλδπαζκφ

κε θάπνηα άιιε θπηνξπζκηζηηθή νπζία (απμίλε, γηββεξειιίλε) πνπ

πξνζηίζεληαη φκσο ζε πνιχ κηθξφηεξεο φκσο ζπγθεληξψζεηο, ζε ζχγθξηζε κε

ηηο θπηνθηλίλεο ή δελ πξνζηίζεηαη θακία θπηνξπζκηζηηθή νπζία. Απαηηείηαη

κεγάιε πξνζνρή ζην ζηάδην απηφ θαη απφ πνιινχο, φρη άδηθα, ζεσξείηαη ην

θξηζηκφηεξν ζηάδην ηεο ηζηνθαιιηέξγεηαο, αθνχ αλ δελ επηηεπρζεί

εγθαηάζηαζε in vitro, ηφηε δελ κπνξνχκε λα κηιάκε θαη γηα ηζηνθαιιηέξγεηα

ηνπ θπηηθνχ είδνπο. Σα πηζαλά πξνβιήκαηα πνπ ζπλαληάκε ζην ζηάδην απηφ

είλαη ε αλεπηηπρήο απνιχκαλζε ηνπ εθθχηνπ. Λφγσ ηνπ φηη ην ππφζηξσκα ηεο

ηζηνθαιιηέξγεηαο είλαη πινχζην ζε ζάθραξα θαη άιια νξγαληθά πιηθά

(ακηλνμέα, βηηακίλεο), αλαπηχζζνληαη ζε απηφ πνιινί κηθξννξγαληζκνί, νη

νπνίνη κεγαιψλνπλ εηο βάξνο ησλ εθθχησλ θαη πνιιέο θνξέο ηα

θαηαζηξέθνπλ. Ωο απνιπκαληηθά ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο δηαιχκαηα

ρισξίνπ, φπσο ππνρισξηψδεο λάηξην, ππνρισξηψδεο αζβέζηην, ρισξηνχρνο

πδξάξγπξνο (ηδηαίηεξα ηνμηθφο ηφζν γηα ηνλ άλζξσπν φζν θαη γηα ηα έθθπηα),

αιιά θαη αηζαλφιε, ππεξνμείδην ηνπ πδξνγφλνπ θαη δηάθνξα κπθεηνθηφλα

θ.ά. Κπξηφηεξν απνιπκαληηθφ κε επξεία ρξήζε έρεη απνδεηρζεί ην

ππνρισξηψδεο λάηξην.

Έλα άιιν πξφβιεκα πνπ ζπρλά ζπλαληάκε είλαη ε λέθξσζε ησλ εθθχησλ,

απφ ηελ πςειή ζπγθέληξσζε ηνπ απνιπκαληηθνχ ή ηελ πνιχ δξαζηηθή

απνιχκαλζε. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε πξέπεη λα γίλνπλ δηάθνξεο δνθηκέο

ψζηε λα επηηχρνπκε ηελ θαιχηεξε απνιχκαλζε κε ην κηθξφηεξν πνζνζηφ

δεκίαο ζηα έθθπηα. ην ζηάδην ηεο εγθαηάζηαζεο ζπλήζσο ηα έθθπηα

παξακέλνπλ γηα 4 εβδνκάδεο, πξνηνχ κεηαθπηεπζνχλ - κεηαθεξζνχλ ζην

επφκελν ζηάδην.

ηάδην βιαζηνγέλεζεο (Δηθφλα 7): ζηφρνο ηνπ ζηαδίνπ απηνχ είλαη ε παξαγσγή

φζν ην δπλαηφλ πεξηζζνηέξσλ βιαζηψλ. ε απηφ ην ζηάδην πξνζζέηνληαη ζην

ππφζηξσκα θπξίσο θπηνθηλίλεο, νη νπνίεο πξνσζνχλ ην ζρεκαηηζκφ βιαζηψλ,

θαη δεπηεξεπφλησο θαη απμίλεο θαη γηββεξειιίλεο. ην ζηάδην απηφ αλάινγα

κε ην είδνο, ηα έθθπηα παξακέλνπλ ζπλήζσο απφ 4-8 εβδνκάδεο.

ηάδην ξηδνβνιίαο (Δηθφλα 8): φπνπ πξαγκαηνπνηείηαη ε ξηδνβνιία ησλ βιαζηψλ

πνπ παξήρζεζαλ θαηά ην πξνεγνχκελν ζηάδην. ε απηφ ην ζηάδην

ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο απμίλεο. ην ζηάδην απηφ ηα έθθπηα παξακέλνπλ

γηα πεξίπνπ 4-6 εβδνκάδεο, αλάινγα κε ην είδνο θαη ηελ επθνιία κε ηελ νπνία

ξηδνβνιεί.

ηάδην εγθιηκαηηζκνύ – ζθιεξαγώγεζεο (Δηθφλα 9): φπνπ ζην ζηάδην απηφ

είλαη πιένλ θαηξφο λα κεηαθεξζνχλ ηα έξξηδα έθθπηα ζε ζπλζήθεο ex vitro.

90

Καη απηφ ην ζηάδην είλαη θαζνξηζηηθφ, αθνχ ε επηηπρία ηεο ηζηνθαιιηέξγεηαο

νινθιεξψλεηαη κε ηελ επηηπρία απηνχ ηνπ ζηαδίνπ. Ο εγθιηκαηηζκφο ησλ

εθθχησλ γίλεηαη ζηαδηαθά θαη ζπλήζσο ζε κνλάδεο πδξνλέθσζεο.

Παξαγσγή ππνζηξώκαηνο ηζηνθαιιηέξγεηαο.

Όπσο ήδε αλαθέξζεθε ην ππφζηξσκα απνηειείηαη απφ δηάθνξα πιηθά, ηα νπνία

πεξηέρνπλ απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηελ αλάπηπμε ησλ εθθχησλ. Οπζηαζηηθά ινηπφλ

ην ππφζηξσκα δελ είλαη ηίπνηε άιιν παξά κηα ζπληαγή.

Γηα ηελ παξαζθεπή ηνπ ππνζηξψκαηνο ρξεζηκνπνηνχληαη δηάθνξεο κεζφδνπο.

Τπάξρεη ινηπφλ ε δπλαηφηεηα λα:

Φηηάμνπκε ην ππφζηξσκα πξνζζέηνληαο έλα έλα ηα πιηθά (ηηο ελψζεηο) πνπ

απαηηνχληαη

Φηηάμνπκε ππθλά δηαιχκαηα απφ κίγκαηα δηαθφξσλ ελψζεσλ θαη λα ηα

αλακηγλχνπκε θάζε θνξά κε ζπγθεθξηκέλε αλαινγία ψζηε λα επηηχρνπκε ην

ηειηθφ ππφζηξσκα

Φηηάμνπκε έλα ππθλφ ππφζηξσκα ην νπνίν ζα ην ζπληεξνχκε ζηελ θαηάςπμε

θαη θάζε θνξά πνπ ζα ζέινπκε λα θηηάμνπκε ππφζηξσκα ζα ην απνςχρνπκε

θαη ζα ην αξαηψλνπκε κε απεζηαγκέλν λεξφ

Αγνξάζνπκε ζε ζθφλε ην ππφζηξσκα θαη λα ην δηαιχνπκε θάζε θνξά ζε

ζπγθεθξηκέλν φγθν λεξνχ ψζηε λα θηηάμνπκε ην ηειηθφ ππφζηξσκα.

Ζ επηινγή θάζε θνξά ηεο κεζφδνπ πνπ ζα αθνινπζεζεί είλαη θαηεμνρήλ ζηελ

επρέξεηα ηνπ εξγαζηεξίνπ θαη ζηελ επθνιία ή κε πνιιαπιαζηαζκνχ ηνπ είδνπο πνπ

ην ελδηαθέξεη. Κάζε κέζνδνο έρεη ηα ζεηηθά θαη ηα αξλεηηθά ηεο (ρξφλνο παξαζθεπήο,

παξνπζία ηδεκάησλ, πνιππινθφηεηα, αδπλακία αιιαγήο κέξνπο ηνπ ππνζηξψκαηνο

θηι), ηα νπνία ζα πξέπεη λα αμηνινγεζνχλ απφ ην θπηψξην θαη λα απνθαζηζζεί πνηα

κέζνδνο ζα αθνινπζεζεί.

Σα ζηάδηα παξαζθεπήο ηνπ ππνζηξψκαηνο παξνπζηάδνληαη θαησηέξσ:

1. Πξνζζέηνπκε λεξφ ζε έλα πνηήξη δέζεσο, ζε φγθν πεξίπνπ ην κηζφ απφ απηφλ

πνπ ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε.

2. Πξνζζέηνπκε ηηο απαξαίηεηεο ελψζεηο, φπσο απηέο ππαγνξεχνληαη απφ ην

ππφζηξσκά καο (ζχκθσλα κε ηνλ ηξφπν πνπ έρνπκε επηιέμεη θαη αλαθέξζεθε

λσξίηεξα).

3. Πξνζζέηνπκε ηελ πεγή άλζξαθα

4. Ρπζκίδνπκε ην pH ηνπ ππνζηξψκαηνο ζηελ επηζπκεηή ηηκή

5. Ογθνκεηξνχκε ην ππφζηξσκα

6. Ξεθηλάκε ηε ζέξκαλζε ηνπ ππνζηξψκαηνο (είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ θαιή

δηάιπζε ησλ ελψζεσλ θαζψο θαη ηε δηάιπζε ην άγαξ).

7. Πξνζζέηνπκε ην άγαξ (εθφζνλ πξφθεηηαη γηα ζηεξεφ ή εκη-ζηεξεφ

ππφζηξσκα)

Σν ππφζηξσκα είλαη νπζηαζηηθά έηνηκν φηαλ κεηά ηελ πξνζζήθε ηνπ άγαξ απηφ

θαηαζηεί δηαπγέο (ζπκπίπηεη κε ηε ζηηγκή πνπ ην ππφζηξσκα βξάδεη). Καζ’ φιε απηή

ηε δηάξθεηα ην ππφζηξσκα ζεξκαίλεηαη ζε ζεξκαληηθφ ζηνηρείν θαη αλαδεχεηαη

ηαπηφρξνλα πξνο δηάιπζε ησλ ελψζεσλ θαη νκνγελνπνίεζε ηνπ δηαιχκαηνο.

ηε ζπλέρεηα ην δηαπγέο πιένλ ππφζηξσκα είηε ρσξίδεηαη ζε κέξε είηε ζε νιφθιεξν

ην ππφζηξσκα πξνζζέηνληαη νη απαξαίηεηεο θπηνξπζκηζηηθέο νπζίεο (απηφ κφλνλ

εθφζνλ νη θπηνξπζκηζηηθέο απηέο νπζίεο κπνξνχλ λα απνζηεηξσζνχλ ρσξίο λα

θαηαζηξαθνχλ, πιεξνθνξία πνπ ηε βξίζθνπκε ζηε βηβιηνγξαθία). Αθνινχζσο ην

ππφζηξσκα ηνπνζεηείηαη είηε ζε ζσιήλεο, είηε ζε θσληθέο θηάιεο, είηε ζε άιια

91

δνρεία, ηα νπνία θιείλνληαη θαη νδεγνχληαη πξνο απνζηείξσζε. Όια ηα δνρεία πνπ

ρξεζηκνπνηνχκε πξέπεη λα είλαη ζεξκνάληoρα (pyrex), αθνχ ε απνζηείξσζε ηνπ

ππνζηξψκαηνο πξαγκαηνπνηείηαη ζηνλ θιίβαλν ππφ πίεζε ζηνπο 121 0C. Ο ρξφλνο

απνζηείξσζεο εμαξηάηαη απφ ηνλ φγθν ηνπ ππνζηξψκαηνο αλά δνρείν. Όζν

κεγαιχηεξνο ν φγθνο ηφζν κεγαιχηεξνο ν ρξφλνο απνζηείξσζεο. πλήζσο γηα

ζσιήλεο (10 ml ππφζηξσκα) απαηηείηαη ρξφλνο 20 ιεπηψλ ελψ γηα 100 ml

ππφζηξσκα ρξφλνο 30 ιεπηψλ.

Όζεο απφ ηηο θπηνξπζκηζηηθέο νπζίεο δελ κπνξνχλ λα απνζηεηξσζνχλ κε ην

ππφζηξσκα, απνζηεηξψλνληαη πεξλψληαο ηεο απφ αληη-κηθξνβηαθφ θίιηξν (δηάκεηξνο

πφξσλ 0.2 κm) αθνχ πξνεγνπκέλσο ηα θίιηξα έρνπλ απνζηεηξσζεί. ηε ζπλέρεηα ην

απνζηεηξσκέλν δηάιπκα ηεο θπηνξπζκηζηηθήο νπζίαο πξνζηίζεηαη ζην

απνζηεηξσκέλν ππφζηξσκα.

Σν ππφζηξσκα αθνχ βγεη απφ ηνλ θιίβαλν αθήλεηαη λα θξπψζεη θαη λα

ζηεξενπνηεζεί (αλ ρξεζηκνπνηήζακε άγαξ) θαη ζηε ζπλέρεηα αθνινπζεί θχηεπζε ησλ

εθθχησλ ππφ αζεπηηθέο ζπλζήθεο ζην ζάιακν λεκαηηθήο ξνήο.

Σημανηικέρ λεπηομέπειερ

Πνιιέο απφ ηηο ελψζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ παξαζθεπή ελφο ππνζηξψκαηνο

βξίζθνληαη ζε πνιχ κηθξέο ζπγθεληξψζεηο, π.ρ. 0.025 mg/l. Απηφ ζεκαίλεη φηη είλαη

αδχλαηνλ γηα απηέο ηηο ελψζεηο λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ην δπγφ, ψζηε λα δπγίζνπκε κηα

ηφζν κηθξή πνζφηεηα. Γηα ην ιφγν απηφ θηηάρλνπκε δηαιχκαηα ησλ ελψζεσλ απηψλ

(απνζέκαηα) ψζηε λα κπνξνχκε λα παίξλνπκε ηελ πνζφηεηα ηεο έλσζεο πνπ

απαηηείηαη ππφ κνξθή δηαιχκαηνο (κε ηε ρξήζε πιένλ κεραληθψλ πηπεηηψλ είκαζηε

ζε ζέζε λα παξαιάβνπκε πνζφηεηεο ηεο ηάμεο ησλ κl.

Φηηάρλνπκε ινηπφλ δηαιχκαηα απνζεκάησλ απηψλ ησλ νπζηψλ ηεο ηάμεο ησλ 1000 ή

10000 ppm (mg/l). Έηζη γηα ηελ παξαζθεπή ελφο δηαιχκαηνο 1000 ppm δπγίδνπκε κηα

πνζφηεηα ηεο νπζίαο 100 mg θαη ηε δηαιχνπκε ζε 100 ml απεζηαγκέλν λεξφ, ψζηε λα

έρνπκε έλα απνζεκαηηθφ δηάιπκα ζπγθέληξσζεο 1000 ppm. Ζ ζπγθέληξσζε απηή

καο επηηξέπεη λα πάξνπκε ηφζν φγθν δηαιχκαηνο ζε ml φζα mg απαηηνχληαη γηα ηελ

παξαζθεπή ηνπ ππνζηξψκαηνο, δει. αλ ρξεηαδφκαζηε 0.025 mg ηφηε κπνξνχκε λα

πάξνπκε 0.025 ml, δειαδή 25 κl, ην νπνίν είλαη εθηθηφ κε ηε ρξήζε κηαο κεραληθήο

πηπέηηαο. Όηαλ πξφθεηηαη γηα ιίγν κεγαιχηεξεο πνζφηεηεο, ηεο ηάμεο ησλ 6.2 mg/l

ηφηε επηιέγνπκε ηε δεκηνπξγία απνζεκαηηθνχ δηαιχκαηνο ζπγθέληξσζεο 10000 ppm,

νπφηε ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε παίξλνπκε ηφζα ml απφ ην απνζεκαηηθφ δηάιπκα φζα

είλαη ην 1/10 ησλ mg ηεο νπζία πνπ απαηηνχληαη, δειαδή ζα πάξνπκε 0.62 ml, πάιη

κε ηε βνήζεηα κεραληθήο πηπέηηαο.

Θα πξέπεη επίζεο λα γλσξίδνπκε φηη δελ είλαη φιεο νη ελψζεηο δηαιπηέο ζην λεξφ.

Έηζη ε θπζηετλε ζα πξέπεη πξψηα λα δηαιπζεί ζε κηθξή πνζφηεηα (ζηαγφλεο)

θαπζηηθνχ λαηξίνπ θαη κεηά λα αξαησζεί κε λεξφ, ψζηε λα επηηχρνπκε ηελ επηζπκεηή

ζπγθέληξσζε. Οη θπηνξπζκηζηηθέο ελψζεηο επίζεο δηαιχνληαη είηε ζε θαπζηηθφ

λάηξην είηε ζε αηζπιηθή αιθνφιε πξνηνχ ζπκπιεξσζεί ην ππφινηπν κε λεξφ. ηελ

πεξίπησζε φκσο ησλ θπηνξπζκηζηηθψλ νπζηψλ θαη άιισλ νπζηψλ πνπ πξνζζέηνληαη

κεηά ηε ξχζκηζε ηνπ pH ηνπ ππνζηξψκαηνο, ππάξρεη θίλδπλνο, αλ ε δηάιπζε έρεη

γίλεη κε κεγάιε πνζφηεηα θαπζηηθνχ λαηξίνπ, ε πξνζζήθε ηεο θπηνξπζκηζηηθήο

νπζίαο λα αιιάμεη (απμήζεη) ην pH ηνπ ππνζηξψκαηνο.

Όηαλ θηηάρλνπκε ηα απνζεκαηηθά δηαιχκαηα, φιεο νη νγθνκεηξήζεηο γίλνληαη κε

νγθνκεηξηθέο θηάιεο θαη ζηε ζεξκνθξαζία πνπ αλαγξάθεηαη επάλσ ζηε θηάιε

92

(ζπλήζσο 20 ή 25 0C). Πνιιέο αληηδξάζεηο είλαη εμψζεξκεο, κε απνηέιεζκα λα

αλεβαίλεη ε ζεξκνθξαζία ηνπ δηαιχκαηνο. Θα πξέπεη ινηπφλ πξηλ ηελ ηειηθή

νγθνκέηξεζε λα πεξηκέλνπκε λα πέζεη ε ζεξκνθξαζία απηνχ. Απηφ ζπλήζσο γίλεηαη

κε ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ δηαιχκαηνο ζε ινπηξφ λεξνχ, ζε ζεξκνθξαζία δσκαηίνπ.

Πνιιέο θνξέο απαηηείηαη ζε πεηξάκαηα ε πξνζζήθε δηαθνξεηηθψλ πνζνηήησλ

θπηνξπζκηζηηθψλ νπζηψλ απφ ηα απνζεκαηηθά δηαιχκαηα. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο

θαη γηα ηηο πην θνηλέο θπηνξπζκηζηηθέο ελψζεηο ε ζπγθέληξσζε ησλ απνζεκαηηθψλ

δηαιπκάησλ είλαη 1000 ppm. Αο ππνζέζνπκε φηη κνηξάδνπκε ην ππφζηξσκά καο ζε

πνηήξηα δέζεσο θαη πξνζζέηνπκε ζε θάζε πνηήξη δέζεσο 200 ml ππνζηξψκαηνο.

Θέινπκε λα θάλνπκε έλα πείξακα φπνπ ζα δνθηκάζνπκε ηεο επίδξαζε ηεο

θπηνθηλίλεο βεδπιάκηλν-πνπξίλεο (ΒΑ) ζε ζπγθεληξψζεηο 1, 2 θαη 4 ppm. Γηα λα

ππνινγίζνπκε ηνλ φγθν ηνπ απνζεκαηηθνχ δηαιχκαηνο πνπ ζα πξνζζέζνπκε ζηα 200

ml ππνζηξψκαηνο ζα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηνλ παξαθάησ ηχπν:

Όγθνο απνζεκαηηθνχ δηαιχκαηνο πνπ ζα πξνζηεζεί= Ca

VxC

Όπνπ C: ε ζπγθέληξσζε ηεο θπηνξπζκηζηηθήο νπζίαο πνπ ζέινπκε λα επηηχρνπκε ζην

ππφζηξσκα, V: ν φγθνο ηνπ ππνζηξψκαηνο ζηνλ νπνίν ζα πξνζηεζεί ε

θπηνξπζκηζηηθή νπζία ζε ml θαη Cα: ε ζπγθέληξσζε ηεο θπηνξπζκηζηηθήο νπζίαο

ζην απνζεκαηηθφ δηάιπκα.

Έηζη γηα C=2 ppm, V= 200 ml θαη Cα= 1000 ppm, ηφηε ζα πξέπεη λα πξνζζέζνπκε

0.4 ml απφ ην απνζεκαηηθφ δηάιπκα ζηα 200 ml ππνζηξψκαηνο γηα λα επηηχρνπκε

ζπγθέληξσζε 2 ppm ηεο θπηνξπζκηζηηθήο νπζίαο.

Πξαθηηθό κέξνο

Παξαζθεπή δηαιχκαηνο ππνζηξψκαηνο

Παξαζθεπή απνζεκαηηθψλ δηαιπκάησλ 1000 θαη 10000 ppm

Παξαζθεπή ππνζηξψκαηνο (πξνζζήθε άγαξ, βξάζηκν, πξνζζήθε

θπηνξπζκηζηηθψλ νπζηψλ θηι)

Απνζηείξσζε ππνζηξψκαηνο.

93

Πίλαθαο 1. ΤΠΟΣΡΩΜΑ ΗΣΟΚΑΛΛΗΔΡΓΔΗΑ

MS (MURASHIGE & SKOOG)

ΜΔ ½ NO3

mg/l mg/5l mg/10l mg/20l

NH4NO3 825 4125 8250

16500

KNO3 950 4750 9500 19000

CaCl2 2H20 440 2200 4400 8800

MgSO4 7H2O 370 1850 3700 7400

KH2PO4 170 850 1700 3400

NA2EDTA 37.25 186.25 372.5 745

FeSO4 7 H2O 27.85 139.25 278.5 557

MnSO4 H2O 22.3 111.5 223 446

Inositol 100 500 1000 2000

H3BO3 ** 6.2 31 62 124

ZnSO4 7 H2O ** 8.6 43 86 172

Na2MoO4 * 0.25 1.25 2.5 5

CuSO4 5 H2O * 0.025 0.125 0.25 0.5

CoCl2 6 H2O * 0.025 0.125 0.25 0.5

KI * 0.83 4.15 8.3 16.6

Nicotinic Acid * 0.5 2.5 5 10

Pyridoxine Hydrochlorite * 0.5 2.5 5 10

Thiamine Hydrochloride * 0.1 0.5 1 2

Glycine * 2 10 20 40

Γηα απηά ηα ζηνηρεία θηηάρλνπκε «απνζέκαηα» ζε κνξθή δηαιπκάησλ

(1.000*-10.000** ppm)

ppm = mg / l (1000 ppm = 1000 mg/l ή 100 mg/100ml (1:1) mg : ml

10000 ppm = 1g/l ή 1000 mg/100ml) (1:0.1) mg : ml

Πίλαθαο 2. Απμίλεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο ζηελ ηζηνθαιιηέξγεηα, δηαιχηεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ αξρηθή δηάιπζή ηνπο,

απνζήθεπζε δηαιχκαηνο, ηξφπνο απνζηείξσζεο θαη ζπλήζεηο ζπγθεληξψζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. (Αποζηείπωζη: CA, κλίβανο, F: μόνο με θίληπο,

CA/F: ηόζο με κλίβανο όζο και με θίληπο, αλλά με ηον κλίβανο πιθανόν να καηαζηπαθεί μικπό ποζοζηό ηηρ αςξίνηρ).

95

Πίλαθαο 3. Κπηνθηλίλεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο ζηελ ηζηνθαιιηέξγεηα, δηαιχηεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ αξρηθή δηάιπζή ηνπο,

απνζήθεπζε δηαιχκαηνο, ηξφπνο απνζηείξσζεο θαη ζπλήζεηο ζπγθεληξψζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. (Αποζηείπωζη: CA, κλίβανο, F: μόνο με θίληπο,

CA/F: ηόζο με κλίβανο όζο και με θίληπο, αλλά με ηον κλίβανο πιθανόν να καηαζηπαθεί μικπό ποζοζηό ηηρ κςηοκινίνηρ).

96

Πίλαθαο 4. Γηάθνξεο άιιεο θπηνξπζκηζηηθέο νπζίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο ζηελ ηζηνθαιιηέξγεηα, δηαιχηεο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα

ηελ αξρηθή δηάιπζή ηνπο, απνζήθεπζε δηαιχκαηνο, ηξφπνο απνζηείξσζεο θαη ζπλήζεηο ζπγθεληξψζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη. (Αποζηείπωζη: CA,

κλίβανο, F: μόνο με θίληπο, CA/F: ηόζο με κλίβανο όζο και με θίληπο, αλλά με ηον κλίβανο πιθανόν να καηαζηπαθεί μικπό ποζοζηό).

Δηθόλα 1. Άκεζε νξγαλνγέλεζε βιαζηνχ ζε ππνθνηχιην εζπεξηδνεηδψλ

Δηθόλα 2. ρεδηαγξακκαηηθή απεηθφληζε ηζηνθαιιηέξγεηαο βιαζηνθνξπθήο.

Δηθόλα 3. Θάιακνο αλάπηπμεο. Δηθόλα 4. Γνρεία αλάπηπμεο κέζα ζην

ζάιακν.

98

Δηθόλα 5. ηάδην εγθαηάζηαζεο (θνκβηθφ

έθθπην)

Δηθόλα 6. Σέζζεξηο εβδνκάδεο ζην

ζηάδην εγθαηάζηαζεο

Δηθόλα 7. ηάδην βιαζηνγέλεζεο (νθηψ

εβδνκάδεο κεηά)

Δηθόλα 8. ηάδην ξηδνβνιίαο.

Δηθόλα 9. Δγθιηκαηηζκέλα έξξηδα έθθπηα.

99

Άσκηση 8η

Ιζηοκαλλιέπγεια – Απολύμανζη και θύηεςζη εκθύηων – Μεηαθοπά εκθύηων ζε επόμενο ζηάδιο

Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζηελ πξνεγνχκελε άζθεζε, ην ζεκαληηθφηεξν ίζσο ζηάδην ηεο

ηζηνθαιιηέξγεηαο είλαη απηφ ηεο εγθαηάζηαζεο. Βαζηθφ ζεκείν ζην ζηάδην απηφ

απνηειεί ε απνιχκαλζε ησλ εθθχησλ. Πάξα πνιιέο θνξέο απνηπγράλεη ε πξνζπάζεηα

θαιιηέξγεηαο in vitro ελφο είδνπο, ιφγσ ηεο αδπλακίαο επηηπρνχο απνιχκαλζεο ησλ

εθθχησλ.

Κνπή θαη απνιύκαλζε εθθύησλ.

Λακβάλνπκε απφ θπηά πνπ αλαπηχζζνληαη ex vitro λεαξή βιάζηεζε, ε νπνία

κεηαθέξεηαη ζην εξγαζηήξην γηα ηηο πεξεηαίξσ κεηαρεηξίζεηο. Ζ κεηαθνξά γίλεηαη

είηε ππφ ρακειή ζεξκνθξαζία θαη πςειή ζρεηηθή πγξαζία είηε κέζα ζε λεξφ, πξνο

απνθπγή κάξαλζεο. Αλαλεψλνληαη ζην εξγαζηήξην νη ηνκέο ησλ βιαζηψλ θαη

θφβνληαη ηα έθθπηα. πλήζσο ηα έθθπηα πξνο πνιιαπιαζηαζκφ θαξπνθφξσλ

δέλδξσλ είλαη είηε βιαζηνθνξπθέο είηε θνκβηθά έθθπηα (κε έλα ή πεξηζζφηεξνπο

θφκβνπο). πλήζσο θφβνληαη ηα θχιια, γηαηί απνηεινχλ εζηία κνιχλζεσο ελψ

παξάιιεια κε ηελ θνπή ησλ θχιισλ δεκηνπξγείηαη ην εξέζηζκα πξνο έθπηπμε ηνπ ελ

καζράιε νθζαικνχ. Καζψο θφβνληαη ηα έθθπηα ηνπνζεηνχληαη κέζα ζε λεξφ πξνο

απνθπγή αθπδάησζεο. Όηαλ νινθιεξσζεί ε θνπή κπνξεί λα αθνινπζήζεη, πξηλ ηελ

απνιχκαλζε, πιχζηκν ησλ εθθχησλ κε ηξερνχκελν λεξφ βξχζεο, γηα λα μεπιπζνχλ

ηπρφλ ζθφλεο, κηθξννξγαληζκνί θαη γεληθά βξσκηέο πνπ κπνξεί λα απνηειέζνπλ εζηία

κφιπλζεο. Ζ δηάξθεηα απηήο ηεο πιχζεο θπκαίλεηαη απφ κεξηθά ιεπηά έσο θαη ιίγεο

ψξεο. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί απνιχκαλζε ησλ εθθχησλ.

Όπσο αλαθέξζεθε ζηελ πξνεγνχκελε άζθεζε ηα απνιπκαληηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχκε

ζηελ ηζηνθαιιηέξγεηα έρνπλ σο βάζε ηελ απνιπκαληηθή ηθαλφηεηα ηνπ ρισξίνπ ή ηνπ

νμπγφλνπ ή ηεο αιθνφιεο. Μπνξεί βέβαηα λα γίλεη θαη ζπλδπαζκφο φισλ απηψλ, φηαλ

νη πην ήπηεο κέζνδνη απνιχκαλζεο απνηπγράλνπλ.

Σν πην ζχλεζεο απνιπκαληηθφ είλαη ην ππνρισξηψδεο λάηξην, ην νπνίν

ρξεζηκνπνηείηαη ζε δηάθνξεο ζπγθεληξψζεηο θαη ζε δηάθνξνπο ρξφλνπο. πλήζσο νη

ζπγθεληξψζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θπκαίλνληαη απφ 8-12% θ.φ. εηνηκφρξεζην

ππνρισξηψδεο λάηξην, ελψ απμάλνληαη ζεκαληηθά φηαλ πξφθεηηαη γηα απνιχκαλζε

ζπφξσλ θαη κπνξνχλ λα θηάζνπλ ην 30-60% θ.φ. ιφγσ ηνπ φηη νη ζπφξνη αληέρνπλ

πεξηζζφηεξν ζε πςειφηεξε ζπγθέληξσζε απνιπκαληηθνχ, ελψ ιφγσ ησλ

πεξηβιεκάησλ ηνπο είλαη θαη πην δχζθνιε ε απνιχκαλζή ηνπο. Ο ρξφλνο πνπ

παξακέλνπλ ηα έθθπηα ζην δηάιπκα ηνπ απνιπκαληηθνχ θπκαίλεηαη θαη απηφο απφ

κεξηθά ιεπηά έσο θαη κηζή ψξα. πλήζσο ζην εξγαζηήξηφ καο ρξεζηκνπνηνχκε

ζπγθεληξψζεηο πνπ θπκαίλνληαη απφ 10-15% θ.φ. γηα 10-12 ιεπηά ηεο ψξαο ππφ

ζπλερή αλάδεπζε. Καιφ είλαη ζην δηάιπκα ηνπ απνιπκαληηθνχ λα πξνζηίζεηαη θαη

θάπνην πξνζθνιιεηηθφ, πξνο κείσζε ηεο επηθαλεηαθήο ηάζεο ηνπ δηαιχκαηνο φηαλ

έξζεη ζε επαθή κε ην έθθπην, ψζηε λα έρνπκε πιεξέζηεξε θαη νκνηφκνξθε θάιπςε

ηεο επηθάλεηαο απηνχ. πλήζσο ρξεζηκνπνηείηαη ην πξνζθνιιεηηθφ Tween 20 ζε

ζπγθέληξσζε 2-3 ζηαγφλσλ αλά 100 ml. Σα έθθπηα αλαδεχνληαη ζπλερψο κέζα ζην

δηάιπκα, πξνο απνθπγή εγθισβηζκνχ αέξα θαη δεκηνπξγία ζχιαθα, πνπ ζα απνηξέςεη

ηελ θαιή εθαξκνγή ηνπ απνιπκαληηθνχ. Πνιιέο θνξέο θαηαθεχγνπκε θαη ζε

απνιχκαλζε ππφ θελφ ή ζε ινπηξφ ππεξήρσλ, κε κε ζηαζεξά φκσο κέρξη ζηηγκήο

απνηειέζκαηα.

100

Ζ αηζαλφιε (αηζπιηθή αιθνφιε) ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο ζε ζπλδπαζκφ κε ην

ππνρισξηψδεο λάηξην θαη πξηλ απφ απηφ. Ζ ζπγθέληξσζε πνπ ρξεζηκνπνηνχκε είλαη

ζπλήζσο 75% θ.φ. γηα 10-30 sec. Ζ αηζαλφιε βνεζά ζηελ κεξηθή απνκάθξπλζε ησλ

θεξψλ απφ ην έθθπην κε απνηέιεζκα ηελ θαιχηεξε επαθή ηνπ απνιπκαληηθνχ κε φιε

ηελ επηθάλεηα ηνπ εθθχηνπ, ελψ παξάιιεια δξα ε ίδηα σο απνιπκαληηθφ.

Ακέζσο κεηά ηελ απνιχκαλζε αθνινπζεί θαιφ μέπιπκα (ηνπιάρηζηνλ ηξεηο θνξέο)

κε απεζηαγκέλν θαη απνζηεηξσκέλν λεξφ, πξνο μέπιπκα ηεο πεξίζζεηαο ηνπ

απνιπκαληηθνχ, ε νπνία κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηνμηθφηεηα. Γίλεηαη αληηιεπηφ πιένλ,

φηη απφ ηε ζηηγκή πνπ απνιπκαλζνχλ ηα έθθπηα φιεο νη εξγαζίεο πξέπεη λα γίλνληαη

κε απνζηεηξσκέλα πιηθά θαη κέζα ζην ζάιακν λεκαηηθήο ξνήο (Δηθφλα 1), ππφ

αζεπηηθέο ζπλζήθεο. Σα απνιπκαζκέλα πιένλ έθθπηα είλαη έηνηκα λα θπηεπηνχλ ζην

ππφζηξσκα εγθαηάζηαζεο.

Φύηεπζε εθθύησλ.

Ζ θχηεπζε ησλ εθθχησλ ζην ζηάδην εγθαηάζηαζεο θαιφ είλαη λα γίλεηαη ζε ζσιήλεο,

ψζηε λα θπηεχνπκε έλα έθθπην αλά ζσιήλα. Απηφ είλαη πνιχ ζεκαληηθφ αθνχ αλ

θάπνην απφ ηα έθθπηα δελ έρεη απνιπκαλζεί ζσζηά, ηφηε απηφ απνξξίπηεηαη. Αλ ην

έθθπην απηφ βξίζθνληαλ ζηελ ίδηα θσληθή θηάιε ή δνρείν κε άιια έθθπηα ζα

απνξξίπηνληαλ θαη απηά, άζρεηα αλ εκθάληδαλ ζπκπηψκαηα κφιπλζεο ή φρη. Με

απηφλ ηνλ ηξφπν θάλνπκε νηθνλνκία ζηα έθθπηα θαη ζην ππφζηξσκα.

Σα έθθπηα ιακβάλνληαη απφ ην πνηήξη δέζεσο φπνπ βξίζθνληαη κε απνιπκαζκέλε

ιαβίδα θαη θπηεχνληαη κε ηε ζσζηή πνιηθφηεηα ζην ππφζηξσκα, ζπλήζσο κέρξη ηε

κέζε ηνπ κήθνπο ησλ. ηε ζπλέρεηα κεηαθέξνληαη ζην ζάιακν ηζηνθαιιηέξγεηαο,

φπνπ ζα παξακείλνπλ γηα έλα δηάζηεκα πεξίπνπ 4 εβδνκάδσλ.

Με ην πέξαο ησλ 4 εβδνκάδσλ ηα έθθπηα κεηαθέξνληαη ζε λέν ππφζηξσκα, ζπλήζσο

ζε θσληθέο θηάιεο ή βάδα (ζηάδην βιαζηνγέλεζεο), κε πεξηζζφηεξν ππφζηξσκα θαη

ζπλήζσο πεξηζζφηεξα έθθπηα αλά θηάιε ή βάδν. ε απηφ ην ζηάδην παξακέλνπλ ηα

έθθπηα γηα πεξίπνπ 8 εβδνκάδεο. Γηα θπηηθά είδε πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ κηθξή

αλάπηπμε πιάγησλ βιαζηψλ in vitro φπσο είλαη ε ειηά, ιφγσ ηεο ηζρπξήο θπξηαξρίαο

θνξπθήο, ε κεηαθχηεπζε κπνξεί λα γίλεη θαη πάιη ζε ζσιήλεο, αηνκηθά θάζε έθθπην.

ε είδε πνπ ε αλάπηπμε είλαη ηαρεία, ν ρξφλνο παξακνλήο ζην ζηάδην απηφ κπνξεί λα

κεησζεί, πρ. αθηηλίδην. Αλ κεηά ην ηέινο ηνπ ζηαδίνπ εγθαηάζηαζεο παξαηεξείηαη

λέθξσζε ηνπ θάησ κέξνπο ηνπ εθθχηνπ, κπνξνχκε λα πξνρσξήζνπκε ζε αλαλέσζε

ηεο ηνκήο πξηλ ηε θχηεπζε ζην λέν ππφζηξσκα. Απηφ βέβαηα απμάλεη ην ρξφλν πνπ

απαηηείηαη γηα ηε κεηαθχηεπζε, αθνχ ε φιε δηαδηθαζία γίλεηαη πην πνιχπινθε.

Με ην πέξαο ησλ 8 εβδνκάδσλ θφβνληαη λένη βιαζηνί κήθνπο πεξί ην 1 εθαηνζηφ θαη

κεηαθέξνληαη ζε ππφζηξσκα ξηδνβνιίαο, ζε αηνκηθνχο ζσιήλεο ή βάδα-θσληθέο

θαιιηέξγεηαο (ζηάδην ξηδνβνιίαο). ην ζηάδην απηφ ηα έθθπηα παξακέλνπλ γηα

πεξίπνπ 4-6 εβδνκάδεο, αλάινγα ηελ επθνιία ξηδνβνιίαο.

Με ην πέξαο ηεο ξηδνβνιίαο ηα έξηδα πιένλ έθθπηα πξέπεη λα ζθιεξαγσγεζνχλ θαη

λα εγθιηκαηηζηνχλ ζε ex vitro ζπλζήθεο. Δπεηδή ηα έθθπηα κεγαιψλνπλ κέζα ζηνπο

ζσιήλεο ή ζηηο θσληθέο ζε έλα πεξηβάιινλ θεθνξεζκέλεο αηκφζθαηξαο, δελ είλαη

απαξαίηεην λα ζρεκαηηζηεί θεξφο ζηελ επηθάλεηα ησλ θχιισλ. Δπίζεο έρεη

παξαηεξεζεί φηη νη ξίδεο ησλ εθθχησλ δελ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ παξνπζία

πνιιψλ ξηδηθψλ ηξηρηδίσλ, αθνχ ην ππφζηξσκα αλάπηπμεο απνηειείηαη ζρεδφλ θαηά

98% απφ λεξφ, θαη έηζη δελ είλαη απαξαίηεηε ε παξνπζία ηξηρηδίσλ πξνο

απνξξφθεζε. Απηέο νη δχν κνξθνινγηθέο θαη αλαηνκηθέο θαηαζηάζεηο ησλ εθθχησλ

επηβάιινπλ ηνλ εγθιηκαηηζκφ ηνπο ζε ex vitro ζπλζήθεο ζηαδηαθά, ψζηε λα κελ

έρνπκε απψιεηεο απφ αθπδάησζε, κάξαλζε θαη ηειηθψο λέθξσζε, ηφζν ιφγσ

αδπλακίαο απνξξφθεζεο λεξνχ απφ ηα ιηγνζηά ξηδηθά ηξηρίδηα φζν θαη απφ ηελ

101

ηαρχηαηε απψιεηα λεξνχ απφ ηα θχιια, ιφγσ έιιεηςεο πξνζηαηεπηηθνχ θεξνχ. Ζ

ζθιεξαγψγεζε θαιφ είλαη λα γίλεηαη ζε κνλάδα πδξνλέθσζεο ή λα θξνληίδνπκε

ψζηε λα ςεθάδνπκε ηα έθθπηα ζπρλά κε λεξφ κε έλα ςεθαζηεξάθη κέζα ζην ζάιακν

ηζηνθαιιηέξγεηαο ή εθηφο απηνχ. Ζ κεηαθνξά ησλ έξξηδσλ εθθχησλ γίλεηαη αθνχ

βγάινπκε ηα έθθπηα απφ ην δνρείν θαιιηέξγεηαο, απνκαθξχλνπκε κε μέπιπκα ην

ππφζηξσκα απφ ηηο ξίδεο θαη θπηεχζνπκε ηα έθθπηα ζε ππφζηξσκα, ζπλήζσο κείγκα

ηχξθεο – πεξιίηε ή κφλν βεξκηθνπιίηε. Φξνληίδνπκε ψζηε ηα θχιια ησλ εθθχησλ λα

είλαη κνλίκσο θαιπκκέλα κε έλα ζηξψκα λεξνχ πξνο απνθπγή απψιεηαο λεξνχ θαη

αθπδάησζεο. Ο εγθιηκαηηζκφο έρεη πεηχρεη φηαλ δηαπηζησζεί αλάπηπμε λέαο

βιάζηεζεο νπφηε ηα θπηά πιένλ κεηαθέξνληαη εθηφο ζεξκνθεπίνπ ή ζαιάκνπ θαη

αλαπηχζζνληαη ζην χπαηζξν.

Πνιιέο θνξέο ζην ππφζηξσκα πνπ ρξεζηκνπνηνχκε θαηά ηε ζθιεξαγψγεζε

κπνξνχκε λα εκβνιηάζνπκε κπθφξξηδεο νη νπνίεο κπνξνχλ λα απμήμζνπλ ηα πνζνζηά

επηηπρνχο ζθιεξαγψγεζεο ησλ εθθχησλ.

Πξαθηηθό κέξνο.

Γλσξηκία ησλ θνηηεηψλ κε ην ζάιακν ηζηνθαιιηέξγεηαο θαη κε ήδε

θαιιηεξγνχκελα in vitro θπηά ζηα δηάθνξα ζηάδηα ηζηνθαιιηέξγεηαο

Απνιχκαλζε εθθχησλ

Φχηεπζε εθθχησλ ζε ππφζηξσκα εγθαηάζηαζεο

Μεηαθνξά εθθχησλ απφ ππφζηξσκα εγθαηάζηαζεο ζε ππφζηξσκα

βιαζηνγέλεζεο

Μεηαθνξά εθθχησλ απφ ππφζηξσκα βιαζηνγέλεζεο ζε ππφζηξσκα

ξηδνβνιίαο

Παξαθνινχζεζε εγθιηκαηηζκνχ έξξηδσλ εθθχησλ

102

Δηθόλα 1. Θάιακνο λεκαηηθήο ξνήο (ζπλερνχο ξνήο αέξα).