H αιγαιακή προϊστορική - Public.grΑπό τον 19ο αιώνα και τις...
43
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ Επιστημονική επιμέλεια: Κατερίνα Κόπακα H αιγαιακή προϊστορική έρευνα στις αρχές του 21 ου αιώνα H αιγαιακή προϊστορική έρευνα στις αρχές του 21 ου αιώνα
Transcript of H αιγαιακή προϊστορική - Public.grΑπό τον 19ο αιώνα και τις...
Η ΑΙΓΑΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑΑπ τον 19ο
αινα και τις ανακαλψεις των Ε. Σλμαν, Χ.
Τσοντα, A. Eβανς και των λλων πρωτεργατν, οι
πολιτισμο που αναπτχθηκαν την Εποχ του Χαλκο στις
Κυκλδες, την Κρτη και τον ηπειρωτικ ελλαδικ χρο
τροφοδοτον σταθερ να διεθνς επιστημονικ ενδιαφ-
ρον. Το πρασμα στον 21ο αινα μπορε να γνει η αφορ-
μ για ναν ποιοτικ απολογισμ της κατστασης της
αιγαιακς προστορικς ρευνας; Στο βιβλο αυτ, ντεκα
προστοριολγοι συζητον τις αφετηριακς δυναττητες, τις
αδυναμες και τις προοπτικς του πεδου τους στο πλασιο
της σημερινς πραγματικτητας, και μσα απ την κριτικ
αξιολγηση της προηγομενης γνσης και εμπειρας. Ανα-
δεικνεται, τσι, η ανγκη ενς εποικοδομητικο διαλγου
μεταξ Ελλνων και ξνων ειδικν, που θα οδηγοσε σε
εναλλακτικς, αναδιατεταγμνες και ριμες προτσεις και
σε απ κοινο στρατηγικς στο ερευνητικ, εκπαιδευτικ
και επικοινωνιακ εππεδο. Η μεθοδολογικ ανανωση, η
αυτονητη διερυνση των προσεγγσεων προς τις πρι-
μες περιδους της προστορας και, κυρως, μια ουσιαστικ
συνομιλα με το μεσογειακ και το παγκσμιο επιστημολο-
γικ γγνεσθαι, χωρς περιττς αιγαιοκεντρικς και ευρωκε-
ντρικς εμφσεις, θα παρεχαν τα ικανοποιητικ καταρχν
εφδια για μια αναστοχαστικ πλογηση της αρχαιολογας
του Αιγαου στη σγχρονη εποχ.
ISBN 978-960-524-286-2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ
Επιστημονικ επιμλεια:
Κατερνα Κπακα
του 21ου αινα
του 21ου αινα
Πρακτικ Επιστημονικς Συνντησης Pθυμνο 5 – 7 εκεμβρου 2003
Tμμα Iστορας και Aρχαιολογας Πανεπιστμιο Kρτης
Ηρκλειο 2009
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ EΚΟΣΕΙΣ KΡΗΤΗΣ δρυμα Τεχνολογας & ρευνας
Αθνα, Μνης 5, 106 81. Τηλ. 210 3849020-23, Fax: 210 3301583
Ηρκλειο Κρτης, Τ.Θ. 1385, 711 10. Τηλ. 2810 391083, Fax: 2810 391085
e-mail: [email protected] www.cup.gr
ΣΕΙΡΑ: ΣΥΜΒΟΛΕΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΠΟΥ / ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ιευθυντς σειρς: Γ. Μ. ΣΗΦΑΚΗΣ
© 2009 Πανεπιστημιακς Εκδσεις Κρτης Επιστημονικ επιμλεια: Κατερνα Κπακα Φιλολογικ επιμλεια: Μαρα Ηλβανδου
Στοιχειοθεσα - σελιδοποηση: Σοφα Βλχου (ΠΕΚ) Εκτπωση: ΑΛΦΑΒΗΤΟ
Σχεδαση εξωφλλου: Ντνα Γκαντ
ISBN 978-960-524-286-2
Στη μνμη της Αγγελικς Πιλλη-Παπαστερου και στο ραμ της για μια κοιντητα
Ελλνων πανεπιστημιακν αρχαιολγων
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
Συμμετοχς xi Εισαγωγικ σημεωμα xiii
GERALD CADOGAN Yπρχει μια «αγγλικ αρχαιολογικ σχολ» στην ρευνα
για το πριμο Αιγαο; 1
ΝΕΝΑ ΓAΛANIOY Τροφηλτες γεωργο; Αιγαιακ προστορικ ρευνα
και η αρχ του μτου της κρητικς προστορας 13
NΙΚΟΣ EYΣTPATIOY Oι προστορικς σπουδς και ρευνες στην Eλλδα στις
αρχς του νου αινα. Η ευκαιρα για μια αποτμηση 43
MΑΡΙΑ IAKBOY «Mεσογειακτητα»: τo μετωρο βμα της αιγαιακς
προστορικς ρευνας 55
ΚΑΤΕΡΙΝΑ KOΠAKA H αιγαιακ προστορικ ρευνα στην αυγ του 21ου αινα:
απ μια «ιθαγεν σκοπι»; 67
ΕΛΕΝΗ ΠANAΓOΠOYΛOY Η παλαιολιθικ ρευνα στην Ελλδα και οι
προοπτικς της 83
GILLES TOUCHAIS Πρα απ τα σνορα: η προστορα του Aιγαου και
η Aλβανα 103
ΓΙΑΝΝΗΣ XAMHΛAKHΣ Προς ποια αιγαιακ προστορα; 133
ΕΛΕΝΗ ΧATZAKΗ Περιορισμο και προοπτικς της ρευνας στη μελτη
της κεραμεικς της στερης Εποχς του Χαλκο. Η περπτωση της Κνωσο 155
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑx
Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Ε Σ
Στλιος ΑNPEOY, Aριστοτλειο Πανεπιστμιο Bασλης APABANTINOΣ, Θ´ EΠKA Θηβν Μαρα ΒΛΑΖΑΚΗ, ΚΕ´ ΕΠΚΑ Χανων Gerald CADOGAN, Πανεπιστμιο Reading Nνα ΓAΛANIOY, Πανεπιστμιο Kρτης Nκος EYΣTPATIOY, Aριστοτλειο Πανεπιστμιο Ελνη ΖΥΜΗ, Πανεπιστμιο Κρτης Mαρα IAKBOY, Πανεπιστμιο Kπρου ντα ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ, ρ Πανεπιστημου Indiana Λα ΚΑΡΙΜΑΛΗ, Ινστιτοτο Μεσογειακν Σπουδν Kατερνα KOΠAKA, Πανεπιστμιο Kρτης Ρνια ΚΟΥΚΑ, Πανεπιστμιο Κπρου Aντκλεια MOYNPEA-AΓPAΦITH, Πανεπιστμιο Θεσσαλας Βνα ΝΙΝΙΟΥ-ΚΙΝΕΛΗ, ΚΕ´ ΕΠΚΑ Χανων Ελνη ΠANAΓOΠOYΛOY, Εφορεα Παλαιοανθρωπολογας-Σπηλαιολογας ρις TZAXIΛH, Πανεπιστμιο Kρτης Gilles TOUCHAIS, Πανεπιστμιο Paris Ι ννα ΦΙΛΙΠΠΑ-TOUCHAIS, Γαλλικ Σχολ Αθηνν Mιχλης ΦTIAHΣ, Πανεπιστμιο Iωανννων Γιννης XAMHΛAKHΣ, Πανεπιστμιο Southampton Ελνη XATZAKH, Βρετανικ Σχολ Αθηνν
Μεταπτυχιακο φοιτητς Nεκταρα MΑΥΡΟΥΗ ρης ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ Eλνη ΠΕΡΑΚΗ Σοφα ΤΡΟΥΛΗ
Προπτυχιακο φοιτητς Nκος ΓΚΙΟΚΑΣ Eυθμης ΘΕΟΥ Εβτα ΚΑΛΟΓΗΡΟΠΟΥΛΟΥ μητρα ΛΑΖΑΡ Ιουλα ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΥ
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑ
H επιστημονικ συνντηση με θμα H αιγαιακ προστορικ ρευνα στις αρχς του 21ου αινα διοργανθηκε απ το Tμμα Iστορας και Aρχαιολογας του Πανεπιστημου Kρτης και πραγ- ματοποιθηκε στο Ρθυμνο στις 5-7 εκεμβρου 2003.
Η συνντηση αυτ προσβλεπε σε μια καταρχν γνωριμα, επικοινωνα και ανταλλαγ απψεων μεταξ Ελλνων και ξνων αρχαιολγων που υπηρετον απ διαφορετικς θσεις την ρευνα για την προστορα του Aιγαου. Εχε βασικ στχο τη δια- τπωση ενς κριτικο και αναστοχαστικο προβληματισμο γρω απ τη σημεριν κατσταση του πεδου –τις κατευθνσεις, τις προκλσεις, τις προποθσεις, τις δυναττητες και τις προ- οπτικς του– στο πλασιο κυρως της ελληνικς πραγματικτη- τας. Η συνντηση σχεδισθηκε μικρ, με μορφ διημερδας-ερ- γαστηρου, ανοικτο σε προπτυχιακος και μεταπτυχιακος φοιτητς, και με πιλοτικ χαρακτρα – με την προσδοκα, δη- λαδ, να εγκαινισει να διαρκστερο διλογο και να ενθαρρνει μια περιοδικτητα ανλογων συναντσεων στο μλλον.
Οι θεματικς εντητες της συνντησης οργανθηκαν στους ακ- λουθους ξονες:
– Aιγαιακ ρευνα. Ορισμο, κατευθνσεις, εφαρμογς (ιστορα της ρευνας, θεωρητικ υπβαθρο, μθοδοι, στρατηγι- κς, πεδο/ευρματα, ερμηνευτικ πρτυπα και επιλογς, πο- λιτισμικ στερετυπα, μεταβαλλμενες τσεις, συγκλσεις, αποκλσεις)
– Αιγαιακ ρευνα και επικοινωνα. Συγκρσεις, συνεργασες, ανταλλαγς, δημοσιτητα (εθνικς αρχαιολογικς σχολς, διεπιστημονικτητα, διαπολι- τισμικτητα, «κοιν», υποδοχ και πρσληψη, δημοσιεσεις, νες τεχνολογες)
– Aιγαιακ ρευνα και εκπαδευση (φυσιογνωμα, ακαδημακς σχολς σκψης, προγρμματα σπουδν, χρηματοδοτσεις, δομς, υποδομς, σταδιοδρομα, προοπτικς)
Στη συνντηση συμμετεχαν εκοσι νας προσκεκλημνοι ερευ- νητς: δεκατσσερεις ομιλητς, που παρουσασαν ανακοινσεις, θεωρητικς με τη μορφ παραδειγμτων απ τις ερευνητικς τους εμπειρες, και επτ «σχολιαστς» (discussants), που συνβα- λαν αποφασιστικ στη συζτηση. μφαση δθηκε στην ειλι- κριν και κριτικ κφραση και συνομιλα –πρα απ τρχοντα στερετυπα–, και λιγτερο στην εξαντλητικ βιβλιογραφικ τεκ- μηρωση.
Για τη διοργνωση αυτ συνεργστηκαν συνδελφοι απ δια- φορετικ ιδρματα. Ιδιατερες ευχαριστες οφελονται σγουρα στον Στλιο Aνδρου, στον Nκο Eυστρατου, στη Μαρα Ιακβου και στον Gerald Cadogan για την πολ μεση και γενναιδωρη, απ λες τις απψεις, συμβολ τους στην υλοποηση και την επι- τυχα της συνντησης. Οι ευχαριστες περιλαμβνουν, φυσικ, και λους τους συμμετχοντες, χωρς τους οποους τποτε δεν θα μποροσε να εμπνεσει και να διασφαλσει το σοβαρ επιστη- μονικ εππεδο και, συγχρνως, το τσο ζεστ και ανθρπινο κλμα στη διρκεια της διημερδας. Να ευχαριστσω ακμη: τους φοιτητς που βοθησαν στη διοργνωση, και ιδιατερα την Ελνη Περκη που ανλαβε τη διοικητικ της υποστριξη· τις φλες Πηνελπη Στεφανκη, για τη σχεδαση της αφσας, και Σοφα Βλχου, για τις προσπθειες απομαγνητοφνησης της συ-
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑxiv
ζτησης και την ηλεκτρονικ επεξεργασα των κειμνων. Ευχα- ριστ, τλος, τον Πρεδρο και τα μλη του Τμματος Ιστορας και Αρχαιολογας, που ενκριναν με ευρτητα πνεματος και υποστριξαν την πρταση για τη συνντηση, τη ιοκηση του Πανεπιστημου Κρτης για τη χρηματοδτησ της1 και τις Πανε- πιστημιακς Εκδσεις Κρτης, που δχθηκαν να εντξουν τον τμο των Πρακτικν στο πργραμμ τους.
Η διοργνωση και η συνντηση: σε χρνο ενεσττα
Μια ιδιαιτερτητα της συνντησης αυτς γκειται, σως, στη στχευσ της να μην επαναλβει εκενο που συνθως συμβανει στα συνδρι μας, που παρατσσονται ανακοινσεις απ τις οποες μνο στο τλος ενδεχομνως προκπτει η συγκριτικ επο- πτεα μιας θεματικς εντητας. Εδ προτχθηκε νας απ κοινο προβληματισμς, τον οποο τροφοδοτον οι τοποθετσεις μας.
Ξεκινομε, επομνως, συζητντας για το επιστημολογικ πλασιο της δουλεις μας, τα επιστημονικ πεδα και τις τσεις που μας επηρεζουν μεσα μμεσα, τη δυναττητα να αναδια- τξουμε και να επανερμηνεσουμε τα δεδομνα μας, το ατημα για μια ανανωση των θεωρητικν μας προσεγγσεων. Καλο- μαστε να σκεφθομε τις ερευνητικς και εκπαιδευτικς μας αβε- βαιτητες και τους ελλεποντες κρκους στη συγκρτηση της γλσσας της γνωστικς μας κατεθυνσης. Να αναρωτηθομε για τη θση μας στον αρχαιολογικ κσμο, και τις απαρατητες κοι- νωνικς και λλες προποθσεις για την παρξη της προστορι- κς αρχαιολογας του Αιγαου, στο παρν και στο διαγραφμενο μλλον. Αυτ εναι ζητματα που αφορον και προβληματζουν τη γενι μας και, κυρως, τους νετερους ερευνητς του κλδου μας.
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑ xv
1 Η πρταση για τη συνντηση εγκρθηκε τον Νομβριο του 2002 και χρηματοδοτθηκε τον Μιο του 2003.
Οι παρντες λλοτε γνωριζμαστε και λλοτε χι. Επικοινω- νομε σποραδικ, περιστασιακ, κατ καννα με πολ γχος: για να παραπονεθομε, να σχολισουμε, συχν αν ζεγη, να κρ- νουμε μεταπτυχιακς εργασες, να συμμετσχουμε σε σματα εκλεκτρων… ακμη για να «ανακοινσουμε» σε επιστημονι- κς συναντσεις «αιγαιακ θματα» που, εν μας απασχολον λους, συνθως ετοιμζονται μοναχικ· και «καταναλνονται» (αφομοινονται ερευνητικ) πρτα απ συναδλφους που ερ- γζονται εκτς του ελληνικο χρου, και μνο ταν και εν πραγματικ χρειαστε απ εμς τους διους. εν αξζει, λοιπν, να αφιερσουμε λγο χρνο ειδικ για να «γνωριστομε» καλ- τερα και να συζητσουμε για λα αυτ;
Θα συμφωνσουμε, ωστσο, τι αλλις εναι να οραματζεται κανες μια ττοια μικρ συνντηση και αλλις να τη διοργαν- νει κιλας. Προκπτουν αμσως ττε δσκολα, σχεδν ενοχικ ερωτματα, πως: πσο λγοι, και, ββαια, ποιοι θα συμμετ- σχουν, και γιατ οι συγκεκριμνοι – οι υπλοιποι;
Εδ, η θεματικ και ο προσανατολισμς της συνντησης βο- θησαν, ως να βαθμ. Αφο προποθτουν, σγουρα, την σμω- ση μεταξ περισστερων παραδσεων και προσεγγσεων, ει δυ- νατν μως χι τυχαα συγκροτημνων, αλλ με επγνωση της θσης τους στο επιστημολογικ γγνεσθαι του πεδου μας. Προ- ποθτουν μελετητς που χουν την επιθυμα και τη βοληση να υπερβον τα προσωπικ τους ενδιαφροντα και να «ανησυχ- σουν» με πιο συλλογικ και θεωρητικ αντληψη για τη συνο- λικ μορφ και προοπτικ της αιγαιακς αρχαιολογας και για τις επιστημονικς σο και τις βιωματικς σχσεις μεταξ συνα- δλφων που εργζονται στην Ελλδα στο εξωτερικ (μερικο απ τους τελευταους μας τιμον με την παρουσα τους – ο νας μλιστα, ο Γ. Χαμηλκης, ξεκνησε τη σταδιοδρομα του απ αυτ το Τμμα).
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑxvi
Στο εππεδο των συμμετοχν, επιπλον μλημ μας ταν να εκπροσωπηθον κατ το δυνατν: – Περισστερα εργασιακ περιβλλοντα. Προσκλθηκαν, τσι,
συνδελφοι απ το Yπουργεο Πολιτισμο και την Αρχαιολο- γικ Yπηρεσα, απ ερευνητικ κντρα και πανεπιστμια – με- ταξ των παρντων υπερτερον, ωστσο, οι πανεπιστημιακο.
– Περισστερες γενις ειδικν – μολοντι υπερχουν εντλει οι «πενηντρηδες», τις ηλικιακς κατηγορες εμπλουτζουν αρ- κετο/ς νετεροι/ες συνδελφοι, και οι φοιτητς/τριες.
– λες οι πολιτισμικς περοδοι του προστορικο παρελθντος (η Παλαιολιθικ, η Nεολιθικ και η Eποχ του Xαλκο), στον ελλαδικ χρο και εκτς των συμβατικν γεωπολιτισμικν του ορων – εδ, η εκπροσπηση εναι, αναλογικ, πιο ισορρο- πημνη.
Σμφωνα με τα παραπνω κριτρια, ο πρτος κατλογος των εν δυνμει συμμετεχντων απ την Ελλδα και το εξωτερικ, αν και δη αυστηρς, ξεπερνοσε, ωστσο, τους πενντα· εν ο δετερος, και ακμη αυστηρτερος, εκενων που τελικ προ- σκλθηκαν, τους τριντα πντε – αρκετο απ τους συναδλφους αυτος δεν κατφεραν να ρθουν.
τσι, απ τη συνντηση απουσιζουν πολλο και σημαντικο. Eλπζουμε, πραγματικ, τι σε επμενες ανλογες συναντσεις, εν υπρξουν, πως ευχμασθε, θα εναι δη ευκολτερο να κα- λυφθον αντστοιχα κεν – που δεν αφορον, ββαια, μνο στη διοργνωση αλλ, κυρως, στο περιεχμενο και την ουσα τ- τοιου τπου εγχειρημτων. Aυτς θα ταν σως ο μοναδικς δρ- μος για τη δημιουργα ενς αντιπροσωπευτικο βματος κ- φρασης και μιας απ κοινο ερευνητικς στρατηγικς στον χρο μας.
λοι οι παρντες ανταποκρθηκαν πρθυμα στο κλεσμα: «σαν τοιμοι απ καιρ», με πολ θετικ και ενθαρρυντικ δι-
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑ xvii
θεση. Ελχιστοι ζτησαν επιμρους διευκρινσεις. ρθαν χωρς διαμαρτυρες και παρπονα – οτε καν για την καταρχν αβ- βαιη οικονομικ κλυψη της μετακνησς τους. Mνει να ανα- ρωτηθομε γιατ.
Πιστεω τι η συνντηση αυτ πραγματοποιεται σε μια καλ συγκυρα ως προς τον χρνο, τον χρο, τους συμμετχοντες και τη θεματικ της – και τους στχους, τη σκοπιμτητα και τις επι- θυμητς νοηματοδοτσεις που θτει. Μια ανλογη συνντηση- συζτηση θα μποροσε να χει γνει και πριν· μλλον μως χι πολ αργτερα, τουλχιστον χι απ τις δικς μας αρχαιολογικς γενις – εκενες που κατεξοχν γεφυρνουν, κυριολεκτικ και μεταφορικ, τις επιστημολογικς «στρωματογραφες» του 20ο και του 21ου αινα. Θα μποροσε, επσης, να φιλοξενηθε σε κ- ποιο λλο ελληνικ πανεπιστμιο· χι μως εκολα σε ναν εξω- πανεπιστημιακ φορα – αφο, ακμη και στις ελχιστες καθαρ ερευνητικς νησδες της χρας η μελτη της προστορας παρα- μνει ισχν και κατακερματισμνη.
Εναι δε λογικ να οργαννεται στον ακαδημακ χρο, που χει τη δυναττητα, και την υποχρωση, να (ανα)στοχζεται κρι- τικ τα θεωρητικ και μεθοδολογικ συμφραζμενα της επιστ- μης μας, πως θα προσπαθσουμε να κνουμε εδ. Να αναρωτη- θομε, δηλαδ, μεταξ λλων: πο βρισκμαστε και πς λει- τουργομε ως επιστημονικ κοιντητα σε να ασταθς και γρ- γορα μεταβαλλμενο ευρτερο αρχαιογνωστικ περιβλλον τι μπορομε, τι δεν μπορομε – δεν μπορομε ακμη– και τι δεν θα μπορσουμε ενδεχομνως οτε στο μλλον πο στοχεουμε, εν κπου στοχεουμε, και πο να στοχεσουμε, βελτινοντας τις αδυναμες και αναδεικνοντας, εν μας ενδιαφρει, τις δη σημαντικς εμπειρες μας, τα επιστημονικ και διεπιστημονικ εφδια που διαθτουμε.
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑxviii
Στους προβληματισμος αυτος ανταποκρνονται με τη θε- ματικ και το περιεχμεν τους οι ανακοινσεις μας. Καμα επι- μρους εισαγωγικ παρουσασ τους δεν θα λεγε καλτερα σα οι διες επισημανουν, με διαφορετικος τρπους, για τη δυνα- μικ σημεριν ελληνικ και διεθν εκπροσπηση του επιστη- μονικο πεδου της αιγαιακς προστορας. Οτε, μως, και για τα εγγεν «στεγαν» και την ελλειμματικ ερευνητικ και ιδε- ολογικ διαλεκτικ, που περιορζουν και αναστλλουν, σε με- γλο βαθμ ακμη, ποια συγκροτημνη διερυνση και ανδειξη του πεδου και της εκπροσπησς του προς την κατεθυνση μιας «οκοις» και μαζ μιας «παγκσμιας» αρχαιολογικς πειθαρχας με σγχρονη ταυττητα και προοπτικ.
Απομνει να δομε εν η συνντησ μας αυτ θα εναι μα ακμη μεμονωμνη προσπθεια στο πλασιο της ρευνας για τον προστορικ ελλαδικ χρο,2 νας απολογισμς ρουτνας, απ εκενους που χουν μνο ως ρητορικ αφορμ το στερετυπο της αλλαγς του αινα. εν τελικ φανε τι εχε λγο παρξης και, επομνως, κποια απτ αποτελσματα.
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑ xix
2 Απ τις ελχιστες πντως, μχρι σμερα, που εχαν ανλογο προσανατολι- σμ και συμβατ περιεχμενο. Σκφτομαι, κυρως, τη συνντηση-εργαστ- ριο στο Michigan των Η.Π.Α. την νοιξη του 2003, με την οποα «συνομιλε» με ανεξρτητο αλλ πολ ουσιαστικ τρπο η δικ μας (βλ. J. F. Cherry, D. Margomenou, L. E. Talalay [επιμ.], Prehistorians Round the Pond. Reflections on Aegean Prehistory as a Discipline. Papers presented at a Workshop held in the Kelsey Museum of Archaeology, March 14-16, 2003, Kelsey Museum Publication 2 [Ann Arbor, Michigan 2005]). Πρβ. και τη θεματικ του συμποσου που διοργνωσε πριν απ δκα περπου χρνια το Αριστοτλειο Πανεπιστμιο (Η προστορικ ρευνα στην Ελλδα και οι προοπτικς της. Θεωρητικο και μεθοδολογικο προβληματισμο, Πρακτικ ιεθνος Συμποσου στη μνμη του . Ρ. Θεοχρη, Θεσσαλονκη - Καστορι, 26-28 Νοεμβρου 1998 [Θεσσαλονκη 2001]). Για την πρσφατη δετερη αντστοιχη συνντηση, βλ. παρακτω σημ. 5.
Απ τη συνντηση στη δημοσευση: σε χρνο παρελθντα
Η συνντηση στο Ρθυμνο εχε κλεσει με τη σνοψη των βασι- κν αποτελεσμτων που προκυψαν απ τις εισηγσεις και τη συζτηση. Αυτ καταγρφηκαν λγο αργτερα στο ακλουθο «προγραμματικ» κεμενο:
«ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΡΕΘΥΜΝΟΥ (εκμβριος 2003) Οι αρχαιολγοι που συμμετεχαν στην επιστημονικ συνντηση με θμα H αιγαιακ προστορικ ρευνα στις αρχς του 21ου αινα”, η οποα πραγματοποιθηκε στο Πανεπιστμιο Kρτης στο Ρθυμνο στις 5-7 εκεμβρου 2003, εχαν την ευκαιρα να συ- ζητσουν και να εκτιμσουν κριτικ τη σημεριν κατσταση της ρευνας και της εκπαδευσης στον επιστημονικ τους χρο, πως αυτ διαμορφνεται στο πλασιο της ελληνικς και της διεθνος πραγματικτητας στις αρχς του νου αινα, και μσα απ τη γνση των περασμνων δεκαετιν. Η δημιουργικ ανταλλαγ απψεων ανμεσα στους συμμετχοντες κινθηκε στoυς παρακτω ξονες:
α. Στο εππεδο της εκπαδευσης, συζητθηκαν, μεταξ λλων, οι μεγλοι περιορισμο στη διαμρφωση και τη διασφλιση των κατλληλων ερευνητικν συνθηκν και εμπειριν στους προ- πτυχιακος και μεταπτυχιακος φοιτητς και τους νους αρχαι- ολγους. σο και οι δυναττητες θεραπεας της κατστασης αυτς, μσα απ τη συστηματικ και συντονισμνη στελχωση σε διδακτικ προσωπικ και τη δημιουργα και την ενσχυση, με τη βοθεια ερευνητικν προγραμμτων, των απαρατητων υποδο- μν βασικς και εφαρμοσμνης ρευνας στα πανεπιστμια (βι- βλιοθκες, εργαστρια κ..).
β. Στο εππεδο της ρευνας, συζητθηκαν οι ευρτερες επιλο- γς –επιστημονικς/επιστημολογικς, πολιτικς, ιδεολογικς– που χαρακτηρζουν τις τρχουσες πρακτικς και στρατηγικς, και
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑxx
στο πλασιο των συνεργασιν ανμεσα στους εμπλεκμενους φορες (εφορεες αρχαιοττων, πανεπιστμια, ξνες σχολς κ..).
γ. Στο εππεδο της επιστημονικς ωριμτητας, χειραφτη- σης” και ταυττητας της αιγαιακς προστορικς ρευνας, δια- πιστθηκε απ λους η οριακ κατσταση στην οποα αυτ βρσκεται σμερα. Συζητθηκε ο κυραρχος ρλος του δυτικο επιστημονικο λγου, καθς και οι ακμη ασταθες, μεμονωμ- νες και μερικς ελληνικς ερευνητικς τσεις και επιλογς, που δεν ενθαρρνουν τη συγκρτηση σχολν σκψης” σε διαλε- κτικ σχση με τη διεθν αρχαιολογικ θεωρα και πρακτικ.
δ. Στο εππεδο της επικοινωνας, καταγρφηκαν: μια εσω- στρφεια και να σημαντικ λλειμμα γνσης και διδρασης της αιγαιακς προστορας, καταρχν με την ευρτερη γεωγραφικ και πολιτισμικ της συ&n
Τσοντα, A. Eβανς και των λλων πρωτεργατν, οι
πολιτισμο που αναπτχθηκαν την Εποχ του Χαλκο στις
Κυκλδες, την Κρτη και τον ηπειρωτικ ελλαδικ χρο
τροφοδοτον σταθερ να διεθνς επιστημονικ ενδιαφ-
ρον. Το πρασμα στον 21ο αινα μπορε να γνει η αφορ-
μ για ναν ποιοτικ απολογισμ της κατστασης της
αιγαιακς προστορικς ρευνας; Στο βιβλο αυτ, ντεκα
προστοριολγοι συζητον τις αφετηριακς δυναττητες, τις
αδυναμες και τις προοπτικς του πεδου τους στο πλασιο
της σημερινς πραγματικτητας, και μσα απ την κριτικ
αξιολγηση της προηγομενης γνσης και εμπειρας. Ανα-
δεικνεται, τσι, η ανγκη ενς εποικοδομητικο διαλγου
μεταξ Ελλνων και ξνων ειδικν, που θα οδηγοσε σε
εναλλακτικς, αναδιατεταγμνες και ριμες προτσεις και
σε απ κοινο στρατηγικς στο ερευνητικ, εκπαιδευτικ
και επικοινωνιακ εππεδο. Η μεθοδολογικ ανανωση, η
αυτονητη διερυνση των προσεγγσεων προς τις πρι-
μες περιδους της προστορας και, κυρως, μια ουσιαστικ
συνομιλα με το μεσογειακ και το παγκσμιο επιστημολο-
γικ γγνεσθαι, χωρς περιττς αιγαιοκεντρικς και ευρωκε-
ντρικς εμφσεις, θα παρεχαν τα ικανοποιητικ καταρχν
εφδια για μια αναστοχαστικ πλογηση της αρχαιολογας
του Αιγαου στη σγχρονη εποχ.
ISBN 978-960-524-286-2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ
Επιστημονικ επιμλεια:
Κατερνα Κπακα
του 21ου αινα
του 21ου αινα
Πρακτικ Επιστημονικς Συνντησης Pθυμνο 5 – 7 εκεμβρου 2003
Tμμα Iστορας και Aρχαιολογας Πανεπιστμιο Kρτης
Ηρκλειο 2009
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ EΚΟΣΕΙΣ KΡΗΤΗΣ δρυμα Τεχνολογας & ρευνας
Αθνα, Μνης 5, 106 81. Τηλ. 210 3849020-23, Fax: 210 3301583
Ηρκλειο Κρτης, Τ.Θ. 1385, 711 10. Τηλ. 2810 391083, Fax: 2810 391085
e-mail: [email protected] www.cup.gr
ΣΕΙΡΑ: ΣΥΜΒΟΛΕΣ ΣΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΠΟΥ / ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ιευθυντς σειρς: Γ. Μ. ΣΗΦΑΚΗΣ
© 2009 Πανεπιστημιακς Εκδσεις Κρτης Επιστημονικ επιμλεια: Κατερνα Κπακα Φιλολογικ επιμλεια: Μαρα Ηλβανδου
Στοιχειοθεσα - σελιδοποηση: Σοφα Βλχου (ΠΕΚ) Εκτπωση: ΑΛΦΑΒΗΤΟ
Σχεδαση εξωφλλου: Ντνα Γκαντ
ISBN 978-960-524-286-2
Στη μνμη της Αγγελικς Πιλλη-Παπαστερου και στο ραμ της για μια κοιντητα
Ελλνων πανεπιστημιακν αρχαιολγων
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
Συμμετοχς xi Εισαγωγικ σημεωμα xiii
GERALD CADOGAN Yπρχει μια «αγγλικ αρχαιολογικ σχολ» στην ρευνα
για το πριμο Αιγαο; 1
ΝΕΝΑ ΓAΛANIOY Τροφηλτες γεωργο; Αιγαιακ προστορικ ρευνα
και η αρχ του μτου της κρητικς προστορας 13
NΙΚΟΣ EYΣTPATIOY Oι προστορικς σπουδς και ρευνες στην Eλλδα στις
αρχς του νου αινα. Η ευκαιρα για μια αποτμηση 43
MΑΡΙΑ IAKBOY «Mεσογειακτητα»: τo μετωρο βμα της αιγαιακς
προστορικς ρευνας 55
ΚΑΤΕΡΙΝΑ KOΠAKA H αιγαιακ προστορικ ρευνα στην αυγ του 21ου αινα:
απ μια «ιθαγεν σκοπι»; 67
ΕΛΕΝΗ ΠANAΓOΠOYΛOY Η παλαιολιθικ ρευνα στην Ελλδα και οι
προοπτικς της 83
GILLES TOUCHAIS Πρα απ τα σνορα: η προστορα του Aιγαου και
η Aλβανα 103
ΓΙΑΝΝΗΣ XAMHΛAKHΣ Προς ποια αιγαιακ προστορα; 133
ΕΛΕΝΗ ΧATZAKΗ Περιορισμο και προοπτικς της ρευνας στη μελτη
της κεραμεικς της στερης Εποχς του Χαλκο. Η περπτωση της Κνωσο 155
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑx
Σ Υ Μ Μ Ε Τ Ο Χ Ε Σ
Στλιος ΑNPEOY, Aριστοτλειο Πανεπιστμιο Bασλης APABANTINOΣ, Θ´ EΠKA Θηβν Μαρα ΒΛΑΖΑΚΗ, ΚΕ´ ΕΠΚΑ Χανων Gerald CADOGAN, Πανεπιστμιο Reading Nνα ΓAΛANIOY, Πανεπιστμιο Kρτης Nκος EYΣTPATIOY, Aριστοτλειο Πανεπιστμιο Ελνη ΖΥΜΗ, Πανεπιστμιο Κρτης Mαρα IAKBOY, Πανεπιστμιο Kπρου ντα ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ, ρ Πανεπιστημου Indiana Λα ΚΑΡΙΜΑΛΗ, Ινστιτοτο Μεσογειακν Σπουδν Kατερνα KOΠAKA, Πανεπιστμιο Kρτης Ρνια ΚΟΥΚΑ, Πανεπιστμιο Κπρου Aντκλεια MOYNPEA-AΓPAΦITH, Πανεπιστμιο Θεσσαλας Βνα ΝΙΝΙΟΥ-ΚΙΝΕΛΗ, ΚΕ´ ΕΠΚΑ Χανων Ελνη ΠANAΓOΠOYΛOY, Εφορεα Παλαιοανθρωπολογας-Σπηλαιολογας ρις TZAXIΛH, Πανεπιστμιο Kρτης Gilles TOUCHAIS, Πανεπιστμιο Paris Ι ννα ΦΙΛΙΠΠΑ-TOUCHAIS, Γαλλικ Σχολ Αθηνν Mιχλης ΦTIAHΣ, Πανεπιστμιο Iωανννων Γιννης XAMHΛAKHΣ, Πανεπιστμιο Southampton Ελνη XATZAKH, Βρετανικ Σχολ Αθηνν
Μεταπτυχιακο φοιτητς Nεκταρα MΑΥΡΟΥΗ ρης ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ Eλνη ΠΕΡΑΚΗ Σοφα ΤΡΟΥΛΗ
Προπτυχιακο φοιτητς Nκος ΓΚΙΟΚΑΣ Eυθμης ΘΕΟΥ Εβτα ΚΑΛΟΓΗΡΟΠΟΥΛΟΥ μητρα ΛΑΖΑΡ Ιουλα ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΥ
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑ
H επιστημονικ συνντηση με θμα H αιγαιακ προστορικ ρευνα στις αρχς του 21ου αινα διοργανθηκε απ το Tμμα Iστορας και Aρχαιολογας του Πανεπιστημου Kρτης και πραγ- ματοποιθηκε στο Ρθυμνο στις 5-7 εκεμβρου 2003.
Η συνντηση αυτ προσβλεπε σε μια καταρχν γνωριμα, επικοινωνα και ανταλλαγ απψεων μεταξ Ελλνων και ξνων αρχαιολγων που υπηρετον απ διαφορετικς θσεις την ρευνα για την προστορα του Aιγαου. Εχε βασικ στχο τη δια- τπωση ενς κριτικο και αναστοχαστικο προβληματισμο γρω απ τη σημεριν κατσταση του πεδου –τις κατευθνσεις, τις προκλσεις, τις προποθσεις, τις δυναττητες και τις προ- οπτικς του– στο πλασιο κυρως της ελληνικς πραγματικτη- τας. Η συνντηση σχεδισθηκε μικρ, με μορφ διημερδας-ερ- γαστηρου, ανοικτο σε προπτυχιακος και μεταπτυχιακος φοιτητς, και με πιλοτικ χαρακτρα – με την προσδοκα, δη- λαδ, να εγκαινισει να διαρκστερο διλογο και να ενθαρρνει μια περιοδικτητα ανλογων συναντσεων στο μλλον.
Οι θεματικς εντητες της συνντησης οργανθηκαν στους ακ- λουθους ξονες:
– Aιγαιακ ρευνα. Ορισμο, κατευθνσεις, εφαρμογς (ιστορα της ρευνας, θεωρητικ υπβαθρο, μθοδοι, στρατηγι- κς, πεδο/ευρματα, ερμηνευτικ πρτυπα και επιλογς, πο- λιτισμικ στερετυπα, μεταβαλλμενες τσεις, συγκλσεις, αποκλσεις)
– Αιγαιακ ρευνα και επικοινωνα. Συγκρσεις, συνεργασες, ανταλλαγς, δημοσιτητα (εθνικς αρχαιολογικς σχολς, διεπιστημονικτητα, διαπολι- τισμικτητα, «κοιν», υποδοχ και πρσληψη, δημοσιεσεις, νες τεχνολογες)
– Aιγαιακ ρευνα και εκπαδευση (φυσιογνωμα, ακαδημακς σχολς σκψης, προγρμματα σπουδν, χρηματοδοτσεις, δομς, υποδομς, σταδιοδρομα, προοπτικς)
Στη συνντηση συμμετεχαν εκοσι νας προσκεκλημνοι ερευ- νητς: δεκατσσερεις ομιλητς, που παρουσασαν ανακοινσεις, θεωρητικς με τη μορφ παραδειγμτων απ τις ερευνητικς τους εμπειρες, και επτ «σχολιαστς» (discussants), που συνβα- λαν αποφασιστικ στη συζτηση. μφαση δθηκε στην ειλι- κριν και κριτικ κφραση και συνομιλα –πρα απ τρχοντα στερετυπα–, και λιγτερο στην εξαντλητικ βιβλιογραφικ τεκ- μηρωση.
Για τη διοργνωση αυτ συνεργστηκαν συνδελφοι απ δια- φορετικ ιδρματα. Ιδιατερες ευχαριστες οφελονται σγουρα στον Στλιο Aνδρου, στον Nκο Eυστρατου, στη Μαρα Ιακβου και στον Gerald Cadogan για την πολ μεση και γενναιδωρη, απ λες τις απψεις, συμβολ τους στην υλοποηση και την επι- τυχα της συνντησης. Οι ευχαριστες περιλαμβνουν, φυσικ, και λους τους συμμετχοντες, χωρς τους οποους τποτε δεν θα μποροσε να εμπνεσει και να διασφαλσει το σοβαρ επιστη- μονικ εππεδο και, συγχρνως, το τσο ζεστ και ανθρπινο κλμα στη διρκεια της διημερδας. Να ευχαριστσω ακμη: τους φοιτητς που βοθησαν στη διοργνωση, και ιδιατερα την Ελνη Περκη που ανλαβε τη διοικητικ της υποστριξη· τις φλες Πηνελπη Στεφανκη, για τη σχεδαση της αφσας, και Σοφα Βλχου, για τις προσπθειες απομαγνητοφνησης της συ-
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑxiv
ζτησης και την ηλεκτρονικ επεξεργασα των κειμνων. Ευχα- ριστ, τλος, τον Πρεδρο και τα μλη του Τμματος Ιστορας και Αρχαιολογας, που ενκριναν με ευρτητα πνεματος και υποστριξαν την πρταση για τη συνντηση, τη ιοκηση του Πανεπιστημου Κρτης για τη χρηματοδτησ της1 και τις Πανε- πιστημιακς Εκδσεις Κρτης, που δχθηκαν να εντξουν τον τμο των Πρακτικν στο πργραμμ τους.
Η διοργνωση και η συνντηση: σε χρνο ενεσττα
Μια ιδιαιτερτητα της συνντησης αυτς γκειται, σως, στη στχευσ της να μην επαναλβει εκενο που συνθως συμβανει στα συνδρι μας, που παρατσσονται ανακοινσεις απ τις οποες μνο στο τλος ενδεχομνως προκπτει η συγκριτικ επο- πτεα μιας θεματικς εντητας. Εδ προτχθηκε νας απ κοινο προβληματισμς, τον οποο τροφοδοτον οι τοποθετσεις μας.
Ξεκινομε, επομνως, συζητντας για το επιστημολογικ πλασιο της δουλεις μας, τα επιστημονικ πεδα και τις τσεις που μας επηρεζουν μεσα μμεσα, τη δυναττητα να αναδια- τξουμε και να επανερμηνεσουμε τα δεδομνα μας, το ατημα για μια ανανωση των θεωρητικν μας προσεγγσεων. Καλο- μαστε να σκεφθομε τις ερευνητικς και εκπαιδευτικς μας αβε- βαιτητες και τους ελλεποντες κρκους στη συγκρτηση της γλσσας της γνωστικς μας κατεθυνσης. Να αναρωτηθομε για τη θση μας στον αρχαιολογικ κσμο, και τις απαρατητες κοι- νωνικς και λλες προποθσεις για την παρξη της προστορι- κς αρχαιολογας του Αιγαου, στο παρν και στο διαγραφμενο μλλον. Αυτ εναι ζητματα που αφορον και προβληματζουν τη γενι μας και, κυρως, τους νετερους ερευνητς του κλδου μας.
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑ xv
1 Η πρταση για τη συνντηση εγκρθηκε τον Νομβριο του 2002 και χρηματοδοτθηκε τον Μιο του 2003.
Οι παρντες λλοτε γνωριζμαστε και λλοτε χι. Επικοινω- νομε σποραδικ, περιστασιακ, κατ καννα με πολ γχος: για να παραπονεθομε, να σχολισουμε, συχν αν ζεγη, να κρ- νουμε μεταπτυχιακς εργασες, να συμμετσχουμε σε σματα εκλεκτρων… ακμη για να «ανακοινσουμε» σε επιστημονι- κς συναντσεις «αιγαιακ θματα» που, εν μας απασχολον λους, συνθως ετοιμζονται μοναχικ· και «καταναλνονται» (αφομοινονται ερευνητικ) πρτα απ συναδλφους που ερ- γζονται εκτς του ελληνικο χρου, και μνο ταν και εν πραγματικ χρειαστε απ εμς τους διους. εν αξζει, λοιπν, να αφιερσουμε λγο χρνο ειδικ για να «γνωριστομε» καλ- τερα και να συζητσουμε για λα αυτ;
Θα συμφωνσουμε, ωστσο, τι αλλις εναι να οραματζεται κανες μια ττοια μικρ συνντηση και αλλις να τη διοργαν- νει κιλας. Προκπτουν αμσως ττε δσκολα, σχεδν ενοχικ ερωτματα, πως: πσο λγοι, και, ββαια, ποιοι θα συμμετ- σχουν, και γιατ οι συγκεκριμνοι – οι υπλοιποι;
Εδ, η θεματικ και ο προσανατολισμς της συνντησης βο- θησαν, ως να βαθμ. Αφο προποθτουν, σγουρα, την σμω- ση μεταξ περισστερων παραδσεων και προσεγγσεων, ει δυ- νατν μως χι τυχαα συγκροτημνων, αλλ με επγνωση της θσης τους στο επιστημολογικ γγνεσθαι του πεδου μας. Προ- ποθτουν μελετητς που χουν την επιθυμα και τη βοληση να υπερβον τα προσωπικ τους ενδιαφροντα και να «ανησυχ- σουν» με πιο συλλογικ και θεωρητικ αντληψη για τη συνο- λικ μορφ και προοπτικ της αιγαιακς αρχαιολογας και για τις επιστημονικς σο και τις βιωματικς σχσεις μεταξ συνα- δλφων που εργζονται στην Ελλδα στο εξωτερικ (μερικο απ τους τελευταους μας τιμον με την παρουσα τους – ο νας μλιστα, ο Γ. Χαμηλκης, ξεκνησε τη σταδιοδρομα του απ αυτ το Τμμα).
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑxvi
Στο εππεδο των συμμετοχν, επιπλον μλημ μας ταν να εκπροσωπηθον κατ το δυνατν: – Περισστερα εργασιακ περιβλλοντα. Προσκλθηκαν, τσι,
συνδελφοι απ το Yπουργεο Πολιτισμο και την Αρχαιολο- γικ Yπηρεσα, απ ερευνητικ κντρα και πανεπιστμια – με- ταξ των παρντων υπερτερον, ωστσο, οι πανεπιστημιακο.
– Περισστερες γενις ειδικν – μολοντι υπερχουν εντλει οι «πενηντρηδες», τις ηλικιακς κατηγορες εμπλουτζουν αρ- κετο/ς νετεροι/ες συνδελφοι, και οι φοιτητς/τριες.
– λες οι πολιτισμικς περοδοι του προστορικο παρελθντος (η Παλαιολιθικ, η Nεολιθικ και η Eποχ του Xαλκο), στον ελλαδικ χρο και εκτς των συμβατικν γεωπολιτισμικν του ορων – εδ, η εκπροσπηση εναι, αναλογικ, πιο ισορρο- πημνη.
Σμφωνα με τα παραπνω κριτρια, ο πρτος κατλογος των εν δυνμει συμμετεχντων απ την Ελλδα και το εξωτερικ, αν και δη αυστηρς, ξεπερνοσε, ωστσο, τους πενντα· εν ο δετερος, και ακμη αυστηρτερος, εκενων που τελικ προ- σκλθηκαν, τους τριντα πντε – αρκετο απ τους συναδλφους αυτος δεν κατφεραν να ρθουν.
τσι, απ τη συνντηση απουσιζουν πολλο και σημαντικο. Eλπζουμε, πραγματικ, τι σε επμενες ανλογες συναντσεις, εν υπρξουν, πως ευχμασθε, θα εναι δη ευκολτερο να κα- λυφθον αντστοιχα κεν – που δεν αφορον, ββαια, μνο στη διοργνωση αλλ, κυρως, στο περιεχμενο και την ουσα τ- τοιου τπου εγχειρημτων. Aυτς θα ταν σως ο μοναδικς δρ- μος για τη δημιουργα ενς αντιπροσωπευτικο βματος κ- φρασης και μιας απ κοινο ερευνητικς στρατηγικς στον χρο μας.
λοι οι παρντες ανταποκρθηκαν πρθυμα στο κλεσμα: «σαν τοιμοι απ καιρ», με πολ θετικ και ενθαρρυντικ δι-
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑ xvii
θεση. Ελχιστοι ζτησαν επιμρους διευκρινσεις. ρθαν χωρς διαμαρτυρες και παρπονα – οτε καν για την καταρχν αβ- βαιη οικονομικ κλυψη της μετακνησς τους. Mνει να ανα- ρωτηθομε γιατ.
Πιστεω τι η συνντηση αυτ πραγματοποιεται σε μια καλ συγκυρα ως προς τον χρνο, τον χρο, τους συμμετχοντες και τη θεματικ της – και τους στχους, τη σκοπιμτητα και τις επι- θυμητς νοηματοδοτσεις που θτει. Μια ανλογη συνντηση- συζτηση θα μποροσε να χει γνει και πριν· μλλον μως χι πολ αργτερα, τουλχιστον χι απ τις δικς μας αρχαιολογικς γενις – εκενες που κατεξοχν γεφυρνουν, κυριολεκτικ και μεταφορικ, τις επιστημολογικς «στρωματογραφες» του 20ο και του 21ου αινα. Θα μποροσε, επσης, να φιλοξενηθε σε κ- ποιο λλο ελληνικ πανεπιστμιο· χι μως εκολα σε ναν εξω- πανεπιστημιακ φορα – αφο, ακμη και στις ελχιστες καθαρ ερευνητικς νησδες της χρας η μελτη της προστορας παρα- μνει ισχν και κατακερματισμνη.
Εναι δε λογικ να οργαννεται στον ακαδημακ χρο, που χει τη δυναττητα, και την υποχρωση, να (ανα)στοχζεται κρι- τικ τα θεωρητικ και μεθοδολογικ συμφραζμενα της επιστ- μης μας, πως θα προσπαθσουμε να κνουμε εδ. Να αναρωτη- θομε, δηλαδ, μεταξ λλων: πο βρισκμαστε και πς λει- τουργομε ως επιστημονικ κοιντητα σε να ασταθς και γρ- γορα μεταβαλλμενο ευρτερο αρχαιογνωστικ περιβλλον τι μπορομε, τι δεν μπορομε – δεν μπορομε ακμη– και τι δεν θα μπορσουμε ενδεχομνως οτε στο μλλον πο στοχεουμε, εν κπου στοχεουμε, και πο να στοχεσουμε, βελτινοντας τις αδυναμες και αναδεικνοντας, εν μας ενδιαφρει, τις δη σημαντικς εμπειρες μας, τα επιστημονικ και διεπιστημονικ εφδια που διαθτουμε.
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑxviii
Στους προβληματισμος αυτος ανταποκρνονται με τη θε- ματικ και το περιεχμεν τους οι ανακοινσεις μας. Καμα επι- μρους εισαγωγικ παρουσασ τους δεν θα λεγε καλτερα σα οι διες επισημανουν, με διαφορετικος τρπους, για τη δυνα- μικ σημεριν ελληνικ και διεθν εκπροσπηση του επιστη- μονικο πεδου της αιγαιακς προστορας. Οτε, μως, και για τα εγγεν «στεγαν» και την ελλειμματικ ερευνητικ και ιδε- ολογικ διαλεκτικ, που περιορζουν και αναστλλουν, σε με- γλο βαθμ ακμη, ποια συγκροτημνη διερυνση και ανδειξη του πεδου και της εκπροσπησς του προς την κατεθυνση μιας «οκοις» και μαζ μιας «παγκσμιας» αρχαιολογικς πειθαρχας με σγχρονη ταυττητα και προοπτικ.
Απομνει να δομε εν η συνντησ μας αυτ θα εναι μα ακμη μεμονωμνη προσπθεια στο πλασιο της ρευνας για τον προστορικ ελλαδικ χρο,2 νας απολογισμς ρουτνας, απ εκενους που χουν μνο ως ρητορικ αφορμ το στερετυπο της αλλαγς του αινα. εν τελικ φανε τι εχε λγο παρξης και, επομνως, κποια απτ αποτελσματα.
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑ xix
2 Απ τις ελχιστες πντως, μχρι σμερα, που εχαν ανλογο προσανατολι- σμ και συμβατ περιεχμενο. Σκφτομαι, κυρως, τη συνντηση-εργαστ- ριο στο Michigan των Η.Π.Α. την νοιξη του 2003, με την οποα «συνομιλε» με ανεξρτητο αλλ πολ ουσιαστικ τρπο η δικ μας (βλ. J. F. Cherry, D. Margomenou, L. E. Talalay [επιμ.], Prehistorians Round the Pond. Reflections on Aegean Prehistory as a Discipline. Papers presented at a Workshop held in the Kelsey Museum of Archaeology, March 14-16, 2003, Kelsey Museum Publication 2 [Ann Arbor, Michigan 2005]). Πρβ. και τη θεματικ του συμποσου που διοργνωσε πριν απ δκα περπου χρνια το Αριστοτλειο Πανεπιστμιο (Η προστορικ ρευνα στην Ελλδα και οι προοπτικς της. Θεωρητικο και μεθοδολογικο προβληματισμο, Πρακτικ ιεθνος Συμποσου στη μνμη του . Ρ. Θεοχρη, Θεσσαλονκη - Καστορι, 26-28 Νοεμβρου 1998 [Θεσσαλονκη 2001]). Για την πρσφατη δετερη αντστοιχη συνντηση, βλ. παρακτω σημ. 5.
Απ τη συνντηση στη δημοσευση: σε χρνο παρελθντα
Η συνντηση στο Ρθυμνο εχε κλεσει με τη σνοψη των βασι- κν αποτελεσμτων που προκυψαν απ τις εισηγσεις και τη συζτηση. Αυτ καταγρφηκαν λγο αργτερα στο ακλουθο «προγραμματικ» κεμενο:
«ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΡΕΘΥΜΝΟΥ (εκμβριος 2003) Οι αρχαιολγοι που συμμετεχαν στην επιστημονικ συνντηση με θμα H αιγαιακ προστορικ ρευνα στις αρχς του 21ου αινα”, η οποα πραγματοποιθηκε στο Πανεπιστμιο Kρτης στο Ρθυμνο στις 5-7 εκεμβρου 2003, εχαν την ευκαιρα να συ- ζητσουν και να εκτιμσουν κριτικ τη σημεριν κατσταση της ρευνας και της εκπαδευσης στον επιστημονικ τους χρο, πως αυτ διαμορφνεται στο πλασιο της ελληνικς και της διεθνος πραγματικτητας στις αρχς του νου αινα, και μσα απ τη γνση των περασμνων δεκαετιν. Η δημιουργικ ανταλλαγ απψεων ανμεσα στους συμμετχοντες κινθηκε στoυς παρακτω ξονες:
α. Στο εππεδο της εκπαδευσης, συζητθηκαν, μεταξ λλων, οι μεγλοι περιορισμο στη διαμρφωση και τη διασφλιση των κατλληλων ερευνητικν συνθηκν και εμπειριν στους προ- πτυχιακος και μεταπτυχιακος φοιτητς και τους νους αρχαι- ολγους. σο και οι δυναττητες θεραπεας της κατστασης αυτς, μσα απ τη συστηματικ και συντονισμνη στελχωση σε διδακτικ προσωπικ και τη δημιουργα και την ενσχυση, με τη βοθεια ερευνητικν προγραμμτων, των απαρατητων υποδο- μν βασικς και εφαρμοσμνης ρευνας στα πανεπιστμια (βι- βλιοθκες, εργαστρια κ..).
β. Στο εππεδο της ρευνας, συζητθηκαν οι ευρτερες επιλο- γς –επιστημονικς/επιστημολογικς, πολιτικς, ιδεολογικς– που χαρακτηρζουν τις τρχουσες πρακτικς και στρατηγικς, και
ΕΙΣΑΓΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΜΑxx
στο πλασιο των συνεργασιν ανμεσα στους εμπλεκμενους φορες (εφορεες αρχαιοττων, πανεπιστμια, ξνες σχολς κ..).
γ. Στο εππεδο της επιστημονικς ωριμτητας, χειραφτη- σης” και ταυττητας της αιγαιακς προστορικς ρευνας, δια- πιστθηκε απ λους η οριακ κατσταση στην οποα αυτ βρσκεται σμερα. Συζητθηκε ο κυραρχος ρλος του δυτικο επιστημονικο λγου, καθς και οι ακμη ασταθες, μεμονωμ- νες και μερικς ελληνικς ερευνητικς τσεις και επιλογς, που δεν ενθαρρνουν τη συγκρτηση σχολν σκψης” σε διαλε- κτικ σχση με τη διεθν αρχαιολογικ θεωρα και πρακτικ.
δ. Στο εππεδο της επικοινωνας, καταγρφηκαν: μια εσω- στρφεια και να σημαντικ λλειμμα γνσης και διδρασης της αιγαιακς προστορας, καταρχν με την ευρτερη γεωγραφικ και πολιτισμικ της συ&n
