ΜΕΓΑΛΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ15Ος ΑΙΩΝΑΣ

Αίτια των ταξιδιών

Τον 15ο αιώνα η Κωνσταντινούπολη έχει καταληφθεί και έτσι οι χερσαίοι δρόμοι του εμπορίου προς την ανατολή έχουν κλείσει.

Πρέπει να βρεθεί ένας θαλάσσιος δρόμος.

Στη μεσόγειο όμως κυριαρχούν με τα πλοία τους οι Βενετοί και οι Γενουάτες.

Επομένως, οι άλλες χώρες που επιθυμούν να κάνουν εμπόριο με την ανατολή, πρέπει να βρουν έναν θαλάσσιο δρόμο έξω από τη Μεσόγειο.

Υπήρχαν όμως και θρησκευτικά αίτια: επιθυμία ήταν η διάδοση του Χριστιανισμού σε «άπιστους» λαούς.

Επίσης, οι διηγήσεις του Μάρκο Πόλο για τα ταξίδια που έκανε στην Κίνα τον 13ο αιώνα είχαν εξάψει τη φαντασία των Ευρωπαίων για τον πολιτισμό τα μυθικά πλούτη των μακρινών και εξωτικών τόπων της Ανατολής.

Μάρκο Πόλο

1. Ο αστρολάβος Ο αστρολάβος είναι αρχαίο αστρονομικό όργανο που

χρησιμοποιούνταν για να παρατηρηθούν τα αστέρια και να προσδιοριστεί το ύψος τους επάνω στον ορίζοντα. Σύμφωνα με όσα αναφέρουν οι αρχαίοι, ο αστρολάβος εφευρέθηκε τον 2o π.X. αι. από τον Ίππαρχο. Τον Μεσαίωνα ο αστρολάβος ήταν το κύριο όργανο ναυσιπλοΐας.

Ο ναυτικός αστρολάβος αναπτύχθηκε, κυρίως, από τους Πορτογάλους στο 15o

αιώνα σαν ένα βασικό και απλό όργανο παρατηρήσεως. Τον χρησιμοποιούσαν για να μετρήσουν το ύψος του ήλιου, ή ενός άστρου πάνω από τον ορίζοντα , ώστε να βρίσκουν το πλάτος. Αργότερα αντικαταστάθηκε από τον εξάντα.

Παράγοντες που ευνόησαν τα μακρινά ναυτικά ταξίδια

2. Η καραβέλα Η Καραβέλα ήταν παλιό

ιστιοφόρο πλοίο περισσότερο ακτοπλοϊκό και στη συνέχεια εξερευνητικό του 13ου αιώνα.

Τα σκάφη αυτά ήταν σχετικά πλατιά, είχαν πολλούς χώρους αποθηκευτικούς και είχαν λίγα πανιά που μπορούσε να τα χειριστεί και ολιγομελές πλήρωμα. Αυτά είχαν ως συνέπεια να τα προτιμήσουν οι θαλασσοπόροι στις εξερευνήσεις τους, όπως ο Βάσκο ντα Γκάμα, ο Ζαν Κορτιέ αλλά και οΧριστόφορος Κολόμβος του οποίου και τα τρία πλοία του, τα "Νίνια", "Πίντα" και "Σάντα Μαρία" με τα οποία απέπλευσε στις 3 Αυγούστου 1492 ήταν καραβέλες.

3. Η πυξίδα

Η πυξίδα (compass) ή κοινώς μπούσουλας (από την ιταλική λέξη bussola) είναι όργανο με το οποίο επιτυγχάνεται ο προσανατολισμός του χρήστη, δείχνοντάς του την κατεύθυνση του Βορρά.

Λέγεται πως έλκει την καταγωγή της από την Κίνα, και ότι από εκεί την εισήγαγε ο Μάρκο Πόλο στην Ιταλία κατά τον 13ο

αιώνα.

4. Ο πορτολάνος

Πορτολάνος είναι το κείμενο

που περιέχει οδηγίες προς

τους ναυτιλλομένους για να

διευκολύνει τα ταξίδια τους

από λιμάνι σε λιμάνι (πόρτο).

Πορτολάνος όμως είναι και ο

χάρτης που απεικονίζει τις

ακτές και τα λιμάνια. Πιο

σπάνια, είναι ο ναυτικός

χάρτης με σημειώσεις για την

υποβοήθηση του ναυτικού.

Τα μεγάλα εξερευνητικά ταξίδια

Τα πρώτα ταξίδια τα επιχείρησαν Πορτογάλοι.

Επιθυμούσαν να βρουν νέο εμπορικό δρόμο προς την Ανατολή.

Ο στόχος ήταν το εμπόριο πολύτιμων προϊόντων από την Κίνα, την Ινδία και την Ινδονησία, όπως τα μπαχαρικά και το μετάξι.

1. Πορτογάλοι

Οι Πορτογάλοι σχεδίαζαν να φτάσουν στην Ινδία ταξιδεύοντας γύρω από την Αφρική.

Ήδη το 1350 είχαν φτάσει στις Αζόρες.

Ο Βαρθολομαίος Ντιάζ έφτασε στο νότιο άκρο της Αφρικής το 1488.

Το ονόμασε «ακρωτήρι των καταιγίδων».

Αργότερα, ο πορτογάλος βασιλιάς Ιωάννης Β’ το ονόμασε «Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας», γιατί άνοιξε τον δρόμο για την Ανατολή.

Το 1498 ο Βάσκο Ντα Γκάμα έφτασε στο ακρωτήρι Καλικούτ της Ινδίας.

Ο θαλάσσιος δρόμος των Πορτογάλων είχε εξασφαλιστεί.

2. Ισπανοί

Ο γενουάτης Χριστόφορος Κολόμβος ήταν πεπεισμένος ότι θα βρει δρόμο προς την ανατολή ταξιδεύοντας δυτικά.

Απευθύνθηκε στους Πορτογάλους.

Οι Πορτογάλοι αρνήθηκαν την προσφορά του.

Ο Κολόμβος στράφηκε τότε στους ισπανούςβασιλείς, Ισαβέλλα και Φερδινάνδο.

Οι «καθολικοί βασιλείς»

Η Ισαβέλλα της Καστίλλης και ο Φερδινάνδος της Αραγόναςπαντρεύτηκαν και ένωσαν τα δύο ισπανικά βασίλειά τους σε ένα ισχυρό κράτος.

Το 1492 …

• έδιωξαν τους Άραβες από τη νότια Ισπανία.

• Έδιωξαν τους Εβραίους της Ισπανίας (οι οποίοι βρήκαν νέα πατρίδα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στη Θεσσαλονίκη).

• Χρηματοδότησαν το ταξίδι του Κολόμβου. Επιθυμούσαν να ισχυροποιήσουν την Ισπανία στο εμπόριο και τη ναυτιλία, αλλά είχαν και μεγάλο θρησκευτικό ζήλο.

Ανακάλυψη της Αμερικής Ο Κολόμβος ήταν πεπεισμένος για τη σφαιρικότητα της γης και πίστευε πως

μπορεί να φτάσει στην Ινδία ταξιδεύοντας προς τα δυτικά.

Ο Ερατοσθένης (3ος αι.π.Χ.) είχε υπολογίσει την περιφέρεια της γης σε περίπου 40.000 χλμ.

Ο Κολόμβος υπολόγιζε εσφαλμένα την περιφέρεια της γης σε 25.000 χλμ. το πολύ… Έτσι, πίστευε πως δεν ήταν αδύνατο το ταξίδι για τις Ινδίες με κατεύθυνση δυτικά.

Ξεκίνησε το ταξίδι του με τρεις καραβέλες, τη Νίνια, την Πίντα και τη Σάντα Μαρία, τον Αύγουστο του 1492.

Τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου «σκόνταψε» στις σημερινές Μπαχάμες.Ο Κολόμβος ονόμασε το νησί «Σαν Σαλβαδόρ» (Σωτήρας) και λίγες μέρες αργότερα εξερεύνησε και την Κούβα, που την ονόμασε «Ισπανιόλα».

Συνολικά έκανε τέσσερα ταξίδια στην κεντρική Αμερική ως το 1504. Πέθανε το 1506, χωρίς να έχει αντιληφθεί ότι ανακάλυψε μια ολόκληρη ήπειρο. Πίστευε ότι πράγματι είχε βρει τον δυτικό δρόμο προς τις Ινδίες…

Το μοίρασμα του Νέου Κόσμου

Οι πορτογάλοι πραγματοποίησαν κι εκείνοι αποστολές στην και διεκδίκησαν εδάφη για λογαριασμό τους.

Το 1493 οι Ισπανοί, για να διαφυλάξουν τις κτήσεις τους από τους Πορτογάλους, ζήτησαν την παρέμβαση του Πάπα Αλέξανδρου ΣΤ’.

Ο Πάπας χάραξε μια διαχωριστική γραμμή, που όριζε ποιες περιοχές θα έλεγχαν οι Ισπανοί και ποιες οι Πορτογάλοι.

Το 1494 οι δύο χώρες μετακίνησαν αυτή τη γραμμή 800 μίλια δυτικότερα με τη Συνθήκη της Τορντεζίγιας.

Η κατάκτηση της Αμερικής

Οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι αποίκησαν την κεντρική και νότια Αμερική, ενώ λίγο αργότερα άρχισαν οι επιχειρήσεις Άγγλων, Γάλλων και Ολλανδών στο βόρειο κομμάτι του Νέου Κόσμου.

Στην επιθυμία τους να εκμεταλλευτούν τις περιοχές αυτές οικονομικά και στρατηγικά τα ευρωπαϊκά κράτη τις κατέλαβαν με τη βία, εξοντώνοντας ή υποδουλώνοντας τους ιθαγενείς πληθυσμούς και καταστρέφοντας τον πολιτισμό τους.

Οι λαοί της Αμερικής είχαν αναπτύξει αξιόλογο πολιτισμό έως και 4.000 χρόνια πριν την εμφάνιση των Ευρωπαίων στα εδάφη τους.

Από αυτούς τους πολιτισμούς σήμερα μπορεί κανείς να συναντήσει μόνο ερείπια…

Οι ισπανοί Conquistadores (=κατακτητές), με επικεφαλής τους Hernán Cortés και Francisco Pizarro, που εποφθαλμιούσαν τα πολύτιμα μέταλλα των περιοχών και αναζητούσαν το θρυλικό El Dorado, κατέλυσαν τις αυτοκρατορίες των Αζτέκων και των Ίνκας σε λιγότερο από μία δεκαετία.

Από τους ιθαγενείς πληθυσμούς έχει απομείνει ένα μικρό ποσοστό. Όσοι επέζησαν αναγκάστηκαν να αφομοιωθούν με τους ευρωπαίους αποίκους, ενώ όσοι επέλεξαν να παραμείνουν πιστοί στην παράδοσή τους ζουν σήμερα είτε περιθωριοποιημένοι είτε με περιορισμένες δυνατότητες.

Προκολομβιανοί πολιτισμοίHernán Cortés(Μεξικό-Αζτέκοι)

Francisco Pizarro(Περού-Ίνκας)

Ίνκας(Περού)

Μάτσου- Πίτσου (Περού)

Αζτέκοι (Μεξικό)

Μάγιας (Κεντρική Αμερική-Μεξικό)

Κεντρική Αμερική

Βόρεια Αμερική

TlachtliΠαιχνίδι των λαών της κεντρικής Αμερικής με μπάλα. Ο στόχος είναι να περάσει η μπάλα μέσα από το πέτρινο δαχτυλίδι χωρίς να πέσει στο έδαφος. Η μπάλα είναι φτιαγμένη από καουτσούκ και επιτρέπεται να τη χτυπούν οι παίκτες μόνο με το κεφάλι, τους αγκώνες, τα πόδια ή τους γλουτούς.

Ο περίπλους της Γης

Ο πορτογάλος ΦερδινάνδοςΜαγγελάνος στην υπηρεσία του Ισπανού βασιλιά Κάρολου Α’ ανέλαβε να πραγματοποιήσει αυτό που είχε θέσει ως αρχικό του στόχο ο Κολόμβος: να βρει έναν δυτικό δρόμο προς την ανατολή και τα Νησιά των Μπαχαρικών (Μολούκες-Ινδονησία).

5 πλοία με 237 άνδρες ξεκίνησαν το ταξίδι τον Αύγουστο του 1519. Από αυτούς επέστρεψαν στην Ισπανία το 1522 μόνο 18…

Ο ίδιος ο Μαγγελάνος σκοτώθηκε το 1521 στις Φιλιππίνες στη μάχη του Μακτάν από τους ντόπιους με αρχηγό τον Λάπου-Λάπου, πριν ολοκληρώσει τον περίπλου της Γης.

Μαγγελάνος

Λάπου-Λάπου

Ο Μαγγελάνος…

Είναι ο πρώτος Ευρωπαίος που έφτασε στις Φιλιππίνες και ένας από τους πρώτους που ταξίδεψαν σε όλους τους παραλλήλους της Γης (είχε ταξιδέψει από τα ανατολικά στα νησιά των μπαχαρικών πριν τον περίπλου).

Ονόμασε τον Ειρηνικό Ωκεανό και τη Γη του Πυρός και ανακάλυψε το πέρασμα στο νότιο άκρο της Ν. Αμερικής, που φέρει το όνομά του.

Απέδειξε έμπρακτα με το ταξίδι του ότι η Γη είναι σφαιρική.

Ο πορθμός του Μαγγελάνου

προϊόντα

Από την Αμερική οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν για πρώτη φορά και εισάγουν: ζάχαρη, καπνό, κακάο, πατάτες, ντομάτες, καλαμπόκι, καουτσούκ (και να μην ξεχνάμε τα πολύτιμα μέταλλα!)

Από την Ασία εισάγουν μπαχαρικά (μοσχοκάρυδο, πιπέρι, γαρίφαλο κ.ά.), πορσελάνη, μετάξι (και να μην ξεχνάμε τα πολύτιμα μέταλλα!)

Συνέπειες των ανακαλύψεωνΗ αντίληψη των ανθρώπων για τον κόσμο αλλάζει: η Γη είναιαποδεδειγμένα σφαιρική, υπάρχουν πολλά να ανακαλύψει και ναμελετήσει κανείς, πολύς χώρος για δραστηριότητα, για επιστήμη, γιαγνωριμία με νέους πολιτισμούς και νέες αντιλήψεις.

Το κέντρο του ευρωπαϊκού εμπορίου μετατοπίζεται από τη Μεσόγειο στον Ατλαντικό και τη Βόρεια Θάλασσα, ενώ αναπτύσσονται νέα λιμάνια (Λισαβόνα, Αμβέρσα, Σεβίλλη).

Εισάγονται πολύτιμα μέταλλα από τις νέες χώρες (χρυσός, ασήμι) που αυξάνουν τον πλούτο των εμπόρων και απαιτούν ανάπτυξη των τραπεζών. Αναπτύσσεται έτσι η αστική τάξη, που δεν αντλεί τη δύναμή της από την κατοχή γης αλλά από το εμπόριο. Δεν έχει τίτλους ευγενείας και εξουσία αλλά έχει περιουσία.

Ευνοείται η ανάπτυξη των επιστημών: γεωγραφία, αστρονομία, ζωολογία, εθνολογία, βοτανική κ.ά.

και τα αρνητικά…

Αφανίζονται οι ιθαγενείς πληθυσμοί των νέων χωρών και καταστρέφεται ο πολιτισμός τους στο όνομα των «πολιτισμένων» και «χριστιανών» Ευρωπαίων…

Οι Ευρωπαίοι αποικίζουν τις νέες χώρες και αναπτύσσονται αιχμαλωτίζοντας αφρικανούς που τους χρησιμοποιούν ως δούλους στην Αμερική.

Η επιβολή των κατακτητών στους ντόπιους ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τη σημερινή φτώχεια και υπανάπτυξη πολλών χωρών της Ν. Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας.

δείτε τις ταινίες:

1492, Χριστόφορος Κολόμβος

(1492: Conquest of Paradise )

το ταξίδι του Κολόμβου και η ανακάλυψη του Νέου Κόσμου

Η αποστολή (The Mission)

Οι Conquistadores και η τύχη των ιθαγενών