ΙΣΤΟΡΙΑ 

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ 

12/11/05 

ΟΜΑΔΑ Α 

ΘΕΜΑ  Α1 

Α.1.1.  Να  ορίσετε  τις  «εθνικές  γαίες»  και  να  αναφέρετε  τους  τρόπους  αξιοποίησής  τους  από  το 

ελληνικό κράτος στη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. 

(Μον.15) 

Α.1.2.Να  αναφέρετε  τους  παρωθητικούς  και  ανασταλτικούς  παράγοντες  για  την  κατασκευή  οδικού 

δικτύου. 

(Μον.15) 

ΘΕΜΑ Α2 

Α.2.1.Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 

1. Οι Έλληνες κεφαλαιούχοι εκτός Ελλάδας επένδυσαν τα χρήματά τους στον ελλαδικό χώρο: 

α) για να ωφελήσουν την πατρίδα. 

β) για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. 

γ) επειδή υπέκυψαν σε πολιτικές πιέσεις. 

δ) επειδή είχε ξεσπάσει γενικός πόλεμος στην Ευρώπη. 

2. Την πρώτη θέση στην κατηγορία των εξαγώγιμων ελληνικών προϊόντων κατά το 19 ο αιώνα κατέχει : 

α) το βαμβάκι. 

β) ο μόλυβδος. 

γ) η σταφίδα. 

δ) το σιτάρι. 

3.  Οι  μονάδες  παραγωγής  που  εμφανίστηκαν  κατά  τις  πρώτες  δεκαετίες  της  Ανεξαρτησίας  και 

μπορούν να χαρακτηριστούν βιομηχανικές σχετίζονταν με: 

α) την επεξεργασία αγροτικών προϊόντων. 

β) την ανάπτυξη της τσιμεντοβιομηχανίας. 

γ) την εκμετάλλευση μεταλλευτικών κοιτασμάτων. 

δ) την άντληση πετρελαίου. 

4.Το κυρίαρχο ταξικό στοιχείο στην ελληνική κοινωνία του 19 ου αιώνα ήταν: 

α) ο παραγωγικός κτηματίας. 

β) ο βιομήχανος. 

γ) ο μεσάζων και ο χρηματιστής αστός. 

δ) ο εργάτης.

5. Η κυριαρχούσα μορφή στην ελληνική γεωργία τον 19 ο αιώνα ήταν : 

α) τα τσιφλίκια. 

β) η μικροαγροτική παραγωγή οικογενειακού τύπου. 

γ) το μισακάρικο. 

δ) τα βακουφικά ( κτήματα εκκλησιαστικά ). 

( Μον. 5) 

Α.2.2.Να σημειώσετε την ένδειξη Σ(σωστό) ή Λ(λάθος) δίπλα σε κάθε πρόταση: 

1)  Η  υψηλή  πυκνότητα  του  πληθυσμού  και  η  περιορισμένη  εδαφική  έκταση  του  νεοσύστατου 

ελληνικού κράτους υπήρξαν ανασταλτικοί παράγοντες για την ανάπτυξή του. 

2) Η μετανάστευση προς τις Η.Π.Α άρχισε από τα μέσα του 19 ου αιώνα. 

3) Η πολιτική της « Μεγάλης Ιδέας» υπήρξε ανασταλτικός παράγοντας για την οικονομική ανάπτυξη 

της χώρας. 

4) Το ισοζύγιο πληρωμών ήταν πλεονασματικό κατά τη διάρκεια του 19 ου αιώνα. 

5) Η ελληνική ναυτιλία γνώρισε ύφεση στη διάρκεια του 19 ου αιώνα. 

6) Οι καλλιεργητές των εθνικών γαιών είχαν ισχυρά δικαιώματα στη γη που καλλιεργούσαν. 

7)  Η  έλλειψη  κεφαλαίων  και  τεχνογνωσίας  αποτελούσε  ανασταλτικό  παράγοντα  για  την  ανάπτυξη 

βιομηχανικής δραστηριότητας. 

8) Οι Έλληνες ομογενείς του εξωτερικού αποτέλεσαν τους κυριότερους χρηματοδότες της κατασκευής 

του σιδηροδρομικού δικτύου. 

9) Το ελληνικό κράτος από τα πρώτα βήματά του είχε δανειστεί μεγάλα ποσά. 

10) Οι εκπρόσωποι της Δ.Ο.Ε ανέλαβαν τη διαχείριση των βασικών κρατικών εσόδων της χώρας. 

11)  Οι  μεταρρυθμίσεις  του  «Τανζιμάτ»  δυσχέραιναν  την  ανάπτυξη  των  επιχειρηματικών 

δραστηριοτήτων των Ελλήνων ομογενών του εξωτερικού. 

12) Η κερδοσκοπία ήταν το βασικό γνώρισμα της οικονομικής συμπεριφοράς των Ελλήνων ομογενών 

στο Νεοελληνικό κράτος.

13) Από τα πρώτα βήματα του Νεοελληνικού κράτους το πρόβλημα  της μεγάλης έγγειας ιδιοκτησίας 

δημιούργησε μεγάλες κοινωνικές εντάσεις. 

14)Οι  Έλληνες  ομογενείς  που  αγόρασαν  τα  τσιφλίκια  της  Θεσσαλίας  άσκησαν  οικονομικές  και 

κοινωνικές πιέσεις για την τιμή του σιταριού. 

15) Με την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης κυριάρχησε στην ύπαιθρο η μικρή ιδιοκτησία. 

(Μον. 15) 

ΟΜΑΔΑ Β 

ΘΕΜΑ Β1 

ΠΗΓΗ 

Η σχεδιαζόμενη αγροτική μεταρρύθμιση, ... σκόπευε τον εξής κεντρικό στόχο: να πλήξει την 

τεχνητή  μείωση  της  προσφοράς  καλλιεργήσιμης  γης  και  αγροτικών  προϊόντων,  την  οποία  επέβαλλε 

μονοπωλιακώς η μεγάλη γαιοκτησία. Η μεταρρύθμιση, ενοποιώντας τις ιδιότητες του καλλιεργητή και 

του  ιδιοκτήτη, επί ενός  και  του  αυτού  προσώπου, επεδίωξε να επιφέρει την αύξηση της  αγροτικής 

παραγωγής και συνεπώς, τη μείωση της τιμής των αγροτικών προϊόντων. ... 

Η  αγροτική  μεταρρύθμιση  ουδεμία  βελτίωση  επέφερε  ως  προς  τις  συνθήκες  ζωής  των 

χωρικών.  Κύριος  στόχος  της  μεταρρύθμισης  ήταν  απλώς  η  συντριβή  της  μεγάλης  τσιφλικικής 

γαιοκτησίας,  προς  όφελος  του  αστικού  καπιταλισμού,  ο  οποίος  εξασφάλιζε  έτσι  την  προσφορά 

αγροτικών προϊόντων σε ασυγκρίτως φθηνότερες τιμές. Δυνάμεθα μάλιστα να πιστοποιήσουμε ότι η 

μηχανική (απρόσωπη) συμπίεση της αγροτικής εργασίας, μετά την μεταρρύθμιση, έγινε εντατικότερη 

και ότι γενικώς ο χωρικός περιεπλάκη σε μια νέα διαδικασία συνεχούς επιδείνωσης της θέσης του ... 

Μετά  την  οριστική  πτώση  του  Τρικούπη  στα  1895,  ο  Δελιγιάννης  επιχείρησε,  για  πρώτη 

φορά, την μερική απαλλοτρίωση των τσιφλικιών υπέρ των καλλιεργητών τους. 

Στα 1896, κατέθεσε στην Βουλή 5 νομοσχέδια, τα οποία επρόβλεπαν. α) την απαλλοτρίωση του 1/8 

των  τσιφλικιών  Θεσσαλίας  και  β)  την  σύσταση  ενός  ειδικού  ταμείου  γεωργικής  πίστης  για  τις 

χρηματοδοτικές ανάγκες των κολληγικών οικογενειών... 

Πλην όμως, η προτεινόμενη σοβαρή μεταβολή της κυβερνητικής πολιτικής δεν έγινε δεκτή 

από την Βουλή. Οι γαιοκτήμονες της Θεσσαλίας είχαν τόσο ισχυρό στηρίγματα, ακόμη και εντός του 

κυβερνώντος δεληγιαννικού κόμματος, ώστε τα κατατεθέντα νομοσχέδια απορρίφθηκαν. Ενδιαφέρον 

είναι να σημειωθεί  ότι η αντίδραση των γαιοκτημόνων ήταν τόσο  ισχυρή, ώστε ακόμη και  όταν  ο 

πρωθυπουργός Θεοτόκης,  ηγέτης  των  «παλαιών»,  τρικουπικών,  επεχείρησε  στα  1903  να  «περάσει 

ανάλογο  νομοσχέδιο,  η  Βουλή  τον  καταψήφισε,  με  την  συνδρομή αρκετών  εκ  των βουλευτών  του 

κόμματος  του.  Είναι  άρα  προφανές  ότι,  κατά  την  περίοδο  1896­1917,  η  κεντρική  εξουσία, 

επιδιώκοντας  να  περιορίσει  τα  τσιφλίκια,  αντιμετώπιζε  την  έντονη  αντίδραση  των  επαρχιακών 

βουλευτών, οι οποίοι συνδέοντο με τα γαιοκτημονικά συμφέροντα. 

( Κ. Βεργόπουλου, Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα, Η κοινωνική ενσωμάτωση της γεωργίας, σσ. 167­169 )

Λαμβάνοντας υπόψη σας το περιεχόμενο της πηγής και  το κείμενο του βιβλίου σας: 

α) Να επισημάνετε τα αποτελέσματα της αγροτικής μεταρρύθμισης του 1871 στους χωρικούς, στους 

αστούς και στους τσιφλικάδες, 

β) Να αιτιολογήσετε τις αντιδράσεις της μεγάλης τσιφλικικής γαιοκτησίας μέχρι το 1917. 

(Μον.25) 

ΘΕΜΑ Β2 

ΠΗΓΗ 

«Ο οικονομικός ρόλος του παροικιακού Ελληνισμού» 

Θα λέγαμε ότι η αναδίπλωση των δραστηριοτήτων του παροικιακού κεφαλαίου στην Ελλάδα 

τοποθετείται στη δεκαετία του 1870 και οφείλεται σε εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες. Οι 

εξωτερικοί παράγοντες εντοπίζονται στις πιέσεις των ευρωπαϊκών κεφαλαίων στους τόπους δράσης 

των  ομογενών  ή  στην  τάση  επέκτασης  των  εργασιών  τους  με  μια  διαφοροποιημένη  επενδυτική 

πολιτική και οι εσωτερικοί, στο ευνοϊκό κλίμα που υπήρχε στην Ελλάδα, στη χώρα που διψούσε για 

κεφάλαια .... 

Το  πρόγραμμα  των  κυβερνήσεων  Τρικούπη  ήταν  σταθερά  προσανατολισμένο  στους 

κεφαλαιούχους  της  διασποράς  και  απέβλεπε  στη  δημιουργία  ευνοϊκών  συνθηκών,  ώστε  να 

εισρεύσουν  τα  κεφάλαια στον  ελληνικό  χώρο. Η  εφαρμογή  έμμεσης  και  όχι  άμεσης φορολογίας,  η 

χαμηλή  φορολογία  κληρονομιών,  η  δασμολογική  προστατευτική  πολιτική  (γαιοκτήμονες  ­ 

τσιφλικάδες) κ.ο.κ. είναι ορισμένα μέτρα στήριξης και κυρίως προσέλκυσης των κεφαλαιούχων της 

διασποράς. Το κεφάλαιο της διασποράς όμως δε δικαίωσε ούτε τις ενδόμυχες επιθυμίες των εφημερίδων 

που θριαμβολογούσαν, ούτε πολύ περισσότερο τις πολιτικές επιλογές του Χαρίλαου Τρικούπη, που 

συμπυκνώνονται  στη  στήριξη  του  παροικιακού  κεφαλαίου  για  την  εκβιομηχάνιση  της  χώρας,  την 

οικονομική απογείωση και το μετασχηματισμό των δομών της. Η «Κλειώ» της Τεργέστης θριαμβολογεί 

και  συγκρίνει  τους  ομογενείς  κεφαλαιούχους  με  τους  Τουρκομάχους  ήρωες  του  '21.  Το 

παράδειγμα  της  ακολουθούν  και  άλλες  εφημερίδες  της  εποχής,  πιστεύοντας  ότι  οι  ομογενείς  θα 

πετύχουν  την  οικονομική ανάπτυξη  της  χώρας με μέσο  την  εκβιομηχάνιση. Ο  ενθουσιασμός αυτός 

προκαλείται  με  την  ίδρυση  τραπεζών,  στις  αρχές  της  δεκαετίας  του  1870. Το  παροικιακό  κεφάλαιο 

όμως δε δικαίωσε ούτε στο ελάχιστο αυτές τις θριαμβολογίες. Η λειτουργία του στην Ελλάδα δεν 

είχε  αντιστοιχίες  και  ομοιότητες  με  τη  λειτουργία  των  ευρωπαίων  κεφαλαιούχων στις  χώρες  τους, 

κατά την περίοδο του καπιταλιστικού μετασχηματισμού αυτών. Αυτό είχε βαθύτατη επίδραση στην 

εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας και γενικότερα στην ιστορία της χώρας ως τα μέσα του 20ου αιώνα­ Οι 

διαφορές  αυτές  οφείλονται  και  στα  είδος  των  διεθνών  επιχειρηματικών  δραστηριοτήτων  της 

ελληνικής  διασποράς  που  διαμόρφωσαν  την  επιχειρηματική  της  παράδοση  και  νοοτροπία.  Η 

επιχειρηματική  της  παράδοση  ήταν  έντονα  εμπορική  και  εντελώς  ξένη  προς  τη  βιομηχανική 

δραστηριότητα. Επομένως, ο τομέας στον οποίο οι ομογενείς δε θα επενδύσουν ούτε κεφάλαια ούτε τις 

προσόδους από τις χρηματιστικές τους εργασίες στην Ελλάδα θα είναι ο βιομηχανικός. Το παροικιακό 

κεφάλαιο προσανατολίστηκε σε μη παραγωγικές επενδύσεις, όπως στην αγορά αγροτικής και αστικής 

γης,  στο  εμπόριο,  στα  δημόσια  έργα,  και  στις  τραπεζικές  και  χρηματιστηριακές  δραστηριότητες.  Οι

δραστηριότητες  αυτές  των  ομογενών  κατέγραφαν  και  τα  χαρακτηριστικό  των  επενδύσεων  τους.  Οι 

περισσότερες  επενδύσεις  ήταν  κατάλληλες  για  εύκολη,  ασφαλή  ρευστοποίηση  και  μεταφορά  του 

κεφαλαίου στο εξωτερικό σε επικίνδυνες ή αβέβαιες καταστάσεις. 

(Σ. Τζόκα, Ανάπτυξη και Εκσυγχρονισμός, σσ. 36­38. ) 

Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο των πηγών και τις σχετικές πληροφορίες του βιβλίου σας: 

α)  Να  προσδιορίσετε  τους  παράγοντες  που  επέτρεψαν  την  επέκταση  των  δραστηριοτήτων  των 

Ελλήνων κεφαλαιούχων της διασποράς στην Ελλάδα. 

β) Να επισημάνετε τις συνέπειες των επενδύσεων του παροικιακού κεφαλαίου στην εθνική οικονομία 

της εποχής. 

(Μον.25) 

Καλή επιτυχία!!!!