ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

«Οι συγκρούσεις αυτές του Υψηλού προϋποθέτουν και τη βίωση της δύναμης που κρύβεται κάτω από τη μάζα, δύναμη αχαλίνωτη που φθάνει στο σημείο να αδιαφορεί για τη μορφή, να ρέπει προς το άμορφο, ενώ το Ωραίο κλείνεται στης μορφής τα όρια και στου μέτρου τις απαιτήσεις. Το άμορφο όμως δεν πρέπει να νοείται στην τέχνη του Υψηλού σαν κάτι που καταργεί της τέχνης τους κανόνες. Ως άμορφο νοείται εδώ το γραφικό που καταργεί των μερών την αυτοτέλεια και τα ενοποιεί σ’ ολότητα˙ άμορφη μπορεί να θεωρηθεί γι’ αυτό μια επιφάνεια τοίχου γιατί είναι κάτι το τρομαχτικά απλό, ώστε να δείχνει πως κρύβει άπειρες δυνατότητες μέσα του. Μ’ έναν λόγο, του Υψηλού η μορφή προβάλλει αδιαφοροποίητη, σε αντίθεση προς τη μορφή κάθε ωραίου έργου, που έχει διαφοροποιημένα και αυτοτελή μέλη, παρ’ όλο ότι είναι άρρηκτα συνδεδεμένα σ’ ολότητα.

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η διαφορά Ωραίου και Υψηλού στηρίζεται στην

αντίθεση μορφής και άμορφου, μέτρου και άμετρου, στατικότητας και δυναμισμού, διαφοροποιημένου και μαζικού, σύνθεσης αντιθέσεων και λύσης συγκρούσεων. Οι διαφορές αυτές δεν είναι μόνο εξωτερικές˙ έχουν και νόημα εσώτερο, αναγόμενες τελικά στην αντίθεση Είναι και Γίγνεσθαι, τελειωμένου και ατελούς, κόσμου και κοσμογονίας. Αλλά όσο μεγαλύτερες είναι οι αντιθέσεις, τόσο και πιο εφικτή είναι η ανεύρεση του σημείου επαφής, γιατί το Είναι δεν νοείται δίχως το Γίγνεσθαι και αντιστρόφως. Και γι’ αυτό ένα έργο τέχνης υψηλού ύφους, όσο κι αν αρνείται το μέτρο το χειρίζεται για τη σύγκριση, όσο κι αν αρνείται της ποικιλίας τη διαφοροποίηση, διαφοροποιεί επ’ άπειρο ταυτά μέλη ώστε να πολλαπλασιάσει το μέγεθός τους, κι έτσι με τη ρυθμική αυτή φυγή αρμονίζει μιαν ενότητα δυναμική που ανέχεται την απειρία».

[ Από την «ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ» του Καθηγητού Π. Μιχελή ]

«ΤΟ ΜΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ» (Πρώτο Σχεδίασμα 1993)*

1.- Για να ορίσουμε το Είναι του όντος, του Εδώ κάτω του Εἶναι, πρέπει να

απομονώσουμε στα Φαινόμενα μιας υπαρκτικής αναλυτικής, το Εἶναι του μες-στον

Κόσμο Εἶναι και το Εἶναι του μες-στην Ιστορία Εἶναι.

Και τούτο καθόσον το ενδοκοσμικόν ον χαρακτηρίζεται από ένα Εν- Εἶναι και

αναγνωρίζει το Εἶναι του στο Εἶναι του Κόσμου. Το Εἶναι του Κόσμου κατακτιέται, είναι

ανάλογο του Εργαλειακού του χώρου.

Αυτός ο Εργαλειακός χώρος αποτελεί επέκταση και εμπέδωση της εμπειρίας του.

Με τον τρόπο αυτό, κάθε άλλο ενδοκοσμικόν όν το μετατρέπει σε παρευρισκόμενο και

οικείο, σε φιλέστιον, δημιουργώντας ένα Εν-Εἶναι-στον Κόσμο, ένα «κατοικώ τον

Κόσμο» και μια παραγωγή Παρά-Εἶναι.

Στο Εν-Εἶναι του Κόσμου αντιστοιχεί η αναγνώριση των παρά-Εἶναι του Κόσμου

αντιστοιχεί η αναγνώριση των Παρά-Εἶναι όντων, των παρευρισκομέ-νων όντων του

Εδώ-Κάτω-του Εἶναι. Η εμπειρία και ο Εργαλειακός του χώρος αναγνωρίζουν την

συμμετοχή στο Εἶναι των ενδοκοσμικών όντων. Αυτό το Εἶναι το μετατρέπουν σε

Γνώση, σε Παρά- Εἶναι και τους διανοίγει το Εἶναι του Κόσμου και περαιτέρω τους

εξυψώνει σε μια θέαση του Εἶναι.

Έτσι το ενδοκοσμικόν ον, το Εδώ-κάτω-του Εἶναι Γίγνεται ως προς το Εἶναι του

Κόσμου.

Αποτέελσμα αυτού του Γίγνεσθαι είναι το Παρά-Εἶναι. Το ενδοκοσμικό ον

γνωρίζει το Εἶναι των υπολοίπων ενδοκοσμικών όντων και μέσω αυτών πλαταίνει την

Γνώση του, την βαθαίνει, φτάνοντας μέχρι τις «πλίνθες της Ύλης», στο έσχατο ερώτημα

του Εἶναι.

Είναι το μόνο ενδοκοσμικό ον που μπορεί να απολογηθεί για το Εἶναι των

ενδοκοσμικών όντων, άρα και για το Εἶναι του Κόσμου.

* Το δεύτερο σχεδίασμα περιλαμβάνεται στο «Εἶναι και Συνείδηση» - 2011

Μια προβολή του Εἶναι στο εδώ-κάτω της γιγνομένης και αγωνιούσης Συνείδησης,

αποτελεί η αναγνώριση του Εἶναι του Κόσμου, που είναι δυνατή μέσω της

πολλαπλότητας των Είναι των ενδοκοσμικών όντων. Άρα το Εἶναι γίγνεται,

σχετικοποιείται ως προς την πολλότητα του Κόσμου. Και η Συνείδηση αναγνωρίζει σ’

αυτήν την πολλότητα το Εἶναι του Κόσμου, μια συνεχώς επεκτεινομένη ολότητα.

Το ανθρώπινο ον θεάται την Ολότητα του Κόσμου, γιατί είναι το μόνο ον που

θεάται, απολογείται για το Εἶναι γιγνόμενο.

2.- ΤΟ ΜΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Εάν το Εἶναι σχετικοποιούμενο, προβάλλεται στο εδώ κάτω της Συνεί-δησης στο

Εἶναι του Κόσμου, το Εἶναι οντικοποιείται στην Ιστορία, την κύρια υπαρκτική διάσταση

της Συνείδησης. Στην πολλότητα των ενδοϊστορικών όντων αντιστοιχεί η πολλότητα

των ενδοϊστορικά διαθεσίμων όντων, των Ποιημένων Εἶναι.

Στο Εν-Εἶναι του Εἶναι του Κόσμου αντιστοιχεί το Εν-Γίγνεσθαι του Εἶναι της

Ιστορίας. Εάν το Εν-Εἶναι είναι χωρικό, το Εν-Γίγνεσθαι είναι χρονικό. Αλλά πρώτα

τίθεται το Εἶναι του Κόσμου, και μετά ο χώρος μέσα στον οποίο είμαστε ριγμένοι, σαν

πιστή αντανάκλαση του Εἶναι. Ομοίως, πρώτα τίθεται το Ιστορικό Γίγνεσθαι σαν

υπαρκτική διάσταση του όντος, και κατόπιν ο Χρόνος, η αντανάκλαση του Γίγνεσθαι σαν

νομοτέλεια της Ολότητας.

Στην Ιστορία υτπάρχουν διαφόρων ποιοτήτων και κατηγοριών σχέσεις που στην

πολλότητά τους έχουν σαν ολότητα τα Κοινωνικά Εἶναι, τους ιστορικούς σχηματισμούς.

Το Γίγνεσθαι προϋποθέτει «κίνηση», μεταβολή, ροή. Το Εν-Γίγνεσθαι σαν νομοτέλεια

του Εἶναι της Ιστορίας προϋποθέτει μια μεταβολή, μια κίνηση στις ιστορικές σχέσεις των

Κοινωνικών Εἶναι. Δημιουργεί το Ιστορικό και Κοινωνικό Γίγνεσθαι, των Κοινωνικών

Εἶναι.

Στο Εν-Γίγνεσθαι της Ιστορίας υπάρχει μεταβολή. Άρα, αυτό δημιουργεί την

διάσταση της χρονικότητας, της αλληλοδιαδοχής ή του ταυτόχρονου.

Ο Ιστορικός Χρόνος είναι ανομοιογενής και ανισότροπος, συμπυκνούμε-νος και

αραιωνόμενος, διαστέλλεται και συστέλλεται. Όταν το Κοινωνικό Εἶναι απομονώνεται

κάπου στον κόσμο, τότε κάθε εξέλιξη των κοινωνικών σχέσεων παύει και ο πολιτισμός

μένει στάσιμος. Εκεί ο Ιστορικός Χρόνος σταματά. Το Εν-Γίγνεσθαι παύει. Και μόνο ο

αστρονομικός Χρόνος, το ημέρα και νύκτα, το Εν-Γίγνεσθαι – στον Κόσμο είναι ο μόνος

Χρόνος που επικρατεί. Αλλά το εν Κόσμω-Γίγνεσθαι δημιουργεί την κανονικότητα και

την ομοιογένεια στην χρονικότητα του Κόσμου.

Ο Ιστορικός Χρόνος είναι το Εν-Γίγνεσθαι στην Ιστορία, σαν νομοτέλεια της

ολότητας του Εἶναι της Ιστορίας. Ο Κοσμικός Χρόνος είναι το Εν-Γίγνεσθαι του Κόσμου,

σαν νομοτέλεια της ολότητας του Εἶναι του Κόσμου. Ο Χρόνος των Ποιημένων Εἶναι

στην Ιστορία είναι κυκλικός. Η κυκλικότητα του Χρόνου παραπέμπει στον Ηράκλειτο,

όπου «ο ήλιος ανάβει και σβήνει μέτρα» κι όλα ξαναγυρίζουν στην «ενέργεια», δηλαδή

στο στοιχείο-αρχή της «φωτιάς». Την ίδια κυκλικότητα στην κίνηση της Ύλης υιοθετεί

και η Υλιστική Οντολογία.

Ο Κοσμικός Χρόνος εισάγει την κανονικότητα.

Ο Κοσμικός Χρόνος είναι χρόνος του Εἶναι.

Ο Ιστορικός Χρόνος εισάγει το μη-κανονικό.

Ο Ιστορικός Χρόνος είναι χρόνος πρωτογενής του Γίγνεσθαι.

Στην Φυσική, ο πρώτος θεωρήθηκε απόλυτος. Στην Ιστορία ο δεύτερος κάποτε

σταματά. Αλλά οι δύο χρόνοι συντίθενται στις υποθέσεις για την Αρχή του Κόσμου. Μα

φαίνεται πιο ορθή η άποψη του Δημοκρίτου που δεν θεώρη-σε αναγκαίο να ορίσει την

αρχή της κίνησης, δηλαδή το απαρχές του Γίγνεσθαι.

Ή, όπως λέει ο ποιητής: «Και πέρασαν χρόνια πολλά, μέσα σε λίγες ώρες».

3.- ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΕΙΝΑΙ,

ΤΟΥ ΜΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ

Το εν-Γίγνεσθαι στην Ιστορία συντίθεται με τον Εν-Εἶναι στον Κόσμο. Κάθε

ιστορική σχέση, κάθε Κοινωνικό εν-Γίγνεται μέσα-στον Κόσμο. Ο Εργαλειακός χώρος

που αναφέρεται κυρίως στην εμπειρία, δημιουργείται από συμπηγνυόμενα ιστορικά

Ποιημένα Είναι. Αυτός ο Εργαλειακός χώρος επεκτείνει την εμπειρία και επεκτείνεται

αναλόγως των εργαλείων. Η κατάκτη-ση του Κόσμου φτάνει μέχρι εκεί, όπου φτάνει η

δράση των Εργαλείων. Με τα εργαλεία παράγουμε Παρά-Είναι, δημιουργούμε,

αποσπούμε, αναγνωρίζουμε, παρατηρούμε το Είναι παρευρισκομένων όντων. Είναι μία

λειτουργία του Γνωρίζειν.

Ο Εργαλειακός χώρος του Γνωρίζειν απαιτεί ένα Εν-Εἶναι στον Κόσμο, γιγνόμενος

μέσα στην Ιστορία. Ο Εργαλειακός χώρος κατευθύνεται ανάλογα με τα ιστορικά a priori,

αφού αποτελείται από κατηγορία των Ποιημένων Εἶναι. Παράλληλα, ο χώρος των

εργαλείων αποτελεί ένα Εν-Γίγνεσθαι στο Εἶναι του Κόσμου, είναι τμήμα του Κόσμου.

Έτσι, στον χώρο των εργαλείων, στο πεδίο του συναντώνται και συντίθενται το

Εν-Εἶναι στον Κόσμο και το Εν-Γίγνεσθαι.

4.- Το Εδώ-κάτω-του-Εἶναι βρίσκεται μέσα στην χρονικότητα. Μετά–την Ιστορία ή

εκτός χρονικότητας βρίσκεται στην Α-Ιστορία. Η Ιστορία αρχίζει με το ποιώ, με τα

ειδητικά Εἶναι. Στην Α-Ιστορία βρισκόμαστε στην κατάσταση του ζώου.

Το Εδώ-κάτω-του-Εἶναι υπάρχει για το Εἶναι σαν Όν και για το Γίγνεσθαι σαν

γεγονός. Για το Ιστορικό Εἶναι υπάρχει στην ολότητά του σαν Όν και για το Ιστορικό

Γίγνεσθαι υπάρχει στην πολλαπλότητά του σαν Γεγονός. Σαν Γεγονός του Εἶναι ή σαν

Όν, σαν «Εἶναι» που γίγνεται.

Σαν Όν που θεάται το Εἶναι, είναι η Ιστορία, Ποίημά του, Ποιημένο Εἶναι.

Σαν Γεγονός που γίγνεται, αποτελεί μέσα στο Ιστορικό Εἶναι, Ποίημα της

Ιστορίας, γιγνόμενο μέσα σ’ αυτήν.

5.- Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ DA SEIN

(α) Το ον είναι. Και είναι ανεξάρτητα από την εμπειρία και την γνώση, με τις οποίες

το προσδιορίζουμε και το αποκαλύπτουμε στον Κόσμο και στην Ιστορία. Το Εἶναι δεν

είναι παρά μέσα στην κατανόηση ενός όντος που έχει για Εἶναι να καταλαβαίνει το Εἶναι.

Το Εἶναι μπορεί βέβαια να ξεφεύγει, αλλά δεν μπορεί να είναι απόλυτα ακατανόητο.

Αυτή η κατανόηση του Εἶναι δημιουργεί τα Ιστορικά Εἶναι και την εκάστοτε Ιστορική

Αλήθεια.

Την αποκάλυψη του Εἶναι στο ον συνοδεύει η ανακάλυψη της ερμηνείας και της

έκφρασης.

(β) Για να φωτίσουμε οντικά το Εδώ-κάτω-του Εἶναι (Da Sein) πρέπει να

σκιαγραφήσουμε την κύριά του δυνατότητα: το όν να θεάται το Εἶναι – το Εἶναι να

αποκαλύπτεται στο όν.

Το αίσθημα μιας τέτοιας κατάστασης είναι η Αγωνία της Ύπαρξης, ακραίας

μορφής του Γίγνεσθαι του όντος. Αγωνιόν το ον προ και εντός του Εἶναι, βρίσκεται προ-

του εαυτού του… στην γυμνότητα της Υπόστασης. Αυτή η σχεδόν ή μόλις προ-οντική

αγωνία είναι μετά-οντικά, μια υπαρξιακή αγωνία.

Η Αγωνία είναι ακραία μορφή Υπαρξιακού Γίγνεσθαι. Το Εἶναι-προ-του-εαυτού-

του είναι Απομόνωση και σαν τέτοια ορίζει το ανέστιον της Αγωνίας. Εξάλλου, το Da

Sein-προ-του-εαυτού-του σημαίνει την έξοδο και ανύψωση από το Εἶναι-εις… τον Κόσμο

και την Ιστορία (που χαρακτηρίζει το φιλέστιον, το οικείο, το «κατοικώ εις…»).

Το Εἶναι-προ-του-εαυτού του… σημαίνει απόρριψη κάθε προσδιορισμού

υπαρξιακού του τύπου «είμαι ριγμένος εις…», εκτός του γενεσιουργού προσδιορισμού

«ήδη, είμαι ριγμένος στο Εἶναι, γιγνόμενος». Αυτός ο προσδιο-ρισμός είναι ο κύριος

υπαρκτικός, υποστασιακός του όντος. Το Υφίστασθαι.

(γ) Το ον αγωνιόν προ-του εαυτού του ίσταται αυθεντικό σαν έργο και σύσταση του

«Δημιουργού» του Εἶναι. Αγωνιόν αποδομεί κάθε υπαρξιακό προσδιορισμό που συνθέτει

μια τεχνητή ύπαρξη του Είναι-Γνώση-στον Κόσμο και την Ιστορία. Φτάνει στο

εσχατολογικό πρόβλημα του Εἶναι, που του αποκαλύπτεται και το θεάται. Και στην

έσχατη αυτή θέση δεν μπορεί παρά να είναι αυθεντικό.

Βγαίνοντας σταδιακά από την Αγωνία «κρατώντας στα χέρια του» το

αποκαλυφθέν προσπαθεί με την αυθεντικότητά του να το μορφοποιήσει. Είναι η ώρα

του Ποιώ, της Ερμηνείας και της Έκφρασης. Μέσω της Δημιουργικότη-τας επανέρχονται

οι προσδιορισμοί του Κόσμου και της Ιστορίας. Αρχίζει η αναδόμηση. Από το Εἶναι-προ

του-εαυτού του θα προχωρήσει στο Εἶναι εις… Η απάντηση στην αγωνία που

απομονώνει είναι το ξάνοιγμα στον Κόσμο και στο Δημιούργημα, στο Ποιημένο Εἶναι.

Με τον τρόπο αυτό συνέχονται σε μια πρωταρχική δομή-ενότητα: «Αγωνία-ποιώ-

ποιημένο».

Αυτή η ενότητα οδηγεί σταδιακά, από την γυμνότητα της Ύπαρξης, στους

χωρικούς και χρονικούς προσδιορισμούς του «τώρα εις… τον Κόσμο και την Ιστορία».

6.- ΤΑ ΠΟΙΗΜΕΝΑ ΕΙΝΑΙ

Το Εδώ-κάτω-του Εἶναι θεάται το Εἶναι που το υπερβαίνει γιγνόμενον ως προς

αυτό.

Η Συνείδηση του όντος θέλει να θεαθεί το Εἶναι αποκαλυπτικά και να φωτίσει

αυτό μέσα στο οποίο είναι ριγμένη. Αγωνιά και αγωνίζεται να της αποκαλυφθούν οι

έσχατες συνθήκες και προσδιορισμοί της. Αγωνιά και αγωνίζεται πέρα από κάθε

περιορισμό. Και αγωνιά μέσα σ’ ένα Γίγνεσθαι, γιγνομένη.

Είναι μια κλήση του Ανθρώπου προς το Εἶναι και αγωνιά, γίγνεται, για να λάβει

την απάντηση. Οτιδήποτε άλλο έχει παραμεριστεί ή δεν υπάρχει μπροστά στο

υπερβατικό γεγονός της Συνείδησης.

Αγωνιζόμενη για μία απόκριση-ανταπόκριση, η Συνείδηση κυριεύεται από Αγωνία

και Έκ-σταση. Κι αυτή η υπερβαίνουσα αγωνία είναι υπαρξιακή, καθώς η έκ-σταση,

δείχνει την κίνηση της ύπαρξης, το Εδώ-κάτω-του-Γίγνεσθαι. Αυτή η έκ-σταση έχει το

νόημα της υπέρβασης, της μετακίνησης πέραν του ιστορικού, της αποδέσμευσης από το

ιστορικό. Σ’ αυτόν τον αγώνα του το-Εδώ-κάτω-του- Εἶναι είναι προ του εαυτού του,

μόνο κι ελεύθερο. Ελεύθερο απευθύνει την κλήση και απελευθερωμένο περιμένει την

απάντηση, θιεώμενο τις εσχατολογικές του συνθήκες. Η Αγωνία είναι αυτό που

ελευθερώνει το ον αποδεσμεύοντάς το. Το Εἶναι είναι ο ορίζοντας της Συνείδησης, που

όσο πιο ψηλά εκ-στασιάζεται, τόσο πιο πολύ ευρύνεται.

Απ’ αυτήν την υπαρξιακή Αγωνία, απ’ αυτό το πρωταρχικό Γίγνεσθαι του Εδώ-

κάτω-του-Εἶναι προέρχεται το Ποιώ, το Δημιουργώ. Γιγνόμενο εντός του κλειστού

ορίζοντα του Εἶναι, θεάται το Εἶναι και γιγνόμενο αυτήν την θέαση προσπαθεί να την

συγκρατήσει, να την κάνει Εἶναι, Ποιημένο Εἶναι, Δημιουργημένο Εἶναι, Εἶναι -Έκφραση

Ομιλία, συλλογισμό, δημιουργία, με ένα λόγο Ποίηση.

Γιγνόμενο το Da Sein εντός του αέναου Ορίζοντα του Εἶναι, βρίσκεται σε αγωνία

και έκ-σταση. Ο ορίζοντας του Εἶναι περιβάλλει την Συνείδηση. Αγωνιά, ξαναπέρνοντας

στάση μέσα στην Ιστορία, ξαναγυρίζει στο μες-στην-Ιστορία-Γίγνεσθαι. Το Εδώ-κάτω-

του- Εἶναι ξαναγίνεται ιστορικό όν, σαν Ποιητής, σαν Δημιουργός, τοποθετώντας τα

Ποιημένα Εἶναι μέσα στην Ιστορία. Σαν γεγονός το Εἶναι εκφράζεται, παγιοποιείται σε

Ποιημένα Εἶναι.

Η Δημιουργία είναι το γεγονός του Εἶναι.

Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι τα Ποιημένα Εἶναι, σαν Εἶναι, σαν

σταθμοί του Γίγνεσθαι μέσα στην Ιστορία. Το Ποιημένο Εἶναι δεν είναι μόνο γεγονός

του Γίγνεσθαι του Εἶναι, είναι και γεγονός του Γίγνεσθαι του Εδώ κάτω του Εἶναι –

στάση στην εκστατική κίνησή του, προς τον συνεχώς διευρυνόμενο Ορίζοντα του Εἶναι.

Με το ποιώ το όν μεταπηδά από την κατάσταση του ζώου, από την Α-Ιστορία,

στο Ιστορικό Γίγνεσθαι.

Οι θεάσεις του Εἶναι δημιουργούν τα ειδητικά Εἶναι, τους τρόπους ή δυνατότητες

του Εἶναι για το Εδώ-κάτω-του- Εἶναι. Ένα Ποιημένο Είναι είναι αποτέλεσμα μιας

κλήσης, μιας ερώτησης και της απάντησης τοποθετούμενα από το Εδώ κάτω του Εἶναι

μες-στην-Ιστορία. Κάθε ιστορική εποχή ερωτά. Με τα δικά της μέσα προσπαθεί να

θεαθεί το Εἶναι και να παγιοποιήσει μια απάντηση με τα δικά της μέσα και συγκροτητικά

στοιχεία. Είναι το βαθύτερο νόημα του Ποιημένου Εἶναι σαν μέσα-στην-Ιστορία-Εἶναι.

Αυτή η Διαλεκτική του Ποιημένου Εἶναι παρουσιάζεται μές-στην-Ιστορία σαν την

αρχέγονη θέση μονάχα ερωτημάτων, ή την ισαρχέγονη θέση και εύρεση μόνο

απαντήσεων. Αυτή η ερωτηματοθεσία είναι και ο σκοπός του Εδώ-κάτω-του-Εἶναι σαν

μες-στην-Ιστορία-Εἶναι. Γίνεται Ποιητής του Εἶναι. Το Ποιημένο ξανοίγει το Είναι του

σαν μές στην Ιστορία Γίγνεσθαι.

Η Ιστορία περιέχει σαν ίχνη στην διάσταση του Χρόνου στα Ποιημένα Εἶναι του

Εδώ-κάτω-του-Εἶναι.

Η Διαλεκτική του Ποιημένου Εἶναι περιλαμβάνει κάθε ειδητικό Είναι του Εἶναι.

Περιλαμβάνει την καταστροφή του Είναι, το Μη-Είναι, το Αντι-Είναι, το Α-Είναι. Όλες τις

δυνατές εκφράσεις και τρόπους των εσχατολογικών αρχών του Εἶναι και του Γίγνεσθαι.

Κάθε κατακτημένο Ιστορικά είναι ένα Ποιημένο Εἶναι, ένας σταθμός στο Ιστορικό

γίγνεσθαι, η θέση μιας ερώτησης της «εποχής» και η Έκφραση μιας απάντησης από την

ίδια ή από άλλη «εποχή».

Οι ερωτήσεις αυτές για να αρθρωθούν χρησιμοποιούν τα ήδη υπάρχοντα

Ποιημένα Εἶναι σαν Γνώση μέσα στην Ιστορία ή από την Ιστορία. Τα ήδη υπάρχοντα

ιστορικά Ποιημένα Εἶναι συγκροτούν σαν γεγονός την κλήση θέασης του Εἶναι. Κάθε

απάντηση θα παγιωθεί σε κατακτημένα ιστορικά μέσα. Και η ερώτηση και η απάντηση

σαν νέο ειδητικό Εἶναι αντιτίθεται και ανανεώνει κάθε προηγούμενο ιστορικό Ποιημένο

Εἶναι.

Το Εδώ-κάτω-του Εἶναι μετέχει στο Εἶναι.

Με την αγωνία που χαρακτηρίζει αυτήν την συμμετοχή γίνεται ανέστιον,

αποτραβηγμένο από τα παρευρισκόμενα όντα του μες-στον-κόσμο-Εἶναι. Το Εδώ-κάτω-

του Εἶναι απαρνιέται το κοσμικόν Εδώ-κάτω-του Εἶναι. Βγαίνοντας έξω από τις εστίες,

βγαίναι έξω από την στάση του απέναντι-στον-κόσμο, βρίσκεται ανέστιον σε έκ-σταση,

σε μια δυναμική κατάσταση όπου βιώνει το «ριγμένο-μέσα-στο…». Βρίσκεται σ’ ένα Εν-

Εἶναι. Βρίσκεται ριγμένο μέσα σ’ αυτό το Εν-Εἶναι, στην δυναμική έκ-σταση. Αυτή η

κίνηση της ανθρώπινης ύπαρξης, αυτή η έκ-σταση από το μες-στον-κόσμο-Εἶναι φέρνει

το Εδώ-κάτω-του Εἶναι σαν γεγονός μέσα στην καθαρή σχέση του Εν-Εἶναι. Σ’ αυτό το

Εν-Εἶναι χαρακτηρίζεται από έκ-σταση, από κίνηση-από… Του αντιστοιχεί επομένως η

καθαρή σχέση του Εν-Γίγνεσθαι.

Το Εδώ-κάτω-του Εἶναι χαρακτηρίζεται, με την αγωνία και έκ-σταση, από ένα Εν-

Εἶναι, από ένα Εν-Γίγνεσθαι.

Το μες-στον-κόσμο-Εἶναι έχει το νόημα ενός τοπικού Εν-Εἶναι, ενός χωρικού Εν-

Εἶναι, με την έννοια όχι της απλής και καθαρής σχέσης –και μόνον σχέσης– του Εν-Εἶναι,

μα με το νόημα του «κατοικώ μες…», του «είμαι οικείος», του έχω εστιότητα. Με τον

ίδιο τρόπο, το μες-στην-Ιστορία-Εἶναι έχει νόημα χρονικό, αφού το εδώ-κάτω-του-Εἶναι

χαρακτηρίζεται από τον τρόπο ύπαρξης σαν γεγονός. Έτσι, το Εν-Εἶναι του μες-στον-

κόσμο-Εἶναι αναγνωρίζει ένα Εν-Γίγνεσθαι του μες-στην-ιστορία-γίγνεσθαι και καθορίζει

το πρώτο την χωρικότητα και το δεύτερο την χρονικότητα όχι a priori, μα εκ των

υστέρων. Αυτό το Εν-Γίγνεσθαι έχει εστιότητα με την έννοια ότι κινούμε από Ποιημένο

Είναι σε Ποιημένο Είναι, ιχνηλατώντας μια πορεία με την έκ-σταση που είναι δική μου,

που χαρακτηρίζει ήδη-το-Εδώ-κάτω-του-Εἶναι. Γίγνομαι ως προς το Εν-Γίγνεσθαι του

μες-στην-Ιστορία διατρέχοντας στραθμούς ειδητικών Είναι.

Το Εν-Εἶναι δεν έχει την έννοια του «κατοικώ μες», μα την έννοια του «είμαι

ριγμένος μες…». Δεν κινούμαι μες…, μα γίγνομαι μες…, καθαρά καιμόνον γίγνομαι,

χωρίς άλλο προσδιορισμό. Το Εν-Γίγνεσθαι σαν τον μοναδικό τρόπο του Εν-Εἶναι. Αυτήν

την έννοια έχει το «είμαι ριγμένος μες…». Αυτήν την έννοια έχει το υφίστασθαι σαν

υπαρκτικός προσδιορισμός, χωρίς κανένα υπαρξιακό προσδιορισμό. Έτσι, η αγωνία

χαρακτηρίζει το υφίστασθαι και η έκ-σταση την κίνηση από τους προσδιορισμούς του

υπάρχειν στην απροσδιοριστία και καθαρότητα του υφίστασθαι.

Αλλά η Πορεία, το γίγνεσθαι του ανθρώπου θα συνεχιστεί σαν ρυθμός του

αέναου Ρυθμού του Γίγνεσθαι στο Εν-Εἶναι.

7.- Η «ΕΡΗΜΟΣ» - ΟΙ ΜΕΤΑΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ Εἶναι

(πρώτο σχεδίασμα)

Αναφέραμε προηγουμένως τρεις μεταπτώσεις του Εἶναι: Το Εἶναι σαν Πάντα

(Αρχαιότητα), το Εἶναι σαν Ένα (Βυζάντιο) και το Εἶναι σαν Τίποτε (Σύγχρονη εποχή).

Αυτές οι τρεις Μεταπτώσεις του Εἶναι δεν μπορεί παρά να αντιπροσωπεύουν

μεταπτώσεις του Εν-Εἶναι σε Εν-Εἶναι, αποτέλεσμα του Εν-Γίγνεσθαι σε Εν-Γίγνεσθαι. Με

άλλα λόγια, το Εἶναι από τον Κόσμο των «Ιδεών», τον καθαρά προ-οντικό κι όμως

οντολογικό, στο Εν-Εἶναι του Κόσμου και της Ιστορίας στους οντολογικούς

προσδιορισμούς του Εδώ-κάτω-του-Εἶναι. Το ίδιο και το Γίγνεσθαι σε Εν-Γίγνεσθαι.

Η Ιστορικότητα ωριμάζει, χρονολογείται μέσα από τέτοιες μεταπτώσεις του Εἶναι

που δεν αποτελούν Ποιημένα Εἶναι μέσα στο Ιστορικό Γίγνεσθαι. Για τα Ποιημένα Εἶναι

αντίθετα, οι μεταπτώσεις αυτές αποτελούν τις κυρίαρχες «κατευθύνσεις», τα ποιητικά

αίτια, τις καθοδηγούσες αρχές.

Δεν αποτελούν θεάσεις του Εἶναι από το εξατομικευμένο Εδώ-κάτω-του Εἶναι,

αλλά από τα συλλογικά Εδώ-κάτω-του-Εἶναι, τον Συν-Εἶναι με Άλλους (Mit Sein).

Το Συν-Εἶναι προέρχεται από το ατομικό Εδώ-κάτω-του-Εἶναι κατά την

πολλαπλότητα που συνδέει με σχέσεις το Εδώ-κάτω-του-Εἶναι με Άλλους σε ένα Εν-

Συνείναι, δηλαδή σε μια εστιότητα, σε ένα «σχετίζομαι με...» που αποτελεί το κατοικώ-

μες-στο-Κοινωνικό-Εἶναι.

Η αναγκαιότητα και η εγκαθίδρυση εστιότητας αυτού του Συν-Εἶναι είναι

αποτέλεσμα των Ποιημένων Είναι, των ποιημάτων, των δημιουργημά-των, των έργων

που παραπέμπουν σε κάποιον για έναν σκοπό. Από την άποψη αυτή, τα Ποιημένα Είναι

παραπέμπουν σε ένα Εν-Συνείναι με Άλλους, σ’ ένα Κοινωνικό Εἶναι, τόσον σαν μες-

στον-κόσμο-Εἶναι, όσον και σαν μες-στη-Ιστορία-Γίγνεσθαι. Κάθε Κοινωνικό Εἶναι

συνέχεται από μια πρωταρχική και γενικευμένη θέαση του Εἶναι που το κάνει Συν-Εἶναι

και το διατηρεί. Αυτή η πρωταρχική θέαση του Εἶναι που διαπερνά το Συν-Εἶναι αποτελεί

το «μονπάτι της Ιστορίας», που θα οδηγήσει στο Εν-Εἶναι κάθε Εδώ-κάτω-του-Εἶναι. Και

πάλιν από το Εν-Εἶναι στο Εν-Εἶναι για να μορφοποιήσει την θέασή του στο Ποιημένο

Εϊναι.

Το Συν-Εἶναι είναι οικείο για την μέριμνα του κάθε Εδώ-κάτω-του-Εἶναι. Το Συν-

Εἶναι με Άλλους είναι η πρωταρχική εστιότητα που εξοικονομεί την εστιότητα του μες-

στον-Κόσμο-Εἶναι και του Γίγνεσθαι-μες-στην-Ιστορία.

Κάθε Ποιημένο Είναι είναι το «μονοπάτι της Ιστορίας», τόσον κατά αναχώρηση

προς την αγωνία της θέασης του Εἶναι, το Εν-Γίγνεσθαι, όσον και κατά την επιστροφή,

την διέξοδο, την μορφοποίηση σε Εἶναι και την λύση του Γίγνεσθαι του Εδώ-κάτω-του-

Εἶναι. Κατά την έξοδό του προς την αγωνία, το Εδώ-κάτω-του-Εἶναι εξέρχεται, βρίσκεται

σε κίνηση, σε έκ-σταση, σε σχέση με το Εν-Συνείναι. Γίνεται αυθεντικό και ίσταται προ

του εαυτού του.

Αυτή η αυθεντικότητα μπορεί να το οδηγήσει σε μια συμφωνία με την συλλογική

θέαση του Κοινωνικού.

Οι προσδιορισμοί του υπάρχειν του Εδώ-κάτω-του-Εἶναι είναι η εστιότητα της

ύπαρξης, δηλαδή το μες-στον-Κόσμο-Εἶναι και το μες-στην Ιστορία-Γίγνεσθαι. Κάθε Εν-

Εἶναι που αναφέρεται στην υπόσταση προϋποθέτει αυτούς τους περιορισμούς σαν

κίνηση από αυτούς της έκ-στασης. Προϋποθέ-τει δηλαδή, το Εν-Εἶναι μια αφαίρεση από

το ήδη-μες-στον-Κόσμο-Εἶναι και από το ήδη-μες-στην-Ιστορία-Γίγνεσθαι. Ή αλλοιώς

αφήνω την εστιότητα προς την ανεστιότητα της αγωνίας.

Αλλά αν το Εἶναι είναι μέσω του Εν-Εἶναι ανέστιον, χαρακτηρίζεται από την

ανεστιότητα σημαίνει ότι είναι α-φιλόξενο στο Εδώ-κάτω-του-Εἶναι; Σημαίνει ότι το

Εδώ-κάτω-του-Εἶναι είναι ριγμένο μες... σ’ ένα «αφιλόξενο» Εἶναι; Το Εἶναι αυτό είναι

«έρημος» όπου δεν μπορεί να «κατοικήσει κανείς»; Τότε τι νόημα θα είχε το Εδώ-κάτω-

του-Εἶναι σαν συμμετοχή του Εἶναι; Η αγωνία της ύπαρξης του όντος προέρχεται απ’

αυτό το ανέστιον και αφιλόξενο; Αυτή είναι η έννοια της υπερβατικότητας του Εἶναι

όπου μέσα του δεν μπορεί κανείς να εφησυχάσει, παρά αγωνιά; Υπερβαίνει την

Συνείδηση σαν όχι κοινός τόπος, σαν αυτό που την καλεί να γίγνεται μηδέποτε

υπερβαίνουσα, σαν αυτό που πλησιάζει μηδέποτε αγγίζουσα. Ο ορίζοντας της

Συνείδησης είναι το Εἶναι. Το Εἶναι, και πολύ περισότερον το Εν-Εἶναι, είναι Αν-έστιον,

δεν «κατοικείται», είναι «έρημος».

Αυτή είναι η τραγικότητα του Εδώ-κάτω-του-Εἶναι που υφίσταται ριγμένο μές στο

Εἶναι Γιγνόμενο. Δεν Εἶναι μα Γίγνεται. Ρίχθηκε μέσα στην έρημο του Εἶναι χωρίς να

ξέρει από πού και από ποιόν. Προσπαθεί να κατα-κτήσει αυτήν την αφιλόξενη Έρημο μα

αυτή είναι απέραντη. Τον υπερβαίνει. Ο χρόνος δεν έχει νόημα γιατί τίποτε δεν αλλάζει.

Οδοιπορεί γιγνόμενο και μόνον οδοιπορεί σε μια αφιλόξενη «ολότητα». Μα είναι

«ολότητα» αυτό το απέραντο και αφιλόξενο, ερημικό Εἶναι;

Αγωνιώντας να σηματοδοτήσει την πορεία του βάζει σημνάδια, τους Ηώλιθους,

τα Ποιημένα Είναι, το πεπερασμένο μέσα στο απεριόριστο. Βρίσκεται σε κίνηση συνεχή,

αέναη κι όμως τίποτε δεν μεταβάλλεται. Είναι ριγμένο στο Εἶναι κι αυτό τίποτε δεν

μπορεί να τ’ αλλάξει.

Αυτή η «Έρημος» του Εἶναι είναι ο Πόντος, το Δάσος, η χέρσα Γης, το Διάστημα.

Αφήνοντας Ηώλιθους στην πορεία του δημιουργεί την Ιστορία, αρχίζει ο Χρόνος. Αυτά

τα ίχνη, αυτά τα Ποιημένα Είναι που άλλοτε χάθηκαν άλλοτε έμειναν στο παρόν, είναι

κατακτήσεις, είναι Γνώση μέσα στην Ιστορία. Μ’ αυτήν την κεκτημένη Γνώση, σαν

Ιστορικό κατακτημένο Εἶναι θα κάνει το Είναι-μες-στον-«κόσμο», Κόσμο. Θα δει αυτόν

τον Κόσμο σαν Εἶναι. Θα αντιστοιχίσει το Ποιημένο Εἶναι της Γνώσης, σαν ιστορικά

κατακτημένο, με τον Κόσμο. Θα «κτίσει μια καλύβα για να κατοικήσει», θα «βρει μια

όαση στη μέση της ερήμου». Θα μετατρέψει με τα Ποιημνένα Είναι το ανέστιον του

Εἶναι σε εστία για να «κατοικήσει», θα κάνει το αφιλόξενο Εἶναι, λιγότερο αφιλόξενο. Θα

βρει διέξοδο η αγωνία του και στάση η έκ-στασή του.

«ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ» (1993)

1.- Το ιστορικό γίγνεσθαι αποτελεί παν ό,τι χαρακτηρίζει τον άνθρωπο στην ιστορική

του, υπαρξιακή ή κοινωνική υπόσταση. Είναι το «μες στην Ιστορία Γίγνεσθαι».

Δύο είναι οι κυρίαρχες ιστορικές κατηγορίες, το Ιστορικό Εἶναι και το Ιστορικό

Γίγνεσθαι.

Εξετάσαμε μέχρι τώρα την τέχνη και ιδεολογία διαφόρων Κοινωνικών-Ιστορικών

σχηματισμών και διαπιστώσαμε ότι μπορούν να χαρακτηρισθούν πολιτισμοί του

Γίγνεσθαι ή του Εἶναι. Ακόμη, ότι η κυρίαρχη Αισθητική Κατηγορία στην Τέχνη τους

είναι το Υψηλόν ή το Ωραίον. Επίσης, ότι ο κυρίαρχος Ρυθμός στον Πλαστικό τους χώρο

είναι ο Ρυθμός της Καμπύλης ή ο Ρυθμός της Ευθείας.

Έτσι δημιουργείται μια αντιστοιχία: Η πρώτη είναι ιστορική κατηγορία του

Γίγνεσθαι – αισθητική Κατηγορία του Υψηλού – Ρυθμός του πλαστικού χώρου Καμπύλη.

Και η δεύτερη Ιστορική κατηγορία του Εἶναι – αισθητική Κατηγορία του Ωραίου –

Ρυθμός του πλαστικού χώρου Ευθεία.

Μπορούμε ακόμα να πούμε ότι σε μια ιστορική φάση του Εἶναι ή του Γίγνεσθαι,

σ’ έναν Ιστορικό Σχηματισμό, έχουμε αντίστοιχα έναν πολιτισμό του Εἶναι ή του

Γίγνεσθαι, μια Ιδεολογία του Υψηλού ή του Ωραίου.

2.- Αλλά από τι εξαρτάται η ιστορική κατηγορία ενός Ιστορικού Σχηματι-σμού;

Κατά κύριο λόγο εξαρτάται από τον τρόπο Παραγωγής, από το στάδιο

Παραγωγής που είναι κυρίαρχο σ’ αυτόν τον Ιστορικό Σχηματισμό, Κοινωνικό Είναι.

Δεχόμαστε ότι ο κόσμος της Παραγωγής είναι όλοι οι τρόποι Παραγωγής μαζί,

στοιχειακά, «εν δυνάμει» και ότι στον κάθε Ιστορικό Σχηματισμό ενεργο-ποιείται ένας

τρόπος Παραγωγής, ολοκληρώνεται και επικυριαρχεί, ενώ οι άλλοι τρόποι εφαρμόζονται

εμβρυακά, αποσπασματικά.

Ο κάθε κυρίαρχος τρόπος Παραγωγής σχετίζεται: α) με την αλλοτρίωση της

εργασίας, β) την ιδεολογία και γ) με την τεχνική γνώση ή τεχνολογία.

Αλλά ένας πολιτισμός χαρακτηρίζεται του Εἶναι ή του Γίγνεσθαι, ανάλογα με το

αν είναι «κλειστός» ή «ανοιχτός», στάσιμος ή μεταβαλλόμενος ελεύθερα, της γεωργίας

ή της θάλασσας (Οι αρχές του ύδατος και της γης).

Ο νεολιθικός πολιτισμός της Θεσσαλίας, για παράδειγμα, είναι πολιτισμός με

γεωργική Παραγωγή, όχι ποιμενικός ή νομαδικός. Κλειστός στις ακροπόλεις και στην

θεσσαλική πεδιάδα, δεμένος με τη Γη, δεν δέχεται εύκολα έξωθεν επιδράσεις. Και σε

προηγούμενη στάδια διακρίνεται ένα Ιερό μεγαροειδές ή Ανάκτορο. Από τον κοινωνικό

καταμερισμό εργασίας, δημιουργείται ένας ή πολλοί Κεραμείς που εξυπηρετούσαν μια

εγχώρια μικρή αγορά, κυρίως για ποιμενικούς πληθυσμούς ή νομάδες και όποτε υπήρχε

πλεόνασμα στη σοδειά. «Όταν η αγορά ανοίγει, η ακρόπολη κλείνει, όταν η αγορά

κλείνει, η ακρόπολη ανοίγει».

Αποτελεί έναν Γεωργικό, στατικό και κλειστό πολιτισμό του Εἶναι. Δεν αποτελεί

όμως κορυφαία σύνθεση παρά «απαρχή», ώστε να μιλάμε για «Ωραίο». Ο Ρυθμός του

όμως είναι ο ρυθμός της Ευθείας, που επικυριαρχεί στην Καμπύλη. Στον μαύρο κάμπο

των αγγείων επικρατούν παράλληλες ευθείες και μικρές σπείρες. Βρισκόμαστε στο

πρώτο Στάδιο Παραγωγής, το πιο αρχαίο.

3.- Ποιά είναι η διαλεκτική σειρά και διαδοχή των ιστορικών κατηγοριών; Υπάρχει μια

συνεχής διαδοχή; Υπάρχει ένας Ιστορικός Σχηματισμός του Εἶναι και τον ακολουθεί ένας

Πολιτισμός του Γίγνεσθαι και μετά πάλι Εἶναι;

Η Κλασσική Ελλάδα είναι ένας πολιτισμός του Εἶναι. Η Αυτοκρατορία της Ρώμης,

ένας πολιτισμός του Γίγνεσθαι. Το Βυζάντιο που ακολουθεί το Imperium, είναι

πολιτισμός όχι μόνο της δυνάμεως του IMPERIUM, αλλά λαο της δύναμης του θείου,

του Γίγνεσθαι. Η Αναγέννηση ξαναγυρίζει στον άνθρωπο, στον ουμανισμό, είναι Ανα-

Εἶναι, όπως ο Νεοκλασσικισμός είναι ένας ρυθμός του Νεο-Εἶναι. Ενώ ο Ρομαντισμός

είναι ένα Κίνημα του Γίγνεσθαι. Το Νέο- Εἶναι βασίζεται στο «Έθνος», ο Ρομαντισμός

βασίζεται στη «Φυλή» (Μπ. Ράσσελ).

Εδώ φαίνεται να λειτουργούν δύο αρχέτυπα του κοινωνικού ασυνειδή-του, που

περισσότερο έχουν σχέση με την ιδεολογία των σχηματισμών. Το ανθρώπινο και το

υπερανθρώπινο, το ορθολογικό και αλογικό, τον Άνθρωπο και τον Θεό ή θεούς.

Έτσι έχουμε στο Βυζάντιο μια ιδεολογία του Υψηλού, που έχει τον Αυτοκράτορα

και αντίθετα, στο Ωραίο μια πολιτεία που να χρησιμοποιεί το Θέατρο έναντι οβολού για

να μορφώσει τους πολίτες.

Από τη μια έχουμε τον Καίσαρα-Αύγουστο, από την άλλη Δημοκρατία. Από την

μία συγκεντρωτική αυτοκρατορική δομή εξουσίας κι από την άλλη Πόλη κράτος και

πολυμερισμό. «Τις βουλεύεται αγορεύειν;»

Αλλά και η διάσταση του Χρόνου είναι διαφορετική. Το Βυζάντιο έζη σε μια

χιλιετία και απετέλεσε την μετάβαση από την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στην διάρκεια της

Ιστορίας του γνώρισε επιδρομές, πολέμους, κατακτήσεις, αιρέσεις.

Σ’ αυτόν τον περίγυρο, ο Αυτοκράτορας για τον δουλοπάροικο ήταν μακρινό,

απόκοσμο όραμα, τοποθετημένο κάπου στον κόσμο της υπερλογικής πίστης. Ήταν

Οικουμενικός «Κοσμοκράτωρ».

Αντίθετα, με το αυτοκρατορικό ιστορικό Γίγνεσθαι και την υπερβατική Ιδεολογία

του, το Εἶναι χαρακτηρίζει την Πόλη-Κράτος, την Ιδεολογία και αισθητική κατηγορία του

Ωραίου. Τα πάντα μπαίνουν στην βάση του φιλοσο-φικού στοχασμού.

4.- Αλλά μπορούμε να μιλάμε για Ρυθμούς του Γίγνεσθαι και του Εἶναι; Μπορούμε

αντί για ιστορικές κατηγορίες (που ανήκει στην Λογική του Εἶναι), να μιλήσουμε για

Ρυθμούς της Ιστορίας (που ανήκουν στην Λογική του Γίγνεσθαι);

Για τον Αινικτή Ηράκλειτο, η Ολότητα έχει το Γίγνεσθαι για Ρυθμό μέσα στον

Χρόνο. Αλλά ο Χρόνος για τον Αινικτή είναι κυκλικός, όχι γραμμικός, «περιφερείας αρχή

και τέλος». Για τούτο λοιπόν μπορούμε να μιλάμε για ρυθμούς που εναλλάσσονται όχι

αναγκαστικά ο ένας μετά τον άλλο. Μοιάζει η κίνηση αυτή των αντιθέτων με Ρυθμική

Σειρά στον Χρόνο και όχι με Ρυθμική Σειρά στον Χώρο. Δεν μπορεί κανείς να πει εάν

μετά το Γίγνεσθαι θα έλθει το αντίθετό του, το Εἶναι ή ένα ομοιόθετο Γίγνεσθαι.

Η ενότητα αυτή των αντιθέτων είναι κυκλική στον Χρόνο, αλλά όχι κανονική.

Κινείται ανομοιόμορφα, παλινδρομικά μεταξύ των αντιθέτων.

Στην Λογική του Ιστορικού Γίγνεσθαι μπορούμε να μιλήσουμε για Ρυθμούς του

Γίγνεσθαι και του Εἶναι, για Ρυθμούς του Υψηλού και του Ωραίου, για Ρυθμό της

Καμπύλης και Ρυθμό της Ευθείας, για Μίμηση κι Αλληγορία.

Πρέπει εδώ να σημειωθεί το συμπέρασμα ότι όταν σ’ έναν από τους Ιστορικούς

Σχηματισμούς επικρατεί ο ένας ή ο άλλος Ρυθμός, ο αντίθετός του δεν απαλείφεται,

αλλά υποβόσκει, ενυπάρχει δυνάμει, επικυριαρχείται, δεν επικυριαρχεί. Και μαζί του όλοι

οι συνυπάρχοντες, συνοδεύοντες ρυθμοί, επικυριαρχούμενοι κι όχι κυρίαρχοι. Ακόμη, το

Μηδέν παρεμβάλλεται μεταξύ των αντιθέτων Ρυθμών κι όσο κι αν αυτό φαίνεται γόνιμο,

το στάδιο του Μηδενός ενυπάρχει μέσα σε κάθε Ιστορικό Ρυθμό με διαφορετικές την

κάθε φορά μορφές (Kunst – Antikunst).

Κάθε Ιστορικός Ρυθμός ακολουθεί τρία στάδια εσωτερικής κίνησης: Το Αρχαϊκό,

το Κλασσικό, το Μπαρόκο. Και η κίνηση από το ένα στάδιο στο άλλο ακολουθεί το: «Εκ

πάντων Εν – Εξ ενός πάντα» του Αινικτή. Και αυτό το «Εν» αποτελεί την Ποιότητα του

Ιστορικού Ρυθμού που αναπτύσσει και θεσμοθετεί και τον Ρυθμό της Αισθητικής και

Ιδεολογίας και τον Ρυθμό του Πλαστικού Χώρου. Η Ποιότητα του Κλασσικού Σταδίου

χαρακτηρίζει τον Ιστορικό Σχημα-τισμό. Και αυτές οι ποιότητες αντιθέτων διαλεκτικά

μεταξύ τους Ιστορικών Ρυθμών είναι και μεταξύ τους διαλεκτικά αντίθετες. Έτσι, ο

Παρθενών σαν Ποιότητα είναι διαλεκτικά Αντίθετος με την Αγια-Σοφιά, ενώ είναι

αντίθετος με το Ερεχθείο.

Αλλά και «εξ Ενός πάντα». Το πέρασμα από το Κλασσικό, από την Ποιότητα, στο

Πολλαπλό, το Μπαρόκο, όπου οι μορφές αναπτύσσονται στο έπακρο, έτοιμες,

ξεπερασμένες να ξεπεραστούν.

Το Αρχαϊκό Στάδιο είναι ανοικτό, είναι «τα πάντα», όλα βρίσκονται «εν δυνάμει»,

γίνονται τα πρώτα βήματα. Συλλέγονται τα στοιχεία για την νέα Ποιότητα. Οι γόνιμες

αντιθέσεις σπρώχνουν προς τα εμπρός. Στο Κλασσικό Στάδιο, αντιθέσεις ισορροπούν και

στο Μπαρόκο σιγά-σιγά απελευθερώνονται.

5.- Ο Ηράκλειτος φαίνεται να φωτίζει το Ιστορικό διαλεκτικό Γίγνεσθαι. Ή μπορούμε

να δούμε την Ιστορία σαν μια Ολότητα του Ανθρώπου; Το Γίγνεσθαι είναι ο υπέρτατος

Νόμος της, και δεν νοείται Ιστορικό Γίγνεσθαι χωρίς Χρόνο. Και το Γίγνεσθαι εξοπλίζει

την Ιστορία με έναν παγκόσμιο Ρυθμό αντιθέτων.

Τον Ρυθμό του Γίγνεσθαι.

Τον Ρυθμό του Εἶναι.

Πρόκειται για δύο διαλεκτικά αντίθετους Ρυθμούς, με αντανακλάσεις επί της

ιδεολογίας, στην Τέχνη, στην αντίληψη του Κόσμου. Οι αντιθέσεις στην διαλεκτική

εξέλιξη των Ρυθμών δημιουργούν την πολλαπλότητα και στην μη κανονική κυκλική

διαδοχή του Ρυθμού του Γίγνεσθαι και του Ρυθμού του Εἶναι, δημιουργούν ποιότητες

στην Μορφή. Οι Μορφές του Ρυθμού του Εἶναι, είναι τελείως διαφορετικές από τις

Μορφές του Γίγνεσθαι, που δεν κράτησαν 50 ή 100 χρόνια, αλλά μια χιλιετία, και έκτοτε

φθάνουν μέχρι τις παρυφές της επικαιρότητας.

«Η ΟΝΤΟΓΕΝΝΕΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ» (1993)

1. Για τον πλαστικό χώρο του Βυζαντινού Ναού, σαν μία έκφραση του Υψηλού που

εξαρτιέται άμεσα από μια θεοκεντρική Κοσμογονία του Γίγνεσθαι, ισχύει το γενικό

σχήμα «Υποκείμενο – αλληγορία – πραγματικό».

Και αυτό το «πραγματικό» παίρνει, με την ιδεολογική λειτουργία της

«αλληγορίας», την φανταστική αντανάκλαση και δομή του «υπερβατικού», του

«θεοκεντρικού», της διάχυτης θρησκευτικής πίστης και αντίληψης. Το υποκείμενο μέσα

στον φανταστικό αναγνωρίζει την «ουσία» του, μέσα στο «εξωκοσμικό» και «άλλογο».

Και η υπερβατική πίστη καλλιεργεί το «πάθος», την «ενόραση», την «μέθεξη» προς το

θείο.

Από την άλλη, το Ιστορικό Υποκείμενο, με την κοσμοθεωρία που συντάσσει και

επιβάλλει, δημιουργεί ταυτόχρονα και μία αντανάκλαση της δομής του κοινωνικού

σχηματισμού.

Και είναι γεγονός ότι για τα Υποκείμενα, είτε σαν ύπαρξη είτε Ιστορικά, το

πραγματικό είναι αναγνωρίσιμο μόνο Ιδεολογικά. Γιατί κάθε πραγματικό που περνά από

την συνταγμένη Δομή της Ιδεολογίας, αντικειμενοποιείται για το Υποκείμενο. Έτσι, η

Δομή της Ιδεολογίας εκφράζει την διαλεκτική σχέση Υποκειμένου – Αντικειμένου.

Ψάχνοντας για ένα Υπερβατικό Αντικείμενο, ψάχνοντας το Υποκείμενο για μια

θεώρηση μέσα στο Υπερβατικό, ψάχνοντας για μια κοινωνική δομή που να μετέχει και

να είναι το κατ’ εικόνα του Θείου, δημιουργεί έναν πλαστικό χώρο, που μέσα του θα

γεννηθούν οι μύθοι και τα σύμβολα αυτής της αναζήτησης. Η «ουσία» του Υποκειμένου

μέσα στο Γίγνεσθαι.

Ο πλαστικός χώρος γίνεται και χώρος Οντογέννεσης. Εκφράζει για το Ιστορικό

Υποκείμενο και το Ιδεολογικό και το Κοινωνικό και το Αισθητικό αντικείμενο.

2.- Ο Θεός του Υψηλού είναι Άχρονος, είναι Άναρχος, είναι Άπειρος και Πανταχού

Παρών. Είναι το Εἶναι των Βυζαντινών.

Κάθε άλλο υποκείμενο που κινείται από το, και σε σχέση με το Απόλυτο Ακίνητο

Κινούν, βρίσκεται σε φθορά και αλλαγή. Είναι το Γίγνεσθαι των Βυζα-ντικών.

Σ’ αυτό το Εἶναι και σ’ αυτό το Γίγνεσθαι αντιστοιχεί το Υπερβατικό Απόλυτο και

το εν Γίγνεσθαι άπειρον. Κι ο Πλαστικός χώρος καλείται να τα εκφράσει. Να υποδεχτεί

την αντικειμενοποίησή τους στον Κόσμο, στο Πραγ-ματικό που είναι η Θεία Τάξη κι

ολόκληρη η Δημιουργία. Έτσι, ο Πλαστικός χώρος γίνεται μία αλληγορία του

Υπερβατικού, γίνεται Άπειρος πεπερασμένος.

3.- Κατ’ αρχήν γίνεται ένας χώρος εσωστρεφής, αποκόπτεται δηλαδή από κάθε τι το

πραγματικό, εν αντιθέσει προς τον Πλαστικό χώρο του Ωραίου, που είναι εξωστρεφής

και περίοπτος. Απομακρύνει μέχρι που εξαϋλώνει τα πέρατά του με το φως. Το μέρος

του Ναού που είναι κάτω από το υψηλότερο σημείο είναι και το πιο φωτισμένο, ώσπου

το φως να σβήσει ανάλαφρα προς τις γωνίες και τις κόιγχες. Τα βάθη ανάμεσα από

κιονοστοιχίες και «εξέδρες» πολλαπλασιάζονται μέχρι να εξαϋλωθούν.

Ο χώρος κινείται από τον δυναμισμό του Γίγνεσθαι. Συντίθονται τα όριά του από

σφαίρες, κυλίνδρους, σταυροθόλια, που συνέχονται μεταξήυ τους χωρίς διακοπή.

Εντείνονται, καμπυλώνονται, μετεωρίζονται. Τονίζεται το βάθος και το ύψος με την

κόγχη και τον τρούλλο.

Επικρατεί το δισδιάστατο και το φως το εξαϋλώνει. Αυτήν την εξαΰλωση, αυτό

το επ’ άπειρον το επιτείνει και η Υπερβατική κλίμακα του Χώρου.

Τα χρυσαφένια μωσαϊκά, με τις απειροελάχιστες ψηφίδες, εισάγουν μια

μικροκλίμακα, έναν μικρόκοσμο σε σχέση με το Όλο. Το ίδιο και τα μαυρό-ασπρα

κεντήδια με το τρύπανο, εισάγουν στα άμορφα φύλλα της ακάνθου το ελάχιστο μέτρο

και μέγεθος, καθώς ντύνουν κοινόκρανα, επιθήματα.

Μοιάζουν με μικρόκοσμο μπροστά στο μέγιστο υπερβατικό μέγεθος του

Παντοκράτορα, που εισάγει την κλίμακα του παμμέγιστου, του Μακρόκοσμου και

παρουσιάζεται σαν κυρίαρχη Μονάδα του Όλου.

Ανάμεσα σ’ αυτόν τον Μικρόκοσμο και σ’ αυτόν τον Μακρόκοσμο, το Υποκείμενο

αναζητά τον εαυτό του, επιζητεί την «μέθεξη» με το θείο.

Ο Μικρόκοσμος του δείχνει το μέγεθος το Άπειρο της Θείας Δημιουργί-ας. Και ο

Μεγάκοσμος τον εκστασιάζει από το δέος, βιώματα όλα του Υψηλού.

4.- Αλλά ο πλαστικός χώρος, πέρα από την τάξη του απειροελάχιστου και

παμμέγιστους που εισάγει η υπερβατική κλίμακα, χαρακτηρίζεται και από την

Υπερβατική Οπτική Τάξη.

Η Αντικειμενική προοπτική τάξη είναι ίδιον του Ωραίου. Η Υπερβατική Οπτική

τάξη, ίδιον του Υψηλού.

Στο δισδιάστατο των επιφανειών που περικλείουν τον Χώρο, εισάγει τις

δισδιάστατες μορφές. Έτσι, ο Βυζαντινός τρούλλος στο εσωτερικό του διαθέτει έναν

φανό, όπως στο Πάνθεον της Ρώμης. Με τη διαφορά όμως, ότι ο φανός εδώ γίνεται

δισδιάστατος, ένας κύκλος στο εξωκοσμικό, κι όχι ένα τρισδιάστατο, γλυπτικό άνοιγμα,

απ’ όπου μπαίνει μια δέσμη από το φως της μέρας και του ήλιου. Από τον δισδιάστατο

Βυζαντινό φανό προβάλλει από το πέραν του κόσμου τούτου, το πρόσωπο του

Παντοκράτορα να κατοπτεύει σε υπερμεγέθη κλίμακα την Δημιουργία του. Η θέση του

Παντοκράτορα είναι στο υψηλότερο και αντιστηριζόμενο σημείο της σύνθεσης. Η

παρουσία του αντιστοιχεί με την κυρίαρχη μονάδα της Μορφής, τον Τρούλλο.

Ολόγυρα από τον Παντοκράτορα, ο χορός των Προφητών, των Αγγέλων, των

Αγίων. Όλοι σε πλανημετρική οπτική τάξη γύρω από τον Παντοκράτορα. Οι μορφές

αντανακλούν υπερβατικά βιώματα. Είναι δισδιάστατες και άυλες, κινούνται σε μια

ρυθμική κίνηση, καθώς απλώνονται στο κοίλο σφαίρας ή κυλίνδου ή στα σφαιρικά

τρίγωνα.

Αλλά και ο χώρος που μέσα του τοποθετούνται, είναι ένας πλαστικός χώρος

Υπερβατικός, συμπλήρωμα του χώρου του Ναού.

Ο χώρος, το κενό στις αγιογραφήσεις γίνεται χρυσό, φωτεινό και επιβλητικό. Οι

μορφές μέσα του των προσώπων του Θείου Δράματος τοποθετούνται ιεραρχικά κατά

μέγεθος και θέση. Η προοπτική του Ωραίου έχει χαθεί. Ακολουθείται η διαλεκτικά

αντίθετή της Ανάστροφη προοπτική, που θέλει τα μακρινά μεγαλύτερα και τις γραμμές

να συγκλίνουν προς τον θεατή.

Όλα κινούνται στην σφαίρα του Υπερβατικού, του πέραν του Κόσμου τούτου.

Στο άπειρο του πλαστικού χώρου και στην πολλαπλότητα των μορφών, δεν

κυριαρχεί το Χάος και η αταξία, αλλά η Υπερβατική οπτική τάξη, πλανημε-τρική, που

ιεραρχεί τις μορφές με την Υπερβατική κλίμακα.

5.- Σ’ έναν τέτοιο Ιδεολογικό χώρο καλείται το Υποκείμενο να αναζητήσει την

Ιδεολογική κοσμοθεωρία του, την αντανάκλαση της Δομής του Κοινωνικού του

Γίγνεσθαι και την Αισθητική δικαίωση των βιωμάτων του. Κι η Ιδεολογία της εποχής

παράγει, δημιουργεί έναν χώρο Αλληγορίας του Υπερβα-τικού.

Σ’ αυτήν την Αλληγορία, ίδιον του Γίγνεσθαι, κυριαρχεί ο Αφηγηματικός Χρόνος.

Οι αγιογραφήσεις εξιστορούν, είναι ένα γενικευμένο Εορτολόγιο της Θείας Αποκάλυψης.

Ο Θεός στην Σύλληψή του, ο Θεός στην Γέννησή του, ο Θεός στην Διδασκαλία του. Η

μία χρονική στιγμή διαδέχεται την α΄λλη, κατά την τάξη και το τυπικό του Δόγματος.

Όπως κινείται ο πιστός κάτω από το άγρυπνο μάτι του Παντοκράτορα, αναγνωρίζει,

διαβάζει το «πιστεύω».

Έτσι, μπαίνει στο στοιχείο του Χρόνου.

Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο Παντοκράτορας έχει ανατολικές επιδράσεις. Συμβολίζει

τον Δεσπότη. Αλλά αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε ξετυλίγεται εμπρός μας ολόκληρη

η κοινωνική πυραμίδα. Και αυτήν την «Πυραμίδα» φαίνεται ότι μπορεί να συμβολίσει ο

Βυζαντινός Ναός, αφού πυργώνεται, από μια τετράγωνη βάση προς την κυρίαρχη

μονάδα, τον Παντοκράτορα-τρούλλο, ή τον Δεσπότη-τρούλλο. Το είδος αυτό της

πυραμιδωτής σύνθεσης με την κυ-ρίαρχη πρωτεύουσα μονάδα, ο Π. Μιχελής ονομάζει

«Ρυθμό της Ολοκληρίας». Κι είναι χαρακτηριστικό πως κάθε επί μέρους στοιχείο της

Μορφής και αντιστηρίζει και αντιστηρίζεται, εκτός από τον Δεσπότη-τρούλλο, που όλα

μαζί τον αντιστηρίζουν, ώστε να επικυριαρχεί.

Αυτή η τάξη της πυραμίδας της «ολοκληρίας», του Αισθητικού αντικειμένου,

γίνεται τάξη του Αυτοκράτορα-Αυγούστου για την Κοινωνική Δομή και Τάξη του

Θεοκεντρικού, για την Ιδεολογική Δομή.

Έτσι, έχουμε στον χώρο και την Μορφή του Βυζαντινού Ναού τρεις πυραμίδες

του Πραγματικού: την Ιδεολογική, την Κοινωνική και την Αισθητική.

Για την Βυζαντινή αυτοκρατορία, ο Δεσπότης είναι θεοφιλής και εκλεκτός του

Θεού. Η αυτοκρατορία είναι οικουμενική, όπως οικουμενικός είναι και ο Θείος Λόγος. Ο

Θεός είναι Παντοκράτορας και ο Αύγουστος Κοσμο-κράτορας. Την «τάξη» και

«οικονομία» της Θείας Δημιουργίας θεσπίζει κατ’ εικόνα και το εδώ, επίγειο Βασίλειο.

Η ίδια «τάξη» και «οικονομία» αντιπροσωπεύει και στην πυραμιδωτή μορφή της

και ολόκληρος ο Πλαστικός Χώρος.

Κι αν η Ιδεολογία αποτελεί την αντανάκλαση της δομής του κοινωνικού

σχηματισμού, τότε η δομή είναι πυραμιδοειδής, με κυρίαρχη μονάδα τον Δεσπότη και

απηχεί την θεία «οικουμενικότητα», «τάξη» και «οικονομία».

«Ο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΠΛΑΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ»

1.- Αλλά ο Αρχιτεκτονικός Πλαστικός Χώρος είναι κατ’ αρχήν χώρος δομικά

Γεωμετρικός, με έντονη τη διάσταση του Χρόνου. Συνδυάζει και τον Ρυθμό της Ευθείας

και τον Ρυθμό της Καμπύλης. Αλλά ανταποκρίνεται και στον Ρυθμό του Γραφισμού, που

είναι το διαλεκτικώς Αντίθετο των δύο προηγου-μένων Ρυθμών. Και τούτο γιατί ενώ οι

δύο πρώτοι έχουν σχέση με τον Μαθηματικό Νόμο, ο Ρυθμός του Γραφισμού αρνείται

κάθε Μαθηματικό, Αφαιρετικά Λογικό Νόμο, κάθε Αρχέτυπο Γεωμετρικής Ιδέας και

στηρίζεται είτε στο Αναγκαίο είτε στο Τυχαίο.

Στην Κλασσική π.χ. εποχή: Το Δωρικό κιονόκρανο –καθώς και ο κίονας–

αντιπροσωπεύουν τον Ρυθμό της Ευθείας. Το Ιωνικό κιονόκρανο αντίπροσω-πεύει με τις

δύο Έλικες, τον Ρυθμό της Καμπύλης, ενώ το Κορινθιακό κιονό-κρανο –μεταγενέστερο–

αντιπροσωπεύει τον Ρυθμό του Γραφισμού, αφού προήλθε από την αισθητική

συγκίνηση που δημιουργήθηκε από ένα κάνιστρο μέσα στα αγκάθια.

Πώς μπαίνει ο Χρόνος στον δομικά Γεωμετρικό χώρο της Αρχιτεκτονι-κής;

Διακρίνουμε δύο Ρυθμικές Χρονικές τάσεις που αναφέρονται στην Κλασσική

περίοδο του Εἶναι και στην Βυζαντινή Εποχή του Γίγνεσθαι.

Στο Κλασσικό Εἶναι έχουμε την Ρυθμική Τάξη στον Χρόνο, καθώς κινούμεθα στο

περιστύλιο ενός Ναού. Στο Βυζαντινό Γίγνεσθαι έχουμε την Δυναμική Τάξη στον Χώρο,

καθώς αντιστηρίζουσες και αντιστηριζόμενες επιφάνειες, δισδιάστατες και συνεχείς,

κινούνται προς τα Άνω, προς την Ρυθμική επικυριαρχία του Τρούλλου.

Και τις δύο αυτές Ρυθμικές Τάξεις στον δομικό εμπεριέχοντα χώρο, μπορούμε να

τις παρουσιάσουμε, να τις αντιστοιχίσουμε, να τις εικονίσουμε με αντίστοιχους

Μουσικούς Ρυθμούς, καθόσον η Μουσική είναι Τέχνη, με έντονη την διάσταση του

Χρόνου, καθοριστική.

Έτσι, η Ρυθμική Τάξη στο Χώρο του Εἶναι, ο Ρυθμός Κατάταξης του Εἶναι, μοιάζει

με την ρυθμική επανάληψη φθογγικών αξιών, κάτω από το άκουσμα μιας σταθεράς που

φανερώνει την οριζοντία στην κατακόρυφο του επιστυλίου. Ο Ρυθμός αυτός είναι

ασυνεχής. Εκδηλώνεται με παύσεις. Μία θέση, μια άρνηση και τα ακραία να διαφέρουν

από τα ενδιάμεσα με ανεπαίσθητες εκλεπτύνσεις της Μορφής.

Στην Ρυθμική Ισορροπία του Γίγνεσθαι, την Δυναμική, όλα τελούν εν κινήσει, όλα

πάσχουν, όλα υποτάσσουν και υποτάσσονται. Είναι ο Ρυθμός της Ολοκληρίας, με την

πρωτεύουσα, κυρίαρχη, αντιπροσωπευτική Μονάδα, τον Τρούλλο. Στο Εἶναι υπάρχουν

Ρυθμικές παύσεις, κενό. Εδώ τα πάντα συνέχονται αδιάσπαστα, κινούνται και

πυργώνονται εκ των Κάτω προς τα Άνω. Διακοπές της κίνησης αυτής των τάσεων,

παύσεις, γίνονται μόνο με ξετρυπήματα, με άμορφες διακοπές του Δισδιάστατου.

Στην Ρυθμική Τάξη στο Χώρο του Εἶναι, μπορούμε να αποσπάσουμε έναν κίονα ή

ένα κιονόκρανο ή μια βάση και να διατηρήσει αυτοτελώς το επί μέρους Μουσικό του

Θέμα.

Δεν μπορούμε όμως να κάνουμε το ίδιο στην Ολοκληρία, στο δυναμικό Γίγνεσθαι.

Για τούτο το Μουσικό του Θέμα μοιάζει με το «Φόρτε» μιας μεγάλης ορχήστρας, που

κορυφώνεται από τα κρουστά σ’ ένα κυρίαρχο θέμα. Δεν έχει διακοπές και ρέει

δυναμικά.

Ο Χρόνος επιβάλλει τον Ρυθμό της τάξης στον Χώρο. Η διακοπή του ρυθμού της

τάξης δηλώνει ευθεία, αφού η απλούστερη δομική γεωμετρική ομάδα είναι η δέσμη

παραλλήλων. Η συνέχεια αντίθετα δηλώνει κύκλο, αφού ταυτίζονται η αρχή με το πέρας

της περιφέρειας και αυτό γίνεται αέναα.

Η Κίνηση γεννά τον Ρυθμό στην τάξη της Δομής του Χώρου. Ο Ρυθμός και η

Κίνηση γεννούν την Ρυθμική τάξη των Γενικών Μορφών που είναι άλλη για τον Νόμο

της Ευθείας (Γραμμική) και άλλη για τον Νόμο της Καμπύλης (προς τα άνω και προς τα

κάτω).

Για τούτο ο Χώρος στο Εἶναι είναι Ασυνεχές Πεπερασμένον και στο Γίγνεσυαι

Συνεχές Απεριόριστον. Και βέβαια δεν μπορούσε να είναι διαφορετι-κά, αφού η

Κατάταξη του Ασυνεχούς Πεπερασμένου Εἶναι αντανακλά την Δομική Τάξη της Πόλης-

Κράτους. Ενώ η Ολοκληρία, με Πρωτεύουσα Μονάδα τον Παντοκράτορα ή

Κοσμοκράτορα Απεριόριστη και Άπειρη σαν Τάξη, από το πιο μικρό έως το πιο μεγάλο,

αντιπροσωπεύει την Θεία Τάξη πραγμάτων της Αυτοκρατορίας.

Οι αντανακλάσεις αυτές των δύο κυρίαρχων Ρυθμών στις Ρυμικές τάξεις του

Χώρου, οι μαθηματικές νομοτέλειες, οι μουσικοχρονικές αντιθέσεις και κινήσεις

αντιθέτων, αποτελούν την κρυμμένη Αρμονία του Ηρακλείτου, σ’ ολόκληρο αυτό το

Εποικοδόμημα. Βάση του –σε διαλεκτική σχέση αμφίδρομη με το Επικοδόμημα– είναι οι

κοινωνικές σχέσεις, ο κοινωνικός σχηματισμός το Κοινωνικό Γίγνεσθαι.

Αν ο Χρόνος δίνει ρυθμούς στον Χώρο, αποτελεί τον απώτερο Λόγο του και την

γέννεση της Αρμονίας του.

Έτσι, ο δομικός χώρος της Αρχιτεκτονικής γίγνεται, δονείται, πληρούται από επί

μέρους Ρυθμικές Τάξεις του Χρόνου. Η Δομή του είναι ο Μαθηματικός Νόμος και η κάθε

άρνησή του. Πληρούται από Αρμονικές τάξεις που μορφοποιεί ο Νόμος.

2.- Αλλά πώς γεννιέται το Άμορφο στον Χώρο; Παύει ο Χρόνος; Πώς γεννιέται το εν

τω γίγνεσθαι, που διαπιστώσαμε προηγούμενα;

Εδώ, η πορεία υπήρξε Διαλεκτική.

«Εν δε τη προς άλληλα ομιλία πάντα γίγνεσθαι και παντοία από της κινήσεως...

Ούτε γαρ ποιούν έστι τι, πριν αν τω πάσχοντι ξυνέλθη, ούτε πάσχον πριν αν τω

ποιούντι... ουδέν είναι εν αυτό καθ’ αυτό, αλλά τινί αεί γίγνεσθαι, το δ’ είναι πανταχόθεν

εξαιρετέον... κατά φύσιν φθέγγεσθαι γινόμενα και ποιούμενα και απολλύμενα και

απολλυόμενα» (Θεαίτητος 157 Β). Και πάλιν ο Πλάτων στον Θεαίτητο (156 Β): «Εκ δε

της τούτω ομιλίας τε και τρίψεως προς άλληλα γίγνεται έκγονα, πλήθει μεν άπειρα...

(153 Α)... γεννάται εκ φθοράς και τρίψεως τούτω δε κινήσεις. Ή ουχ αύται γεννέσεις

πυρός;»

Ο Πλάτων, επηρεασμένος από Ηράκλειτο και Παρμενίδη, μας αποκαλύ-πτει τους

νόμους της Διαλεκτικής κίνησης των αντιθέτων.

Πώς διαπιστώνεται, πώς ξεκινά η διαλεκτική κίνηση; «Ομιλία», δηλαδή

«συναναστροφή», σύνδεση των αντιθέτων μεταξύ τους, «ομιλίας και τρίψεως άλληλα».

Στο καθολικό Εμπεριέχον του Γίγνεσθαι, τα άλληλα αντίθετα κινού-νται, δεν είναι

αμετάθετα. Με την «ομιλία»-διαλεκτική σχέση, δημιουργούν αντιθετικούς συνειρμούς,

κίνηση, τριβή. Με την τριβή έρχεται η φθορά, σαν αποτέλεσμα της αενάου κινήσεως.

Έτσι γεννιέται το «πυρ» του Ηρακλείτου, το αρχέγονον στοιχείον αρχή του Γίγνεσθαι.

«Γεννέσεις πυρός». Με το πρώτο στοιχείον, το «Πυρ», αρχίζει και η διαδικασία της

Διαλεκτικής Κίνησης των Ρυθμών του Χώρου και των Μορφών.

«... γίγνεται έκγονα, πλήθει μεν άπειρα».

3.- Εάν τα λόγια του Πλάτωνα καθορίζουν τις βασικές αρχές της Διαλεκτι-κής

Κίνησης του Ιστορικού Γίγνεσθαι, πώς εκδηλώνεται αυτό στον κόσμο των

Αρχιτεκτονικών Μορφών;

Η Αισθητική Κατηγορία του Άμορφου είναι Καθολική Κατηγορία; Φτάνει στην

πλήρη άρνηση του Λόγου του δομημένου χώρου; Πώς γίνεται αυτό στην Διαλεκτική

Κίνηση του Ιστορικού Γίγνεσθαι;

Θα μιλήσουμε σχηματικά.

Το Μοντέρνο γεννήθηκε σαν μία θέση Άρνηση στον Ιστορικό Εκλεκτικι-σμό.

Στον Πουρισμό καθάρισε την Μορφή του Αρχιτεκτονήματος από κάθε λογής

στολίδια. Γεννεσιουργό αίτιο; Το νέο υλικό του μπετόν-αρμέ, που επέτρεπε χυτές

ολόσωμες κατασκευές και μεγάλα τζαμένια ανοίγματα.

Την καθαρισμένη Μορφή του Αρχαϊκού Σταδίου του Πουρισμού με μανιφέστα

την ενεπιστεύθησαν στο κλασσικό Γεωμετρικό στερεό του κύβου, της σφαίρας, του

κυλίνδρου. Στις μεγάλες, χωρίς στολίδια όψεις, άρχισαν να εφαρμόζουν τις κλασσικές

αρμονικές χαράξεις.

Το επόμενο στάδιο του Κλασσικού Μοντέρνου είχε αρχίσει και μαζί του είχε

καθιερωθεί το Υπερτοπικό «Διεθνές στυλ».

Στην εποχή του Μπαρόκου του Μοντέρνου, το Ποιούν μετατρέπεται στη

Γλυπτική φόρμα και Σύνθεση, ιδιαίτερα στις κατασκευές της Μπραζίλια. Η τεχνική

κατάκτηση των κελυφών και του κελύφους-κάψα (στην Ιταλία) απελευθερώνουν ακόμα

περισσότερο την δυναμική Μορφή.

Ώσπου ο Νιμέγιερ, κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος του Μπαρόκου, εισάγει τον Ρυθμό

του Γραφισμού, του τυχαίου, του ισομετρικού γαιώδους με επίπεδα στο Μοντέρνο, κάτι

που στο κλασσικό στάδιο είχε περιοριστεί σε δευτερεύο-ντα στοιχεία.

Ακολουθώντας το γενικώτερο Πνεύμα του Διαλεκτικά Αντίθετου με κάθε

προηγούμενη Μορφή που επικρατεί στον υπόλοιπο χώρο της Μοντέρνας Τέχνης, γεμίζει

τον χώρο με διαλεκτικά αντίθετα των προηγουμένων ιστορικών Μορφών-τύπων.

Έτσι, το Πρόπυλο του Le Corbusier στις Ινδίες έχει μία στέψη τελείως γραφική,

αποτελείται από γιγαντιαία επιφανειακά στοιχεία, παράλληλα στην κίνηση, με

ρυθμολογικά στοιχεία τα άριστα γραφικά μορφοποιημένα «ξετρυπήματα» των τοιχείων.

Έτσι, αν ο Le Corbusie αντιπροσωπεύει στο Κλασσικό, την ισορροπία του Ρυθμού

της Καμπύλης και της Ευθείας, ο M.v. der Roe αντιπροσωπεύει το άχρονο και αδιάφορο

Είναι του Ρυθμού της Ευθείας, παρόμοιος στην Αρχιτε-κτονική με τον Πητ Μόντριαν.

Ο Νιμέγιερ με τις γλυπτές φόρμες (που μπορούν να έχουν σαν γεννετήσια

στρουκτούρα, το πέταγμα των πτερύγων ενός πουλιού), παραμένει κύριος εκπρόσωπος

του τελευταίου σταδίου, του Μπαρόκου.

ΣΑΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Στην Νεολιθική Εποχή, στην αυγή της Ιστορίας διαπιστώνουμε μία κίνηση από το

Ιστορικό εν τω γίγνεσθαι της Ύλης και της Φωτιάς, των πρωταρχικών αυτών Στοιχείων,

μέσω του Πρωταρχικού Γίγνεσθαι, στις απαρχές του Ρυθμού του Γίγνεσθαι, σ’ ένα

Άμορφο, υπόσταση μόνον και τίποτε άλλο. Στην εμφάνιση του Πλαστικού Χώρου της

πρώιμης Κεραμικής. Από κει περνάμε στην παρουσία των πρώτων γεωμετρικών

μορφών. Έτσι, η Οντογέννεση του Ρυθμού του Εἶναι στον Πλαστικό χώρο επιχειρείται –

από το Άμορφο στο Μορφοποιημένο– με τον ρυθμό της αμετακίνητης Ευθείας, με τον

Ρυθμό, με την Κατηγορία του Γεωμετρικού. Του Πρωτο-γεωμετρικού, του Ασυνείδητου.

Αλλά αν η Νεολιθική εποχή βρισκόταν στην αρχή της Ιστορίας, η

Παλαιοχριστιανική αποτελεί την Αρχαϊκή της Βυζαντινής Τέχνης. Το πέρασμα από έναν

Κόσμο του Εἶναι που φεύγει, σ’ έναν Κόσμο του Γίγνεσθαι που έρχεται.

Έτσι ακολουθείται μία «Κάτω Οδός» του Ηρακλείτου. Από το Γεωμετρι-κό,

Προοπτικό των νόμων του Ρυθμού της Ευθείας προς το Αφαιρετικό, το Μοναδικό και

Λογικό Αφαιρετικό. Προς το σπάσιμο κάθε γεωμετρικότητας της Ευθείας μέχρι το

στοιχειώδες Λογικό. Αυτό αποτελεί το «εν τω Γίγνεσθαι» του Νέου Κόσμου. Για να

ακολουθήσει κατόπιν το χρώμα, να καταργήσει αφού απλοποιήσει Λογικά κάθε στοιχείο

του Ρυθμού της Ευθείας.

Το χρώμα του Έρεβους είναι το Άμορφο. Στο Άμορφο αχνοφέγγει ο Ρυθμός της

Καμπύλης, που μέσα στον μαύρο «κάμπο» του Έρεβους θα γεννοβολήσει τις Μορφές

του Γίγνεσθαι.

Αρχίζει της Διαλεκτικής η «Άνω Οδός».

Στην Σύγχρονη Εποχή, διαπιστώνεται το τέλος μιας Μακράς Πορείας.

Από τον Γεωμετρικό Κόσμο της Αναγέννησης περάσαμε στον διαλεκτι-κά

αντίθετο Κόσμο του Χωρόχρονου των Κυβιστών και στον Άλλογο Προοπτικό Χώρο των

Σουρεαλιστών. Ωστόσο, ο Ρυθμός της Ευθείας, ο Ρυθμός του Εἶναι έφθασε στο απόγειό

του, σε μια εξίσου κλασσική μορφή, σε μια απεικόνιση των Πλατωνικών Ιδεών με τα

«Χρυσά» ορθογώνια και τα βασικά χρώματα του Πητ Μόντριαν. Σ’ αυτόν τον Ιδεατό

Ρυθμό του Αμετάθετου Εἶναι, μόνη και κυρίαρχη αντίθεση είναι η Αντίθεση μεταξύ

οριζοντίας και καθέτου. Το Σχέδιο καταλήγει στην καθετότητα με μαθηματι-κούς

κανόνες μαύρων, αυστηρών Ευθειών. Το χρώμα σε μια διαλεκτική Πορεία υποχωρεί στα

μονοτονικά στοιχεία του.

Σαν αντίθεση στον Ρυθμό της Πλατωνικής Ευθείας του Πητ Μόντριαν, θα έρθουν

οι χρωματικοί πίνακες του Βασίλι Καντίνσκυ.

Στον «Κατακλυσμό» ή στο «Μαύρο Τόξο», το Χρώμα σπάζει, ξεχειλίζει έξω από

κάθε Σχέδιο, συγκεκριμένη Μορφή ή Περίγραμμα. Ο Ρυθμός του Σχεδίου, ο Ρυθμός της

Ευθείας και της Καμπύλης υποχωρούν μέχρις ότου χαθούν. Κάθε μορφή και παρουσία

εξαφανίζεται. Ο Ρυθμός του Εἶναι χάνεται.

Το πρωτόγονο, αισθησιακό, άμορφο χρώμα σαν μια θεογονία καταλαμβάνει

ολόκληρο τον Πλαστικό Χώρο. Περνάμε σ’ ένα Γίγνεσθαι χωρίς Ρυθμό της Καμπύλης

στον Πλαστικό Χώρο.

Ξαναγυρίζουμε στην Ύλη και στην Φωτιά του Πρωτόγονου Ανθρώπου. Αγγίζουμε

μετά το σπάσιμο κάθε Γεωμετρικού, με το πρωταρχικό στοιχείο της Νεολιθικής

Κεραμικής, το Χρώμα. Αλλ’ όχι ένα Χρώμα Παθητικά Άμορφο, μα ένα Χρώμα δυναμικό,

να δονείται από το σύγχρονο Γίγνεσθαι, την διάσπαση του Ατόμου, τον Γεννετικό

Κώδικα της Ζωής, την Μετατροπή της Ύλης σε Ενέργεια, της Ύλης και της Φωτιάς, του

«Πρωταρχικού Πυρός» του Ηρακλείτου.

Μετά απ’ αυτό τι;

Το Μεταμοντέρνο έχει κιόλας αρχίσει.

Η Εποχή μας είναι η Εποχή ενός Ρυθμού του Γίγνεσθαι και η Τέχνη της ένα

τεράστιο Διαλεκτικά Αντίθετο όλων των προηγούμενων Εποχών.

Θα ακολουθήσει στην Διαλεκτική εξέλιξη ένας Ρυθμός του Είναι; Ένας Ρυθμός

του Γίγνεσθαι; Θα δώσει λύση το Αρχιτεκτονικό Deconstruction – Reconstruction;