1

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014

Σ Ε Α Υ Τ Ο Τ Ο Τ Ε Υ Χ Ο Σ Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Σ Τ Η Κ Α ΝΓεωργία Αλεβιζάκη, Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Κάτια Καλλιτσουνάκη, Μαρία Κουτσομάλλη, Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου, Μαρία Σκαμάγκα, Ειρήνη Στρατή

Επιμέλεια - σχεδιασμός:

Τ 210 - 7252896www.moca-andros.gr | www.goulandris.gr

Διμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικόΙδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

Α Ν Τ Ι Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο ΥΤου Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α "Ματιές στη Γαλλική τέχνη του 20ου αιώνα", στο Golden Hall

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ ΟΤζον Χριστοφόρου (1921-2014)

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ ΑΗ ζωγράφος BETTY RYAN και η Άνδρος

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Α Π Α Λ Α Ι Ω Ν Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ω Ν Ι . Β . Ε . Γ.Γιώργος Ταξιαρχόπουλος

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η Α Τ Ζ Ε Ν Τ ΑΠαρουσίαση σημαντικών εικαστικών εκθέσεων από όλο τον κόσμο

5

6

12

22

24

24

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

4

5

Το έκτο κατά σειρά τεύχος της περιοδικής μας έκδοσης αφιερώνουμε στον διακεκριμέ-νο ζωγράφο John Χριστοφόρου ο οποίος πρόσφατα έφυγε από τη ζωή στο Παρίσι όπου έζησε από τα μέσα της δεκαετίας του ’50.

Σχετικά με την εκθεσιακές μας δραστηριότητες, θα θέλαμε να γνωρίσουμε στους πα-ραλήπτες του τεύχους ότι το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή θα παρουσιάσει στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου στην Χώρα της Άνδρου από τις 6 Απριλίου έως τις 26 Μαΐου ένα επετειακό αφιέρωμα στην Αμερικανίδα ζωγράφο Betty Ryan η οποία διακρι-τικά συνέδεσε το όνομά της με το νησί έχοντας ζήσει τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής της στην Άνδρο. Η παρουσίαση αποτελεί φόρο μνήμης μιας ομάδας φίλων της διακεκρι-μένης ζωγράφου, οι οποίοι συγκέντρωσαν τα έργα και εκπόνησαν την έκδοση που πλαι-σιώνει την έκθεση.

Στην πρόσκληση της Διοίκησης του εμπορικού κέντρου Golden Hall Αθηνών να συμ-μετέχει το Ίδρυμά μας μαζί με την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα σε μια δε-καπενθήμερη πολιτιστική εκδήλωση αφιερωμένη στην ελληνογαλλική φιλία παρουσιά-ζουμε την έκθεση «Ματιές στην Σύγχρονη Γαλλική Τέχνητου 20ου αιώνα». Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 14 Μαρτίου έως τις 2 Απριλίου.

Το πορτρέτο που φιλοξενούμε αφορά στον Γιώργο Ταξιαρχόπουλο, έναν ανήσυχο ει-καστικό, ένα γόνιμο νου και δημιουργικό χαρακτήρα. Πειραματίζεται με νέες ιδέες τις οποίες καλλιέργησε στην Ιαπωνία με υποτροφία του Ιδρύματός μας. Τις μεταφέρει και εφαρμόζει τόσο στην δουλειά του, όσο και στο διδακτικό του λειτούργημα. Οι ιδέες, τις οποίες αναπτύσσει στο κείμενο που ακολουθεί δίνουν τον τόνο της σκέψης του.

Παραμένουμε πάντα στη διάθεσή σας σε όλα τα social media, ώστε να μοιραζόμαστε μαζί τις εντυπώσεις και τις όποιες παρατηρήσεις θα θέλετε να μας κάνετε.

Κυριάκος ΚουτσομάλληςΔιευθυντής

Α Ν Τ Ι Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Υ

66

777

88

999

Στην πρόσκληση της Διοίκησης του Golden Hall, να συμμετέχει το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή σε μια πολιτιστική εκδήλωση αφιερωμένη στην ελληνογαλλική φιλία, το Ίδρυμά μας ανταποκρίθηκε με την οργάνωση ενός εικαστικού αφιερώματος στην Σύγχρονη Γαλλική Τέχνη. Η έκθεση με τίτλο «Ματιές στη Γαλλική Τέχνη του 20ου αι-ώνα» αποτελεί ένα μικρό δείγμα φιλίας προς τη Γαλλία, χώρα με την οποία η Ελλάδα συνδέεται με στενούς πολιτιστικούς, και όχι μόνο, δεσμούς.Στην έκθεση «Ματιές στην Γαλλική Τέχνη του 20ου αιώνα» παρουσιάζονται:Γλυπτά των: Germaine Richier, César, Jean (Hans) Arp και François-Xavier LalanneΧαρακτικά των: Georges Braque και Henri MatisseΕλαιογραφίες των: François Rouan, Maurice de Vlaminck, André Derain και Jean FautrierΣτον ίδιο χώρο παρουσιάζεται η εκθεσιακή και εκδοτική δραστηριότητα του Ιδρύμα-τος που αφορά σε καλλιτέχνες που είτε γεννήθηκαν είτε δημιούργησαν στη Γαλλλια: Henri Matisse, Balthus, Marc Chagall, Auguste Rodin – Camille Claudel, Η ιστορία της φωτογραφίας, Pablo Picasso, Toulouse Lautrec, Georges Braque, André Masson και μία έκθεση για τον Σουρεαλισμό.

Στον αντίποδα αυτού του αφιερώματος η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή παρουσιάζει μια έκθεση με μέρος των δικών της δραστηριοτήτων στην Ελλάδα.

Διάρκεια έκθεσης: 14 Μαρτίου - 2 Απριλίου 2014Ώρες Λειτουργίας: Καθημερινά 12.00-20.00, Σάββατο 11.00-20.00, Κυριακή κλειστά

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α

1010

111111

13

Τζον Χριστοφόρου(1921-2014)

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Ο

Πρόσφατα έφυγε από κοντά μας ο Τζον Χριστοφόρου. Ήταν ένας υπέροχος άνθρωπος και για εμένα ένας καλός φίλος. Ζωγράφος ιδιόρρυθμος και ιδιότροπος, με δυνατό και πληθωρικό χρωστήρα γραφής θέλησε τη ζωγραφική του κραυγή αγωνίας και διαμαρτυ-ρίας για τα όσα δεινά η εποχή του προκάλεσε και τα όσα ο ίδιος υπέστη.

Στα ίχνη των πρωτοπόρων της απόγνωσης: James Ensor, Edvard Munch, Georges Rouault, Francis Bacon, Lucien Freud, Velickovic, με σκοτεινούς παχυλούς χρωματι-σμούς, με το μαύρο του πένθους να κατατρώγει το θαλασσί του ουρανού και να εξουθε-νώνει το ροζ της όποιας ελπίδας, έγινε εκφραστής του σκληρού εξπρεσιονισμού που κα-τακερματίζει την ανθρώπινη υπόσταση.

Έλληνας στην καταγωγή, χωρίς να έχει ζήσει στην Ελλάδα, βίωσε την ελληνικότητά του ως αδήριτη ανάγκη της σκέψης και της ψυχής του.

Μικρός και αδύνατος στο σώμα ήταν ανδρείος και ρωμαλέος στη θέληση, προκει-μένου να φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων του. Μονήρης, εσωστρεφής, στοχαστικός, ασυμβίβαστος, και επαναστατικός ενεργούσε σε ένα χώρο υπερβατικής σιγής, αφόρη-της, πολλάκις, μοναξιάς, παρότι είχε την τύχη να μοιράζεται τη ζωή του με την πιστή, κομψή και αφοσιωμένη σύντροφό του.

Η Αγγλία, που ήταν γενέθλιος τόπος του, τον τίμησε απονέμοντάς του το 1965 το βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης. Στο Παρίσι, όπου εγκαταστάθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 και έμεινε μέχρι τέλους, υπήρξε από τους πρωτεργάτες και θεμελιωτές του κινήματος της Nouvelle Figuration.

Λέγεται, και είναι αλήθεια, ότι οι άνθρωποι πεθαίνουν όταν ξεχαστούν. Τον Χριστο-φόρου θα τον θυμόμαστε. Η θύμησή του θα έχει βάθος στη σκέψη μας.

Κυριάκος Κουτσομάλλης

14

Έργα του Τζον Χριστοφόρου βρίσκονται σε σημαντικές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές

μεταξύ των οποίων: Museum des 20 Jahrhundrets, Βιέννη

Biblioteca National de Colombia, ΜποκοτάMuseum of Danish Art, Ράντερς

Museum Jorn, ΣίλκεμπροκBibliothèque Municipale, Μπρεστ

Musée d’Art Contemporain de Dunkerque, Δουνκέρκη

Centre d’Art Contemporain, ΜονπελιέCabinet des Estampes de la Bibliothèque

Nationale, ΠαρίσιFonds National d’Art Contemporain, Παρίσι

Centre Culturel de Toulouse, ΤουλούζMusée des Beaux Arts, Τουλούζ

Tate Gallery, ΛονδίνοContemporary Art Society, Λονδίνο

Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Άνδρος, Αθήνα

Μουσείο Φρυσσίρα, ΑθήναΕθνική Πινακοθήκη, Αθήνα

Museum of Art, ΣεούλMusée Olympique, Λωζάνη

Museum of Modern Art, ΤαιτσίνγΜουσείο Βορρέ, ΑθήναMusée Galliera, Παρίσι

Ίδρυμα Εμφιετζόγλου, ΑθήναCentre des Arts Plastiques Albert Chanot,

Παρίσι

Επάνω: Les Amoureux (Οι ερωτευμένοι), 1991Λάδι σε καμβά, 199 x 199 εκ.

Κάτω: Personnage en état de crise (Άνθρωπος σε κατάσταση κρίσης), 1990

Λάδι σε καμβά, 200 x 165 εκ.

Στο αφιέρωμα παρουσιάζονται εννέα έργα του Τζον Χριστοφόρου από την μόνιμη

συλλογή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή.

15

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Ο

Ο Τζον Χριστοφόρου γεννήθηκε στις 10 Μαρτίου του 1921 στο Λονδίνο από γονείς Σμυρνιούς. Στα 9 του χρόνια, έχοντας χάσει ήδη την μητέρα του, μετακομίζει με τον πα-τέρα του στην Αθήνα. Μετά το θάνατο του πατέρα του, δύο χρόνια αργότερα, θα αναλά-βουν συγγενείς της οικογένειας την ανατροφή του. Για καλή του τύχη ένας γείτονας δια-κρίνει το ταλέντο του στη ζωγραφική και τον βοηθά οικονομικά για να φοιτήσει σε ηλι-κία 14 ετών στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Το 1938 επιστρέφει στην Αγγλία και το 1941 κατατάσσεται στην Βρετανική Αεροπορία (Royal Air Force, RAF) συμμετέχοντας για τα επόμενα 5 χρόνια σε πολλές αποστολές διάσωσης στην Άπω Ανατολή. Η εμπειρία του αυτή θα καθορίσει την καλλιτεχνική του ταυτότητα. Το 1949 πραγματοποιεί την πρώτη του ατομική έκθεση στην Twenty Brook Street Gallery του Λονδίνου. Ακολοθούν ατομι-κές εκθέσεις στη Gallery One και Gimpel Fils και συμμετοχή σε ομαδικές εκθέσεις στο Institute of Contemporary Art και την Whitechapel. Το 1956 μεταφέρει το εργαστήριό του στο Shepherd’s Bush, στο δυτικό Λονδίνο και την ίδια χρονιά παντρεύεται την Ruth Fox, η οποία εργάζεται κοντά του ως βοηθός του. Μετά το γάμο τους αποφασίζουν να μετακομίσουν στο Παρίσι. Το 1960 εγκαινιάζεται η πρώτη από μια σειρά ατομικών εκθέ-σεων στην Rive Gauch Gallery και το 1965 αποσπά το βραβείο της Διεθνούς ‘Ενωσης Τε-χνοκριτικών του Λονδίνου. Τα επόμενα χρόνια η φήμη του μεγαλώνει προσελκύοντας το ενδιαφέρον αρκετών γκαλερί και συλλεκτών από όλη την Ευρώπη. Το 1970 παρουσιά-ζει μια ατομική έκθεση στo Άμστερνταμ, στην Ολλανδία και το 1974 την πρώτη του ανα-δρομική στο Randers Kunstmuseum, στην Δανία.Οι δεσμοί του με την βόρεια Ευρώπη θα ισχυροποιηθούν τα επόμενα 35 χρόνια. Η Ελλάδα θα ανακαλύψει τον Τζον Χριστοφόρου πολύ αργότερα σε ηλικία 81 ετών. Μό-λις το 2002 πραγματοποιείται η πρώτη και μοναδική του έκθεση στο Εργοστάσιο της Α.Σ.Κ.Τ.

Το 1994 μεταφέρει το εργαστήριό του σε προάστιο του Παρισιού, όπου και παραμέ-νει μέχρι το τέλος της ζωής του. Η τελευταία του έκθεση γίνεται το 2012 στο Château de Vascœil στην Νορμανδία. Το Φεβρουάριο του 2014 ο Τζον Χριστοφόρου φεύγει από τη ζωή στα 93 του χρόνια, έχοντας παρουσιάσει περισσότερες από 50 ατομικές εκθέσεις και έχοντας αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές από κοινό και κριτικούς.

« Ο τραγικός χαρακτήρας των καιρών μας αποτελεί μια πραγματικότητα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Ό,τι και αν κάνουμε, ερχόμαστε ξανά και ξανά αντιμέτωποι με τον ανθρώπινο πόνο»

Τζον Χριστοφόρου

16

Homme rouge aux lunettes, (Κόκκινος άντρας με γυαλιά), 1985Λάδι σε καμβά146 x 114 εκ.

17

Homme aux lunettes et au gilet rouge

(Άντρας με γυαλιά και κόκκινο

γιλέκο), 1990Ακρυλικό σε καμβά

146 x 114 εκ.

«Αγαπώ βαθιά τον άνθρωπο: τις πράξεις του, τα σκοτεινά του κίνητρα, τις ορμές του, τον φρενήρη αγώνα του να πραγματοποιήσει τα όνειρά του, τις

επιθυμίες και τα πάθη του. Αυτή είναι η Μοίρα μας»Τζον Χριστοφόρου

18

Portrait de femme au chapeau noir (Προσωπογραφία γυναίκας με μαύρο καπέλο), 1948Λάδι σε isorel100 x 84 εκ.

«Το θέμα μου, αυτό που προσπαθώ να αναπαραστήσω, είναι ο άνθρωπος στις σπάνιες στιγμές του μεγαλείου ή της μικρότητάς του»

Τζον Χριστοφόρου

19

François 1er (Φραγκίσκος

ο A’), 1983Ακρυλικό σε καμβά

162 x 130 εκ

«Βλέπω τη ζωή σαν μια τυχαία και φευγαλέα εμπειρία. Το μόνο που μου μοιάζει να έχει σημασία είναι να

αναγνωρίσουμε τα παροδικά μας αισθήματα»Τζον Χριστοφόρου

20

Letter from an angel(Γράμμα από έναν άγγελο), 1962Λάδι σε καμβά161,5 x 130 εκ.

«Κατά βάθος η τέχνη υπήρξε για μένα μια έκφραση που είχε αντικείμενό της τον άνθρωπο με όλα τα τρωτά του – και είναι τόσο πολλά!»

Τζον Χριστοφόρου

21

François 1er IV (Φραγκίσκος ο A’ 4),

1990Ακρυλικό σε καμβά

162 x 130 εκ.

«Η τέχνη μπορεί ακόμη να μας χαρίσει την ελπίδα, μια ισχνή αχτίδα φωτός, και να μας ενθαρρύνει στην προσπάθειά μας να ανακαλύψουμε και να

διερευνήσουμε κάποιες από τις αλήθειες της ζωής»Τζον Χριστοφόρου

22

23

Το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή θα παρουσιάσει στους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου στην Χώρα της Άνδρου από τις 6 Απριλίου έως τις 26 Μαΐου 2014 ένα επετειακό αφιέρωμα στην Αμερικανίδα ζωγράφο Betty Ryan, με αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή της, η οποία διακριτικά συνέδεσε το όνομά της με το νησί έχοντας ζήσει τα τελευταία 25 χρόνια της ζωής της στην Άνδρο.Η παρουσίαση αποτελεί φόρο μνήμης μιας ομάδας φίλων της διακεκριμένης ζωγράφου, οι οποίοι συγκέντρωσαν τα έργα και εκπόνησαν την έκδοση που πλαισιώνει την έκθεση. Εγκαίνια: Κυριακή 6 Απριλίου 2014Διάρκεια έκθεσης: 6 Απριλίου - 26 Μαΐου 2014

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α

Η ζωγράφος BETTY RYAN και η Άνδρος

Τ Ο Χ Ρ ώ Μ Α Τ Η ς ς Ι ώ Π Η ς

Η ελληνική κοινωνία βιώνει τραυματικές εμπειρίες αυτή την περίοδο. Το τραύμα απεικονίζεται στις εικαστικές τέχνες σήμερα και με ποιούς τρόπους.« Ο Λάο Τσε αναφέρει στο βιβλίο του Ταο Τε Κινγκ: Όταν ο κεραυνός πέφτει στο βάλτο, ο σοφός πορεύεται εν ειρήνη».Στο ερώτημά σας αναδεικνύεται η δημιουργική δυνατότητα ενός χώρου ο οποίος εδρεύει ανάμεσα στο «δημόσιο τραύμα» και το «ανέγγιχτο μέρος» του προσωπικού γίγνεσθαι του δημιουργού. Μια δυνατότητα που καθιστά αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο τόπο μετουσίωσης των βιωμάτων της κοινωνίας μέσω της Τέχνης. Αυτόν τον τόπο ονομάζω υπαρξιακό χώρο του έργου τέχνης. Δεν μπορεί να γεννηθεί έργο τέχνης σε άλλον τόπο. Από τον τόπο-τραύμα και τον ασυνείδητο προσωπικό τόπο του καθενός μπορούμε μόνο να αντλήσουμε έμπνευση. Θεωρώ λοιπόν, ειδικά σήμερα, απολύτως απαραίτητη την συνειδητοποίηση και την υπεράσπιση από όλους μας τέτοιων ενδιάμεσων τόπων για τη δημιουργία ενός βιώσιμου πολιτισμού. Ο καλλιτέχνης πάντοτε απεικονίζει την εποχή του στα έργα του, επειδή ζει και διαμορφώνεται σε αυτήν.Η απόσταση που εύστοχα ορίζετε στο ερώτημά σας μεταξύ τραύματος κι απεικόνισής του απαιτεί την ύπαρξη του προτύπου ενός καλλιτέχνη-ενεργού πολίτη, που δημιουργεί καταγράφοντας, απεικονίζοντας, σχολιάζοντας τις συνθήκες γύρω του με συνείδηση. Αυτό το πρότυπο καλλιτέχνη καλλιεργείται με την παιδεία και η προστασία της τέχνης με τους θεσμούς. Με την σημερινή κρίση στην Ελλάδα και τα δύο αυτά στηρίγματα της τέχνης βάλλονται ανεπανόρθωτα. Ως εκ τούτου βάλλεται κι ο καλλιτέχνης, οπότε το έργο του, ακόμη κι αν δεν το απεικονίζει άμεσα, συνυπάρχει με αυτό το τραύμα.

Πριν από λίγο καιρό στο πλαίσιο των περικοπών διαφάνηκε η τραγική προοπτική της κατάργησης του μαθήματος των εικαστικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ποια είναι η δική σας απάντηση σ’ όλους αυτούς που διατείνονται ότι στη σημερινή εποχή η τέχνη και η διδασκαλία της είναι πολυτέλεια.Θα τους απαντούσα με μία performance σε δημόσιο χώρο, απαγγέλλοντας σαν μελοποιημένο ποίημα τις παραγράφους 1, 2 & 4 του άρθρου 16 του Συντάγματος της Ελλάδας, ενώ ταυτόχρονα θα διαδραματίζονταν δίπλα μου ο φόνος ενός αγωνιστικού αλόγου με περίστροφο, το οποίο λόγω αναπηρίας πρέπει να σκοτωθεί! Θεωρώ μία τέτοια πολιτική επιλογή οπισθοδρομική. Ξέρετε, έχουν δημιουργηθεί τόσα παιδαγωγικά συστήματα όσες κι οι πολιτικές ιδεολογίες που σήμερα εκφράζονται, ενώ οι σχέσεις τους στην κοινωνία δεν αποτυπώνονται μόνο διαλεκτικά, αλλά κυρίως, ως σχέσεις συμφερόντων. Μία πολιτική λοιπόν, που χρησιμοποιεί τις συνθήκες της κρίσης για να διατείνεται πως η τέχνη και η διδασκαλία της είναι πολυτέλεια στην ουσία μας αποκαλύπτει έντεχνα

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι ώ Ν ΥΠΟΤΡΟΦώΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟς

Γιώργος ΤαξιαρχόπουλοςΥπότροφος Ι.Β.Ε.Γ. το 2007-2008, για σπουδές στον κλάδο "Ψηφιακές Μορφές Τέχνης".

24

25

ότι αντιλαμβάνεται γενικώς την παιδεία ως πολυτέλεια. Το ίδιο ισχύει ακόμη κι αν δεν καταργήσουν το μάθημα, αλλά επιλέξουν τελικά να το διδάσκουν οι δάσκαλοι ή άλλες ειδικότητες αντί για τους καλλιτέχνες-εκπαιδευτικούς. Αν θέλετε, αυτό που πρεσβεύουν τέτοιες αποφάσεις είναι αντίθετο με το Σύνταγμα το οποίο σαφέστατα ορίζει την παιδεία ως «αποστολή του κράτους με σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των πολιτών». Ο Σερ Κέν Ρόμπινσον, διεθνούς φήμης παιδαγωγός, μας συμβουλεύει να μην αντιλαμβανόμαστε το σύστημα του σχολείου μηχανικά, αλλά να το αντιμετωπίζουμε ως ένα οργανικό σύστημα για να διασώσουμε τη δημιουργικότητα σε αυτό. Ξεχνάμε πως όλα τα αγαθά και τα δικαιώματα που έχουμε για να διαχειριζόμαστε τη ζωή μας, θεωρώντας τα δεδομένα στην καθημερινότητά μας, είναι κατακτήσεις που μας παραδόθηκαν τις οποίες όμως χρειάζεται να διεκδικούμε συνεχώς για εμάς αλλά και προκειμένου να τις παραδώσουμε στους επόμενους. Κι είναι κρίμα γιατί κινδυνεύουμε να αφήσουμε τα παιδιά μας μόνα, σε μια έρημη γη. Να προσπαθούν στο μέλλον να ζήσουν με τα σκουπίδια μας και να δημιουργήσουν πάνω στην σκόνη.

Έχετε ασχοληθεί με τις νέες τεχνολογίες ως εφαρμογές στη διδασκαλία της τέχνης.Που βρίσκεται η ελληνική πραγματικότητα σε αυτό το επίπεδο.Σύντομα διατυπώνω και θα υποστηρίξω το διδακτορικό μου στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με αντικείμενο τη Διδακτική της Τέχνης στο δημόσιο σχολείο και θέμα σχετικό με την ερώτησή σας. Στη διδακτορική μου διατριβή επιβλέπουσα είναι η κα Τιτίκα Σάλλα, εικαστικός και τακτική Καθηγήτρια Διδακτικής της Τέχνης στην ΑΣΚΤ και μέλη της τριμελούς επιτροπής οι κύριοι: Ανδρέας Ιωαννίδης, αντιπρύτανης και αναπληρωτής καθηγητής Α.Σ.Κ.Τ. νεοελληνικής Ιστορίας Τέχνης και Γεράσιμος Κουζέλης τακτικός καθηγητής Επιστημολογίας & Κοινωνιολογίας της γνώσης στο ΕΚΠΑ και διευθυντής του ΠΜΣ «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία». Το ελληνικό δημόσιο σχολείο είναι σε καλά επίπεδα τεχνολογικά εξοπλισμένο σε

26

σχέση με άλλες χώρες και συνεχώς εξοπλίζεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς παρόλη την οικονομική κρίση. Δεν είναι όμως, πιστεύω, σε καλά χέρια. Έχουν όλα τα σχολεία ή σχεδόν όλα internet, ενώ πολλά έχουν και διαδραστικούς πίνακες. Επίσης, σε όλα τα σχολεία οι δάσκαλοι έχουν laptops και εγκατεστημένα ηχητικά στην αίθουσα. Όλα αυτά σε αίθουσες διδασκαλίας σχεδιασμένες πριν το 1980 και δυστυχώς καθόλου ευέλικτες σε λειτουργικές κι αισθητικές παρεμβάσεις κι αλλαγές. Ο ψηφιακός αυτός εξοπλισμός, οι δυνατότητες χρήσης του διαδικτύου και οι εφαρμογές των νέων τεχνολογιών μοιάζουν να μην έχουν επηρεάσει ουσιαστικά το πρόγραμμα σπουδών στα σχολεία (πρωτοβάθμιας & δευτεροβάθμιας). Χρειάζεται να αναθεωρηθεί και να αναδιανεμηθεί η αξία των διδακτικών αντικειμένων στο ωρολόγιο πρόγραμμα. Είναι απαραίτητο κάτι τέτοιο να γίνει ώστε το πρόγραμμα να αποκτήσει ευελιξία, διαθεματικότητα και διεπιστημονικότητα σε σχέση με τα σύγχρονα δεδομένα κι ανάγκες, αλλάζοντας τη μεθοδολογία της διδασκαλίας των μαθημάτων στο πλαίσιο του Οπτικού Πολιτισμού, προς μια πιο ενδιαφέρουσα κατεύθυνση για τους μαθητές αλλά και τους διδάσκοντες. Κάτι τέτοιο θα ωφελούσε, αν θέλετε, και στην οικονομία των πόρων που δαπανούνται στην εκπαίδευση. Ξέρετε, η διασφάλιση του Ευρωπαϊκού μέλλοντος της χώρας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο με νομισματικό τρόπο. Και αυτό είναι ένα μάθημα που πρέπει οπωσδήποτε να πάρουμε από την οικονομική κρίση.

Είστε ένας ενεργός καλλιτέχνης ενώ συγχρόνως διδάσκετε. Υπάρχουν στιγμές που σκέφτεστε ή αισθάνεστε ότι οι δυο αυτές δραστηριότητες μπορεί να λειτουργούν κάποιες φορές ανταγωνιστικά;Πιστεύω ότι λειτουργούν ανταγωνιστικά στα μάτια των άλλων, αλλά προσωπικά δεν ενοχλούμαι και θεωρώ ότι οι παράλληλες δραστηριότητες μου, με διάφορους τρόπους συνεργάζονται δημιουργικά. Πρόκειται για επιλογές μου που με βοηθούν να επιβιώνω και μου προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα των λειτουργιών και των δραστηριοτήτων της Τέχνης στην κοινωνία. Άλλωστε δεν έχω μόνο αυτές τις δύο ιδιότητες, του ενεργού καλλιτέχνη και του εκπαιδευτικού. Διατελώ από το 2007 έως σήμερα, Art Logistics Manager της Art-Athina, της ελληνικής φουάρ που διοργανώνει ο ΠΣΑΤ (Πανελλήνιος Σύλλογος Αιθουσών Τέχνης).

27

Όλα αυτά τα χρόνια έχω μάθει να στρέφω λοιπόν τους όποιους ανταγωνισμούς προκύπτουν σε μια κατεύθυνση δημιουργίας και τότε απολαμβάνω τη δυναμική συνεργασία τους και τους καρπούς της. Διδάσκω όσα χρόνια είμαι ενεργός καλλιτέχνης. Κι ο λόγος που ασχολήθηκα με την εκπαίδευση ήταν διότι στα έργα μου διέκρινα νωρίς μια διδακτική χροιά καθώς τα «σκηνοθετούσα». Έτσι άρχισα να ερευνώ τον παιδαγωγικό χαρακτήρα και την παιδαγωγική εφαρμογή των έργων τέχνης κι έφτασα σύντομα να δημιουργώ τις δικές μου παιδαγωγικές εικαστικές ασκήσεις, ενώ αργότερα να δημιουργώ και να επιμελούμαι εικαστικά εξωσχολικά εργαστήρια όπου τις εφαρμόζω. Με το διδακτορικό προσπαθώ να προτείνω ένα εικαστικό παιδαγωγικό σύστημα που να συνδυάζει την εξωσχολική εκπαίδευση με την σχολική και να είναι εφαρμόσιμο στο σύγχρονο δημόσιο σχολείο, με σκοπό να τονωθεί η δημιουργικότητα μαθητών και διδασκόντων και να αποκατασταθεί ο μαθησιακός ρόλος της εικαστικής τέχνης, που έχει παραμεληθεί από το κράτος. Θα μπορούσα να είχα παραμείνει στο εξωτερικό και να είχα ασχοληθεί περισσότερο με τα οικονομικά που είναι οι πρώτες μου σπουδές στο πανεπιστήμιο του New South Wales στο Sydney της Αυστραλίας, αλλά δεν το έκανα από επιλογή. Τουλάχιστον δεν το έχω κάνει ακόμη, για να είμαι ακριβής…

Σε κάποια θεωρητική σας παρουσίαση (Η εκπαίδευση στη τέχνη με νέα μέσα, Σύγχρονες προσεγγίσεις στη διδακτική της τέχνης, Εκδόσεις νήσος 2011) αναφέρετε ως επείγουσα την ανάγκη να πειραματιστούμε με νέες ιδέες. Αναγνωρίζετε στο χώρο σας την έλευση αυτών των νέων ιδεών;Πρόκειται για μια αναφορά μου σε εκείνη την παρουσίαση στον Δρ Μιχάλη Δερτούζο, τον διακεκριμένο καθηγητή και διευθυντή του Εργαστηρίου Επιστήμης Υπολογιστών στο ΜΙΤ από την Άνδρο, τις ιδέες και την ιστορία του οποίου θαυμάζω. Πάντως ακόμη κι έπειτα από τόσα χρόνια που πέρασαν από εκείνη την παρουσίαση δείτε, έτσι είναι. Πρέπει να πειραματιστούμε με τις νέες ιδέες και τις νέες τεχνολογίες περισσότερο και πιο συστηματικά. Ιδίως εμείς στην Ελλάδα που έχουμε και πληθώρα ανθρώπων κατά καιρούς σε σημαντικές θέσεις επιστημονικών και ερευνητικών οργανισμών στο εξωτερικό. Μέσα από τους πειραματισμούς αυτούς μπορούμε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας με μεγάλα ερευνητικά κέντρα εντός κι εκτός της χώρας και να

28

αναπτύξουμε μια βιομηχανία ψηφιακών ερευνών που να συνδέεται και να αναπτύσσει εφαρμογές σε όλους τους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας. Η σύγχρονη ψηφιακή εποχή είναι ιδιαιτέρως απαιτητική. Ακούμε συνεχώς για διεθνή ανταγωνιστικότητα αλλά ως χώρα τι έχουμε κάνει για αυτήν εκτός της εσωτερικής υποτίμησης; Αν θέλετε ο Δρ Δερτούζος, ένας άνθρωπος που αγαπούσε βαθιά την Ελλάδα, με τις ιδέες του προσπαθούσε πάντα να στηρίξει τη δημιουργικότητα, να την αναπτύξει και να την διανθίσει με ευρηματικούς τρόπους που θα κοινωνούν όλοι στην καθημερινότητα τους.Στην Ελλάδα εν κατακλείδι μπορούμε, αλλά ακόμη δεν θέλουμε να φέρουμε τους εαυτούς μας πλήρως αντιμέτωπους με την θετική μας εικόνα και να εργαστούμε με αυτήν προκειμένου να εκμεταλλευτούμε τις προϋποθέσεις που έχουν δημιουργήσει συμπατριώτες μας στο εξωτερικό, ώστε να ηγηθούμε στην εποχή του Οπτικού Πολιτισμού.

Μιλήστε μας για την προσωπική σας καλλιτεχνική πρόκληση που σας απασχόλησε πρόσφατα ή και σας απασχολεί αυτό το χρονικό διάστημα (κάποιο work in progress).Όταν ήμουν στην Ιαπωνία με την υποτροφία του Ιδρύματος το 2007-2008, συνέλαβα την ιδέα να δημιουργήσω μια δεύτερη ταυτότητα, με το όνομα ARtgroupENA, επηρεασμένος από τις ιαπωνικές λαϊκές αφηγήσεις για το Χοκουσάι και την ποπ κουλτούρα των σούπερ ηρώων, τη σύγχρονη μυθολογία του Οπτικού Πολιτισμού. Τα κεφαλαία γράμματα του νέου ονόματος (ARtgroupENA) δηλώνουν την σύγχρονη εικαστική ARENA που καλείται να επιβιώσει κάθε καλλιτέχνης σήμερα. Προκειμένου να το πετύχει αυτό ο καλλιτέχνης πρέπει να αναπτύξει ποικίλες δυνάμεις και να

29

μορφοποιεί, να ασχολείται και να δημιουργεί έργα για τα θέματα που απασχολούν τη ζωή στην σύγχρονη κοινωνία. Τότε ονόμασα «ενεργειακή πυρηνική τέχνη» τα αρχικά της κατάληξης E.N.A. (Energetic Nuclear Art) και με αυτόν τον τρόπο θέλησα να εντάξω τα καλλιτεχνικά έργα που προέκυπταν στο Μανιφέστο Eaismo (atomic era-ism) του Ιταλού ζωγράφου Voltolino Fontani που εισήγαγε στην avant garde του 20ου αιώνα.Στο πλαίσιο αυτών των ερευνών μου για μια νέα ενότητα έργων του ARtrgoupENA μελετώ και παρακολουθώ τελευταία τις δραστηριότητες δύο επιστημονικών κέντρων που με ενδιαφέρουν σε σχέση με την τέχνη, του CERN και του MIT. Και επειδή με απασχολεί η απαξίωση από το κράτος των αρχαιολογικών χώρων όπως αυτός της Ελευσίνας που είναι από τους πλέον σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους παγκοσμίως, ένα εγχείρημα μου στο πλαίσιο του ARtgroupENA είναι η δημιουργία ενός ιδιωτικού φορέα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που θα υπερασπίζεται και θα βοηθά στα ζητήματα διαχείρισης και προβολής των αρχαιολογικών χώρων στην χώρα.

Π Α Ρ Ι Σ ΙCentre PomPidouHenri Cartier-BressonΔέκα χρόνια μετά το θάνατο του διάσημου φωτογράφου, το Centre Pompidou οργανώνει μια αναδρομική έκθεση με φωτογραφίες του και αρχεία λιγότερα γνωστά. Πάνω από 500 φωτογραφίες, σχέδια, έργα ζωγραφικής, ται-νίες, έγγραφα αλλά και πρωτότυπες φωτογρα-φίες του.Διάρκεια έκθεσης: 12/02/2014 – 09/06/2014www.centrepompidou.fr

Π Α Ρ Ι Σ Ιmusée d' orsayVinCent Van GoGH / antonin artaud - The Man Suicided by SocieTyΠερίπου 30 πίνακες, μια επιλογή από σχέ-δια και γράμματα του Van Gogh απαρτίζουν την έκθεση αυτή βασισμένη στο κείμενο που έγραψε ο Antonin Artaud λίγες ημέρες πριν από την έναρξη της έκθεσης του Van Gogh στο Παρίσι το 1947.Διάρκεια έκθεσης : 11/03/2014 – 06/07/2014www.musee-orsay.fr

Π Α Ρ Ι Σ ΙGrand PalaisBill ViolaΠρώτη μεγάλη παρουσίαση του διάσημου εκ-φραστή του video art στο Grand Palais. Η έκ-θεση εστιάζει σε έργα που δημιουργήθηκαν από το 1977 έως σήμερα και πραγματεύονται τη ζωή, το θάνατο και την μεταμόρφωση.Διάρκεια έκθεσης : 05/03/2014 – 21/07/2014www.grandpalais.fr

Π Α Ρ Ι Σ Ιmusée de l’oranGerie les arCHiVes du rêVeΟ Γερμανός ιστορικός τέχνης, φίλος του Ernst και του Picasso, Werner Spies επιμελήθηκε την έκθεση αυτή επιλέγοντας 200 σχέδια αντιπρο-σωπευτικά της μεγάλης συλλογής του Musée d' Orsay. Διάρκεια έκθεσης: 26/03/2014 – 30/06/2014www.musee-orangerie.fr

Π Ο Λ Ι Τ Ι ς Τ Ι Κ Η Α Τ Ζ Ε Ν Τ Α

30

31

Λ Ο Ν Δ Ι Ν Οnational GallerystranGe Beauty: masters of tHe German renaissanCeHans HolBein Ο ΝΕΩΤΕΡΟΣ, alBreCHt dürer & luCas CranaCH. Η έκθεση προτείνει ένα φρέσκο βλέμμα στη γερμανική Αναγέννηση από τη μόνιμη συλλο-γή της National Gallery, προσφέροντας γνώ-σεις σχετικά με τον τρόπο που τα έργα αυτά έγιναν αντιληπτά στην εποχή τους και στο πρόσφατο παρελθόν αλλά και πώς φαίνονται σήμερα.Διάρκεια έκθεσης: 19/02/2014 – 11/05/2014www.nationalgallery.org.uk

Β Ι Ε Ν Ν ΗalBertina museumeriC fisCHl Ο Eric Fischl (γ. 1948, Νέα Υόρκη) είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σύγ-χρονης παραστατικής τέχνης. Ζωγράφος, γλύ-πτης και γραφίστας με έντονο προσωπικό ύφος που συνδέεται με τον αμερικανικό ρεαλισμό, ο Fischl δημιουργεί συνθέσεις - σκηνές, δίνοντας την εντύπωση καρέ από ταινία. Η συγκεκριμένη έκθεση επικεντρώνεται στα γραφιστικά έργα του καλλιτέχνη σε συνδυασμό με μία επιτομή γλυπτών και υδατογραφιών του.Διάρκεια έκθεσης : 13/02/2014 – 18/05/2014www.albertina.at

Λ Ο Ν Δ Ι Ν ΟtHe Courtauld Gallerya dialoGue witH natureΡομαντική τοπιογραφία από τη Βρετανία και τη Γερμανία (1760- 1840). Συμμετέχουν με-ταξύ άλλων: JMW Turner, Samuel Palmer, Carl Philipp Fohr και Caspar David Friedrich.Διάρκεια έκθεσης: 30/01/2014 – 27/04/2014www.courtauld.ac.uk/

Λ Ο Ν Δ Ι Ν ΟtHe national GalleryVeroneseH πρώτη μονογραφική έκθεση του Veronese που έχει γίνει μέχρι τώρα στο Ηνωμένο Βασί-λειο με περίπου 50 έργα – τα 10 από τα οποία ανήκουν στην National Gallery.Διάρκεια έκθεσης: 19/03/2014 – 15/06/2014www.nationalgallery.org.uk

Π Ο Λ Ι Τ Ι ς Τ Ι Κ Η Α Τ Ζ Ε Ν Τ Α

32

Ρ Ω Μ ΗsCuderie del Quirinalefrida KaHloΜία έκθεση για τη ζωή και το έργο της Μεξικα-νής Frida Kahlo (1907-1954), ένα σύμβολο της καλλιτεχνικής avant - garde μεξικανικής κουλ-τούρας του 20ου αιώνα. Συγκεντρώνει βασικά έργα που ανήκουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στο Μεξικό, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.Η έκθεση και ο κατάλογος έχουν σχεδιαστεί και επιμεληθεί από την Helga Prignitz - Poda , η οποία έχει μελετήσει την ζωή και την καριέ-ρα της Frida Kahlo.

Διάρκεια έκθεσης: 20/03/2014 – 31/08/2014www.scuderiequirinale.it

Τ Ο Λ Ε Δ Οmuseum of santa Cruz & el GreCo VenuestHe GreeK of toledo Μεγάλη μονογραφική έκθεση που παρουσιάζει την σχέση του El Greco με το Τολέδο, κάτι που δεν έχει αναδειχθεί ποτέ έως σήμερα, με αφορ-μή την 400η επέτειο από το θάνατό του. Περι-οσσότερα από 100 έργα του ενώ τα 60 περίπου από τα εκθέματα θα είναι «δάνεια» από 29 πό-λεις από όλον τον κόσμο. «Ο Έλληνας του Τολέ-δο» είναι ο τίτλος της έκθεσης, έτσι όπως ήταν γνωστός στην εποχή του.Διάρκεια έκθεσης: 14/02/2014 – 14/06/2014www.elgreco2014.com

Ρ Ω Μ ΗGalleria BorGHese GiaCometti. la sCulturaΣαράντα έργα του Ελβετού γλύπτη (1901-1966), ανάμεσά τους ο περίφημος «Ανθρω-πος που βαδίζει», εκτίθενται δίπλα σε έργα της μόνιμης συλλογής της Galleria Borghese. Eκφράζοντας την αγωνία του ανθρώπου σε μια εποχή που σημαδεύτηκε από δύο παγκο-σμίους πολέμους, ο Τζακομέτι απογυμνώνει την ανθρώπινη φιγούρα από τη σάρκα, ανα-ζητώντας το ύστατο απόθεμα ζωικής ενέργει-ας, ενώ οι Ιταλοί καλλιτέχνες αποθεώνουν στα γλυπτά τους τη γενναιοδωρία της παλλόμενης σάρκας στο πρόσκαιρο μεγαλείο της. Διάρκεια έκθεσης: 05/12/2014 – 25/05/2014www.galleriaborghese.it

Μ Α Δ Ρ Ι Τ ΗtHyssen – Bornemisza museumCézanne SiTe/non-SiTeΗ μεγάλη μονογραφική έκθεση εστιάζει κυρί-ως σε δύο θέματα που απασχόλησαν έντονα τον ζωγράφο: τα τοπία και τις νεκρές φύσεις. Ο Cézanne ζωγράφισε τοπία χωρίς να αφήνει κανένα σημάδι από τις εποχές του έτους ή τις ώρες της ημέρας. Αντίθετα, στις νεκρές φύσεις του, ο καλλιτέχνης επισημαίνει με τα αντικεί-μενα τις αλλαγές της φύσης ή της ώρας.Διάρκεια έκθεσης: 04/02/2014 – 18/05/2014www.museothyssen.org

33

Ν Ε Α Υ Ο Ρ Κ Η tHe museum of modern artGauGuin: metamorPHosesΗ έκθεση επικεντρώνεται στα σπάνια χαρακτι-κά αλλά και σχέδια για τα πιο γνωστά ζωγραφι-κά έργα του όπως και για γλυπτά του σε ξύλο ή κεραμικά. Εκτίθενται περίπου 150 έργα, συ-μπεριλαμβανομένων περίπου 120 σε χαρτί και μια επιλογή 30 έργων (ζωγραφική και γλυπτι-κή) που έχουν σχέση με τα σχέδια και χρονι-κά καλύπτει το διάστημα από το 1889 μέχρι το θάνατό του το 1903. Μέσα από τα σχέδιά του διακρίνονται τα πειράματα του Gauguin στα διάφορα «μέσα» που χρησιμοποίησε. Διάρκεια έκθεσης: 08/03/2014 – 08/06/2014www.moma.org

Σ Α Γ Κ Α ΗCHi sPaCe Gallerymaster of imPressionism – Claude monetΤο αφιέρωμα διοργανώθηκε με την ευκαιρία της επετείου των 50 χρόνων των διπλωματι-κών σχέσεων μεταξύ Γαλλίας και Κίνας, και πε-ριλαμβάνει 40 έργα του Μονέ καθώς και έργα άλλων ιμπρεσιονιστών ζωγράφωνΔιάρκεια έκθεσης: 8/3/2014 – 16/05/2014http://www.shanghaik11.com

Β Α Σ Ι Λ Ε Ι Αfondation Beyelerodilon redonΚορυφαίος εκπρόσωπος του γαλλικού συμβο-λισμού, ο Οντιλόν Ρεντόν (1840-1916) συμμε-τείχε στην πρώτη μεγάλη άνθηση της μοντέρ-νας τέχνης, τέλη 19ου και αρχές 20ού αιώνα. Διάρκεια έκθεσης: 02/02/2014 – 18/05/2014www.fondationbeyeler.ch

Τ Ο Κ Υ Οmori art museum: andy warHol

Ολοκληρώνοντας την περιοδεία της σε ασιατι-κές χώρες, η έκθεση «Andy Warhol: 15 Minutes Eternal» έφτασε στον τελευταίο σταθμό της, το Τόκιο. Ένα μεγάλο αναδρομικό αφιέρωμα στον σημαιοφόρο της ποπ αρτ, ο οποίος αμφι-σβήτησε τα σύνορα ανάμεσα στην υψηλή τέ-χνη και τη σύγχρονη λαϊκή κουλτούρα του κα-ταναλωτισμού, επεκτείνοντας τη δημιουργική του δραστηριότητα σε διαφορετικούς τομείς. Διάρκεια έκθεσης: 01/02/2014 – 06/05/2014www.warhol.org

34

επισκεφθείτε τη νέα σελίδα μας στο facebook

B e Goulandris foundation Ίδρυμα Β Ε Γουλανδρή