ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013

Σ Ε Α Υ Τ Ο Τ Ο Τ Ε Υ Χ Ο Σ Σ Υ Ν Ε Ρ Γ Α Σ Τ Η Κ Α ΝΓεωργία Αλεβιζάκη, Παρασκευή Γερολυμάτου, Ανδρέας Γεωργιάδης, Μαρία Κουτσομάλλη, Αλεξάνδρα Παπακωστοπούλου, Μαρία Σκαμάγκα, Ειρήνη Στρατή

Επιμέλεια - σχεδιασμός:

Τ 210 - 7252896www.moca-andros.gr | www.goulandris.gr

Διμηνιαίο ηλεκτρονικό περιοδικόΙδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

Α Ν Τ Ι Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο ΥΤου Κυριάκου Κουτσομάλλη, διευθυντή του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ ΗΜε τον Κώστα Γαβρά

Γ Ν Ω Ρ Ι Μ Ι Α Μ Ε Τ Η Μ Ο Ν Ι Μ Η Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ César, Pouce (αντίχειρας)

Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Τ Ε Χ Ν ΗΑ Π Ο Τ Η Μ Ο Ν Ι Μ Η Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ

Παρουσίαση της χειμερινής έκθεσης

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ ΑΣτον απόηχο της έκθεσης «ΙΣΤΟΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ». Εντυπώσεις και κριτικές

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε Τ Α Π Α Λ Α Ι Ω Ν Υ Π Ο Τ Ρ Ο Φ Ω Ν Ι . Β . Ε . Γ.Αποστολία Παπαδαμάκη

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η Α Τ Ζ Ε Ν Τ ΑΠαρουσίαση σημαντικών εικαστικών εκθέσεων από όλο τον κόσμο

5

6

12

14

18

24

28

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

4

5

Προβαίνοντας στην τέταρτη κατά σειρά ηλεκτρονική έκδοση του περιοδικού μας, χαιρε-τίζουμε με αγάπη τους πολυπληθείς πλέον αποδέκτες του και τους ευχαριστούμε για το ενδιαφέρον και την εμπιστοσύνη που μας εκφράζουν ποικιλοτρόπως.Στην έκδοση αυτή, οι αναγνώστες θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν αλλά και να προβληματισθούν γύρω από σκέψεις και δράσεις του διεθνώς καταξιωμένου σκηνο-θέτη Κώστα Γαβρά, ο οποίος με εμβρίθεια, γνώση, πείρα και ενστικτώδη οίστρο, έχει το ταλέντο να μεταγράφει σε κινηματογραφικές εικόνες υπαρκτά γεγονότα και κοινωνι-κούς προβληματισμούς. Ίσως θα ήταν κενοτυπία, αν για άλλη μια φορά λεχθεί ότι ο Κώ-στας Γαβράς σε καιρούς πνευματικής ανυδρίας τιμά τον τόπο καταγωγής του, τιμά την χώρα που τον δέχθηκε και τον ανέδειξε, τιμά κυρίως τον χώρο αυτής της μεγάλης τέ-χνης που είναι ο κινηματογράφος. Γι΄αυτό και είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς γι΄αυτή τη συ-νέντευξη.Το εικαστικό αφιέρωμα «Ιστορώντας την υπέρβαση – Από την παράδοση του Βυ-ζαντίου στη νεώτερη τέχνη», το οποίο καθ’όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού βρέθηκε στο επίκεντρο των καλλιτεχνικών δρωμένων της χώρας, ελκύοντας το ενδιαφέρον πολ-λών ελλήνων και ξένων επισκεπτών και αποσπώντας πολύ καλές κριτικές, τελείωσε την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου. Ο τόμος αναφοράς που την συνόδευσε θα συνεχίσει να δια-τίθεται στο πωλητήριο του Μουσείου καθώς και σε κεντρικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας.Γνωρίζουμε στους φίλους μας ότι το Μουσείο θα συνεχίσει να λειτουργεί και για τη χει-μερινή περίοδο παρουσιάζοντας την έκθεση με τίτλο «Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη», με έργα ζωγραφικής και γλυπτικής από τη Μόνιμη Συλλογή του Ιδρύματος, σε θεματικές ενότητες. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 30 Απριλίου 2014.Με ξεχωριστή χαρά, επίσης, αφήνουμε στην κρίση των αναγνωστών, πολύ ενδιαφέρου-σες σκέψεις της κυρίας Αποστολίας Παπαδαμάκη, παλιάς υποτρόφου του Ιδρύματος, η οποία με αγάπη, πίστη και πάθος «κυνήγησε το όνειρό της» ανοίγοντας νέους ορίζο-ντες και προοπτικές στον χώρο του χορού και της χορογραφίας.Αν και ευνόητο, θα συνεχίσουμε να επαναλαμβάνουμε ότι είμαστε και θα παραμείνουμε πάντα στη διάθεσή σας σε όλα τα social media, ώστε να μοιραζόμαστε μαζί σας τις εντυ-πώσεις και τις όποιες παρατηρήσεις θα θέλατε να μας κάνετε.

Κυριάκος ΚουτσομάλληςΔιευθυντής

Α Ν Τ Ι Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Υ

7

O Philippe Claudel σας είχε αποκαλέσει ως τραγικό ποιητή όπου με την κινηματογρα-φική σας μηχανή περιγράφετε την αντίθεση, (ή και αντίφαση) ανάμεσα στην Ιστορία και τις ατομικές επιλογές ή διαφορετικά, περιγράφετε την τραγική ειρωνεία που πε-ριέχει ο μικρός χώρος που καταλαμβάνει ο άνθρωπος σε μια απάνθρωπη κοινωνία. Πώς σχολιάζετε αυτή την τοποθέτηση ή αν θέλετε πώς ορίζετε το προσωπικό καλλι-τεχνικό σας αίτημα μέσω του κινηματογράφου που δημιουργείτε.

Ενδιαφέρον είναι το πως με χαρακτηρίζει ο Philippe Claudel. Ο χαρακτηρισμός αυτός εί-ναι, φυσικά, δική του ευθύνη. Προσωπικά δεν μπορώ ούτε να τον αποδεχθώ αλλά ούτε και να τον αποποιηθώ. Εγώ κάνω τις κινηματογραφικές ταινίες μου παραμένοντας μα-κριά από σχολές και ούτε έχω επιθυμία να δημιουργήσω (σχολή). Το κινηματογραφικό έργο, η ταινία, είναι προσωπικό πάθος και παράδοξη περιπέτεια. Συχνά λένε πως πρόκειται για έργο ομαδικό, αλλά αυτό δεν ανταποκρίνεται ακριβώς στην πραγματικότητα. Για να γίνει μια ταινία χρειάζεται ένας αρχιμάστορας γιατί δίχως την παρουσία του δεν είναι δυνατόν να υπάρξει έργο, μόνον η ολοκλήρωση του προϊό-ντος θα επιτευχθεί. Παρόλα αυτά, έχω πάντα κατά νου ότι ο κινηματογράφος είναι, συγχρόνως, καλλιτεχνική δημιουργία και βιομηχανία, γεγονός που τον καθιστά εξαιρετικά επιτηδευμένο και περί-πλοκο. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς πως μια κινηματογραφική ταινία δεν είναι έργο για το οποίο υπάρχει ζήτηση από την κοινωνία. Ο δημιουργός είναι αυτός που θα το επιβάλ-λει χάρη στο προσωπικό πάθος το οποίο έχει επενδύσει στο έργο του, το ταλέντο του και ενδεχομένως τη φήμη την οποία έχει αποκτήσει λόγω της δουλειάς του. Συνεπικουρούν, ενίοτε, και δηλώσεις όπως αυτή με την οποία ξεκινάτε την ερώτησή σας. Για μένα προσωπικά το να κάνω μια ταινία σημαίνει ότι συγχρόνως αναλαμβάνω και δράση, ότι δηλαδή παρεισδύω μέσα στον ανθρώπινο συρφετό. Δείχνω τον άνθρωπο μέσα στην κοινωνία, την εξουσία που ασκεί εντός της αλλά και εκείνη την οποία υφίστα-ται. Παρεισδύω λοιπόν και αρχίζω να διηγούμαι αυτό που βλέπω, με έξαρση χαράς αλλά και αντιπάθεια εάν και εφόσον την αισθανθώ. Με άλλα λόγια καταγράφω την ευτυχία ή τη δυστυχία την οποία επιβάλλουν οι μεν στους δε. Συλλαμβάνω την ιδέα των κινηματογραφικών έργων μου δίχως να σκέφτομαι τον θεα-τή. Αυτό όμως που θέλω, στη σχέση μου με τον τελευταίο, είναι με όλες αυτές τις ιστορί-ες που αφηγούμαι και με τις εικόνες μου, να τον γοητεύσω με την ευρύτερη έννοια του όρου. Να τον «συναρπάσω» όπως έλεγε ο Bergman, να επιβληθώ έντονα πάνω στο κοι-νό, καταφέρνοντας, ίσως, να το κάνω να σκεφτεί.

Οι ιστορίες σας και οι ήρωές σας δεν δείχνουν να υποφέρουν από την ανάγκη της ασφάλειας που προσφέρει ένα Happy End. Παρόλα αυτά, υπάρχει μια αδιόρατη αισι-

Μ Ε Τ Ο Ν Κ Ω Σ Τ Α Γ Α Β Ρ Α

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΝΑ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η

8

οδοξία στον τρόπο που κοιτάτε τα πράγματα. Από πού αντλείτε αυτή την αισιοδοξία;

Θεωρώ ότι το γενικευμένο « Happy end » των κινηματογραφικών έργων είναι περισσό-τερο εμπορική ανάγκη παρά καλλιτεχνικός σκοπός. Φυσικά για κάποιες συγκεκριμένες ιστορίες το «Happy end» είναι αυτονόητο. Σε ότι με αφορά και για μερικές από τις ιστορίες που μεταγράφω σε εικόνες και οι οποίες είναι βασισμένες σε γεγονότα υπαρκτά, η κατάληξη επιβάλλεται από την ίδια την ιστο-ρία, όπως επί παραδείγματι το «Z», η «Ομολογία» ο «Αγνοούμενος». Για τα υπόλοιπα, όπως η «Κατάσταση Πολιορκίας», η «Hanna K», το «Κεφάλαιο» κτλ, η κα-τάληξη είναι απόρροια της προσωπικής μου σκέψης πάνω στο θέμα της ταινίας. Σε γενικές γραμμές έχω την πεποίθηση ότι παρά τους παραλογισμούς και τις διαδοχι-κές καταστροφές που μαστίζουν τον κόσμο, υπάρχει, ιστορικά, μια καλυτέρευση του ανθρώπου και των κοινωνιών. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι ο λόγος των πολιτικών βρίθει, όπως πάντα, «παραδείσιων» υποσχέσεων ενώ οι πράξεις είναι πενιχρές σε ότι αφορά την καλυτέρευση και την πρόοδο. Νομίζω ότι το τέλος της κάθε ταινίας θα πρέπει να είναι ο αντικατοπτρισμός της εν λόγω πραγματικότητας δίχως βέβαια να λησμονήσουμε να στρέψουμε το ειρωνικό και, εν τέ-λει, γιατί όχι σαρκαστικό, βλέμμα πάνω στον κόσμο που ζούμε καθώς και στους ίδιους τους εαυτούς μας.

Αν η πιο ουσιαστική συνεισφορά της τέχνης είναι ο βαθύτερος ουμανισμός της, αι-σθάνεστε πως η σύγχρονη τέχνη (σύγχρονη με την έννοια της σημερινής) επιτελεί αυτό τον ρόλο;

Από την αρχαιότητα ως τον Μεσαίωνα, η Τέχνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θρη-σκεία, υποταγμένη θα έλεγα. Ο σκοπός της είναι διδακτικός και ηθικοπλαστικός. Αρχίζει, όμως, να απελευθερώνεται στον 18ο αιώνα και να γίνεται ανάλαφρη και ηδονική. Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, η Τέχνη συμβαδίζει με μια νέα αισθητική αντίληψη η οποία γενικεύεται, ανάγοντας σε θρησκεία την ιδέα της ελευθερίας. Στον 20ο αιώνα κάνει την εμφάνισή του ο κινηματογράφος, μια Τέχνη φύσει προπατο-ρικού «αμαρτήματος», αντιφατική και ποικίλη, αλλά αποφασισμένη για όλα και θαρρα-λέα. Έτσι αρχίζει μια νέα εποχή αποδέσμευσης και ελευθερίας. Η Τέχνη καθίσταται διδα-κτική, ηθικοπλαστική, ηδονιστική, πλήρης αισθητικών απολαύσεων συγχρόνως και κυ-ρίως όλο και πιο ελεύθερη και πολυποίκιλη. Το θρησκευτικό αφήνει τη θέση του στο κοι-νωνικό και κατά συνέπεια στο πολιτικό το οποίο, σε γενικές γραμμές, είναι ανθρωπιστι-κό, υμνητής με άλλα λόγια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ανάγκης του ατόμου για ελευθερία.

9

Η εμφάνιση της πολιτικής στον κινηματογράφο έχει όμως και τα αντίθετα από τα προσ-δοκώμενα αποτελέσματα καθότι ακραία καθεστώτα χρησιμοποιούν σύμφωνα με τις ορέξεις τους την κινηματογραφική τέχνη. Παρά τις δυσκολίες, όμως, αυτές και τις κακοτυχίες η έκφραση της κινηματογραφικής δημιουργίας θα παραμείνει τέχνη ελεύθερη και λαοφιλής. Η θέλησή της είναι ισχυρή και αυτό την σώζει.

Εντοπίζετε στους νέους κινηματογραφιστές στοιχεία που θα σας έκαναν να νιώσετε δικαίωση, ελπίδα και σιγουριά για το παρόν ή πολύ περισσότερο για το μέλλον της κι-νηματογραφικής τέχνης;

Αυτό το οποίο παρατηρώ στους νέους σκηνοθέτες του κινηματογράφου είναι μια καινο-φανής καλλιτεχνική φιλοδοξία και μια μορφή ελευθερίας η οποία δεν αποδέχεται συμ-βιβασμούς. Τα παραπάνω συνοδεύονται από μια αδιαφορία για τα οικονομικά αλλά και για την προσωπική σταδιοδρομία, πράγμα που δεν υπήρχε προηγουμένως τουλάχιστον σε αυτή την κλίμακα. Κατά γενικό κανόνα, για τους σκηνοθέτες αυτούς, το σημαντικό είναι το περιεχόμενο και η μορφή της ταινίας. Καταπιάνονται με νέα θέματα τα οποία συχνά είναι ταμπού. Στην περίπτωση αυτή είναι ιδιαίτερα ευνοημένοι από την τεχνική εξέλιξη. Θα έλεγα, καλύτε-ρα, από τις επαναστατικές τεχνικές τις οποίες επέβαλε η ψηφιακή τεχνολογία. Το να κά-νει κανείς σήμερα μια ταινία ντοκιμαντέρ ή μυθοπλασίας δεν είναι πλέον προνόμιο μιας συγκεκριμένης τάξης, εκείνης, δηλαδή, τα παιδιά της οποίας διαθέτουν τα μέσα… Η ψη-φιακή τεχνολογία άνοιξε το δρόμο σε όλους. Αρκεί ένας νέος να έχει ιδέες, θέληση και επιμονή για να φτάσει μέχρι την πραγματοποί-ηση του έργου· τα κεφάλαια που απαιτούνται είναι πλέον χαμηλότερα αλλά, φυσικά, πάνω απ’ όλα, χρειάζεται ταλέντο.

Τόσο οι συχνές σας τοποθετήσεις σχετικά με τον ρόλο της εκπαίδευσης όσο και η προσφορά σας μέσω της Cinémathèque Française αναδεικνύουν την ανάγκη της συ-γκρότησης μιας ακμαίας, δυναμικής άσκησης πολιτικής στον χώρο της καλλιτεχνι-κής παιδείας και της αισθητικής αγωγής. Ποια θα ήταν τα χαρακτηριστικά μιας τέ-τοιας θαρραλέας πολιτικής στην εκπαίδευση αλλά και την κοινωνία;Για να υπάρξει εθνική κουλτούρα χρειάζεται η πολιτική βούληση, των εκλεγμένων του λαού και των κυβερνήσεων και θα πρέπει να προβάλλεται συνεχώς και να υποστηρίζε-ται. Όλα αυτά αρχίζουν με την εκπαίδευση, με την εισαγωγή, δηλαδή, της Τέχνης –ζωγραφική, θέατρο, λογοτεχνία, κινηματογράφος– στα σχολικά προγράμματα. Η εκπαίδευση και η κουλτούρα είναι τα καλύτερα μέσα για να τελειώνουμε με τους φα-

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ ΗΜ Ε Τ Ο Ν Κ Ω Σ Τ Α Γ Α Β Ρ Α

11

νατισμούς, τις αδιέξοδες νοοτροπίες, και την ανικανότητα να κάνουμε την αυτοαμφι-σβήτησή μας. Είναι τα μέσα που θα μας οδηγήσουν να αντιμετωπίσουμε τον άλλον με πνεύμα ανοχής και να αποδεχτούμε τη διαφορετικότητά του. Θεωρώ το μάθημα του κινηματογράφου και των οπτικοαουστικών, εν γένει, μέσων απα-ραίτητο για τον κόσμο μας στον οποίο η εικόνα είναι πανταχού παρούσα και φέρει μη-νύματα τα οποία πρέπει να είμαστε ικανοί να ανιχνεύσουμε. Πρέπει λοιπόν να μάθουμε να επιλέγουμε. Η πολιτική βούληση θα πρέπει να συνεπικουρείται από σοβαρή οικονο-μική βοήθεια για τον κινηματογράφο και τα οπτικοαουστικά μέσα. Μόνον έτσι εξασφα-λίζεται η ελευθερία και η ποιότητά τους και μόνον έτσι απεξαρτώνται από τις αγορές και τις πιέσεις για κέρδη. Σαφές είναι ότι η βοήθεια αυτή δεν θα πρέπει να συνοδεύεται από κυβερνητική ή άλλη παρέμβαση· η ελευθερία της δημιουργίας είναι η συνθήκη sine qua non. Αυτό ισχύει στην Γαλλία. Ο ρόλος της Κινηματογραφικής Λέσχης της Γαλλίας είναι η διαφύλαξη των κινηματογρα-φικών έργων, η συντήρησή τους, εάν αυτό είναι απαραίτητο, αλλά κυρίως έργο της είναι να δείχνει τους θησαυρούς που δημιουργήθηκαν από την ώρα που γεννήθηκε ο κινη-ματογράφος μέχρι τις μέρες μας. Όλα αυτά είναι για τους θεατές σειρά ατελείωτων ανα-καλύψεων που προσφέρουν διασκέδαση αλλά και ανοίγουν και το δρόμο για τη σκέψη.

Στην τελευταία σας ταινία, το «Κεφάλαιο», ο ήρωας σας δίνει μαθήματα κυνισμού και ταυτόχρονα υποκρισίας λέγοντας πως η Αριστερά όφειλε να είναι ευχαριστημέ-νη γιατί το Κεφάλαιο είναι σε θέση να υλοποιήσει τα νεανικά της όνειρα, τη σίτιση των παιδιών του Τρίτου Κόσμου. Πέρα από τον κορυφαίο καγχασμό που υποκρύπτει αυτή η ρήση, περιέχει και ένα πικρό σχόλιο για το μέλλον; Το μέλλον ανήκει άραγε σ’ αυτούς που μπορούν αλλά δεν θέλουν και σε καμιά περίπτωση σ’ αυτούς που θέλη-σαν αλλά δεν μπόρεσαν; Αυτοί που θέλουν δεν θα μπορέσουν ποτέ;

Μου ζητάτε να δώσω απαντήσεις σε ερωτήματα τα οποία απασχολούν τους ανθρώπους εδώ και αιώνες. Απαντήσεις δεν έχω αλλά αυτό που ξέρω είναι ότι συχνά στην ιστορία της ανθρωπότητας, ένας και μόνον άνθρωπος ή μια μικρή ομάδα με ισχυρή και ακλόνη-τη θέληση, ανένδοτοι και με νέες ιδέες κατάφεραν να αλλάξουν αρχέγονες θεωρήσεις, ανθρώπινες επιθυμίες και δόγματα καθώς και τους ίδιους τους ανθρώπους. Έτσι τους τράβηξαν από την αμάθεια και ουκ ολίγες φορές μέσα από την βαρβαρότη-τα αλλά δυστυχώς έχουμε και περιπτώσεις κατά τις οποίες έγινε ακριβώς το αντίθετο. Σε ότι αφορά το «ΚΕΦΑΛΑΙΟ» ο πρωταγωνιστής του είναι έμπλεος κυνισμού και ειλικρί-νειας. Πιστεύει όλα όσα κάνει και όλα όσα λέει. Κανείς δεν μπορεί να προωθήσει και να υποστηρίξει μια πολιτική και μια στρατηγική ανάλογης εμβέλειας, με εκείνη του εν λόγω πρωταγωνιστή, αν δεν την πιστεύει. Δίχως, δηλαδή, την ηθική βάση την οποία διακηρύτ-τει ο ίδιος και το θεάρεστο αποτέλεσμα που και αυτό είναι δικό του εφεύρημα και εξυ-πηρετεί τα συμφέροντά του. Και εδώ ακριβώς βλέπει κανείς την επιστροφή του ανθρώ-που σε μια μορφή βαρβαρότητας. Ο πρωταγωνιστής της ταινίας είναι σαν τους αποικιο-κράτες του παρελθόντος που ισχυρίζονταν ασταμάτητα ότι η αποικιοκρατία έφερνε τον πολιτισμό στους «αγρίους».Όπως ακριβώς οι αποικιοκράτες έτσι και ο πρωταγωνιστής του «ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ» αλλά και τόσοι άλλοι –οι πολιτικοί επί παραδείγματι– «ιεροποιούν» τη δράση τους. Και εδώ ο ρό-λος της τέχνης, ειδικότερα δε του κινηματογράφου, έκφρασης κατ’ εξοχήν λαοπρόβλη-της, είναι να «απο-ιεροποιήσει» τους ανθρώπους αυτούς και τη δράση τους.

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ ΗΜ Ε Τ Ο Ν Κ Ω Σ Τ Α Γ Α Β Ρ Α

12

13

O César συνέλαβε την ιδέα να μεγεθύνει πρόπλασμα του αντίχειρά του, την εποχή που στη δουλειά του εναλλάσσονταν τα γλυπτά από συγκολλημένα κομμάτια μεταχειρισμέ-νου σιδήρου και οι compressions (συμπιέσεις), μάζες πρεσαρισμένων αυτοκινήτων. Το ταξίδι του στην Πομπηία αποδείχθηκε εμπειρία καταλυτική για την απόδοση του αν-θρώπινου σώματος στο έργο του. Ιδιαίτερα η προτίμηση που έτρεφε για τα ανθρώπι-να χέρια απορρέει από τα χοντρά δάχτυλα και τις μεγάλες παλάμες του δασκάλου του, Cornu, βοηθού του Rodin.Η έμπνευση για να μεγεθύνει τον ίδιο του τον αντίχειρα το 1965 ήρθε όταν, ως μέλος της κριτικής επιτροπής του Salon de Mai, επισκέφθηκε το εργαστήριο ενός νέου γλύπτη και είδε στην αυλή έναν τεχνίτη να μεγεθύνει με παντογράφο μακέτες γλυπτών. O César δε γνώριζε την ύπαρξη του παντογράφου και γοητεύτηκε από τη δυνατότητα μεγέθυνσης, με απόλυτη πιστότητα, του αρχικού αντικειμένου. Το αποτέλεσμα ήταν ένας «αντίχει-ρας» που προσομοίαζε στην ανθρώπινη σάρκα.Για εκείνον, η μεγέθυνση του αντίχειρά του και οι παραλλαγές του σε διάφορες διαστά-σεις, αλλά και σε πληθώρα υλικών, έμοιαζε να είναι ένα ατέρμονο έργο τέχνης: «Είναι ένα γλυπτό εν τω γίγνεσθαι. Αν μπορούσα, θα το έκανα στις διαστάσεις του Πύργου του Eiffel, κατοικημένο, με εστιατόρια!».Η θέα του Aντίχειρα δημιουργεί πάντως συνειρμούς παρόμοιους με εκείνους που προ-καλούν τα σπασμένα μέλη αρχαίων αγαλμάτων· το μέρος προδίδει το όλον – το δάχτυλο υποκαθιστά την ολότητα του σώματος και αποτελεί το ίδιο αυτόνομη οντότητα: «Η ιδέα μου ήταν να δημιουργήσω, με τη βοήθεια αυτής της τεχνικής, έναν César, όχι να δώσω για μεγέθυνση ένα γλυπτό του César». To 1980 αποφάσισε να ξαναδουλέψει και να χυτεύσει σε μπρούντζο ορισμένα έργα του της δεκαετίας του 1960. Η όρθια θέση τους συμβολίζει την επιβεβαίωση, τη μετάδοση δύναμης, προσδίδοντας επιπλέον στα έργα αυτά μια φαλλική διάσταση. Ό,τι, όμως, τε-λικά εκφράζεται μέσα από αυτά τα δάχτυλα είναι ο χαρακτήρας, η ιδιότητα: το δάχτυλο του 1980, που παρουσιάζεται εδώ, αυτός ο μακρύς και σαρκώδης αντίχειρας, με το λε-πτό περιποιημένο και τέλεια σχηματισμένο νύχι, δε μπορεί παρά να ανήκει σε μια γοη-τευτική γυναίκα, με ισχυρή προσωπικότητα.

César (1921 - 1984)

Pouce (Αντίχειρας)Μπρούντζος, 46,5 x 23,5 x 18 εκ., 1980

Γ Ν Ω Ρ Ι Μ Ι Α Μ Ε Τ Η Μ Ο Ν Ι Μ Η Σ ΥΛ Λ Ο Γ Η Τ Ο Υ Ι Δ Ρ Υ Μ Α Τ Ο Σ

14

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α

14

1515

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

15

Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Β. & Ε Γουλανδρή στη Χώρα της Άνδρου, συνεχίζει τη λειτουργία του για τη χειμερινή περίοδο 2013 - 2014 παρουσιάζοντας την έκθεση «Σύγχρονη Ελληνική Τέχνη» με έργα ζωγραφικής και γλυπτικής από τη Μόνιμη Συλλογή του Ιδρύματος.

Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα από τους παρακάτω καλλιτέχνες: Σοφία Βάρη, Σπύ-ρος Βασιλείου, Ντίκος Βυζάντιος, Γιώργος Γιάννακας, Steve Γιαννάκος, Άννα Γρηγόρα, Μαριόρα Εξαρχοπούλου, Γιώργος Ζογγολόπουλος, Μαρίνα Καρέλλα, Γιώργος Λάμπρου, Μαρίνα Λάσκαρη, Μέμος Μακρής, Γιάννης Μόραλης, Γιώργος Μπουζιάνης, Γιώργος Νε-γρεπόντης, Γιώργος Ρόρρης, Λουκάς Σαμαράς, Παύλος Σάμιος, Ευανθία Σούτογλου, Γιάννης Τσαρούχης, Παναγιώτης Τέτσης, Αλέκος Φασιανός, Γιώργος Χαδούλης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γιάννης Ψυχοπαίδης.

Η έκθεση παρουσιάζει έναν διάλογο ανάμεσα σε καλλιτέχνες διαφορετικών γενεών και, κυρίως, εικαστικών αντιλήψεων και είναι δομημένη σε θεματικές ενότητες αποφεύγοντας τη γραμμική αφήγηση σε χρονολογική σειρά.

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 30 Απριλίου 2014.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΙΜΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ

16

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α

16

1717

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

17

Στον απόηχο της έκθεσης

«ΙΣΤΟΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΑΣΗ» ΕΝΤ ΥΠΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΡΙΤ ΙΚΕΣ

«Δάνεια» από το Βυζάντιο σε 130 πίνακες στην ΆνδροΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΠΟΥΡΝΑΡΑ

Μπορεί η εκκλησιαστική ζωγραφική να είναι συναρπαστική; Πριν βιαστείτε να απαντή-σετε, θα άξιζε να επισκεφθείτε την έκθεση που διοργανώνει φέτος το Μουσείο του Ιδρύ-ματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο με τίτλο «Ιστορώντας την υπέρβαση. Από την παράδοση του Βυζαντίου στη Σύγχρονη Τέχνη». Ένα αφιέρωμα με 130 έργα, που το καθένα κρύβει τη δική του μικρή αφήγηση. Και δεν αναφερόμαστε στους Βίους Αγί-ων αλλά στις προκλήσεις που αντιμετώπισαν καλλιτέχνες όπως ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Κωνσταντίνος Παρθένης, ο Πολύκλειτος Ρέγκος, ο Αγήνωρ Αστεριάδης, ο Νίκος Εγγονό-πουλος, ο Σπύρος Παπαλουκάς, ο Σπύρος Βασιλείου, ο Φώτης Κόντογλου, όταν καταπιά-στηκαν, πέρα από την κοσμική τους ζωγραφική, με θρησκευτικά θέματα.

Μια δύσκολη υπόθεσηΗ συγκυρία δεν ήταν τυχαία. Η γενιά του ’30 επανέφερε με ορμή στο προσκήνιο το Βυ-ζάντιο σε μια περίοδο κατά την οποία επικρατούσε η ακαδημαϊκή εκκλησιαστική τέχνη. Όμως η αναδρομή αυτή μπολιάστηκε με τα αισθητικά ζητούμενα της εποχής, από τα τα-ξίδια που έκαναν στις μητροπόλεις της Ευρώπης, από τις δικές τους προσωπικές αναζη-τήσεις. Η επιλογή των έργων που βλέπουμε στην Ανδρο συνδέει με τρόπο μαγικό τον Άθω με το Παρίσι, τη χιλιόχρονη ιστορία της βυζαντινής παράδοσης με τις κατακτήσεις των Φοβ, των εξπρεσιονιστών, των υπερρεαλιστών, των Ναμπί. Όχι μόνον αυτό, αλλά δείχνει στο ελληνικό κοινό πως μερικά από τα πρωτοπόρα ρεύματα των αρχών του 20ού αιώνα πήραν στοιχεία από την τέχνη του Βυζαντίου: την απουσία τρίτης διάστασης, τη μετωπική διάταξη των μορφών καθώς και τα γεωμετρικά μοτίβα.Η διοργάνωση αυτής της έκθεσης δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Έργα βγήκαν για πρώ-τη φορά από τα αρχεία Ιερών Μονών και ιδιωτικών και μουσειακών Συλλογών, ξεκρεμά-στηκαν από τέμπλα, αποκαλύπτοντάς μας άγνωστες πτυχές ζωγράφων, με των οποίων το έργο έχουμε εξοικειωθεί. Ανάμεσα σε αυτά είναι τα καταπληκτικά προσχέδια που συ-νέλαβε ο Γιάννης Τσαρούχης για το Παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής στη Μυτιλήνη, από το Μουσείο Τεριάντ της Μυτιλήνης, για μια ιστόρηση που δεν προχώρησε. Το ίδιο ισχύει και για δύο ζωγραφιές σχετικές με τον Ευαγγελισμό που έκανε ο Παρθένης για τον Ιερό Ναό του Αγίου Αλεξάνδρου στο Παλιό Φάληρο και ήταν μέσα στο σκευοφυλάκιο, ενώ ανακαλύφθηκαν και συμπεριελήφθησαν στην έκθεση και δύο σχέδια του ίδιου καλ-λιτέχνη για την Παναγία την Αναγνώστρα καθώς και ένα άγνωστο σχέδιο αγίου του Κό-ντογλου. Μέσα από το αφιέρωμα μαθαίνουμε επίσης την εξαιρετική δουλειά που είχαν κάνει πολλοί από τους μεγάλους μας ζωγράφους σε ιερούς ναούς που μπορεί να έχου-με επισκεφθεί αλλά δεν μπήκαμε ποτέ στον κόπο να δούμε την αισθητική αξία των αγι-ογραφιών, όπως οι υπέροχοι Άγιοι του Σπύρου Βασιλείου στον Άγιο Διονύσιο τον Αρεο-παγίτη, του Κωνσταντίνου Αρτέμη στον ναό του Αγίου Βασιλείου της οδού Μετσόβου, του Σμυρνού Αναστάσιου Λουκίδη στην Ζωοδόχο Πηγή στην Αθήνα κ.ά.Το Μουσείο Γουλανδρή μας ξάφνιασε ευχάριστα, με μια έκθεση που βαθαίνει τη γνώση μας για τη γενιά του ’30 με τρόπο απρόσμενο.

ΕΦ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 03.07.2013

18

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α

18

Υπερβάσεις και καθηλώσειςΗ «πρόσληψη», η «αφομοίωση», η «αξιοποίηση» και η «ένταξη», κοινώς η σύνθεση παράδοσης και μοντερνισμούΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ Μία από τις πλέον σημαντικές εκθέσεις του φετινού καλοκαιριού πραγματοποιείται σί-γουρα στο Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στη Χώρα της Άνδρου, που επιμελεί-ται ο ιστορικός τέχνης Νικόλαος Ζίας. Αντικείμενό της αποτελεί η διαλεκτική σχέση που ανέπτυξαν οι νεότεροι έλληνες καλλιτέχνες με την βυζαντινή και μεταβυζαντινή ζωγρα-φική από τις αρχές του περασμένου αιώνα μέχρι περίπου και τη δεκαετία του 1970. [...]Ο διάλογος καλλιτεχνών, όπως οι Παρθένης, Παπαλουκάς, Βασιλείου, Εγγονόπουλος, Αστεριάδης, Τάσσος, Τσαρούχης, Κοψίδης ή ο Νικολάου, με τα βυζαντινίζοντα ιδιώματα είναι δεδομένος. Οι όροι, εντούτοις, του διαλόγου αυτού γίνονται περισσότερο σαφείς στο πλαίσιο μιας τέτοιας θεματικά υπερκαθορισμένης παρουσίασης, παρά στις κατά και-ρούς γενικές ιστορικές ανασκοπήσεις της νεοελληνικής τέχνης ή σε άλλες αναδρομικές αφιερωματικές εκθέσεις. [...]Η παραλληλία αυτή στην αφήγηση της έκθεσης προσφέρει μια πολύ καλή εικόνα για την εξέλιξη των θρησκευτικών αναπαραστάσεων και ιστορήσεων τον τελευταίο αιώνα. Ειδι-κότερα σε ό, τι αφορά την αγιογράφηση ναών και, δευτερευόντως, τις φορητές εικόνες υφίστανται ως γνωστών πλήθος αισθητικοί, τεχνοτροπικοί, ακόμα και νομικοί, περιορι-σμοί. Εντούτοις, εντός του πλαισίου τούτων των περιστολών διακρίνονται εκείνες οι μι-κρές, όχι όμως και ανεπαίσθητες διαφοροποιήσεις, που είναι ικανές να αναδείξουν κά-ποιες ιδιαίτερες ζωγραφικές ποιότητες και ευαισθησίες. Στον συχνά δύσκαμπτο τούτο μορφολογικό «κανόνα» οι μικρές αυτές μετακινήσεις αποκτούν μεγαλύτερη ευκρίνεια, καθίστανται ρητές. Είναι, θα λέγαμε, τα σημεία φανέρωσης του μοντέρνου.Στα έργα της έκθεσης, λοιπόν, εξιστορούνται η «πρόσληψη», η «αφομοίωση», η «αξιο-ποίηση» και η «ένταξη», κοινώς η σύνθεση παράδοσης και μοντερνισμού. Αν και η έκθε-ση δεν είναι στημένη γραμμικά, τα έργα δεν ακολουθούν δηλαδή κάποια χρονική σειρά, ικανοποιώντας επακριβώς μιαν ιστορική αφήγηση, μπορεί κανείς γενικότερα να αντιλη-φθεί κάποιες διαφορετικές φάσεις αυτού του διαλόγου και, τελικά, να ξεχωρίσει σε ποιες περιπτώσεις αυτός κομίζει κάτι ουσιαστικά νέο και δυναμικό και σε ποιες μένει αδύνατος και στάσιμος, καθηλωμένος σε μιαν αμήχανη ανάγνωση των σύγχρονών του πραγμά-των, αλλά και της ίδιας της παράδοσης και του νεωτερισμού. Μπορεί, για παράδειγμα, να ξεχωρίσει τις περιπτώσεις του Παρθένη και του Παπαλουκά, οι οποίοι αν και μορφοπλα-στικά υπήρξαν ρηξικέλευθοι και καινοτόμοι, απόλυτα σύγχρονοι με τα πρωτοπόρα κε-λεύσματα του καιρού τους, διατήρησαν στο ακέραιο την πνευματικότητα και την υπερ-βατικότητα της θρησκευτικής πίστης και ανάτασης. Αντίθετα, παραδείγματα όπως του Εγγονόπουλου, μοιάζουν εγκλωβισμένα στο να αναπαράγουν τα μέρη του διαλόγου, να μην μπορούν να τα υπερβούν, καταλήγοντας σε έργα μάλλον αναποφάσιστα, που περι-γράφουν παρά ξεπερνούν τις δεδομένες αντιθέσεις του. [...]

ΕΦ. Η ΑΥΓΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, 08.09.2013

1919

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

19

Η βυζαντινή τέχνη είναι σουρεαλιστική Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΣΙΑΦΚΟΥ

Το 1958, όταν ο Νίκος Νικολάου παρουσίασε τα προσχέδια για δύο εικόνες, τη «Φιλοξε-νία του Αβραάμ» και τη «Δέηση», οι οποίες έμελλε να τοποθετηθούν στο ναό της Ζωο-δόχου Πηγής, κρίθηκε από αρμόδια επιτροπή και πήρε το «καλώς έχει» από τον Μαρίνο Καλλιγά και τον Ορλάνδο. Τις δύο αυτές εικόνες, με τις σφραγίδες στο πλάι και τα χαρτό-σημα, μπορεί κανείς να δει στην Ανδρο, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Το έργο ωστόσο που συμπυκνώνει το σκεπτικό της έκθεσης είναι ο «Ευαγγελισμός της Θεοτόκου» του Παρθένη, δάνειο από την Εθνική Πινακοθήκη, όπου ο ζωγράφος έχει δα-νειστεί στοιχεία της βυζαντινής παράδοσης, έχοντας όμως αφομοιώσει όλα τα σύγχρο-να ρεύματα της εποχής του (συμβολισμό, φοβισμό κ.τ.λ.).Ο επιμελητής της έκθεσης, καθηγητής Νικόλαος Ζίας, είπε χαρακτηριστικά ότι ο Παρ-θένης τοποθέτησε τη σκηνή του Ευαγγελισμού στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Πόρου, στο οποίο τότε ζούσε, και αντί για κρίνο έβαλε στα χέρια του Αγγέλου μια λύρα, αφού κατά τον Παρθένη η μουσική είναι η γλώσσα των αγγέλων.Εκτίθενται ακόμα τρεις εκόνες του Παρθένη που για πρώτη φορά βγήκαν από την εκκλη-σία του Αγίου Αλεξάνδρου Παλαιού Φαλήρου, δύο εκ των οποίων ήταν επί χρόνια κρυμ-μένες στο σκευοφυλάκιο.Από τις αθηναϊκές εκκλησίες έχουν έρθει επίσης μια μακέτα και δύο σχέδια του Λουκί-δη από τη Ζωοδόχο Πηγή της οδού Ακαδημίας, τέσσερις προσκυνηματικές εικόνες του Σπύρου Βασιλείου από τον Άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη και το σχέδιο εικονογράφη-σης του Αγίου Ανδρέου στα Κάτω Πατήσια του Φώτη Κόντογλου.

ΕΦ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 01.07.2013

20

Ε Π Ι Κ Α Ι Ρ Ο Τ Η Τ Α

20

Και ο σουρεαλισμός έπλασε το θείοΤΗΣ ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ Η βυζαντινή παράδοση και οι επιρροές που άσκησε στη νεοελληνική τέχνη, ιδιαίτερα στους εκπροσώπους της περίφημης γενιάς του ’30 και του Μεσοπολέμου, βρίσκονται στο επίκεντρο της φετινής έκθεσης που οργανώνει στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ανδρου το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Πάνω από 130 έργα καλλιτεχνών, οι οποίοι ζωγράφισαν με θρησκευτική ευαισθησία, περιλαμβάνει το αφιέρωμα «Ιστορώ-ντας την Υπέρβαση. Από την παράδοση του Βυζαντίου στη νεώτερη τέχνη». Ανάμεσά τους οι Κωνσταντίνος Παρθένης, Φώτης Κόντογλου, Νίκος Εγγονόπουλος, Νίκος Νικο-λάου, Γιάννης Τσαρούχης, Σπύρος Βασιλείου, Σπύρος Παπαλουκάς, Κωνσταντίνος Αρτέ-μης, Αγήνορας Αστεριάδης, Ράλλης Κοψίδης, Δημήτρης Γαλάνης, Τάσσος, Γιώργος Σικε-λιώτης, Βάσω Κατράκη κ.ά.«Αυτή την εποχή η έκθεση δίνει αφορμή να ανατρέξουμε στις δικές μας αξίες, να ανακα-λύψουμε πρότυπα» δήλωσε χθες ο διευθυντής του μουσείου Κυριάκος Κουτσομάλλης. «Στην κρίση του Μεσοπολέμου οι Ελληνες δημιουργοί δεν θέλησαν να είναι μεταπρά-τες, αλλά έσκυψαν στη δική μας παράδοση» τόνισε. «Ορισμένοι από αυτούς γνώρισαν και βίωσαν τις ανατρεπτικές αλλαγές στην τέχνη, κατά τον περασμένο αιώνα, διαμένο-ντας ή ταξιδεύοντας σε μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα, όπως το Παρίσι, το Μόναχο, τη Βι-έννη, τη Νέα Υόρκη. Άλλοι ταξίδεψαν στις κοιτίδες του βυζαντινού πολιτισμού, όπως το Άγιο Ορος, τα Μετέωρα, τον Μυστρά. Σκοπός της έκθεσης είναι να δείξει πώς προσέλα-βαν, αφομοίωσαν, αξιοποίησαν και ενέταξαν στους εικαστικούς τους προβληματισμούς στοιχεία της παράδοσης και του μοντερνισμού, συμβάλλοντας έτσι και στην αναζωπύ-ρωση του ενδιαφέροντος για τη βυζαντινή τέχνη».Μπορεί οι βυζαντινοί καλλιτέχνες να παράκουσαν τη θεϊκή εντολή και να απέδωσαν την εικόνα του Χριστού. Ωστόσο με αυτό τον τρόπο «ο Χριστός μπαίνει στην Ιστορία, ενώ η μορφή του μεταφέρεται σε επίπεδο δύο διαστάσεων, ώστε να μοιάζει αλλά και να δια-φέρει από την εικόνα του Θεού» επισήμανε ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νικόλαος Ζίας, που επιμελείται την έκθεση. Μπορεί ακόμα οι χριστιανοί να δια-σταύρωσαν τα ξίφη τους στις εικονομαχίες. Όμως για πολλούς αιώνες το Βυζάντιο παρέ-μεινε στην αφάνεια, μέχρι να αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον και για την τέχνη του.Πρωτοπόρος σ΄αυτήν την κατεύθυνση υπήρξε ο Κωνσταντίνος Παρθένης, ο οποίος άνοιξε τον διάλογο της παράδοσης με τα ευρωπαϊκά εικαστικά κινήματα μετά την παρα-μονή του στο Παρίσι. «Το 1919, στον Άγιο Αλέξανδρο του Παλαιού Φαλήρου, έκανε ει-κόνες αγίων πάνω σε μουσαμά, χρησιμοποιώντας με μεγάλη ελευθερία το χρώμα -στο ρόδινο του προσώπου βάζει, για παράδειγμα, πράσινες πινελιές- ενώ το σχέδιό του είναι ακριβές» συνέχισε ο Ν. Ζίας. Νεο-ιμπρεσιονιστικά στοιχεία από την παρισινή του μαθη-τεία χρησιμοποιεί και ο Σπύρος Παπαλουκάς, ο οποίος το 1927 αναλαμβάνει, έπειτα από διαγωνισμό, να ζωγραφίσει τη Μητρόπολη Άμφισσας.Την ίδια εποχή ο Φώτης Κόντογλου πηγαίνει στο Άγιο Όρος και εντυπωσιασμένος γρά-φει: «Δεν περίμενα να βρω μέσα σ΄αυτές τις σκοτεινές εκκλησίες μια τέχνη με τέτοιο ρυθμό». Ο Σπύρος Βασιλείου σε νεαρή ηλικία αναλαμβάνει τον Άγιο Διονύσιο Αρεοπα-γίτη ακολουθώντας τη βυζαντινή τεχνοτροπία «με κάποιες μικρές παραλλαγές κυρίως στον δυτικό τοίχο, που αναφέρονται στην Ακρόπολη των Αθηνών και στο κήρυγμα του αποστόλου Παύλου στον Άρειο Πάγο». Ο Νίκος Εγγονόπουλος συνδύασε τον υπερρε-αλισμό με το ελληνικό παρελθόν και τη βυζαντινή τέχνη, την οποία μάλιστα θεωρούσε ιδιαίτερα υπερρεαλιστική. Ο δε Δημήτριος Πελεκάσης από τη Ζάκυνθο, με επιρροές από την Επτανησιακή Σχολή και την ιταλική τέχνη, εικονογράφησε άλλοτε με νεοβυζαντινά και άλλοτε με δυτικότροπα πρότυπα.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 03.07.2013

2121

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

21

Ε Ν Τ Υ Π Ω Σ Ε Ι Σ Ε Π Ι Σ Κ Ε Π Τ Ω ΝΞεκίνησα για κάτι παραδοσιακό, ο τίτλος λίγο με ξένισε. Ήταν κάτι εξαιρετικό,

μοναδικό για μένα! Συγχαρητήρια, είναι ένα βήμα μπροστά για πολλά!Βασίλης Τσακίρης

*Δύσκολο θέμα ωραία δοσμένο, επιτέλους βλέπεις ότι η εκκλησιαστική τέχνη είναι

Βυζάντιο αλλά και κάτι άλλο που δεν το βλέπεις εύκολα στην Ελλάδα.Ευτυχία

*Πραγματικά εξαιρετική έκθεση! Τόσο η επιλογή των έργων,

όσο και η τοποθέτησή τους στον εκθεσιακό χώρο ήταν απόλυτα διδακτική. Θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές.

Γιώργος Τσιμπούκης, αρχαιολόγος

*Εμπνευσμένη επιλογή έργων. Ανοίγει νέους ορίζοντες στην πρόσληψη της βυζαντινής

τέχνης. Ιδανική και για ακαδημαϊκή μελέτη, μια δουλειά που δε θα πάει χαμένη. Συγχαρητήρια.

Μαρία Φωτούχου, αρχαιολόγος

*Από τις πιο ενδιαφέρουσες εκθέσεις του Μουσείου. Δύσκολος αλλά πετυχημένος

ο συγκερασμός των τόσο διαφορετικών οπτικών τόσων ζωγράφων.Αλ. Βουδούρης

*Πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση, ιδίως βλέποντας εκκλησιαστική δουλειά ζωγράφων

που έχουμε συνηθίσει αλλιώς εικαστικά.Μ. Μ.

Πώς βιώνετε ως άνθρωπος της τέχνης την κατάσταση που ζούμε σήμερα;

Αφουγκράζομαι αυτό που συμβαίνει,το παρατηρώ και το βιώνω εφαρμόζοντας ένα σύ-στημα «ομόκεντρων κύκλων», όπως το ονομάζω. Ξεκινάω από τον εαυτό μου, πώς νιώ-θω σε σχέση με την κρίση, μετά παρατηρώ τον στενό οικογενειακό μου κύκλο, τη γει-τονιά μου, την πόλη μου, τη χώρα μου, την Ευρώπη, τον κόσμο… ή ξεκινάω ανάποδα, από ένα συμβάν κάπου στον κόσμο: πώς επηρεάζεται η προσωπική μου ζωή, ή η άπο-ψή μου. Πιστεύω πως ο καλλιτέχνης είναι ένα είδος ποιητή-προφήτη. Πρέπει να σχολιά-ζει αυτά που συμβαίνουν, να βλέπει αυτά που δύναται να συμβούν και πώς ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τον κόσμο και να τον κάνει καλύτερο αλλάζοντας πρώτα τον εαυτό του. Όταν αυτό που νιώθω εκφράζεται και επικοινωνεί με άλλους ανθρώπους τότε είμαι ευτυχισμένη, νιώθω τυχερή που ζω αυτήν την εποχή στην Ελλάδα, βλέπω την κρίση ως κρίση καταρχήν πνευματική και ως ευκαιρία για ένα καλύτερο αύριο. Η εποχή της κατα-νάλωσης υλικών αγαθών έχει περάσει και δεν μας οδήγησε πουθενά αλλού παρά μόνο στον φόβο. Μια καινούρια εποχή είναι στα σπάργανα και οφείλουμε να την διαλέξουμε. Πιστεύω στην θεωρία της μορφικής αντήχησης. Όταν ένας από εμάς κάνει μια βαθειά ει-λικρινή πράξη ή έργο τέχνης, τότε αυτό αντηχεί και στον υπόλοιπο κόσμο με κάποιον τρόπο όχι απαραίτητα λογικό, αλλά σαν δόνηση που «μετακινεί» από την θέση τους κά-ποιους άλλους ή κάτι άλλο.  

Έχετε κάνει πολλά και διαφορετικά πράγματα και όσον αφορά τη φόρμα τους αλλά και το περιεχόμενό τους. Αισθανθήκατε ποτέ να σας απασχολεί το αν η πρό-τασή σας λειτουργεί ως μέσο ψυχαγωγίας ή διασκέδασης, ή μήπως δεν υπάρχουν στ’ αλήθεια αυτές οι διαχωριστικές γραμμές;

Φυσικά και υπάρχουν διαχωριστικές γραμμές. Στην Ελλάδα του σήμερα δεν μπορώ να

Π Ο Ρ Τ Ρ Ε ΤΑ Π Α Λ Α Ι Ω Ν ΥΠΟΤΡΟΦΩΝ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ

Αποστολία ΠαπαδαμάκηΥπότροφος Ι.Β.Ε.Γ. το 1994, για σπουδές στον κλάδο «Χορός - Χορογραφία»

22

23

επιβιώσω μόνο ως καλλιτέχνης που δημιουργεί πρωτοποριακές παραστάσεις χωρίς την αρωγή των κρατικών θεσμών. Είχα την επιλογή να φύγω από την χώρα και να πάω στο Βέλγιο με ασύγκριτες συνθήκες εργασίας σε σχέση με την Ελλάδα, αλλά προτίμησα να μείνω εδώ και να παλέψω όσο καλύτερα μπορώ. Παράλληλα ασχολούμαι με κάτι που αγαπώ εξίσου πολύ, την χορογραφία/σκηνοθεσία για το θέατρο ή την όπερα. Δεν σας κρύβω όμως ότι είναι μεγάλη πρόκληση για μένα να δώσω το στίγμα μου, με καλλιτεχνι-κό ήθος και ποιότητα ακόμα κι όταν δημιουργώ ένα θέαμα που απευθύνεται σε ένα ευ-ρύτερο κοινό. Πιστεύω πως μπορεί να λειτουργήσει. Έτσι συνειδητοποίησα ότι το κοινό στην Ελλάδα έχει ισχυρές πνευματικές αναζητήσεις και υψηλό αισθητικό κριτήριο. Επί-σης μέσα από την κρίση υπάρχει μια μεγάλη στροφή του κοινού για τις καλές παραστά-σεις και μια απαίτηση για ποιότητα ακόμα και στα θεάματα που «ψυχαγωγούν», αλλά με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι παλιότερα. Για παράδειγμα, έχει μειωθεί πολύ το κοινό των νυχτερινών κέντρων, ενώ έχει αυξηθεί το κοινό που παρακολουθεί παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο ή παραστάσεις που συνδυάζουν θέατρο, μουσική και χορό.

Πριν από λίγο καιρό, παρουσιάσατε μια παράσταση που απευθυνόταν σε παιδιά και, αν δεν κάνω λάθος, οι θεατές σας ήταν κυρίως προσχολικής και πρώτης σχολι-κής ηλικίας. Ποια ανάγκη σας ώθησε να μιλήσετε στα παιδιά;

Τα παιδιά είναι πολύ πιο απαιτητικό κοινό από τους ενήλικες, δεν έχουν καθωσπρεπι-σμό κι αντιλαμβάνονται τα πάντα πάνω στη σκηνή. Ένας μεγάλος μπορεί να παραμείνει στην θέση του, έστω κι αν μια παράσταση δεν τον αγγίζει, επειδή έτσι είθισται. Ένα παι-δί δεν το κάνει αυτό. Βλέποντας το γιο μου, που ήταν 5 ετών, όταν αποφάσισα να σκηνο-θετήσω τα «Λάχανα και Χάχανα», άρχισα να σκέφτομαι πώς θα μπορούσα να εμφυσήσω σε ένα παιδικό κοινό τις βασικές αρχές του τι είναι τέχνη, γιατί θέλουμε να εκφραστούμε μέσα από το χορό, τη μουσική, τη ζωγραφική, το τραγούδι. Ας μην ξεχνάμε ότι το πρώ-

24

το πράγμα που κάνουμε ως βρέφη είναι να κινούμαστε ρυθμικά και να βγάζουμε ήχους. Οι άνθρωποι πρώτα μαθαίνουμε να τραγουδάμε και να χορεύουμε (παλμικά) και μετά να περπατάμε και να μιλάμε.Η πρόκληση, λοιπόν, ήταν αφενός το ερώτημα «πόσο χρήσιμη είναι η τέχνη στην δια-μόρφωση της προσωπικότητάς μας και των ηθικών μας αξιών», αφετέρου να καταφέρω να μεταδώσω στα παιδιά το μήνυμα ότι η τέχνη, ανεξάρτητα από το αν ασχολούμαστε μαζί της επαγγελματικά η όχι, είναι ένας σύντροφος πνευματικός για όλη μας τη ζωή, μας ευαισθητοποιεί τόσο για τις δικές μας ανάγκες όσο και για τις ανάγκες των άλλων. Ακό-μα, να τους δώσω να καταλάβουν ότι με κατανόηση, εμπιστοσύνη και πίστη στην δύνα-μη της ομάδας μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα.Πιστεύω πως αυτό που λείπει από την εκπαίδευση σήμερα είναι η αγάπη για την γνώ-ση και όχι η γνώση για να μπορώ να επιβιώσω. Το μεγάλο στοίχημα, λοιπόν, για την πα-ράσταση αυτή ήταν να μεταδώσω στους μικρούς θεατές το να «μαθαίνουν» από αγάπη προς την γνώση κι όχι επειδή «έτσι πρέπει». Προς μεγάλη μου έκπληξη κι ευχαρίστηση το κοινό αγκάλιασε τόσο πολύ την παράσταση αυτή, ώστε συνεχίζει να παρουσιάζεται για τρίτη χρονιά.

Υπάρχει κάποια νέα καλλιτεχνική πρόκληση που σας απασχολεί αυτό το χρονικό διάστημα;

Ευτυχώς, ναι. Είναι μια σειρά site specific solo performance που δημιουργώ υπό ειδι-κές συνθήκες και σε εξωτερικούς χώρους. Λέγεται «The death series» και έχει παρουσι-αστεί ήδη στην αυλή του Εθνικού Θεάτρου και στους γύρω χώρους, που είναι το γκέτο των μεταναστών και πραγματεύεται τον ρόλο της τέχνης και του καλλιτέχνη στην εποχή της κρίσης. Επιθυμία μου είναι να παρουσιάσω αυτήν την performance και σε άλλες πό-λεις και χώρες του κόσμου θέτοντας ερωτήματα όπως «είναι η τέχνη για τους εκλεκτούς; Πόσο τολμά ο καλλιτέχνης να εκτεθεί σε ένα κοινό που θεωρείται «υποβαθμισμένο» και πολλές φορές «επικίνδυνο»;»

Έχετε πει πως η Νέα Υόρκη ήταν για σας μια «μεγάλη στροφή». Τι ήταν αυτό που άλλαξε στον κόσμο σας;

Ναι, πραγματικά. Πήγα στη Νέα Υόρκη για να σπουδάσω νέες τεχνικές χορού, αλλά τε-λικά σπούδασα παράλληλα έναν άλλον τρόπο σκέψης, μια άλλη νοοτροπία και στάση ζωής. Δεν υπήρχε καμία λογοκρισία σε σχέση με την εμφάνιση, το φύλο, την εθνικότητα, την καταγωγή, την οικονομική κατάσταση, τις σεξουαλικές προτιμήσεις, τις κοινωνικές διασυνδέσεις, αλλά το μόνο κριτήριο για να προχωρήσει κάποιος ήταν το ταλέντο του, ο τρόπος δουλειάς και η αφοσίωση σ’ αυτό που κάνει. Επίσης, την εποχή εκείνη, η Νέα Υόρκη ήταν μια πόλη που κατέφθαναν καλλιτέχνες και δάσκαλοι απ’ όλον τον κόσμο και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να προχωρήσουν στην τέχνη τους και να μεταδώσουν την γνώση τους με πάρα πολύ αγάπη για το αντικείμενό τους. Ολόκληρη η πόλη παλλό-ταν μέσα από την τέχνη και γύρω από την τέχνη. Έμαθα να εκτιμώ τον εαυτό μου και πί-στεψα ότι το να είσαι καλλιτέχνης δεν είναι χόμπι, αλλά λειτούργημα και πρέπει πάση θυσία να εργαστείς σκληρά για να μπορέσεις να εκφράσεις το όραμά σου, λαμβάνοντας θαυμασμό και εκτίμηση που ασκείς αυτό το επάγγελμα. Έμαθα, επίσης, ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές «φωνές» έκφρασης και ότι η κάθε μια έχει την δική της αξία. Έμαθα να μην κρίνω σε σχέση με το «αυτό μου αρέσει» και «αυτό δεν μου αρέσει» αλλά σε σχέ-ση με το να αναγνωρίζω διαφορετικές φιλοσοφίες, ανάγκες, ταυτότητες, γλώσσες καλ-λιτεχνικής έκφρασης.

25

 Ανήκετε στους ανθρώπους που κυνήγησαν το όνειρό τους. Σήμερα γινόμαστε μάρ-τυρες μιας συνθήκης όπου τα όνειρα χιλιάδων νέων παιδιών συνθλίβονται, καθώς βλέπουν μπροστά τους συνεχώς κλειστούς δρόμους. Τι θα λέγατε σε αυτά τα παι-διά;

Είναι αλήθεια πως, όταν ξεκίνησα να κυνηγώ το όνειρό μου, αντιμετώπισα μια πολύ δι-αφορετική πραγματικότητα από αυτήν που βιώνουν οι νέοι σήμερα. Παρ’ όλο που αντι-μετώπισα μεγάλες δυσκολίες γιατί ερχόμουν από μια επαρχιακή πόλη χωρίς αντίστοιχες

σπουδές (ξεκίνησα χορό όταν ήμουν 20 ετών) και έκανα πολλά και διαφορετικά επαγ-γέλματα για να καταφέρω να πραγματοποιήσω το όνειρό μου και να επιβιώσω από την χορογραφία, παρ’ όλα αυτά, υπήρχαν μεγάλες ευκαιρίες που μου δόθηκαν.Πιστεύω ακράδαντα πως οι νέοι σήμερα, πρέπει, με ήθος και πολύ σκληρή δουλειά να ακολουθήσουν το επάγγελμα που τους εκφράζει, ακόμα κι αν αναγκάζονται να κάνουν άλλες δουλειές για να ζήσουν, ακόμα κι αν χρειαστεί οι ίδιοι να δημιουργήσουν τις συν-θήκες και τις δομές. Πολλές καλλιτεχνικές ομάδες παρουσιάζουν τα έργα τους σε πάρκα, πιλοτές, parkings, εναλλακτικούς χώρους γιατί δεν αντέχουν οικονομικά να νοικιάσουν θέατρο και γιατί φυσικά δεν υπάρχει κρατική επιχορήγηση. Η Αθήνα σφύζει από καλλι-τεχνικές δράσεις και αυτό είναι εκπληκτικά ελπιδοφόρο. Παρατηρώ πως οι πολλοί νέοι, σήμερα, που δεν θέλουν να φύγουν από την Ελλάδα, βρί-σκουν διέξοδο στην αποκέντρωση. Ανοίγουν κέντρα (όχι σχολές) χορού στην επαρχία, απευθύνονται και σε ερασιτέχνες και σε ανθρώπους που ασχολούνται με άλλες μορφές τέχνης, αλλά θέλουν να ασχοληθούν και με τον χορό, ενώνουν τις δυνάμεις τους με άλ-λους φορείς της πόλης και προσπαθούν να εφαρμόσουν το «η ισχύς εν τη ενώσει», στην προκειμένη περίπτωση «η επιβιώνω δημιουργικά εν τη ενώσει». Η αλήθεια είναι ότι έχω προβληματιστεί πολλές φορές, από τότε που ξέσπασε η κρίση, για τις εναλλακτικές πε-ριπτώσεις που υπάρχουν, γιατί η επιβίωση μέσω της τέχνης έχει γίνει δύσκολη για όλους μας. Πάντοτε καταλήγω στο ότι θα δημιουργώ τέχνη ακόμα και από το τίποτα, ακόμα και από τα σκουπίδια, αρκεί να υπάρχει ένας ακόμα άνθρωπος που θα επικοινωνήσει με αυτό που θέλω να πω. Η συμβουλή μου, λοιπόν, προς τους νέους είναι να συνεχίσουν ακάθεκτοι, με τον ενθουσιασμό, την αθωότητα και το ταλέντο τους και να αντλούν χαρά από την πνευματική επικοινωνία με το κοινό, ακόμα κι αν δεν υπάρχει άμεση οικονο-μική απολαβή. Παραθέτω έναν σύνδεσμο με μια παιδική ορχήστρα στην Παραγουάη, όπου τα παιδιά φτιάχνουν μουσικά όργανα από σκουπίδια. Λέγεται Landfill Harmonic Orchestra. Πάντα υπάρχει τρόπος. http://www.youtube.com/watch?v=UJrSUHK9Luw&list=FL25nnbYfQiDd-RDKLmx3N_Q&feature=mh_lolz

Π Α Ρ Ι Σ ΙGrand PalaisGeorges BraqueΗ πρώτη αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στον Georges Braque (1882-1963), ιδρυτή του κυβισμού. Η έκθεση προσφέρει μια νέα μα-τιά στο έργο του καλλιτέχνη και την συγγένεια του έργου του με τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία και τη μουσική της εποχής του. Συνδιοργάνωση: RMN-Grand Palais, Centre PompidouΔιάρκεια έκθεσης: 18/09/2013 – 06/01/2014www.grandpalais.fr

Β Ε Ν Ε Τ Ι ΑPEGGY GUGGENHEIM - THE AVANT-GARDES OF FIN-DE-SIÈCLE PARISΗ έκθεση περιλαμβάνει περίπου 100 έργα ζω-γραφικής, σχέδια και χαρακτικά τα οποία επι-κεντρώνονται στα πρωτοποριακά ρεύματα στα τέλη του 19ου αιώνα, με ιδιαίτερη έμφα-ση στους νεοιμπρεσιονιστές, Nabis και συμβο-λιστές. Η έκθεση μελετά ορισμένους καλλιτέ-χνες σε βάθος: Paul Signac, Maximilien Luce, Maurice Denis , Pierre Bonnard, Félix Vallotton και Odilon Redon.Διάρκεια έκθεσης: 28/09/2013 – 06/01/2014www.guggenheim-venice.it

Π Α Ρ Ι Σ ΙMUSéE D’ART MODERNE DE LA VILLE DE PARISSERGE POLIAkOFF Μεγάλη αναδρομική έκθεση του Ρώσου ζω-γράφου Serge Poliakoff (1900-1969) με περί-που 70 έργα. Από το 1970, έχει να πραγματο-ποιηθεί μεγάλη έκθεση στο Παρίσι αφιερω-μένη σε αυτόν τον σημαντικό καλλιτέχνη της Σχολής του Παρισιού όπου το έργο του προ-σέλκυσε την προσοχή του κόσμου της πολιτι-κής, της μόδας και του κινηματογράφου ( Yves Saint- Laurent, Γκρέτα Γκάρμπο, Γιούλ Μπρί-νερ, Anatol Litvak κλπ.).Διάρκεια έκθεσης : 18/10/2013 – 23/02/2014www.mam.paris.fr

Π Α Ρ Ι Σ ΙMUSéE DE L’ORANGERIE FRIDA kAHLO – DIEGO RIVERAΗ ιδιαιτερότητα του αφιερώματος αυτού στο μυθικό ζευγάρι είναι οτι θα παρουσιαστούν τα έργα τους μαζί ως επιβεβαίωση για τις τόσο δι-αφορετικές προσωπικότητες αλλά και ταυτό-χρονα συμπληρωματικές ζωές με κοινή αφε-τηρία τον δεσμό τους με την πατρίδα τους, το Μεξικό. Διάρκεια έκθεσης: 09/10/2013 – 13/01/2014www.musee-orangerie.fr

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η Α Τ Ζ Ε Ν Τ Α

26

27

Β Ι Ε Ν Ν ΗTHE kUNSTHISTORISCHES MUSEUM LUCIAN FREUDΗ επιλογή των έργων έγινε με την συμμετοχή του καλλιτέχνη, λίγο πριν από το θάνατό του, το 2011. Η έκθεση παρουσιάζει μια αναδρομή σε όλη την ζωγραφική διαδρομή του Φρόιντ (σχε-δόν 70 χρόνια), και περιλαμβάνει αρκετά από τα πιο σημαντικά και γνωστά έργα του. Επιπλέ-ον, το Sigmund Freud Museum στη Βιέννη θα παρουσιάσει ταυτόχρονα μια έκθεση φωτο-γραφιών με τίτλο «Lucian Freud: in Private» από τον David Dawson.Διάρκεια έκθεσης : 20/09/2013 – 12/01/2014www.khm.at

Β Ι Ε Ν Ν ΗALBERTINA MUSEUMMATISSE & FAUVISMΗ έκθεση περιλαμβάνει περίπου 140 έργα του Henri Matisse και των εκπροσώπων του κινή-ματος του φοβισμού, των οποίων τα έργα θε-ωρούνται σήμερα πρωτοπόροι του μοντερνι-σμού. Τα έργα αυτών των καλλιτεχνών, εκτίθε-νται για πρώτη φορά στην Αυστρία. Εκτός από τον Henri Matisse, το κίνημα επί-σης περιλαμβάνει τους André Derain, Maurice de Vlaminck, Georges Braque και Kees van Dongen.Διάρκεια έκθεσης : 20/09/2013 – 12/01/2014www.albertina.at

Λ Ο Ν Δ Ι Ν ΟTATE MODERNPAUL kLEE: MAkING VISIBLEΠίνακες, σχέδια και ακουαρέλες του διάσημου καλλιτέχνη από συλλογές απ΄ όλο τον κόσμο θα εκτεθούν εστιάζοντας χρονολογικά στις τρεις πιο παραγωγικές δεκαετίες της καριέρας του.Διάρκεια έκθεσης: 16/10/2013 – 09/03/2014www.tate.org.uk

Μ Α Δ Ρ Ι Τ ΗTHYSSEN – BORNEMISzA MUSEUMSURREALISM AND THE DREAMΠίνακες, σχέδια, κολάζ, γλυπτά και φωτογρα-φίες από καλλιτέχνες όπως οι André Breton, Salvador Dalí, Paul Delvaux, Yves Tanguy, René Magritte, André Masson, Max Ernst, Jean Arp, Claude Cahun & Paul Nougé. Οι σουρεαλιστές συνδύασαν το όνειρο μαζί με την αυτόματη γραφή, και τα κατέγραψαν ως θεμελιώδεις δι-αδρομές προς την απελευθέρωση της ψυχής. Διάρκεια έκθεσης: 08/10/2013 – 12/01/2014www.museothyssen.org

Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Τ Ι Κ Η Α Τ Ζ Ε Ν Τ Α

28

Τ Ο Κ Υ ΟTHE NATIONAL MUSEUM OF MODERN ARTJOSEF kOUDELkA RETROSPECTIVEO Josef Koudelka (γεννήθηκε στην Τσεχοσλο-βακία το 1938) είναι ένας από τους σημαντι-κότερους φωτογράφους στον κόσμο σήμερα . Είναι η πρώτη αναδρομική έκθεση που πραγ-ματοποιείται στην Ασία ενώ το 2002 είχε πραγ-ματοποιηθεί στην γενέτειρά του στην Εθνική Πινακοθήκη της Πράγας.Διάρκεια έκθεσης: 06/11/2013 – 13/01/2014www.momat.go.jp

Ν Ε Α Υ Ο Ρ Κ ΗGUGGENHEIM MUSEUMROBERT MOTHERwELLEARLY COLLAGESH έκθεση περιλαμβάνει περίπου 60 έργα από τον Robert Motherwell. Προσπαθεί να εξετάσει τις ρίζες του αμερικανικού καλλιτέχνη και την εμπλοκή του με το κολάζ. Με την τεχνική του ο Motherwell αντανακλούσε την ταραχή και τη βία του σύγχρονου κόσμου, μία ουσιαστική και πρωτότυπη φωνή στη μεταπολεμική αμερικα-νική τέχνη.Διάρκεια έκθεσης: 27/09/2013 – 05/01/2014www.guggenheim.org

Α Μ Σ Τ Ε Ρ Ν Τ Α ΜTHE HERMITAGE AMSTERDAM GAUGUIN, BONNARD, DENISΗ έκθεση εστιάζει σε τρεις μεγάλους Γάλ-λους καλλιτέχνες του τέλους του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα: Gauguin, Bonnard και Denis. Ο Paul Gauguin (1848-1903) ήταν ένα λαμπρό παράδειγμα για τον εσωστρεφή Pierre Bonnard (1867-1947) και τον θεωρητι-κό Maurice Denis (1870-1943). Διάρκεια έκθεσης: 14/09/2013 – 28/02/2014www.hermitage.nl

Φ Λ Ω Ρ Ε Ν Τ Ι ΑPALAzzO STROzzIΡΩΣΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΜια διεθνής έκθεση που φωτίζει τις βαθειές επιρροές της ανατολής και της Ευρασίας στην ρωσική πρωτοπορία, από τις πέτρινες φιγού-ρες της νεολιθικής εποχής, τις τελετουργίες των σαμάνων της Σιβηρίας, τις εκτυπώσεις στην λα-ϊκή Κίνα, έως την ινδική φιλοσοφία.Διάρκεια έκθεσης: 27/09/2013 – 19/1/2014www.palazzostrozzi.org

29

Ν Ε Α Υ Ο Ρ Κ Η THE MUSEUM OF MODERN ARTAMERICAN MODERN: HOPPER TO O’kEEFFEΈργα τέχνης από τη συλλογή του MoMA που σηματοδοτούν τον Αμερικάνικο Μοντερνι-σμό μεταξύ 1915 και 1950: σκηνές των αστι-κών και των αγροτικών τοπίων, της βιομηχα-νίας, νεκρές φύσεις, προσωπογραφίες. Εκτί-θενται έργα των George Bellows, Stuart Davis, Edward Hopper, Georgia O’Keeffe, Charles Sheeler, Alfred Stieglitz, and Andrew Wyeth και πολλών άλλων. Διάρκεια έκθεσης: 17/08/2013 – 26/01/2014www.moma.org

Ν Ε Α Υ Ο Ρ Κ ΗTHE MUSEUM OF MODERN ARTMAGRITTE: THE MYSTERY OF ΤΗΕ ORDINARY, 1926-1938Η πρώτη έκθεση που εστιάζει αποκλειστικά στα επαναστατικά υπερρεαλιστικά χρόνια του René Magritte. Συγκεντρώνοντας 80 περίπου έργα ζωγραφι-κής, κολλάζ και αντικείμενα, φωτογραφίες, πε-ριοδικά, η έκθεση προσφέρει νέα εικόνα ταυ-τότητας ως μοντέρνος ζωγράφος και υπερρε-αλιστική καλλιτέχνη. Συνοδεύεται από πλού-σια εικονογραφημένο κατάλογο.Διάρκεια έκθεσης: 28/09/2013 – 12/01/2014www.moma.org

Ν Ε Α Υ Ο Ρ Κ Η THE METROPOLITAN MUSEUM OF ARTBALTHUS - CATS AND GIRLS Η έκθεση εστιάζει στα 35 ζωγραφικά έργα της 20ετίας 1930-1950, μεταξύ άλλων την πε-ρίφημη σειρά των πορτρέτων της Thérèse Blanchard (της νεαρής γειτόνισσάς του στο Παρίσι), πορτρέτα του αγαπημένου του μο-ντέλου Frédérique Tison καθώς και για πρώτη φορά, μία σειρά σαράντα μικρών σχεδίων της γάτας του Mitsou με μελάνι. Διάρκεια έκθεσης: 25/09/2013 – 12/01/2014www.metmuseum.org

Ν Ε Α Υ Ο Ρ Κ ΗNEUE GALLERIEkANDINSkY: FROM BLAUE REITER TO BAUHAUSO Kandinsky (1866-1944) ήταν μία φιγούρα μετασχηματισμένη της ιστορίας της μοντέρ-νας τέχνης. Εκτός από την εξέλιξη μιας επανα-στατικής αφηρημένης τεχνικής, ο Kandinsky επαναστάτησε στην καθιερωμένη ζωγραφική με καβαλέτο. Η συγκεκριμένη έκθεση δείχνει την «συνομιλία» των μεγάλων διαστάσεων έρ-γων του καλλιτέχνη με μουσικές και θεατρικές ερμηνείες από την περίοδο Blaue Reiter μέχρι μεγάλα μεγέθη κλίμακας BauhausΔιάρκεια έκθεσης: 03/10/2013 – 10/02/2014www.neuegalerie.org

30

επισκεφθείτε τη νέα σελίδα μας στο facebook

B E Goulandris Foundation Ίδρυμα Β Ε Γουλανδρή