Final guide 20050411 - culture.grnam.culture.gr/images/deam/docs/portal_quality.pdf ·...

Μελέτη για τη ∆ιαµόρφωση και ∆ιάδοση Προτύπων και ∆ιαδικασιών Σχεδιασµού και Ανάπτυξης ∆ιαδικτυακών Κόµβων των

Πολιτιστικών Οργανισµών

Ο∆ΗΓΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΑΚΩΝ ΚΟΜΒΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

Ι∆ΡΥΜΑ ΛΑΜΠΡΑΚΗ

- 2 -

Η παρούσα έκδοση εντάσσεται στο πλαίσιο του έργου «Μελέτη για τη ∆ιαµόρφωση και ∆ιάδοση Προτύπων & ∆ιαδικασιών Σχεδιασµού και Ανάπτυξης ∆ιαδικτυακών Κόµβων των Πολιτιστικών Οργανισµών», που υλοποιείται από το Ίδρυµα Λαµπράκη, στο πλαίσιο της Πρόσκλησης 65 του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Κοινωνία της Πληροφορίας» 2000-2006 του Γ’ Κ.Π.Σ. (συγχρηµατοδότηση 75% από το Ευρωπαϊκό Ταµείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 25% από Εθνικούς πόρους).

Copyright © 2005 – Ίδρυµα Λαµπράκη

Επιτρέπεται η αντιγραφή επί λέξει και η διανοµή του έργου µε τίτλο «Οδηγός Ποιότητας ∆ιαδικτυακών Κόµβων Πολιτιστικών Οργανισµών», που χρηµατοδοτήθηκε από το ΕΠ «Κοινωνία της Πληροφορίας» στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ, χωρίς να απαιτείται καταβολή χρηµατικής αποζηµίωσης, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει ευκρινής και διακριτή αναφορά στην πηγή προέλευσης και χρηµατοδότησης (http://www.infosoc.gr/meletes/).

- 3 -

Περιεχόµενα

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................................................ - 8 -

1.1 Ο ∆ιαδικτυακός Κόµβος ως περιβάλλον παροχής υπηρεσιών ...............................- 9 - 1.2 ∆οµή Οδηγού Ποιότητας ∆ιαδικτυακών Κόµβων ................................................- 10 -

2. ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ....................................................................................... - 12 - 2.1 Ποιότητα ...............................................................................................................- 12 -

2.1.1 Τι είναι η Ποιότητα .................................................................................................... - 12 - 2.1.2 Πρότυπα ποιότητας .................................................................................................... - 13 -

2.2 Πολιτιστικός φορέας .............................................................................................- 14 - 2.2.1 Ορισµός πολιτιστικού φορέα ...................................................................................... - 14 -

2.2.1.1 Ταυτότητα ............................................................................................................................ - 14 - 2.2.1.2 Κατηγορίες ........................................................................................................................... - 14 -

2.3 Πολιτιστική εφαρµογή ..........................................................................................- 14 - 2.3.1 Ορισµός του όρου πολιτιστική εφαρµογή.................................................................... - 14 - 2.3.2 Στόχοι ........................................................................................................................ - 15 - 2.3.3 Κατηγορίες των πολιτιστικών εφαρµογών ανάλογα µε τη λειτουργία / χρήση και µορφή

τους. ........................................................................................................................... - 15 - 2.4 Χρήστες πολιτιστικών εφαρµογών .......................................................................- 16 -

2.4.1 Ορισµός του όρου χρήστης ......................................................................................... - 16 - 2.4.2 Κατηγορίες χρηστών................................................................................................... - 16 - 2.4.3 Ανάγκες χρηστών........................................................................................................ - 18 -

2.5 Βασικές αρχές πολιτιστικών εφαρµογών..............................................................- 18 - 2.5.1 Ευρεία προώθηση του πολιτισµού .............................................................................. - 18 - 2.5.2 Αξιοποίηση της αποτελεσµατικότητας των νέων µέσων επικοινωνίας ........................ - 18 - 2.5.3 Ευφυής χρήση του Ιστού ............................................................................................. - 19 - 2.5.4 Κατανόηση της ποιότητας ως αποτέλεσµα της αλληλεπίδρασης µεταξύ των πολιτιστικών

φορέων και των χρηστών ........................................................................................... - 19 - 3. ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ .............................. - 20 -

3.1 Εισαγωγή ..............................................................................................................- 20 - 3.2 Στάδια κύκλου ζωής των εφαρµογών ...................................................................- 21 -

3.2.1 Κύκλος ζωής εφαρµογών............................................................................................ - 21 - 3.2.2 Στάδια κύκλου ζωής εφαρµογών ................................................................................ - 21 -

3.3 Ανάλυση µεθόδων / τεχνικών ανάπτυξης των εφαρµογών, µε βάση τον κύκλο ζωής τους.........................................................................................................................- 23 -

3.3.1 Μοντέλα ανάπτυξης εφαρµογών ................................................................................. - 23 - 3.3.2 Επισκόπηση διαθέσιµων µοντέλων............................................................................. - 23 -

3.3.2.1 Μοντέλο Build and Fix ........................................................................................................ - 23 - 3.3.2.2 Μοντέλο καταρράκτη (Waterfall model) ............................................................................. - 24 - 3.3.2.3 Μοντέλο πρωτοτύπου (Prototyping model) ......................................................................... - 26 - 3.3.2.4 Σπειροειδές Μοντέλο (Spiral model) ................................................................................... - 27 -

3.4 Μεθοδολογία ανάπτυξης πολιτιστικών εφαρµογών .............................................- 28 - 3.4.1 Χαρακτηριστικά πολιτιστικών εφαρµογών.................................................................. - 28 - 3.4.2 Περιγραφή της προτεινόµενης µεθοδολογίας για την ανάπτυξη των πολιτιστικών

δικτυακών τόπων........................................................................................................ - 30 - 3.4.2.1 Ανάλυση............................................................................................................................... - 31 -

3.4.2.1.1 Ανάλυση αναγκών.......................................................................................................... - 31 -

- 4 -

3.4.2.1.2 Σύνθεση της οµάδας εργασίας για την ανάπτυξη του δικτυακού τόπου......................... - 33 - 3.4.2.1.3 Ανάλυση ανταγωνιστικής αγοράς .................................................................................. - 34 - 3.4.2.1.4 Ανάπτυξη προδιαγραφών του δικτυακού τόπου............................................................. - 35 -

3.4.2.2 Αρχιτεκτονική ...................................................................................................................... - 36 - 3.4.2.3 Σχεδιασµός ........................................................................................................................... - 38 -

3.4.2.3.1 Σχεδιασµός δεδοµένων................................................................................................... - 39 - 3.4.2.3.2 Σχεδιασµός πλοήγησης .................................................................................................. - 39 - 3.4.2.3.3 Σχεδιασµός διεπαφής ..................................................................................................... - 40 -

3.4.2.4 Υλοποίηση ........................................................................................................................... - 41 - 3.4.2.4.1 Επιλογή τεχνολογιών υλοποίησης.................................................................................. - 41 - 3.4.2.4.2 Υλοποίηση υπο-εφαρµογών ........................................................................................... - 42 - 3.4.2.4.3 Ολοκλήρωση των υπο-εφαρµογών................................................................................. - 42 -

3.4.2.5 Έλεγχος και Αξιολόγηση ..................................................................................................... - 42 - 3.4.2.6 Συντήρηση - Εξέλιξη............................................................................................................ - 43 -

3.4.3 Περιγραφή µεθοδολογίας για την ανάπτυξη των off-line πολυµεσικών εφαρµογών .... - 44 - 3.4.3.1 Ανάλυση............................................................................................................................... - 45 -

3.4.3.1.1 Προσδιορισµός των στόχων του πολυµεσικού τίτλου.................................................... - 45 - 3.4.3.1.2 Καθορισµός του κοινού.................................................................................................. - 45 - 3.4.3.1.3 Επιλογή περιεχοµένου.................................................................................................... - 46 - 3.4.3.1.4 Σύνθεση οµάδας υλοποίησης ......................................................................................... - 46 - 3.4.3.1.5 Ανάπτυξη προδιαγραφών του πολυµεσικού τίτλου........................................................ - 47 -

3.4.3.2 Σχεδιασµός ........................................................................................................................... - 48 - 3.4.3.2.1 Ανάπτυξη αναλυτικού σεναρίου .................................................................................... - 48 - 3.4.3.2.2 Σχεδιασµός περιεχοµένου .............................................................................................. - 49 - 3.4.3.2.3 Σχεδιασµός της διεπαφής ............................................................................................... - 49 - 3.4.3.2.4 Ανάπτυξη πρωτοτύπου................................................................................................... - 49 -

3.4.3.3 Παραγωγή ............................................................................................................................ - 50 - 3.4.3.3.1 ∆ηµιουργία υλικού ......................................................................................................... - 50 - 3.4.3.3.2 Συγγραφή κώδικα........................................................................................................... - 50 - 3.4.3.3.3 Ενσωµάτωση υλικού ...................................................................................................... - 51 - 3.4.3.3.4 Αποσφαλµάτωση κώδικα ............................................................................................... - 51 -

3.4.3.4 Έλεγχος ................................................................................................................................ - 51 - 3.4.3.5 ∆ηµιουργία του master CD-ROM........................................................................................ - 51 - 3.4.3.6 Αξιολόγηση .......................................................................................................................... - 52 -

3.5 Βιβλιογραφία Κεφαλαίου 3 ..................................................................................- 52 - 4. ∆ΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ & Ο∆ΗΓΙΕΣ – ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ................. - 53 -

4.1 Εισαγωγή ..............................................................................................................- 53 - 4.2 ∆ιεθνή Πρότυπα και Οδηγίες Ποιότητας Ιστοτόπων των Πολιτιστ. Οργανισµών- 53 -

4.2.1 Πρότυπα Ποιότητας κατά ISO.................................................................................... - 53 - 4.2.1.1 Άλλα σχετικά πρότυπα ποιότητας κατά ISO........................................................................ - 57 -

4.2.2 Οµάδα Εθνικών Εκπροσώπων (ΟΕΕ) – Πλαίσιο Ποιότητας των Βρυξελλών ............ - 59 - 4.2.3 Πρόγραµµα MINERVA............................................................................................... - 61 -

4.2.3.1 Εγχειρίδιο Ποιότητας των Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων (Handbook for quality in cultural Web sites: improving quality for citizens) .............................................................. - 61 -

4.2.3.2 Οι δέκα αρχές ποιότητας των Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων (Cultural Website Quality Principles) ............................................................................................................................ - 65 -

4.2.4 Ποιότητα και Ευχρηστία ∆ιαδικτυκών Κόµβων στις ΗΠΑ ......................................... - 66 - 4.2.4.1 Τι πρέπει να αποφεύγεται στην υλοποίηση των ∆ιαδικτυακών Κόµβων ............................. - 67 - 4.2.4.2 Τι πρέπει να ακολουθείται στην υλοποίηση των ∆ιαδικτυακών Κόµβων ............................ - 69 -

4.3 Πλαίσιο Ποιότητας για ∆ικτυακούς Κόµβους Πολιτιστικών Οργανισµών ..........- 70 - 4.3.1 Προσβασιµότητα περιεχοµένου .................................................................................. - 71 -

- 5 -

4.3.1.1 Ανικανότητα - Αναπηρία ..................................................................................................... - 72 - 4.3.1.2 Πώς τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες χρησιµοποιούν τον Ιστό ................................................. - 72 - 4.3.1.3 Η πρωτοβουλία για την Προσβασιµότητα στον Ιστό (WAI)................................................ - 73 - 4.3.1.4 Υποδείξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ................................................................................... - 74 -

4.3.2 Ευχρηστία................................................................................................................... - 74 - 4.3.2.1 Ορισµός και µεθοδολογία .................................................................................................... - 74 - 4.3.2.2 Αρχές και δείκτες ευχρηστίας .............................................................................................. - 76 -

4.4 Βιβλιογραφία Κεφαλαίου 4 ..................................................................................- 78 - 5. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΣΤΟ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΟ .................................................................................................................................... - 81 -

5.1 Εισαγωγή ..............................................................................................................- 81 - 5.2 Παρουσίαση κριτηρίων ποιότητας διαδικτυακών κόµβων ...................................- 81 -

5.2.1 Κριτήρια διαφάνειας – σαφήνειας στόχων του Ιστοτόπου .......................................... - 82 - 5.2.1.1 Ταυτότητα – Αποστολή του Ιστοτόπου................................................................................ - 82 - 5.2.1.2 Αρχή κυριότητας του Ιστοτόπου .......................................................................................... - 83 -

5.2.2 Κριτήρια περιεχοµένου ............................................................................................... - 84 - 5.2.2.1 Πληρότητα ........................................................................................................................... - 84 - 5.2.2.2 Ακρίβεια / Αντικειµενικότητα.............................................................................................. - 85 - 5.2.2.3 Χρησιµότητα ........................................................................................................................ - 85 - 5.2.2.4 Κατανοησιµότητα ................................................................................................................ - 86 - 5.2.2.5 Κυριότητα / Υπευθυνότητα περιεχοµένου ........................................................................... - 87 - 5.2.2.6 Επικαιρότητα ....................................................................................................................... - 87 - 5.2.2.7 Μοναδικότητα ...................................................................................................................... - 88 - 5.2.2.8 Ποιότητα εικόνων ................................................................................................................ - 88 - 5.2.2.9 Ποιότητα πολυµεσικού περιεχοµένου .................................................................................. - 89 - 5.2.2.10 Κριτήρια λογικής οργάνωσης του περιεχοµένου ............................................................. - 90 -

5.2.2.10.1 Καταλληλότητα οµαδοποίησης .................................................................................... - 90 - 5.2.2.10.2 Καταλληλότητα εµφώλευσης ....................................................................................... - 91 - 5.2.2.10.3 Καταλληλότητα διάσπασης .......................................................................................... - 91 - 5.2.2.10.4 Ορατότητα οργάνωσης................................................................................................. - 91 -

5.2.3 Κριτήρια πολιτικής ..................................................................................................... - 92 - 5.2.3.1 Πολιτική σε νοµικά ζητήµατα .............................................................................................. - 92 - 5.2.3.2 Πολιτική συντήρησης........................................................................................................... - 93 -

5.2.4 Κριτήρια σχεδιασµού.................................................................................................. - 93 - 5.2.4.1 Προσβασιµότητα.................................................................................................................. - 94 -

5.2.4.1.1 Ζητήµατα τεχνικής πρόσβασης ...................................................................................... - 94 - 5.2.4.1.2 Υποστήριξη βοηθητικής τεχνολογίας............................................................................. - 95 - 5.2.4.1.3 Πολυγλωσσία ................................................................................................................. - 96 - 5.2.4.1.4 Χρόνος απόκρισης ......................................................................................................... - 96 - 5.2.4.1.5 Αξιοπιστία της λειτουργίας του σελιδοδείκτη ................................................................ - 97 - 5.2.4.1.6 Ορατότητα Ιστοτόπου .................................................................................................... - 98 -

5.2.4.2 Πλοηγησιµότητα .................................................................................................................. - 98 - 5.2.4.2.1 Παροχή µηχανισµών πλοήγησης .................................................................................... - 98 - 5.2.4.2.2 Ορατότητα µηχανισµών πλοήγησης............................................................................... - 99 - 5.2.4.2.3 Αξιοπιστία πλοήγησης ................................................................................................... - 99 - 5.2.4.2.4 Προσανατολισµός χρήστη.............................................................................................. - 99 - 5.2.4.2.5 Ευκολία εύρεσης της πληροφορίας .............................................................................. - 100 - 5.2.4.2.6 Αξιοπιστία ελέγχου µέσων ........................................................................................... - 100 -

5.2.4.3 Αναζήτηση ......................................................................................................................... - 101 - 5.2.4.4 Ποιότητα Συνδέσµων ......................................................................................................... - 102 -

5.2.4.4.1 Κατανοησιµότητα συνδέσµων ..................................................................................... - 102 -

- 6 -

5.2.4.4.2 Ορατότητα συνδέσµων................................................................................................. - 103 - 5.2.4.4.3 Αξιοπιστία συνδέσµων ................................................................................................. - 103 -

5.2.4.5 Αισθητική παρουσίαση ...................................................................................................... - 104 - 5.2.4.5.1 Συνέπεια και κοµψότητα παρουσίασης ........................................................................ - 104 - 5.2.4.5.2 Ποιότητα γραφικών Ιστοτόπου .................................................................................... - 104 - 5.2.4.5.3 Ισορροπηµένη χρήση χρωµάτων .................................................................................. - 105 - 5.2.4.5.4 Ποιότητα τυπογραφίας ................................................................................................. - 106 -

5.2.5 Κριτήρια αλληλεπίδρασης......................................................................................... - 107 - 5.3 Βιβλιογραφία Κεφαλαίου 5 ................................................................................- 108 -

6. ΜΕΘΟ∆ΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ∆ΙΑ∆ΙΚΤΥΑΚΩΝ ΚΟΜΒΩΝ ...... - 109 - 6.1 Εισαγωγή ............................................................................................................- 109 - 6.2 Μέθοδοι αξιολόγησης ευχρηστίας ......................................................................- 109 -

6.2.1 ∆ιερευνητικές Μέθοδοι............................................................................................. - 109 - 6.2.2 Αναλυτικές µέθοδοι .................................................................................................. - 111 - 6.2.3 Πειραµατικές Μέθοδοι ............................................................................................. - 112 - 6.2.4 Σύγκριση των διαθέσιµων µεθόδων αξιολόγησης..................................................... - 113 -

6.3 Περιγραφή της επιλεχθείσας µεθόδου ................................................................- 114 - 6.3.1 Παρουσίαση των ερωτηµατολογίων ......................................................................... - 116 -

6.3.1.1 Ερωτηµατολόγιο εµπειρογνώµονα..................................................................................... - 116 - 6.3.1.1.1 Περιγραφή της συνάρτησης µέτρησης της ποιότητας ενός δικτυακού τόπου από τους

εµπειρογνώµονες.......................................................................................................... - 140 - 6.3.1.2 Ερωτηµατολόγιο χρήστη.................................................................................................... - 140 -

6.4 Συµπεράσµατα ....................................................................................................- 144 - 6.5 Βιβλιογραφία Κεφαλαίου 6 ................................................................................- 144 -

- 7 -

Τµήµα 1: Θεωρητικό

Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή

- 8 -

1. Εισαγωγή

Η Μελέτη για τη διαµόρφωση και διάδοση Προτύπων και ∆ιαδικασιών Σχεδιασµού και Ανάπτυξης ∆ιαδικτυακών Κόµβων των Πολιτιστικών Οργανισµών έχει σκοπό να προσδιορίσει πρότυπα, κριτήρια και µεθοδολογίες για τον σχεδιασµό και τη ανάπτυξη των ∆ιαδικτυακών Κόµβων (web sites), καθώς και άλλων πολυµεσικών ηλεκτρονικών εκδόσεων και διαδραστικών εφαρµογών, που αξιοποιούν τις συλλογές των πολιτιστικών οργανισµών και προβάλλουν το έργο τους και τις υπηρεσίες που προσφέρουν στο κοινό.

Ταυτόχρονα, τα κριτήρια ποιότητας και το µεθοδολογικό πλαίσιο αξιολόγησης, το οποίο παρουσιάζεται στο πλαίσιο της Μελέτης, στοχεύει να εξυπηρετήσει και διαδικασίες αποτίµησης της ποιότητας ενός πολιτιστικού ιστοτόπου, αλλά και της ευχρηστίας και χρησιµότητάς του σε συγκεκριµένο πεδίο εφαρµογής (context of use), πάντα σε συνδυασµό µε την ευρύτερη αξιοποίηση των ψηφιακών µέσων για την προβολή και διάδοση του πολιτισµικού αποθέµατος. Επίσης, η Μελέτη συγκεντρώνει και συστηµατοποιεί τη διεθνώς διαθέσιµη τεχνογνωσία και τις «καλές πρακτικές» σχετικά µε την ανάπτυξη και λειτουργία ∆ιαδικτυακών Κόµβων (web sites - portals) των Πολιτιστικών Οργανισµών.

Η ποιότητα ενός ισοτόπου ορίζεται µε όρους που σχετίζονται άµεσα µε το περιβάλλον χρήσης (context of use), το προφίλ του χρήστη, δηλ. το κοινό στο οποίο απευθύνονται οι πολιτιστικοί οργανισµοί, τα κίνητρα χρήσης και τους σκοπούς που εξυπηρετεί. Όταν ο διαδικτυακός κόµβος πρόκειται να υποστηρίξει την παροχή υπηρεσιών– π.χ. πληροφόρηση κοινού, πρόσβαση σε ψηφιακό υλικό, προώθηση προϊόντων, κ.λπ.–, χρειάζεται να λαµβάνονται υπόψη στον σχεδιασµό του οι παράµετροι εκείνες που θα διασφαλίζουν τη «ικανοποίηση του χρήστη». Για παράδειγµα, όταν ένα µουσείο προβάλλει µιαν έκθεση συλλογών του µέσω του ∆ιαδικτύου, θα πρέπει να δίνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία στον επισκέπτη του κόµβου που θα τον πληροφορήσουν, όχι µόνον για το τι πρόκειται να δει επισκεπτόµενος το µουσείο, αλλά και πώς θα εξυπηρετηθεί καλύτερα κατά την επίσκεψή του αυτή (πληροφορίες πρόσβασης, συστάσεις για την ώρα της επίσκεψης, πρόσθετο πληροφοριακό υλικό κ.ο.κ.).

Εκτός από τις τεχνικές προδιαγραφές, που µπορεί να έχουν γενικότερη εφαρµογή στον σχεδιασµό και στην ανάπτυξη διαδικτυακών εφαρµογών, η Μελέτη εστιάζει σε αρχές σχεδιασµού και πρότυπα ποιότητας που αναφέρονται στο πεδίο λειτουργίας των πολιτιστικών οργανισµών. Η ιδιαιτερότητα και οι στόχοι κάθε οργανισµού προσδιορίζουν τον χαρακτήρα και το περιεχόµενο ενός διαδικτυακού κόµβου, τις


- 9 -

υπηρεσίες που µπορεί να προσφερθούν µέσω του κόµβου και τα µέσα που µπορεί να χρησιµοποιηθούν για την παροχή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας.

Ο Οδηγός Ποιότητας ∆ιαδικτυακών Κόµβων στοχεύει καταρχήν να αναλύσει τις παραµέτρους αυτές που προσδιορίζουν την ποιότητα των διαδικτυακών κόµβων (ή ιστοτόπων) και των ηλεκτρονικών εκδόσεων και να προτείνει οδηγίες, συστάσεις, προδιαγραφές και κριτήρια, τα οποία θα αξιοποιηθούν για να ικανοποιήσουν τους στόχους και τις ανάγκες συγκεκριµένα των πολιτιστικών οργανισµών.

Η αποστολή ενός πολιτιστικού οργανισµού, η φυσιογνωµία που έχει διαµορφώσει µέσα από την λειτουργία του, τα πολιτισµικά και ιστορικά τεκµήρια που διαχειρίζεται, οι σχέσεις που έχει ή θέλει να οικοδοµήσει µε το κοινό ή τις οµάδες των χρηστών στις οποίες απευθύνεται, τέλος οι βραχυπρόθεσµοι και µακροπρόθεσµοι στόχοι που θέλει να υπηρετήσει, αποτελούν την αφετηρία για τον αρχικό σχεδιασµό, την ανάπτυξη, αλλά και την ανανέωση ενός διαδικτυακού κόµβου. Ας ληφθεί υπόψη ότι ο κόµβος αποτελεί ένα δυναµικό εργαλείο, που (ή οφείλει να) εξελίσσεται, να προσαρµόζεται και να παρακολουθεί τη διαδροµή και την εξέλιξη των πολιτιστικών οργανισµών.

1.1 Ο ∆ιαδικτυακός Κόµβος ως περιβάλλον παροχής υπηρεσιών

Η όλο και µεγαλύτερη ζήτηση για διάχυση της γνώσης, διακίνηση πληροφοριών και αξιοποίηση των διαθέσιµων πηγών περιεχοµένου δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστους και τους πολιτιστικούς οργανισµούς, γενικότερα τους φορείς που διαθέτουν και διαχειρίζονται µεγάλα αποθέµατα γνώσης και πολιτισµού (µουσεία, αρχεία, βιβλιοθήκες, κλπ.). Η εξάπλωση της χρήσης των σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών της πληροφορίας και των δικτύων έχει δώσει νέα ώθηση στην ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών που αξιοποιούν το πολιτισµικό απόθεµα για την παροχή νέων υπηρεσιών.

Οι λόγοι που οδηγούν σήµερα τους πολιτιστικούς οργανισµούς στην ψηφιοποίηση και στη συνέχεια στην αξιοποίηση του πολιτισµικού αποθέµατος ως πηγή για την παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών και πολυµεσικών εφαρµογών θα πρέπει να αναζητηθούν:

(α) γενικότερα στις συντελούµενες αλλαγές και εξελίξεις στις σύγχρονες κοινωνίες που έχουν διευρύνει σηµαντικά την παραγωγή προϊόντων και την ανάπτυξη υπηρεσιών πληροφόρησης, ενηµέρωσης, µάθησης, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας,

(β) στην ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας που έχει διευκολύνει σε µεγάλο βαθµό τη διαχείριση και ανταλλαγή δεδοµένων και πληροφοριών σε ψηφιακή µορφή,

(γ) στις τάσεις που διαµορφώνονται στον τοµέα διατήρησης και παραγωγής του πολιτισµού και οι οποίες επηρεάζουν τον ρόλο και τη λειτουργία των πολιτιστικών οργανισµών:

• διευρύνεται και διαφοροποιείται το «κοινό» στο οποίο απευθύνονται,

• ο πολιτισµός και οι πολιτιστικού περιεχοµένου δραστηριότητες έχουν αποκτήσει ευρύτερη και µαζικότερη απήχηση στο πλαίσιο του «ελεύθερου χρόνου» και της «βιοµηχανίας της ψυχαγωγίας και του τουρισµού»,

• η τεχνολογία και τα ηλεκτρονικά µέσα επικοινωνίας παίζουν καθοριστικό ρόλο στην παραγωγή και προβολή του σύγχρονου πολιτιστικού προϊόντος.


- 10 -

Κατά συνέπεια, οι παραδοσιακοί πολιτιστικοί οργανισµοί µετατοπίζονται σταδιακά σε νέα πεδία δραστηριότητας, µετεξελίσσονται σε φορείς µε πολλαπλή δράση πέρα από τις παραδοσιακές λειτουργίες συντήρησης, διατήρησης πολιτισµικών τεκµηρίων και οργάνωσης µόνιµων και περιοδικών εκθέσεων, συµµετέχουν στην πολιτιστική δηµιουργία και επιχειρούν µε τη χρήση των νέων µέσων προσφέροντας ελκυστικές υπηρεσίες. Την µετεξέλιξη των πολιτιστικών οργανισµών σε σύγχρονους χώρους πολιτισµού, δηµιουργίας και παροχής υπηρεσιών καλούνται να υποστηρίξουν οι διαδικτυακοί κόµβοι και οι άλλες ηλεκτρονικές εφαρµογές.

Με τον όρο «διαδικτυακός κόµβος» (web site) ή διαδικτυακή «πύλη» (portal) εννοούµε συνήθως κάτι περισσότερο από ένα σύνολο σελίδων (web pages) που συνθέτουν την ταυτότητα ενός οργανισµού στο ∆ιαδίκτυο. Αν θέλαµε να δώσουµε έναν πληρέστερο ορισµό του web site ή portal, θα λέγαµε ότι αποτελεί ένα εύχρηστο µέσο επικοινωνίας ενός οργανισµού µε το κοινό ή διαφορετικά µε τις οµάδες των ενδιαφεροµένων που συναποτελούν το κοινό του, και µέσω του οποίου

• διοχετεύονται πληροφορίες για την ταυτότητα του οργανισµού, • παρέχεται ενηµέρωση για τις δραστηριότητές του, • οργανώνεται η πρόσβαση σε ψηφιακό υλικό, • διευκολύνεται η αναζήτηση ψηφιακού περιεχοµένου, • υποστηρίζεται η επικοινωνία µε τον οργανισµό, • υποστηρίζεται η προώθηση προϊόντων και ψηφιακού υλικού.,

Σε ό,τι αφορά την εσωτερική λειτουργία ενός οργανισµού, ο διαδικτυακός κόµβος αποτελεί ένα εργαλείο οργάνωσης και διαχείρισης περιεχοµένου που συνήθως υποστηρίζεται και συνδέεται µε εργαλεία διαχείρισης περιεχοµένου (content management systems – CMS), βάσεις δεδοµένων (databases) και µηχανές αναζήτησης (search engines).

Η Πρόσκληση 65 έχει θέσει ως προτεραιότητα την προβολή και διάδοση του πολιτισµικού αποθέµατος και προτρέπει τους τελικούς δικαιούχους να διασφαλίσουν την πρόσβαση σε µέρος ή στο σύνολο του ψηφιοποιηµένου υλικού µέσω των διαδικτυακών τους κόµβων. Συνεπώς, η Πρόσκληση 65 ορίζει τις υπηρεσίες που πρέπει να προσφέρονται µέσω των κόµβων των πολιτιστικών οργανισµών –προβολή, διάδοση, πρόσβαση σε ψηφιοποιηµένο υλικό– και αφήνει τους τελικούς δικαιούχους να αποφασίσουν για άλλες συµπληρωµατικές ή επιπρόσθετες υπηρεσίες που θα ήθελαν να υλοποιήσουν.

1.2 ∆οµή Οδηγού Ποιότητας ∆ιαδικτυακών Κόµβων

Η καθοριστική σηµασία ενός διαδικτυακού κόµβου, τόσο στην οργάνωση και διαχείριση, όσο και στην αξιοποίηση του πολιτισµικού αποθέµατος των επιβάλλει την υιοθέτηση αρχών σχεδιασµού και προδιαγραφών ποιότητας που εγγυώνται την ευχρηστία και λειτουργικότητά του. Τα θέµατα ποιότητας των ιστοτόπων πολιτιστικών οργανισµών πραγµατεύεται ο Οδηγός στα κεφάλαια που ακολουθούν.

Στο Κεφάλαιο 2 γίνεται µια εισαγωγή στις βασικές έννοιες που πραγµατεύεται η Μελέτη. Συγκεκριµένα, επιχειρείται να αναλυθεί η ευρεία και υποκειµενική έννοια ποιότητα, ο όρος πολιτιστικός φορέας, η έννοια πολιτιστική εφαρµογή και η έννοια χρήστης. Επίσης, γίνεται µια σύντοµη περιγραφή των βασικών αρχών που καλείται να εκπληρώσει µια διαδικτυακή και / ή πολυµεσική και υπερµεσική πολιτιστική εφαρµογή.


- 11 -

Στο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζεται η διαδικασία που ακολουθείται στην ανάπτυξη των διαδικτυακών κόµβων και άλλων συµπληρωµατικών πολυµεσικών ηλεκτρονικών εκδόσεων. Συγκεκριµένα, παρουσιάζονται τα στάδια του κύκλου ζωής (σχεδιασµού - ανάπτυξης) των εφαρµογών, γίνεται µια αποτύπωση των γνωστών µοντέλων που χρησιµοποιούνται στην ανάπτυξη των συστηµάτων λογισµικού και αιτιολογείται η επιλογή του µοντέλου που αρµόζει καλύτερα στην ανάπτυξη των εφαρµογών πολιτιστικού περιεχοµένου. Στο τέλος του Κεφαλαίου 3 γίνεται µια αναλυτική παρουσίαση της µεθοδολογίας που ακολουθείται για την ανάπτυξη του διαδικτυακού κόµβου ενός πολιτιστικού οργανισµού και των off-line ηλεκτρονικών εκδόσεων (π.χ. πολυµεσικοί τίτλοι – CD-ROMs).

Αντικείµενο του Κεφαλαίου 4 είναι η καταγραφή και περιγραφή των ∆ιεθνών Προτύπων Ποιότητας και των Οδηγιών που έχουν εκδοθεί από διεθνείς επιτροπές και κράτη µέλη της ΕΕ για τη διασφάλιση της ποιότητας Πολιτιστικών Ιστοτόπων. ∆ίνεται, επίσης, ο ορισµός του πλαισίου πάνω στο οποίο βασίζονται τα συγκεκριµένα κριτήρια ποιότητας και, στη συνέχεια, αναφέρονται οι βασικές αρχές που πρέπει να τηρούνται ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα σ’ έναν ιστότοπο πολιτιστικού περιεχοµένου.

Στο Κεφάλαιο 5 γίνεται αναλυτικά η παρουσίαση των κριτηρίων ποιότητας για τους διαδικτυακούς κόµβους των πολιτιστικών οργανισµών. Τα κριτήρια ποιότητας στοχεύουν στην ανάλυση της ευρείας έννοιας της ποιότητας σε ένα σύνολο περισσότερο αντικειµενικών και µετρήσιµων χαρακτηριστικών.

Κάθε πολιτιστικής διαδικτυακής εφαρµογής αναλύεται σε πέντε επιµέρους διαστάσεις: διαφάνεια-σαφήνεια στόχων, περιεχόµενο, σχεδιασµός, πολιτική που ακολουθεί σε διάφορα ζητήµατα και αλληλεπιδραστικά χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια, για κάθε διάσταση παρέχεται µια σειρά κριτηρίων και οδηγιών.

Στο Κεφάλαιο 6 εξετάζονται οι σύγχρονες προσεγγίσεις (state-of-the-art) που αφορούν στις µεθόδους αξιολόγησης της ποιότητας και παρουσιάζεται η µέθοδος που προτείνεται για την αποτίµηση της ποιότητας των δικτυακών τόπων των πολιτιστικών οργανισµών.

Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι ο Οδηγός Ποιότητας ∆ιαδικτυακών Κόµβων Πολιτιστικών Οργανισµών δεν εξαντλεί το αντικείµενο της Μελέτης. Το περιεχόµενο του Οδηγού Ποιότητας συµπληρώνεται από το Τεύχος Καλών Πρακτικών που περιλαµβάνει µιαν αναλυτική παρουσίαση περιπτώσεων αναφοράς, οι οποίες έχουν χαρακτηρισθεί ως διαδικτυακοί κόµβοι υψηλής ποιότητας, τα βασικά χαρακτηριστικά τους, τη λειτουργικότητα και τις υπηρεσίες τους, τα στοιχεία επικοινωνίας για περαιτέρω πληροφόρηση κ.α.

Στον καθορισµό προδιαγραφών και κριτηρίων που αφορούν µε άµεσο ή/και έµµεσο τρόπο στον σχεδιασµό και στη λειτουργία των διαδικτυακών κόµβων των πολιτιστικών οργανισµών συµβάλλουν επίσης και τα αποτελέσµατα και των άλλων Μελετών της Πρόσκλησης 65 που αναλύουν διάφορές πτυχές της λειτουργίας των διαδικτυακών κόµβων (π.χ. ψηφιοποίηση περιεχοµένου, οργάνωση µεταδεδοµένων, διαλειτουργικότητα, προστασία IPR, κλπ.).

Κεφάλαιο 2: Ορισµοί και Βασικές Αρχές

- 12 -

2. Ορισµοί και Βασικές Αρχές

Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται µια εισαγωγή στις βασικές έννοιες που πραγµατεύεται η παρούσα µελέτη. Συγκεκριµένα, γίνεται µια προσπάθεια να αναλυθεί η ευρεία και υποκειµενική έννοια ποιότητα, ο όρος πολιτιστικός φορέας, η έννοια πολιτιστική εφαρµογή και η έννοια χρήστης. Επίσης, γίνεται µια σύντοµη περιγραφή των βασικών αρχών που καλείται να εκπληρώσει µια διαδικτυακή και / ή πολυµεσική και υπερµεσική πολιτιστική εφαρµογή.

2.1 Ποιότητα

2.1.1 Τι είναι η Ποιότητα

Η ποιότητα είναι µια λέξη µε πολύ γενική έννοια και η ποιότητα µιας δια-δικτυακής εφαρµογής µπορεί να αντιµετωπιστεί µε πολύ υποκειµενικό τρόπο. Πρόκειται για µια ιδιότητα που είναι δύσκολο να καθοριστεί, αν και ο καθένας την αντιλαµβάνεται όταν εκλείπει. Στην πραγµατικότητα, για µια δια-δικτυακή εφαρµογή µπορούν να υπάρξουν πολλές όψεις της ποιότητάς του όσες ακριβώς είναι και οι χρήσεις της.

Καταρχήν, η ποιότητα µιας δια-δικτυακής εφαρµογής εξαρτάται από παράγοντες που σχετίζονται µε τους στόχους της, όπως:

• η ποιότητα παρουσίασης και η αίσθηση που προκαλεί η εφαρµογή στο χρήστη • η πληρότητα του περιεχοµένου και των λειτουργιών της εφαρµογής

Επίσης, η ποιότητα µιας δια-δικτυακής εφαρµογής εξαρτάται από παράγοντες σχετικούς µε την απόδοση της. Αυτοί οι παράγοντες περιλαµβάνουν:

• το χρόνο απόκρισης της εφαρµογής • τη ρυθµαπόδοση στην εκτέλεση των διαφόρων διεργασιών της εφαρµογής • την αξιοπιστία της εφαρµογής • την ευρωστία της εφαρµογής

Τέλος, η ποιότητα µιας δια-δικτυακής εφαρµογής εξαρτάται από παράγοντες σχετικούς µε τη διαδικασία ανάπτυξής της. Αυτοί περιλαµβάνουν:

• την πολυπλοκότητα του κώδικα της εφαρµογής • την αναγνωσιµότητα του κώδικα της εφαρµογής


- 13 -

• την ευελιξία του κώδικα της εφαρµογής • τη µεταφερσιµότητα της εφαρµογής σε άλλα περιβάλλοντα

Γίνεται εποµένως αντιληπτό ότι η ποιότητα µιας δια-δικτυακής εφαρµογής καθορίζεται από διαδικασίες που αφορούν στην ανάλυση, το σχεδιασµό, την υλοποίηση και τη συντήρησή της και η διασφάλιση της εµπλέκει ποικίλα πρόσωπα, πόρους, µεθόδους και εργαλεία.

2.1.2 Πρότυπα ποιότητας

Ορόσηµο στη µελέτη ζητηµάτων ποιότητας αποτελεί το πρότυπο ISO 9126 για τη µέτρηση της ποιότητας λογισµικού, (που καλείται “Software Quality Product Evaluation: Quality Characteristics and Guidelines for their use”), το οποίο προτάθηκε το 1992. Στο πρότυπο αυτό η ποιότητα λογισµικού ορίζεται ως:

“Το σύνολο των χαρακτηριστικών και των γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που έχουν να κάνουν µε τη δυνατότητά του να ικανοποιήσει

συγκεκριµένες ανάγκες”.

Στο ISO 9126 η ποιότητα ορίζεται από τους ακόλουθους παράγοντες:

• Λειτουργικότητα (Functionality): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην ύπαρξη ενός συνόλου «λειτουργιών» και των ιδιοτήτων τους. Οι λειτουργίες είναι αυτές που ικανοποιούν ορισµένες ή εξυπακουόµενες ανάγκες.

• Αξιοπιστία (Reliability): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην ικανότητά του να διατηρεί το επίπεδο της απόδοσής του κάτω από συγκεκριµένες συνθήκες για µια καθορισµένη χρονική περίοδο.

• Ευχρηστία (Usability): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην προσπάθεια που απαιτείται για τη χρήση και την ιδιαίτερη αξιολόγηση αυτής της χρήσης από ένα καθορισµένο ή υπονοούµενο σύνολο χρηστών.

• Αποδοτικότητα (Efficiency): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στη σχέση µεταξύ του επιπέδου απόδοσης του λογισµικού και του συνόλου των πόρων που χρησιµοποιήθηκαν, κάτω από συγκεκριµένες συνθήκες.

• ∆ιατηρησιµότητα (Maintainability): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην προσπάθεια που χρειάζεται για τη εφαρµογή συγκεκριµένων τροποποιήσεων. Οι τροποποιήσεις µπορεί να περιλαµβάνουν διορθώσεις, βελτιώσεις ή προσαρµογές του προϊόντος λογισµικού σε αλλαγές του περιβάλλοντος χρήσης.

• Μεταφερσιµότητα (Portability): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην ικανότητά του να µεταφερθεί από ένα περιβάλλον σε ένα άλλο. Το περιβάλλον µπορεί να περιλαµβάνει περιβάλλον υλικού, λογισµικού ή οργανωτικό.

Ένα άλλος ορισµός της ποιότητας σε υψηλό επίπεδο δίνεται από το ISO/IEC 9126-1 (1999). Το ISO/IEC 9126 - 1 - Information Technology. Software product quality: quality model, ορίζει την ποιότητα ως:

«Η ικανότητα ενός προϊόντος να επιτρέπει σε συγκεκριµένους χρήστες να επιτύχουν συγκεκριµένους στόχους µε αποδοτικότητα, παραγωγικότητα, ασφάλεια και ικανοποίηση σε συγκεκριµένα περιβάλλοντα χρήσης αυτού».


- 14 -

Οι παραπάνω ορισµοί υπογραµµίζουν το γεγονός ότι η ποιότητα ενός προϊόντος λογισµικού και κατ’ επέκταση µιας δια-δικτυακής και /ή υπερµεσικής και πολυµεσικής εφαρµογής δεν στηρίζεται στην απουσία των λαθών, στην αφθονία των υπηρεσιών ή σε τεχνολογική καινοτοµία, αλλά πρέπει το προϊόν να είναι προσβάσιµο σύµφωνα µε τις ανάγκες των χρηστών σε συγκεκριµένα περιβάλλοντα χρήσης του.

2.2 Πολιτιστικός φορέας

2.2.1 Ορισµός πολιτιστικού φορέα

Ως πολιτιστικός φορέας ορίζεται κάθε ίδρυµα, οργανισµός ή πρόγραµµα δηµόσιου ενδιαφέροντος (αρχεία, βιβλιοθήκες, αρχαιολογική, ιστορική-καλλιτεχνική και επιστηµονική, αρχιτεκτονική, εθνογραφική και ανθρωπολογική κληρονοµιά), του οποίου στόχος είναι να διατηρήσει, να οργανώσει και παρέχει πρόσβαση στον πολιτισµό και την πολιτιστική και επιστηµονική κληρονοµιά.

2.2.1.1 Ταυτότητα

Η ταυτότητα ενός πολιτιστικού φορέα καθορίζεται από:

• την ιστορία του φορέα • τους στόχους ή την αποστολή του οργανισµού • το πολιτιστικό περιεχόµενο που διατηρεί και διαχέει • τη δοµή οργάνωσης του φορέα • τη φυσική και γεωγραφική θέση του φορέα

2.2.1.2 Κατηγορίες

Ο τοµέας του πολιτισµού είναι αχανής και σύνθετος και συγχρόνως παρουσιάζει πολλά συγκεκριµένα χαρακτηριστικά. Προκειµένου να παραχθούν χρήσιµα κριτήρια ποιότητας και οδηγίες, ο στόχος περιορίζεται στην εξέταση των κατηγοριών πολιτιστικής και επιστηµονικής κληρονοµιάς, οι οποίες συνοψίζονται παρακάτω:

• Αρχεία • Βιβλιοθήκες • Μουσεία • Κέντρα έρευνας και εκπαίδευσης • Οργανισµοί διοίκησης και προστασίας • Πολιτιστικά προγράµµατα

2.3 Πολιτιστική εφαρµογή

2.3.1 Ορισµός του όρου πολιτιστική εφαρµογή

Ως πολιτιστική εφαρµογή θεωρείται κάθε διαδικτυακή και / ή πολυµεσική και υπερµεσική εφαρµογή, το περιεχόµενο της οποίας ασχολείται µε την πολιτιστική και επιστηµονική κληρονοµιά και τις διακλαδώσεις της και εκπληρώνει τουλάχιστον ένα από τους ακόλουθους στόχους:

• Η εφαρµογή παρέχει και διαδίδει πολιτιστική και επιστηµονική πληροφορία • Η εφαρµογή λειτουργεί ως όργανο για εκπαίδευση και επιστηµονική έρευνα


- 15 -

Η πολιτιστική διαδικτυακή εφαρµογή είναι ένα από τα αποτελεσµατικότερα όργανα που διαθέτει ο Πολιτιστικός φορέας για την εκπλήρωση της αποστολής του και την ικανοποίηση των αναγκών του ευρύτερου πιθανού αριθµού χρηστών.

2.3.2 Στόχοι

Μία πολιτιστική δια-δικτυακή εφαρµογή έχει συγκεκριµένους στόχους που διαµορφώνουν τη βάση του προγράµµατος της. Μερικοί από αυτούς τους στόχους είναι γενικοί και απαραίτητοι (απεικόνιση της ταυτότητας του πολιτιστικού φορέα, της δραστηριότητάς του, των στόχων του, των στόχων της ίδιας της δια-δικτυακής εφαρµογής, διάδοση του πολιτιστικού περιεχοµένου), ενώ άλλοι εξαρτώνται αυστηρά από τους στόχους που ο πολιτιστικός φορέας στοχεύει να επιτύχει µέσω της πολιτιστικής εφαρµογής Ιστού.

2.3.3 Κατηγορίες των πολιτιστικών εφαρµογών ανάλογα µε τη λειτουργία / χρήση και µορφή τους.

Οι πολιτιστικές εφαρµογές µπορούν να διακριθούν σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα µε τη λειτουργία / χρήση τους και τη µορφή τους. Ακολουθεί µια απλή κατηγοριοποίηση των πολιτιστικών εφαρµογών:

• Υπερµεσικές / ∆ια-δικτυακές εφαρµογές: Πρόκειται για εφαρµογές στις οποίες οι πληροφορίες είναι αποθηκευµένες σε δίκτυο και συνδέονται µεταξύ τους µε διαφόρους κόµβους. Οι εφαρµογές αυτές περιλαµβάνουν κείµενο σε συνδυασµό µε άλλες µορφές δεδοµένων, όπως ήχο, γραφικά, εικόνες, προσοµοίωση κίνηση, video κ.λ.π. Το κύριο γνώρισµα των υπερµεσικών εφαρµογών είναι το γεγονός ότι ο χρήστης µπορεί να κινηθεί από ένα κοµµάτι πληροφορίας σε ένα άλλο µέσω των συνδέσµων. Χαρακτηριστικό στοιχείο των υπερµέσων είναι ο µη σειριακός ή γραµµικός τρόπος οργάνωσης των δεδοµένων. Στην κατηγορία αυτή µπορούν να ενταχθούν οι Ιστοτόποι και τα Πληροφοριακά Περίπτερα ∆ιαδικτύου.

• Πολυµεσικές εφαρµογές: Μια πολυµεσική εφαρµογή χαρακτηρίζεται από τη συλλογή και τη χρησιµοποίηση ενός συνδυασµού δεδοµένων κειµένου, ήχου, γραφικών, προσοµοίωση κίνησης και video. Ο χρήστης της εφαρµογής των πολυµέσων δεν µπορεί να επέµβει στην εφαρµογή παρά µόνο να τη σταµατήσει. ∆εν µπορεί δηλαδή να ελέγξει τη ροή της πληροφορίας αλλά παραµένει ένας απλός θεατής. Αυτή η έλλειψη ελέγχου από τη µεριά του χρήστη πάνω στην εφαρµογή είναι το κύριο χαρακτηριστικό µιας εφαρµογής πολυµέσων. Στην περίπτωση που παρέχεται στο χρήστη η δυνατότητα να επεµβαίνει πάνω στην εξέλιξη της εφαρµογής και να καθορίζει το πότε θα δει ή θα ακούσει κάτι, τότε µιλάµε για µια εφαρµογή διαλογικών πολυµέσων. Στην κατηγορία αυτή µπορούν να ενταχθούν τα CDs.

Ανάλογα µε το µέσο που χρησιµοποιούν για τη διάθεσή τους, οι εφαρµογές µπορούν να χωριστούν:

• Ιστοτόπος (web-site): Πρόκειται για οµάδες εγγράφων και αρχείων τα οποία καλύπτουν άµεσα σχετιζόµενα θέµατα και παρουσιάζονται στο χρήστη µέσω του ∆ιαδικτύου. Χαρακτηρίζονται από µεγάλο εύρος στο βάθος και τη θεµατολογία της παρουσιαζόµενης πληροφορίας και δυνατότητα άµεσης σύνδεσης µε Ιστοτόπους σχετικού περιεχοµένου. Η δυνατότητα ζωντανής σύνδεσης και άµεσης ενηµέρωσης του παρεχόµενου περιεχοµένου και τα χαρακτηριστικά και η λειτουργικότητα που αυτή συνεπάγεται αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό των Ιστοτόπων.


- 16 -

• Πληροφοριακό περίπτερο (Info Kiosk): Ένα πληροφοριακό περίπτερο είναι ένας ειδικά κατασκευασµένος χώρος, υπαίθριος ή µη, ο οποίος µέσω ενός υπολογιστικού συστήµατος και κατάλληλου λογισµικού, παρέχει στο χρήστη του επιλεγµένες από τον ίδιο πληροφορίες. Οι πληροφορίες δίνονται σε ηλεκτρονική µορφή και σχεδιάζονται µε στόχο τη χρήση τους σε δηµόσιους χώρους. Πρόκειται για σχετικά συγκεκριµένου τύπου εφαρµογές, πιο εστιασµένες θεµατολογικά σε σχέση µε τους Ιστοτόπους και συχνά η επικοινωνία µε το χρήστη γίνεται µέσω µιας συσκευής αλληλεπίδρασης, την οθόνη αφής (touch screen). Τα πληροφοριακά περίπτερα, ανάλογα µε το αν βασίζονται στο ∆ιαδίκτυο ή όχι, διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: o Πληροφοριακά περίπτερα ∆ιαδικτύου: Πρόκειται για πληροφοριακά

συστήµατα που βασίζονται στο ∆ιαδίκτυο. Οι πληροφορίες τους είναι πάντα έγκυρες και δυναµικές αφού αντλούνται από το ∆ιαδίκτυο, αντί να παρέχονται απλά από µια στατική βάση δεδοµένων.

o Πολυµεσικά πληροφοριακά περίπτερα: Πρόκειται για πληροφοριακά περίπτερα των οποίων η λειτουργία δεν βασίζεται στο ∆ιαδίκτυο. Σε αυτού του είδους τα συστήµατα η χρήση των πολυµέσων είναι έντονη αλλά υπάρχει η έλλειψη ζωντανής σύνδεσης και η παροχή έγκυρων και σωστά ενηµερωµένων πληροφοριών.

• CD: Πρόκειται για εφαρµογές που αποτελούν εκτελέσιµα προγράµµατα και χαρακτηρίζονται από την έντονη χρήση πολυµέσων. Οι εφαρµογές που παρέχονται µέσω των CDs χαρακτηρίζονται από τη ευρεία χρήση ενός συνδυασµού δεδοµένων κειµένου, ήχου, γραφικών, προσοµοίωση κίνησης και video. Ο χρήστης της εφαρµογής δεν µπορεί να επέµβει στην εφαρµογή παρά µόνο να τη σταµατήσει. ∆εν µπορεί δηλαδή να ελέγξει τη ροή της πληροφορίας αλλά παραµένει ένας απλός θεατής. Επίσης η ενηµέρωση του περιεχοµένου που παρέχεται µέσω της εφαρµογής (εισαγωγή, διαγραφή, αλλαγή περιεχοµένου) είναι ουσιαστικά αδύνατη. Επιπλέον η τεχνολογία υλοποίησης των CDs είναι διαφορετική από αυτή των Ιστοτόπων.

• DVD: Πρόκειται για εφαρµογές µε παρόµοια χαρακτηριστικά αυτών που διατίθεται σε CDs αλλά υποστηρίζουν πολύ µεγαλύτερο όγκο δεδοµένων.

2.4 Χρήστες πολιτιστικών εφαρµογών

2.4.1 Ορισµός του όρου χρήστης

Ως χρήστης ορίζεται κάθε άνθρωπος, επαγγελµατίας ή όχι, ειδικός ή όχι, ο οποίος τυχαία ή µε συγκεκριµένους στόχους, περιστασιακά ή συστηµατικά χρησιµοποιεί την πολιτιστική εφαρµογή. Η ταυτότητα του χρήστη είναι εξαιρετικά µεταβλητή και εξαρτάται από το πολιτιστικό προφίλ, από τις επιθυµίες και φιλοδοξίες για πολιτιστική ανάπτυξη, από επαγγελµατικούς στόχους ή απλή περιέργεια.

Γενικά, στον τοµέα των δια-δικτυακών εφαρµογών, το αρχικό στάδιο σχεδιασµού αφιερώνεται στην επισήµανση "των προφίλ χρήστη" που χρησιµοποιούνται έπειτα ως βάση για το σχεδιασµό των κρίσιµων πτυχών της εφαρµογής. Είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι οι πολιτιστικές δια-δικτυακές εφαρµογές στοχεύουν σε ένα µεγάλο, σύνθετο φάσµα χρηστών, το οποίο ξεφεύγει από τα όρια των προκαθορισµένων λιστών. Ο κύριος στόχος µιας πολιτιστικής εφαρµογής Ιστού πρέπει εποµένως να θεωρηθεί ότι είναι η διάχυση του πολιτισµού σε όλους τους πολίτες

2.4.2 Κατηγορίες χρηστών

Όπως συνηθίζεται, στην τεχνολογία λογισµικού (software engineering), οι χρήστες µιας διαδικτυακής εφαρµογής µπορούν να οργανωθούν κατά προσέγγιση σε δύο


- 17 -

βασικές κατηγορίες: Τελικοί χρήστες (end-users) και Ενδιαφερόµενοι (stakeholders).

Ως Τελικοί χρήστες ορίζονται τα άτοµα που άµεσα ή έµµεσα αλληλεπιδρούν µε την εφαρµογή. Πρόκειται για τα άτοµα που θα χρησιµοποιήσουν την εφαρµογή και ενδιαφέρονται άµεσα για την ευχρηστία, την αποδοτικότητα, την αποτελεσµατικότητα, τη διαθεσιµότητα και την ασφάλεια της. Αυτοί µπορούν να διακριθούν σε δύο γενικές κατηγορίες ανάλογα µε το λόγο χρήσης της εφαρµογής και περιλαµβάνουν:

• Επαγγελµατίες τελικοί χρήστες: Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι άνθρωποι που έχουν κάποιο επαγγελµατικό ενδιαφέρον στη γνωστική περιοχή που πραγµατεύεται η δια-δικτυακή εφαρµογή. Αυτοί περιλαµβάνουν τελικούς χρήστες που ερευνούν και αναζητούν θέµατα σχετικά µε αυτά που παρουσιάζει η εφαρµογή στα πλαίσια των επαγγελµατικών τους δραστηριοτήτων π.χ. εκπαιδευτικοί που επιθυµούν να συλλέξουν πληροφορία για την οργάνωση ενός µαθήµατος που άπτεται της γνωστικής περιοχής της εφαρµογής, σπουδαστές κ.λ.π.

• Απλοί τελικοί χρήστες: Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι τελικοί χρήστες που δεν έχουν επαγγελµατικό ενδιαφέρον στη γνωστική περιοχή της εφαρµογής, αλλά κάνουν χρήση αυτής λόγω προσωπικού ενδιαφέροντος ή αναζήτησης απλών πληροφοριών.

Ως Ενδιαφερόµενοι ορίζονται οι άνθρωποι που εµπλέκονται στην διαδικασία σχεδιασµού της εφαρµογής, παρέχουν οικονοµική υποστήριξη και έχουν µεγάλο ενδιαφέρον για την επίτευξη και τη διατήρηση της επιτυχίας της εφαρµογής. Οι Ενδιαφερόµενοι µιας εφαρµογής µπορούν να χωριστούν στις παρακάτω κατηγορίες:

• Υπεύθυνοι ανάπτυξης και διαχείρισης της εφαρµογής: Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται όλοι όσοι έχουν την ευθύνη του σχεδιασµού και της ανάπτυξης της εφαρµογής. Μεταξύ αυτών περιλαµβάνονται τα άτοµα που λαµβάνουν τις σχεδιαστικές αποφάσεις της διεπαφής προς το χρήστη, οι εµπειρογνώµονες ευχρηστίας που αποφασίζουν ποιες αρχές και πρότυπα πρέπει να ακολουθηθούν κατά την ανάπτυξη και ελέγχουν το επίπεδο συµµόρφωσης προς τις αρχές αυτές, οι υπεύθυνοι ανάπτυξης του λογισµικού - προγραµµατιστές, οι σχεδιαστές γραφικών, οι µηχανικοί που αποφασίζουν για τις τεχνολογίες που θα χρησιµοποιηθούν στην ανάπτυξη της εφαρµογής, οι διαχειριστές του περιεχοµένου και οι τεχνικοί υπεύθυνοι των κόµβων, που έχουν την ευθύνη για τη συντήρηση της εφαρµογής και την επίλυση των προβληµάτων που παρουσιάζονται.

• Παροχείς περιεχοµένου της εφαρµογής: Στην κατηγορία αυτή εντάσσεται κάθε οντότητα – οργανισµός, ίδρυµα, ινστιτούτο – που έχει την ευθύνη της παροχής του περιεχοµένου σε µια εφαρµογή και του προσδιορισµού των απαιτήσεων της εφαρµογής και επιδιώκει µέσω αυτού την προβολή και προώθηση του περιεχοµένου του. Το είδος του παρόχου περιεχοµένου ποικίλλει ανάλογα µε το είδος της εφαρµογής και του περιεχοµένου.

• Χρηµατοδότες της εφαρµογής: Πρόκειται για φορείς που παρέχουν οικονοµική υποστήριξη στην ανάπτυξη µιας εφαρµογής και εποµένως έχουν µεγάλο ενδιαφέρον για την επίτευξη και διατήρηση της επιτυχίας.

Οι εν λόγω κατηγορίες χρηστών είναι πολύ γενικές και ισχύουν στο ευρύ φάσµα όλων των διαδικτυακών και/ή πολυµεσικών και υπερµεσικών εφαρµογών. Ανάλογα τώρα µε το είδος της εφαρµογής, οι κατηγορίες αυτές µπορούν να αναλυθούν περαιτέρω.


- 18 -

2.4.3 Ανάγκες χρηστών

Οι ανάγκες των χρηστών αποτελούν ένα σύνθετο µοντέλο που συµπεριλαµβάνει την επιθυµία για περιεχόµενο που είναι αξιόπιστο, κατανοητό, πλούσιο και ενηµερωµένο και µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να ικανοποιήσει διαφορετικούς σκοπούς, όπως περιέργεια, προσωπική και επαγγελµατική ανάπτυξη και επιστηµονική έρευνα. Το περιεχόµενο πρέπει εποµένως να παράγεται και να οργανώνεται µε τέτοιο τρόπο ώστε να µπορεί ο χρήστης να έχει πρόσβαση σε αυτό µε τη µέγιστη ευκολία.

Ενώ δεν είναι δυνατό να προβλεφθούν όλες οι πιθανές ανάγκες των χρηστών, µια πολιτιστική δια-δικτυακή εφαρµογή πρέπει εντούτοις να στοχεύει στην ευρύτερη πιθανή ικανοποίηση. Όλοι οι χρήστες πρέπει να είναι σε θέση να επιλέξουν το πολιτιστικό και επιστηµονικό περιεχόµενο που να ικανοποιεί στο µέγιστο τις ιδιαίτερες ανάγκες τους.

2.5 Βασικές αρχές πολιτιστικών εφαρµογών

Στην ενότητα αυτή αναλύονται οι αρχές πάνω στις οποίες θα βασιστεί η αξιολόγηση της ποιότητας των πολιτιστικών εφαρµογών. Πρόκειται για το αποτέλεσµα του ρόλου που µια πολιτιστική εφαρµογή έχει στον τοµέα του πολιτισµού και πιο συγκεκριµένα, στον τοµέα της πολιτιστικής και επιστηµονικής κληρονοµιάς.

Αυτές οι γενικές αρχές πρέπει να αξιολογηθούν κατά τη διάρκεια της αρχικής ανάπτυξης της εφαρµογής, δεδοµένου ότι η εκπλήρωση αυτών των αρχών απαιτεί συγκεκριµένες επιλογές κατά τη διάρκεια του σταδίου προγραµµατισµού. Είναι εντούτοις, ενδεδειγµένο, να υπάρχει περιοδικός έλεγχος που να επιβεβαιώνει την αντιστοίχιση αυτών των αρχών κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού και περαιτέρω, κατά τη διάρκεια υλοποίησης της δια-δικτυακής εφαρµογής. Οι αρχές αυτές είναι:

2.5.1 Ευρεία προώθηση του πολιτισµού

Στην Ευρωπαϊκή Κοινωνία της Πληροφορίας, η εξάπλωση του πολιτισµού είναι ένα θεµελιώδες όργανο για την αναβάθµιση της ποιότητας της ζωής και για την επικύρωση της προστιθέµενης αξίας του κοινού Ευρωπαϊκού πολιτισµού.

Θεωρητικά, ένας πολιτιστικός φορέας θα έπρεπε να ανήκει σε µια κοινότητα που απαρτίζεται από όλους τους άλλους πολιτιστικούς φορείς οι οποίοι εργάζονται για την πρόοδο του πολιτισµού στον ίδιο συγκεκριµένο πολιτιστικό πεδίο.

2.5.2 Αξιοποίηση της αποτελεσµατικότητας των νέων µέσων επικοινωνίας

Οι δια-δικτυακές εφαρµογές συνιστούν καινοτόµα εργαλεία επικοινωνίας, που πρέπει να ενσωµατώνονται µε τα παραδοσιακά µέσα. Συγκεκριµένα στην περίπτωση των πολιτιστικών δια-δικτυακών εφαρµογών, η κατάλληλη και σωστή επιλογή, ψηφιοποίηση, συγγραφή, παρουσίαση και επικύρωση του περιεχοµένου είναι σηµαντική προκειµένου να δηµιουργηθεί µια αποδοτική για τους χρήστες εφαρµογή.


- 19 -

2.5.3 Ευφυής χρήση του Ιστού

Το πλούσιο δυναµικό του Ιστού πρέπει να χρησιµοποιείται µε πλήρη συνείδηση προκειµένου να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της Κοινωνίας της Πληροφορίας, µε σεβασµό στις δηµοκρατικές και τις πολιτιστικές διαφορές

2.5.4 Κατανόηση της ποιότητας ως αποτέλεσµα της αλληλεπίδρασης µεταξύ των πολιτιστικών φορέων και των χρηστών

Η ποιότητα είναι ζωτικής σηµασίας για την αποτελεσµατικότητα µιας δια-δικτυακής εφαρµογής. Μερικές πτυχές της είναι γενικές, άλλες είναι συγκεκριµένες για τις πολιτιστικές εφαρµογές. Οι τελευταίες βασίζονται στην αλληλεπίδραση µεταξύ των στόχων των πολιτιστικών φορέων, των αναγκών του χρήστη και των χαρακτηριστικών της δια-δικτυακής εφαρµογής

Κεφάλαιο 3: Μεθοδολογία ανάπτυξης πολιτιστικών εφαρµογών

- 20 -

3. Μεθοδολογία ανάπτυξης πολιτιστικών εφαρµογών

3.1 Εισαγωγή

Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται η διαδικασία που πρέπει να ακολουθείται στην ανάπτυξη των διαδικτυακών κόµβων των πολιτιστικών οργανισµών και των συµπληρωµατικών πολυµεσικών ηλεκτρονικών εκδόσεων. Συγκεκριµένα, παρουσιάζονται τα στάδια του κύκλου ζωής των εφαρµογών, γίνεται µια αποτύπωση των γνωστών µοντέλων που χρησιµοποιούνται στην ανάπτυξη των συστηµάτων λογισµικού και αιτιολογείται η επιλογή του µοντέλου που αρµόζει καλύτερα στην ανάπτυξη των εφαρµογών πολιτιστικού περιεχοµένου. Στο τέλος του κεφαλαίου γίνεται µια αναλυτική παρουσίαση της µεθοδολογίας που πρέπει να ακολουθείται στην ανάπτυξη ενός δικτυακού κόµβου ενός πολιτιστικού οργανισµού και της µεθοδολογίας για την ανάπτυξη off-line ηλεκτρονικών εκδόσεων (π.χ. πολυµεσικοί τίτλοι – CD-ROMs).

Μια µεθοδολογία ανάπτυξης είναι ένα δοµηµένο σύνολο δραστηριοτήτων και σχετιζόµενων αποτελεσµάτων που οδηγούν στην παραγωγή λογισµικού. Πρόκειται για µια διαδικασία που απαιτεί τη συµµετοχή όλων των εµπλεκοµένων σε ένα προϊόν λογισµικού (υπεύθυνοι ανάπτυξης, χρήστες, υπεύθυνοι κυριότητας της εφαρµογής κ.λ.π.). Κάθε κατηγορία εµπλεκόµενου συµβάλλει σε διαφορετικά στάδια της ανάπτυξης και η συνδροµή της µπορεί να αποβεί καθοριστική.

Στην περίπτωση των πολιτιστικών οργανισµών, που αποτελεί το case study της µελέτης, οι πολιτιστικοί φορείς µπορούν να συνεισφέρουν τα µέγιστα στον καθορισµό των ιδιαιτεροτήτων και των στόχων του εκάστοτε οργανισµού. Η ιδιαιτερότητα και οι στόχοι κάθε οργανισµού προσδιορίζουν τον χαρακτήρα και το περιεχόµενο ενός κόµβου, τις υπηρεσίες που µπορεί να προσφέρει µέσω του κόµβου και τα µέσα που µπορεί να χρησιµοποιηθούν για την παροχή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Κανείς άλλος πέρα από τον ίδιο τον οργανισµό – φορέα δεν γνωρίζει καλύτερα την αποστολή του οργανισµού, τη φυσιογνωµία που έχει διαµορφώσει µέσα από την λειτουργία του, τα πολιτιστικά και ιστορικά τεκµήρια που διαχειρίζεται, τις σχέσεις που έχει ή θέλει να οικοδοµήσει µε το κοινό στο οποίο απευθύνεται και τέλος, τους βραχυπρόθεσµους και µακροπρόθεσµους στόχους που θέλει να υπηρετήσει και τα οποία αποτελούν την αφετηρία για τον αρχικό σχεδιασµό, την ανάπτυξη, αλλά και την ανανέωση µιας εφαρµογής.


- 21 -

Οι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη από την άλλη µπορούν να συνεισφέρουν τα µέγιστα στον καθορισµό των τεχνικών απαιτήσεων των εφαρµογών και είναι αυτοί που ουσιαστικά επωµίζονται την ευθύνη του σχεδιασµού, της ανάπτυξης, της υλοποίησης και της συντήρησης των εφαρµογών µε γνώµονα την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των απαιτήσεων των πολιτιστικών οργανισµών και των χρηστών. Οι σχεδιαστικές και τεχνικές αποφάσεις που θα λάβουν, οι αρχές πάνω στις οποίες θα βασιστούν και η διαδικασία που θα ακολουθήσουν είναι µείζονος σηµασίας για την ολική ποιότητα του τελικού προϊόντος.

Συνεπώς, το κεφάλαιο αυτό απευθύνεται τόσο στους πολιτιστικούς φορείς που επιζητούν την παρουσίαση του πολιτιστικού περιεχοµένου τους στο ∆ιαδίκτυο ή σε άλλες πολυµεσικές ηλεκτρονικές εκδόσεις, όσο και στα άτοµα που έχουν την κύρια ευθύνη του σχεδιασµού και της ανάπτυξης – υλοποίησης των εν λόγω εφαρµογών.

3.2 Στάδια κύκλου ζωής των εφαρµογών

3.2.1 Κύκλος ζωής εφαρµογών

Ως κύκλος ζωής µιας εφαρµογής1 [7] ορίζεται το σύνολο των δραστηριοτήτων και των σχέσεων µεταξύ τους που υποστηρίζουν την ανάπτυξη της εφαρµογής. Πρόκειται ουσιαστικά για την ακολουθία των σταδίων από τα οποίες διέρχεται µία εφαρµογή από την ώρα της σύλληψής της, ως ιδέα, έως την στιγµή που η εφαρµογή θα πάψει πλέον να χρησιµοποιείται.

3.2.2 Στάδια κύκλου ζωής εφαρµογών

Τα βασικά στάδια του κύκλου ζωής των εφαρµογών είναι:

1. Αρχικός σχεδιασµός (Planning)2: Πρόκειται για τη διαδικασία κατά τη διάρκεια της οποίας καθορίζονται οι γενικοί στόχοι της εφαρµογής και σχεδιάζονται αναλυτικά τα υπόλοιπα στάδια του κύκλου ζωής της εφαρµογής. Αυτοί οι στόχοι περιλαµβάνουν την πρόβλεψη και τη λήψη αποφάσεων σχετικά µε το κοινό στο οποίο θα απευθύνεται η εφαρµογή, τους στόχους και το σκοπό της εφαρµογής για κάθε ξεχωριστή οµάδα χρηστών (µε διαφορετικές ανάγκες ή ικανότητες). Το στάδιο του αρχικού σχεδιασµού περιλαµβάνει επίσης τη διαδικασία καθορισµού και προσδιορισµού της πληροφορίας που πρέπει να συλλεχθεί, πώς αυτή θα συλλεχθεί και πώς η πληροφορία θα ενηµερώνεται. Επιπλέον, στο στάδιο αυτό πραγµατοποιείται καταγραφή της τρέχουσας κατάστασης, γίνεται ο σχεδιασµός οµάδων εργασιών ανάπτυξης και συντήρησης, εκτιµάται ο προϋπολογισµός και το λειτουργικό κόστος και διεξάγεται ανάλυση της βιωσιµότητας της εφαρµογής (οικονοµική βιωσιµότητα, τεχνική βιωσιµότητα, ανάλυση κινδύνων).

2. Ανάλυση Απαιτήσεων (Requirements): Πρόκειται για τη διαδικασία κατά τη

διάρκεια της οποίας προσδιορίζονται οι απαιτήσεις της υπό ανάπτυξη εφαρµογής και παράγεται η τεκµηρίωση των προδιαγραφών του συστήµατος. Η

1 Εφαρµογές Πληροφοριακών Συστηµάτων Παγκοσµίου Ιστού ή / και αυτόνοµων πολυµεσικών εφαρµογών (CD-Rom)

2 Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι διαδικασίες που περιγράφονται στο στάδιο του αρχικού σχεδιασµού δεν αποτελούν προϋποθέσεις για κάθε εφαρµογή αλλά πρέπει να προσδιοριστούν ανάλογα µε το ύφος της εκάστοτε εφαρµογής.


- 22 -

εκτενής επικοινωνία µεταξύ του τελικού χρήστη και του υπεύθυνου για την ανάπτυξη είναι ουσιαστική. Οι απαιτήσεις αυτές περιλαµβάνουν:

a. Λειτουργικές απαιτήσεις βάσει των στόχων της εφαρµογής (π.χ. µέσω της ανάλυση περιπτώσεων χρήσης της εφαρµογής – use case)

b. Μη λειτουργικές ή άλλες απαιτήσεις (π.χ. ευχρηστία, ασφάλεια, αξιοπιστία, αποδοτικότητα, συµβατότητα κ.λ.π.)

c. Περιορισµοί στην υλοποίηση (π.χ. απαιτούµενα πρότυπα, γλώσσες υλοποίησης, περιορισµοί πόρων, λειτουργικά περιβάλλοντα, απαιτούµενες µορφές3 δεδοµένων κ.λ.π.)

d. Ανάπτυξη προδιαγραφών της εφαρµογής: i. Ανάλυση προδιαγραφών της διεπαφής της εφαρµογής: Σχεδιασµός του τρόπου επικοινωνίας χρήστη - εφαρµογής µε όρους δυνατοτήτων και περιορισµών στην παρουσίαση και την αλληλεπίδραση.

ii. Ανάλυση προδιαγραφών περιεχοµένου: Καθορισµός του είδους και του ποσού του περιεχοµένου που απαιτείται από την εφαρµογή (π.χ. σε ένα δικτυακό τόπο, αριθµός των σελίδων)

e. Προσδιορισµός επιθυµητών χαρακτηριστικών - στόχων απόδοσης. Πρόκειται για τα χαρακτηριστικά που θα χρησιµοποιηθούν αργότερα κατά τη διάρκεια του σταδίου ελέγχου προκειµένου να διασφαλιστεί ότι η εφαρµογή λειτουργεί σύµφωνα µε τους στόχους και τις απαιτήσεις που ετέθησαν στην αρχή της διαδικασίας ανάπτυξης.

3. Σχεδιασµός (Design): Μόλις συλλεχθούν και αναλυθούν οι απαιτήσεις της

εφαρµογής, είναι απαραίτητο να σχεδιαστεί λεπτοµερώς ο τρόπος υλοποίησης της εφαρµογής προκειµένου να υλοποιήσει τους στόχους που τέθηκαν στην ανάλυση απαιτήσεων. Πιο συγκεκριµένα, η φάση σχεδιασµού περιλαµβάνει την ανάλυση της εφαρµογής σε υπο-εφαρµογές της και το σχεδιασµό των υπο-εφαρµογών. Γενικά υπάρχουν δύο είδη υπο-εφαρµογών:

a. Υπο-εφαρµογές περιεχοµένου: Στη φάση του σχεδιασµού πραγµατοποιείται:

i. Ο σχεδιασµός των δεδοµένων ii. Ο σχεδιασµός των µεταδεδοµένων iii. Ο σχεδιασµός της πλοήγησης και iv. Ο σχεδιασµός της διεπαφής παρουσίασης των δεδοµένων

b. Υπο-εφαρµογές υπηρεσιών: Στη φάση του σχεδιασµού πραγµατοποιείται ο σχεδιασµός των φορµών αναζήτησης, της φόρµας επικοινωνίας και των υπολοίπων υπηρεσιών, αν υπάρχουν (π.χ ηλεκτρονικό κατάστηµα) σε ότι αφορά:

i. Στα δεδοµένα που θα περιέχουν ii. Στη διεπαφή παρουσίασης

4. Υλοποίηση (Implementation): Πρόκειται για τη διαδικασία της πραγµατικής

δηµιουργίας της εφαρµογής χρησιµοποιώντας την κατάλληλη γλώσσα προγραµµατισµού. Οι απαιτήσεις και οι προδιαγραφές της εφαρµογής από το βήµα σχεδιασµού µεταφράζονται σε κώδικα αναγνώσιµο από τον υπολογιστή. Τα βήµατα που περιλαµβάνει το στάδιο της υλοποίησης είναι:

a. Επιλογή τεχνολογιών υλοποίησης b. Υλοποίηση των υπο-εφαρµογών c. Ολοκλήρωση των υπο-εφαρµογών µεταξύ τους

5. Έλεγχος (Testing): Ο έλεγχος εστιάζει γενικά σε δύο περιοχές: εσωτερική αποδοτικότητα και εξωτερική αποτελεσµατικότητα. Ο στόχος του ελέγχου της

3 format


- 23 -

εξωτερικής αποτελεσµατικότητας είναι να ελεγχθεί ότι το λογισµικό λειτουργεί σύµφωνα µε το σχεδιασµό του συστήµατος και ότι εκτελεί όλες τις απαραίτητες λειτουργίες ή υπο-λειτουργίες. Ο στόχος του ελέγχου της εσωτερικής δοκιµής είναι να διασφαλίσει ότι ο κώδικας υπολογιστή είναι αποδοτικός, τυποποιηµένος και καλά τεκµηριωµένος. Ο έλεγχος µπορεί να είναι µια εντατική διαδικασία, λόγω της επαναληπτικής φύσης της.

6. Συντήρηση – Εξέλιξη (Maintenance - Evolution): Πρόκειται για τη διαδικασία

που διασφαλίζει ότι οι διαδικασίες ανάπτυξης συνεχίζονται και βελτιώνονται. Περιλαµβάνει παρακολούθηση των τεχνολογιών, καθώς επίσης και εύρεση δηµιουργικών ή µοναδικών τρόπων βελτίωσης των στοιχείων της εφαρµογής. Στη φάση της συντήρησης διορθώνονται λάθη και προβλήµατα που εντοπίζονται από τους χρήστες του τελικού προϊόντος. Οι προτάσεις βελτίωσης και εξέλιξης του προϊόντος συγκεντρώνονται για να χρησιµοποιηθούν σε µετέπειτα εκδόσεις του προϊόντος λογισµικού.

3.3 Ανάλυση µεθόδων / τεχνικών ανάπτυξης των εφαρµογών, µε βάση τον κύκλο ζωής τους.

3.3.1 Μοντέλα ανάπτυξης εφαρµογών

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές µέθοδοι και τεχνικές που χρησιµοποιούνται για να κατευθύνουν τον κύκλο ζωής ανάπτυξης µιας εφαρµογής και τα περισσότερα πραγµατικά µοντέλα είναι προσαρµογές των γενικών µοντέλων.

Ένα µοντέλο ανάπτυξης εφαρµογών (ή µοντέλο κύκλου ζωής εφαρµογών) [7] είναι µια αφηρηµένη, σε γενικό επίπεδο, αναπαράσταση της διαδικασίας ανάπτυξης της εφαρµογής. Τα µοντέλα ανάπτυξης εφαρµογών περιγράφουν τις σχέσεις µεταξύ των φάσεων ανάπτυξης της εφαρµογής. Ουσιαστικά αφορούν στη σειρά των βηµάτων µέσω των οποίων ένα προϊόν λογισµικού αναπτύσσεται και παρέχουν οδηγίες για τις εργασίες που πρέπει να γίνουν, τη χρονική τους σειρά και τα κριτήρια µετάβασης από τη µία στην άλλη. Τα πιο κοινά µοντέλα κύκλου ζωής είναι:

• Μοντέλο Build and Fix (Build and Fix model) • Μοντέλο καταρράκτη (Waterfall model) • Μοντέλο πρωτοτύπου (Prototyping model) • Σπειροειδές µοντέλο (spiral model)

Επειδή τα βήµατα του κύκλου ζωής περιγράφονται µε πολύ γενικούς όρους, τα µοντέλα είναι προσαρµόσιµα και οι λεπτοµέρειες της εκτέλεσής τους ποικίλουν µεταξύ διαφορετικών οργανισµών. Το σπειροειδές µοντέλο είναι το γενικότερο. Τα περισσότερα µοντέλα κύκλου ζωής µπορούν στην πραγµατικότητα να παραχθούν ως ειδικές περιπτώσεις του σπειροειδούς µοντέλου. Οι οργανισµοί µπορούν να αναµίξουν και να ταιριάξουν διαφορετικά µοντέλα κύκλου ζωής για να αναπτύξουν ένα µοντέλο που προσαρµόζεται περισσότερο στα προϊόντα και τις δυνατότητές τους.

3.3.2 Επισκόπηση διαθέσιµων µοντέλων

3.3.2.1 Μοντέλο Build and Fix

Το µοντέλο Build and Fix [9] είναι το χειρότερο µοντέλο για την ανάπτυξη ενός προϊόντος λογισµικού. Το προϊόν κατασκευάζεται χωρίς κατάλληλες προδιαγραφές και σχεδιαστικά βήµατα. Στην ουσία, το προϊόν κατασκευάζεται και τροποποιείται


- 24 -

όσο το δυνατόν περισσότερες φορές έως ότου να ικανοποιεί τον πελάτη. Το κόστος της χρήσης αυτής της προσέγγισης είναι µεγαλύτερο από το κόστος κατάρτισης προδιαγραφών και της προσεκτικής ανάπτυξης του σχεδιασµού. Οι µηχανικοί λογισµικού συνιστάται να αποφεύγουν τη χρήση αυτής της προσέγγισης ανάπτυξης.

Εικόνα 1: Μοντέλο Build and Fix

3.3.2.2 Μοντέλο καταρράκτη (Waterfall model)

Το µοντέλο καταρράκτη [1], [7], [8], [9] είναι η πιο πρόωρη µέθοδος δοµηµένης ανάπτυξης προϊόντων λογισµικού. Πρόκειται για ένα κλασσικό µοντέλο κύκλου ζωής ανάπτυξης εφαρµογών, µε µια γραµµική και ακολουθιακή µέθοδο που έχει στόχους για κάθε φάση της ανάπτυξης. Το όνοµα «καταρράκτης» προκύπτει από την κάθετη µετάβαση που γίνεται από φάση σε φάση. Το µοντέλο καταρράκτη απλοποιεί το χρονοπρογραµµατισµό των εργασιών, επειδή δεν υπάρχουν επαναληπτικά ή επικαλυπτόµενα βήµατα.


- 25 -

Εικόνα 2: Μοντέλο καταρράκτη

Το µοντέλο καταρράκτη περιλαµβάνει τις ακόλουθες φάσεις:

• Ορισµός και ανάλυση απαιτήσεων: Καθορίζονται οι υπηρεσίες, οι στόχοι και οι περιορισµοί του συστήµατος µετά από συζήτηση µε τους ανθρώπους που θα χρησιµοποιήσουν το σύστηµα.

• Καθορισµός προδιαγραφών: Καταγραφή των απαιτήσεων και σύνταξη των τεχνικών και λειτουργικών προδιαγραφών.

• Σχεδιασµός: Καθορίζεται µια γενική αρχιτεκτονική του συστήµατος που έχει να κάνει µε την παρουσίαση του λειτουργιών λογισµικού που απαιτούνται και που πρέπει να µεταφραστούν σε εκτελέσιµα προγράµµατα.

• Υλοποίηση: Ανάπτυξη κώδικα της εφαρµογής. • Ολοκλήρωση και έλεγχος: Σε αυτό το στάδιο το σύστηµα κατασκευάζεται

από τις επιµέρους ενότητες και ελέγχεται ως ολοκληρωµένο πλέον σύστηµα. Μετά τον έλεγχο µπορεί να παραδοθεί στο χρήστη.

• Λειτουργία και συντήρηση: Το σύστηµα εγκαθίσταται και χρησιµοποιείται. Συντήρηση σηµαίνει διόρθωση των λαθών που δεν είχαν ανακαλυφθεί σε προηγούµενα στάδια του σχεδιασµού, βελτίωση των προγραµµάτων και βελτίωση των υπηρεσιών του συστήµατος όσο παρουσιάζονται νέες απαιτήσεις.

Αν και το µοντέλο καταρράκτη έχει χρησιµοποιηθεί εκτενώς στην παραγωγή πολλών ποιοτικών συστηµάτων, παρουσιάζει αρκετές αδυναµίες. Ένα µειονέκτηµα του µοντέλου είναι ότι δεν επιτρέπει αναθεώρηση, δηλαδή είναι δύσκολη (ακριβή) η προσαρµογή των αλλαγών µετά από την εξέλιξη της διαδικασίας. Αυτό σηµαίνει ότι το µοντέλο καταρράκτη είναι κατάλληλο όταν οι απαιτήσεις της εφαρµογής που πρόκειται να υλοποιηθεί έχουν κατανοηθεί πλήρως. Επίσης, τα πραγµατικά προγράµµατα σπανίως ακολουθούν τη διαδοχική ροή που προτείνει το µοντέλο.


- 26 -

3.3.2.3 Μοντέλο πρωτοτύπου (Prototyping model)

Το µοντέλο πρωτοτύπου [1], [9] αναπτύχθηκε υποθέτοντας ότι είναι συχνά δύσκολο να είναι γνωστές όλες οι απαιτήσεις στην αρχή ενός έργου. Ουσιαστικά προσφέρει µια προσέγγιση ανάπτυξης που παράγει αποτελέσµατα χωρίς να απαιτεί όλες τις πληροφορίες.

Κατά τη χρήση του µοντέλου πρωτοτύπου, ο υπεύθυνος ανάπτυξης κατασκευάζει µια απλουστευµένη έκδοση του προτεινόµενου συστήµατος και την παρουσιάζει στον πελάτη για εξέταση ως τµήµα της διαδικασίας ανάπτυξης. Ο πελάτης παρέχει στη συνέχεια ανατροφοδότηση στον υπεύθυνο ανάπτυξης, ο οποίος επιστρέφει για να εκλεπτύνει τις απαιτήσεις του συστήµατος και να ενσωµατώσει τις πρόσθετες πληροφορίες. Συχνά, ο κώδικας του πρωτοτύπου πετιέται και τα νέα προγράµµατα αναπτύσσονται εξ’ ολοκλήρου µόλις προσδιοριστούν οι απαιτήσεις.

Εικόνα 3: Μοντέλο πρωτοτύπου

Το µοντέλο πρωτοτύπου απαρτίζεται από τα ακόλουθα βήµατα:

• Καθορισµός / συλλογή απαιτήσεων. Το βήµα αυτό είναι παρόµοιο µε τη φάση ορισµού και ανάλυσης απαιτήσεων του µοντέλου καταρράκτη, αλλά όχι τόσο περιεκτικό και πλήρες. Οι πληροφορίες που συλλέγονται περιορίζονται συνήθως σε ένα υποσύνολο των πλήρων απαιτήσεων του συστήµατος.

• Σχεδιασµός. Οι απαιτήσεις του προηγούµενου βήµατος ενσωµατώνονται γρήγορα σε ένα νέο ή υπάρχον σχεδιασµό έτσι ώστε να αποτελέσουν πτυχή ενός πρωτοτύπου.

• ∆ηµιουργία / τροποποίηση πρωτοτύπου. Οι πληροφορίες από το σχεδιασµό γρήγορα ενσωµατώνονται σε ένα πρωτότυπο. Αυτό µπορεί να σηµαίνει τη δηµιουργία / τροποποίηση των πληροφοριών, νέο κώδικα ή τροποποιήσεις στον ήδη υπάρχοντα κώδικα.

• Αξιολόγηση. Το πρωτότυπο παρουσιάζεται στον πελάτη για αξιολόγηση και συλλέγονται τα σχόλια και οι προτάσεις του πελάτη.

• Εκλέπτυνση πρωτοτύπου. Οι πληροφορίες που συλλέγονται από τον πελάτη συνοψίζονται και το πρωτότυπο εκλεπτύνεται. Ο υπεύθυνος ανάπτυξης διορθώνει το πρωτότυπο προκειµένου να καταστεί αποτελεσµατικότερο και αποδοτικότερο.


- 27 -

• Υλοποίηση συστήµατος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το σύστηµα αναπαράγεται µόλις γίνουν κατανοητές οι απαιτήσεις. Μερικές φορές, η επαναληπτική διαδικασία παράγει τελικά ένα σύστηµα που µπορεί να αποτελέσει τη βάση για το πλήρως λειτουργικό σύστηµα.

Το µοντέλο αυτό είναι χρήσιµο στην περίπτωση που οι απαιτήσεις και οι ανάγκες του χρήστη είναι ασαφείς.

3.3.2.4 Σπειροειδές Μοντέλο (Spiral model)

Το σπειροειδές µοντέλο [1], [2], [7], [8], [9] προτάθηκε από τον Boehm το 1988 είναι το πιο γενικό µοντέλο κύκλου ζωής. Το σπειροειδές µοντέλο σχεδιάστηκε για να περιλάβει τα καλύτερα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα από το µοντέλο καταρράκτη και το µοντέλο πρωτοτύπου και εισάγει ένα νέο συστατικό – την αξιολόγηση του ρίσκου. Ο όρος "σπείρα" χρησιµοποιείται για να περιγράψει τη διαδικασία που ακολουθείται καθώς λαµβάνει χώρα η ανάπτυξη του συστήµατος. Παρόµοια µε το µοντέλο πρωτοτύπου, αναπτύσσεται µια αρχική έκδοση του συστήµατος και έπειτα κατά τρόπο επαναλαµβανόµενο τροποποιείται, µε βάση την είσοδο που λαµβάνεται από τις αξιολογήσεις των πελατών. Αντίθετα από το µοντέλο πρωτοτύπου, ωστόσο, η ανάπτυξη κάθε έκδοσης του συστήµατος σχεδιάζεται προσεκτικά χρησιµοποιώντας τα βήµατα που περιλαµβάνονται στο µοντέλο του καταρράκτη. Με κάθε επανάληψη γύρω από τη σπείρα (αρχή στο κέντρο και εργασία εξωτερικά), κατασκευάζονται σταδιακά πληρέστερες εκδόσεις του συστήµατος.

Εικόνα 4: Το σπειροειδές µοντέλο

Η αξιολόγηση του ρίσκου - κινδύνου συµπεριλαµβάνεται ως βήµα στη διαδικασία ανάπτυξης και συγκεκριµένα ως µέσο αξιολόγησης κάθε έκδοσης του συστήµατος για να καθοριστεί εάν η ανάπτυξη πρέπει ή όχι να συνεχιστεί. Εάν ο πελάτης αποφασίσει ότι ορισµένοι κίνδυνοι είναι πάρα πολύ µεγάλοι, το έργο µπορεί να τερµατίσει. Παραδείγµατος χάριν, εάν προσδιοριστεί µια ουσιαστική αύξηση στο κόστος ή στο χρόνο ολοκλήρωσης του έργου κατά τη διάρκεια µιας φάσης αξιολόγησης του κινδύνου, ο πελάτης ή ο υπεύθυνος ανάπτυξης µπορεί να


- 28 -

αποφασίσει ότι δεν έχει νόηµα να συνεχίσει µε το έργο, δεδοµένου ότι το αυξανόµενο κόστος ή το χρονικό πλαίσιο µπορεί να καταστήσει τη συνέχεια του έργου µη πρακτική ή µη πραγµατοποιήσιµη.

Το Σπειροειδές Μοντέλο αποτελείται από τα ακόλουθα βήµατα:

• Αρχικός σχεδιασµός (Planning). Το βήµα αυτό είναι παρόµοιο µε τη φάση ορισµού και ανάλυσης απαιτήσεων του µοντέλου καταρράκτη. Στο βήµα αυτό καθορίζονται οι στόχοι του έργου, προσδιορίζονται τα πιθανά εµπόδια και εκτιµώνται οι εναλλακτικές προσεγγίσεις.

• Αξιολόγηση του κινδύνου (Risk Analysis). Εξετάζονται οι πιθανές εναλλακτικές λύσεις από τον υπεύθυνο ανάπτυξης και προσδιορίζονται οι σχετικοί κίνδυνοι - τα προβλήµατα. Επίσης αξιολογούνται οι αναλύσεις ρίσκου στη βάση για τη συνέχιση ή µη του έργου. Μερικές φορές χρησιµοποιείται η προτυποποίηση για την αποσαφήνιση των αναγκών.

• Ανάπτυξη πρωτοτύπου (Engineering). Στο βήµα αυτό καθορίζονται οι λεπτοµερείς απαιτήσεις και αναπτύσσεται το λογισµικό του συστήµατος.

• Αξιολόγηση από µέρους του πελάτη (Customer Evaluation). Στο βήµα αυτό δίνεται στον πελάτη µια ευκαιρία να αναλύσει τα αποτελέσµατα της έκδοσης που δηµιουργείται στο βήµα της ανάπτυξης και να προσφέρει την ανατροφοδότηση στον υπεύθυνο ανάπτυξης.

Ουσιαστικά το σπειροειδές µοντέλο εισάγει την έννοια της επαναληπτικής διαδικασίας ανάπτυξης ενός προϊόντος λογισµικού. Μια επαναληπτική διαδικασία ανάπτυξης επιτρέπει την ενσωµάτωση της ανατροφοδότησης του τελικού χρήστη του προϊόντος (π.χ. σχόλια, παρατηρήσεις, ικανοποίηση χρήστη) στο σχεδιασµό του προϊόντος κατά τη διαδικασία ανάπτυξης αυτού.

3.4 Μεθοδολογία ανάπτυξης πολιτιστικών εφαρµογών

Στην ενότητα αυτή περιγράφεται αναλυτικά η µεθοδολογία που πρέπει να ακολουθείται κατά την ανάπτυξη οn-line και off-line πολιτιστικών εφαρµογών. Η επιλογή της κατάλληλης µεθοδολογίας πηγάζει από την ίδια τη φύση και τα χαρακτηριστικά των εν λόγω εφαρµογών.

3.4.1 Χαρακτηριστικά πολιτιστικών εφαρµογών

Τα κύρια χαρακτηριστικά των πολιτιστικών εφαρµογών συνοψίζονται στα ακόλουθα:

• Πλούσιο περιεχόµενο. Οι σηµερινές εφαρµογές (δικτυακές και µη) χαρακτηρίζονται από µια µεγάλη ποικιλία µέσων. Πέρα από το κείµενο που αποτελεί το κύριο µέσο µετάδοσης της πληροφορίας, πολύ σηµαντική είναι η συνεισφορά των εικόνων, του ήχου, των γραφικών, των animation κ.λ.π. Ειδικά στην περίπτωση των πολιτιστικών οργανισµών, που το περιεχόµενο τους χαρακτηρίζεται από µεγάλη ποικιλία µέσων

• Συνεχείς αναθεωρήσεις µέχρι την τελική έκδοση του προϊόντος. ∆εδοµένου

του µεγάλου ανταγωνισµού στην παροχή πολυµεσικών προϊόντων, η επιτυχία µιας τέτοιας εφαρµογής βασίζεται στην ευκολία χρήσης από τους χρήστες της, κάτι που επιβάλλει την ενεργό συµµετοχή των χρηστών σε όλη τη διαδικασία ανάπτυξης της εφαρµογής και τις συνεχείς αναθεωρήσεις της από την ανατροφοδότηση που λαµβάνεται από τους χρήστες της µέχρι την τελική έκδοσή της.


- 29 -

• Συχνός εµπλουτισµός περιεχοµένου. Καθώς το ∆ιαδίκτυο αναπτύσσεται µε γοργούς ρυθµούς, εξελίσσεται στο µοναδικό και ταχύτερο µέσο αναζήτησης πληροφορίας. Σήµερα, σχεδόν κάθε οργανισµός βρίσκεται on-line. H µεγάλη πληθώρα της παρεχόµενης πληροφορίας αυξάνει τον ανταγωνισµό µεταξύ διαφόρων δικτυακών τόπων και ο συνεχής εµπλουτισµός σε περιεχόµενο αποτελεί ένδειξη ποιότητας και παρέχει λόγους επιστροφής σε ένα Ιστότοπο. Ο συχνός εµπλουτισµός του περιεχοµένου, στην περίπτωση των πολιτιστικών οργανισµών, αφορά κυρίως στο τµήµα των νέων / εκδηλώσεων του πολιτιστικού οργανισµού.

• Μεγάλη αξία πολιτιστικού περιεχοµένου. Το πολιτιστικό υλικό έχει

µακροπρόθεσµη αξία και θα εξακολουθεί να είναι το ίδιο πολύτιµο στο µέλλον. Αυτό καθιστά απαραίτητη την ύπαρξη µιας στρατηγικής µακροπρόθεσµης διατήρησης των on-line και off-line πολιτιστικών εφαρµογών. Μια τέτοια στρατηγική µπορεί να περιλαµβάνει τη συχνή µετάβαση σε τεχνολογίες και προσεγγίσεις που θα χρησιµοποιούνται για την πρόσβαση στην πληροφορία, καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά επιβάλλουν την ανάγκη για µια ολοκληρωµένη αντιµετώπιση στην ανάπτυξη των εν λόγω εφαρµογών. Μέσα στο ανταγωνιστικό περιβάλλον που διαµορφώνει σήµερα ο Ιστός, καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία και τη βιωσιµότητα των πολιτιστικών εφαρµογών (on-line και off-line) αποτελεί η συνεχής και επαναληπτική φύση της διαδικασίας ανάπτυξης µιας εφαρµογής και η ενεργός εµπλοκή των χρηστών σε όλη την εν λόγω διαδικασία.

Το µοντέλο του καταρράκτη, αν και είναι δηµοφιλής επιλογή, είναι απορριπτέα καθώς µόνο µετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανάπτυξης είναι γνωστό εάν το προϊόν ικανοποιεί τις απαιτήσεις. Επίσης, δεδοµένου ότι το προϊόν κάθε φάσης θεωρείται τελικό είναι σχεδόν αδύνατο να παρέµβουµε σε αυτό όταν βρισκόµαστε σε αρκετά µεταγενέστερο στάδιο ανάπτυξης στο οποίο θα παρουσιαστεί κάποιο πρόβληµα ή λάθος.

Το µοντέλο πρωτοτύπου θα µπορούσε να δώσει έναν τρόπο ανάπτυξης δεδοµένου ότι µπορεί να δώσει πληροφορίες που βοηθούν στην ανάπτυξη πολύ πιο γρήγορα από το µοντέλο του καταρράκτη, τόσο ως προς την εφικτότητα κατασκευής του τελικού συστήµατος όσο και ως προς την ακρίβεια των προδιαγραφών των απαιτήσεων από το λογισµικό.

Το σπειροειδές µοντέλο ανάπτυξης διαφέρει από όλα τα προηγούµενα κυρίως στο ότι σε κάθε φάση ανάπτυξης υπάρχει µία άµεση εκτίµηση του ρίσκου. Καταρχήν σε αυτό καθορίζονται οι στόχοι, οι εναλλακτικές λύσεις και οι περιορισµοί τους και στη συνέχεια αξιολογούνται αυτές οι λύσεις και καθορίζονται στρατηγικές επίλυσης του ρίσκου εάν αυτό είναι µεγάλο. Με αυτό τον τρόπο είναι δυνατό να αναπτυχθεί το τελικό προϊόν χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος της µη ολοκλήρωσης µιας φάσης ανάπτυξής του και συγχρόνως µετά από κάθε φάση έχουµε ένα ενδιάµεσο πρωτότυπο που µπορεί σταδιακά να αξιολογείται.

Λαµβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, συνάδει το συµπέρασµα ότι η ανάπτυξη των πολιτιστικών εφαρµογών πρέπει να γίνεται ακολουθώντας το σπειροειδές µοντέλο, το κύριο χαρακτηριστικό του οποίου είναι ότι επιτρέπει την επαναξιολόγηση και βελτίωση της ποιότητας και ευχρηστίας των αποτελεσµάτων της εφαρµογής.


- 30 -

3.4.2 Περιγραφή της προτεινόµενης µεθοδολογίας για την ανάπτυξη των πολιτιστικών δικτυακών τόπων

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται και αναλύεται η µεθοδολογία ανάπτυξης πολιτιστικών δικτυακών εφαρµογών. Πρόκειται για µια διαδικασία που περιγράφει τις τρέχουσες βέλτιστες πρακτικές και ουσιαστικά αποτελεί µια σύνθεση από ένα ευρύ φάσµα πηγών [3], [6], [10], [11], [12], [13], [14], [15], [16], [19].

Η διαδικασία ανάπτυξης µιας πολιτιστικής δικτυακής εφαρµογής περιλαµβάνει έξι στάδια και είναι τα εξής:

• Ανάλυση: Κατανόηση του προσδοκώµενου κοινού και των στόχων του δικτυακού τόπου.

• Αρχιτεκτονική: ∆ηµιουργία µερικών αρχικών εναλλακτικών λύσεων σχεδιασµού του δικτυακού τόπου και επιλογή της κατάλληλης για περαιτέρω ανάπτυξη.

• Σχεδιασµός: Εκλέπτυνση της πλοήγησης, της διάταξης (layout) και της διεπαφής του επιλεγµένου σχεδιασµού.

• Υλοποίηση: Ανάπτυξη του περιεχοµένου, των γραφικών και του κώδικα του δικτυακού τόπου.

• Αξιολόγηση και έλεγχος: Έλεγχος του δικτυακού τόπου ως προς την ορθότητα της λειτουργίας του.

• Συντήρηση - Εξέλιξη4: Συνεχής βελτίωση του δικτυακού τόπου.

Ακολουθεί η γραφική αναπαράσταση της διαδικασίας ανάπτυξης ενός δικτυακού τόπου ενός πολιτιστικού οργανισµού.

Εικόνα 5: ∆ιαδικασία ανάπτυξης δικτυακών κόµβων

4 Χρησιµοποιείται ο όρος «Εξέλιξη» αντί του όρου «Συντήρηση (maintenance)», που χρησιµοποιείται στην βιβλιογραφία της Επιστήµης Τεχνολογίας Λογισµικού, γιατί στην Επιστήµη Τεχνολογίας του Παγκοσµίου Ιστού θα πρέπει να δοθεί περισσότερο βάρος στην εξέλιξη και λιγότερο στην συντήρηση. Αν ένας δικτυακός τόπος ανεξάρτητα από το πόσο λειτουργικός είναι, απλά συντηρείται και δεν εξελίσσεται, µετά από δύο-τρία χρόνια θα είναι ξεπερασµένος.


- 31 -

Όπως προκύπτει και από την παραπάνω εικόνα, η ανάπτυξης µιας πολιτιστικής δικτυακής εφαρµογής είναι µια επαναληπτική διαδικασία. Σε ένα µακρο-επίπεδο, αυτό σηµαίνει ότι η συνολική διαδικασία ανάπτυξης µπορεί να θεωρηθεί ως µια εξειδικευµένη έκδοση ενός επαναληπτικού σχεδιασµού. Σε ένα µικρο-επίπεδο, αυτό συνεπάγεται ότι κάθε µεµονωµένη φάση µπορεί επίσης να θεωρηθεί ως µια διαδικασία επαναληπτικής σχεδίασης.

Τα τρία πρώτα στάδια (Ανάλυση, Αρχιτεκτονική, Σχεδιασµός) επικεντρώνονται στο σχεδιασµό του δικτυακού τόπου και προσδιορίζουν τι πρέπει να κάνει ένας δικτυακός τόπος και πώς να το κάνει. Κάθε ένα από αυτά τα στάδια είναι επαναληπτικό και κάθε επανάληψη οδηγεί από ένα σχεδιασµό υψηλού επιπέδου σε ένα όλο και περισσότερο λεπτοµερή σχεδιασµό. Κάθε στάδιο συνοδεύεται επίσης από µια παρουσίαση στον πελάτη. Το κύριο σηµείο της παρουσίασης είναι να ληφθεί έγκριση από τον πελάτη για την εργασία που εκτελέσθηκε κατά τη διάρκεια της συγκεκριµένης φάσης.

Τα τρία τελευταία στάδια (Υλοποίηση, Έλεγχος και Αξιολόγηση και Συντήρηση) επικεντρώνονται στην υλοποίηση της δικτυακής εφαρµογής, στη διασφάλιση ότι η εφαρµογή λειτουργεί σωστά και στη διόρθωση πιθανών προβληµάτων.

Είναι πολύ σηµαντικό επίσης να σηµειωθεί ότι η διαδικασία ανάπτυξης ενός δικτυακού τόπου δεν είναι σε καµιά περίπτωση γραµµική. Παρόλο που η ανάπτυξη ενός δικτυακού τόπου χαρακτηρίζεται ως µια διαδικασία που αποτελείται από µια σειρά σταδίων, είναι συχνό το φαινόµενο οι ανακαλύψεις που γίνονται κατά τη διάρκεια ενός σταδίου να οδηγήσουν στην εκ νέου επίσκεψη ενός προηγούµενου. Για παράδειγµα, µια οµάδα που βρίσκεται στο στάδιο του Σχεδιασµού µπορεί να συνειδητοποιήσει ότι πρέπει να επιστρέψει στο στάδιο της Ανάλυσης ή στο στάδιο της Αρχιτεκτονικής για να επιλυθούν και να διευκρινιστούν µερικές λεπτοµέρειες.

Ακολουθεί η αναλυτική παρουσίαση των σταδίων σχεδιασµού και ανάπτυξης ενός δικτυακού τόπου.

3.4.2.1 Ανάλυση

Το πρώτο στάδιο στην ανάπτυξη κάθε δικτυακού τόπου είναι η ανάλυση. Η διαδικασία της ανάλυσης στοχεύει στην κατανόηση και καταγραφή των απαιτήσεων του δικτυακού τόπου ώστε να ικανοποιεί τις προσδοκίες των δυνητικών χρηστών. Πρόκειται ουσιαστικά για µια διαδικασία που περιλαµβάνει:

• Ανάλυση των αναγκών • Σύνθεση οµάδας ανάπτυξης • Ανάλυση ανταγωνιστικής αγοράς • ∆ηµιουργία εγγράφου προδιαγραφών του δικτυακού τόπου

3.4.2.1.1 Ανάλυση αναγκών

Ο σκοπός της ανάλυσης των αναγκών του δικτυακού τόπου είναι ο καθορισµός του σκοπού και των στόχων του δικτυακού τόπου, ο καθορισµός των δυνητικών χρηστών και ο προσδιορισµός των αναγκών του προσδοκώµενου κοινού.

Καθορισµός σκοπού και στόχων της εφαρµογής

Σηµαντικό βήµα στην υλοποίηση µιας αποδοτικής και αποτελεσµατικής εφαρµογής είναι ο καθορισµός του σκοπού και των στόχων της. Ο καθορισµός των στόχων θα


- 32 -

οδηγήσει στη διαδικασία προσδιορισµού του κοινού, στην ανάπτυξη της στρατηγικής και στη δηµιουργία του περιεχοµένου της εφαρµογής.

Συγκεκριµένα, οι αρχιτέκτονες της πληροφορίας, οι σχεδιαστές, οι υπεύθυνοι ανάπτυξης και οι ειδικοί ευχρηστίας πρέπει να συναντηθούν µε τους διευθυντές του προγράµµατος, τους κατόχους περιεχοµένου (ειδικοί περιεχοµένου) και τους χρήστες για να καθορίσουν τους στόχους της υπό ανάπτυξη εφαρµογής. Με άλλα λόγια αυτό σηµαίνει ότι η οµάδα ανάπτυξης θα πρέπει να απαντήσει στην απλή ερώτηση: Ποιος είναι ο λόγος ανάπτυξης του δικτυακού τόπου; Τι πρόκειται να προσφέρει ο δικτυακός τόπος στους χρήστες; Ψυχαγωγία; Εκπαίδευση; Πληροφόρηση;

Προσδοκώµενο κοινό του δικτυακού τόπου

Το επόµενο βήµα είναι ο προσδιορισµός των πιθανών χρηστών της εφαρµογής ώστε ο σχεδιασµός να ικανοποιεί τις ανάγκες και τις προσδοκίες αυτών. Η γνώση, το υπόβαθρο, τα ενδιαφέροντα και οι ανάγκες των χρηστών µπορεί να ποικίλουν από τους αρχάριους χρήστες µέχρι τους "έµπειρους χρήστες" και εποµένως ένα καλά σχεδιασµένο σύστηµα πρέπει να είναι σε θέση να προσαρµόζει µια σειρά δεξιοτήτων και ενδιαφερόντων των χρηστών. Η ανάπτυξη της λίστας των πιθανών χρηστών γίνεται µε τη διερεύνηση των ακόλουθων ζητηµάτων:

• Καθορισµός των πιθανών ενδιαφερόντων για το περιεχόµενο και τις λειτουργίες που θα παρέχει η εφαρµογή.

• Προσδιορισµός των οµάδων χρηστών που µπορούν να εξυπηρετηθούν και του προφίλ αυτών (εµπειρογνωµοσύνη στον τοµέα του πολιτισµού, προτιµήσεις – προτεραιότητες, δηµογραφικά χαρακτηριστικά, ταχύτητες σύνδεσης, υλικό και λογισµικό χρηστών κ.λ.π.).

Στόχοι και ανάγκες των χρηστών του δικτυακού τόπου

Οι χρήστες χρησιµοποιούν µια εφαρµογή επειδή έχουν ένα "στόχο - αποστολή". Εποµένως, είναι απαραίτητη η συλλογή δεδοµένων σχετικά µε τις προσδοκίες και τις ανάγκες των χρηστών από την εφαρµογή. Γενικά γίνεται διάκριση µεταξύ δύο κατηγοριών στόχων των χρηστών:

• Στόχοι σε πληροφορία: πρόσβαση και πλοήγηση στο περιεχόµενο του δικτυακού τόπου

• Στόχοι σε υπηρεσίες: εκτέλεση µιας εργασίας του χρήστη µέσω αλληλεπίδρασης µε το δικτυακό τόπο

Η είσοδος δεδοµένων από τους χρήστες σχετικά µε το περιεχόµενο και τις προσφερόµενες υπηρεσίες του δικτυακού τόπου (ποιο είδος σελίδων και πληροφοριών προσελκύει τους χρήστες και ικανοποιεί τις ανάγκες τους; π.χ. ιεραρχικά δοµηµένες πληροφορίες, µια βάση δεδοµένων, κίνητρα χρήσης του δικτυακού τόπου), θα βοηθήσει στη δηµιουργία ενός Ιστοτόπου που είναι σχετικός. Για τη συλλογή χρήσιµων πληροφοριών από τους χρήστες έχουν αναπτυχθεί διάφορες τεχνικές, που παρουσιάζονται παρακάτω.


- 33 -

Τεχνική Χαρακτηριστικά

Ερωτηµατολόγιο

• Αποστολή ενός ερωτηµατολογίου µέσω ηλεκτρονικού ταχυδροµείου (email) σε οµάδες συζήτησης.

• ∆ηµοσίευση µιας έρευνας στον Παγκόσµιο Ιστό και πρόσκληση των δυνητικών χρηστών να απαντήσουν

• Ερώτηση των συµµετεχόντων σχετικά µε το ποιες ενέργειες επιθυµούν να εκτελέσουν ή τι πληροφορία επιθυµούν να βρουν στο δικτυακό τόπο

• Παρουσίαση µιας λίστας ιδεών για το παρεχόµενο περιεχόµενο στο δικτυακό τόπο και ερώτηση των συµµετεχόντων σχετικά µε τη σηµαντικότητα κάθε µίας από αυτές

Συνέντευξη

• Υποβολή µιας πρόωρης πρότασης στους δυνητικούς χρήστες και ζήτηση σχολίων σχετικά µε τη θεµατολογία και προτάσεων για πρόσθετο περιεχόµενο

• Ερώτηση των συµµετεχόντων να περιγράψουν αναλυτικά την κατάσταση στην οποία θα χρησιµοποιήσουν τον δικτυακό τόπο

• Ερώτηση των συµµετεχόντων σχετικά µε το τι τους αρέσει και τι όχι σε δικτυακούς τόπους σχετικού περιεχοµένου και καταγραφή των απαντήσεών τους.

Οµάδες Εστίασης

• Στρατολόγηση αντιπροσωπευτικών χρηστών. • Ζήτηση από τους συµµετέχοντες να παρέχουν ανώνυµη

ανατροφοδότηση µέσω ενός δικτυακού τόπου ή ενός ηλεκτρονικού ταχυδροµείου

• Επίδειξη µιας λίστας θεµάτων ή / και υποδειγµατικών σελίδων • Ερώτηση των συµµετεχόντων να βαθµολογήσουν το ενδιαφέρον τους

για το προτεινόµενο περιεχόµενο του Ιστοτόπου

Ταξινόµηση καρτών • ∆ηµιουργία καρτών µε θέµατα που καλύπτει η εφαρµογή • Ζήτηση από τους αντιπροσωπευτικούς χρήστες να ταξινοµήσουν τις

κάρτες σε λογικές οµάδες • Ανάλυση των οµάδων και καθορισµός της βέλτιστης οργάνωσης της

εφαρµογής

Επιλογή περιεχοµένου

Επίσης σηµαντικό βήµα στο στάδιο της ανάλυσης ενός δικτυακού τόπου είναι η επιλογή του περιεχοµένου. Σε αυτό το βήµα η οµάδα ανάπτυξης του δικτυακού τόπου θα πρέπει να απογράψει το υπάρχον περιεχόµενο, να περιγράψει το περιεχόµενο που απαιτείται να δηµιουργηθεί και γενικά να προσδιορίσει την πληροφορία που το κοινό θεωρεί περισσότερο ενδιαφέρουσα και η οποία ανταποκρίνεται καλύτερα στο σκοπό του Ιστοτόπου.

3.4.2.1.2 Σύνθεση της οµάδας εργασίας για την ανάπτυξη του δικτυακού τόπου

Η ανάπτυξη ενός δικτυακού τόπου είναι µια διαδικασία που εµπλέκει πολλές οµάδες ατόµων µε διαφορετικές αρµοδιότητες και δεξιότητες. Στη φάση της ανάλυσης είναι σηµαντικό να γίνει η σύνθεση της οµάδας εργασίας, δεδοµένου ότι η κατάλληλη συγκρότηση της οµάδας αυτής είναι κρίσιµος παράγοντας για την επιτυχή υλοποίηση του δικτυακού τόπου. Γενικά, η οµάδα εργασίας για την ανάπτυξη ενός δικτυακού τόπου ενός πολιτιστικού οργανισµού συνήθως απαρτίζεται από τα ακόλουθα µέλη:

• Υπεύθυνος Έργου. Ο άνθρωπος που έχει τη συνολική ευθύνη της διαχείρισης του έργου καθώς οργανώνει τις φάσεις και καθορίζει τον ρυθµό εξέλιξης του έργου. Οι αρµοδιότητές του περιλαµβάνουν τον προσδιορισµό των απαιτήσεων, την ανάλυση των αναγκών, την ανάθεση των εργασιών, την οργάνωση του περιεχοµένου, τη δοµή του δικτυακού τόπου και την επιλογή της στρατηγικής για την ανάπτυξη.


- 34 -

• Ειδικοί περιεχοµένου. Οι ειδικοί περιεχοµένου συµβουλεύουν και καθοδηγούν την οµάδα σε όλη την πορεία ανάπτυξης γύρω από θέµατα ορθότητας και αξιοπιστίας του περιεχοµένου και των χρησιµοποιούµενων πηγών. Πρόκειται για τα άτοµα που έχουν την κατάλληλη εµπειρία και γνώση στο πεδίο του πολιτισµού5, όπως: o Ειδικοί σε θέµατα πολιτιστικού περιεχοµένου o Πάροχοι περιεχοµένου και υπηρεσιών o Ειδικοί σε νοµικά, κοινωνικά και ηθικά ζητήµατα στο πεδίο του

πολιτισµού

• Οµάδα ανάπτυξης περιεχοµένου. Περιλαµβάνει άτοµα µε εµπειρία και γνώσεις στην οργάνωση, σχεδιασµό και υλοποίηση περιεχοµένου, όπως: o Ειδικοί σε θέµατα σχεδιασµού και ανάπτυξης βάσεων δεδοµένων,

πολυµέσων κ.λ.π. o Ειδικοί σε θέµατα σχεδιασµού και ανάπτυξης υπερµεσικού περιεχοµένου

(ειδικά όσον αφορά στην πλοήγηση).

• Οµάδα ανάπτυξης λογισµικού. Περιλαµβάνει άτοµα µε εµπειρία και γνώσεις στην ανάλυση, το σχεδιασµό και την υλοποίηση λογισµικού και δικτυακών εφαρµογών, όπως: o Ειδικοί σε τεχνολογίες υλοποίησης, όπως:

HTML / XHTML, Client-side Scripting ∆ιαχείριση δικτυακού τόπου: εγκατάσταση, παραµετροποίηση, συντήρηση εξυπηρετητή Παγκοσµίου Ιστού, ανάπτυξη και συντήρηση «πολιτικών» δικτυακού τόπου, θέµατα ασφάλειας, δικαιώµατα πρόσβασης, στατιστικά δικτυακού τόπου κ.λ.π.

o Ειδικοί σε θέµατα σχεδιασµού, υλοποίησης και συντήρησης µεταδεδοµένων

o Αναλυτές / σχεδιαστές λογισµικού, προγραµµατιστές κ.λ.π. o Ειδικοί σε θέµατα δικτυακών εφαρµογών, κατανεµηµένου

προγραµµατισµού, Υπηρεσιών Ιστού (Web Services) κ.λ.π.

• Οµάδα αλληλεπίδρασης / παρουσίασης. Περιλαµβάνει άτοµα µε εµπειρία και γνώσεις στην αλληλεπίδραση ανθρώπου – υπολογιστή και στο δηµιουργικό σχεδιασµό, όπως: o Ειδικοί σε θέµατα αλληλεπίδρασης Ανθρώπου – Υπολογιστή o Ειδικοί σε θέµατα πολυµέσων (σχεδιασµό γραφικών, ψηφιοποίηση,

animation κ.λ.π.)

Πρέπει να σηµειωθεί ότι η σύνθεση και ο αριθµός των µελών της οµάδας εργασίας µπορεί να ποικίλει ανάλογα µε το µέγεθος της υπό ανάπτυξης εφαρµογής. Για παράδειγµα, σε ένα δικτυακό τόπο µικρού βεληνεκούς, η οµάδα λογισµικού µπορεί να είναι η ίδια µε την οµάδα αλληλεπίδρασης / παρουσίασης.

3.4.2.1.3 Ανάλυση ανταγωνιστικής αγοράς

Ένα άλλο σηµαντικό βήµα που συνήθως εκτελείται κατά τη διάρκεια του σταδίου της Ανάλυσης είναι η «ανάλυση των ανταγωνιστών». Η ανάλυση των ανταγωνιστών περιλαµβάνει την αναθεώρηση και την αξιολόγηση των δικτυακών τόπων των ανταγωνιστών προκειµένου να εντοπιστούν κοινά χαρακτηριστικά

5 Συχνά άτοµα αυτής της οµάδας παίζουν το ρόλο των τελικών χρηστών κατά τη διάρκεια συλλογής των απαιτήσεων και στα στάδια ελέγχου


- 35 -

γνωρίσµατα και να καθοριστούν πτυχές που χρήζουν βελτίωσης και διαφοροποίησης.

3.4.2.1.4 Ανάπτυξη προδιαγραφών του δικτυακού τόπου

Η ανάπτυξη των προδιαγραφών της εφαρµογής είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την αποτελεσµατικότητα µιας προσπάθειας ανάπτυξης, δεδοµένου ότι ο σχεδιασµός µιας ουσιαστικά βιώσιµης εφαρµογής αποτελεί µια δαπανηρή και χρονοβόρα διαδικασία. Ένα έγγραφο προδιαγραφών θα πρέπει να καθορίζει και να περιγράφει µε τρόπο συνοπτικό και κατανοητό τα εξής:

• Στόχοι του δικτυακού τόπου o Ποια είναι η αποστολή του πολιτιστικού οργανισµού στον οποίο ανήκει ο

υπό ανάπτυξη δικτυακός τόπος; o Πώς η δηµιουργία του δικτυακού τόπου θα υποστηρίξει την αποστολή

του οργανισµού; o Ποιοι είναι δύο ή τρεις σηµαντικότεροι στόχοι της εφαρµογής;

• Προφίλ των δυνητικών χρηστών o Ποιο είναι το ακροατήριο του δικτυακού τόπου; o Ποιος είναι ο κύριος σκοπός των χρηστών του δικτυακού τόπου; o Τι εµπειρία και γνώση έχουν οι χρήστες; o Τι είδος πληροφορίας αναζητούν στο δικτυακό τόπο; o Τι τεχνολογίες χρησιµοποιούν οι χρήστες;

• Απαιτήσεις του δικτυακού τόπου o Λειτουργικές απαιτήσεις βάσει των στόχων της εφαρµογής

Ποιες λειτουργίες θα υποστηρίζει η εφαρµογή; Τι υπηρεσίες θα παρέχει; (αναζήτηση, φόρµα επικοινωνίας, πωλητήριο κ.λ.π.)

o Τεχνικές απαιτήσεις Ποιες ειδικές τεχνικές απαιτήσεις χρειάζονται; Συγκεκριµένα, ποια εργαλεία και τεχνολογίες ανάπτυξης πρόκειται να χρησιµοποιηθούν και ποια είναι τα πλεονεκτήµατα, οι αδυναµίες και οι λόγοι χρήσης αυτών; Τα τεχνικά χαρακτηριστικά µπορεί να αφορούν σε:

• Βάσεις ∆εδοµένων. • Τεχνολογίες ∆ιαδικτύου. • Γλώσσες προγραµµατισµού • Λειτουργικά περιβάλλοντα • Απαιτούµενοι τύποι αρχείων κ.λ.π.

o Μη λειτουργικές απαιτήσεις π.χ. ευχρηστία, αξιοπιστία, ασφάλεια, απόδοση, επεκτασιµότητα, συντηρησιµότητα, συµβατότητα κ.λ.π.

o Απαιτήσεις σε περιεχόµενο: Προσδιορισµός του είδους και του όγκου του περιεχοµένου που απαιτείται για την ανάπτυξη της εφαρµογής.

Περιεχόµενο που είναι απαραίτητο Ποιο το εύρος της εφαρµογής / περιεχοµένου; Ποια πληροφορία / περιεχόµενο ήδη υπάρχει και σε τι µορφή; Ποιο περιεχόµενο πρέπει να δηµιουργηθεί; Ποιος θα παρέχει αυτό το περιεχόµενο; Ποιος είναι ο όγκος του υλικού που θα παρουσιάζει η εφαρµογή;

• Ανάλυση των περιορισµών υλοποίησης και των προτύπων που αφορούν

στο πεδίο του πολιτισµού (π.χ. συµβατότητα µε διάφορους τύπους φυλλοµετρητών, µέγεθος οθόνης, χρώµατα που υποστηρίζονται από την οθόνη κ.λ.π.).


- 36 -

• Παράθεση µη τεχνικών θεµάτων όπως νοµικά, κοινωνικά και ηθικά ζητήµατα σε ότι αφορά στο περιεχόµενο που θα διατεθεί µέσω της δικτυακής εφαρµογής.

• Προϋπολογισµός

o Πόροι που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της διαδικασίας Προσωπικό Λογισµικό Υλικό

• Χρονοδιάγραµµα

o Χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωση της διαδικασίας

• Προσδιορισµός των κριτηρίων αποδοχής. Τα κριτήρια αποδοχής θα χρησιµοποιηθούν αργότερα στο στάδιο του ελέγχου προκειµένου να διασφαλιστεί ότι η υλοποιηµένη εφαρµογή συµφωνεί µε τους στόχους του χρήστη και τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί.

3.4.2.2 Αρχιτεκτονική

Το δεύτερο στάδιο στην ανάπτυξη ενός πολιτιστικού δικτυακού τόπου είναι η αρχιτεκτονική του δικτυακού τόπου. Κατά τη διάρκεια αυτού του βήµατος, δηµιουργούνται και διερευνώνται πολλές εναλλακτικές λύσεις για την ικανοποίηση των ίδιων απαιτήσεων. Αυτοί οι αρχικοί σχεδιασµοί δεν απεικονίζουν τις ιδέες για το χρώµα ή την οπτική του δικτυακού τόπου αλλά αντιθέτως αντιπροσωπεύουν τις ιδέες σχετικά µε τη δοµή και την πλοήγηση του δικτυακού τόπου.

Κατά τη διάρκεια του σταδίου αυτού πραγµατοποιείται ο σχεδιασµός της πληροφορίας και ο σχεδιασµός της πλοήγησης. Ο σχεδιασµός της πληροφορίας αφορά στον προσδιορισµό των οµάδων σχετικού περιεχοµένου και στη δόµηση της πληροφορίας σε ένα συνεπές σχήµα. Ο σχεδιασµός της πλοήγησης σηµαίνει το σχεδιασµό µεθόδων για την εύρεση τρόπων µετακίνησης στη δοµή της πληροφορίας.

Ουσιαστικά, στο στάδιο αυτό καθορίζεται η δοµή του δικτυακού τόπου ως ένα σύνολο από υπο-εφαρµογές περιεχοµένου και υπο-εφαρµογές υπηρεσιών. Ένας τέτοιος δοµικός σχεδιασµός περιλαµβάνει την Αρχική Σελίδα και τις Ιστοσελίδες του δευτέρου επιπέδου (π.χ. σελίδες εισόδου σε κάθε υπο-εφαρµογή περιεχοµένου) και τις Ιστοσελίδες των υπηρεσιών του δικτυακού τόπου.

Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου αναπτύσσονται δύο είδη αντικειµένων και παρουσιάζονται στους πελάτες:

• ∆ιάγραµµα ροής του δικτυακού τόπου (flowchart) • Σενάρια χρήσης (storyboards)

∆ιάγραµµα ροής

Ένας διάγραµµα ροής (flowchart) είναι ένα διάγραµµα υψηλού επιπέδου που παρουσιάζει τη συνολική δοµή και οργάνωση ενός δικτυακού τόπου. Χρησιµοποιείται πρώτιστα για να απεικονίσει τη δοµή της πληροφορίας του δικτυακού τόπου. Τα διαγράµµατα ροής συνήθως αποτελούνται από τετράγωνα και γραµµές. Τα τετράγωνα αναπαριστούν τις µεµονωµένες σελίδες και περιέχουν σύντοµες περιγραφές του περιεχοµένου κάθε σελίδας. Οι γραµµές και τα βέλη αναπαριστούν τα µονοπάτια πλοήγησης µεταξύ των σελίδων.


- 37 -

Εικόνα 6: Παράδειγµα ενός διαγράµµατος ροής ενός δικτυακού τόπου

Σενάρια χρήσης

Ένα σενάριο χρήσης είναι µια ακολουθία σελίδων του δικτυακού τόπου που απεικονίζει πώς ένα άτοµο θα ολοκληρώσει ένα συγκεκριµένο στόχο – εργασία. Ουσιαστικά, τα σενάρια χρήσης δείχνουν βήµα-βήµα πώς ο χρήστης αλληλεπιδρά µε το δικτυακό τόπο και τι θέλει να επιτύχει. Συνήθως ένα σενάριο χρήσης συνοδεύεται από µια αφήγηση σχετικά µε την εργασία που προσπαθεί να ολοκληρώσει ο χρήστης.

Τα σενάρια χρήσης ενδείκνυνται για την περίπτωση περιγραφής των υπηρεσιών που προσφέρει ένας δικτυακός τόπος. Για παράδειγµα, εάν ο δικτυακός τόπος παρέχει µια λειτουργία αναζήτησης, τότε το σενάριο χρήσης θα πρέπει να περιγράφει τη φόρµα αναζήτησης, τα πεδία αναζήτησης, πώς θα εµφανίζονται τα αποτελέσµατα της αναζήτησης, που θα οδηγηθεί ο χρήστης από εκεί κ.λ.π.


- 38 -

Εικόνα 7: Παράδειγµα σεναρίου χρήσης

Στο τέλος αυτού του βήµατος, η οµάδα σχεδιασµού παρουσιάζει διάφορα πρωτότυπα (flowcharts, storyboards) του προτεινόµενου δικτυακού τόπου στους δυνητικούς χρήστες, οι οποίοι επιλέγουν κάποιο για περαιτέρω ανάπτυξη.

Κάτι εξίσου σηµαντικό που πρέπει να σηµειωθεί εδώ είναι η χρήση πρωτοτύπων χαµηλής ακρίβειας (low-fidelity prototypes). Ένα πρωτότυπο χαµηλής ακρίβειας είναι µια σηµαντική τεχνική που συνιστάται στη χρήση χαρτιού και σηµειώσεων για τη δηµιουργία πρωτοτύπων ενός δικτυακού τόπου.

Η χρήση των πρωτοτύπων χαµηλής ακρίβειας είναι σηµαντική για δύο λόγους:

• Καθιστά εξαιρετικά εύκολη την επανάληψη. Είναι δυνατή η δηµιουργία ενός απλού δικτυακού τόπου, η λήψη κάποιας ανατροφοδότησης από τους δυνητικούς χρήστες και η διερεύνηση πολλών εναλλακτικών λύσεων.

• Επιπλέον η χρήση πρωτοτύπων χαµηλής ακρίβειας ουσιαστικά «αναγκάζει» τους χρήστες να εστιάσουν στην αλληλεπίδραση και στη γενική δοµή του δικτυακού τόπου και όχι στο χρώµα, τη γραµµατοσειρά κ.λ.π.

3.4.2.3 Σχεδιασµός

Το τρίτο στάδιο της διαδικασίας ανάπτυξης ενός πολιτιστικού δικτυακού τόπου είναι ο σχεδιασµός του δικτυακού τόπου. ∆εδοµένου ότι οι δυνητικοί χρήστες έχουν επιλέξει µια σχεδιαστική λύση κατά τη διάρκεια του προηγούµενου σταδίου, σε αυτό το στάδιο η οµάδα σχεδιασµού αναπτύσσει περαιτέρω την επιλεγµένη ιδέα. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης ο σχεδιασµός εκλεπτύνεται, γίνεται πιο λεπτοµερής και εξετάζεται επαναληπτικά. Το στάδιο του σχεδιασµού µπορεί να διακριθεί σε τρία µέρη:


- 39 -

• Σχεδιασµός δεδοµένων για κάθε υπο-εφαρµογή του δικτυακού τόπου • Σχεδιασµός πλοήγησης για κάθε υπο-εφαρµογή του δικτυακού τόπου • Σχεδιασµός διεπαφής για κάθε υπο-εφαρµογή του δικτυακού τόπου

3.4.2.3.1 Σχεδιασµός δεδοµένων

Ο σχεδιασµός των δεδοµένων αφορά στα:

• Σχεδιασµός της βάσης δεδοµένων ή του αποθέµατος που θα περιλαµβάνει τα δεδοµένα που θα παρουσιάζει ο δικτυακός τόπος. Ουσιαστικά στο βήµα αυτό αποφασίζονται και σχεδιάζονται οι πίνακες των βασικών οντοτήτων του περιεχοµένου και προσδιορίζονται τα πεδία που θα περιγράφουν τις βασικές οντότητες.

• Σχεδιασµός των µεταδεδοµένων που θα υποστηρίζουν την παρουσιαζόµενη πληροφορία.

• Σχεδιασµός των πολυµεσικών στοιχείων (π.χ. εικόνες, βίντεο, έγγραφα κ.λ.π.).

3.4.2.3.2 Σχεδιασµός πλοήγησης

Επίσης στη φάση του σχεδιασµού γίνεται ο σχεδιασµός της πλοήγησης για κάθε υπο-εφαρµογή του δικτυακού τόπου. Ουσιαστικά στο βήµα αυτό δηµιουργούνται τα διαγράµµατα των σελίδων.

Ένα διάγραµµα σελίδας (schematic) είναι µια αναπαράσταση του περιεχοµένου που θα εµφανίζεται σε κάθε σελίδα του δικτυακού τόπου. Συνήθως, το διάγραµµα δεν περιέχει εικόνες αλλά κάνει χρήση ετικετών που επιδεικνύουν τη θέση της κάθε εικόνας. Ουσιαστικά ένα διάγραµµα σελίδας αναπαριστά την οργάνωση της πληροφορίας σε κάθε µεµονωµένη σελίδα και τα στοιχεία που υποστηρίζουν την πλοήγηση σε κάθε σελίδα (π.χ. συνδέσµους σε άλλες σελίδες, µπάρες πλοήγησης, τοπικούς συνδέσµους, µενού κ.λ.π.). Ένα διάγραµµα σελίδας περιλαµβάνει:

• ∆εδοµένα σε κάθε Ιστοσελίδα (ή κλάση Ιστοσελίδων) του δικτυακού τόπου • Συνδέσµους υψηλού επιπέδου µεταξύ των Ιστοσελίδων • Σχεδιασµός τοπικών δοµών πρόσβασης όπως µενού, ευρετήρια, οργανωµένες

περιηγήσεις κ.λ.π.


- 40 -

Εικόνα 8: ∆ιάγραµµα µιας σελίδας του δικτυακού τόπου

3.4.2.3.3 Σχεδιασµός διεπαφής

Σε αυτό το βήµα, ο δικτυακός τόπος αποκτά «αίσθηση και όψη», καθώς πραγµατοποιείται ο σχεδιασµός εµφάνισης των ιστοσελίδων, ο σχεδιασµός των γραφικών ιστοσελίδων, ο σχεδιασµός παρουσίασης των πολυµέσων (π.χ. βίντεο, εικόνα, ήχος, κίνηση) και ο σχεδιασµός των φορµών. Συγκεκριµένα, αναπτύσσονται τα οπτικά χαρακτηριστικά του δικτυακού τόπου και καθορίζονται σε µεγαλύτερη λεπτοµέρεια πτυχές όπως το είδος και το µέγεθος της γραµµατοσειράς των κειµένων, η εµφάνιση των εικόνων, τα σχήµατα και οι παλέτες χρωµάτων.

Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου σχεδιασµού αναπτύσσεται ένα γενικευµένο πρότυπο (mock-up) για κάθε ιστοσελίδα ή κλάση ιστοσελίδων του δικτυακού τόπου και παρουσιάζεται στους πελάτες. Ένα mock-up είναι µια αναπαράσταση υψηλής ακρίβειας µιας σελίδας ενός δικτυακού τόπου που δείχνει πώς ακριβώς θα φαίνεται η σελίδα στον τελικό χρήστη. Συνήθως δηµιουργείται χρησιµοποιώντας µια εφαρµογή γραφικών όπως το Photoshop και δεν είναι διαλογικό.


- 41 -

Εικόνα 9: Παράδειγµα ενός mock-up ενός δικτυακού τόπου

Για ορισµένους δικτυακούς τόπους δεν είναι απαραίτητο να σχεδιαστεί κάθε ενιαία σελίδα ξεχωριστά, δεδοµένου ότι ο δικτυακός τόπος µπορεί να χωριστεί σε κατηγορίες σελίδων όπως, αρχική σελίδα, σελίδες δεύτερου επιπέδου, σελίδες για συγκεκριµένους τύπους περιεχοµένου. Στην περίπτωση αυτή αναπτύσσεται ένα παράδειγµα ή ένα πρότυπο για κάθε κατηγορία σελίδας.

Στο τέλος αυτής της φάσης, η οµάδα σχεδιασµού παρουσιάζει στον πελάτη διάφορα ιδιαίτερα λεπτοµερή πρωτότυπα (mock-ups) του δικτυακού τόπου εκ των οποίων ένα επιλέγεται προς υλοποίηση.

3.4.2.4 Υλοποίηση

Το επόµενο στάδιο στη διαδικασία ανάπτυξης ενός δικτυακού τόπου είναι η υλοποίησή του. Σε αυτό το στάδιο, πραγµατοποιείται η επιλογή των τεχνολογιών υλοποίησης, γίνεται η συγγραφή των κειµένων, η δηµιουργία των εικόνων και των υπολοίπων πολυµεσικών στοιχείων για κάθε υπο-εφαρµογή του δικτυακού τόπου και η ανάπτυξη του κώδικα των υπο-εφαρµογών και πραγµατοποιείται η ολοκλήρωσή τους. Ο στόχος του σταδίου είναι η δηµιουργία ενός εκλεπτυσµένου και πλήρως λειτουργικού δικτυακού τόπου που θα χρησιµοποιηθεί από τους δυνητικούς χρήστες.

3.4.2.4.1 Επιλογή τεχνολογιών υλοποίησης

Κατά τη διάρκεια αυτού του βήµατος γίνεται η επιλογή των τεχνολογιών που θα υποστηρίξουν τη διαδικασία υλοποίησης του δικτυακού τόπου. Συγκεκριµένα, λαµβάνουν χώρα οι ακόλουθες δραστηριότητες:

• Καθορισµός ενός συνόλου φυλλοµετρητών και συσκευών που µπορούν να έχουν πρόσβαση στην δικτυακή εφαρµογή και όλων των απαραίτητων plug-ins.

• Καθορισµός της γλώσσας παρουσίασης της δικτυακής εφαρµογής (τύπος (X)HTML).

• Καθορισµός της γλώσσας προγραµµατισµού που θα χρησιµοποιηθεί για τα scripts και τα προγράµµατα.

• Καθορισµός των µορφών δεδοµένων και των συστηµάτων αποθήκευσης (πηγές δεδοµένων ή απόθεµα) για κάθε τµήµα περιεχοµένου (π.χ. σύστηµα


- 42 -

διαχείρισης περιεχοµένου, RDBMS, XML repository, directory server, filesystem κ.λ.π.).

• Προσδιορισµός των τεχνολογιών πρόσβασης στα δεδοµένα (όπως SQL, XQuery) και των προγραµµάτων πρόσβασης στα δεδοµένα (π.χ. ODBC, XML Parser, κ.λ.π.).

3.4.2.4.2 Υλοποίηση υπο-εφαρµογών

Αυτό το βήµα περιλαµβάνει εγκατάσταση και διαµόρφωση περιβαλλόντων εκτέλεσης, προγραµµατισµό, παραγωγή πολυµέσων και συγγραφή του περιεχοµένου. Πιο συγκεκριµένα, στο βήµα αυτό πραγµατοποιείται:

• Υλοποίηση βάσης δεδοµένων: Στο βήµα αυτό αναπτύσσονται οι πίνακες της βάσης δεδοµένων για κάθε οντότητα περιεχοµένου και καθορίζονται οι µεταξύ τους σχέσεις.

• Ανάπτυξη περιεχοµένου: Σε αυτό το βήµα συλλέγεται και δηµιουργείται το

υλικό που θα παρουσιάζεται στο δικτυακό τόπο. Γενικά, κατά τη διάρκεια του βήµατος αυτού µπορεί να λάβουν χώρα οι παρακάτω ενέργειες: o Συγγραφή κειµένων o Παραγωγή γραφικών – εικόνων

σύνθεση ή συλλογή εικόνων ψηφιοποίηση των εικόνων επεξεργασία των διαθέσιµων εικόνων µετατροπή του ψηφιοποιηµένου υλικού σε αρχεία κατάλληλης

µορφής o Παραγωγή βίντεο – ήχου.

σύνθεση ή συλλογή του ακουστικού υλικού ψηφιοποίηση του ακουστικού υλικού επεξεργασία των διαθέσιµων στιγµιότυπων video και ήχου µετατροπή του ψηφιοποιηµένου υλικού σε αρχεία κατάλληλης

µορφής

• Ανάπτυξη κώδικα: Σε αυτό το βήµα, κατασκευάζεται και συµπληρώνεται µε περιεχόµενο (κείµενο, γραφικά, εικόνες, πολυµεσικό περιεχόµενο) το σύνολο των σελίδων κάθε υπο-εφαρµογής του δικτυακού τόπου. Επίσης γίνεται η ανάπτυξη των προγραµµατιστικών τµηµάτων που υλοποιούν τη βασική λειτουργία αυτών.

3.4.2.4.3 Ολοκλήρωση των υπο-εφαρµογών

Στο βήµα αυτό πραγµατοποιείται η ολοκλήρωση όλων των υλοποιηµένων τµηµάτων (υπο-εφαρµογών) στο δικτυακό τόπο.

3.4.2.5 Έλεγχος και Αξιολόγηση

Μόλις ολοκληρωθεί η υλοποίηση του δικτυακού τόπου, το επόµενο στάδιο είναι ο έλεγχος αυτού. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται αρχικά από αναγνώστες που δεν είναι µέλη της οµάδας ανάπτυξης και που είναι πρόθυµοι να παρέχουν κριτική και να εκθέσουν προγραµµατιστικά λάθη, τυπογραφικά σφάλµατα και γενικά να εκφέρουν κριτική σχετικά µε το σχεδιασµό και την αποδοτικότητα του δικτυακού τόπου. Οι νέοι και άπειροι χρήστες µπορεί να παρατηρήσουν πράγµατα που η οµάδα ανάπτυξης έχει αγνοήσει. Αφού γίνει η λεπτοµερής εξέταση του δικτυακού τόπου, µόνο τότε µπορεί να αρχίσει η κοινοποίηση της ηλεκτρονικής του διεύθυνσης (URL) στο ευρύ κοινό.


- 43 -

Η διαδικασία του ελέγχου στοχεύει στη διασφάλιση ότι η εφαρµογή λειτουργεί σωστά και σύµφωνα µε τις προδιαγραφές που τέθηκαν στη φάση της ανάλυσης. Κατά τη διαδικασία ελέγχου ενός δικτυακού τόπου, διεξάγονται οι ακόλουθοι έλεγχοι:

• Έλεγχος λειτουργικότητας, π.χ. επαλήθευση ότι όλοι οι σύνδεσµοι λειτουργούν σωστά και οδηγούν στη σωστή πληροφορία.

• Έλεγχος απόδοσης, π.χ. µέτρηση του χρόνου απόκρισης του δικτυακού τόπου σε διαφορετικές πλατφόρµες.

• Έλεγχος συµβατότητας, π.χ. διασφάλιση ότι ο δικτυακός τόπος λειτουργεί ικανοποιητικά σε διαφορετικές πλατφόρµες.

• Έλεγχος αξιοπιστίας, π.χ. επαλήθευση ότι η ίδια ακολουθία βηµάτων οδηγεί πάντα στο ίδιο αποτέλεσµα.

• Έλεγχος Περιεχοµένου π.χ. διασφάλιση ότι το σύνολο του περιεχοµένου είναι σωστό ως προς την ορθογραφία, τη γραµµατική και τη σύνταξη.

• Έλεγχος ευχρηστίας, π.χ. προβλήµατα που αντιµετωπίζει ο χρήστης όταν προσπαθεί να χρησιµοποιήσει το δικτυακό τόπο.

Ο έλεγχος ενός δικτυακού τόπου καλύπτει µια σειρά µεθόδων για τον προσδιορισµό του τρόπου µε τον οποίο οι χρήστες αλληλεπιδρούν πραγµατικά µε ένα πρωτότυπο ή ένα δικτυακό τόπο. Ο στόχος ενός ελέγχου είναι ο εντοπισµός του τι λειτουργεί σωστά και τι όχι σε ένα δικτυακό τόπο (ή άλλο προϊόν ή υπηρεσία). Σε έναν έλεγχο, είναι επιθυµητή η λήψη απαντήσεων σε ερωτήσεις όπως:

• Οι χρήστες ολοκληρώνουν επιτυχώς µια εργασία; • Αν ναι, πόσο γρήγορα εκτελούν κάθε στοιχειώδη εργασία; • Ο χρόνος ολοκλήρωσης µιας εργασίας είναι ικανοποιητικός για τους χρήστες; • Ποια µονοπάτια ακολουθούν στην προσπάθειά τους αυτή; • Τα µονοπάτια αυτά φαίνονται αρκετά αποδοτικά στους χρήστες; • Πού συναντούν εµπόδια; Τι προβλήµατα έχουν; Πού περιπλέκονται; • Ποιες λέξεις ή µονοπάτια που αναζητούν δεν υπάρχουν στο δικτυακό τόπο;

Επίσης µπορεί να υπάρχουν πιο συγκεκριµένες ερωτήσεις σχετικά µε ένα δικτυακό τόπο. Για παράδειγµα:

• Αντιλαµβάνονται οι χρήστες σε ποιον δικτυακό τόπο εργάζονται, εξετάζοντας µόνο την αρχική σελίδα;

• Οι χρήστες πλοηγούνται µέσω των σελίδων ή χρησιµοποιούν την αναζήτηση; • Ποιες λέξεις χρησιµοποιούν στην αναζήτηση; • Τι επιλέγουν από τα αποτελέσµατα της αναζήτησης; • Πώς αντιδρούν στο χρόνο απόκρισης για συγκεκριµένες σελίδες;

Γενικά, η αξιολόγηση ενός δικτυακού τόπου είναι µια επαναληπτική διαδικασία που περιλαµβάνει τον έλεγχο του δικτυακού τόπου και τη χρήση των αποτελεσµάτων του ελέγχου για την εφαρµογή των αλλαγών προκειµένου να ικανοποιούνται καλύτερα οι ανάγκες των χρηστών.

3.4.2.6 Συντήρηση - Εξέλιξη

Το τελευταίο στάδιο στη διαδικασία ανάπτυξης ενός δικτυακού τόπου είναι η συντήρηση – εξέλιξή του. Με τον όρο συντήρηση - εξέλιξη, εννοούνται όλες οι δραστηριότητες που απαιτούνται για τη συνεχή υποστήριξη του δικτυακού τόπου. Το στάδιο της συντήρησης διασφαλίζει ότι οι διαδικασίες ανάπτυξης συνεχίζονται και βελτιώνονται. Στη φάση αυτή διορθώνονται λάθη και προβλήµατα που εντοπίζονται από τους χρήστες του τελικού προϊόντος. Οι προτάσεις βελτίωσης και


- 44 -

εξέλιξης του προϊόντος συγκεντρώνονται για να χρησιµοποιηθούν από τη συνεχιζόµενη διαδικασία ανάπτυξης. Χαρακτηριστικά κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής συµβαίνουν τα ακόλουθα:

• Ενηµέρωση και προσθήκη του περιεχοµένου: Η ενηµέρωση και η προσθήκη του περιεχοµένου αποτελούν σηµαντικό λόγο επιστροφής των χρηστών στο δικτυακό τόπο. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι χρήστες του ∆ιαδικτύου δεν επισκέπτονται συνήθως έναν δικτυακό τόπο περισσότερο από δύο φορές εάν δεν ενηµερώνεται σε τακτική βάση.

• Ενηµέρωση συνδέσµων: Καθώς στο ∆ιαδίκτυο οι πηγές πληροφορίας αλλάζουν συνεχώς, η ενηµέρωση των συνδέσµων αποτελεί ένα σταθερό και συνεχή στόχο.

• ∆ιόρθωση: ∆ιόρθωση των λαθών (απλών προβληµάτων) που ανακαλύπτονται από τους χρήστες αφού η εφαρµογή τεθεί σε λειτουργία.

• Συλλογή και ταξινόµηση της ανατροφοδότησης του χρήστη. Αναφορά επειγόντων και σηµαντικών απαιτήσεων για την εφαρµογή από το χρήστη.

• Απάντηση στα µηνύµατα των χρηστών. • Προσαρµογή: Ανάγκη µετατροπής της εφαρµογής λόγω εξωτερικών

παραγόντων όπως αλλαγές στο περιβάλλον λειτουργίας, αλλαγές στον πληθυσµό των χρηστών και µετάβαση σε νέες τεχνολογίες.

• Παραγωγή αντιγράφων ασφαλείας του δικτυακού τόπου: Προκειµένου ο δικτυακός τόπος να βρίσκεται σε συνεχή λειτουργία και διαθεσιµότητα στο ∆ιαδίκτυο είναι απαραίτητη η δηµιουργία αντιγράφων ασφαλείας του δικτυακού τόπου σε τακτική βάση και η αποθήκευση αυτών σε ένα ασφαλές και αξιόπιστο µέσο αποθήκευσης.

• Βελτίωση – Τελειοποίηση: Οι τροποποιήσεις που έχουν στόχο την τελειοποίηση της εφαρµογής καθώς χρήστες και δηµιουργοί αποκτούν µεγαλύτερη εξοικείωση µε την εφαρµογή.

Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι το στάδιο της συντήρησης – εξέλιξης είναι πολύ ξεχωριστό και είναι διαφορετικό για κάθε έργο ανάλογα µε τις απαιτήσεις των χρηστών και τις ανάγκες σε περιεχόµενο. Επίσης είναι το πιο µακροχρόνιο στάδιο στον κύκλο ανάπτυξης ενός δικτυακού τόπου. Αυτό συνεπάγεται το µεγάλο κόστος του σταδίου της συντήρησης και την ανάγκη συµπερίληψης του κόστους αυτού κατά τη διαδικασία ανάπτυξης του προϋπολογισµού.

3.4.3 Περιγραφή της προτεινόµενης µεθοδολογίας για την ανάπτυξη των off-line πολυµεσικών και ηλεκτρονικών εκδόσεων των πολιτιστικών οργανισµών (CD-Rom)

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται συνοπτικά η µεθοδολογία ανάπτυξης των off-line πολυµεσικών και ηλεκτρονικών εκδόσεων των πολιτιστικών οργανισµών. Η ανάπτυξη ενός πολυµεσικού CD-ROM (ή πολυµεσικού τίτλου) [4], [5], [17], [18] αποτελεί µία καλλιτεχνική δηµιουργία που συνδυάζει στοιχεία οπτικοακουστικής παραγωγής και µια προγραµµατιστική δηµιουργία που αφορά στην ανάπτυξη ειδικών εφαρµογών και λογισµικού. Γενικά, η ανάπτυξη και η παραγωγή ενός πολυµεσικού CD-ROM χωρίζεται στα ακόλουθα έξι στάδια:

• Ανάλυση: Κατανόηση του προσδοκώµενου κοινού και των στόχων του τίτλου πολυµέσων.

• Σχεδιασµός: ∆οµή και µορφή του πολυµεσικού τίτλου, οργάνωση περιεχοµένου.

• Παραγωγή: Ανάπτυξη του περιεχοµένου, παραγωγή των γραφικών και συγγραφή του κώδικα του πολυµεσικού τίτλου.


- 45 -

• Έλεγχος: Έλεγχος του πολυµεσικού τίτλου ως προς την ορθότητα της λειτουργίας του.

• ∆ηµιουργία του master CD-ROM: Τοποθέτηση της τελικής εφαρµογής σε ένα CD-ROM.

• Αξιολόγηση: Συνεχής έλεγχος και βελτίωση του πολυµεσικού τίτλου.

Αξίζει να σηµειωθεί ότι, όπως και στην περίπτωση ανάπτυξης ενός δικτυακού τόπου ενός πολιτιστικού οργανισµού, η ανάπτυξη ενός πολυµεσικού τίτλου πολιτιστικού περιεχοµένου είναι µια επαναληπτική διαδικασία. Επίσης σε καµιά περίπτωση δεν πρόκειται για µια γραµµική διαδικασία. Παρόλο που η ανάπτυξη ενός πολυµεσικού τίτλου χαρακτηρίζεται ως µια διαδικασία που αποτελείται από µια σειρά βηµάτων, είναι συχνό το φαινόµενο οι έλεγχοι που γίνονται κατά τη διάρκεια ενός βήµατος να οδηγήσουν στην εκ νέου επίσκεψη ενός προηγούµενου βήµατος.

3.4.3.1 Ανάλυση

Η φάση της ανάλυσης αποτελεί ένα στάδιο ανεκτίµητης αξίας στη διαδικασία ανάπτυξης ενός έργου, καθώς παρέχει έναν οδηγό-χάρτη που εγγυάται ότι η διαδικασία της παραγωγής θα είναι όσο το δυνατό πιο οµαλή και πιο αποτελεσµατική.

Ουσιαστικά κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής γίνεται η ανάλυση των στόχων της εφαρµογής, η ανάλυση των δυνητικών χρηστών, η συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών, η σύνθεση των οµάδων εργασίας και σύνταξη του εγγράφου των προδιαγραφών του πολυµεσικού τίτλου.

3.4.3.1.1 Προσδιορισµός των στόχων του πολυµεσικού τίτλου

Σκοπός του σταδίου αυτού είναι να προσδιοριστούν πλήρως οι απαιτήσεις για το έργο, ώστε να µπορέσει ο σχεδιαστής να επιλέξει και να αναπτύξει µια στρατηγική σχεδίασης. Η αποτελεσµατικότητά του στηρίζεται σε µεγάλο βαθµό στις ερωτήσεις που θα τεθούν. Ο σκοπός ενός υπό ανάπτυξη τίτλου τις περισσότερες φορές στερείται ακρίβειας.

• Ποιος είναι ο αντικειµενικός σκοπός της εφαρµογής; • Πρόκειται η εφαρµογή να χρησιµοποιηθεί για την προώθηση ενός προϊόντος,

για την παρουσίαση µιας εταιρίας, σαν µέσο εκπαίδευσης, σαν τερµατικό διεξαγωγής συναλλαγών;

• Τι υπάρχει ήδη στην αγορά; • Τι λένε άλλα, τρίτα άτοµα, για την ιδέα αυτή;

3.4.3.1.2 Καθορισµός του κοινού

Επίσης σηµαντικό στοιχείο στη φάση της ανάλυσης είναι να εξεταστεί το κοινό στο οποίο απευθύνεται η εφαρµογή. Η πραγµατική επιτυχία θα είναι όταν ο χρήστης ενταχτεί σε ένα οικείο περιβάλλον µέσα στο οποίο µπορεί να αναπτύξει διάλογο µε την εφαρµογή, έτσι ώστε να επιλυθεί κάθε απορία του και παράλληλα να εντυπωσιαστεί. Μερικές ερωτήσεις που πρέπει να απαντηθούν στο βήµα αυτό είναι:

• Ποιο είναι το κοινό στο οποίο απευθύνεται ο πολυµεσικός τίτλος; • Ποιες είναι οι ανάγκες του κοινού αυτού;


- 46 -

• Ποιος είναι ο τρόπος συµπεριφοράς και τα ενδιαφέροντα των χρηστών στους οποίους απευθύνεται ο πολυµεσικός τίτλος;

• Καθορισµός των χαρακτηριστικών του κοινού στο οποίο απευθύνεται το έργο (µορφωτικό επίπεδο, ηλικία, γνώσεις Η/Υ, υπολογιστικό µηχάνηµα που χρησιµοποιούν κ.τ.λ. )

• Καθορισµός του λειτουργικού συστήµατος που χρησιµοποιούν οι χρήστες που µας ενδιαφέρουν (Windows, Macintosh ή κάτι άλλο).

• Τι µέγεθος οθόνης και πόσα χρώµατα χρησιµοποιούν οι χρήστες που µας ενδιαφέρουν ;

• Πόση µνήµη RAM και πόσο διαθέσιµο χώρο έχουν στο σκληρό τους δίσκο; • Τι άλλες δυνατότητες έχουν; (π.χ. κάρτα ήχου, CD-ROM players κ.τ.λ.). • Τι υπολογιστική ισχύ έχουν τα µηχανήµατά τους συνήθως;

Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήµατα θα βοηθήσουν να επιλεχθεί το είδος του υλικού (media) που θα χρησιµοποιηθεί. Εξίσου σηµαντικό είναι το πρόγραµµα που θα δηµιουργηθεί να µπορεί να λειτουργεί στους περισσότερους υπολογιστές του κοινού για το οποίο απευθύνεται, χωρίς ιδιαίτερο πρόβληµα.

3.4.3.1.3 Επιλογή περιεχοµένου

Επίσης σηµαντικό βήµα στη φάση της ανάλυσης ενός πολυµεσικού τίτλου είναι η επιλογή του περιεχοµένου. Σε αυτό το βήµα ο υπεύθυνος ανάπτυξης του πολυµεσικού τίτλου θα πρέπει να απογράψει το υπάρχον περιεχόµενο, να περιγράψει το περιεχόµενο που απαιτείται να δηµιουργηθεί και γενικά να προσδιορίσει την πληροφορία που το κοινό θεωρεί περισσότερο ενδιαφέρουσα και η οποία ανταποκρίνεται καλύτερα στο σκοπό του πολυµεσικού τίτλου. Ο καθορισµός του περιεχοµένου του πολυµεσικού τίτλου συµβάλλει σηµαντικά στην επιλογή των ατόµων της οµάδας υλοποίησης και στην εκτίµηση του συνολικού κόστους.

3.4.3.1.4 Σύνθεση οµάδας υλοποίησης

Η ανάπτυξη πολυµεσικών εφαρµογών γίνεται από ολόκληρη οµάδα ατόµων. Ο λόγος δεν είναι µόνο ο καταµερισµός του φόρτου εργασίας αλλά και το γεγονός ότι για τη παραγωγή µιας πολυµεσικής εφαρµογής απαιτούνται πολλές διαφορετικές ειδικότητες και δεξιότητες. Οι άνθρωποι που αναπτύσσουν πολυµεσικές εφαρµογές θα χρειαστούν µια ετερόκλιτη λίστα ικανοτήτων, όπως λεπτοµερή γνώση υπολογιστών, επεξεργασίας κειµένου, γραφικών τεχνών, ήχου και παραγωγής βίντεο και προγραµµατιστική εµπειρία. Σε γενικές γραµµές, µια οµάδα εργασίας6 απαρτίζεται από τα ακόλουθα µέλη:

• Υπεύθυνος Έργου (Project Manager Director): Ο υπεύθυνος έργου οργανώνει τις φάσεις ανάπτυξης του πολυµεσικού τίτλου και καθορίζει τον ρυθµό εξέλιξής του. Οι αρµοδιότητές του περιλαµβάνουν τον προσδιορισµό των απαιτήσεων, την ανάλυση των αναγκών, την ανάθεση των εργασιών, την οργάνωση του περιεχοµένου και τη δοµή του τίτλου, την επιλογή της στρατηγικής για την ανάπτυξη, τον σχεδιασµό των διαγραµµάτων ροής και την σύνταξη του κειµένου τεκµηρίωσης που θα συνοδεύει τον τελικό τίτλο.

• Σεναριογράφος: Ο σεναριογράφος συγκεντρώνει τις απόψεις που έχουν οι

γνώστες του θέµατος, και σε στενή συνεργασία µε το σύµβουλο περιεχοµένου

6 Κάθε µέλος της οµάδας µπορεί να έχει περισσότερους από έναν από τους παραπάνω ρόλους µέσα στην οµάδα


- 47 -

διαπλάθει την τελική µορφή του σεναρίου. Πολλές φορές ο σχεδιαστής του τίτλου γράφει και τα σενάρια.

• Σχεδιαστής (Designer): Ο σχεδιαστής αποτελεί το δηµιουργό των

καλλιτεχνικών στοιχείων του έργου. Σχεδιάζει όλα τα απαραίτητα γραφικά όπως γραφικά της διεπαφής χρήστη (user interface), πλήκτρα πλοήγησης, κ.λ.π. Ο σχεδιαστής επιµελείται της αισθητικής παρουσίασης της εφαρµογής και φροντίζει για τον ιδιαίτερο τρόπο εµφάνισής της µέσω της επιλογής συγκεκριµένων χρωµατικών συνδυασµών και τύπων γραµµατοσειρών. Ο σχεδιαστής λαµβάνει επίσης αποφάσεις σχετικά µε την πολυπλοκότητα του τρόπου επικοινωνίας της εφαρµογής µε το χρήστη.

• Παραγωγός & Τεχνικός Μέσων (Media Developer): Πρόκειται για τον

τεχνικό υπεύθυνο και δηµιουργό των στοιχείων πολυµέσων που θα χρειαστούν. Στις περισσότερες περιπτώσεις αρκούν δύο: ένας που θα παράγει τις απαραίτητες εικόνες και σχεδιοκίνηση και ένας που θα ασχοληθεί µε ήχο και βίντεο.

• Ειδικός περιεχοµένου: Είναι ο ειδικός πάνω στο πολιτιστικό περιεχόµενο.

Συµβουλεύει και καθοδηγεί την οµάδα σε όλη την πορεία παραγωγής γύρω από θέµατα ορθότητας και αξιοπιστίας του περιεχοµένου και των χρησιµοποιούµενων πηγών.

• Οµάδα ανάπτυξης λογισµικού: Η οµάδα ανάπτυξης λογισµικού αναλαµβάνει

να συνενώσει όλα τα στοιχεία πολυµέσων, που έχουν συγκεντρωθεί από τα άλλα µέλη της οµάδας εργασίας, σε ένα τελικό προϊόν. Για το σκοπό αυτό η οµάδα ανάπτυξης λογισµικού λαµβάνει υπόψη το σενάριο της εφαρµογής και θέτει σε µία λογική αλληλουχία τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της, χρησιµοποιώντας συστήµατα συγγραφής εφαρµογών πολυµέσων και περιβάλλοντα προγραµµατισµού ανωτέρου επιπέδου.

3.4.3.1.5 Ανάπτυξη προδιαγραφών του πολυµεσικού τίτλου

Η ανάπτυξη των προδιαγραφών είναι ένα ισχυρό εργαλείο για την αποτελεσµατικότητα µιας προσπάθειας ανάπτυξης, δεδοµένου ότι ο σχεδιασµός µιας ουσιαστικά βιώσιµης εφαρµογής αποτελεί µια δαπανηρή και χρονοβόρα διαδικασία. Ένα έγγραφο προδιαγραφών θα πρέπει να καθορίζει και να περιγράφει µε τρόπο συνοπτικό και κατανοητό τα εξής:

• Στόχοι του πολυµεσικού τίτλου o Ποια είναι η αποστολή του πολιτιστικού οργανισµού στον οποίο ανήκει ο

πολυµεσικός τίτλος; o Πώς η δηµιουργία της εφαρµογής θα υποστηρίξει την αποστολή του

οργανισµού; o Ποιοι είναι δύο ή τρεις σηµαντικότεροι στόχοι του πολυµεσικού τίτλου;

• Προφίλ των δυνητικών χρηστών • Απαιτήσεις του πολυµεσικού τίτλου

o Λειτουργικές απαιτήσεις βάσει των στόχων της εφαρµογής Ποιες λειτουργίες θα υποστηρίζει ο πολυµεσικός τίτλος; Τι υπηρεσίες θα παρέχει; (αναζήτηση, φόρµα επικοινωνίας κ.λ.π.)

o Τεχνικές απαιτήσεις Ποιες ειδικές τεχνικές απαιτήσεις χρειάζονται; Συγκεκριµένα, ποια εργαλεία και τεχνολογίες ανάπτυξης πρόκειται να


- 48 -

χρησιµοποιηθούν και ποια είναι τα πλεονεκτήµατα, οι αδυναµίες και οι λόγοι χρήσης αυτών;

o Μη λειτουργικές απαιτήσεις π.χ. ευχρηστία, αξιοπιστία, ασφάλεια, απόδοση, επεκτασιµότητα, συντηρησιµότητα, συµβατότητα κ.λ.π.

o Απαιτήσεις σε περιεχόµενο: Προσδιορισµός του είδους και του όγκου του περιεχοµένου που απαιτείται για την ανάπτυξη της εφαρµογής.

• Ανάλυση των περιορισµών υλοποίησης και των προτύπων που αφορούν

στο πεδίο του πολιτισµού (π.χ. συµβατότητα µε διάφορους τύπους καρτών γραφικών (Graphic Processing Units - GPUs), µέγεθος οθόνης, χρώµατα που υποστηρίζονται από την οθόνη κ.λ.π.).

• Παράθεση µη τεχνικών θεµάτων όπως νοµικά, κοινωνικά και ηθικά ζητήµατα

σε ότι αφορά στο περιεχόµενο που θα διατεθεί µέσω του πολυµεσικού τίτλου • Προϋπολογισµός

o Πόροι που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της διαδικασίας Προσωπικό Λογισµικό Υλικό

• Χρονοδιάγραµµα

o Χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωση της διαδικασίας

• Προσδιορισµός των κριτηρίων αποδοχής. Τα κριτήρια αποδοχής θα χρησιµοποιηθούν αργότερα στο στάδιο του ελέγχου προκειµένου να διασφαλιστεί ότι η υλοποιηµένη εφαρµογή συµφωνεί µε τους στόχους του χρήστη και τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί.

3.4.3.2 Σχεδιασµός

Η δεύτερη φάση στην ανάπτυξη ενός πολυµεσικού τίτλου είναι ο σχεδιασµός. Κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής γίνεται η σχεδίαση του συστήµατος πλοήγησης και ανάκτησης πληροφοριών. Συγκεκριµένα προσδιορίζεται ο συνολικός όγκος του περιεχοµένου που θα παρουσιάζεται από τον πολυµεσικό τίτλο και γίνεται ο σχεδιασµός των χρωµατικών υποβάθρων, των χρωµάτων του φόντου, καρτών, κουµπιών, πεδίων, γραφικών, ήχων, µουσικής κάλυψης, κινουµένων σχεδίων και βίντεο. Η φάση αυτή περιλαµβάνει τα παρακάτω:

3.4.3.2.1 Ανάπτυξη αναλυτικού σεναρίου

Το αναλυτικό σενάριο είναι η πλήρης δοµή του πολυµεσικού τίτλου µε διάφορες λεπτοµέρειες. Όσο πιο καλά δοµηµένο και όσο πιο πλήρες είναι το σενάριο, τόσο πιο εύκολα και γρήγορα θα γίνει η ανάπτυξη του τίτλου.

Ο σκοπός του σεναρίου είναι να επιτρέψει στους διάφορους συντελεστές της ανάπτυξης του τίτλου να εργαστούν στη συνέχεια ανεξάρτητα µεταξύ τους, σε µεγάλο βαθµό.

Πριν γίνει το σενάριο, συγκεντρώνονται διάφορες απόψεις µέσα από ένα "καταιγισµό ιδεών" (brainstorming). Είναι πολύ σηµαντικό ιδιαίτερα σε αυτό το βήµα να ασχοληθούν και σχετικοί επιστήµονες π.χ. αρχαιολόγοι εάν πρόκειται για ένα πολυµεσικό τίτλο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Οι επιστήµονες αυτοί βέβαια θα συνεργαστούν και στη συνέχεια, στα διάφορα στάδια της ανάπτυξης, δίνοντας τις συµβουλές.


- 49 -

Ουσιαστικά στο βήµα αυτό δηµιουργείται ένα δέντρο απόφασης το οποίο χρησιµοποιείται για την καταγραφή όλων των µενού, σηµείων διακλάδωσης, και διαφορετικών ροών της πληροφορίας. Αυτό µπορεί να συνοδεύεται από ένα έγγραφο όπου περιγράφονται όλοι οι συσχετισµοί των οθονών του προγράµµατος. Κάθε οθόνη µπορεί να συνδέεται και µε τα αντικείµενα (ήχοι, εικόνες κλπ) που θα πρέπει να συλλεχθούν ή δηµιουργηθούν.

3.4.3.2.2 Σχεδιασµός περιεχοµένου

Το δεύτερο σηµαντικό βήµα στον σχεδιασµό του πολυµεσικού τίτλου είναι η περιγραφή του υλικού που θα παρουσιάζεται στο χρήστη. Η περιγραφή αυτή ονοµάζεται σενάριο χρήσης (storyboard), το οποίο είναι ένα λεπτοµερές πλάνο κάθε οθόνης και αντικειµένου του πολυµεσικού τίτλου. Από το σενάριο χρήσης οι συγγραφείς καθορίζουν το σκελετό των θεµάτων που πρέπει να αναπτυχθούν καθώς και τους χρονικούς συσχετισµούς του οπτικοακουστικού υλικού. Στο βήµα του σχεδιασµού του περιεχοµένου επιτελούνται τα παρακάτω:

• Καθορισµός περιορισµών περιεχοµένου (διαθέσιµοι πόροι, µέγεθος CD-ROM) • ∆ηµιουργία λεπτοµερούς περίληψης (κεφάλαια και υποκεφάλαια του

περιεχοµένου) • Καθορισµός των στοιχείων πολυµέσων που θα χρησιµοποιηθούν (κείµενο,

γραφικά, ήχος, animation, video)

Μόλις προσδιοριστεί το περιεχόµενο, η οµάδα ανάπτυξης του πολυµεσικού τίτλου προχωρά στο σχεδιασµό της διεπαφής του CD.

3.4.3.2.3 Σχεδιασµός της διεπαφής

Στο βήµα αυτό σχεδιάζονται οι βασικές δοµές των «σελίδων» και αποφασίζεται ο τρόπος πλοήγησης. Συγκεκριµένα, σχεδιάζεται το περίγραµµα, το υπόβαθρο και τα πλήκτρα που θα έχει κάθε σελίδα, αποφασίζεται ο τρόπος µετάβασης από τη µια σελίδα στην άλλη, η «βοήθεια» που θα παρέχεται στο χρήστη κ.τ.λ.

Ο σχεδιασµός της διεπαφής είναι πολύ βασικός και επηρεάζει όσο τίποτε άλλο τη γενική εµφάνιση του πολυµεσικού τίτλου. Αν δεν σχεδιαστεί πρώτα το περιβάλλον, δεν µπορεί να ξεκινήσει η δηµιουργία των υπόλοιπων γραφικών, τα οποία φυσικά πρέπει να ταιριάζουν απόλυτα µε το συγκεκριµένο περιβάλλον.

Στη διάρκεια του σταδίου αυτού δηµιουργούνται διάφορα περιβάλλοντα, παρουσιάζονται στους συντελεστές του πολυµεσικού τίτλου και σε άλλους τρίτους και κατόπιν αυτά αξιολογούνται, διορθώνονται ή αλλάζουν εντελώς µέχρι να καταλήξει η οµάδα στο καλύτερο αποτέλεσµα.

Αξίζει να σηµειωθεί ότι ο αρχικός σχεδιασµός της διεπαφής, δηλαδή η σχεδίαση της µορφής των διαφόρων οθονών που θα εµφανίζονται στο χρήστη, των κουµπιών και των διαγραµµάτων πλοήγησης µέσα στην εφαρµογή µπορεί να γίνει στο χαρτί.

3.4.3.2.4 Ανάπτυξη πρωτοτύπου

Στο βήµα αυτό γίνεται η ανάπτυξη ενός πρωτοτύπου του πολυµεσικού τίτλου, στο οποίο δηµιουργούνται οι κόµβοι και οι σύνδεσµοι του προγράµµατος, ώστε να ελεγχθεί η λειτουργικότητά τους σε διάφορα επίπεδα.


- 50 -

Η δηµιουργία και η παρουσίαση του πρωτοτύπου συντελεί στην απόκτηση µίας πρώτης εικόνας του τελικού πολυµεσικού τίτλου και των λειτουργιών που θα υποστηρίζονται από αυτό. Στη φάση αυτή πραγµατοποιούνται όλες οι πιθανές τροποποιήσεις, πριν αρχίσει η υλοποίηση της εφαρµογής. Υπό ιδανικές συνθήκες, το προϊόν στη µορφή του αυτή παρουσιάζεται σε ένα πολύ µικρό αριθµό από έµπειρους χρήστες, η κριτική των οποίων µετά από προσεκτική διύλιση και αφοµοίωση ενσωµατώνεται υπό µορφή τροποποιήσεων στο σύστηµα. Για τη δηµιουργία του πρωτότυπου, µπορεί να χρησιµοποιηθεί κάποιο εργαλείο ανάπτυξης εφαρµογών πολυµέσων (multimedia authoring tool).

3.4.3.3 Παραγωγή

Η τρίτη φάση στην ανάπτυξη ενός πολυµεσικού τίτλου είναι η παραγωγή. Στη φάση αυτή γίνεται η συλλογή και δηµιουργία του απαραίτητου υλικού, η συγγραφή του κώδικα της εφαρµογής, η ενσωµάτωση του υλικού και η ολοκλήρωση της εφαρµογής.

3.4.3.3.1 ∆ηµιουργία υλικού

Σε αυτό το βήµα συλλέγεται και δηµιουργείται το υλικό που καθορίστηκε στην προηγούµενη φάση. Το υλικό αυτό αφορά στα κείµενα, τις εικόνες, τα σκίτσα, τα κινούµενα σχέδια (animation), τα αρχεία βίντεο και ήχου, τη µουσική κ.τ.λ.

Οι χρήστες πρέπει να παρακολουθούν την πορεία της δηµιουργίας του υλικού ώστε να εξασφαλιστεί η ποιότητα και η αποδοχή του. Τις περισσότερες φορές το υλικό θα πρέπει να δηµιουργηθεί, γεγονός που εισάγει δραστηριότητες όπως φωτογραφήσεις και γυρίσµατα που είναι ξένες προς την επιστήµη των υπολογιστών και ιδιαίτερα χρονοβόρες. Πολλές φορές το υλικό θα πρέπει να υποστεί επεξεργασία, (ψηφιοποίηση, συµπίεση, καλλιτεχνική επεξεργασία) πριν είναι έτοιµο για ενσωµάτωση στην εφαρµογή.

Γενικά, κατά τη διάρκεια του βήµατος αυτού µπορεί να λάβουν χώρα οι παρακάτω ενέργειες:

• σύνθεση ή συλλογή εικόνων • ψηφιοποίηση των εικόνων • σύνθεση ή συλλογή του ακουστικού υλικού • ψηφιοποίηση του ακουστικού υλικού • σύνταξη κειµένων • επεξεργασία των διαθέσιµων εικόνων, στιγµιότυπων video και ήχου • µετατροπή του ψηφιοποιηµένου υλικού σε αρχεία κατάλληλης µορφής

3.4.3.3.2 Συγγραφή κώδικα

Μετά την ολοκλήρωση του βήµατος συλλογής και επεξεργασίας των δεδοµένων, η παράλληλα µε αυτό, αν κάτι τέτοιο είναι τεχνικά δυνατό, πραγµατοποιείται η συγγραφή του κώδικα. Το βήµα αυτό συνιστά µία από τις πλέον κρίσιµες φάσεις του κύκλου ανάπτυξης, αφού περιλαµβάνει τη σύνδεση όλων των συλλεχθέντων στοιχείων µε τρόπο τέτοιο ώστε να αποτελούν ένα οµοιογενές εννοιολογικά σύνολο που θα εκπληρώνει όλες τις προδιαγραφές και τους στόχους του πολυµεσικού τίτλου.

Για τη συγγραφή του κώδικα της εφαρµογής χρησιµοποιούνται:

• εξειδικευµένα εργαλεία ανάπτυξης εφαρµογών πολυµέσων


- 51 -

• γλώσσες προγραµµατισµού υψηλού επιπέδου • συνδυασµός των ανωτέρω

Συνιστάται στην αρχή αυτού του βήµατος να γίνει και ένα δοκιµαστικό CD για έναν αρχικό αλλά πολύ ουσιαστικό έλεγχο.

3.4.3.3.3 Ενσωµάτωση υλικού

Καθώς το πολυµεσικό υλικό ετοιµάζεται, στο βήµα αυτό γίνεται η ενσωµάτωσή του στον πολυµεσικό τίτλο. Παράλληλα, όπως και σε κάθε ένα από τα προηγούµενα βήµατα, γίνεται έλεγχος για τυχόν προβλήµατα γενικής φύσεως ώστε να αντιµετωπιστούν αυτά νωρίς και να µην πρέπει να αλλάξουν πολλά πράγµατα κατόπιν σε περίπτωση διόρθωσης.

3.4.3.3.4 Αποσφαλµάτωση κώδικα

Όταν ολοκληρωθούν τα προηγούµενα βήµατα, γίνεται ο έλεγχος του προγράµµατος για σφάλµατα οποιασδήποτε µορφής (ορθογραφικά, συντακτικά λάθη κ.λ.π.). Αυτό γίνεται τόσο µέσω αντιγράφων του προγράµµατος στο σκληρό δίσκο του κάθε ατόµου που συµµετέχει στον έλεγχο όσο και µέσω ορισµένων δοκιµαστικών CD-ROM που κατασκευάζονται ειδικά γι’ αυτό το σκοπό.

Στο βήµα αυτό γίνεται έλεγχος της ορθότητας του προγράµµατος µε όση λεπτοµέρεια είναι δυνατόν και ελέγχεται κυρίως η σωστή εγκατάσταση του προγράµµατος και η σωστή συνεργασία του ηλεκτρονικού υπολογιστή µε το CD-ROM. Σε όλη αυτή τη φάση διορθώνονται τα όποια λάθη ή παραλήψεις προκύψουν.

3.4.3.4 Έλεγχος

Στη φάση αυτή το τελικό προϊόν αξιολογείται και ελέγχεται, ώστε να πιστοποιηθεί ο βαθµός ανταπόκρισής του στις προκαθορισµένες προδιαγραφές.

Οι έλεγχοι που πραγµατοποιούνται στην εφαρµογή µπορούν να διακριθούν σε:

• Έλεγχος των βασικών λειτουργιών του τίτλου • Έλεγχος της διαδικασίας εγκατάστασης, αν υπάρχει • Έλεγχος των πολυµέσων του τίτλου • Έλεγχος ορθότητας των κειµένων της εφαρµογής • Έλεγχος της ευχρηστίας της εφαρµογής

3.4.3.5 ∆ηµιουργία του master CD-ROM

Με την ολοκλήρωση των ελέγχων της εφαρµογής ακολουθεί η δηµιουργία ή το λεγόµενο «κάψιµο» σε ένα master CD-ROM. Το master CD-ROM αποτελεί την πηγή για τη µήτρα από την οποία αναπαράγονται όλα τα υπόλοιπα CD-ROMs.

Παράλληλα, στη φάση αυτή γίνεται η δηµιουργία των εξώφυλλων του κουτιού του CD-ROM, της µεταξοτυπίας της επιφάνειάς του και τυχόν φυλλαδίων οδηγιών, καθώς και των κουτιών της συσκευασίας.

Κατόπιν το master CD-ROM µαζί µε τα ψηφιακά αρχεία των εξώφυλλων και της µεταξοτυπίας, αποστέλλονται στο εργοστάσιο για µαζική παραγωγή. Μαζί µε αυτά στέλνονται και τα απαραίτητα έγγραφα που διευκρινίζουν το ποιος έχει τα


- 52 -

πνευµατικά δικαιώµατα του πολυµεσικού υλικού του τίτλου. Παράλληλα, στέλνονται στο τυπογραφείο και τα φιλµ για την παραγωγή των κουτιών και των φυλλαδίων οδηγιών (αν υπάρχουν).

3.4.3.6 Αξιολόγηση

Σε αυτή τη φάση γίνεται συνεχής αξιολόγηση των δεδοµένων της κάθε ενέργειας. Τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης θα χρησιµοποιηθούν για προσαρµογή των εποµένων ενεργειών, για βελτίωση του πολυµεσικού τίτλου σε περίπτωση αναπαραγωγής αλλά και στην καλύτερη δηµιουργία άλλων τίτλων, µελλοντικά.

3.5 Βιβλιογραφία Κεφαλαίου 3

1. A Survey of System Development Process Models (http://www.ctg.albany.edu/publications/reports/survey_of_sysdev/survey_of_sysdev.pdf)

2. Boehm, B. (1988). A Spiral Model for Software Development and Enchancement. Computer, May 1988, pp. 61-72.

3. IBM. Web design guidelines (http://www-3.ibm.com/ibm/easy/eou_ext.nsf/publish/572)

4. Make your own CD-ROM (http://electronicportfolios.com/portfolios/CDdevelopment.pdf)

5. Multimedia Development Life Cycle (http://www.dimacc.com/lifecycle.shtml) 6. Nielsen J., Applying Writing Guidelines to Web Pages

(www.useit.com/papers/webwriting/rewriting.html) 7. Process Models in Software Engineering

(http://www.ics.uci.edu/~wscacchi/Papers/SE-Encyc/Process-Models-SE-Encyc.pdf)

8. Software Life Cycle Models (http://www.levela.com/software_life_cycles_swdoc.htm)

9. Software process models (http://scitec.uwichill.edu.bb/cmp/online/cs22l/software_process_models.htm)

10. The designing process (http://dagda.shef.ac.uk/daniela/inf313/TheDesignProcessWeek3.pdf)

11. The Web Development Process (http://www.infoinfra.com/guides/webdevprocess1.aspx)

12. Usabilityfirst – Website Design (http://usabilityfirst.com/websites/index.txl) 13. Web Design Process (http://cybermed.ucsd.edu/Web_design/process.html) 14. Web Site Design Development process

(http://www.cmairscreate.com/pdfs/webDevProcess.pdf) 15. Web Style Guide, 2nd edition

(http://www.webstyleguide.com/index.html?/contents.html) 16. Website Development Process Map (www.smith-

winchester.com/interactiveflow.pdf) 17. Ανάπτυξη εφαρµογών πολυµέσων (http://pps.aua.gr/seminars/sem-23-06-04-

DK.ppt) 18. ∆ηµιουργία ενός τίτλου πολυµέσων

(www.genadios.com/data/data/greek/2.txt) 19. Χριστοδούλου Π. Σωτήριος, “Μεθοδολογία και Αρχιτεκτονική Υποστήριξης για

τον Κύκλο Ζωής Εφαρµογών και Πληροφοριακών Συστηµάτων Παγκόσµιου Ιστού”, ∆ιδακτορική ∆ιατριβή, Κεφάλαιο 4, σελ. 51-88 (http://www.hpclab.ceid.upatras.gr/viografika/spc/SChristodoulouThesis_gr.pdf)

Κεφάλαιο 4: ∆ιεθνή Πρότυπα & Οδηγίες – Ορισµός Πλαισίου Ποιότητας

- 53 -

4. ∆ιεθνή Πρότυπα & Οδηγίες – Ορισµός Πλαισίου Ποιότητας


Αντικείµενο του παρόντος κεφαλαίου είναι η καταγραφή και περιγραφή των διεθνών προτύπων ποιότητας που πρέπει να ακολουθεί ένας διαδικτυακός κόµβος ενός πολιτιστικού οργανισµού και των οδηγιών που έχουν εκδοθεί από διεθνείς επιτροπές και κράτη µέλη της ΕΕ για τη διασφάλιση της ποιότητας Πολιτιστικών Ιστοτόπων. Στη συνέχεια, δίνεται ο ορισµός του πλαισίου πάνω στο οποίο θα βασιστούν τα συγκεκριµένα κριτήρια ποιότητας διαδικτυακών κόµβων των πολιτιστικών οργανισµών. Αναφέρονται οι βασικές αρχές που πρέπει να τηρούνται από έναν Ιστότοπο πολιτιστικού περιεχοµένου ώστε να µπορεί να διεκδικήσει εύσηµα ποιότητας.

4.2 ∆ιεθνή Πρότυπα και Οδηγίες Ποιότητας Ιστοτόπων των Πολιτιστικών Οργανισµών

Η ποιότητα είναι µια λέξη µε πολύ γενική έννοια και η ποιότητα ενός δικτυακού κόµβου ενός πολιτιστικού οργανισµού µπορεί να αντιµετωπιστεί µε πολύ υποκειµενικό τρόπο. Έχοντας αυτό υπόψη, είναι απαραίτητο να γίνει µια έρευνα στη σύγχρονη κατάσταση (state of art) που σχετίζεται µε την ποιότητα των δια-δικτυακών εφαρµογών.

Αρκετά πρότυπα και πολύ σηµαντικές πρωτοβουλίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και στον κόσµο γενικότερα έχουν αναληφθεί προς την κατεύθυνση αυτή, δηλαδή της ανάδειξης καλών πρακτικών και ποιοτικών προδιαγραφών για την ανάπτυξη πολιτιστικών διαδικτυακών κόµβων πολιτιστικών οργανισµών. Ενδεικτικά αναφέρονται τα παρακάτω:

4.2.1 Πρότυπα Ποιότητας κατά ISO

Το πρόβληµα της ποιότητας ενός προϊόντος λογισµικού έχει ερευνηθεί διεξοδικά από την κοινότητα της τεχνολογίας λογισµικού (software engineering). Αν και η τεχνολογία λογισµικού αναγνωρίζει ότι «Η ποιότητα, όπως και η οµορφιά, εξαρτάται σηµαντικά από το πώς τη βλέπει ο καθένας» [1], εντούτοις έχει προταθεί ένας αριθµός κριτηρίων και µεθόδων στην προσπάθεια ορισµού και µέτρησης της ποιότητας µε αντικειµενικό τρόπο.


- 54 -

Ορόσηµο στη µελέτη ζητηµάτων ποιότητας αποτελεί το πρότυπο ISO 9126 για τη µέτρηση της ποιότητας λογισµικού [2], το οποίο προτάθηκε το 1991. Στο πρότυπο αυτό η ποιότητα λογισµικού ορίζεται ως:

“Το σύνολο των χαρακτηριστικών και των γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που έχουν να κάνουν µε τη δυνατότητά του να ικανοποιήσει συγκεκριµένες ανάγκες”.

Το ΙSO 9126 αναλύει την ποιότητα ενός προϊόντος λογισµικού σε δύο κατηγορίες κριτηρίων. Η πρώτη κατηγορία κριτηρίων αφορά στις εγγενείς ιδιότητες ενός προϊόντος που µπορούν να αναλυθούν πριν την διάθεση του προϊόντος στην αγορά και ανεξάρτητα από την κατάσταση χρήσης αυτού. Συγκεκριµένα, η κατηγορία αυτή ορίζει έξι χαρακτηριστικά ποιότητας που είναι τα ακόλουθα:

• Λειτουργικότητα (Functionality): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην ύπαρξη ενός συνόλου «λειτουργιών» και των ιδιοτήτων τους. Οι λειτουργίες αυτές ικανοποιούν ορισµένες ή εξυπακουόµενες ανάγκες.

• Αξιοπιστία (Reliability): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην ικανότητά του να διατηρεί το επίπεδο της απόδοσής του κάτω από συγκεκριµένες συνθήκες για µια καθορισµένη χρονική περίοδο.

• Ευχρηστία (Usability): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην προσπάθεια που απαιτείται για τη χρήση και την ιδιαίτερη αξιολόγηση αυτής της χρήσης από ένα προκαθορισµένο σύνολο χρηστών.

• Αποδοτικότητα (Efficiency): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στη σχέση µεταξύ του επιπέδου απόδοσης του λογισµικού και του συνόλου των πόρων που χρησιµοποιήθηκαν, κάτω από συγκεκριµένες συνθήκες.

• Συντηρησιµότητα (Maintainability): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην προσπάθεια που απαιτείται για την εφαρµογή συγκεκριµένων τροποποιήσεων. Οι τροποποιήσεις µπορεί να περιλαµβάνουν διορθώσεις, βελτιώσεις ή προσαρµογές του προϊόντος λογισµικού σε αλλαγές του περιβάλλοντος χρήσης.

• Μεταφερσιµότητα (Portability): Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην ικανότητά του να µεταφερθεί από ένα περιβάλλον σε ένα άλλο. Το περιβάλλον µπορεί να περιλαµβάνει περιβάλλον υλικού, λογισµικού ή οργανωτικό.


- 55 -

Εικόνα 10: Τα έξι χαρακτηριστικά ποιότητας ενός προϊόντος λογισµικού

Το πρότυπο υποστηρίζει ότι τα παραπάνω έξι χαρακτηριστικά είναι εύκολα κατανοητά. Αυτό σηµαίνει ότι κάθε συστατικό ποιότητας του λογισµικού µπορεί να περιγραφεί µε όρους ενός ή περισσοτέρων από τους έξι παράγοντες. Εποµένως, κάθε ένα από τα κριτήρια αυτής της κατηγορίας ορίζεται ως «ένα σύνολο χαρακτηριστικών γνωρισµάτων που αφορούν σε ένα συναφές τµήµα του προϊόντος λογισµικού και το οποίο µπορεί να περιγραφεί µέσω πολλαπλών επιπέδων υπο-χαρακτηριστικών». Τα χαρακτηριστικά του δευτέρου επιπέδου εκλέπτυνσης είναι πλήρως ακαθόριστα στο πρότυπο. Εποµένως το IS0 9126 παρέχει µόνο ένα εννοιολογικό πλαίσιο το οποίο µπορεί να µεταφραστεί και να εξειδικευτεί λαµβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές κατηγορίες προϊόντων λογισµικού. Ωστόσο, στο Παράρτηµα 1 του ISO 9126 – το οποίο είναι ανεπίσηµο τµήµα του προτύπου – δίνονται µερικοί ορισµοί των υπο-χαρακτηριστικών. Τα υπο-χαρακτηριστικά αυτά είναι τα ακόλουθα:

• Υπο-χαρακτηριστικά της λειτουργικότητας: o Καταλληλότητα (Suitability) o Ακρίβεια (Accurateness) o ∆ιαλειτουργικότητα (Interoperability) o Ασφάλεια (Security) o Συµβατότητα (Compatibility)

• Υπο-χαρακτηριστικά της αξιοπιστίας: o Ωριµότητα (Maturity) o Ανοχή σε βλάβες (Fault tolerance) o ∆υνατότητα ανάκαµψης (Recoverability)

• Υπο-χαρακτηριστικά της αποδοτικότητας: o Χρονική συµπεριφορά (Time Behavior) o Χρησιµοποίηση πόρων (Resource Behavior)

• Υπο-χαρακτηριστικά της συντηρησιµότητας: o ∆υνατότητα ανάλυσης (Analyzability) o ∆υνατότητα αλλαγής (Changeability) o Σταθερότητα (Stability)


- 56 -

o ∆υνατότητα ελέγχου (Testability) • Υπο-χαρακτηριστικά ευχρηστίας:

o Κατανοησιµότητα (Understandability) o Ικανότητα Εκµάθησης (Learnability) o Λειτουργικότητα (Operability) o Ελκυστικότητα (Attractiveness) o Συµβατότητα (Compliance)

• Υπο-χαρακτηριστικά της µεταφερσιµότητας: o Προσαρµοστικότητα (Adaptability) o ∆υνατότητα εγκατάστασης (Installability) o Συµµόρφωση (Conformance) o ∆υνατότητα αντικατάστασης (Replaceability)

Κάθε ένα από τα παραπάνω υπο-χαρακτηριστικά µετριέται και αξιολογείται από ένα σύνολο µετρικών. Ωστόσο δεν υπάρχει µια κοινή µέθοδος ή τεχνική για τον προσδιορισµό των µετρικών που αξιολογούν την ποιότητα ενός προϊόντος λογισµικού. Η διαδικασία του προσδιορισµού των µετρικών αποτελείται από δύο βήµατα: Το πρώτο βήµα είναι η επιλογή των χαρακτηριστικών και υπο-χαρακτηριστικών που θα ληφθούν υπόψη στη διαδικασία µέτρησης της ποιότητας του προϊόντος. Το δεύτερο βήµα είναι ο καθορισµός των µετρικών που θα µετρηθούν για κάθε χαρακτηριστικό ποιότητας.

Η δεύτερη κατηγορία κριτηρίων του ISO 9126 εισάγει την έννοια της ποιότητας χρήσης (quality in use), η οποία ορίζεται ως «η άποψη του χρήστη για την ποιότητα ενός προϊόντος λογισµικού, που µετριέται από τα αποτελέσµατα της χρήσης του προϊόντος σε ένα συγκεκριµένο περιβάλλον και όχι από τις ιδιότητες του ίδιου του λογισµικού». Η ποιότητα χρήσης δηλαδή ορίζεται µε όρους που αφορούν σε εξωτερικές ιδιότητες του προϊόντος, οι οποίες σχετίζονται άµεσα µε το γενικό περιβάλλον χρήσης, το προφίλ του χρήστη και τα κίνητρα χρήσης του προϊόντος. Ο χρήστης αξιολογεί µόνο τα χαρακτηριστικά του προϊόντος που είναι ορατά κατά τη διάρκεια χρήσης αυτού.

Η ποιότητα χρήσης, στο ISO 9126, καθορίζεται από τους ακόλουθους τέσσερις παράγοντες:

• Αποτελεσµατικότητα (Effectiveness): Η δυνατότητα του προϊόντος λογισµικού να επιτρέπει στους χρήστες του να επιτυγχάνουν συγκεκριµένους στόχους µε πληρότητα και ακρίβεια σε ένα συγκεκριµένο περιβάλλον χρήσης.

• Παραγωγικότητα (Productivity): Η δυνατότητα του προϊόντος λογισµικού να επιτρέπει στους χρήστες του να αναλίσκουν κατάλληλες ποσότητες πόρων σε σχέση µε την αποτελεσµατικότητα που επιτυγχάνουν, σε ένα συγκεκριµένο περιβάλλον χρήσης.

• Ασφάλεια (Safety): Η δυνατότητα του προϊόντος λογισµικού να επιτυγχάνει αποδεκτά επίπεδα ρίσκου ως προς το χρήστη, τον εξοπλισµό ή το περιβάλλον, σε ένα συγκεκριµένο περιβάλλον χρήσης.

• Ικανοποίηση (Satisfaction): Η δυνατότητα ενός προϊόντος λογισµικού να ικανοποιεί τους χρήστες του σε ένα συγκεκριµένο περιβάλλον χρήσης.


- 57 -

Εικόνα 11: Τα τέσσερα χαρακτηριστικά της ποιότητας χρήσης ενός προϊόντος λογισµικού

Ένα άλλος ορισµός της ποιότητας σε υψηλό επίπεδο δίνεται από το ISO/IEC 9126-1 (1999) [3]. Το ISO/IEC 9126 - 1 ορίζει την ποιότητα ως:

«Η ικανότητα ενός προϊόντος λογισµικού να επιτρέπει σε συγκεκριµένους χρήστες να επιτύχουν συγκεκριµένους στόχους µε αποδοτικότητα, παραγωγικότητα, ασφάλεια και

ικανοποίηση σε συγκεκριµένα περιβάλλοντα χρήσης του εν λόγω προϊόντος».

4.2.1.1 Άλλα σχετικά πρότυπα ποιότητας κατά ISO

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται διάφορα διεθνή πρότυπα [4] στον τοµέα της ευχρηστίας και του χρηστοκεντρικού σχεδιασµού. Το κύριο σώµα των προτύπων σε αυτή την περιοχή παράγονται από το ISO (Intenational Standard Organization - ∆ιεθνής Οργανισµός Προτυποποίησης).

Μερικά πρότυπα (π.χ. αυτά που σχετίζονται µε το λογισµικό στο ISO 9241) θέτουν υποχρεωτικές απαιτήσεις, ενώ άλλα παρέχουν οδηγίες και απαιτήσεις κατά συνθήκη. Προκειµένου να χρησιµοποιηθεί ένα πρότυπο, είναι σηµαντική η εκ βάθους κατανόηση του περιβάλλοντος χρήσης του προϊόντος, τα χαρακτηριστικά των χρηστών του, οι ενέργειες των χρηστών του, οι απαιτήσεις των χρηστών κ.λ.π.

• ISO 9241-11 (1998) Guidance on Usability (Οδηγίες ευχρηστίας): Πρόκειται για ένα σηµαντικό πρότυπο ευχρηστίας. Εξηγεί τον τρόπο προσδιορισµού της πληροφορίας που πρέπει να ληφθεί υπόψη όταν ορίζεται ή αξιολογείται η ευχρηστία µε όρους µέτρησης της απόδοσης και της ικανοποίησης του χρήστη. Οι οδηγίες που δίνονται αφορούν στον τρόπο περιγραφής του περιβάλλοντος χρήσης του προϊόντος (υλικό, λογισµικό ή υπηρεσία) και στις απαιτούµενες µετρήσεις ευχρηστίας. Περιλαµβάνει µια επεξήγηση για το πώς µπορεί να οριστεί και να αξιολογηθεί η ευχρηστία ενός προϊόντος ως τµήµα ενός συστήµατος ποιότητας (π.χ. ενός που συµµορφώνεται µε το ISO 9001).

• ISO/IEC FDIS 9126-1 (2000) Software Engineering - Product quality - Part

1: Quality model (Τεχνολογία Λογισµικού – Ποιότητα προϊόντος – Τµήµα 1: Μοντέλο Ποιότητας): Το πρότυπο αυτό καθορίζει ένα µοντέλο για την ποιότητα των προϊόντων λογισµικού, που αποτελείται από δύο µέρη: την εσωτερική – εξωτερική ποιότητα και την ποιότητα χρήσης. Η Εσωτερική Ποιότητα διαιρείται σε έξι χαρακτηριστικά: λειτουργικότητα, αξιοπιστία, αποδοτικότητα, ευχρηστία, διατηρησιµότητα και µεταφερσιµότητα. Η Εξωτερική Ποιότητα εµφανίζεται όταν το λογισµικό χρησιµοποιείται ως τµήµα ενός υπολογιστικού συστήµατος και είναι το αποτέλεσµα των εσωτερικών χαρακτηριστικών του λογισµικού. Η Ποιότητα Χρήσης περιλαµβάνει τέσσερα χαρακτηριστικά: αποτελεσµατικότητα, παραγωγικότητα, ασφάλεια και ικανοποίηση. Η ποιότητα χρήσης είναι η συνδυασµένη επίδραση των έξι

quality inuse

effectiveness productivity safety satisfaction


- 58 -

χαρακτηριστικών ποιότητας του προϊόντος λογισµικού στο χρήστη. Τα Τµήµατα 2 και 3 του ISO 9126 ασχολούνται µε τις εξωτερικές και εσωτερικές µετρικές ποιότητας αντίστοιχα. Το Τµήµα 4 ασχολείται µε τη µέτρησης της ποιότητας χρήσης.

• ISO 9241-12 (1998) Presentation of information (Παρουσίαση πληροφορίας):

Αυτό το τµήµα περιέχει συγκεκριµένες συστάσεις για την παρουσίαση και την αναπαράσταση της πληροφορίας στις συσκευές οθόνης. Περιλαµβάνει οδηγίες σχετικά µε τους τρόπους αναπαράστασης σύνθετων πληροφοριών χρησιµοποιώντας αλφανουµερικούς και γραφικούς / συµβολικούς κώδικες, σχεδιαγράµµατα οθόνης και διάφορους σχεδιασµούς, καθώς επίσης και τη χρήση των παραθύρων.

• ISO 13407 (1999) Human-centred design processes for interactive systems

(Ανθρωποκεντρικές διαδικασίες σχεδιασµού για αλληλεπιδραστικά συστήµατα) [5]: Αυτό το πρότυπο παρέχει οδηγίες σχετικά µε τις διαδικασίες του ανθρωποκεντρικού σχεδιασµού κατά τη διάρκεια ανάπτυξης του κύκλου ζωής των αλληλεπιδραστικών υπολογιστικών συστηµάτων. Είναι ένα εργαλείο για εκείνους που διαχειρίζονται τις διαδικασίες σχεδιασµού και παρέχει οδηγίες σχετικά µε τις πηγές πληροφορίας και των προτύπων που σχετίζονται µε την ανθρωποκεντρική προσέγγιση.

Ο ανθρωποκεντρικός σχεδιασµός περιγράφεται ως µια διεπιστηµονική δραστηριότητα, που συµπεριλαµβάνει ανθρώπινους παράγοντες, εργονοµικές γνώσεις και τεχνικές µε στόχο την ενίσχυση της αποτελεσµατικότητας και της αποδοτικότητας, ενώ βελτιώνει τις ανθρώπινες συνθήκες εργασίας και εξουδετερώνει πιθανά δυσµενή αποτελέσµατα της χρήσης στην ανθρώπινη υγεία, την ασφάλεια και την απόδοση.

Ουσιαστικά υπάρχουν τέσσερις δραστηριότητες στον ανθρωποκεντρικό σχεδιασµό που πρέπει να σχεδιαστούν και να ληφθούν υπόψη προκειµένου να ενσωµατωθούν οι απαιτήσεις ευχρηστίας στη διαδικασία ανάπτυξης. Αυτές είναι:

o Κατανόηση και καθορισµός του περιβάλλοντος χρήσης του προϊόντος. Η δραστηριότητα αυτή περιλαµβάνει τα χαρακτηριστικά των χρηστών του προϊόντος, τις ενέργειες που θα εκτελέσουν οι χρήστες µε το προϊόν και το περιβάλλον στο οποίο οι χρήστες θα χρησιµοποιήσουν το προϊόν.

o Καθορισµός των απαιτήσεων του χρήστη και του οργανισµού του προϊόντος. Η δραστηριότητα αυτή συνιστάται στην ανάλυση του εύρους των χρηστών και του άλλου προσωπικού που εµπλέκονται στη διαδικασία του σχεδιασµού, στην παροχή ξεκάθαρων στόχων, στην ανάθεση κατάλληλων προτεραιοτήτων για τις διαφορετικές απαιτήσεις, στην παροχή µετρικών για τον έλεγχο των παραγόµενων σχεδιασµών, στη συµµόρφωση µε τα ενδιαφέροντα των χρηστών, στη συµπερίληψη θεσµικών και νοµοθετικών απαιτήσεων και στην επαρκή τεκµηρίωση.

o Παραγωγή διαφόρων σχεδιαστικών λύσεων και πρωτοτύπων. Η δραστηριότητα αυτή περιλαµβάνει την ανάπτυξη πολλών σχεδιαστικών προτάσεων, τη λήψη αποφάσεων σχεδιασµού µε χρήση προσοµοιώσεων, την επίδειξη των λύσεων στους χρήστες, την παροχή δυνατότητας σε αυτούς να εκτελέσουν διάφορες ενέργειες και την επανάληψη της όλης διαδικασίας µέχρι να ικανοποιηθούν συγκεκριµένοι σχεδιαστικοί στόχοι.

o ∆ιεξαγωγή αξιολογήσεων µε βάση το χρήστη. Πρόκειται για ένα πολύ σηµαντικό βήµα που εκτιµά ποιοι στόχοι του χρήστη και του οργανισµού έχουν ικανοποιηθεί ενώ παρέχει ανατροφοδότηση για τη βελτίωση του σχεδιασµού. Υπάρχουν πολλές µέθοδοι αξιολόγησης – η επιλογή της καλύτερης µεθόδου είναι συνάρτηση της φύσης του προϊόντος που πρόκειται να αναπτυχθεί, της οικονοµικής κατάστασης του φορέα που έχει την αναλάβει τη χρηµατοδότηση του προϊόντος και των χρονικών περιορισµών.


- 59 -

Οι δραστηριότητες αυτές πρέπει να εκτελούνται επαναληπτικά, ώσπου να επιτευχθούν οι ιδιαίτεροι στόχοι ευχρηστίας. Ο σχεδιασµός πρέπει να καθορίζει τον τρόπο ενσωµάτωσης των παραπάνω δραστηριοτήτων µε τις άλλες δραστηριότητες ανάπτυξης, καθώς επίσης και τους ανθρώπους που είναι αρµόδιοι για αυτές.

Εικόνα 12: Ανθρωποκεντρικές δραστηριότητες σχεδιασµού

4.2.2 Οµάδα Εθνικών Εκπροσώπων (ΟΕΕ) – Πλαίσιο Ποιότητας των Βρυξελλών

Η Οµάδα Εθνικών Εκπροσώπων (ΟΕΕ) είναι µια Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία απαρτίζεται από εµπειρογνώµονες – εκπροσώπους Υπουργείων των µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Χωρών της ∆ιεύρυνσης, η οποία επιβλέπεται και συντονίζεται από την Γενική ∆ιεύθυνση για την Κοινωνία της Πληροφορίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και συγκεκριµένα από τη Μονάδα ∆ιατήρησης και Ενίσχυσης της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς (Preservation and Enhancement of Cultural Heritage Unit).

Η ΟΕΕ συστάθηκε για να προωθήσει τα αποτελέσµατα της συνάντησης του Λουντ της Σουηδίας στις 4 Απριλίου 2001 (κατά την οποία δηµιουργήθηκαν οι αρχές του Λουντ – The Lund Principles). Η συγκεκριµένη Οµάδα απαντά στην ανοικτή πρόσκληση του Ψηφίσµατος των Υπουργών Πολιτισµού µε θέµα «Πολιτισµός και κοινωνία της γνώσης». Το Ψήφισµα προωθεί την αξιοποίηση υπαρχόντων ή νέων δικτύων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο για τη συνεργασία και την ανταλλαγή πληροφορίας και «καλής πρακτικής» σε θέµατα που σχετίζονται µε την ψηφιοποίηση των πολιτιστικών και επιστηµονικών πόρων.

Η αποστολή της ΟΕΕ είναι να ελέγχει και να αξιολογεί την πρόοδο που επιτυγχάνεται σε σχέση µε τους αντικειµενικούς στόχους των «Αρχών του Lund». Αναγνωρίσθηκε ως κρίσιµη, η διατήρηση της συνεργασίας και αλληλεπίδρασης της ΟΕΕ µε διάφορες εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές κατευθύνσεις στο θέµα της ψηφιοποίησης. Η ΟΕΕ συνεργάζεται στενά µε το πρόγραµµα MINERVA και συγκεκριµένα µε τα αποτελέσµατα και τις προτάσεις των τεχνικών οµάδων που έχουν δηµιουργηθεί στα πλαίσια του προγράµµατος MINERVA.

Η Οµάδα Εθνικών Εκπροσώπων και ιδιαίτερα η Οµάδα Εργασίας για την Ποιότητα των Κόµβων ∆ιαδικτύου του Πολιτιστικού Περιεχοµένου, δηµιούργησε το Πλαίσιο Ποιότητας των Βρυξελλών [6].


- 60 -

Το Πλαίσιο Ποιότητας των Βρυξελλών εµφανίστηκε ως αποτέλεσµα της συνάντησης των εµπειρογνωµόνων «Η Ψηφιοποίηση της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονοµιάς», που οργανώθηκε στις Βρυξέλλες στις 17 Ιουλίου 2001 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (DG Κοινωνία της Πληροφορίας) και την Βελγική Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτά τα συµπεράσµατα ενσωµατώνονται στο έγγραφο “Coordination of national digitization policies & programmes” (Σεπτέµβριος 2001) που διανεµήθηκε ως βάση για το Ευρωπαϊκό Σεµινάριο «Πολιτισµός και ∆ιαδίκτυο» που οργανώθηκε υπό την Βελγική προεδρία στη Μονς στις 22 Σεπτεµβρίου 2001. Το Πλαίσιο Ποιότητας των Βρυξελλών ενσωµατώνεται επίσης στο Ψήφισµα “Πολιτισµός και Κοινωνίας της Γνώσης” που υιοθετήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο των Υπουργών Πολιτισµού, στις 5 Νοεµβρίου 2001.

Το Πλαίσιο Ποιότητας των Βρυξελλών, που δηµοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2002, ορίζει τα ακόλουθα κριτήρια ποιότητας για πολιτιστικές διαδικτυακές εφαρµογές:

• Κριτήρια ευρύτητας και σκοπιµότητας του δικτυακού κόµβου: Τα προτεινόµενα κριτήρια που εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία είναι:

o ∆ήλωση ευρύτητας Προσδοκώµενο κοινό Θεµατολογία και τύποι πόρων (δεδοµένα και υπηρεσίες)

o Αρχή και δικαιοδοσία Προσδιορισµός και πιστοποίηση του οργανισµού που έχει την κυριότητα του δικτυακού τόπου

«Ιστορία» του δικτυακού κόµβου o Γλώσσα

• Κριτήρια παρουσίασης του δικτυακού κόµβου o Στόχοι του δικτυακού κόµβου o Αποστολή του δικτυακού κόµβου

• Κριτήρια περιεχόµενου του δικτυακού κόµβου: Η ποιότητα του περιεχοµένου µπορεί να αναλυθεί από δύο κύριες σκοπιές:

o Ποιότητα της πολιτιστικής πληροφορίας που µεταβιβάζεται στο χρήστη. Πηγές περιεχοµένου Προσδιορισµός και κυριότητα των πηγών περιεχοµένου Επικαιρότητα Εύρος πληροφορίας Κατανοησιµότητα Μοναδικότητα

o Ποιότητα της λογικής οργάνωσης της πληροφορίας: Το περιεχόµενο που διατίθεται σε ένα δικτυακό κόµβο πρέπει να είναι κατάλληλα οργανωµένο και οι σηµασιολογικές σχέσεις πρέπει να είναι σαφείς.

∆οµή του περιεχοµένου Αποδοτικότητα οµαδοποίησης του περιεχοµένου

• Κριτήρια πολιτικής του δικτυακού κόµβου: Αυτή η κατηγορία καλύπτει κριτήρια

που αφορούν στην πολιτική του δικτυακού κόµβου σε νοµικά ζητήµατα και την πολιτική του οργανισµού σχετικά µε τη βιωσιµότητα και συντήρηση αυτού.

o Πολιτική σε νοµικά ζητήµατα Προστασία δεδοµένων Προστασία πνευµατικών δικαιωµάτων – IPR

o Πολιτική συντήρησης Ηµεροµηνία δηµοσίευσης Ηµεροµηνία ενηµέρωσης Συντήρηση δικτυακού κόµβου Επιτροπή εκδοτικών ζητηµάτων


- 61 -

• Κριτήρια σχεδιασµού του δικτυακού κόµβου: Τρία κριτήρια είναι δυνατό να αξιολογήσουν το σχεδιασµό του δικτυακού κόµβου ενός πολιτιστικού οργανισµού:

o Προσβασιµότητα o Πλοηγησιµότητα (λογική οργάνωση) o Ποιότητα συνδέσµων

• Κριτήρια αλληλεπιδραστικότητας του δικτυακού κόµβου: o Επιλογές διαλογικής απόκρισης.

4.2.3 Πρόγραµµα MINERVA

Το Πρόγραµµα MINERVA (IST Project no 2001-35461) είναι ένα ∆ίκτυο Αριστείας που αποσκοπεί στην αποτίµηση των δραστηριοτήτων ψηφιοποίησης. Χρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Πρόγραµµα IST) και συντονίζει πέντε οµάδες εργασίας εµπειρογνωµόνων στα ζητήµατα: αξιολόγησης και παρακολούθησης (benchmarking) πολιτικών ψηφιοποίησης, µεταδεδοµένων και ανακάλυψης ψηφιοποιηµένων πόρων, διαλειτουργικότητας, καλών πρακτικών και κέντρων αριστείας και ποιότητας Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων. Το πρόγραµµα MINERVA, στα πλαίσια κάθε Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οργανώνει µια ηµερίδα προώθησης της ποιότητας Πολιτιστικών Κόµβων, παρουσιάζονται τα κριτήρια ποιότητας καθώς και η εφαρµογής τους στην αξιολόγηση Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων και αναλύονται διάφορα ζητήµατα που έγκειται στο θέµα της ψηφιοποίησης και της παρουσίασης και προβολής της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Μέχρι τώρα, η Οµάδα εργασίας για την Ποιότητα των Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων του MINERVA, έχει προβεί στην έκδοση ενός Εγχειριδίου για την Ποιότητα των Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων και στην έκδοση ενός δεκαλόγου (∆έκα Αρχές Ποιότητας) για τους πολιτιστικούς Ιστοτόπους, που παρουσιάζονται παρακάτω.

4.2.3.1 Εγχειρίδιο Ποιότητας των Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων (Handbook for quality in cultural Web sites: improving quality for citizens)

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η αυξανόµενη συναίσθηση της σπουδαιότητας της επικοινωνίας µέσω του ∆ιαδικτύου οδήγησε στην ανάγκη για ένα Εγχειρίδιο για την Ποιότητα των Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων [7]. Το Εγχειρίδιο αυτό ουσιαστικά παρέχει ένα πλαίσιο που µπορεί να καθοδηγήσει τη διαδικασία διατύπωσης των ζητηµάτων ποιότητας σε Πολιτιστικό επίπεδο. Η πρώτη έκδοση του Εγχειριδίου παρουσιάστηκε στο Συνέδριο της Πάρµας που διεξήχθη στις 20 - 21 Νοεµβρίου 2004.

Το εγχειρίδιο οργανώνεται σε τέσσερις κύριες ενότητες, όπως ακολούθως:

1. Γενικοί ορισµοί και αρχές: Στην ενότητα αυτή δίνονται ο ορισµός του πολιτιστικού οργανισµού και οι κατηγορίες αυτών, ο ορισµός της πολιτιστικής διαδικτυακής εφαρµογής και ο ορισµός του χρήστη µιας τέτοιας εφαρµογής. Επίσης παρέχονται διάφορες γενικές αρχές που πρέπει να ικανοποιεί ένας πολιτιστικός διαδικτυακός κόµβος.

2. Ποιότητα διαδικτυακών εφαρµογών: γενικά κριτήρια: Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα γενικά χαρακτηριστικά ενός ποιοτικού διαδικτυακού κόµβου και τα οποία σχετίζονται µε την Προσβασιµότητα του περιεχοµένου και την Ευχρηστία της διαδικτυακής εφαρµογής. Σε ότι αφορά την προσβασιµότητα, δίνεται ο ορισµός ενός προσβάσιµου διαδικτυακού κόµβου, αναλύονται τα χαρακτηριστικά των χρηστών µε ειδικές ανάγκες και παρουσιάζονται διεθνείς πρωτοβουλίες στον τοµέα της πρόσβασης των διαδικτυακών εφαρµογών. Σε ότι αφορά την ευχρηστία, δίνεται ο ορισµός της ευχρηστίας και παρουσιάζονται οι βασικές αρχές και τα κριτήρια που θέτουν το χρήστη στο επίκεντρο του σχεδιασµού ενός διαδικτυακού τόπου. Επιπλέον προτείνεται ένα σύστηµα που βασίζεται στη χρήση των Patterns [8] ως περαιτέρω µεθοδολογική προσέγγιση και ως χρήσιµο όργανο για τον σχεδιασµό Ποιοτικών ∆ιαδικτυακών


- 62 -

Εφαρµογών. Τα Patterns ουσιαστικά αποτελούν βέλτιστες λύσεις σε κοινά προβλήµατα και µπορούν να είναι ένα χρήσιµο σηµείο αναφοράς για εκείνους που συµµετάσχουν στην κατασκευή Ιστοτόπων ενώ δεν είναι ειδικοί. Τα γενικά κριτήρια ποιότητας χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες που αναπαριστούν τις ανάγκες των χρηστών που πρέπει να ικανοποιεί µια διαδικτυακή εφαρµογή και είναι τα ακόλουθα:

• Αντιληπτό περιεχόµενο: Ο χρήστης πρέπει να µπορεί να αναγνωρίσει ότι ο δικτυακός τόπος που επισκέπτεται είναι µια πολιτιστική διαδικτυακή εφαρµογή και όχι κάποιος άλλος τύπος εφαρµογής.

• Αναγνώριση του διαδικτυακού κόµβου ως πολιτιστική εφαρµογή

o Εικόνα του οργανισµού: Πληροφόρηση για τον πολιτιστικό οργανισµό, τις πρωτοβουλίες και την οργάνωσή του.

o Υπευθυνότητα του οργανισµού: Πληροφόρηση για το ποιος είναι ο πολιτιστικός οργανισµός που έχει την ευθύνη για το σύνολο της διαδικτυακής εφαρµογής.

o Πολιτική σε ζητήµατα ∆ιαχείρισης των Πνευµατικών ∆ικαιωµάτων: Πληροφόρηση για τη στρατηγική και την τεχνολογία που υιοθετεί η διαδικτυακή εφαρµογή σε ζητήµατα πνευµατικών δικαιωµάτων.

o Πολιτική ∆ιαφήµισης: Συνοπτική περιγραφή της πολιτικής διαφήµισης που ακολουθεί ο πολιτιστικός διαδικτυακός κόµβος.

• Αναγνώριση των στόχων της διαδικτυακής εφαρµογής

o Αποστολή της εφαρµογής: Πληροφόρηση για το σκοπό, τους στόχους και το προσδοκώµενο κοινό της εφαρµογής.

o Υπευθυνότητα της εφαρµογής: Πληροφόρηση για το ποιος είναι υπεύθυνος για ποιες πτυχές του διαδικτυακού κόµβου.

o Πολιτική συντήρησης: Περιγραφή της στρατηγικής συντήρησης του διαδικτυακού κόµβου.

o Στρατηγική από τεχνικής πλευράς: Περιγραφή των τεχνικών πτυχών του διαδικτυακού κόµβου που βελτιώνουν τη λειτουργικότητα της εφαρµογής.

• Απόκτηση µιας γενικής άποψης του Ιστοτόπου πριν την εκτέλεση µιας

λεπτοµερούς επίσκεψης o Καταλληλότητα οµαδοποίησης: Τα στοιχεία περιεχοµένου µιας διαδικτυακής

πολιτιστικής εφαρµογής πρέπει να οµαδοποιούνται σύµφωνα µε διαφορετικά κριτήρια (π.χ., θέµα, χρόνος, συντάκτης κ.λ.π.).

o Καταλληλότητα εµφώλευσης: Οι δοµές εµφώλευσης πρέπει να είναι αποδοτικές, που σηµαίνει ότι ο προσδιορισµός των αναγκαίων πληροφοριών µέσα στην ιεραρχική δοµή πρέπει να εκτελείται επιτυχώς και γρήγορα.

o Καταλληλότητα διάσπασης: Τα µεγάλα τµήµατα πληροφορίας πρέπει να τµηµατοποιούνται σε ένα σύνολο µεµονωµένων σελίδων. Ωστόσο κάθε σελίδα πρέπει να είναι αυτάρκης. Όταν σε µια ενιαία σελίδα αποθηκεύεται πολύπλοκο περιεχόµενο, συνίσταται η χρήση τιτλοποίησης και σύντοµων εισαγωγικών κειµένων.

o Ορατότητα οργάνωσης της πληροφορίας: Τα κριτήρια οµαδοποίησης και οι σηµασιολογικές σχέσεις µεταξύ των στοιχείων µιας οµάδας πρέπει να είναι εµφανή στους τελικούς χρήστες.

• Ποιότητα περιεχοµένου

o Συνέπεια: Παρόµοια τµήµατα πληροφορίας θα πρέπει να «αντιµετωπίζονται» µε παρόµοιες µεθόδους.

o Επικαιρότητα: Η έννοια της επικαιρότητας σχετίζεται µε τη χρονική εµβέλεια στην οποία το περιεχόµενο της διαδικτυακής εφαρµογής θεωρείται έγκυρο και οι σύνδεσµοί του είναι ενήµεροι.


- 63 -

o Πληρότητα: Η διαδικτυακή εφαρµογή δεν πρέπει να παραλείπει κρίσιµες πληροφορίες και οι πηγές πληροφορίας πρέπει να ολοκληρώνουν και να ικανοποιούν τους προκαθορισµένους σκοπούς.

o Κατανοησιµότητα: Το κριτήριο της κατανοησιµότητας αφορά στην πολυπλοκότητα της γλώσσα των κειµένων και σχετίζεται άµεσα µε τις παραµέτρους προφίλ και αναγκών του χρήστη.

o Μεστότητα: Τα κείµενα της εφαρµογής δεν πρέπει να είναι µεγάλα σε µέγεθος και πλεονάζοντα.

o Αφθονία: Η αφθονία της ενδιαφέρουσας πληροφορίας (πολλά παραδείγµατα, δεδοµένα, σύνδεσµοι µε άλλους πόρους...) και η χρήση πολλαπλών µέσων µπορούν να αποτελέσουν µια προστιθέµενη αξία.

o Χρήση δυναµικών µέσων: Η χρήση πολλαπλών δυναµικών µέσων (ήχος, animation, βίντεο, 3D γραφικά) µπορεί να ενισχύσει την αφθονία.. Εντούτοις, η επιλογή των µέσων πρέπει να είναι «σωστή».

o Πολυγλωσσία: Η επιτυχία και η δηµοτικότητα µιας εφαρµογής συνδέεται άµεσα µε την πολυγλωσσία. Ειδικότερα για τους διαδικτυακούς κόµβους πολιτιστικού περιεχοµένου, η πολυγλωσσία επιτρέπει την εκτενή χρήση αυτού από άτοµα διαφόρων εθνικοτήτων, προωθεί την πολιτιστική κληρονοµιά κάθε χώρας έξω από τα σύνορά της και σέβεται και προωθεί τις Ευρωπαϊκές στρατηγικές της Κοινωνίας της Πληροφορίας.

o Ακρίβεια: Το περιεχόµενο των κειµένων πρέπει να είναι σωστό από άποψη γραµµατικής, ορθογραφίας και σύνταξης. Όλοι οι τύποι του περιεχοµένου πρέπει να αποφεύγουν τις ασυµφωνίες και τις επαναλήψεις.

o Κυριότητα/Υπευθυνότητα: Το κριτήριο αυτό αναφέρεται στο ποιος (άτοµο ή οµάδα ατόµων) είναι ο υπεύθυνος σύνταξης του περιεχοµένου.

o Αντικειµενικότητα: Οι µη τεκµηριωµένες απόψεις από το συγγραφέα, τα µονόπλευρα επιχειρήµατα για αµφιλεγόµενα ζητήµατα, τα «µηνύµατα» από µεµονωµένα άτοµα ή οµάδες µε ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο θέµα, πρέπει να αποφεύγονται.

o Μοναδικότητα: Η παροχή µοναδικού, γνήσιου και ξεχωριστού περιεχοµένου σε µια συγκεκριµένη γνωστική περιοχή αποτελεί αδιαµφισβήτητα πηγή προσέλκυσης της προσοχής και του ενδιαφέροντος του χρήστη.

• Παρουσίαση περιεχοµένου:

o Λειτουργικότητα του layout της εφαρµογής Συνέπεια: Οι χρήστες δεν πρέπει να αναρωτιούνται εάν διαφορετικές λέξεις, καταστάσεις ή ενέργειες σηµαίνουν το ίδιο πράγµα.

Αποδοτικότητα: Οι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη της εφαρµογής πρέπει να αξιολογήσουν την χρήση κάθε σελίδας και να λάβουν αποφάσεις σχεδιασµού που εξασφαλίζουν την καλύτερη δυνατή απόδοση.

Οργάνωση του χώρου: Τα στοιχεία πλοήγησης και ταυτότητας της εφαρµογής πρέπει να παρουσιάζονται στην πάνω αριστερά περιοχή της οθόνης του υπολογιστή.

o Λειτουργικότητα γραφικών Μινιµαλισµός: Οι εφαρµογές δεν πρέπει να περιέχουν στοιχεία που είναι άσχετα ή σπανίως απαραίτητα.

Χρήση χρωµάτων: Το κείµενο και τα γραφικά πρέπει να είναι κατανοήσιµα όταν παρατηρούνται χωρίς χρώµα. Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση των εικόνων ως χρώµα του φόντου, καθώς αυτό εµποδίζει και παρακωλύει την αναγνωσιµότητα.

o Λειτουργικότητα πολυµεσικών στοιχείων Απόδοση ελέγχου στο χρήστη: Ο χρήστης πρέπει πάντα να έχει τον έλεγχο για όλα τα εκτελέσιµα αρχεία: Έναρξη, Παύση, Ακύρωση, Επανεκκίνηση, Προς τα εµπρός και Ένταση.

Χρήση animations: Η χρήση πολλών animation καθιστά τη χρονική διάρκεια καταβίβασης µιας σελίδας µεγάλη.


- 64 -

Μέγεθος αντικειµένων µέσων: Το µέγεθος των αντικειµένων µέσων δεν πρέπει να επιβαρύνει την καταβίβαση του Ιστοτόπου. Οι εντολές για το κατέβασµα των αντικειµένων µέσων θα έπρεπε να περιλαµβάνουν το µέγεθος του αρχείου, τον τύπο του µέσου και µια περιγραφή του περιεχοµένου του θέµατος.

• Πλοήγηση του διαδικτυακού κόµβου

o Ένδειξη συνδέσµου: Η σηµασιολογία των συνδέσµων πρέπει να είναι σαφής και ξεκάθαρη στο χρήστη.

o Αξιοπιστία συνδέσµου: Οι σύνδεσµοι που παρέχονται από µια διαδικτυακή εφαρµογή πρέπει να οδηγούν µόνο σε σχετικό υλικό (π.χ. όχι σε «µη-προσπελάσιµες» ή απαρχαιωµένες σελίδες).

o Κάλυψη συνδέσµου: Αυτό το κριτήριο αναφέρεται στο ποσό των διαθέσιµων συνδέσµων για τη βελτίωση της αποδοτικότητας της πρόσβασης. Η αποδοτικότητα της πρόσβασης είναι στενά σχετιζόµενη µε το οργανωτικό σχήµα που υιοθετείται για το περιεχόµενο που εκφράζεται από το σύνδεσµο.

o Αξιοπιστία Backtracking: Οι διαδικτυακοί κόµβοι πρέπει να παρέχουν στους χρήστες τη δυνατότητα επιστροφής σε ένα προηγούµενο κόµβο ή σελίδα. Η διαδικασία αυτή πρέπει να γίνεται χρησιµοποιώντας το κουµπί οπισθοδρόµησης («Πίσω») του φυλλοµετρητή.

o Ένδειξη γενικού πλαισίου: Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να παρέχει πληροφόρηση στο χρήστη σχετικά µε την τρέχουσα θέση του στον κόµβο.

o Αξιοπιστία ελέγχου µέσων: Η αξιοπιστία ελέγχου µέσων είναι η πιθανότητα, για το χρήστη, να ελέγχει την κατάσταση ή τη συµπεριφορά των αντικειµένων µέσων πολλαπλών καταστάσεων όπως εικόνες (που µπορούν να µεγεθυνθούν ή να σµικρυνθούν), βίντεο ή ήχος (που µπορούν να εκτελεστούν, να σταµατηθούν, να ανασταλούν κ.λ.π.).

o Ένδειξη ελέγχου µέσων: Οποτεδήποτε προσφέρονται ενέργειες ελέγχου µέσων στο χρήστη, αυτές πρέπει να είναι εµφανείς, ενώ η σηµασιολογία και τα αποτελέσµατά τους πρέπει να είναι σαφώς ορισµένα.

• Αναζήτηση

o Κατανοησιµότητα της γλώσσας ορισµού ερωτήσεων: Θα πρέπει να είναι εµφανή στους χρήστες τα χαρακτηριστικά που πρέπει να προσδιορίσουν για τα αντικείµενα που αναζητούν καθώς επίσης και ο τρόπος ορισµού αυτών. ∆ιαφορετικοί τύποι αναζήτησης θα πρέπει να είναι διαθέσιµοι για διαφορετικά επίπεδα ικανοτήτων και προτιµήσεων.

o Κατανοησιµότητα των αποτελεσµάτων αναζήτησης: Τα αντικείµενα που ανακτώνται ως το αποτέλεσµα µιας αναζήτησης πρέπει να είναι σαφή στο χρήστη και να συνοδεύονται από τις διευθύνσεις των ανακτηµένων σελίδων και σύντοµες περιγραφές που προσδιορίζουν τη σηµασία τους.

o Πλοηγησιµότητα των αποτελεσµάτων αναζήτησης: Θα πρέπει να είναι εύκολη η πλοήγηση στο σύνολο των ανακτηµένων αντικειµένων. Μια αναζήτηση πρέπει να υποστηρίζει τη δυνατότητα επιστροφής στο τελευταίο από τα αποτελέσµατα αναζήτησης κάθε στιγµή και επίσης την άµεση πλοήγηση στο σύνολο των ανακτηµένων αντικειµένων, προς τα εµπρός και προς τα πίσω, όπως σε µια οργανωµένη περιήγηση.

3. Το πλαίσιο Ποιότητας του Minerva για πολιτιστικές διαδικτυακές εφαρµογές: Στην ενότητα αυτή εξετάζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά µιας πολιτιστικής διαδικτυακής εφαρµογής που οδηγούν στην ανάγκη για τον καθορισµό ειδικών κριτηρίων ποιότητας. Τα κριτήρια αυτά είναι απόρροια εκτενούς µελέτης των στόχων µιας πολιτιστικής διαδικτυακής εφαρµογής και της φύσης του οργανισµού που έχει την κυριότητα του διαδικτυακού κόµβου. Στο Εγχειρίδιο αυτό ορίζονται οι ακόλουθες κατηγορίες πολιτιστικών οργανισµών:


- 65 -

• Αρχεία • Βιβλιοθήκες • Μουσεία • Κέντρα έρευνας και εκπαίδευσης • Πολιτιστικά έργα • Οργανισµοί διοίκησης και προστασίας • Προσωρινές εκθέσεις • Πολιτιστική Κληρονοµιά ανά περιοχή

Οι στόχοι µιας πολιτιστικής διαδικτυακής εφαρµογής είναι:

• Παρουσίαση της ταυτότητας του πολιτιστικού οργανισµού • ∆ιαφάνεια στις δραστηριότητες του πολιτιστικού οργανισµού • ∆ιαφάνεια στην αποστολή της πολιτιστικής διαδικτυακής εφαρµογής • Αποδοτικότητα των δικτύων στον τοµέα του πολιτισµού • Παρουσίαση των προτύπων και των κανονισµών στον τοµέα του πολιτισµού • ∆ιάχυση του πολιτιστικού περιεχοµένου • Υποστήριξη του πολιτισµικού τουρισµού • Προσφορά εκπαιδευτικών υπηρεσιών • Προσφορά υπηρεσιών για επιστηµονική έρευνα • Προσφορά υπηρεσιών σε εµπειρογνώµονες του τοµέα του πολιτισµού • Προσφορά υπηρεσιών για κράτηση και απόκτηση αγαθών • Προώθηση των ∆ιαδικτυακών κοινοτήτων στον πεδίο του πολιτισµού

Για κάθε µια από τις κατηγορίες πολιτιστικού οργανισµού γίνεται η ανάλυση των παραπάνω στόχων και η ανάλυση αυτή οδηγεί στη λήψη ειδικών κριτηρίων ποιότητας.

4. Παραρτήµατα: Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται ένας κατάλογος µε εθνικούς κανονισµούς των κρατών – µελών σχετικά µε τις διαδικτυακές εφαρµογές και οι βιβλιογραφικές αναφορές.

4.2.3.2 Οι δέκα αρχές ποιότητας των Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων (Cultural Website Quality Principles)

Η ενότητα αυτή παρουσιάζει τις αρχές ποιότητας που πρέπει να ακολουθούνται κατά την ανάπτυξη των πολιτιστικών διαδικτυακών κόµβων. Αυτός ο δεκάλογος αναγνωρίστηκε από το έγγραφο «Χάρτα της Πάρµας» [9] που παρουσιάστηκε στην Επιτροπή Πολιτιστικών Υποθέσεων του Συµβουλίου των Υπουργών της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2003. Το πλήρες κείµενο των δέκα αρχών ποιότητας [10] είναι το παρακάτω:

«Ένας ποιοτικός πολιτιστικός διαδικτυακός κόµβος προωθεί την ποικιλοµορφία της Ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονοµιάς µε την παροχή πρόσβασης στο ψηφιακό πολιτιστικό

περιεχόµενο σε όλους τους πολίτες.»

Συνεπώς ένας διαδικτυακός κόµβος που διανέµει πολιτιστικό περιεχόµενο πρέπει να ακολουθεί τις παρακάτω αρχές:

• Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να προωθεί τη διαφάνεια (transparent), δηλαδή να δηλώνει µε σαφήνεια την ταυτότητα και τους στόχους του, καθώς επίσης την ταυτότητα του οργανισµού που έχει την ευθύνη της διαχείρισής του.

• Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να συλλέγει, να ψηφιοποιεί, να τεκµηριώνει, να παρουσιάζει και να επικυρώνει το περιεχόµενό του µε σκοπό τη δηµιουργία ενός αποδοτικού (effective) διαδικτυακού κόµβου για τους χρήστες.


- 66 -

• Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να υλοποιεί τις οδηγίες της πολιτικής για ποιότητα υπηρεσιών προκειµένου να διασφαλιστεί ότι αυτός διατηρείται (maintained) και ενηµερώνεται σε ένα κατάλληλο επίπεδο.

• Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να είναι προσβάσιµος (accessible) από όλους τους χρήστες, ανεξάρτητα της τεχνολογίας που χρησιµοποιούν ή των ικανοτήτων τους, συµπεριλαµβανοµένων της πλοήγησης, του περιεχοµένου και των στοιχείων αλληλεπίδρασης. Αυτό σηµαίνει ότι οι χρήστες πρέπει να µπορούν να εκτελούν όλες τις ενέργειες, να προσπελαύνουν το περιεχόµενο και να χρησιµοποιούν όλες τις υπηρεσίες που προσφέρονται από τον διαδικτυακό κόµβο, ανεξάρτητα από τις ικανότητές τους, την τεχνολογία που χρησιµοποιούν ή το περιβάλλον στο οποίο εργάζονται.

• Ο σχεδιασµός του διαδικτυακού κόµβου πρέπει να είναι να θέτει στο επίκεντρο το χρήστη (user-centred), δηλαδή να λαµβάνει υπόψη τις ανάγκες των χρηστών και να εξασφαλίζει τη σχετικότητα του περιεχοµένου και την ευκολία χρήσης µέσω της αξιολόγησης και της ανατροφοδότησης.

• Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να είναι αλληλεπιδραστικός (responsive), επιτρέποντας στους χρήστες να επικοινωνήσουν µε αυτόν και να λάβουν µια κατάλληλη απάντηση. Όπου απαιτείται, ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να ενθαρρύνει την υποβολή ερωτήσεων, την ανταλλαγή πληροφοριών και τη συζήτηση των χρηστών µεταξύ τους και µε τους υπευθύνους του διαδικτυακού κόµβου.

• Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να έχει πλήρη επίγνωση της σπουδαιότητας της πολυγλωσσίας (multilinguality), παρέχοντας ένα κατώτατο επίπεδο πρόσβασης σε περισσότερες από µία γλώσσες. Αυτό σηµαίνει ότι ο διαδικτυακός κόµβος θα πρέπει να παρέχει σε περισσότερες από µία γλώσσες, τουλάχιστον µια εισαγωγή και έναν πίνακα των περιεχοµένων του.

• Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να είναι διαλειτουργικός (interoperable) και να αποτελεί µέρος των πολιτιστικών δικτύων προκειµένου να επιτρέπει τον εύκολο εντοπισµό του περιεχοµένου του και των υπηρεσιών που ικανοποιούν τις ανάγκες των χρηστών.

• Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να σέβεται νοµικά ζητήµατα (managed) όπως το IPR (Προστασία Πνευµατικών ∆ικαιωµάτων) και την ιδιωτικότητα και να δηλώνει σαφώς τους όρους και τις διατάξεις βάσει των οποίων µπορεί να χρησιµοποιηθεί ο διαδικτυακός κόµβος και το περιεχόµενό του.

• Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να υιοθετεί καλές στρατηγικές και πρότυπα προκειµένου να διασφαλιστεί η µακροπρόθεσµη διατήρηση (preserved) αυτού και του περιεχοµένου του.

Οι δέκα αρχές στοχεύουν στους πολιτιστικούς δικτυακούς κόµβους– αυτούς που αφορούν σε µουσεία, βιβλιοθήκες, αρχεία και άλλα πολιτιστικά ιδρύµατα. Εντούτοις, οι αρχές είναι αρκετά γενικές και µπορούν να εφαρµοστούν σχεδόν σε οποιοδήποτε διαδικτυακό κόµβο. Στη επόµενη φάση, ζητείται η παραγωγή ενός εγχειριδίου που να επεξηγεί αναλυτικότερα τις παραπάνω αρχές ποιότητας. Συγκεκριµένα, για κάθε µια αρχή, στόχος είναι η παροχή:

• Σχολίων, που να επεξηγούν και να ερµηνεύουν την εν λόγω αρχή • Ενός συνόλου κριτηρίων, που µπορούν να χρησιµοποιηθούν για να αξιολογήσουν εάν

ένας διαδικτυακός κόµβος συµµορφώνεται ή όχι µε την εν λόγω αρχή.

4.2.4 Ποιότητα και Ευχρηστία ∆ιαδικτυκών Κόµβων στις ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ διαπιστώνονται πρωτοποριακές δράσεις στην έρευνα για την ευχρηστία και την ποιότητα των ∆ιαδικτυακών Κόµβων (όχι κατ’ ανάγκη Πολιτιστικού Περιεχοµένου). Στα πλαίσια αυτής της έρευνας έχουν οριστεί πολλών διαφορετικών κατηγοριών κριτήρια Κόµβων ∆ιαδικτύου που αναφέρονται σε τεχνικά ζητήµατα, ζητήµατα περιεχοµένου,


- 67 -

προσβασιµότητας από άτοµα µε ειδικές ανάγκες / ικανότητες κ.λ.π. Ως παράδειγµα αναφέρονται τα κριτήρια που έχει ορίσει ο Jacob Nielsen [11] µε την ανάλυση «καλών πρακτικών» αλλά και «κακών πρακτικών» και σε άλλα ζητήµατα. Στις ακόλουθες παραγράφους γίνεται η παρουσίαση των «καλών» και «κακών» πρακτικών κατά Nielsen.

4.2.4.1 Τι πρέπει να αποφεύγεται στην υλοποίηση των ∆ιαδικτυακών Κόµβων

Η ενότητα αυτή παρουσιάζει τα πιο συχνά λάθη [12], [13], [14] που απαντώνται στο σχεδιασµό και την υλοποίηση των ∆ιαδικτυακών Κόµβων. Τα σηµεία αυτά πρέπει να αποφεύγονται στο σχεδιασµό και την υλοποίηση των δικτυακών εφαρµογών, προκειµένου να διασφαλίσουν ένα κατώτατο επίπεδο ποιότητας και ευχρηστίας και συνοψίζονται στα ακόλουθα:

1. Χρήση frames. Η χρήση frames πλέον θεωρείται σηµαντικό λάθος και προκαλεί σύγχυση στους χρήστες καθώς είναι ενάντια στο θεµελιώδες µοντέλο χρήσης ενός διαδικτυακού κόµβου. Η χρήση frame καθιστά αδύνατη την καταχώρηση της σελίδας µέσω σελιδοποίησης (bookmark) και πολύ δύσκολη την εκτύπωση. Η προβλεψιµότητα των ενεργειών του χρήστη είναι πλέον ανέφικτη αφού δεν είναι σίγουρο τι θα προκύψει όταν επιλεγεί ένας σύνδεσµος.

2. Υπερβολική χρήση τελευταίας τεχνολογίας Ιστού. ∆εν πρέπει να γίνεται υπερβολική χρήση εφέ µε σκοπό την προσέλκυση των χρηστών σε ένα δικτυακό κόµβο καθώς εντυπωσιάζονται µόνο άτοµα εθισµένα στο µέσο και όχι οι χρήστες που ενδιαφέρονται για το περιεχόµενο και την καλή ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών. Επίσης η υπερβολική χρήση τελευταίας τεχνολογίας Ιστού καταναλίσκει άσκοπα εύρος ζώνης (bandwidth) και µεγιστοποιεί το χρόνο απόκρισης του διαδικτυακού κόµβου. Σε περίπτωση που οι χρήστες κουραστούν να περιµένουν προκειµένου να δουν αυτό που τους ενδιαφέρει, τότε δύσκολα θα επισκεφτούν ξανά τον διαδικτυακό κόµβο.

3. Κυλιόµενο κείµενο, animation κ.λ.π. Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να αποφεύγει τη χρήση στοιχείων που µετακινούνται συνεχώς, καθώς αποσπούν την προσοχή του χρήστη σε βάρος του περιεχοµένου ουσίας.

4. Περίπλοκα URL. Αν και κανονικά µια διευθυνσιοδότηση επιπέδου µηχανής όπως το URL δεν θα έπρεπε να υπάρχει, είναι πλέον γεγονός και φυσικά δεν µπορεί να αποφευχθεί. Πρέπει όµως να ληφθεί υπόψη ότι οι χρήστες συνδέουν την ηλεκτρονική διεύθυνση URL µε το περιεχόµενο του διαδικτυακού κόµβου. Επίσης το URL πρέπει να γράφεται όσο πιο εύκολα γίνεται (π.χ. µερικοί ενδεχοµένως να δυσκολεύονται να γράψουν το χαρακτήρα ~).

5. Ορφανές Ιστοσελίδες. Οι Ιστοσελίδες πρέπει περιέχουν ξεκάθαρη πληροφόρηση σχετικά µε τον διαδικτυακό κόµβο στον οποίο ανήκουν, καθώς οι χρήστες µπορεί να προσπελαύνουν τις Ιστοσελίδες άµεσα χωρίς να διέρχονται µέσω της αρχικής σελίδας. Για τον ίδιο λόγο, κάθε Ιστοσελίδα πρέπει να περιέχει ένα σύνδεσµο προς την αρχική σελίδα καθώς και κάποια πληροφόρηση σχετικά µε τη θέση της εν λόγω σελίδας στον διαδικτυακό κόµβο.

6. Μεγάλες κυλιόµενες σελίδες. Μόνο ένα 10% των χρηστών επιλέγει την κύλιση της σελίδας πέρα από το περιεχόµενο που είναι ορατό στην οθόνη όταν εµφανίζεται µια σελίδα (ποσοστό που τώρα φαίνεται να έχει αυξηθεί). Έτσι το σύνολο της χρήσιµης πληροφορίας και οι κρίσιµες επιλογές πλοήγησης πρέπει να είναι ορατές στο πάνω µέρος της σελίδας.

7. Έλλειψη υποστήριξης στην πλοήγηση. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι χρήστες δεν γνωρίζουν τον διαδικτυακό κόµβο εξίσου καλά όπως οι σχεδιαστές και οι υπεύθυνοι ανάπτυξης αυτού. Οι χρήστες πάντα έχουν δυσκολία στον εντοπισµό της πληροφορίας που αναζητούν. Συνεπώς η δόµηση του υλικού που περιέχεται στον


- 68 -

διαδικτυακό κόµβο πρέπει να είναι εύκολα κατανοητή στο χρήστη. Επίσης ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να παρέχει κάποιο χάρτη (image map) και να γνωστοποιεί στους χρήστες για το που βρίσκονται και που πρόκειται να µεταβούν ακολουθώντας ένα σύνδεσµο. Σε διαδικτυακούς κόµβους µεγάλου µεγέθους συνίσταται η ύπαρξη µιας µηχανής αναζήτησης.

8. Έλλειψη στάνταρ χρωµατικών κωδικών στους συνδέσµους. Μία από τις υπάρχουσες τυποποιήσεις που δεν θα πρέπει να αποφεύγεται είναι αυτή που αφορά στα χρώµατα των συνδέσµων. Συγκεκριµένα, οι σύνδεσµοι σε διαδικτυακούς κόµβους που δεν έχουµε επισκεφθεί πρέπει να έχουν µπλε χρώµα και αυτοί που ήδη έχουµε επισκεφθεί πρέπει να είναι µε κόκκινο χρώµα. Η συνέπεια στη χρήση των χρωµάτων αποτελεί το κλειδί για την εύκολη κατανόηση της σηµασίας των χρωµάτων των συνδέσµων.

9. Απαρχαιωµένη πληροφορία. Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να ενηµερώνεται συνεχώς µε «πρόσφατη» πληροφορία, χωρίς να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι και πιο παλιές πληροφορίες µπορεί να είναι χρήσιµες ή και συµπληρωµατικές. Έτσι πρέπει να διατηρείται κάποια ισορροπία στη συντήρηση του διαδικτυακού κόµβου και στην ενηµέρωσή του µε το βάρος όµως να πέφτει στο δεύτερο.

10. Αργοί χρόνοι πρόσβασης στον διαδικτυακό κόµβο. Σύµφωνα µε διάφορες έρευνες, ο χρόνος απόκρισης του διαδικτυακού κόµβου δεν πρέπει να ξεπερνά τα 10 δευτερόλεπτα. Βέβαια επειδή οι χρήστες έχουν µάθει ίσως να περιµένουν το απόλυτο όριο, ο χρόνος αυτός µπορεί να επεκταθεί και σε 15 δευτερόλεπτα. Αυτό το σηµείο αποτελεί την κύρια απαίτηση των χρηστών και τον παράγοντα που επηρεάζει την υποκειµενική αίσθηση των χρηστών για το βαθµό ευχρηστίας κατά κύριο λόγο.

11. Παραβίαση ή επιβράδυνση του κουµπιού Πίσω. Το κουµπί Πίσω αποτελεί ένα από τα πιο συχνά χρησιµοποιούµενα χαρακτηριστικά της πλοήγησης (µετά τους υπερσυνδέσµους). Για το λόγο αυτό, πρέπει να αποφεύγεται το άνοιγµα ενός νέου παραθύρου, που θέτει εκτός λειτουργίας το κουµπί Πίσω του φυλλοµετρητή. Επίσης πρέπει να αποφεύγεται η χρήση της έµµεσης ανακατεύθυνσης, καθώς κάθε φορά που ο χρήστης επιλέγει το κουµπί Πίσω, ο φυλλοµετρητής επιστρέφει σε µια σελίδα που αναπηδά το χρήστη προς τα εµπρός σε µια ανεπιθύµητη θέση.

12. Έλλειψη βιογραφικών σηµειωµάτων. ∆ιάφορες µελέτες σχετικά µε τον Ιστό έδειξαν ότι οι χρήστες γενικά θέλουν να γνωρίζουν πληροφορίες για τους συντάκτες των πληροφοριών. Ειδικότερα, τα βιογραφικά σηµειώµατα και οι φωτογραφίες των συντακτών καθιστούν τον Ιστό λιγότερο απρόσωπο και αυξάνουν την εµπιστοσύνη των χρηστών.

13. Έλλειψη Αρχείων. Οι παλιές πληροφορίες είναι συχνά σηµαντικές και µπορεί να αποβούν χρήσιµες στους αναγνώστες. Ακόµα και όταν οι νέες πληροφορίες είναι πολυτιµότερες από τις παλιές, υπάρχει σχεδόν πάντα κάποια αξία στην παλιά πληροφορία. Η διατήρηση των παλιών πληροφοριών on-line έχει χαµηλό κόστος. Εκτιµάται ότι η ύπαρξη αρχείων αυξάνει το κόστος ενός διαδικτυακού κόµβου κατά 10% περίπου αλλά ταυτόχρονα αυξάνει τη χρησιµότητά του κατά περίπου 50%. Επίσης τα αρχεία αποτελούν το σηµαντικότερο λόγο σύνδεσης άλλων Ιστοτόπων στον εν λόγω διαδικτυακό κόµβο.

14. Μετακίνηση σελίδων σε νέα URLs. Οποτεδήποτε µια Ιστοσελίδα µετακινείται σε νέα διεύθυνση, αυτόµατα παύουν να ισχύουν όλοι οι εισερχόµενοι σύνδεσµοι προς τη σελίδα αυτή. Συνεπώς η µετακίνηση των σελίδων σε νέα URLs πρέπει να αποφεύγεται.

15. Ύπαρξη ασαφών επικεφαλίδων. Οι επικεφαλίδες πρέπει να γράφονται µε πολύ διαφορετικό τρόπο για τον Ιστό απ' ό,τι για τα άλλα µέσα όπως βιβλία, εφηµερίδες κ.λ.π. Οι επικεφαλίδες των Ιστοσελίδων αποτελούν ενεργά αντικείµενα που στοχεύουν στην παροχή βοήθειας στους χρήστες, όσον αφορά την πλοήγηση. Πολλοί συχνά οι επικεφαλίδες αφαιρούνται από το πλαίσιο της εκάστοτε σελίδας και χρησιµοποιούνται στους πίνακες περιεχοµένων (π.χ., αρχικές σελίδες ή σελίδες κατηγοριοποίησης) και στα αποτελέσµατα των µηχανών αναζήτησης. Σε κάθε περίπτωση, οι επικεφαλίδες


- 69 -

πρέπει να είναι σαφείς και κατανοητές και να προστατεύουν τους χρήστες από την επίσκεψη µιας σελίδας που δεν τους ενδιαφέρει.

16. Ύπαρξη στοιχείων που θυµίζουν διαφήµιση. Οι χρήστες του Ιστού δείχνουν εκλεκτική προσοχή και προσπερνούν αγγελίες που τους αποσπά από την πλοήγηση, µε στόχο τον εντοπισµό των πληροφοριών που αναζητούν. Η τάση αυτή είναι τόσο ισχυρή, ώστε οι χρήστες αγνοούν επίσης σχεδιαστικά χαρακτηριστικά που µοιάζουν µε τις επικρατούσες µορφές της διαφήµισης. Εποµένως, οποιεσδήποτε σχεδιαστικές επιλογές που µοιάζουν µε τις διαφηµίσεις πρέπει να αποφεύγονται.

17. Μη ευέλικτες µηχανές αναζήτησης. Οι µη ευέλικτες µηχανές αναζήτησης µειώνουν την ευχρηστία δεδοµένου ότι δεν µπορούν να χειριστούν τους τύπους, τον πληθυντικό, τις παύλες και άλλες παραλλαγές των όρων µιας ερώτησης. Τέτοιες µηχανές αναζήτησης είναι ιδιαίτερα δύσκολες για τους ηλικιωµένους χρήστες, αλλά ταυτόχρονα βλάπτουν τον καθένα. Ένα σχετικό πρόβληµα προκύπτει όταν οι µηχανές αναζήτησης δίνουν προτεραιότητα στα αποτελέσµατα καθαρά βάσει των πόσων όρων της επερώτησης περιέχουν, παρά βάσει της σηµασίας και σηµαντικότητας του κάθε ανακτώµενου εγγράφου.

18. Οριζόντια κύλιση. Οι χρήστες γενικά δεν επιθυµούν την κύλιση από αριστερά προς τα δεξιά. Ωστόσο η κάθετη κύλιση φαίνεται αποδεκτή, καθώς εµφανίζεται αρκετά συχνά. Οι Ιστοσελίδες που απαιτούν οριζόντια κύλιση στα πρότυπου µεγέθους παράθυρα, όπως αυτά που είναι µεγέθους 1024x768, είναι ιδιαίτερα ενοχλητικές. Όπου καθίσταται δυνατό, η οριζόντια κύλιση πρέπει να αποφεύγεται.

19. Σταθερό µέγεθος γραµµατοσειράς. Τα style sheets δίνουν δυστυχώς στους διαδικτυακούς κόµβους τη δύναµη να θέσουν εκτός λειτουργίας το κουµπί «αλλαγή µεγέθους γραµµατοσειράς» και προσδιορίζουν ένα σταθερό µέγεθος γραµµατοσειράς. Στο περίπου 95% του χρόνου, αυτό το σταθερό µέγεθος είναι µικροσκοπικό, µειώνοντας σηµαντικά την αναγνωσιµότητα για τους περισσότερους ανθρώπους πάνω από την ηλικία των 40. Συνεπώς, πρέπει να είναι σεβαστές οι επιθυµίες των χρηστών και να καθίσταται επιτρεπτή η αλλαγή του µεγέθους της γραµµατοσειράς από αυτούς. Επίσης ο προσδιορισµός των µεγεθών των γραµµατοσειρών πρέπει να είναι σχετικός και όχι απόλυτος.

20. Οµάδες κειµένου. Τα µεγάλα σε µέγεθος κείµενα είναι επίπονα στην ανάγνωση. Συνεπώς, όταν κανείς γράφει για τον Ιστό, προκειµένου να εστιάσει την προσοχή των χρηστών στο κείµενο και να υποστηρίξει την ανιχνευσιµότητα, συνιστάται η χρήση των παρακάτω τεχνασµάτων:

• Υπο-επικεφαλίδες • Μη αριθµηµένες λίστες • Τονισµένες λέξεις-κλειδιά • Σύντοµες παράγραφοι • Απλό ύφος γραφής

4.2.4.2 Τι πρέπει να ακολουθείται στην υλοποίηση των ∆ιαδικτυακών Κόµβων

Η ενότητα αυτή παρουσιάζει τα σηµεία που πρέπει να ακολουθούνται [15] κατά τη διαδικασία του σχεδιασµού και της ανάπτυξης των διαδικτυακών κόµβων. Τα σηµεία αυτά συνοψίζονται στα ακόλουθα:

1. Το όνοµα και το λογότυπο ενός διαδικτυακού κόµβου πρέπει να εµφανίζεται σε κάθε εσωτερική σελίδα του διαδικτυακού κόµβου. Το λογότυπο συνιστάται να αποτελεί επίσης και ένα σύνδεσµο προς την αρχική σελίδα. Η απαίτηση αυτή δεν ισχύει για την αρχική σελίδα, καθώς η ύπαρξη συνδέσµων που οδηγούν στην ίδια Ιστοσελίδα πρέπει να αποφεύγεται.


- 70 -

2. Σε περίπτωση που ο διαδικτυακός κόµβος περιλαµβάνει περισσότερες από 100 σελίδες, πρέπει να παρέχεται µια εσωτερική µηχανή αναζήτησης. Η µηχανή αναζήτησης στην περίπτωση αυτή διευκολύνει τους χρήστες στο γρήγορο και εύκολο εντοπισµό της πληροφορίας που αναζητούν.

3. Οι επικεφαλίδες και οι τίτλοι των σελίδων πρέπει να γράφονται σωστά, ώστε να παρέχουν σαφή και ξεκάθαρη πληροφόρηση σχετικά µε το υλικό της εκάστοτε σελίδας και τη σχετικότητα της σελίδας µε αυτό που αναζητεί ο χρήστης. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιµο στην περίπτωση που µια σελίδα παρουσιάζεται στη λίστα των αποτελεσµάτων µιας µηχανής αναζήτησης.

4. Η δοµή της σελίδας πρέπει να διευκολύνει την ανίχνευση (scanning) µεγάλων τµηµάτων πληροφορίας µε την πρώτη µατιά. Για παράδειγµα συνιστάται η χρήση οµαδοποιήσεων της παρεχόµενης πληροφορίας και υπο-επικεφαλίδων που διασπούν µεγάλα τµήµατα πληροφορίας σε µερικές µικρότερες και ευκολότερα κατανοητές µονάδες πληροφορίας.

5. Στην περίπτωση που υπάρχει µεγάλος όγκος υλικού για ένα συγκεκριµένο θέµα ή προϊόν, πρέπει να αποφεύγεται η παρουσίαση του υλικού σε µια µεγάλου µεγέθους σελίδα. Αντ’ αυτού συνιστάται η χρήση υπερκειµένου για τη δόµηση του περιεχοµένου. Συγκεκριµένα, ο χώρος του περιεχοµένου πρέπει να δοµείται σε µια αρχική σελίδα, η οποία θα παρέχει µια περίληψη και µερικές δευτερεύουσες σελίδες, που κάθε µια θα επικεντρώνεται σε µια συγκεκριµένη πτυχή του θέµατος ή του προϊόντος. Ο στόχος είναι η αποφυγή σπατάλης χρόνου από µέρους των χρηστών σε πτυχές που δεν τον αφορούν ή δεν τον ενδιαφέρουν.

6. Είναι επιτρεπτή η χρήση φωτογραφιών των προϊόντων που παρουσιάζει ο διαδικτυακός κόµβος. Ωστόσο σελίδες που απεικονίζουν πολλές φωτογραφίες πρέπει να αποφεύγονται. Συνιστάται η ύπαρξη µιας µικρής φωτογραφίας σε κάθε µια από τις µεµονωµένες σελίδες του διαδικτυακού κόµβου και η ύπαρξη ενός συνδέσµου σε µια φωτογραφία µεγαλύτερη που παρουσιάζει λεπτοµέρειες ανάλογα µε τις ανάγκες των χρηστών. Αυτό ποικίλλει ανάλογα µε τον τύπο του προϊόντος. Γενικά η αρχική σελίδα του προϊόντος πρέπει να είναι γρήγορη στην απόκριση και πρέπει να περιορίζεται σε µια thumbnail της εικόνας του προϊόντος.

7. Ο διαδικτυακός κόµβος πρέπει να κάνει χρήση της ετικέτας title των συνδέσµων προκειµένου να παρέχεται στους χρήστες µια περίληψη και προεπισκόπηση του που οδηγεί ο κάθε σύνδεσµος πριν αυτός επιλεγεί από τους χρήστες.

8. Όλες οι σηµαντικές σελίδες πρέπει να σχεδιάζονται µε τρόπο ώστε να είναι προσβάσιµες από τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες, δίνοντας ιδιαίτερη έµφαση στους τυφλούς χρήστες.

9. Επίσης πρέπει να υπάρχει συνέπεια στον τρόπο εκτέλεσης ορισµένων ενεργειών µεταξύ των διαφόρων διαδικτυακών κόµβων, καθώς οι χρήστες που είναι εξοικειωµένοι µε το ∆ιαδίκτυο αναµένουν ότι ορισµένες ενέργειες λειτουργούν µε τον ίδιο τρόπο και στον εν λόγω Ιστoτόπο. Στο σχεδιασµό των διαδικτυακών κόµβων πρέπει να λαµβάνεται πάντοτε υπόψη ο Νόµος του Nielsen σχετικά µε την εµπειρία των χρηστών µε τον Ιστό: «Οι χρήστες περνούν πολύ χρόνο σε άλλους διαδικτυακούς κόµβους και συνεπώς έχουν διαµορφώσει δική τους αντίληψη και έχουν τις δικές τους προσδοκίες για τον τρόπο λειτουργίας του Ιστού)».

4.3 Πλαίσιο Ποιότητας για ∆ικτυακούς Κόµβους Πολιτιστικών Οργανισµών

Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται το πλαίσιο πάνω στο οποίο θα βασιστούν τα κριτήρια ποιότητας για την αξιολόγηση των Ιστοτόπων. Όπως προκύπτει από την παραπάνω µελέτη, η ποιότητα ενός προϊόντος λογισµικού ορίζεται ως:


- 71 -

«Η ικανότητα ενός προϊόντος λογισµικού να επιτρέπει σε συγκεκριµένους χρήστες να επιτύχουν συγκεκριµένους στόχους µε αποδοτικότητα,

παραγωγικότητα, ασφάλεια και ικανοποίηση σε συγκεκριµένα περιβάλλοντα χρήσης του εν λόγω προϊόντος».

Ο εν λόγω ορισµός υπογραµµίζει ότι η ποιότητα ενός προϊόντος λογισµικού δεν στηρίζεται µόνο στην απουσία λαθών, στην αφθονία των λειτουργιών ή σε τεχνικές καινοτοµίες αλλά είναι επίσης συνάρτηση των αναγκών των χρηστών του προϊόντος και των ιδιαιτέρων περιβαλλόντων χρήσης του. Εποµένως για να είναι ένα προϊόν ποιοτικό, θα πρέπει να είναι επίσης εύχρηστο και προσβάσιµο, σύµφωνα µε τις ανάγκες των χρηστών του σε συγκεκριµένα περιβάλλοντα χρήσης.

Ο Ιστός, σε σχέση µε άλλα προϊόντα λογισµικού έχει τη µεγαλύτερη και πιο ευρεία διάδοση και εποµένως οι κατηγορίες των χρηστών του και τα ιδιαίτερα περιβάλλοντα χρήσης είναι πολλά και διαφορετικά. Προκειµένου να ικανοποιηθούν τα απαιτούµενα πρότυπα είναι απαραίτητο να εξεταστούν τα παρακάτω χαρακτηριστικά της ποιότητας:

• Η πρόσβαση στο περιεχόµενο, που λαµβάνει υπόψη τους διάφορους τύπους χρηστών και τα περιβάλλοντα χρήσης του προϊόντος.

• Η ευχρηστία: το σύνολο των χαρακτηριστικών που επηρεάζουν τις ανάγκες των χρηστών για αποδοτικότητα, αποτελεσµατικότητα, ασφάλεια και ικανοποίηση.

4.3.1 Προσβασιµότητα περιεχοµένου

Ένας Ιστoτόπος θεωρείται προσβάσιµος όταν το πληροφοριακό περιεχόµενο, οι διάφοροι µηχανισµοί πλοήγησης και όλα τα αλληλεπιδραστικά – διαδραστικά χαρακτηριστικά του είναι προσβάσιµα από όλους τους χρήστες, ανεξάρτητα από τις κάθε είδους αναπηρίες αυτών και της τεχνολογίας που χρησιµοποιούν για την επίτευξη πρόσβασης στον Ιστoτόπο.

Για να γίνει αντιληπτή η ευρύτητα του παραπάνω ορισµού, αξίζει να γίνει µια αναφορά στην εισαγωγή του «Guidelines – Web Accessibility Initiative (WAI) World Wide Web Consortium (W3C)»[16].

«Για όσους δεν είναι εξοικειωµένοι µε ζητήµατα προσβασιµότητας που αφορούν στο σχεδιασµό των Ιστοσελίδων, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι πολλοί χρήστες µπορεί να λειτουργούν µε πολύ διαφορετικό τρόπο από ότι συνήθως:

• Μπορεί να µην είναι σε θέση να δουν, να ακούσουν, να µετακινηθούν ή να επεξεργαστούν διαφόρους τύπους πληροφορίας εύκολα.

• Μπορεί να έχουν δυσκολία στην ανάγνωση ή την κατανόηση των κειµένων. • Μπορεί να µην έχουν ή να µην µπορούν να χρησιµοποιήσουν το πληκτρολόγιο ή το

ποντίκι. • Μπορεί να έχουν µια text-only οθόνη, µια µικρή οθόνη ή µια αργή σύνδεση

∆ιαδικτύου. • Μπορεί να µη µιλούν ή να καταλαβαίνουν τη γλώσσα στην οποία είναι γραµµένα τα

κείµενα. • Μπορεί να είναι σε µια κατάσταση όπου τα µάτια, τα αυτιά ή τα χέρια τους είναι

απασχοληµένα ή παρεµβάλλονται εµπόδια (π.χ. οδηγούν ή εργάζονται σε θορυβώδη περιβάλλοντα κ.λ.π.)

• Μπορεί να έχουν µια παλιότερη έκδοση φυλλοµετρητή ή εντελώς διαφορετική τεχνολογία φυλλοµετρητή ή ένα φυλλοµετρητή φωνής ή ένα διαφορετικό λειτουργικό σύστηµα.


- 72 -

Οι υπεύθυνοι ανάπτυξης του περιεχοµένου πρέπει να λάβουν υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες κατά τη διαδικασία σχεδιασµού των Ιστοσελίδων.»

Η εισαγωγή αυτή υπογραµµίζει την ιδιαίτερη προσοχή που πρέπει να δοθεί στους χρήστες µε ειδικές ανάγκες, όσον αφορά στα εργαλεία που χρησιµοποιούνται για τη χρήση των υπολογιστών και την πλοήγηση στον Ιστό. Σε αυτό το σηµείο κρίνεται σκόπιµο να δοθεί ο ορισµός της ανικανότητας - αναπηρίας.

4.3.1.1 Ανικανότητα - Αναπηρία

Ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας (WHO – World Health Organization) [17] δίνει τους παρακάτω ορισµούς:

• Εξασθένιση – ∆ιαταραχή: Κάθε απώλεια ή ανωµαλία µιας ψυχολογικής ή ανατοµικής λειτουργίας.

• Ανικανότητα: Κάθε περιορισµός ή αδυναµία (που είναι απόρροια µιας διαταραχής) στην εκτέλεση µιας δραστηριότητας µε τρόπο ή στα πλαίσια που θεωρούνται φυσιολογικά για τον άνθρωπο.

• Αναπηρία: Κάθε απώλεια που είναι αποτέλεσµα µιας διαταραχής ή αδυναµίας και η οποία περιορίζει ή παρεµποδίζει την πραγµατοποίηση – ικανοποίηση ενός ρόλου που θεωρείται φυσιολογικός για ένα συγκεκριµένο άτοµο.

4.3.1.2 Πώς τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες χρησιµοποιούν τον Ιστό

∆ιάφοροι τύποι αναπηρίας - ανικανότητας µπορούν να καλυφθούν µε αντισταθµιστική ή την καλούµενη «enabling» τεχνολογία. Η τεχνολογία αυτή µπορεί να αφορά σε υλικό ή λογισµικό που:

• Κάνει «ισοδύναµη» µετατροπή της πληροφορίας από το ένα αισθητήριο όργανο στο άλλο. Μερικά παραδείγµατα είναι:

o Από την οθόνη του υπολογιστή (όραση) σε οθόνη αφής (Braille bar για τους χρήστες εξασθενηµένης όρασης)

o Από την οθόνη του υπολογιστή (όραση) σε ήχο (φωνητική σύνθεση για τους χρήστες εξασθενηµένης όρασης)

o Από ήχο (ηχητικά έγγραφα) σε όραση (έγγραφα κειµένου) (φωνητική αναγνώριση για κουφούς χρήστες και χρήστες µε κινητικά προβλήµατα)

• Επιτρέπει διάφορους τρόπους χρήσης συγκεκριµένων εργαλείων, για παράδειγµα:

o Ειδικό ποντίκι (χρήστες µε κινητικά προβλήµατα) o Ειδικό πληκτρολόγιο (χρήστες µε κινητικά προβλήµατα)

• Αντισταθµίζει την αναπηρία µιας αισθητικής ικανότητας, για παράδειγµα: o Μεγέθυνση του κειµένου στην οθόνη του υπολογιστή (για τους χρήστες µε

εξασθενηµένη όραση)

Για την αντιστάθµιση άλλων τύπων αναπηριών διατίθενται ειδικά εργαλεία. Στις περιπτώσεις αυτές, η πρόσβαση επηρεάζεται από τη χρήση ειδικών τεχνικών και εργαλείων κατά τη διάρκεια υλοποίησης του Ιστοτόπου. Μερικά παραδείγµατα είναι:

• Για τους χρήστες µε δυσκολία στη διάκριση χρωµάτων, είναι σηµαντικό να αποφεύγεται η απόδοση πληροφορίας αποκλειστικά µέσω της χρήσης του χρώµατος και επίσης απαιτείται η ύπαρξη επαρκούς αντίθεσης µεταξύ του κειµένου και του φόντου.


- 73 -

• Για τους χρήστες που πάσχουν από φωτοαισθητική επιληψία, είναι απαραίτητο να αποφεύγεται η χρήση κινούµενων εικόνων σε τέτοιες συχνότητες που θα µπορούσαν να προκαλέσουν επιληπτική κρίση.

• Για τους χρήστες µε δυσκολίες εκµάθησης ή γλωσσικές δυσκολίες είναι απαραίτητο να

αναπτυχθούν σαφείς µηχανισµοί πλοήγησης και να χρησιµοποιείται απλή και κατανοητή γλώσσα στα κείµενα.

4.3.1.3 Η πρωτοβουλία για την Προσβασιµότητα στον Ιστό (WAI)

Οι Οδηγίες Προσβασιµότητας στο Περιεχόµενο του Ιστού, που είναι αποτέλεσµα της Πρωτοβουλίας WAI, αναφέρονται στην ανάγκη για ποιοτική προσβασιµότητα σε ένα Ιστoτόπο.

Η πρωτοβουλία WAI [18] ασχολείται µε την προσβασιµότητα στον Ιστό σε γενικό επίπεδο, το οποίο σηµαίνει ότι αφορά όχι µόνο στο περιεχόµενο, αλλά και στα εργαλεία που χρησιµοποιούνται στην υλοποίηση των Ιστοσελίδων, στο φυλλοµετρητή και γενικότερα στις τεχνολογίες πρόσβασης στο ∆ιαδίκτυο. Για παράδειγµα, σε ένα Ιστoτόπο «πρέπει να παρέχονται ισοδύναµα κειµένου για τις εικόνες και οποιοδήποτε πολυµεσικό περιεχόµενο» ενώ τα «µη ισοδύναµα κειµένου (π.χ. εικονίδια, καταγεγραµµένες οµιλίες ή ένα βίντεο ενός ατόµου που µεταφράζει το κείµενο σε νοηµατική γλώσσα) µπορούν να καταστήσουν τα έγγραφα προσβάσιµα στους ανθρώπους µε γνωσιακές δυσκολίες, µε δυσκολίες εκµάθησης και κώφωση».

Η έκδοση 1.0 των Οδηγιών για την Πρόσβαση στο Περιεχόµενο του Ιστού (Web Content Accessibility Guidelines - WCAG) [16], που εκδόθηκε στις 5 Μαΐου 1999, είναι ιδιαίτερα χρήσιµη για την προσβασιµότητα του περιεχοµένου. Το έγγραφο αποτελείται από 14 Οδηγίες. Κάθε µια από αυτές παρουσιάζει τυπικές καταστάσεις των δυσκολιών που συναντούν τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες. Σε κάθε οδηγία ανατίθεται ένας συγκεκριµένος αριθµός σηµείων ελέγχου και εξηγείται ο τρόπος µε τον οποίο µπορεί να εφαρµοστεί η εν λόγω οδηγία στην ανάπτυξη του περιεχοµένου. Οι οδηγίες εισάγουν την έννοια της προτεραιότητας και εποµένως την έννοια της συµβατότητας. Αυτές οι έννοιες ορίζονται από το WCAG: «Σε κάθε σηµείο ελέγχου ανατίθεται ένα επίπεδο προτεραιότητας από την Οµάδα εργασίας, µε βάση την επίδραση και τη σηµαντικότητα αυτού του σηµείου ελέγχου στην προσβασιµότητα». Η σηµασία των προτεραιοτήτων δίνεται παρακάτω:

[Προτεραιότητα 1]: Ο υπεύθυνος ανάπτυξης περιεχοµένου του Ιστού «πρέπει» να ικανοποιεί αυτό το σηµείο ελέγχου. ∆ιαφορετικά η πρόσβαση στις πληροφορίες του εγγράφου θα είναι αδύνατη για µία ή περισσότερες οµάδες χρηστών. Η ικανοποίηση αυτού του σηµείου ελέγχου είναι σηµαντική απαίτηση για µερικές οµάδες, προκειµένου να είναι σε θέση να προσπελάσουν τον Ιστό.

[Προτεραιότητα 2]: Ο υπεύθυνος ανάπτυξης περιεχοµένου του Ιστού «θα έπρεπε» να ικανοποιεί αυτό το σηµείο ελέγχου. ∆ιαφορετικά η πρόσβαση στις πληροφορίες του εγγράφου θα είναι δύσκολη για µία ή περισσότερες οµάδες χρηστών. Η ικανοποίηση αυτού του σηµείου ελέγχου θα εξαφανίσει σηµαντικά εµπόδια στην προσπέλαση των εγγράφων του Ιστού.

[Προτεραιότητα 3]: Ο υπεύθυνος ανάπτυξης περιεχοµένου του Ιστού «θα µπορούσε» να ικανοποιήσει αυτό το σηµείο ελέγχου. ∆ιαφορετικά η πρόσβαση στις πληροφορίες του εγγράφου µπορεί να είναι κάπως δύσκολη για µία ή περισσότερες οµάδες χρηστών. Η ικανοποίηση αυτού του σηµείου ελέγχου θα βελτιώσει την πρόσβαση των Ιστοτόπων.

Η συνέπεια σε ότι αφορά στα παραπάνω σηµεία ελέγχου οδηγεί στην έννοια της συµµόρφωσης:


- 74 -

Συµµόρφωση Επιπέδου «Α»: Όλα τα σηµεία ελέγχου Προτεραιότητας 1 ικανοποιούνται.

Συµµόρφωση Επιπέδου «ΑΑ»: Όλα τα σηµεία ελέγχου Προτεραιότητας 1 και 2 ικανοποιούνται.

Συµµόρφωση Επιπέδου «ΑΑΑ»: Όλα τα σηµεία ελέγχου Προτεραιότητας 1, 2 και 3 ικανοποιούνται.

Η λίστα των σηµείων ελέγχου του WCAG 1.0 [19] είναι εξαιρετικά χρήσιµη στη φάση σχεδιασµού, κατά την οποία µπορούν να προσδιοριστούν πιθανά εµπόδια στη δυνατότητα πρόσβασης, που προέρχονται από διάφορες λειτουργίες της εφαρµογής. Επιπρόσθετα η λίστα µπορεί να χρησιµοποιηθεί στην αξιολόγηση του βαθµού συµβατότητας όσον αφορά την υλοποίηση των Ιστοσελίδων.

4.3.1.4 Υποδείξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει µεγάλη σηµασία στην προσβασιµότητα των Ιστοτόπων για όλους τους χρήστες. Το σχέδιο δράσης eEurope 2002 (Ιούνιος 2002) [Σφάλµα! Το αρχείο προέλευσης της αναφοράς δεν βρέθηκε.], [21] µεταξύ των άλλων δηλώνει:

«Οι Ιστoτόποι και το περιεχόµενό τους, στα Κράτη Μέλη και στους Ευρωπαϊκούς Οργανισµούς, πρέπει να σχεδιάζονται µε τρόπο ώστε να είναι προσβάσιµοι, προκειµένου να διασφαλίσουν ότι τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες µπορούν να προσπελάσουν την πληροφορία και να επωφεληθούν από την πιθανότητα για ηλεκτρονική διακυβέρνηση».( Public sector web sites and their content in Member States and in the European Institutions must be designed to be accessible to ensure that citizens with disabilities can access information and take full advantage of the potential for e-government.”)

Σε µετέπειτα διακηρύξεις, το Συµβούλιο της Ευρώπης προσκάλεσε τα Κράτη Μέλη να υλοποιήσουν συγκεκριµένα µέτρα για την προσβασιµότητα των Ιστοσελίδων και µεταξύ άλλων υπέδειξαν την υιοθέτηση των οδηγιών WAI σαν ένα από αυτά τα µέτρα.

Ενώ όλα τα Κράτη Μέλη δεν υιοθέτησαν τυπικά τις οδηγίες αυτές για την υλοποίηση των Ιστοτόπων τους, είναι διεθνώς αποδεκτό ότι οι Ιστoτόποι πρέπει να συµµορφώνονται τουλάχιστον µε τις οδηγίες του Επιπέδου Α.

4.3.2 Ευχρηστία

4.3.2.1 Ορισµός και µεθοδολογία

Η ευχρηστία έχει αναγνωριστεί ως ένα από τα πιο σηµαντικά χαρακτηριστικά της ποιότητας ενός προϊόντος λογισµικού και αφορά στην «ευκολία χρήσης» αυτού. Ο ορισµός της ευχρηστίας µπορεί να βρεθεί σε διεθνή πρότυπα που αφορούν στην ποιότητα λογισµικού (ISO/IEC 9126) και στην επικοινωνία ανθρώπου – υπολογιστή (ISO/DIS 9241-11). Σύµφωνα µε το διεθνές πρότυπο ISO/IEC 9126 [2], η ευχρηστία ορίζεται ως:

«Το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισµάτων ενός προϊόντος λογισµικού που αφορούν στην προσπάθεια που απαιτείται για τη χρήση και την ιδιαίτερη αξιολόγηση αυτής της

χρήσης από ένα προκαθορισµένο σύνολο χρηστών.»

και αναλύεται στα παρακάτω χαρακτηριστικά ενός συστήµατος:


- 75 -

• Ευκολία εκµάθησης (learnability): Η δυνατότητα του προϊόντος λογισµικού που αφορά στην εύκολη εκµάθηση, από µέρους των χρηστών, της λειτουργικότητας του. Πρόκειται για µια µετρική του εξετάζει την ευκολία µε την οποία ένας χρήστης µπορεί να γίνει αποδοτικός και την ταχύτητα της εκ νέου εκµάθησης του προϊόντος από την πλευρά του χρήστη µετά από περιόδους µη χρήσης αυτού.

• Ευκολία κατανόησης (Understandability): Η δυνατότητα του προϊόντος λογισµικού να υποδεικνύει στους χρήστες τον τρόπο εκτέλεσης των ενεργειών και το περιβάλλον χρήσης αυτών.

• Λειτουργικότητα (operability): Η δυνατότητα του προϊόντος λογισµικού να επιτρέπει στους χρήστες του να εκτελούν και να ελέγχουν τις λειτουργίες του.

• Ελκυστικότητα (attractiveness): Η δυνατότητα του προϊόντος λογισµικού να είναι ευχάριστο στους χρήστες.

Σύµφωνα µε το διεθνές πρότυπο ISO 9241-11 [22][23], η ευχρηστία ορίζεται ως:

«η έκταση στην οποία ένα προϊόν µπορεί να χρησιµοποιηθεί από συγκεκριµένους χρήστες προκειµένου να πετύχουν συγκεκριµένους σκοπούς µε αποτελεσµατικότητα,

αποδοτικότητα και σε ικανοποιητικό βαθµό, µέσα σε ένα συγκεκριµένο περιβάλλον χρήσης».

Ο ορισµός αυτός είναι παρόµοιος µε αυτόν της ποιότητας ενός προϊόντος λογισµικού (ISO/IEC 9126-1) και περιγράφει την ευχρηστία ως ένα συνδυασµό παραγόντων που επηρεάζουν την εµπειρία του χρήστη µε το προϊόν. Αυτοί οι παράγοντες ορίζονται ως ακολούθως:

• Αποτελεσµατικότητα (Effectiveness): η ακρίβεια και η πληρότητα µε την οποία συγκεκριµένοι χρήστες µπορούν να επιτύχουν συγκεκριµένα αποτελέσµατα.

• Αποδοτικότητα (Efficiency): η ποσότητα των πόρων που χρησιµοποιούνται σε σχέση µε την ακρίβεια και την πληρότητα µε την οποία οι χρήστες επιτυγχάνουν συγκεκριµένα αποτελέσµατα. Μετράει δηλαδή το πόσο γρήγορα ένας χρήστης µπορεί να εκτελέσει µια εργασία και το ρυθµό λάθους στην εκτέλεση συγκεκριµένων εργασιών.

• Ικανοποίηση (Satisfaction): η ελευθερία και η ανοχή που δείχνει ο χρήστης στην αλληλεπίδρασή του µε το προϊόν. Πρόκειται για την αποδεκτικότητα του συστήµατος από τους χρήστες και άλλα άτοµα που επηρεάζονται από τη χρήση του. Μετράει το βαθµό στον οποίο οι χρήστες µένουν ευχαριστηµένοι από το προϊόν, τη συµπεριφορά τους, την αντίληψη και τα αισθήµατά τους σχετικά µε αυτό.

• Περιβάλλον χρήσης (Context of use): το περιβάλλον του χρήστη, οι πόροι υλικού και λογισµικού που χρησιµοποιούνται, το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο χρησιµοποιείται το προϊόν.

Εποµένως, στο ISO 9241, η ευχρηστία θεωρείται µια ιδιότητα, η οποία είναι αυστηρά εξαρτώµενη από τις συγκεκριµένες συνθήκες στις οποίες χρησιµοποιείται ένα προϊόν, δηλαδή σχετίζεται µε:

• Το χρήστη – ποιος χρησιµοποιεί το προϊόν π.χ. πρόκειται για έµπειρο ή αρχάριο χρήστη

• Τους στόχους του χρήστη – τι προσπαθεί να πετύχει ο χρήστης µε τη χρήση του προϊόντος

• Το περιβάλλον χρήσης – πού και πώς πρόκειται να χρησιµοποιηθεί το προϊόν

Το ISO 9241 επανεξετάζει και ολοκληρώνει τον ορισµό της ευχρηστίας που δόθηκε στο ISO 9126, όπου η ευχρηστία συµπεριλαµβάνεται στους παράγοντες ποιότητας που µπορούν να αξιολογηθούν ανεξάρτητα από το γενικό πλαίσιο χρήσης ενός προϊόντος. Η ευχρηστία ωστόσο δεν πρέπει να συγχέεται µε τη «λειτουργικότητα», καθώς η λειτουργικότητα σχετίζεται µε τις λειτουργίες και τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα του


- 76 -

προϊόντος και δεν έχει καµία σχέση µε το εάν οι χρήστες είναι σε θέση να χρησιµοποιήσουν το προϊόν ή όχι.

Το κύριο χαρακτηριστικό των ρυθµίσεων του ISO [24] είναι ότι ο σχεδιασµός των διεπαφών χρήστη, τα διαδραστικά στοιχεία και τα χαρακτηριστικά αλληλεπίδρασης και η οργάνωση του περιεχοµένου στον Ιστό πρέπει να έχουν στο επίκεντρο τους το χρήστη (user-centred). Κανείς δεν γνωρίζει τις ικανότητες, την κουλτούρα, τις ανάγκες, τα όρια και τις συνήθειες των χρηστών καλύτερα από τους ίδιους τους χρήστες. Είναι εποµένως σηµαντική η συµµετοχή και ανάµειξη των χρηστών σε όλα τα στάδια του σχεδιασµού, της υλοποίησης και του ελέγχου ενός Ιστοτόπου.

Μια µεθοδολογία σχεδιασµού που βασίζεται στην κεντρικότητα του χρήστη [25] περιλαµβάνει τα ακόλουθα σηµεία:

• Συγκρότηση µιας αντιπροσωπευτικής οµάδας ή επιτροπής. Μια επιτροπή θεωρείται αντιπροσωπευτική όταν τα µέλη της επιλέγονται µε βάση τους διάφορους ρόλους και στόχους για τους οποίους µπορεί ένας χρήστης να έχει ενδιαφέρον για τον Ιστoτόπο. Μεταξύ των µελών της επιτροπής θα πρέπει να περιλαµβάνονται άτοµα µε ειδικές ανάγκες προκειµένου να ελεγχθεί η προσβασιµότητα του περιεχοµένου

• ∆ηµιουργία τυπικών καταστάσεων χρήσης, δηλαδή καθορισµός του περιβάλλοντος, του σκοπού και των τρόπων αλληλεπίδρασης µε τον Ιστoτόπο. Ο Ιστoτόπος πρέπει να δηµιουργείται, να σχεδιάζεται, να αξιολογείται, να ενηµερώνεται και να βελτιώνεται στη βάση αυτών των καταστάσεων χρήσης.

• Εξελικτικός σχεδιασµός: ο Ιστoτόπος πρέπει να υποβάλλεται σε αξιολόγηση από τµήµα της επιτροπής µε βάση διάφορες σύνθετες καταστάσεις χρήσης. Αυτή η αξιολόγηση στοχεύει στον ορισµό νέων απαιτήσεων και στόχων. Ο ορισµός νέων στόχων πρέπει να γίνεται επαναληπτικά, µέσω της δηµιουργίας πρωτοτύπων. Η συνεχόµενη συζήτηση και ανατροφοδότηση από την επιτροπή θα επιτρέψει την αξιολόγηση των λύσεων κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και προεξοφλεί την τελική αξιολόγηση του προϊόντος. Η επιτροπή κατόπιν γίνεται ένας παρατηρητής της χρήσης του Ιστοτόπου και συνδράµει στη συνεχόµενη ενηµέρωση και βελτίωση του.

Ωστόσο δεν καθίσταται πάντοτε εφικτός ο σχεδιασµός και η κατασκευή ενός Ιστοτόπου χρησιµοποιώντας άµεσα την παραπάνω µεθοδολογία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι απαιτούµενοι οργανικοί, οικονοµικοί και ανθρώπινοι πόροι (δείγµα χρηστών, εµπειρογνώµονες ευχρηστίας κ.λ.π.) δεν είναι πάντα διαθέσιµοι.

Εντούτοις, η εµπειρία στη χρήση αυτής της µεθοδολογίας και οι µελέτες χρόνων για την επίτευξη της ευχρηστίας σε παγκόσµια κλίµακα, οδήγησε τους εµπειρογνώµονες ευχρηστίας σε µια σειρά Αρχών και ∆εικτών Ευχρηστίας. Οι Αρχές και οι ∆είκτες παρουσιάζονται στην επόµενη ενότητα και µπορούν να συµβάλλουν στη λήψη σχεδιαστικών αποφάσεων προκειµένου να επιτευχθεί η αποδοτικότητα, η αποτελεσµατικότητα και η ικανοποίηση στην υλοποίηση ενός Ιστοτόπου.

4.3.2.2 Αρχές και δείκτες ευχρηστίας

Οι αρχές ευχρηστίας τείνουν να οµαδοποιήσουν τα προβλήµατα ευχρηστίας σε γενικές κατηγορίες. Οι πιο κοινές και γνωστές αρχές είναι οι Αρχές Ευχρηστίας κατά Norman Don και οι Αρχές Ευχρηστίας κατά Nielsen.

Οι Αρχές ευχρηστίας κατά Norman (1988) [29] είναι οι ακόλουθες:

• Ορατότητα (Visibility): παροχή στο χρήστη οπτικών ενδείξεων προκειµένου να κατανοήσει πώς πρέπει να χρησιµοποιήσει τον Ιστoτόπο.


- 77 -

• Ανοχή (Affordance): εξασφάλιση ότι τα αντικείµενα του Ιστοτόπου συµπεριφέρονται µε τρόπο που υποδηλώνει η εµφάνισή τους.

• Φυσική αντιστοίχιση (Natural Mapping): καθιέρωση µιας εννοιολογικής αντιστοιχίας µεταξύ των εντολών και των λειτουργιών.

• Περιορισµοί (Constraints): µείωση του αριθµού των τρόπων µε τους οποίους µπορεί να εκτελεστεί µια συγκεκριµένη ενέργεια και σχεδίαση των εντολών µε τρόπο που να καθιστά εύκολα κατανοητή τη χρήση τους.

• Εννοιολογικά µοντέλα (Conceptual Models): Ένα καλό εννοιολογικό µοντέλο για ένα Ιστoτόπο είναι αυτό που οι προτεινόµενες λειτουργίες αντιστοιχούν, στο µέτρο του δυνατού, µε την αντίληψη του χρήστη για αυτές τις λειτουργίες.

• Ανατροφοδότηση (Feedback): γνωστοποίηση στο χρήστη της θέσης του, κατά την εκτέλεση µιας λειτουργίας και των αποτελεσµάτων είτε είναι θετικά ή αρνητικά.

• Ασφάλεια (Safety): περιορισµός, στο µέτρο που είναι εφικτό, των λαθών από τη µεριά του χρήστη. Στην περίπτωση λαθών, πρέπει να παρέχονται στο χρήστη πληροφορίες για τις πιθανές αιτίες και τους τρόπους αποκατάστασης αυτών.

• Ευελιξία (Flexibility): Ο χρήστης πρέπει να έχει τη δυνατότητα εκτέλεσης µιας λειτουργίας µε διάφορους τρόπους.

Οι Αρχές Ευχρηστίας κατά Nielsen (2001) [30] είναι οι ακόλουθες:

• Ορατότητα της κατάστασης του συστήµατος (Visibility of system status): Το σύστηµα πρέπει ανά πάσα στιγµή να ενηµερώνει το χρήστη για την πρόοδο των εργασιών, µέσω κατάλληλης ανατροφοδότησης, στα πλαίσια ενός αποδεκτού χρόνου.

• Αντιστοιχία µεταξύ συστήµατος και πραγµατικού κόσµου (Match between system and the real world): Χρήση απλής κατανοητής γλώσσας µε την οποία είναι εξοικειωµένοι οι χρήστες και όχι δυσνόητη ορολογία.

• Έλεγχος χρήστη και ελευθερία (User control and freedom): Ύπαρξη σαφών και εύκολων διεξόδων από κάποια διεργασία που ενδεχοµένως έχει καλέσει εσφαλµένα ο χρήστης χωρίς να πρέπει να ακολουθήσει εκτενείς διάλογους. Τυπικό παράδειγµα είναι οι εντολές undo και redo.

• Συνέπεια και πρότυπα (Consistency and standards): ∆ιατήρηση συνέπειας και συνέχειας στο τρόπο παρουσίασης των µενού επιλογής και των άλλων διαλογικών στοιχέιων. Σαν αποτέλεσµα, η ίδια ενέργεια πρέπει να γίνεται πάντα µε τον ίδιο τρόπο σε κάθε σηµείο της διάδρασης.

• Πρόληψη λαθών (Error prevention): Τα λάθη και η κακή χρήση του συστήµατος πρέπει να εµποδίζονται κατά το δυνατόν.

• Ευκολία αναγνώρισης (Recognition rather than recall): Ελαχιστοποίηση του φορτίου µνήµης που απαιτείται από τον χρήστη. Κάθε ενέργεια που πρέπει να κάνει ο χρήστης πρέπει να είναι όσο πιο φανερή γίνεται, χωρίς να πρέπει να θυµηθεί ο χρήστης περίπλοκες εντολές.

• Ευελιξία και αποδοτικότητα χρήσης (Flexibility and efficiency of use): Παροχή συντοµεύσεων (shotcuts) που επιταχύνουν κάποιες διεργασίες για τους προχωρηµένους χρήστες που είναι όσο το δυνατόν «αόρατες» για τον αρχάριο χρήστη. Καλό είναι το σύστηµα να παραµετροποιείται σε αυτό το σηµείο µε βάση τις ανάγκες του χρήστη για τις ενέργειες που θέλει να εκτελεί πιο συχνά.

• Παροχή σαφών µηνυµάτων λάθους (Help users recognize, diagnose, and recover from errors): Τα µηνύµατα λάθους θα πρέπει να παρέχονται σε απλή γλώσσα, να εστιάζουν στο πρόβληµα και να προτείνουν λύση διεξόδου.


- 78 -

• Αισθητικός και µινιµαλιστικός σχεδιασµός (Aesthetic and minimalist design): Τα µηνύµατα διαλόγου δεν πρέπει να περιέχουν άσχετη ή σπάνια χρησιµοποιούµενη πληροφορία.

• Βοήθεια και τεκµηρίωση (Help and documentation): Αν και είναι καλύτερη η χρήση του συστήµατος χωρίς τεκµηρίωση, µπορεί να θεωρηθεί απαραίτητη η παροχή βοήθειας και τεκµηρίωσης. Τέτοιου είδους πληροφορία πρέπει να είναι εύκολο να αναζητηθεί, να επικεντρώνεται στις ενέργειες του χρήστη, να απαριθµεί συγκεκριµένα βήµατα που πρέπει να εκτελεστούν και να µην είναι µεγάλη σε µέγεθος.

Εκτός από τις αρχές ευχρηστίας, έχει γίνει ένας αριθµός µελετών για τον ορισµό και τον έλεγχο των δεικτών ευχρηστίας. Ο αριθµός των προτάσεων είναι τεράστιος και κάθε πρόταση εισάγει µια διαφορετική λίστα από µετρικές ευχρηστίας. Μία από τις πιο δηµοφιλής λίστες δεικτών ευχρηστίας είναι αυτή που ορίστηκε από τον J. Nielsen. Σύµφωνα µε το Nielsen, η ευχρηστία περιγράφεται µε τα ακόλουθα πέντε χαρακτηριστικά [26][27]:

• Ευκολία και ταχύτητα εκµάθησης χρήσης του συστήµατος. • Υψηλή απόδοση εκτέλεσης των λειτουργιών του. • Ικανότητα διατήρησης της ικανότητας χρήσης του συστήµατος µε την πάροδο του

χρόνου από το χρήστη. • Μικρός αριθµός εσφαλµένων χειρισµών κατά τη χρήση του συστήµατος και εύκολος

τρόπος ανάνηψης από αυτά. • Υποκειµενική ικανοποίηση των χρηστών από την επαφή τους µε το σύστηµα.


1. Fenton, N.E. and Pfleeger S.L.Software Metrics - A Rigorous and Practical Approach, International Thomson Computer Press, London 1996

2. ISO 9126 : “Software Quality Product Evaluation: Quality Characteristics and Guidelines for their use” (http://www.cse.dcu.ie/essiscope/sm2/9126ref.html)

3. ISO/IEC FDIS 9126-1: Information Technology – Software Engineering – Product quality – Part 1: Quality model. International Standards Organization, 1999.

4. ISO standards (http://www.usabilitypartners.se/usability/standards.shtml) 5. ISO/DIS 13407 – Human centred design process for interactive systems 6. Το Πλαίσιο Ποιότητας των Βρυξελλών (http://www.cfwb.be/qualite-

bruxelles/gb/qualityframework11december.doc) 7. Εγχειρίδιο Ποιότητας των Πολιτιστικών ∆ιαδικτυακών Κόµβων

(http://www.minervaeurope.org/publications/qualitycriteria1_2draft/table.htm) 8. Ο Κατάλογος των Patterns για τον Ιστό (http://iawiki.net/WebsitePatterns) 9. Η Χάρτα της Πάρµας

(http://www.minervaeurope.org/structure/nrg/documents/charterparma031119final.htm)

10. Οι ∆έκα Αρχές Ποιότητας (http://www.minervaeurope.org/structure/workinggroups/userneeds/documents/cwqp-gr.htm)

11. useit.com: usable information technology, Nielsen J. (http://www.useit.com) 12. Nielsen J., The Top Ten New Mistakes of Web Design of 1999

(http://www.useit.com/alertbox/990530.html) 13. Nielsen J., Top Ten Mistakes in Web Design

(http://www.useit.com/alertbox/9605.html) 14. Nielsen J., Top Ten Web-Design Mistakes of 2002

(http://www.useit.com/alertbox/20021223.html)


- 79 -

15. Nielsen J., Ten Good Deeds in Web Design (http://www.useit.com/alertbox/991003.html)

16. Web Accessibility Initiative (WAI), "Web Content Accessibility Guidelines" (http://www.w3.org/TR/WAI-WEBCONTENT/)

17. WHO – World Health Organization (http://www.who.int/en/) 18. Web Accessibility Initiative (WAI) (http://www.w3.org/WAI/) 19. Λίστα σηµείων ελέγχου για την Προσβασιµότητα του Περιεχοµένου στον Ιστό

(http://www.w3.org/TR/WCAG10/full-checklist.html) 20. eEurope 2002: Accessibility of Public Web Sites and their Content

(http://marciana.venezia.sbn.it/CABI/eEurope2002.txt) 21. WAI – Web Accessibility Initiative. WAI contents guidelines for public Web sites in the

EU, Final Progress Report. December 2002 (http://europa.eu.int/information_society/topics/citizens/accessibility/web/wai_2002/eaccess2002_report_final/a_documents/ap2002-wai-rep3.pdf)

22. ISO 9241-11 «Ergonomic requirements for office work with visual display terminals – Guidance on usability”

23. Usability Net (http://www.usabilitynet.org/management/b_what.htm) 24. ISO/DIS 13407 – Human centred design process for interactive systems 25. UserDesign.com (http://www.userdesign.com/usability_uem.html) 26. Usability 101: Introduction to Usability

(http://www.useit.com/alertbox/20030825.html) 27. Nielsen J., the art of Navigating Through Hypertext, Communications of the ACM 33,

3 (1990) 296 - 310 28. COMP3501/7904, HUMAN COMPUTER INTERACTION, MID-SEMESTER TEST, Friday, 2

May 2003 (http://www.itee.uq.edu.au/~comp3501/_Exam%20Preparation/COMP3501-2004-MidSemTest2003.pdf)

29. D. Norman, The design of everyday things, Basic Books 30. ∆έκα Αρχές Ευχρηστίας κατά Nielsen

(http://www.useit.com/papers/heuristic/heuristic_list.html)

- 80 -

Τµήµα 2: Πρακτικό

Κεφάλαιο 5: Κριτήρια ποιότητας για εφαρµογές πολιτιστικού περιεχοµένου στο ∆ιαδίκτυο

- 81 -

5. Κριτήρια ποιότητας για εφαρµογές πολιτιστικού περιεχοµένου στο ∆ιαδίκτυο


Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται η παρουσίαση των κριτηρίων ποιότητας για τους διαδικτυακούς κόµβους των πολιτιστικών οργανισµών [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7], [8], [9]. Τα κριτήρια ποιότητας στοχεύουν στην ανάλυση της ευρείας έννοιας της ποιότητας σε ένα σύνολο περισσότερο αντικειµενικών και µετρήσιµων χαρακτηριστικών.

Η προσέγγιση που ακολουθείται είναι η ανάλυση κάθε πολιτιστικής δια-δικτυακής εφαρµογής σε πέντε διαστάσεις: διαφάνεια-σαφήνεια στόχων της πολιτιστικής διαδικτυακής εφαρµογής, περιεχόµενο, σχεδιασµός, πολιτική που ακολουθεί σε διάφορα ζητήµατα και αλληλεπιδραστικά χαρακτηριστικά της. Στη συνέχεια για κάθε διάσταση παρέχεται µια λίστα κριτηρίων και οδηγιών. Οι οδηγίες στοχεύουν στην παροχή ενός πλαισίου σχετικά µε το πώς µπορεί να εφαρµοστεί ένα κριτήριο στην ανάπτυξη ενός νέου πολιτιστικού δικτυακού τόπου ή στο πώς µπορεί να αξιολογηθεί εάν ένας Ιστοτόπος ικανοποιεί ή όχι το εν λόγω κριτήριο.

5.2 Παρουσίαση κριτηρίων ποιότητας διαδικτυακών κόµβων

Τα κριτήρια ποιότητας που παρουσιάζονται στην ενότητα αυτή βασίζονται στο Πλαίσιο Ποιότητας των Βρυξελλών [10] και χωρίζονται σε πέντε κατηγορίες:

• Κριτήρια ∆ιαφάνειας – Σαφήνειας Στόχων. Τα κριτήρια της κατηγορίας αυτής εξετάζουν το βαθµό διαφάνειας του Ιστοτόπου σε ότι αφορά στο σκοπό και στους στόχους του, στα θέµατα που παρουσιάζει, στο κοινό στο οποίο απευθύνεται και στην αρχή – οργανισµό που έχει την ευθύνη του σχεδιασµού και της συντήρησής του.

• Κριτήρια Περιεχοµένου. Αυτή η κατηγορία κριτηρίων αξιολογεί την ποιότητα του περιεχοµένου. Ελέγχει το βαθµό προσδιορισµού των πηγών πληροφορίας, την πληρότητα, την καταλληλότητα, την ακρίβεια, την αντικειµενικότητα και


- 82 -

την επικαιρότητα της πληροφορίας, την ποιότητα των εικόνων και του πολυµεσικού περιεχοµένου και τη λογική στην οργάνωση του περιεχοµένου.

• Κριτήρια Πολιτικής του Ιστοτόπου. Τα κριτήρια της εν λόγω κατηγορίας εξετάζουν ζητήµατα που άπτονται της πολιτικής του Ιστοτόπου σχετικά µε νοµικές πτυχές (π.χ. πνευµατικά δικαιώµατα, copyright, ιδιωτικότητα) και τη διαφήµιση και αξιολογούν τη βιωσιµότητα και τη συντηρησιµότητα του Ιστοτόπου.

• Κριτήρια Σχεδιασµού. Τα κριτήρια της κατηγορίας αυτής αξιολογούν την αρχιτεκτονική του Ιστοτόπου και τη συµµόρφωσή του ως προς τα ευρέως αποδεκτά πρότυπα σχεδιασµού. Η αξιολόγηση του σχεδιασµού του Ιστοτόπου βασίζεται στην προσβασιµότητά του, την πλοηγησιµότητά του, τη δυνατότητα αναζήτησής του, την ποιότητα των παρεχόµενων συνδέσµων και το σχεδιασµό του Ιστοτόπου που άπτεται ζητηµάτων αισθητικής και παρουσίασης.

• Κριτήρια Αλληλεπίδρασης. Τα κριτήρια αλληλεπίδρασης εξετάζουν την ύπαρξη µηχανισµών ανατροφοδότησης και διαφόρων µέσων για την ανταλλαγή πληροφοριών των χρηστών µεταξύ τους καθώς και µε τον Ιστοτόπο καθ’ αυτό.

Κάθε κατηγορία περιλαµβάνει υπο-κριτήρια και µετρικές που βοηθούν στην κατανόηση του εύρους και του τρόπου ικανοποίησης αυτών, στο σχεδιασµό και την υλοποίηση ενός διαδικτυακού τόπου. Τα υπο-κριτήρια και οι µετρικές παρουσιάζονται και αναλύονται στις ενότητες που ακολουθούν.

5.2.1 Κριτήρια διαφάνειας – σαφήνειας στόχων του Ιστοτόπου

Τα κριτήρια διαφάνειας – σαφήνειας των στόχων του Ιστοτόπου αφορούν στην παροχή πληροφοριών σχετικά µε την ταυτότητα και την αποστολή του Ιστοτόπου και στον προσδιορισµό της αρχής που έχει την κυριότητά του. Η διαφάνεια είναι µια θεµελιώδης ιδιότητα οποιουδήποτε Ιστοτόπου υψηλής ποιότητας καθώς µειώνει τη σύγχυση και την αβεβαιότητα των χρηστών και συµβάλει στην απόκτηση εµπιστοσύνης και στη διαµόρφωση «θετικής εικόνας» για τον Ιστoτόπο από µέρους των χρηστών του.

5.2.1.1 Ταυτότητα – Αποστολή του Ιστοτόπου

Κάθε διαδικτυακός τόπος έχει ή θα έπρεπε να έχει ένα λόγο για να βρίσκεται στο ∆ιαδίκτυο. Επίσης οι χρήστες δεν πρέπει να πλοηγούνται σε ένα δικτυακό τόπο πριν να ανακαλύψουν εάν ο Ιστοτόπος είναι στην πραγµατικότητα αυτό που ψάχνουν. Σηµαντικά σε αυτό µπορεί να συµβάλει η παροχή κρίσιµων πληροφοριών σχετικά µε την ταυτότητα, το περιεχόµενο και το προσδοκώµενο κοινό του Ιστοτόπου. Για να επιτευχθεί αυτό, ο Ιστοτόπος πρέπει να ακολουθεί τις παρακάτω οδηγίες.

Οδηγίες

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να έχει ένα όνοµα που να δίνει µια σαφή ένδειξη για το τι πραγµατεύεται ο Ιστοτόπος. Ουσιαστικά το όνοµα πρέπει να αποκαλύπτει τη φύση και το σκοπό του Ιστοτόπου, όσο το δυνατόν περισσότερο.

• Το όνοµα του Ιστοτόπου πρέπει να επιδεικνύεται σαφώς.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρουσιάζει το λογότυπό του σε εµφανή και σταθερό σηµείο σε κάθε σελίδα.


- 83 -

• Σηµαντική πληροφορία για το είδος του Ιστοτόπου µπορεί να εξαχθεί από το URL του Ιστοτόπου. Αυτό συνεπάγεται ότι η ηλεκτρονική διεύθυνση θα πρέπει να αντανακλά τη φύση του Ιστοτόπου και να παρέχει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για την ταυτότητά του. Επίσης είναι καλό να µπορεί εύκολα να αποµνηµονευθεί. Παράδειγµα καλού URL αποτελεί η ηλεκτρονική διεύθυνση του Μουσείου του Λούβρου (http://www.louvre.fr)

• Ο Ιστοτόπος θα πρέπει να θέτει στην διάθεση του χρήστη µια συνοπτική δήλωση της αποστολής του. Συγκεκριµένα, ο Ιστοτόπος πρέπει να προσδιορίζει και να δηλώνει ξεκάθαρα:

o το σκοπό και τους στόχους του, όποιοι και να είναι αυτοί: εκπαιδευτικοί, εµπορικοί, ψυχαγωγικοί κ.λ.π.

o τη θεµατική περιοχή (π.χ. Ιστορία, Πολιτισµός) του περιεχοµένου του o το σηµαντικότερο περιεχόµενο στον Ιστοτόπο o το κοινό στο οποίο απευθύνεται (ακαδηµαϊκοί, ερευνητές, σπουδαστές,

παιδιά ή γενικό κοινό).

• Οι πληροφορίες δήλωσης της ταυτότητας και αποστολής του Ιστοτόπου πρέπει να είναι διαθέσιµες στην αρχική σελίδα. Εάν για λόγους σχεδιασµού η πρώτη σελίδα του Ιστοτόπου είναι µια οθόνη µε animation, όµορφες εικόνες κ.λ.π. η δήλωση της αποστολής και ταυτότητας του Ιστοτόπου θα πρέπει να είναι διαθέσιµη µετά από έναν κλικ. Σε αυτή την περίπτωση, επίσης θα πρέπει να είναι δυνατό να παρακαµφθεί η αρχική οθόνη, παραδείγµατος χάριν µε το κουµπί «παράκαµψη εισαγωγής» ή «παράκαµψη εισαγωγικής σελίδας».

5.2.1.2 Αρχή κυριότητας του Ιστοτόπου

Το κριτήριο της κυριότητας ενός Ιστοτόπου αφορά στην ύπαρξη περιγραφικών πληροφοριών σχετικά µε τον πολιτιστικό οργανισµό (ιδιοκτήτη) που βρίσκεται «πίσω» από το δικτυακό τόπο και τον σχεδιαστή του Ιστοτόπου.

Οδηγίες

• Η εφαρµογή πρέπει να παρέχει πληροφορία για τον πολιτιστικό οργανισµό που βρίσκεται πίσω από τον Ιστοτόπο και έχει την ευθύνη για το σύνολο του περιεχοµένου του. Οι πληροφορίες αυτές πρέπει να είναι εµφανείς καθώς συµβάλλουν στη δηµιουργία ενός κλίµατος εµπιστοσύνης προς τον οργανισµό και υποστηρίζουν τη δηµιουργία µιας θετικής εικόνας για τον οργανισµό καθ’ αυτό. Οι πληροφορίες αυτές µπορεί να αφορούν στην:

o Ιστορία του πολιτιστικού οργανισµού o Στόχοι του πολιτιστικού οργανισµού o Πολιτιστικό και επιστηµονικό περιεχόµενο που παράγει, διατηρεί,

προστατεύει και διανέµει o Πρωτοβουλίες του πολιτιστικού οργανισµού o Οργανωτική δοµή του πολιτιστικού οργανισµού o Θέση και περιοχή λειτουργίας του o Ώρες λειτουργίας του πολιτιστικού οργανισµού κ.λ.π.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει πληροφορία σχετικά µε τον υπεύθυνο σχεδιασµού και συντήρησης του διαδικτυακού τόπου, έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα αποστολής σχολίων και παρατηρήσεων για τυχόν προβλήµατα που αντιµεπωπίζουν οι χρήστες µε το σχεδιασµό, την πρόσβαση ή τις τεχνικές πτυχές του Ιστοτόπου. Οι πληροφορίες αυτές αφορούν στα:

o Ονοµατεπώνυµο του υπευθύνου o Επαγγελµατική ή οργανική θέση του υπευθύνου o Εmail διεύθυνση του υπευθύνου


- 84 -

o Τηλέφωνο κ.λ.π.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει πληροφορία για τους φορείς χρηµατοδότησης. Η πληροφορία αυτή αφορά στα:

o Επωνυµία του φορέα χρηµατοδότησης o Email διεύθυνση του φορέα χρηµατοδότησης o Τηλέφωνο κ.λ.π.

• Σηµαντική πληροφόρηση για την κυριότητα ενός Ιστοτόπου µπορεί να εξαχθεί από το URL (ηλεκτρονική διεύθυνση) του Ιστοτόπου. Για παράδειγµα οι δικτυακοί τόποι εµπορικών επιχειρήσεων συνήθως καταλήγουν σε “.com”, οι Ιστoτόποι των κολεγίων και των πανεπιστηµίων συχνά καταλήγουν σε “.edu” και οι Ιστoτόποι µη κερδοσκοπικών οργανισµών συχνά περιλαµβάνουν “.org”.

• Οι πληροφορίες που αφορούν στην αρχή κυριότητας του δικτυακού τόπου συνίσταται να υποδεικνύονται στην αρχική σελίδα του Ιστοτόπου ή σε µια ενδιάµεση, µέσω µιας σύνδεσης από την αρχική σελίδα.

5.2.2 Κριτήρια περιεχοµένου

Τα κριτήρια περιεχοµένου αφορούν στην ποιότητα της πληροφορίας που διατίθεται στους χρήστες µέσω της δια-δικτυακής εφαρµογής και αποσκοπούν στη µέτρηση παραγόντων όπως η πληρότητα, η αξιοπιστία, η εγκυρότητα, η χρησιµότητα, η ποιότητα εικόνων και πολυµεσικού υλικού και η λογική οργάνωση του περιεχοµένου.

5.2.2.1 Πληρότητα

Η αξία ενός Ιστοτόπου συνήθως καθορίζεται από το περιεχόµενο που παρουσιάζει και το βάθος στο οποίο αυτό διερευνάται. Το κριτήριο της πληρότητας είναι στενά συνδεδεµένο µε τους στόχους και το προφίλ του χρήστη και αφορά στην ποσότητα της κατάλληλης πληροφορίας στον Ιστoτόπο.

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος δεν πρέπει να παραλείπει κρίσιµο περιεχόµενο, που απαιτείται από όλους τους πιθανούς χρήστες. ∆εδοµένου ότι το κύριο χαρακτηριστικό των πολιτιστικών Ιστοτόπων είναι ότι δηµιουργούνται από πολιτιστικούς οργανισµούς που έχουν στην κυριότητά τους µεγάλο όγκο πολιτιστικού περιεχοµένου, πολλές φορές καθίσταται αδύνατη η παρουσίαση της συνολικής κληρονοµιάς του οργανισµού. Συνεπώς η επιλογή του υλικού καθίσταται µια κρίσιµη διαδικασία και πρέπει να ικανοποιεί τα παρακάτω:

o Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρουσιάζει τα περισσότερο δηµοφιλή αντικείµενα στην κοινότητα των δυνητικών χρηστών του.

o Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρουσιάζει αντικείµενα που πιθανώς θα είναι ιδιαίτερα σηµαντικά για το επιλεγµένο ακροατήριο.

o Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρουσιάζει ιδιαίτερα ευαίσθητα αντικείµενα και µε αυτό τον τρόπο να περιορίζει την πρόσβαση στα πρωτότυπα αντικείµενα για λόγους διατήρησης αυτών.

o Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρουσιάζει αντικείµενα που ταιριάζουν στο θέµα του δικτυακού τόπου.

o Ο Ιστοτόπος θα πρέπει να παρουσιάζει τα περισσότερα αντιπροσωπευτικά αντικείµενα της κληρονοµιάς του πολιτιστικού οργανισµού που έχει την ευθύνη της ιδιοκτησίας τους.


- 85 -

• Ο Ιστoτόπος θα πρέπει να περιλαµβάνει επαρκείς συνδέσµους ή παραποµπές σε άλλες σχετικές πηγές για περισσότερες λεπτοµέρειες, αν αυτό θεωρηθεί απαραίτητο.

5.2.2.2 Ακρίβεια / Αντικειµενικότητα

Ανεξάρτητα από τα αντικείµενα που επιλέγονται και παρουσιάζονται σε έναν πολιτιστικό Ιστοτόπο, είναι κρίσιµο και σηµαντικό να διασφαλιστεί ότι οι παρουσιαζόµενες πληροφορίες είναι ακριβείς και αντικειµενικές. Οι πολιτιστικοί δικτυακοί τόποι ασκούν σηµαντική εκπαιδευτική και ερευνητική επίδραση και αποτελούν σηµαντικές πηγές πληροφόρησης στο πεδίο του πολιτισµού. Συνεπώς οποιοδήποτε λάθος υπονοµεύει σηµαντικά την αξία οποιουδήποτε πολιτιστικού Ιστοτόπου.

Οδηγίες

• Το περιεχόµενο του Ιστοτόπου θα πρέπει να εξετάζεται και να αναθεωρείται από εµπειρογνώµονες στον τοµέα του πολιτισµού πριν από τη δηµοσίευση του.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να γνωστοποιεί και να ενηµερώνει το χρήστη στην περίπτωση που η παρουσιαζόµενη πληροφορία δεν είναι γνωστό εάν είναι 100% σωστή.

• O Ιστοτόπος πρέπει να ορίζει σαφώς τις προσωπικές απόψεις (αν υπάρχουν) του συγγραφέα και να τις διαχωρίζει από την πραγµατική πληροφορία.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρουσιάζει τις πηγές πληροφορίας που χρησιµοποιεί. Ο προσδιορισµός των πηγών (π.χ. µε την έννοια ενηµερωµένων αναφορών και βιβλιογραφίας) πιστοποιεί την ακρίβεια και την εγκυρότητα της παρουσιαζόµενης πληροφορίας.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να καθορίζει αν η παρουσιαζόµενη πληροφορία ανήκει στη γνωστική περιοχή του συγγραφέα (δηλαδή κατά πόσο ο συγγραφέας είναι έµπειρος ή ειδικός πάνω στο συγκεκριµένο θέµα). Μια µέθοδο προσδιορισµού αποτελεί η συµπερίληψη σηµειώσεων προηγούµενων εκδόσεων και δηµοσιεύσεων του συγγραφέα.

• Οι προκαταλήψεις, όπως εµφανώς παραπλανητικές ή υβριστικές δηλώσεις, µη τεκµηριωµένες απόψεις, µονόπλευρα επιχειρήµατα για αµφιλεγόµενα ζητήµατα πρέπει να απουσιάζουν από το περιεχόµενο ενός Ιστοτόπου.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να υποστηρίζει ποικιλοµορφία στην παρεχόµενη πληροφορία. Η παρουσίαση της πληροφορίας, που βοηθά στην έκφραση της εµπειρίας όλων των συµµετεχόντων, είναι ουσιαστική στην εξυπηρέτηση των πολυπολιτισµικών ακροατηρίων. Η ποικιλοµορφία ωστόσο είναι συνάρτηση του είδους του Ιστοτόπου. Για παράδειγµα, αν ο Ιστoτόπος επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριµένο θέµα (π.χ. ο δικτυακός τόπος για την επιστροφή των µαρµάρων του Παρθενώνα), τότε η ποικιλοµορφία δεν είναι σηµαντική.

5.2.2.3 Χρησιµότητα

Ενώ ο πυρήνας πολλών πολιτιστικών Ιστοτόπων είναι τα µοναδικά πολιτιστικά αντικείµενα που παρουσιάζει, η παροχή χρήσιµου και ενδιαφέροντος υλικού στους τελικούς χρήστες αυξάνει την αξία του Ιστοτόπου. Το κριτήριο της χρησιµότητας του περιεχοµένου ουσιαστικά εξετάζει το βαθµό ικανοποίησης των χρηστών.

Οδηγίες


- 86 -

• Το περιεχόµενο του Ιστοτόπου πρέπει να ικανοποιεί τις ανάγκες των χρηστών σε πληροφορία. Για παράδειγµα, στην περίπτωση των πολιτιστικών Ιστοτόπων, µια εικόνα ενός αντικειµένου έχει περιορισµένη αξία για τον τελικό χρήστη. Αν ωστόσο τα παρουσιαζόµενα αντικείµενα υποστηρίζονται από πρόσθετες πληροφορίες, τότε επαυξάνεται το ενδιαφέρον των χρηστών. Τέτοιες πληροφορίες µπορεί να αφορούν στην προέλευση των αντικειµένων, σε ιστορικά γεγονότα ή πρόσωπα που σχετίζονται µε το αντικείµενο, σε συνδέσµους προς σχετικά αντικείµενα, σε λογοτεχνικές αναφορές κ.λ.π.

• Η σχέση µεταξύ των εικόνων και των πρόσθετων πληροφοριών πρέπει να είναι σαφής. ∆εν πρέπει να υπάρξει καµία σύγχυση ως προς το για ποια εικόνα ισχύει µια συγκεκριµένη περιγραφή.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα για απόκτηση νέων γνώσεων. Συµπληρωµατικά σε αυτό µπορεί να συµβάλει η παροχή συνδέσµων σε πρόσθετο σχετικό περιεχόµενο υψηλής ποιότητας και αξίας και η δυνατότητα ενηµέρωσης και επαύξησης του περιεχοµένου.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρέχει λόγους για την εκ νέου επίσκεψη του Ιστοτόπου από τους χρήστες. Στους λόγους αυτούς συµπεριλαµβάνονται οι βιβλιογραφικές αναφορές, η αναζήτηση νέου περιεχοµένου και οι ενηµερωµένες πληροφορίες.

5.2.2.4 Κατανοησιµότητα

Αδιαµφισβήτητα, οι πολιτιστικοί Ιστοτόποι παρουσιάζουν περιεχόµενο πολύ µεγάλης αξίας και συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον µεγάλης κοινότητας χρηστών. Προκειµένου ωστόσο να καταστούν ποιοτικοί, είναι σηµαντικό η πληροφορία να είναι σαφής και εύκολα κατανοητή. Το κριτήριο της κατανοησιµότητας αφορά στην πολυπλοκότητα της γλώσσας των κειµένων και σχετίζεται άµεσα µε τις παραµέτρους προφίλ και αναγκών του χρήστη. Η πολυπλοκότητα της γλώσσας πρέπει να είναι αντίστοιχη της παιδείας, της εµπειρίας και των ενδιαφερόντων των προοριζόµενων χρηστών. Σύµφωνα µε το Jacob Nielsen, η αρχή «Μιλήστε τη γλώσσα των χρηστών» αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της ευχρηστίας

Οδηγίες

• Τα κείµενα του Ιστοτόπου πρέπει να είναι ξεκάθαρα και απλά, ώστε να µπορούν να γίνουν εύκολα και γρήγορα κατανοητά. Η χρήση ξεκάθαρης και απλής γλώσσας διευκολύνει ιδιαίτερα τους χρήστες, των οποίων η µητρική γλώσσα διαφέρει από τη γλώσσα των κειµένων του Ιστοτόπου. Μερικές συµβουλές είναι:

o Χρήση µεστών σε νόηµα επικεφαλίδων και υπο-επικεφαλίδων. Η χρήση πολλών επικεφαλίδων διασπά µεγάλα τµήµατα κειµένου σε ενότητες και επιτρέπει την εύκολη και γρήγορη ανάγνωση.

o ∆ήλωση του θέµατος µιας πρότασης ή παραγράφου στην αρχή της πρότασης ή της παραγράφου.

o Περιορισµός κάθε παραγράφου σε µια κύρια ιδέα. o Αποφυγή ιδιωµατικής γλώσσας, τεχνικής ορολογίας και άλλων µη

οικείων εκφράσεων και λεξιλογίου. Στην περίπτωση που καθίσταται απαραίτητη η χρήση τεχνικής ορολογίας, τότε αυτή θα έπρεπε να συνοδεύεται από κατάλληλη επεξήγηση.

o Αποφυγή παθητικής φωνής. o Αποφυγή σύνθετων δοµών µιας πρότασης. o Απόδοση έµφασης σε λέξεις – κλειδιά.


- 87 -

o Χρήση λιστών κουκίδας. ∆εδοµένου ότι οι λίστες τραβούν την προσοχή του χρήστη είναι σηµαντικό να χρησιµοποιούνται για την επίδειξη πολύ σηµαντικής πληροφορίας. Συνιστάται η χρήση ταξινοµηµένων λιστών στην περίπτωση που η σειρά παρουσίασης έχει ιδιαίτερη σηµασία.

• Τα κείµενα που παρουσιάζονται στον Ιστoτόπο πρέπει να είναι µεστά και περιεκτικά7. Μακροχρόνιες µελέτες έχουν δείξει ότι η ανάγνωση σε έναν υπολογιστή είναι πιο κουραστική και κατά 25% πιο αργή από ότι σε έντυπα κείµενα. Εποµένως τα κείµενα σε ένα δικτυακό τόπο δεν πρέπει να είναι µεγάλα και περιττά, αλλά να µεταβιβάζουν το βασικό µήνυµα χρησιµοποιώντας τον ελάχιστο αριθµό λέξεων. Μια συνήθης πρακτική για τη συγγραφή κειµένων στον Ιστό είναι η χρήση του 50% του κειµένου που θα χρησιµοποιούνταν για µια έντυπη έκδοση.

• Το περιεχόµενο των κειµένων πρέπει να είναι σωστό από άποψη γραµµατικής, ορθογραφίας και σύνταξης. Τα έγγραφα του Ιστοτόπου πρέπει να χαρακτηρίζονται από σωστή στίξη, απουσία λαθών, απουσία ασυνταξιών, απουσία τυπογραφικών λαθών και απουσία επαναλήψεων όσον αφορά στο κυρίως περιεχόµενο. Τα ορθογραφικά και εκφραστικά λάθη σε µια ιστοσελίδα δείχνουν ιδιαίτερα άσχηµα και δηµιουργούν µια αίσθηση ερασιτεχνισµού.

5.2.2.5 Κυριότητα / Υπευθυνότητα περιεχοµένου

Το κριτήριο αυτό αφορά στην παροχή περιγραφικών πληροφοριών σχετικά µε το άτοµο ή οµάδα ατόµων που έχει την ευθύνη της σύνταξης του περιεχοµένου.

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει πληροφορίες για τον συντάκτη του περιεχοµένου του. Οι πληροφορίες αυτές αφορούν στο:

o ονοµατεπώνυµο του συντάκτη o ηλεκτρονική διεύθυνση του συντάκτη o τηλέφωνο του συντάκτη κ.λ.π.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει επίσης να παρέχει πληροφόρηση για την κατάρτιση και την εµπειρία του συντάκτη, όπως:

o Τίτλος του συγγραφέα o Οργανισµός στον οποίο ανήκει o Πλήρες βιογραφικό σηµείωµα του συγγραφέα o Προηγούµενες εκδόσεις του συγγραφέα σχετικές µε το θέµα κ.λ.π.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να πληροφορεί τους χρήστες του για τον υπεύθυνο των εκδοτικών ζητηµάτων. Αυτό σηµαίνει ότι ο Ιστoτόπος πρέπει να παρουσιάζει σαφώς την εκδοτική επιτροπή, αν υπάρχει, και να αναφέρει τα µέλη από τα οποία αυτή απαρτίζεται. Μια συνήθης πρακτική είναι η παροχή της εν λόγω πληροφορίας στην ενότητα «Credits».

5.2.2.6 Επικαιρότητα

Το κριτήριο της επικαιρότητας σχετίζεται µε τη χρονική εµβέλεια στην οποία το περιεχόµενο του Ιστοτόπου θεωρείται έγκυρο. Ωστόσο, η ιδέα της επικαιρότητας του περιεχοµένου είναι πολυπλοκότερη. Η επίκαιρη πληροφορία δεν είναι

7 Be Succinct! (Writing for the Web) (http://www.useit.com/alertbox/9703b.html)


- 88 -

απαραίτητα «νέα» - µερικές φορές αρκετά παλιά πληροφορία εξακολουθεί να είναι έγκυρη και αξιόπιστη.

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρουσιάζει τα πιο επίκαιρα διαθέσιµα δεδοµένα. Για παράδειγµα, εάν ένας δικτυακός τόπος περιέχει πληροφορία που αναφέρεται σε εκδηλώσεις που λαµβάνουν χώρα σε κάποια συγκεκριµένη ηµεροµηνία, τότε συνιστάται να παρουσιάζει µόνο τις εκδηλώσεις που πρόκειται να συµβούν στο άµεσο ή απώτερο µέλλον.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να αποφεύγει την παρουσίαση απαρχαιωµένης πληροφορίας. Πολλοί δικτυακοί τόποι, και πολιτιστικοί και άλλοι, έχουν τµήµατα όπως «τελευταία νέα» και «τρέχουσες και προσεχείς εκδηλώσεις», που έχουν συχνά µεγάλη ακτινοβολία στον τελικό χρήστη. Το περιεχόµενο τέτοιων τµηµάτων απαρχαιώνεται πολύ γρήγορα και πρέπει να αφαιρείται. Η εµµονή στην προώθηση εκδηλώσεων ή νέων που είναι απαρχαιωµένα δηµιουργεί κακή εντύπωση στο χρήστη και τον αποθαρρύνει από την αναζήτηση νέου υλικού.

• Οι σύνδεσµοι του Ιστοτόπου που δείχνουν σε πληροφοριακό υλικό πρέπει να είναι ενηµερωµένοι, δηλαδή να µην οδηγούν σε άδειες ή υπο-κατασκευή σελίδες ή σε µη διαθέσιµους δικτυακούς τόπους.

5.2.2.7 Μοναδικότητα

Είναι επιθυµητό, η πληροφορία που παρουσιάζεται σε έναν Ιστoτόπο να είναι µοναδική. Η παροχή µοναδικού, γνήσιου και ξεχωριστού περιεχοµένου, ειδικά στον τοµέα του πολιτισµού, αποτελεί αδιαµφισβήτητα πηγή προσέλκυσης της προσοχής και του ενδιαφέροντος του χρήστη.

Οδηγίες

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρουσιάζει τα αντικείµενα που χαρακτηρίζουν µοναδικά τον πολιτιστικό οργανισµό που έχει την ευθύνη της κυριότητάς του. Η παρουσίαση των εν λόγω αντικειµένων αυξάνουν σηµαντικά την αξία, τη χρησιµότητα και την ποιότητα του δικτυακού τόπου.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρουσιάζει το περιεχόµενό του µε τρόπο µοναδικό στην κοινότητα των χρηστών του. Ακόµη και αν ο δικτυακός τόπος δεν είναι µοναδικός ως προς την πληροφορία που παρουσιάζει, σηµαντικά στη µοναδικότητα µπορούν να συµβάλουν τα εξής:

o Ποιότητα στην οργάνωση της πληροφορίας σε σχέση µε άλλους δικτυακούς τόπους αντίστοιχου περιεχοµένου

o Παρουσίαση µιας συλλογής πληροφοριών από άλλους δικτυακούς τόπους µε πλήρη λίστα αναφορών και παραποµπών.

5.2.2.8 Ποιότητα εικόνων

Το βασικό χαρακτηριστικό των πολιτιστικών Ιστοτόπων είναι η παρουσίαση πληθώρας εικόνων που απεικονίζουν τα αντικείµενα – εκθέµατα διαφόρων πολιτιστικών οργανισµών. Αυτό οδηγεί στο συµπέρασµα ότι η υψηλή ποιότητα ενός πολιτιστικού Ιστοτόπου συνδέεται άµεσα µε την υψηλή ποιότητα των εικόνων. Παρακάτω παρατίθενται διάφορες οδηγίες, οι οποίες µπορούν να εφαρµοστούν και σε άλλες κατηγορίες δικτυακών τόπων.


- 89 -

Οδηγίες

• Οι εικόνες πρέπει να δηµιουργούνται στην µεγαλύτερη κατάλληλη ανάλυση, λαµβάνοντας υπόψη τις προοριζόµενες χρήσεις αυτών. Μια καλή πρακτική, είναι η χρήση ανάλυσης τουλάχιστον 600dpi και βάθος χρώµατος 24 bit για τη σάρωση των φωτογραφιών.

• Οι εικόνες του Ιστοτόπου πρέπει να παρουσιάζονται σε κατάλληλη ανάλυση. Τα απλά pixels των εικόνων δεν πρέπει να είναι ορατά στο χρήστη. Επίσης µεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στις διαστάσεις των εικόνων που προορίζονται για την προβολή µέσω του Ιστοτόπου. Συνιστάται η παροχή διαφόρων διαστάσεων για κάθε εικόνα προκειµένου η αναγνωσιµότητα αυτών να είναι κατάλληλη ανάλογα µε την προοριζόµενη χρήση. Μια καλή πρακτική είναι η παροχή κάθε εικόνας σε δύο εκδόσεις για την προβολή στο ∆ιαδίκτυο.

o Μια έκδοση thumbnail. Οι thumbnail εικόνες είναι µικρές εκδόσεις των εικόνων, χρησιµοποιούνται συνήθως για προεπισκόπηση και εµφανίζονται πολύ γρήγορα στη σελίδα. Τα thumbnails παρέχουν αρκετή πληροφόρηση ώστε ο χρήστης να µπορεί να αποφασίσει αν αξίζει να εµφανίσει και να δει µια εικόνα καλύτερης ποιότητας. Μια καλή πρακτική [19] για τις thumbnail εικόνες είναι να παρέχονται σε ανάλυση 72 dpi, χρησιµοποιώντας βάθος χρώµατος 24 bit. Επίσης η µεγαλύτερη διάσταση των thumbnail εικόνων δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 150-200 pixels.

o Μια έκδοση καλύτερης ποιότητας της εικόνας για πρόσβαση µέσω του ∆ιαδικτύου. Οι εικόνες αυτές συνιστάται να παρουσιάζονται σε ξεχωριστή σελίδα µέσω ενός συνδέσµου από τη σελίδα που περιέχει τις thumbnail εικόνες, κάνοντας κλικ πάνω στη thumbnail εικόνα. Οι εικόνες καλύτερης ποιότητας [19] θα πρέπει να παρέχονται σε ανάλυση 150 dpi, χρησιµοποιώντας βάθος χρώµατος 24 bit. Επίσης η µεγαλύτερη διάσταση των εικόνων αυτών δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 600 pixels.

• Οι εικόνες πρέπει να παρέχονται σε µορφή JPEG ή SPIFF, που αποτελούν πρότυπες µορφές για παρουσίαση εικόνων στο ∆ιαδίκτυο.

5.2.2.9 Ποιότητα πολυµεσικού περιεχοµένου

Το πολυµεσικό περιεχόµενο (ήχος, βίντεο, animation) που παρέχεται από τον Ιστoτόπο πρέπει να είναι σαφές και κατάλληλο για την κοινότητα των χρηστών του. Επίσης, λόγω του χρόνου µεταφοράς που απαιτείται για τα ψηφιακά αρχεία ήχου και βίντεο, τα αρχεία αυτά θα πρέπει να χρησιµοποιούνται µόνο όπου είναι κατάλληλα και σχετικά.

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος συνιστάται να χρησιµοποιεί ήχο για να προσφέρει περιγραφή ή βοήθεια, την αίσθηση ενός χώρου ή την έκταση ενός συναισθήµατος και γενικά να προσθέτει σε ευχαρίστηση.

o H εµπειρία του χρήστη πρέπει να είναι ίδια µε ή χωρίς τη χρήση του ήχου.

o Στην περίπτωση που ο ήχος προσφέρει ουσιαστική πληροφορία, συνίσταται η χρήση προειδοποίησης, ώστε ο χρήστης να τον χρησιµοποιήσει.

• Η χρήση του βίντεο σε ένα δικτυακό τόπο συνιστάται, προκειµένου να δείξει αντικείµενα που το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η κίνηση και για προώθηση ταινιών, φιλµ και άλλων γεγονότων.


- 90 -

• Ο Ιστοτόπος συνίσταται να χρησιµοποιεί animation για να προσελκύσει το ενδιαφέρον του χρήστη σε µια συγκεκριµένη θεµατική περιοχή και να εκφράσει οπτικές αλλαγές που γίνονται στο χρόνο. Η καταχραστική χρήση των animation πρέπει να αποφεύγεται καθότι:

o Τα animation οδηγούν σε µεγαλύτερους χρόνους απόκρισης των σελίδων.

o Τα animation που είναι συνεχώς σε κίνηση αποσπούν την προσοχή του χρήστη από τη χρήσιµη πληροφορία.

o Το κινούµενο κείµενο είναι σαφώς πιο δυσανάγνωστο από το στατικό.

• Στην περίπτωση που ο Ιστoτόπος κάνει χρήση των παραπάνω µέσων, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην ύπαρξη οπτικο-ακουστικού συγχρονισµού.

• Ο Ιστoτόπος δεν πρέπει να παρέχει ταυτόχρονα πολλαπλά ανταγωνιστικά ερεθίσµατα (ήχος, βίντεο).

• Σε επαναλαµβανόµενες επισκέψεις δεν πρέπει να επαναλαµβάνονται τα ίδια animations, ήχοι που κουράζουν το χρήστη και αποσπούν το ενδιαφέρον του.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να κάνει χρήση πρότυπων και κοινά αποδεκτών τύπων µέσων για τον ήχο και το βίντεο8.

o Ο ήχος θα πρέπει να διατίθεται µέσω του ∆ιαδικτύου σε συµπιεσµένη µορφή. Συχνά χρησιµοποιούµενοι τύποι αρχείων αποτελούν οι: MPEG3, Real Audio ή Microsoft Windows Media Audio (.WMA), Waveform Audio (.WAV).

o Το βίντεο θα πρέπει να διατίθεται µέσω του ∆ιαδικτύου χρησιµοποιώντας τύπους αρχείων όπως MPEG-1, Microsoft Audio Video Interleave (AVI), Windows Media Video (WMV) ή Apple QuickTime

5.2.2.10 Κριτήρια λογικής οργάνωσης του περιεχοµένου

Κάθε Ιστοτόπος, πολιτιστικός ή µη, περιέχει ένα µεγάλο ποσό πληροφορίας που δεν είναι δυνατό να παρουσιαστεί σε µια σελίδα. Έτσι βασικό κριτήριο της ποιότητας ενός δικτυακού τόπου είναι η σωστή οργάνωση του περιεχοµένου του. Η σωστή οργάνωση του περιεχοµένου για το περιβάλλον του Ιστού πρέπει να λαµβάνει υπόψη τις ανάγκες των δυνητικών χρηστών του και αναλύεται στα ακόλουθα:

5.2.2.10.1 Καταλληλότητα οµαδοποίησης

Το περιεχόµενο ενός Ιστοτόπου πρέπει να οµαδοποιείται σε θεµατικές ενότητες. Ειδικά στην περίπτωση των πολιτιστικών δικτυακών τόπων η θεµατική οµαδοποίηση του περιεχοµένου µπορεί να προσδώσει προστιθέµενη αξία.

Οδηγίες

• Τα στοιχεία περιεχοµένου µιας δικτυακής πολιτιστικής εφαρµογής πρέπει να οµαδοποιούνται σύµφωνα µε κάποια κριτήρια, για παράδειγµα µε βάση τη χρονική περίοδο των αντικειµένων, τη γεωγραφική περιοχή, το είδος της παρουσιαζόµενης πληροφορίας κ.λ.π.

8 Technical Guidelines for Digital Cultural Content Creation Programmes. (http://www.minervaeurope.org/structure/workinggroups/servprov/documents/techguid1_0.pdf)


- 91 -

• Οι πληροφορίες πρέπει να οµαδοποιούνται λογικά και µε συνέπεια. Η καταλληλότητα της οργάνωσης της πληροφορίας εξαρτάται άµεσα από τα χαρακτηριστικά του οργανισµού που παρέχει το περιεχόµενο και το επίπεδο γνώσης, το εννοιολογικό µοντέλο και τους στόχους των τελικών χρηστών. Συνιστάται η οµαδοποίηση της πληροφορίας να απεικονίζει την άποψη του τελικού χρήστη και όχι αυτή του σχεδιαστή.

5.2.2.10.2 Καταλληλότητα εµφώλευσης

Οι οµάδες πληροφορίας του Ιστοτόπου πρέπει να οργανώνονται ιεραρχικά. Η ιεραρχική διάταξη της πληροφορίας συµβάλλει ουσιαστικά στη σαφήνεια και την ευχρηστία ενός δικτυακού τόπου.

Οδηγίες

• Η περιγραφή της πληροφορίας πρέπει να προχωρά από το γενικό στο ειδικό. Η ιεραρχική διάταξη της πληροφορίας συνεπάγεται την ύπαρξη περιοχών, ενοτήτων και υπο-ενοτήτων, στις οποίες το περιεχόµενο γίνεται σταδιακά πλουσιότερο και οι πληροφορίες πιο λεπτοµερείς.

• Οι δοµές ιεραρχίας πρέπει να είναι αποδοτικές, που σηµαίνει ότι ο προσδιορισµός των αναγκαίων πληροφοριών µέσα στην ιεραρχική δοµή πρέπει να εκτελείται επιτυχώς και γρήγορα. Προς την επίτευξη αυτού του στόχου, τα θέµατα άµεσου ενδιαφέροντος για το χρήστη πρέπει να παρουσιάζονται στα ανώτερα επίπεδα της δοµής της ιεραρχίας και θα πρέπει να είναι πιο γρήγορα προσβάσιµα απ’ ότι οι λιγότερο σχετικές πληροφορίες.

5.2.2.10.3 Καταλληλότητα διάσπασης

Τα µεγάλα τµήµατα πληροφορίας πρέπει να τµηµατοποιούνται σε ένα σύνολο µεµονωµένων σελίδων. Η τµηµατοποίηση πρέπει να ακολουθεί τα παρακάτω:

Οδηγίες

• Κάθε σελίδα πρέπει να είναι αυτάρκης, δηλαδή πρέπει να καλύπτει ένα συγκεκριµένο θέµα ή µια πτυχή χωρίς την ανάγκη να προσεγγιστεί µια διαφορετική σελίδα για να γίνει αντιληπτό το κυρίως µήνυµά της.

• Κάθε σελίδα θα πρέπει να δοµείται ακολουθώντας την προσέγγιση της αντίστροφης πυραµίδας. Αυτό σηµαίνει ότι η σελίδα θα πρέπει να ξεκινά µε µια περίληψη (σύντοµο εισαγωγικό κείµενο) του περιεχοµένου της ώστε ο χρήστης να µπορεί εύκολα και γρήγορα να αντιληφθεί τα κύρια σηµεία και να αποφασίσει αν θα συνεχίσει ή όχι την ανάγνωση.

5.2.2.10.4 Ορατότητα οργάνωσης

Τα κριτήρια οµαδοποίησης και οι σηµασιολογικές σχέσεις µεταξύ των στοιχείων µιας οµάδας πρέπει να είναι εµφανή στους τελικούς χρήστες. Για την ικανοποίηση του κριτηρίου αυτού µπορούν να ακολουθηθούν τα παρακάτω:

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει µια σύντοµη περιγραφή της κάθε οµάδας, χρησιµοποιώντας µια σύνοψη, ένα σχόλιο, µια περίληψη κ.λ.π.


- 92 -

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να περιέχει πίνακες περιεχοµένων και χάρτες Ιστοτόπων (site map). Τα στοιχεία αυτά είναι χρήσιµα για την παροχή µιας σφαιρικής άποψης σχετικά µε την οργάνωση του Ιστοτόπου.

• Επίσης, ο Ιστoτόπος πρέπει να κάνει χρήση οπτικών ενδείξεων για τη διαφοροποίηση του περιεχοµένου. Μερικά παραδείγµατα αποτελούν:

o Χρήση διαφορετικών χρωµατικών υποβάθρων στις σελίδες για τη διάκριση µεταξύ διαφορετικών τύπων περιεχοµένου

o Χρήση ετικετών που να δείχνουν σε ποια οµάδα ανήκει το συγκεκριµένο αντικείµενο περιεχοµένου.

5.2.3 Κριτήρια πολιτικής

Η κατηγορία αυτή καλύπτει κριτήρια που ασχολούνται µε την πολιτική που ακολουθεί ο Ιστoτόπος σε δύο θεµατικές περιοχές:

• Πολιτική του Ιστοτόπου σε νοµικά ζητήµατα (όπως copyright, προσωπικά δεδοµένα)

• Πολιτική συντήρησης του Ιστοτόπου

5.2.3.1 Πολιτική σε νοµικά ζητήµατα

Η πολιτική του Ιστοτόπου σε νοµικά ζητήµατα αφορά στην παροχή πληροφόρησης στο χρήστη σχετικά µε την προστασία και τη διαχείριση των πνευµατικών δικαιωµάτων και την ιδιωτικότητα των προσωπικών δεδοµένων του.

Για τους πολιτιστικούς Ιστοτόπους, η πληροφορία αυτή είναι ιδιαίτερα σηµαντική. Οι πολιτιστικοί Ιστοτόποι δηµοσιεύουν περιεχόµενο πολύ µεγάλης αξίας στο ∆ιαδίκτυο. Η δυνατότητα για την εµπορική και αναρµόδια επαναχρησιµοποίηση τέτοιου υλικού είναι υψηλή. Συνεπώς οι πολιτιστικοί δικτυακοί τόποι πρέπει να λαµβάνουν ειδική µέριµνα για την προστασία των πνευµατικών δικαιωµάτων των δηµιουργών.

Επίσης ένας πολιτιστικός Ιστοτόπος πρέπει να προστατεύει τον τελικό χρήστη από την καταπάτηση – παραβίαση της ιδιωτικότητάς τους, σε περίπτωση που του ζητηθούν ευαίσθητα προσωπικά δεδοµένα.

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να ενηµερώνει το χρήστη σχετικά µε τη στρατηγική και την τεχνολογία που υιοθετεί για τα πνευµατικά δικαιώµατα (IPR) προκειµένου να προστατεύσει τις πηγές περιεχοµένου που διατίθενται από την εφαρµογή. Η προστασία του Πνευµατικών ∆ικαιωµάτων του ιδιοκτήτη περιλαµβάνει το copyright και την υπεράσπιση ενάντια στην αναρµόδια αναπαραγωγή ή την εκµετάλλευση των εικόνων από τον Ιστοτόπο. Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις σε αυτό, συµπεριλαµβανοµένων:

o ∆ηµοσίευση µόνο χαµηλής ποιότητας εικόνων o ∆ηµοσίευση και επικύρωση των όρων πρόσβασης και των κωδίκων

συµπεριφοράς των χρηστών του Ιστοτόπου o Υδατοσήµανση

Ορατή Αόρατη Ψηφιακή


- 93 -

• Ο τελικός χρήστης πρέπει επίσης να προστατεύεται από την καταπάτηση – παραβίαση της ιδιωτικότητάς τους. Εάν υποβάλλονται πληροφορίες χρηστών (π.χ. ονόµατα, διευθύνσεις) αυτά πρέπει να προστατευθούν σύµφωνα µε τις οδηγίες προστασίας των δεδοµένων. Συνήθεις πρακτικές αποτελούν:

o Ο Ιστoτόπος που υποστηρίζει υπηρεσίες, οι οποίες απαιτούν χρήση των προσωπικών δεδοµένων του χρήστη, πρέπει να κάνει χρήση κρυπτογράφησης (SSL).

o Ο Ιστοτόπος πρέπει να γνωστοποιεί στους χρήστες του τις µεθόδους που χρησιµοποιεί για την ασφάλεια και την προστασία της ιδιωτικότητας των προσωπικών τους δεδοµένων.

• Προκειµένου οι χρήστες να είναι ενήµεροι για τις συνθήκες και όρους χρήσης του περιεχοµένου του Ιστοτόπου, κάθε σελίδα του Ιστοτόπου µπορεί να περιέχει συνδέσµους προς τις σελίδες που περιγράφουν την πολιτική στα ζητήµατα αυτά. Αυτοί οι σύνδεσµοι µπορεί να παρουσιάζονται ως µια οριζόντια µπάρα στο τέλος κάθε σελίδας, όπως:

Πνευµατική Ιδιοκτησία | Ιδιωτικότητα

• Επίσης, ο Ιστοτόπος πρέπει να περιέχει µια δήλωση του copyright στο κάτω µέρος κάθε σελίδας, έτσι ώστε να γνωστοποιεί στο χρήστη τον κάτοχο των πνευµατικών δικαιωµάτων του περιεχοµένου.

5.2.3.2 Πολιτική συντήρησης

Οι δικτυακοί τόποι πρέπει να συντηρούνται προκειµένου να παρέχουν επίκαιρες πληροφορίες, λειτουργικούς συνδέσµους και κυρίως να προσφέρουν ποιότητα υπηρεσιών. Η πολιτική συντήρησης του Ιστοτόπου πρέπει να γνωστοποιείται στο χρήστη και συνίσταται στα εξής: Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να διατηρεί τις πληροφορίες του µε περιοδικές ενηµερώσεις και διορθώσεις. Η ενηµέρωση του Ιστοτόπου είναι συνάρτηση της φύσης των περιεχοµένων του. Ακόµη και για τους πολιτιστικούς Ιστοτόπους που το περιεχόµενό τους είναι κατά κύριο λόγο στατικό, υπάρχει µια ανάγκη για τη συντήρησή τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις πληροφορίες όπως πληροφορίες επαφής και τηλεφωνικοί αριθµοί, προσωπικές πληροφορίες, εικονικές εκθέσεις κ.λ.π.

• Για Ιστοτόπους που ενηµερώνονται συχνά, συνίσταται να υπάρχει µια δήλωση σχετικά µε τη συχνότητα των ενηµερώσεων.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει στο χρήστη την ηµεροµηνία δηµοσίευσης ή τελευταίας αναθεώρησης. Η ηµεροµηνία συνίσταται να αναγράφεται σε όλες τις σελίδες του Ιστοτόπου και συγκεκριµένα στο υποσέλιδο που τιτλοφορείται συνήθως ως “ηµεροµηνία τελευταίας ενηµέρωσης”. Μεγάλη προσοχή πρέπει να αποδοθεί στη µορφή αναγραφής των ηµεροµηνιών. ∆εδοµένου ότι οι αριθµητικές ηµεροµηνίες, όπως 6/3/95 ερµηνεύονται διαφορετικά σε διαφορετικές χώρες, είναι καλό οι ηµεροµηνίες να εισάγονται σε πλήρη µορφή (π.χ. Ιούνιος 3, 1995). Μια άλλη επιλογή είναι η χρήση µιας ενότητας «ΝΕΑ» που να υπογραµµίζει και να τονίζει τις πιο πρόσφατες προσθήκες σε µια σελίδα.

5.2.4 Κριτήρια σχεδιασµού

Τα κριτήρια σχεδιασµού αφορούν στην ποιότητα οργάνωσης των εικόνων, του κειµένου και των συνδέσµων του Ιστοτόπου και εξετάζουν τη συµβατότητα /


- 94 -

συµµόρφωση αυτού µε τα ευρέως αποδεκτά πρότυπα σχεδιαστικών οδηγών. Σκοπός τους είναι η βελτίωση στην παροχή της πληροφορίας και η αποδοτικότητα πλοήγησης στον Ιστoτόπο. Πέντε κριτήρια που µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την αξιολόγηση του σχεδιασµού των δικτυακών τόπων είναι: η προσβασιµότητα, η πλοηγησιµότητα, η δυνατότητα αναζήτησης, η ποιότητα των συνδέσµων και η αισθητική παρουσίαση.

5.2.4.1 Προσβασιµότητα

Η δύναµη του Ιστού έγκειται στην παγκοσµιοποίησή του. Η πρόσβαση από τον καθένα, ανεξαρτήτως των φυσικών ικανοτήτων του, αποτελεί πολύ σηµαντική πτυχή της ποιότητας ενός Ιστοτόπου. Είναι γενικά αποδεκτό ότι η προσβασιµότητα – ακόµη και από άτοµα µε ειδικές ανάγκες – γίνεται ολοένα και περισσότερο σηµαντικό ζήτηµα ποιότητας, ειδικά για δικτυακές πολιτιστικές εφαρµογές.

Το κριτήριο της προσβασιµότητας [12], [13] µετρά το βαθµό στον οποίο ο Ιστoτόπος προσπελάζεται από το κοινό στο οποίο απευθύνεται και εξετάζει ζητήµατα όπως η ευκολία σύνδεσης και «φόρτωσης», οι απαιτήσεις σε λογισµικό και υλικό, σε εύρος ζώνης ∆ιαδικτύου κ.λ.π.

5.2.4.1.1 Ζητήµατα τεχνικής πρόσβασης

Μια σηµαντική πτυχή της προσβασιµότητας είναι η ανάγκη να υποστηριχθούν πολλές τεχνολογίες. Αυτό σηµαίνει είναι ότι οι πολιτιστικοί Ιστοτόποι δεν πρέπει να παρουσιάζουν το υλικό τους µε έναν τρόπο ή µε µια µορφή που στηρίζεται στη χρήση µιας ενιαίας, ιδιαίτερης τεχνολογίας παρουσίασης.

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να είναι προσπελάσιµος από τους παλαιότερης τεχνολογίας διαθέσιµους φυλλοµετρητές, δεδοµένου ότι η πλειονότητα των χρηστών συνδέεται στο ∆ιαδίκτυο χρησιµοποιώντας παλιότερα υπολογιστικά συστήµατα. Τα σηµερινά πρότυπα είναι τουλάχιστον πρόσβαση από φυλλοµετρητές Explorer έκδοσης 5.xx, Netscape έκδοσης 7.xx κ.λ.π. οι οποίοι υποστηρίζουν την πλειοψηφία των τεχνολογικών καινοτοµιών, όπως java, CSS-scripting κ.λ.π.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να είναι προσπελάσιµος από µια µε τρόπο όσο το δυνατό πιο διαφανή στο χρήστη. Αυτό σηµαίνει ότι ο Ιστoτόπος πρέπει να παράγεται σε διάφορες εκδόσεις προκειµένου να υποστηρίξει πολλές µορφές φυλλοµετρητών (Mozilla Fire fox, Netscape, Opera κ.λ.π.). Ειδικότερα, είναι σηµαντικό να εξεταστούν φυλλοµετρητές κειµένου (όπως ο Lynx).

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να λειτουργεί σε διαφορετικά λειτουργικά περιβάλλοντα (MacOS, Windows, Linux κ.λ.π.).

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να χρησιµοποιεί τυποποιηµένη HTML και να αποφεύγει τη χρήση ιδιόκτητων (µη τυποποιηµένων) επεκτάσεών της, οι οποίες δεν είναι αναγνωρίσιµες από κάποιες εκδόσεις φυλλοµετρητών.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να χρησιµοποιεί τις τεχνολογίες αιχµής (Java, ΑctiveX, advanced coding, Flash) µε όσο το δυνατό πιο αποδοτικό τρόπο. Γενικά οι τεχνολογίες αιχµής πρέπει να χρησιµοποιούνται µε µέτρο, δεδοµένου ότι η πλειονότητα των χρηστών χρησιµοποιεί παλιά υπολογιστικά συστήµατα και παλιότερες τεχνολογίες φυλλοµετρητών.

• Η πρόσβαση στην πληροφορία του Ιστοτόπου πρέπει να είναι εύκολη. Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει πληροφόρηση σχετικά µε τις τεχνικές πτυχές


- 95 -

του, οι οποίες βελτιώνουν τη λειτουργικότητα της εφαρµογής. Σε αυτές περιλαµβάνονται πληροφορίες για:

o απαιτούµενη ελάχιστη ανάλυση οθόνης o απαιτήσεις βέλτιστης ανάλυσης οθόνης o πλατφόρµες και φυλλοµετρητές που επιτρέπουν βέλτιστη

παρακολούθηση o απαιτούµενα πακέτα λογισµικού (plug-ins) κ.λ.π.

5.2.4.1.2 Υποστήριξη βοηθητικής τεχνολογίας

Σηµαντική απαίτηση προσβασιµότητας στον Ιστό αποτελεί επίσης η χρήση του Ιστοτόπου από άτοµα µε ειδικές ανάγκες. Ο πολιτισµός είναι µέρος της κληρονοµιάς όλων των πολιτών και έτσι, όλοι οι πολίτες ανεξάρτητα των ικανοτήτων τους ή της τεχνολογίας που χρησιµοποιούν πρέπει να είναι σε θέση να έχουν πρόσβαση στους πολιτιστικούς Ιστοτόπους. Προκειµένου να καταστεί αυτό δυνατό, οι πολιτιστικοί Ιστοτόποι πρέπει να διευκολύνουν τη χρήση των βοηθητικών τεχνολογιών. Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι παρακάτω οδηγίες όχι µόνο καθιστούν δυνατή την πρόσβαση από τα άτοµα µε ειδικές ικανότητες, αλλά επίσης καθιστούν τον δικτυακό τόπο περισσότερο εύχρηστο για όλους τους πολίτες.

Οδηγίες

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να παρέχει ισοδύναµες εναλλακτικές λύσεις στο οπτικο-ακουστικό περιεχόµενο [14]. Συγκεκριµένα, συνιστάται η παροχή ενός ισοδύναµου κειµένου για κάθε στοιχείο µη κειµένου. Ως στοιχεία µη κειµένου θεωρούνται οι εικόνες, οι γραφικές αναπαραστάσεις, τα animations, ο ήχος και το βίντεο. Η απαίτηση αυτή προκύπτει από το γεγονός ότι το κείµενο µπορεί να αποτελέσει αναγνώσιµη έξοδο σε speech synthesizers και Braille displays και µπορεί να αναπαρασταθεί οπτικά (σε µια ποικιλία µεγεθών) στις οθόνες των υπολογιστών. Η οδηγία αυτή σηµαίνει ότι:

o Για κάθε απλό γραφικό του Ιστοτόπου πρέπει να παρέχεται ένα ισοδύναµο κειµένου (π.χ. µέσω της ιδιότητας alt στην HTML) που να προσδιορίζει το γραφικό.

o Κάθε στοιχείο animation πρέπει να συνοδεύεται από ένα ισοδύναµο κειµένου που να περιγράφει τη λειτουργία του (π.χ. µέσω της ιδιότητας alt στην HTML).

o Για τις εικόνες που απεικονίζουν εκθέµατα του πολιτιστικού οργανισµού που συντηρεί τον Ιστοτόπο, απαιτείται η συµπερίληψη ενός συνδέσµου σε µια πληρέστερη και πιο λεπτοµερής περιγραφή (π.χ. µέσω της ιδιότητας longdesc στην HTML.

o Για τα αρχεία ήχου, κάθε αφήγηση πρέπει να συνοδεύεται από ένα αντίγραφο κειµένου. Όλες οι εγγραφές πρέπει να καταγράφονται προσεκτικά ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι λέξεις του οµιλητή αποδίδονται ακριβώς στο κείµενο.

o Tο περιεχόµενο του ισοδύναµου κειµένου θα πρέπει να εκτελεί ουσιαστικά την ίδια λειτουργία ή σκοπό µε το οπτικοακουστικό περιεχόµενο, όταν παρουσιάζεται στο χρήστη.

• Επίσης, ο σχεδιασµός του Ιστοτόπου πρέπει να είναι ανεξάρτητος της συσκευής. Οι Ιστoτόποι πρέπει να κάνουν χρήση χαρακτηριστικών που να επιτρέπουν την ενεργοποίηση των στοιχείων µιας σελίδας µέσω µιας ποικιλίας συσκευών εισόδου. Η πρόσβαση ανεξαρτήτως συσκευής σηµαίνει ότι ο χρήστης µπορεί να αλληλεπιδράσει µε τον Ιστoτόπο µε µια οποιαδήποτε συσκευή εισόδου (ή εξόδου), π.χ. ποντίκι, πληκτρολόγιο, φωνή ή άλλη. Αν, για παράδειγµα, µια φόρµα ελέγχου µπορεί να ενεργοποιηθεί µόνο µε ένα ποντίκι ή µια άλλη συσκευή κατάδειξης, τότε ένας χρήστης µε πρόβληµα όρασης ή που


- 96 -

κάνει χρήση µιας συσκευής εισόδου φωνής ή πληκτρολογίου αποκλείεται από τη χρήση της φόρµας. Γενικά, οι σελίδες που επιτρέπουν αλληλεπίδραση πληκτρολογίου είναι επίσης προσπελάσιµες από είσοδο φωνής ή από µια διεπαφή γραµµής εντολών. Μια καλή πρακτική αποτελεί η παροχή συντοµεύσεων πληκτρολογίου για τους σηµαντικούς συνδέσµους και τα στοιχεία φόρµας ενός δικτυακού τόπου (π.χ. µέσω της ιδιότητας accesskey της HTML).

5.2.4.1.3 Πολυγλωσσία

Οι πολιτιστικοί δικτυακοί τόποι αποτελούν µέσα πρόσβασης για το κοινό στην πολιτιστική κληρονοµιά. Προκειµένου η πρόσβαση να είναι καθολική, απαιτείται η διάθεση της πληροφορίας που παρουσιάζουν οι Ιστoτόποι σε περισσότερες από µία γλώσσες. Είναι προφανές ότι η πολυγλωσσία έχει θεµελιώδη σηµασία για την επιτυχία και τη δηµοτικότητα του Ιστοτόπου. Ειδικότερα για τους δικτυακούς τόπους πολιτιστικού περιεχοµένου, η πολυγλωσσία επιτρέπει τη λεπτοµερή εξέταση και χρήση του από άτοµα διαφόρων εθνικοτήτων, προωθεί την πολιτιστική κληρονοµιά κάθε χώρας έξω από τα σύνορά της και σέβεται και προωθεί τις Ευρωπαϊκές στρατηγικές της Κοινωνίας της Πληροφορίας.

Οδηγίες

• Τουλάχιστον οι κρίσιµες πληροφορίες του Ιστοτόπου πρέπει να δίνονται σε περισσότερες από µία γλώσσες, ώστε να προσεγγίζουν και να απευθύνονται σε όσο το δυνατό µεγαλύτερο κοινό. Ως κρίσιµες πληροφορίες µπορούν να θεωρηθούν:

o Η ταυτότητα του Ιστοτόπου και το προφίλ της πληροφορίας. o Η κύρια λειτουργικότητα του Ιστοτόπου (αναζήτηση, πλοήγηση).

• Η εναλλαγή µεταξύ των γλωσσών πρέπει να είναι εύκολη. Προς την κατεύθυνση αυτή:

o Ο επιλογέας της γλώσσας πρέπει να τοποθετείται σε ορατή και σταθερή θέση σε κάθε σελίδα του Ιστοτόπου. Μια συνήθης τακτική για την ένδειξη ύπαρξης ιστοσελίδων σε άλλες γλώσσες είναι η χρήση των λεκτικών χαρακτηριστικών της γλώσσας. Η χρήση των σηµαιών ως ένδειξη γλώσσας πρέπει να αποφεύγεται καθώς οι εθνικές σηµαίες συµβολίζουν τα έθνη και όχι τις γλώσσες.

o Οι όροι που δεικνύουν τη γλώσσα θα έπρεπε να γράφονται στη σχετική γλώσσα. Για παράδειγµα, αν ένας Ελληνικός δικτυακός τόπος διατίθεται και στα Αγγλικά, το κουµπί επιλογής της γλώσσας θα έπρεπε να λέει «English» και όχι «Αγγλικά».

• Στην περίπτωση των Ελληνικών Ιστοτόπων, είναι σηµαντική η παροχή της πληροφορίας και στην Αγγλική γλώσσα.

5.2.4.1.4 Χρόνος απόκρισης

Σηµαντικό στοιχείο για την προσβασιµότητα ενός Ιστοτόπου αποτελεί η απόδοσή του, που σηµαίνει ότι οι Ιστoτόποι πρέπει να αποκρίνονται σε εύλογο χρονικό διάστηµα. Μελέτες ευχρηστίας έχουν δείξει ότι ο βέλτιστος χρόνος απόκρισης κυµαίνεται µεταξύ ενός και δέκα δευτερολέπτων. Ωστόσο αυτοί οι χρονικοί περιορισµοί εξαρτώνται άµεσα από τη φύση του Ιστοτόπου. Στην περίπτωση ενός Ιστοτόπου που παρέχει κυρίως πληροφοριακό περιεχόµενο, οι χρονικοί αυτοί περιορισµοί πρέπει να ακολουθούνται αυστηρά. Αντίθετα, στην περίπτωση ενός πολιτιστικού Ιστοτόπου που διανέµει πλούσιο πολυµεσικό περιεχόµενο, τρισδιάστατες αναπαραστάσεις και κυριαρχείται από εικόνες και γραφικά, οι


- 97 -

χρήστες µπορεί να επιδείξουν µεγαλύτερη ανοχή όσον αφορά στο χρόνο απόκρισης.

Οδηγίες

• Οι µεταβατικές σελίδες πρέπει να φορτώνονται γρήγορα.

• Οι αργές σελίδες πρέπει να φορτώνονται βαθµιαία. Σε µια πολυµεσική σελίδα που αποτελείται από εικόνες και κείµενο, το κείµενο πρέπει να φορτώνεται πριν από τις εικόνες, ώστε ο χρήστης να µπορεί να ξεκινήσει την ανάγνωση του κειµένου και να λάβει αποφάσεις µετακίνησης σε άλλους Ιστοτόπους ή σελίδες, χωρίς να περιµένει την µεταφόρτωση όλων των εικόνων. Για παράδειγµα, στην HTML, αυτό επιτυγχάνεται µε την παροχή των διαστάσεων µιας εικόνας. Όταν δίνονται οι πληροφορίες αυτές (height και width) και είναι αναγνωρίσιµες από το φυλλοµετρητή, τότε ο φυλλοµετρητής φορτώνει πρώτα το κείµενο, αφήνοντας κενές περιοχές για τις εικόνες βάση των διαστάσεων και κατόπιν αρχίζει την µεταφόρτωση των εικόνων.

• Επίσης, ο Ιστoτόπος πρέπει να ενηµερώνει το χρήστη για το µέγεθος ενός αρχείου και τις χρονικές καθυστερήσεις που εισάγει η µεταφόρτωσή του, στην περίπτωση που αυτό είναι µεγάλο. Η δυνατότητα στο χρήστη να λάβει κάποιο άµεσο µήνυµα αποδοχής της επιλογής του µε ταυτόχρονη αναγγελία ότι το αποτέλεσµα της ενέργειάς του ετοιµάζεται, είναι πολύ σηµαντική. Ένα µήνυµα στην οθόνη, τύπου «Παρακαλώ περιµένετε, το αρχείο κατεβαίνει», προσφέρει επαρκή πληροφόρηση και καθησυχάζει το χρήστη ότι όλα πάνε καλά. Επιπλέον, ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα ακύρωσης µιας µεταφόρτωσης ενός αρχείου, όταν αυτό είναι επιθυµητό.

• Στην περίπτωση Ιστοτόπων που περιέχουν γραφικά και εικόνες, το µέγεθος των γραφικών δεν πρέπει να οδηγεί σε «βαριές» Ιστοσελίδες. Προς την ικανοποίηση του στόχου αυτού, συνιστάται η χρήση τεχνολογιών συµπίεσης. ∆ιαφορετικοί τύποι αρχείων γραφικών χρησιµοποιούν διαφορετικά σχήµατα συµπίεσης. Οι δύο κοινώς χρησιµοποιούµενοι τύποι για τα γραφικά που παρουσιάζονται στον Ιστό είναι GIF και JPEG. Από το 1995, είναι διαθέσιµο και ένα τρίτο σχήµα, το PNG, αλλά χρησιµοποιείται ελάχιστα λόγω της φτωχής υποστήριξης του από τους φυλλοµετρητές.

5.2.4.1.5 Αξιοπιστία της λειτουργίας του σελιδοδείκτη

Η λειτουργία του σελιδοδείκτη είναι παρούσα σε όλους τους φυλλοµετρητές και είναι εξαιρετικά χρήσιµη. Οι χρήστες πολύ συχνά κάνουν χρήση της λειτουργίας του σελιδοδείκτη προκειµένου να «θυµούνται» τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των δικτυακών τόπων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και συνεπώς να επιτυγχάνουν πρόσβαση σε αυτούς. Κατά συνέπεια καθίστατι αναγκαία η αξιοπιστία και εγκυρότητα της εν λόγω λειτουργίας.

Οδηγίες

• Συνιστάται η ηλεκτρονική διεύθυνση του Ιστοτόπου να παραµένει σταθερή και να µην αλλάζει πολύ συχνά.

• Σε περίπτωση που η αλλαγή της ηλεκτρονικής διεύθυνση του δικτυακού τόπου είναι σκόπιµη, συνιστάται η δηµιουργία µιας σελίδας που να ενηµερώνει το χρήστη για τη νέα ηλεκτρονική διεύθυνση και η παροχή µιας λειτουργίας αυτόµατης ανακατεύθυνσης του χρήστη στην νέα διεύθυνση.


- 98 -

5.2.4.1.6 Ορατότητα Ιστοτόπου

Σηµαντικό στοιχείο για την επίτευξη πρόσβασης σε ένα δικτυακό τόπο αποτελεί η ορατότητα του Ιστοτόπου στις µηχανές αναζήτησης, δεδοµένου ότι πολλοί χρήστες εισέρχονται σε ένα δικτυακό τόπο µε χρήση κάποιας αυτοµατοποιηµένης µηχανής αναζήτησης (π.χ. Google, Yahoo, Alta Vista). Προς την κατεύθυνση αυτή, πρέπει να γίνουν οι ακόλουθες ενέργειες:

• Καταχώρηση σε καταλόγους ιστοτόπων σχετικού περιεχοµένου.

• Χρήση meta-tags στην HTML, η οποία επιτρέπει την προσθήκη σηµασιολογικής πληροφορίας στις σελίδες ενός δικτυακού τόπου.

• Καταχώρηση στις µηχανές αναζήτησης (όπου είναι δυνατό).

• Σαφήνεια και πληρότητα περιεχοµένου.

• Αναφορές από άλλους Ιστοτόπους.

• ∆ιαφήµιση.

5.2.4.2 Πλοηγησιµότητα

Η πλοήγηση είναι συνήθως ο κύριος µηχανισµός µέσω του οποίου οι χρήστες επιτυγχάνουν πρόσβαση στο περιεχόµενο ενός Ιστοτόπου και αφορά στο πόσο γρήγορα γίνεται η εξερεύνηση του περιεχοµένου. Η ευκολία πλοήγησης είναι ένας κρίσιµος παράγοντας για την ποιότητα στο σύνολο του Ιστοτόπου και απευθύνεται σε ένα αριθµό πτυχών που καλύπτονται από διάφορα κριτήρια.

5.2.4.2.1 Παροχή µηχανισµών πλοήγησης

Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει διάφορους µηχανισµούς που να διευκολύνουν και να βοηθούν τους χρήστες στην πλοήγησή τους. Οι µηχανισµοί πλοήγησης αυξάνουν την πιθανότητα ότι ο χρήστης θα βρει την πληροφορία που αναζητεί και πρέπει να είναι σαφείς και συνεπείς. Παραδείγµατα µηχανισµών πλοήγησης αποτελούν:

• Μπάρα κύριας πλοήγησης: Ο δικτυακός τόπος πρέπει να περιλαµβάνει µια µπάρα κύριας πλοήγησης σε κάθε σελίδα του. H µπάρα κύριας πλοήγησης αποτελεί ουσιαστικά µια συλλογή συνδέσµων στα πιο σηµαντικά τµήµατα του Ιστoτόπου. Μια καλή πρακτική είναι τα στοιχεία της µπάρας κύριας πλοήγησης να παρουσιάζονται σε µορφή κειµένου και όχι σε µορφή εικόνων.

• Μπάρα δευτερεύουσας πλοήγησης: Όταν ο όγκος της πληροφορίας σε ένα δικτυακό τόπο είναι µεγάλος, η µπάρα κύριας πλοήγησης καθίσταται ανεπαρκής για τον προσανατολισµό και την εύκολη πλοήγηση του χρήστη. Στην περίπτωση αυτή συνιστάται η κατασκευή ενός συστήµατος δευτερεύουσας πλοήγησης (δείκτης) που αποτελείται απλά από µια λίστα τµηµάτων στα οποία διαιρείται µια συγκεκριµένη περιοχή του Ιστοτόπου.

• Χάρτης Ιστοτόπου: Ένας χάρτης Ιστοτόπου παρέχει µια καθολική άποψη της οργάνωσης του Ιστοτόπου και συνιστάται να παρέχεται σε κάθε σελίδα του. Συνιστάται ο χάρτης Ιστοτόπου να παραµένει µικρός σε µέγεθος και συγκεκριµένα να µην ξεπερνά κατά τρεις φορές9 το µέγεθος του παραθύρου της οθόνης.

9 Site map usability (http://www.useit.com/alertbox/20020106.html)


- 99 -

• Πίνακας περιεχοµένων: Ένας πίνακας περιεχοµένων αποτελεί ουσιαστικά µια απαρίθµηση (και παροχή συνδέσµων) στα σηµαντικότερα τµήµατα ενός εγγράφου.

5.2.4.2.2 Ορατότητα µηχανισµών πλοήγησης

Οι µηχανισµοί πλοήγησης που παρέχονται από ένα δικτυακό τόπο πρέπει να είναι άµεσα ορατοί στο χρήστη.

Οδηγίες

• Ο διαχωρισµός µεταξύ των µηχανισµών πλοήγησης και του καθαρού περιεχοµένου των σελίδων πρέπει να είναι σαφής.

• Η µπάρα κύριας πλοήγησης του Ιστοτόπου πρέπει να είναι ορατή στην οθόνη του υπολογιστή χωρίς να απαιτείται κύλιση και να βρίσκεται πάντα στην ίδια θέση σε κάθε σελίδα του Ιστοτόπου. Μια καλή πρακτική είναι η τοποθέτησή της σε µια στήλη στα αριστερά της σελίδας.

• Η µπάρα δευτερεύουσας πλοήγησης πρέπει να εµφανίζεται στην ίδια θέση και σε κάθε σελίδα της συγκεκριµένης ενότητας του δικτυακού τόπου στην οποία αφορά.

• Ο χάρτης του Ιστοτόπου θα πρέπει να βρίσκεται σε ορατό σηµείο και να είναι άµεσα προσπελάσιµος από κάθε σελίδα. Μια ιδανική θέση τοποθέτησής του είναι στην επικεφαλίδα κάθε σελίδας, ακριβώς µετά το λογότυπο.

5.2.4.2.3 Αξιοπιστία πλοήγησης

Οι µηχανισµοί πλοήγησης πρέπει να είναι αξιόπιστοι. Η αξιοπιστία αφορά στη δυνατότητα µετακίνησης του χρήστη σε διάφορα σηµεία του δικτυακού τόπου.

Οδηγίες

• Οι Ιστoτόποι πρέπει να παρέχουν στους χρήστες τη δυνατότητα επιστροφής σε ένα προηγούµενο Ιστoτόπο ή σελίδα. Όποτε ο χρήστης φθάνει σε ένα συγκεκριµένο σηµείο του Ιστοτόπου, θα πρέπει να είναι εύκολη η πρόσβαση του στα προηγουµένως επισκεπτόµενα σηµεία καθώς επίσης η συνέχιση της πλοήγησης. Η διαδικασία αυτή πρέπει να υποστηρίζει τη χρήση του κουµπιού «Πίσω» του φυλλοµετρητή.

• Ο δικτυακός τόπος πρέπει να αποφεύγει τη χρήση των πλαισίων (frames). Τα πλαίσια δηµιουργούν µία σειρά προβληµάτων καθώς καταργούν τη λειτουργικότητα του κουµπιού «Πίσω» που παρέχεται από το σύνολο των φυλλοµετρητών, καθιστούν αναποτελεσµατική τη χρήση των σελιδοδεικτών (bookmarks) και δυσχεραίνουν την ευρετηρίαση των σελίδων από τις µηχανές αναζήτησης. Επιπλέον το άνοιγµα ενός πλαισίου σε ένα νέο παράθυρο (συνήθης τακτική) αποπροσανατολίζει το χρήστη.

5.2.4.2.4 Προσανατολισµός χρήστη

Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει πληροφόρηση στο χρήστη σχετικά µε την τρέχουσα θέση του στον Ιστoτόπο. Η απαίτηση αυτή µειώνει τον κίνδυνο να χαθεί ο χρήστης στον κυβερνοχώρο, που αποτελεί χαρακτηριστικό σύνδροµο των υπερκειµένων. Οι χρήστες πρέπει να γνωρίζουν πάντα την πραγµατική κατάσταση της πλοήγησής τους και να είναι σε θέση να αντιληφθούν την τρέχουσα θέση τους µέσα στον Ιστoτόπο που εξερευνούν. Για αυτόν το λόγο, γίνεται χρήση διαφόρων τεχνικών.


- 100 -

• Χρήση ενεργών χαρτών και διαγραµµάτων επισκόπησης, µε ενδείξεις της τρέχουσας θέσης του χρήστη (και των προηγούµενων βηµάτων).

• Παροχή οπτικών ενδείξεων, όπως χρήση διαφορετικών χρωµατικών υπόβαθρων κόµβων σε µια σελίδα που κάνουν διάκριση µεταξύ διαφορετικών τύπων περιεχοµένου.

• Μια καλή πρακτική είναι η επίδειξη όλου του µονοπατιού από την Αρχική σελίδα στην τρέχουσα σελίδα του Ιστοτόπου. Αυτό σηµαίνει ότι κάθε σελίδα, εκτός από την αρχική, θα έπρεπε να περιέχει στο πάνω µέρος της κάτι παρόµοιο µε το ακόλουθο:

Αρχική > Περιοχή> Ενότητα> Τρέχουσα σελίδα

Η λέξη Αρχική αναφέρεται στην Αρχική σελίδα ενώ τα Περιοχή, Ενότητα, Τρέχουσα σελίδα είναι οι τίτλοι της περιοχής, της ενότητας και της τρέχουσας σελίδας αντίστοιχα. Τα στοιχεία του µονοπατιού συνιστάται να είναι ενεργοί σύνδεσµοι ώστε να προσφέρουν άµεση πρόσβαση.

5.2.4.2.5 Ευκολία εύρεσης της πληροφορίας

Ο Ιστoτόπος πρέπει να είναι φιλικός προς το χρήστη, δηλαδή να χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και απλότητα. Αυτό σηµαίνει ότι η εύρεση της πληροφορίας του Ιστοτόπου πρέπει να είναι εύκολη.

Οδηγίες

• Η ανάκτηση χρήσιµης πληροφορίας δεν πρέπει να απαιτεί περισσότερα από τρία 'κλικ' (τρεις συνδέσµους) από το χρήστη.

• Οι σελίδες που απαιτούν κύλιση πρέπει να περιέχουν ένα σύνδεσµο «Επιστροφή στην κορυφή». Ωστόσο είναι καλό η κύλιση να µην υπερβαίνει κατά τρεις φορές το µέγεθος της οθόνης.

• Η αρχική σελίδα του Ιστοτόπου πρέπει να είναι διαθέσιµη από κάθε άλλη εσωτερική σελίδα του. Αυτό µπορεί να υλοποιηθεί µε την παροχή ενός συνδέσµου µε όνοµα «Αρχική Σελίδα» ή κάτι παρόµοιο σε κάθε σελίδα του Ιστοτόπου.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει ένα σύστηµα «Βοήθειας» για αυτούς που την απαιτούν.

5.2.4.2.6 Αξιοπιστία ελέγχου µέσων

Εξίσου σηµαντική είναι η απαίτηση για την απόδοση των ενεργειών ελέγχου στο χρήστη. Το κριτήριο αυτό αφορά στην αλληλεπίδραση του χρήστη µε το πολυµεσικό στοιχείο και στη δυνατότητα τροποποίησης της δυναµικής κατάστασης αυτού.

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρέχει στο χρήστη τη δυνατότητα να ελέγχει την κατάσταση ή τη συµπεριφορά των µέσων, όπως εικόνες (µεγέθυνση - σµίκρυνση), βίντεο ή ήχο (εκτέλεση, ακύρωση εκτέλεσης, παύση κ.λ.π.).

• Ο βαθµός ελέγχου των µέσων πρέπει να είναι κατάλληλος ως προς τις πραγµατικές ανάγκες των χρηστών, που βασίζονται στην εµπειρία του χρήστη µε τα ψηφιακά πολυµέσα και στους στόχους του από τη χρήση του


- 101 -

συστήµατος. Οι εντολές που σχεδιάζονται για το χειρισµό της κατάστασης των πολυµεσικών δεδοµένων από το χρήστη εξαρτώνται άµεσα από τη φύση του µέσου και από τις φυσικές του ιδιότητες όπως, η ανάλυση, το µέγεθος και η διάρκεια. Για παράδειγµα, µια εικόνα µπορεί να µεγεθυνθεί ή να σµικρυνθεί, αλλά οι ίδιες εντολές δεν έχουν κανένα νόηµα για τον ήχο. Επιπλέον, οι εντολές ελέγχου όπως «έναρξη», «παύση», «ακύρωση», «επανεκκίνηση», «προς τα εµπρός», «προς τα πίσω» για αρχεία βίντεο ή ήχου δεν έχουν νόηµα, αν η διάρκεια τους είναι σύντοµη.

5.2.4.3 Αναζήτηση

Ακόµη και σε σελίδες µε ένα πολύ καλό σύστηµα πλοήγησης, µπορεί να είναι δύσκολο να βρεθούν ορισµένες πληροφορίες. Η παρουσία ενός εργαλείου αναζήτησης είναι εποµένως ένα θεµελιώδες συστατικό κάθε δικτυακού τόπου10. Οι µηχανισµοί αναζήτησης συµπληρώνουν την πλοηγησιµότητα και σε καµιά περίπτωση δεν πρέπει να την υποκαθιστούν.

Οδηγίες

• Ο δικτυακός τόπος, στην περίπτωση που περιλαµβάνει µια ενσωµατωµένη µηχανή αναζήτησης, πρέπει να παρέχει µια σελίδα που να αφιερώνεται στην αναζήτηση.

• Η σελίδα αναζήτησης θα πρέπει να είναι άµεσα διαθέσιµη στο χρήστη από οποιαδήποτε σελίδα του Ιστοτόπου. Μια καλή πρακτική αποτελεί η τοποθέτηση του συνδέσµου προς τη σελίδα αναζήτησης, στο επάνω ή στο κάτω µέρος της σελίδας.

• Ο δικτυακός τόπος πρέπει να υποστηρίζει διαφορετικούς τύπους αναζήτησης, ανάλογα µε τα διαφορετικά επίπεδα ικανοτήτων και προτιµήσεων των χρηστών του. Πιο συγκεκριµένα,

o Ο δικτυακός τόπος πρέπει να παρέχει µια µηχανή αναζήτησης που να υποστηρίζει την αναζήτηση συγκεκριµένου περιεχοµένου µέσω λέξεων-κλειδιών ή συµβολοσειρών αναζήτησης. Η παροχή ενός τρόπου βασικής και απλής αναζήτησης διευκολύνει ιδιαίτερα τους χρήστες που δεν είναι εξοικειωµένοι µε την αναζήτηση των εγγράφων.

o Σε πολλές περιπτώσεις, οι χρήστες επιθυµούν να προσωποποιήσουν τις παραµέτρους και τα κριτήρια αναζήτησης ή να εφαρµόσουν διαδοχικά φίλτρα στις αναζητήσεις. Προς την ικανοποίηση αυτής της κατηγορίας των χρηστών, ο δικτυακός τόπος συνιστάται να παρέχει ένα τρόπο προηγµένης αναζήτησης.

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να παρουσιάζει µε σαφήνεια τον τρόπο λειτουργίας της µηχανής αναζήτησης στο χρήστη. Συγκεκριµένα, πρέπει να είναι σαφές στο χρήστη τα χαρακτηριστικά που µπορεί να προσδιορίσει για τα αντικείµενα που αναζητεί.

• Ο δικτυακός τόπος πρέπει να καθιστά σαφή και κατανοητά τα αποτελέσµατα της αναζήτησης στους χρήστες. Η σαφήνεια και κατανοησιµότητα των αποτελεσµάτων σχετίζεται άµεσα µε την παροχή περιγραφών στις διευθύνσεις των σελίδων αποτελεσµάτων που προσδιορίζουν

10 Ένας δικτυακός τόπος θα µπορούσε να προσφέρει µια µηχανή αναζήτησης όταν υπερβαίνει τις 70 ιστοσελίδες. Αυτό αποτελεί περισσότερο µια ένδειξη παρά ένα κανόνα για τη χρήση µιας µηχανής αναζήτησης.


- 102 -

τη σηµασία τους. Αυτό σηµαίνει ότι κάθε αποτέλεσµα της αναζήτησης πρέπει να παρουσιάζει:

o Τον τίτλο της σελίδας o Το µονοπάτι από την Αρχική Σελίδα στο στοιχείο που βρέθηκε. o ∆ύο ή τρεις γραµµές κειµένου της σελίδας που βρέθηκε

• Στην περίπτωση που το πλήθος των αποτελεσµάτων της αναζήτησης είναι µεγάλο, τότε συνιστάται η παρουσίαση αυτών σε περισσότερες σελίδες. Μια καλή πρακτική είναι η παρουσίαση το πολύ δέκα στοιχείων ανά σελίδα. Αν ο αριθµός των αποτελεσµάτων της αναζήτησης είναι µεγαλύτερος του δέκα, συνιστάται η κάθε σελίδα να παρουσιάζει:

o το συνολικό αριθµό των στοιχείων που βρέθηκαν o το συνολικό αριθµό των σελίδων στις οποίες διασπώνται.

• Η πλοήγηση στο σύνολο των ανακτηµένων αντικειµένων πρέπει να είναι εύκολη. Οι περισσότεροι µηχανισµοί αναζήτησης υποστηρίζουν πλοήγηση µόνο «προς τα εµπρός». Αυτό σηµαίνει ότι η πρόσβαση στα ανακτηµένα αποτελέσµατα µπορεί να επιτευχθεί µόνο από τη λίστα των αποτελεσµάτων αναζήτησης. Σε ορισµένες περιπτώσεις, δεν υπάρχει άµεσος σύνδεσµος προς τη λίστα των ανακτηµένων αντικειµένων, πέρα από την επιλογή «οπισθοδρόµηση – back» του φυλλοµετρητή. Εποµένως, η λειτουργία αναζήτησης πρέπει να υποστηρίζει τη δυνατότητα επιστροφής στα αποτελέσµατα της αναζήτησης οποιαδήποτε στιγµή, και επίσης πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα άµεσης πλοήγησης στα ανακτηµένα αντικείµενα, και προς τα εµπρός και προς τα πίσω.

5.2.4.4 Ποιότητα Συνδέσµων

Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των υπερκειµένων στο ∆ιαδίκτυο είναι η δυνατότητα σύνδεσης ενός εγγράφου µε άλλο σχετικό υλικό ή πόρους. Είναι εποµένως εξαιρετικά σηµαντικό, η ποιότητα των συνδέσµων να αξιολογηθεί ξεχωριστά από τα υπόλοιπα οργανωτικά χαρακτηριστικά. Η ποιότητα των συνδέσεων εξετάζει τη χρησιµότητα και την κατανοησιµότητα των συνδέσµων σε ένα Ιστoτόπο και αναλύεται στα παρακάτω χαρακτηριστικά:

5.2.4.4.1 Κατανοησιµότητα συνδέσµων

Οι σύνδεσµοι ενός Ιστοτόπου πρέπει να είναι σαφώς κατανοητοί στην κοινότητα των χρηστών του. Η απαίτηση αυτή αφορά στη σηµασία και τη δυνατότητα εύκολης αναγνώρισης των συνδέσµων.

Οδηγίες

• Η σηµασία των συνδέσµων πρέπει να είναι σαφής και ξεκάθαρη στο χρήστη. Αυτό σηµαίνει ότι ο χρήστης πρέπει να µπορεί να αντιληφθεί άµεσα τη σχέση που αντιπροσωπεύεται από το σύνδεσµο και τον προορισµό του, πριν τον ακολουθήσει. Προς την ικανοποίηση του στόχου αυτού συνιστάται:

o Η χρήση εκφραστικών ετικετών για τους συνδέσµους. Οι ετικέτες των συνδέσµων πρέπει να είναι λακωνικές και µεστές και να διευκολύνουν την κατανόηση από τον απλό χρήστη.

o Η απόδοση µιας σύντοµης περιγραφής των στόχων του συνδέσµου και του προορισµού του. Η πληροφορία αυτή µπορεί να παρέχεται υπό µορφή µικρού παραθύρου που εµφανίζεται στο χρήστη όταν το ποντίκι περνά πάνω από τον τίτλο του συνδέσµου. Το “µήνυµα” δεν θα έπρεπε να είναι µεγάλο σε µέγεθος καθώς ενοχλεί την ανάγνωση του εγγράφου: µια σύντοµη φράση είναι συνήθως αρκετή.


- 103 -

o Η χρήση ετικετών όπως «προηγούµενη», «επόµενη» και «περισσότερα» πρέπει να αποφεύγεται.

• Οι σύνδεσµοι ενός Ιστοτόπου πρέπει να πληροφορούν το χρήστη για τον τύπο του αρχείου στο οποίο οδηγούν (βίντεο, κείµενο, ήχος).

• Στην περίπτωση συνδέσµων που οδηγούν το χρήστη σε εξωτερικούς Ιστοτόπους, συνιστάται η χρήση σηµασιολογικών ετικετών ή σχολίων, πέρα από την ηλεκτρονική διεύθυνσή τους, που να ενηµερώνουν το χρήστη για την εν λόγω µεταφορά.

5.2.4.4.2 Ορατότητα συνδέσµων

Οι σύνδεσµοι ενός Ιστοτόπου πρέπει να είναι σαφώς ορατοί [17] στην κοινότητα των χρηστών του. Μερικές οδηγίες για την ορατότητα των συνδέσµων είναι οι ακόλουθες:

Οδηγίες

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να κάνει χρήση χρώµατος και υπογράµµισης για τους συνδέσµους. Εξαίρεση µπορεί να αποτελέσουν τα µενού πλοήγησης δεδοµένου ότι ο σχεδιασµός των Ιστοσελίδων είναι τέτοιος που καθιστά σαφή και ξεκάθαρο το διαχωρισµό των στοιχείων πλοήγησης από το υπόλοιπο περιεχόµενο.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να χρησιµοποιεί διαφορετικά χρώµατα για τους συνδέσµους που έχει επισκεφτεί ο χρήστης και για αυτούς που δεν έχει επισκεφτεί ακόµη.

o Το χρώµα των συνδέσµων, που δεν έχει επισκεφτεί ο χρήστης, συνιστάται να είναι πιο φωτεινό και λαµπερό από το χρώµα των συνδέσµων που έχει ήδη επισκεφτεί.

o Τα δύο χρώµατα συνιστάται να είναι παραλλαγές ή αποχρώσεις του ίδιου χώµατος.

o Η βέλτιστη σύµβαση για το χρώµα των συνδέσµων είναι η χρήση των αποχρώσεων του µπλε.

5.2.4.4.3 Αξιοπιστία συνδέσµων

Οι σύνδεσµοι ενός δικτυακού τόπου Ιστοτόπου πρέπει να είναι αξιόπιστοι και χρήσιµοι.

Οδηγίες

• Οι σύνδεσµοι που παρέχονται από ένα Ιστoτόπο πρέπει να οδηγούν µόνο σε σχετικό υλικό. Αυτό σηµαίνει ότι ένας δικτυακός τόπος δεν πρέπει να περιλαµβάνει συνδέσµους που οδηγούν σε µη υπάρχουσες σελίδες ή σε σελίδες «υπό κατασκευή».

• Οι δικτυακοί τόποι πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση ανενεργών συνδέσµων.

• Οι σύνδεσµοι ενός Ιστοτόπου πρέπει να βοηθούν το χρήστη στη διερεύνηση της συγκεκριµένης γνωστικής περιοχής. Σηµαντικά σε αυτό µπορεί να συµβάλει η παροχή συνδέσµων σε γλωσσάρια, ορισµούς, ευρετήρια και δικτυακούς τόπους που συνεισφέρουν στην απόκτηση νέας γνώσης ή στον εµπλουτισµό της γνώσης στη συγκεκριµένη θεµατική περιοχή.

• Οι δικτυακοί τόποι δεν πρέπει να περιλαµβάνουν συνδέσµους που δείχνουν στην τρέχουσα σελίδα.


- 104 -

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να αποφεύγει το άνοιγµα ενός νέου παραθύρου, όταν ακολουθείται ένας εσωτερικός σύνδεσµος του Ιστοτόπου. Ως εσωτερικοί σύνδεσµοι µπορούν να οριστούν οι σύνδεσµοι που οδηγούν σε διαφορετικές σελίδες του ίδιου δικτυακού τόπου.

5.2.4.5 Αισθητική παρουσίαση

Ένας Ιστoτόπος που παρουσιάζει πληροφορίες σε ποικίλους τύπους αρχείων καθιστά αναγκαία µια αξιολόγηση της ποιότητας που υπερβαίνει τα όρια του παρεχόµενου περιεχοµένου. Ο όρος «αισθητική παρουσίαση» αναφέρεται στο σύνολο των συστατικών της διεπαφής του Ιστοτόπου που επιτρέπει την αµφίδροµη επικοινωνία µεταξύ του Ιστοτόπου και του χρήστη. Η σπουδαιότητα της αξιολόγησης της ποιότητας των αισθητικών πτυχών έγκειται στο γεγονός ότι η παρουσία µιας µη καλής διεπαφής χρήστη πιθανώς θα εµποδίσει το χρήστη στην απόκτηση του πλήρους περιεχοµένου του Ιστοτόπου. Η τρέχουσα κατάσταση στο σχεδιασµό των αισθητικών πτυχών µιας διεπαφής παρέχει ένα τεράστιο αριθµό από κριτήρια, όπως πόσο «διασκεδαστικός» και πόσο «ελκυστικός» είναι ο Ιστοτόπος για το χρήστη.

5.2.4.5.1 Συνέπεια και κοµψότητα παρουσίασης

Ο Ιστoτόπος πρέπει να διακρίνεται για την κοµψότητα και την συνέπεια στην παρουσίαση της διεπαφής χρήστη.

Οδηγίες

• Η διάκριση των διαφορετικών τµηµάτων ή των διαφορετικών ρόλων µιας σελίδας πρέπει να είναι εύκολη και εµφανής για το χρήστη. Η διαφοροποίηση µεταξύ στοιχείων σε ένα Ιστoτόπο µπορεί να επιτευχθεί µε διάφορες οπτικές ενδείξεις: σχήµα, χρώµα, µέγεθος ή θέση. Μια καλή πρακτική είναι η ανάθεση διαφορετικών γραφικών σε διαφορετικές περιοχές του δικτυακού τόπου.

• Τα στοιχεία που έχουν κοινή σηµασιολογία θα πρέπει να ακολουθούν τις ίδιες συµβάσεις και κανόνες κατά µήκος διαφορετικών σελίδων π.χ., ίδια οργάνωση χώρου, παρόµοια θέση, παρόµοιο φόντο, παρόµοιες τυπογραφικές ιδιότητες, κ.λ.π. Οι χρήστες δεν πρέπει να αναρωτιούνται κατά πόσο διαφορετικές λέξεις, καταστάσεις ή ενέργειες σηµαίνουν το ίδιο πράγµα. Η διατήρηση ενός συνεπούς στυλ παρουσίασης σε κάθε σελίδα επιτρέπει στους χρήστες να αναπτύξουν ένα σύνολο δεξιοτήτων και επιταχύνει την εκπλήρωση των στόχων από µέρους των χρηστών. Παραδείγµατα δοµών που θα µπορούσαν να εµφανίζονται στην ίδια θέση µεταξύ των σελίδων είναι:

o Μπάρες πλοήγησης o Το κυρίως περιεχόµενο µιας σελίδας o διαφήµιση

5.2.4.5.2 Ποιότητα γραφικών Ιστοτόπου

Όλα τα γραφικά του Ιστοτόπου πρέπει να χαρακτηρίζονται από υψηλή ποιότητα και σωστή χρήση.

Οδηγίες

• Τα γραφικά του Ιστοτόπου (όπως το λογότυπο, τα εικονίδια κ.λ.π.) πρέπει να εµφανίζονται σε καλή ανάλυση και ποιότητα στην οθόνη του υπολογιστή. Μια καλή τακτική για σωστή απόδοση των γραφικών, σε όλους τους


- 105 -

φυλλοµετρητές και όλες τις πλατφόρµες, είναι η χρήση των "ασφαλών" χρωµάτων [15].

• Οι φτωχές διακοσµητικές εικόνες ή οι εικόνες που χρησιµοποιούνται σπάνια και δεν προσθέτουν στο περιεχόµενο, πρέπει να αποφεύγονται. Κάθε πρόσθετο στοιχείο σε ένα Ιστoτόπο ανταγωνίζεται τα σχετικά και χρήσιµα δεδοµένα, µε αποτέλεσµα να µειώνει τη διαφάνειά τους.

• Οι Ιστoτόποι πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση εικόνων ως χρωµατικό υπόβαθρο, καθώς αυτό δυσχεραίνει την αναγνωσιµότητα των κειµένων από τους χρήστες.

5.2.4.5.3 Ισορροπηµένη χρήση χρωµάτων

Ο Ιστoτόπος πρέπει να χρησιµοποιεί καλή ισορροπία χρωµάτων στο κείµενο, στους συνδέσµους, στο φόντο, στις εικόνες και σε άλλα συστατικά. Η σωστή χρήση χρώµατος µπορεί να αποδειχθεί ένας αποτελεσµατικός µηχανισµός για την επικοινωνία, την προσοχή και τον καθορισµό των σηµείων που θέλει να αναδείξει µια εφαρµογή. Η χρήση του χρώµατος πρέπει να γίνεται µε προσοχή και µε βάση την κοινή ανθρώπινη αίσθηση αντίληψης των διαφορών µεταξύ των χρωµάτων, των πληροφοριών που υποσυνείδητα λαµβάνονται από αυτά και των βασικών αρχών που ορίζει η ψυχολογία χρωµάτων. Το χρώµα γενικά ελκύει τους χρήστες, αλλά η λανθασµένη χρήση του µπορεί να προκαλέσει αρνητικά αποτελέσµατα.

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος πρέπει να χρησιµοποιεί περιορισµένο αριθµό χρωµάτων ανά σελίδα. Ένας κανόνας που µπορεί να εφαρµοστεί είναι η χρήση µέχρι τεσσάρων χρωµάτων για παρουσίαση κειµένου και µέχρι επτά για παρουσίαση που περιλαµβάνει γραφικά. Ο «Κανόνας των τεσσάρων» αποτελεί σηµαντική απαίτηση, διότι κάθε παραβίασή του σε µια Ιστοσελίδα έχει ως αποτέλεσµα την απόσπαση της προσοχής του χρήστη ενώ παράλληλα δυσχεραίνει την ανάγνωση του συγκεκριµένου κειµένου. Στον ορισµό των χρωµάτων για το κείµενο του σώµατος µιας Ιστοσελίδας πρέπει να λαµβάνονται υπόψη και οι τιµές του χρώµατος των συνδέσµων.

• Το χρώµα του υποβάθρου πρέπει να επιτρέπει σαφή απεικόνιση και καλή ανάγνωση του περιεχοµένου των κειµένων και των εικόνων. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε την παροχή επαρκούς αντίθεσης µεταξύ των χρωµάτων του υποβάθρου και των κειµένων. Όταν τα χρώµατα του υποβάθρου και των κειµένων είναι πολύ κοντά στην ίδια χροιά, προφανώς παρέχουν µη επαρκή αντίθεση, ιδίως όταν παρατηρούνται από µια µονόχρωµη οθόνη ή από ανθρώπους µε δαλτονισµό / αχρωµατοψία. Η πιο κοινή µορφή δαλτονισµού είναι το κόκκινο-πράσινο και εποµένως αυτός ο συνδυασµός είναι εξαιρετικά ενοχλητικός.

• Ο Ιστoτόπος δεν πρέπει να στηρίζεται στο χρώµα για τη µετάδοση του περιεχοµένου του. Αυτό σηµαίνει ότι το κείµενο και τα γραφικά πρέπει να είναι κατανοητά από τους χρήστες, ακόµη και όταν διαβάζονται χωρίς χρώµα. Η απαίτηση αυτή είναι εξαιρετικά σηµαντική, στην περίπτωση χρηστών που δεν µπορούν να διαφοροποιήσουν µεταξύ συγκεκριµένων χρωµάτων ή χρησιµοποιούν συσκευές χωρίς χρώµα και οπτικές ενδείξεις.

• Ο Ιστοτόπος πρέπει να αποφεύγει την παρουσίαση του κειµένου χρησιµοποιώντας τα χρώµατα που έχουν δεσµευτεί για τους συνδέσµους [17]. Επίσης συνιστάται η αποφυγή του χρώµατος µπλε για το κείµενο, δεδοµένου ότι το µπλε σχετίζεται άµεσα στην αντίληψη του χρήστη µε την ύπαρξη συνδέσµων.


- 106 -

• Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην κωδικοποίηση του χρώµατος. Η σωστή κωδικοποίηση χρώµατος βοηθά στη γρήγορη αναγνώριση κάποιων διεργασιών που επιτελούνται. Για παράδειγµα, το κόκκινο χρώµα σηµαίνει απαγόρευση ή παύση. Αν ωστόσο χρησιµοποιηθεί για τον τονισµό ενός µηνύµατος, το πιθανότερο αποτέλεσµα είναι να δηµιουργηθεί σύγχυση στο χρήστη.

• Πρόσθετα πρέπει να υπάρχει σταθερότητα στην κωδικοποίηση των χρωµάτων. Για παράδειγµα, αν ένα µήνυµα προειδοποίησης εµφανίζεται µε πράσινο χρώµα σε κάποιο σηµείο της εφαρµογής, τότε θα πρέπει να εµφανίζονται µε ίδιο χρώµα όλα τα µηνύµατα παρόµοιου τύπου που πιθανόν υπάρχουν στην εφαρµογή.

• Η επιλογή των χρωµάτων πρέπει να συσχετίζεται άµεσα µε το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται ο Ιστoτόπος. Η απαίτηση αυτή είναι πολύ σηµαντική, καθώς έρευνες αναδεικνύουν ότι οι χρωµατικές προτιµήσεις των χρηστών διαφέρουν µε βάση την ηλικία, την εκπαίδευση κ.λ.π. Για παράδειγµα, σε πρόσφατη έρευνα το δηµοφιλές χρώµα των παιδιών αναδείχθηκε το κίτρινο, ενώ το αντίστοιχο των εφήβων ήταν το µπλε.

5.2.4.5.4 Ποιότητα τυπογραφίας

Ο Ιστoτόπος πρέπει να µεριµνά για την ποιότητα της τυπογραφίας του περιεχοµένου του. Η τυπογραφική ποιότητα των κειµένων που παρουσιάζονται σε ένα Ιστoτόπο εξασφαλίζεται µε τις παρακάτω µεθόδους.

Οδηγίες

• Οι Ιστoτόποι πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση κεφαλαίας γραφής στη διαµόρφωση των παραγράφων και στην απόδοση ιδιαίτερης έµφασης. Αντί αυτού, συνιστάται η αρµονική χρήση κεφαλαίας και πεζής γραφής. Όταν χρειάζεται περισσότερη έµφαση, συνίσταται η εφαρµογή άλλων τεχνικών όπως µεγαλύτερο µέγεθος γραµµατοσειράς.

• Οι Ιστoτόποι πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση των πλάγιων χαρακτήρων. Οι πλάγιοι χαρακτήρες αποδίδονται κακώς στις οθόνες λόγω των καµπύλων τµηµάτων τους.

• Οι Ιστοτόποι πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση υπογράµµισης [17] για κάθε κείµενο που δεν αποτελεί σύνδεσµο. ∆εδοµένου ότι οι χρήστες διασυνδέουν τη χρήση υπογράµµισης µε την ύπαρξη συνδέσµων, κάτι τέτοιο µπορεί να τους µπερδέψει και να τους απογοητεύσει.

• Οι δικτυακοί τόποι συνιστάται να κάνουν χρήση έντονης γραφής στην περίπτωση που θέλουν να προσδώσουν έµφαση µόνο σε µικρά τµήµατα πληροφορίας.

• Οι Ιστoτόποι πρέπει να κάνουν χρήση ευανάγνωστων γραµµατοσειρών. Γενικά υπάρχουν δύο κατηγορίες γραµµατοσειρών, οι γραµµατοσειρές µε πατούρα (serif) και οι γραµµατοσειρές χωρίς πατούρα (sans-serif). Οι πατούρες καθιστούν ευανάγνωστο το τυπωµένο κείµενο, αλλά δεν απεικονίζονται καλά στην οθόνη των υπολογιστών. Αντίθετα οι γραµµατοσειρές sans-serif χρησιµοποιούνται ευρέως για κείµενα στην οθόνη. Επιπλέον διαφορετικά υπολογιστικά συστήµατα µπορεί να υποστηρίζουν διαφορετικούς τύπους γραµµατοσειρών. Για παράδειγµα, οι προσωπικοί υπολογιστές υποστηρίζουν ως προεπιλεγµένη γραµµατοσειρά την Arial, ενώ οι υπολογιστές Macintosh την Helvetica. Εποµένως, συνιστάται η χρήση sans-serif γραµµατοσειρών που είναι διαθέσιµες στην πλειονότητα των υπολογιστικών συστηµάτων. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι Arial, Verdana, Times New Roman και Geneva.


- 107 -

• Οι Ιστoτόποι πρέπει να χρησιµοποιούν κατάλληλα µεγέθη γραµµατοσειρών, προκειµένου να βελτιωθεί η αναγνωσιµότητα των κειµένων. Για να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή απόδοση ανάγνωσης, είναι απαραίτητη η υιοθέτηση µιας γραµµατοσειράς τουλάχιστον 12 points. Μελέτες χρόνων έδειξαν ότι γραµµατοσειρές µεγέθους µικρότερου από 12 points έχουν ως αποτέλεσµα αργή απόδοση από τους χρήστες. Για χρήστες ηλικίας άνω των 60, συνιστάται η χρήση µεγέθους γραµµατοσειράς 14 points. Προκειµένου να αντιµετωπιστεί αποτελεσµατικά το ζήτηµα του µεγέθους της γραµµατοσειράς µια καλή πρακτική είναι η απόδοση του ελέγχου του µεγέθους στο χρήστη. Για παράδειγµα, αυτό µπορεί να επιτευχθεί στην HTML χρησιµοποιώντας σχετικά και όχι απόλυτα µεγέθη για το µέγεθος των γραµµάτων.

• Οι Ιστoτόποι πρέπει να χρησιµοποιούν το πολύ τρεις τύπους γραµµατοσειράς ανά σελίδα, µε την προϋπόθεση βέβαια ότι οι γραµµατοσειρές είναι ευανάγνωστες και αλληλοσυµπληρωµατικές. Ο «Κανόνας των τριών» στη χρήση των γραµµατοσειρών αποτελεί βασική απαίτηση, διότι η χρήση περισσοτέρων από τρεις µειώνει την αναγνωσιµότητα και την ελκυστικότητα του Ιστοτόπου.

5.2.5 Κριτήρια αλληλεπίδρασης

Τα κριτήρια της κατηγορίας αυτής εξετάζουν το βαθµό στον οποίο ο Ιστoτόπος επιτρέπει την αλληλεπίδραση του χρήστη. Τα διαλογικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα είναι βασικό συστατικό των Ιστοτόπων, προσθέτουν «ζωντάνια», καθιστούν περισσότερο ενδιαφέρων και χρήσιµο τον Ιστoτόπο στην κοινότητα των προοριζόµενων χρηστών του και αποτελούν ένα σηµαντικό λόγο επιστροφής των χρηστών.

Η αλληλεπιδραστικότητα είναι ιδιαίτερα σηµαντική για τους πολιτιστικούς Ιστοτόπους. Η υψηλή αξία της γνώσης και οι εκπαιδευτικές και ερευνητικές εφαρµογές του πολιτιστικού υλικού σηµαίνει ότι οι ερωτήσεις είναι πιθανές και η ανάγκη για ειδική βοήθεια είναι αρκετά υψηλή.

Οδηγίες

• Ο Ιστoτόπος συνιστάται να παρέχει µηχανισµούς ανατροφοδότησης στους χρήστες, ώστε να τους δίνει τη δυνατότητα να κάνουν σχολιασµούς, διορθώσεις, κριτικές και να υποβάλλουν ερωτήµατα. Μια από τις πιο κοινές µεθόδους επικοινωνίας µεταξύ των χρηστών και του Ιστοτόπου αποτελούν οι φόρµες επικοινωνίας.

• Είναι σηµαντικό ο Ιστoτόπος να παρέχει Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) στους χρήστες. Τα FAQ επιταχύνουν την αναζήτηση συγκεκριµένων απαντήσεων σε θέµατα του δικτυακού τόπου από µέρους των χρηστών και προσδίδουν αξιοπιστία. Οι επισκέπτες ενός Ιστοτόπου συχνά συµβουλεύονται να διαβάσουν τα FAQ πριν να υποβάλλουν οποιεσδήποτε ερωτήσεις σε ένα δικτυακό τόπο. Μέσω του FAQ, οι χρήστες οδηγούνται σε µια βέλτιστη χρήση της πληροφορίας του Ιστοτόπου.

• Ένας δικτυακός τόπος πολιτιστικού περιεχοµένου αποκτά πρόσθετη αξία στην περίπτωση που παρέχει δυνατότητες εναλλακτικής παρουσίασης (προσωποποίησης) του περιεχοµένου. Η εναλλακτική παρουσίαση αφορά στη δυνατότητα προσαρµογής της µορφής και του περιεχοµένου του Ιστοτόπου ανάλογα µε την ηλικία των επισκεπτών, το µορφωτικό τους επίπεδο κ.λ.π. ∆εδοµένου ότι η κοινότητα των χρηστών ενός δικτυακού τόπου ενός πολιτιστικού οργανισµού είναι ευρεία, η παροχή της δυνατότητας αυτής καθίσταται εξαιρετικά ελκυστική. Παράδειγµα δυνατότητας προσαρµογής


- 108 -

αποτελεί η αλλαγή των χρωµάτων ενός δικτυακού τόπου µε βάση τις προτιµήσεις του εκάστοτε χρήστη.

• Σηµαντικό κοµµάτι της αλληλεπίδρασης ενός Ιστοτόπου αποτελεί η παροχή υπηρεσιών προστιθέµενης αξίας. Μια τέτοια υπηρεσία που µπορεί να προσφέρει ένας πολιτιστικός δικτυακός τόπος είναι το «πωλητήριο». Πρόκειται για µια υπηρεσία που συναντάται συχνά στους δικτυακούς τόπους των µουσείων. Συνιστάται η παροχή ενός συνδέσµου προς το Πωλητήριο από κάθε σελίδα του Ιστοτόπου και η τοποθέτησή του σε ορατό σηµείο.

• Τµήµα της αλληλεπίδρασης ενός δικτυακού τόπου αποτελούν και ελεύθερα βήµατα επικοινωνίας (communication forums). Συνιστάται η χρήση forums σε δικτυακούς τόπους καθώς η επικοινωνία και η ανταλλαγή απόψεων µεταξύ των κατόχων του Ιστοτόπου και των χρηστών του ή των χρηστών µεταξύ τους γίνεται γρηγορότερη και ευκολότερη.

• Σηµαντικό στοιχείο για την αλληλεπίδραση του Ιστοτόπου αποτελεί η δηµιουργία κοινοτήτων χρηστών, οι λίστες ηλεκτρονικού ταχυδροµείου και η αποστολή ενηµερωτικών δελτίων (newsletters).


1. Evaluating Research Resources - Five Evaluation Criteria (http://www.lib.waldenu.edu/judge_4.html)

2. Evaluating Web Sites: Criteria and Tools (http://www.library.cornell.edu/okuref/research/webeval.html)

3. Evaluation Criteria (http://www.shodor.org/ssep/criteria.html) 4. Evaluating Quality on the Net (http://www.hopetillman.com/findqual.html) 5. Internet Catalogue Quality Criteria

(http://www.bized.ac.uk/listserv/quality.htm) 6. Judging quality on the Web (http://library.ucla.edu/url/referenc/judging.htm) 7. Quality Criteria for Website Excellence - World Best Website Awards

(http://www.worldbestquality.com/criteria.htm) 8. Quality of service (http://www.goethe.de/os/tok/bib/gerin4.htm) 9. Quick: the Quality information checklist (http://www.quick.org.uk/menu.htm) 10. The Brussel Quality Framework (http://www.cfwb.be/qualite-

bruxelles/gb/qualityframework11december.doc) 11. UsableWeb (http://www.usableweb.org) 12. Unified Web Site Accessibility Guidelines

(http://trace.wisc.edu/archive/html_guidelines/authorcl.htm) 13. Usability.gov (http://www.usability.gov/aceessibility/index.html) 14. Use of ALT texts in IMGs (http://ppewww.ph.gla.ac.uk/~flavell/alt/alt-

text.html) 15. Web Design - All you need to know about using the "right" colors on your web

pages. (http://www.maestroawards.com/EN_art_39.shtml) 16. Web content usability (http://www.devwebpro.com/2003/0121.html) 17. Guidelines for visualizing links

(http://www.useit.com/alertbox/20040510.html) 18. How to Write for the Web

(http://www.useit.com/papers/webwriting/writing.html) 19. Technical Guidelines for Digital Cultural Content Creation Programmes

(http://www.minervaeurope.org/structure/workinggroups/servprov/documents/techguid1_0.pdf)

Κεφάλαιο 6: Μέθοδος Αξιολόγησης της Ποιότητας ∆ιαδικτυακών Κόµβων

- 109 -

6. Μέθοδος αξιολόγησης της ποιότητας διαδικτυακών κόµβων


Τα κριτήρια ποιότητας, που παρουσιάστηκαν στο προηγούµενο κεφάλαιο, καθορίζουν την ποιότητα µια πολιτιστικής δικτυακής εφαρµογής από τη σκοπιά ενός συνόλου µετρήσιµων παραγόντων. Ωστόσο, από µόνα τους, δεν µπορούν να εξασφαλίσουν την ακρίβεια και αντικειµενικότητα µιας διαδικασίας µέτρησης, δεδοµένου ότι υπάρχει µεγάλος βαθµός υποκειµενικότητας στη µετάφραση αυτών. Τα παραπάνω επιβάλλουν την ανάγκη για µια δοµηµένη και οργανωµένη διαδικασία αποτίµησης της ποιότητας, το οποίο συνεπάγεται την υιοθέτηση µιας µεθόδου αξιολόγησης.

Οι µέθοδοι αξιολόγησης της ποιότητας µιας πολιτιστικής δικτυακής εφαρµογής δεν αντικαθιστούν, αλλά αντιθέτως συµπληρώνουν τα κριτήρια της ποιότητας. Ουσιαστικά µια µέθοδος αξιολόγησης είναι µια διαδικασία που ορίζει πως µπορεί να µετρηθεί το επίπεδο ποιότητας µιας πολιτιστικής δικτυακής εφαρµογής.

Στο κεφάλαιο αυτό γίνεται µια έρευνα στην σύγχρονη κατάσταση (state of art) που αφορά στις µεθόδους αξιολόγησης της ποιότητας και παρουσιάζεται η επιλεχθείσα µέθοδος για την αποτίµηση της ποιότητας των δικτυακών τόπων των πολιτιστικών οργανισµών.

6.2 Μέθοδοι αξιολόγησης ευχρηστίας

Σύµφωνα µε την επιστήµη της ευχρηστίας λογισµικού [1], [2], οι µέθοδοι της αξιολόγησης της ευχρηστίας χωρίζονται σε τρεις γενικές κατηγορίες: ∆ιερευνητικές Μέθοδοι (Inquiry), Αναλυτικές µέθοδοι (Inspection) και Πειραµατικές Μέθοδοι (Testing).

6.2.1 ∆ιερευνητικές Μέθοδοι

Οι διερευνητικές µέθοδοι [1], [3] διεξάγονται εκτός εργαστηρίων ευχρηστίας µε τη συµµετοχή των χρηστών και στοχεύουν στην καταγραφή των αντιδράσεων και των απόψεων του χρήστη. Στις µεθόδους αυτής της κατηγορίας, οι αξιολογητές ευχρηστίας συγκεντρώνουν πληροφορίες σχετικά µε τις προτιµήσεις και τις ανάγκες των χρηστών και την κατανόηση από µέρους των χρηστών του συστήµατος συζητώντας µαζί τους, παρατηρώντας τους να χρησιµοποιούν το


- 110 -

σύστηµα σε πραγµατικό περιβάλλον ή επιτρέποντας τους να απαντούν σε ερωτήµατα προφορικά ή σε ερωτήµατα µέσω έντυπων φορµών. Στις διερευνητικές µεθόδους συγκαταλέγονται οι παρακάτω:

• Έρευνα πάνω στο περιεχόµενο (contextual inquiry). Πρόκειται για µια µέθοδο παρατήρησης που πραγµατοποιείται µε συνεντεύξεις µε τους χρήστες του συστήµατος. Η µέθοδος αυτή δεν επιδιώκει την υλοποίηση ενός δοµηµένου συνόλου ερωτήσεων αλλά περισσότερο τη διεξαγωγή ενός διαλόγου που θα αναδείξει τις εµπειρίες και τις παραστάσεις του χρήστη πάντα σε συνάρτηση µε τη δική του βαθµίδα ενασχόλησης µε το υπό αξιολόγηση σύστηµα. Κατά την ώρα της παρατήρησης, ο παρατηρητής θα πρέπει να επιδιώξει την «ενσωµάτωσή» του στο περιβάλλον εργασίας ώστε να µην είναι ενοχλητικός και παρεµβατικός και οι άνθρωποι να δρουν κατά το δυνατόν όπως κάθε άλλη φορά. Είναι από τις καλύτερες µεθόδους καταγραφής και αναγνώρισης του τρόπου εργασίας των χρηστών σε κάποιο συγκεκριµένο αντικείµενο. Έχει πολύ καλά αποτελέσµατα ακόµα και αν δεν υπάρχουν αρκετές γνώσεις πάνω στο προϊόν που παρατηρείται και επίσης βρίσκει εφαρµογή στα πρώτα στάδια ανάπτυξης (µιας και είναι µια εξόχως υποκειµενική µέθοδος).

• Εθνογραφική µελέτη / Παρατήρηση χώρου. Η παρατήρηση στο χώρο εργασίας είναι πολύ σηµαντική και µερικές φορές υπερκαλύπτει τη µελέτη σε ένα εργαστήριο ευχρηστίας. Πραγµατοποιείται πάντα στα αρχικά στάδια ανάπτυξης ενός προϊόντος όπου πρέπει να καταγραφούν στοιχεία που χαρακτηρίζουν συνολικά τη χρήση ενός συστήµατος παρά συγκεκριµένες µετρικές.

• Συνεντεύξεις και οµάδες εστίασης (focus groups). Αποτελεί µια µέθοδο συλλογής απαντήσεων σχετικά µε τις εµπειρίες των χρηστών σε κάποιο προϊόν. Η µέθοδος αυτή µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε οποιοδήποτε στάδιο της ανάπτυξης (φυσικά µε διαφορετική εστίαση στις ερωτήσεις).

• Έρευνα (Survey). Οι έρευνες είναι τυχαίες συνεντεύξεις (ad hoc interviews) µε τους χρήστες, όπου µια λίστα ερωτήσεων υποβάλλεται στο χρήστη και καταγράφονται οι εκάστοτε απαντήσεις. Οι έρευνες διαφέρουν από τα ερωτηµατολόγια µε την έννοια ότι είναι αλληλεπιδραστικές συνεντεύξεις αλλά όχι δοµηµένες. Η µέθοδος αυτή µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε οποιοδήποτε στάδιο της ανάπτυξης, ανάλογα µε τις ερωτήσεις που συγκροτούν την έρευνα. Συχνά, χρησιµοποιείται µετά την αποστολή του προϊόντος στην αγορά προκειµένου να αξιολογήσει την ικανοποίηση του πελάτη από το προϊόν.

• Ερωτηµατολόγια. Τα ερωτηµατολόγια είναι έτοιµες καταγεγραµµένες ερωτήσεις που δίνονται στον χρήστη-ερωτηθέντα και αυτός καταγράφει την απάντησή του ή µαρκάρει κάποιο βαθµό υποκειµενικής ικανοποίησης-αξιολόγησης για κάποια παράµετρο του συστήµατος. Προφανώς η διαδικασία δεν εµπεριέχει κάποια ιδιαίτερη δυσκολία στην υλοποίησή της. Πρέπει όµως να µελετηθούν κάποιοι κανόνες σχετικά µε τον τρόπο υλοποίησης ενός ερωτηµατολογίου ώστε αυτό να µην οδηγεί τους χρήστες σε παρανοήσεις ή έµµεσα σε κάποια απάντηση. Οι διατυπώσεις πρέπει να είναι πλήρεις, σαφείς και ουδέτερες. Η µέθοδος αυτή µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε κάθε σηµείο της διαδικασίας ανάπτυξης. Συνήθως όµως χρησιµοποιείται µετά από την ανάπτυξη του προϊόντος κυρίως σαν ανάδραση για µελλοντικές εκδόσεις κλπ.

• Καταγεγραµµένη σύνοδος (Journal session). Πρόκειται για µια µέθοδο αποµακρυσµένης αξιολόγησης ευχρηστίας. Στη µέθοδο αυτή, ο χρήστης λαµβάνει κάποια δισκέτα µε το υπό ανάπτυξη σύστηµα µαζί µε ειδικό ενσωµατωµένο λογισµικό που καταγράφει τις ενέργειές του κατά τη διάρκεια χρήσης του συστήµατος. Η µέθοδος αυτή είναι αρκετά εύκολη για το χρήστη αφού δεν απαιτείται να καταγράψει από µόνος του κάτι, αλλά η όλη διαδικασία


- 111 -

είναι αυτοµατοποιηµένη. Η τεχνική αυτή χρησιµοποιείται κυρίως στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης ενός προϊόντος.

6.2.2 Αναλυτικές µέθοδοι

Οι αναλυτικές µέθοδοι ευχρηστίας [1], [3] διεξάγονται σε εργαστήρια ευχρηστίας χωρίς τη συµµετοχή των χρηστών και αξιολογούν την συµβατότητα µιας διεπαφής µε βασικούς κανόνες και αρχές σχεδιασµού. Στις µεθόδους αυτές, οι αξιολογητές εξετάζουν διάφορες πλευρές του συστήµατος, σε µια προσπάθεια να ανιχνεύσουν παραβιάσεις καθιερωµένων αρχών ευχρηστίας, χωρίς την εµπλοκή των χρηστών στη διαδικασία αξιολόγησης. Οι αξιολογητές µπορεί να είναι ειδικοί ευχρηστίας ή σχεδιαστές και µηχανικοί µε ειδική εµπειρία (π.χ., γνώση σε εξειδικευµένα πεδία ή πρότυπα). Φυσικά, η εφαρµογή τέτοιων µεθόδων στηρίζεται στην καλή κατανόηση των αρχών ευχρηστίας από τον αξιολογητή (π.χ., πώς αυτές µπορούν να εφαρµοστούν στην ανάλυση της συγκεκριµένης εφαρµογής) και στην δυνατότητα των αξιολογητών να ανακαλύψουν κρίσιµες καταστάσεις στις οποίες εµφανίζονται τα προβλήµατα. Στις αναλυτικές µεθόδους περιλαµβάνονται:

• Ευρετική Αξιολόγηση. Η ευρετική αξιολόγηση είναι η πιο συχνά χρησιµοποιούµενη µέθοδος, στην οποία οι αξιολογητές εξετάζουν το βαθµό στον οποίο ο σχεδιασµός του συστήµατος στηρίζεται στην εφαρµογή γνωστών εµπειρικών αρχών σχεδιασµού διαδραστικών συστηµάτων. Η αξιολόγηση γίνεται από πεπειραµένους ειδικούς (π.χ., 4-5) οι οποίοι όµως δεν έχουν εµπλακεί στη διαδικασία ανάπτυξης του συστήµατος και δεν πρέπει να επηρεάζονται µεταξύ τους. Η αξιολόγηση βασίζεται σε 10 σηµεία που καλούνται heuristics και είναι:

o Χρήση απλής και κατανοητής γλώσσας µε την οποία είναι εξοικειωµένοι οι χρήστες και όχι δυσνόητη ορολογία.

o Ελαχιστοποίηση του φορτίου µνήµης που απαιτείται από τον χρήστη. Κάθε ενέργεια που καλείται να κάνει ο χρήστης πρέπει να είναι όσο πιο φανερή γίνεται, χωρίς να πρέπει να θυµηθεί ο χρήστης περίπλοκες εντολές.

o ∆ιατήρηση συνέπειας και συνέχειας στον τρόπο παρουσίασης των µενού επιλογής και των άλλων συστατικών των διαλόγων. Σαν συνέπεια, η ίδια ενέργεια πρέπει να γίνεται πάντα µε τον ίδιο τρόπο σε κάθε σηµείο της διάδρασης.

o Παροχή ανάδρασης: Το σύστηµα πρέπει ανά πάσα στιγµή να ενηµερώνει το χρήστη για την πρόοδο των εργασιών στα πλαίσια ενός αποδεκτού χρόνου.

o Ύπαρξη σαφών και εύκολων διεξόδων από κάποια διεργασία που ενδεχοµένως έχει καλέσει εσφαλµένα ο χρήστης χωρίς να πρέπει να ακολουθήσει εκτενείς διάλογους. Τυπικό παράδειγµα είναι οι εντολές undo και redo.

o Παροχή συντοµεύσεων (shotcuts) που επιταχύνουν κάποιες διεργασίες για του προχωρηµένους χρήστες και που είναι όσο το δυνατόν «αόρατα» για τον αρχάριο χρήστη. Καλό είναι το σύστηµα να παραµετροποιείται σε αυτό το σηµείο µε βάση τις ανάγκες του χρήστη για τις ενέργειες που θέλει να εκτελεί πιο συχνά.

o Παροχή σαφών µηνυµάτων λαθών: θα πρέπει να παρέχονται σε απλή γλώσσα, να εστιάζουν στο πρόβληµα και να προτείνουν λύση διεξόδου.

o Να εµποδίζονται κατά το δυνατόν τα λάθη και η κακή χρήση του συστήµατος.

• Γνωσιακό περιδιάβασµα. Το γνωσιακό περιδιάβασµα (cognitive walkthrough) είναι µια τεχνική που αφορά κυρίως στην ανάλυση διαδραστικών συστηµάτων, στα οποία ο χρήστης µαθαίνει τη χρήση του συστήµατος κατά διερευνητικό


- 112 -

τρόπο ενώ αλληλεπιδρά µε αυτό. Πρόκειται για µια τυπική περίπτωση σε πολλά σύγχρονα συστήµατα, όπως το εκπαιδευτικό λογισµικό. Η ανάλυση µε γνωσιακό περιδιάβασµα ουσιαστικά προσοµοιώνει τη διαδικασία σταδιακής εξοικείωσης των χρηστών µε το διαδραστικό σύστηµα και εξοµοιώνει τις διαδικασίες επίλυσης των προβληµάτων των χρηστών, στην προσπάθεια να διαπιστωθεί αν οι λειτουργίες που παρέχονται από το σύστηµα είναι αποδοτικές για τους χρήστες και τους οδηγούν στις σωστές ενέργειες. Η µέθοδος αυτή είναι πολύ αποτελεσµατική στα πρώτα στάδια σχεδιασµού αφού µπορεί να εκτελεστεί µόνο µε τις προδιαγραφές του συστήµατος.

• Επίσηµη επιθεώρηση ευχρηστίας (Formal Usability Inspections). Η µέθοδος της επίσηµης επιθεώρησης ευχρηστίας αποτελεί ουσιαστικά µια µίξη γνωσιακού περιδιαβάσµατος και ευρετικής αξιολόγησης. Είναι κατάλληλη για τα πρώτα στάδια σχεδίασης της εφαρµογής και µάλιστα όταν ο χρόνος για την υλοποίηση του συστήµατος είναι σχετικά περιορισµένος.

• Πολλαπλό περιδιάβασµα (Pluralistic Walkthrough). Το πολλαπλό περιδιάβασµα (Pluralistic Walkthrough) συνίσταται σε συνεδριάσεις, στις οποίες χρήστες, υπεύθυνοι ανάπτυξης λογισµικού και εµπειρογνώµονες ευχρηστίας, µέσω ενός σεναρίου στόχου, συζητούν και αξιολογούν κάθε στοιχείο της αλληλεπίδρασης. Τα πολλαπλά περιδιαβάσµατα έχουν το πλεονέκτηµα ότι η συµµετοχή πολλών ατόµων παρέχει ένα ευρύ φάσµα ικανοτήτων και αντιλήψεων στις οποίες θα βασιστεί ο εντοπισµός των προβληµάτων ευχρηστίας. Όπως σε κάθε παρακολούθηση, όσο περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν ένα πρόβληµα τόσο µεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να το εντοπίσουν. Η µέθοδος αυτή είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατική στα πρώτα στάδια σχεδιασµού ενός προϊόντος αφού ουσιαστικά βασίζεται περισσότερο στη συλλογή υποκειµενικών απόψεων και προτάσεων.

• Επιθεώρηση συνέπειας (Consistency inspection). Η επιθεώρηση συνέπειας είναι µια τεχνική µε την οποία εξετάζεται αν το εν λόγω σύστηµα είναι συνεπές σε οµοιοµορφία διεπαφής και τρόπο λειτουργίας, τόσο µε λειτουργίες που παρουσιάζονται ενδεχοµένως σε διαφορετικές φόρµες και τµήµατα του προγράµµατος, όσο και σε σχέση µε άλλα συστήµατα που συνεργαζόµενα διεκπεραιώνουν ένα σύνολο διεργασιών. Η τεχνική αυτή είναι αποτελεσµατική όταν χρησιµοποιείται στα αρχικά στάδια ανάπτυξης του προϊόντος, ώστε να µην χρειάζονται εκτεταµένες και επίπονες αλλαγές από προγραµµατιστικής άποψης.

• Επιθεώρηση προτύπων-τυποποίησης (Standards inspection). Η µέθοδος επιθεώρησης προτύπων διασφαλίζει τη συµµόρφωση των συστηµάτων µε τα πρότυπα βιοµηχανίας. Σε τέτοιες επιθεωρήσεις, ένας εµπειρογνώµονας ευχρηστίας, µε εκτενή γνώση των προτύπων, αναλύει τα στοιχεία του προϊόντος για το αν χρησιµοποιούν τα πρότυπα βιοµηχανίας. Ο εµπειρογνώµονας συνιστάται να είναι µέλος του εθνικού οργανισµού προτυποποίησης της εκάστοτε χώρας και ειδικευµένος στην θεµατική περιοχή του προϊόντος. Αυτή η τεχνική χρησιµοποιείται καλύτερα στα µέσα στάδια ανάπτυξης, δεδοµένου ότι το το σύστηµα αναπτύσσεται λαµβάνοντας υπόψη τα δεδοµένα πρότυπα.

6.2.3 Πειραµατικές Μέθοδοι

Οι πειραµατικές µέθοδοι ευχρηστίας [1], [3] διεξάγονται κατά κόρον σε εργαστήρια ευχρηστίας µε απαραίτητη τη συµµετοχή των χρηστών. Στις µεθόδους αυτές, ένα αντιπροσωπευτικό δείγµα χρηστών εκτελεί τυπικές εργασίες χρησιµοποιώντας το προς αξιολόγηση σύστηµα (ή ένα µοντέλο του συστήµατος) και οι αξιολογητές χρησιµοποιούν τα αποτελέσµατα για να διαπιστώσουν κατά πόσο η διεπαφή χρήστη υποστηρίζει τους χρήστες στην ολοκλήρωση των εργασιών τους. Ουσιαστικά, οι πειραµατικές µέθοδοι ασχολούνται µε τις


- 113 -

πραγµατικές συµπεριφορές, που παρατηρούνται από κάποιους αντιπροσώπους των πραγµατικών χρηστών καθώς αλληλεπιδρούν µε ένα σύστηµα.

Οι µέθοδοι της κατηγορίας αυτής στοχεύουν στην καταγραφή δεδοµένων σχετικά µε την απόδοση του συστήµατος και των χρηστών, τα οποία µπορούν κατόπιν να αναλυθούν. Τυπικά δεδοµένα που συλλέγονται κατά τη διάρκεια τους είναι ο χρόνος εκτέλεσης των εργασιών των χρηστών, ο αριθµός των λαθών και η υποκειµενική ικανοποίηση των χρηστών. Οι πειραµατικές µέθοδοι µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής για την ανάπτυξη ενός προϊόντος και οι πιο σηµαντικές είναι οι ακόλουθες:

• Πρωτόκολλο οµιλούντος υποκειµένου. Το πρωτόκολλο οµιλούντος υποκειµένου είναι µια δηµοφιλής τεχνική που χρησιµοποιείται κατά τη διάρκεια των πειραµατικών ελέγχων ευχρηστίας. Κατά τη διάρκεια του πειράµατος, όπου ο συµµετέχων εκτελεί µια εργασία ως τµήµα ενός σεναρίου χρήσης, ζητείται από αυτόν να καταθέσει τις σκέψεις, τα συναισθήµατα και τις απόψεις του. Η µέθοδος αυτή απαιτεί σχετικά λίγους πόρους και έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσµατική. Μπορεί να χρησιµοποιηθεί σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης ενός προϊόντος.

• Μέθοδος συναποκάλυψης (co discovery). Η µέθοδος συναποκάλυψης αποτελεί ένα είδος ελέγχου ευχρηστίας στην οποία δύο ή περισσότεροι συµµετέχοντες προσπαθούν να εκτελέσουν διάφορες ενέργειες µαζί ενώ παρακολουθούνται. Ουσιαστικά, κατά τη διάρκεια του ελέγχου, ζητείται από τους συµµετέχοντες να εκφράσουν µε λόγια τις σκέψεις, τα συναισθήµατα και τις απόψεις τους καθώς αλληλεπιδρούν µε το προϊόν. Αυτή η τεχνική µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε οποιαδήποτε φάση ανάλυσης του προϊόντος. Είναι ιδανική για την ανάπτυξη προϊόντων Συνεργατικής Εργασίας µε τη Βοήθεια Υπολογιστή (Computer-Supported Cooperative Work – CSCW) και άλλων προϊόντων που πρόκειται να χρησιµοποιηθούν σε περιβάλλοντα οµάδας.

• Πρωτόκολλο ερωτήσεων (Question-asking Protocol). Το πρωτόκολλο ερωτήσεων αποτελεί µια πειραµατική µέθοδο ευχρηστίας στην οποία οι συµµετέχοντες εκφράζουν µε λόγια τις σκέψεις, τα συναισθήµατα και τις απόψεις τους καθώς αλληλεπιδρούν µε το προϊόν. Η διαφορά µε το πρωτόκολλο οµιλούντος υποκειµένου και µε τη µέθοδο συναποκάλυψης είναι ότι οι σχεδιαστές υποβάλλουν ερωτήσεις στους χρήστες κατά τη διάρκεια του ελέγχου. Η ικανότητα ή όχι στην απάντηση των ερωτήσεων παρέχει πληροφόρηση για το ποια τµήµατα της διεπαφής του προϊόντος είναι προφανή και ποια όχι. Η µέθοδος αυτή χρησιµοποιείται σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης του προϊόντος.

• Μέτρηση απόδοσης (performance measurement). Η µέθοδος µέτρησης απόδοσης αποτελεί µια κλασσική τεχνική αξιολόγησης λογισµικού που παρέχει ποσοτικές µετρήσεις σχετικά µε την απόδοση του συστήµατος, όταν οι χρήστες εκτελούν προκαθορισµένες ενέργειες. Συνήθως διεξάγεται σε εργαστήρια ευχρηστίας και συνθήκες που πλησιάζουν τις συνθήκες πραγµατικής λειτουργίας. Τα στοιχεία αυτά είναι υπό µορφή µετρικών απόδοσης και µετρούν κατά πόσο ένας στόχος ευχρηστίας προσεγγίζεται ή όχι. Η µέτρηση απόδοσης χρησιµοποιείται στα αρχικά στάδια σχεδιασµού για να παρέχει συγκριτικές µετρήσεις επίδοσης για τη διαδικασία σχεδιασµού.

6.2.4 Σύγκριση των διαθέσιµων µεθόδων αξιολόγησης

Στην ενότητα αυτή γίνεται µια συγκριτική παρουσίαση των διαθέσιµων µεθόδων αξιολόγησης. Ουσιαστικά οι εξετάζονται τα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα των µεθόδων ως προς τη συµµετοχή ή µη των ειδικών – εµπειρογνωµόνων ευχρηστίας και υπολογιστών και των πραγµατικών χρηστών.


- 114 -

Οι µέθοδοι ευχρηστίας που απαιτούν τη συµµετοχή των πραγµατικών χρηστών (πειραµατικές µέθοδοι και διερευνητικές µέθοδοι ) µειονεκτούν στο γεγονός ότι είναι δύσκολη η επιλογή ενός κατάλληλου δείγµατος χρηστών από το σύνολο των πιθανών χρηστών. Ένα λανθασµένο ή µη αντιπροσωπευτικό δείγµα χρηστών µπορεί να οδηγήσει σε λάθος εκτίµηση των απόψεων και των απαιτήσεων των χρηστών. Επίσης είναι δύσκολο, σε ένα περιορισµένο χρονικό διάστηµα, να γίνει εκπαίδευση των χρηστών προκειµένου να αποκτήσουν δεξιότητα σε περίπλοκα χαρακτηριστικά ενός αλληλεπιδραστικού συστήµατος. Οι µη καλά εκπαιδευµένοι χρήστες µπορεί να παράγουν «επιφανειακά» συµπεράσµατα, σχετικά µόνο µε τα πιο άµεσα χαρακτηριστικά του συστήµατος. Επιπλέον είναι δύσκολη, σε ένα περιορισµένο χρονικό διάστηµα, η αναπαραγωγή πραγµατικών καταστάσεων χρήσης. Η αποτυχία αναπαραγωγής ενός τέτοιου πλαισίου µπορεί να οδηγήσει σε «τεχνητά» συµπεράσµατα παρά σε ρεαλιστικά αποτελέσµατα. Πρόσθετα, ο κόστος και ο χρόνος για να οργανωθεί µια αξιόπιστη πειραµατική µέθοδος µπορεί να είναι σηµαντικό. Σε τελική ανάλυση, η παρατήρηση των χρηστών δίνει λίγες πληροφορίες σχετικά µε την αιτία του προβλήµατος επειδή κυρίως ασχολείται µε τα συµπτώµατα. Η µη κατανόηση της αιτίας έχει επιπτώσεις στον επανασχεδιασµό. Στην πραγµατικότητα, η εκ νέου σχεδίαση µπορεί να αφαιρέσει το αρχικό σύµπτωµα, αλλά αν η αιτία παραµένει ένα διαφορετικό σύµπτωµα µπορεί να προκληθεί.

Από την άλλη, οι αναλυτικές µέθοδοι επιτρέπουν τον προσδιορισµό της αιτίας του προβλήµατος επειδή οι αξιολογητές αναφέρουν ποιο τµήµα του σχεδιασµού παραβιάζει τις αρχές της ευχρηστίας και πώς. Το κύριο πλεονέκτηµά τους, σε σχέση µε τις πειραµατικές µεθόδους, είναι ότι εµπλέκουν λιγότερους (πεπειραµένους) ανθρώπους π.χ., εµπειρογνώµονες ευχρηστίας και ανθρώπινους παράγοντες που µπορούν να ανιχνεύσουν προβλήµατα και πιθανά µελλοντικά προβλήµατα ενός σύνθετου συστήµατος σε ένα περιορισµένο χρονικό σύστηµα. Το κύριο µειονέκτηµα των αναλυτικών µεθόδων είναι ο µεγάλος βαθµός υποκειµενικότητας στην αξιολόγηση (διαφορετικοί αξιολογητές µπορεί να παράγουν µη συγκρίσιµα αποτελέσµατα) και η µεγάλη εξάρτηση στις ικανότητες του αξιολογητή. Επίσης, οι ειδικοί µπορεί να εκτιµήσουν εσφαλµένα τις αντιδράσεις των πραγµατικών χρηστών µε δύο τρόπους π.χ., µη ανίχνευση πιθανών προβληµάτων ή κατανόηση προβληµάτων που δεν είναι σηµαντικά για τους χρήστες.

Τα παραπάνω αναδεικνύουν την ανάγκη για συνδυασµό δύο ή περισσοτέρων µεθόδων αξιολόγησης ευχρηστίας προκειµένου τα αποτελέσµατα να καταστούν όσο το δυνατό πιο ακριβή και έγκυρα.

6.3 Περιγραφή της επιλεχθείσας µεθόδου

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων των πολιτιστικών οργανισµών η διεξαγωγή πειραµατικών ελέγχων της ποιότητας των δικτυακών τους τόπων καθίσταται σχεδόν αδύνατη. Οι πειραµατικές µέθοδοι αξιολόγησης της ευχρηστίας, όπως αναφέρθηκε στην προηγούµενη ενότητα, απαιτούν ένα σηµαντικό ποσό ικανοτήτων και πόρων που τυπικά δεν υποστηρίζεται από ένα πολιτιστικό οργανισµό.

Από την άλλη, τα κριτήρια ποιότητας που προσδιορίστηκαν στο Κεφάλαιο 6 παρέχουν µια άριστη βάση για την αξιολόγηση της ποιότητας ενός δικτυακού τόπου ενός πολιτιστικού οργανισµού µε την ευρετική µέθοδο. Τα κριτήρια ποιότητας µπορούν να θεωρηθούν ως παράγοντες µιας ευρετικής µεθόδου που µπορούν σε γενικές γραµµές να χρησιµοποιηθούν, για την ανάλυση ενός Ιστοτόπου και την ανίχνευση πιθανών παραβιάσεων των αρχών ποιότητας, από


- 115 -

οποιοδήποτε εµπειρογνώµονα στον τοµέα του πολιτισµού, µε ελάχιστη µελέτη και κατάρτιση.

Προκειµένου να υπερκεραστεί ο µεγάλος βαθµός υποκειµενικότητας στην µετάφραση των κριτηρίων και στον τρόπο που αυτά χρησιµοποιούνται κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης, η διαδικασία µέτρησης πρέπει να είναι δοµηµένη και οργανωµένη. Αυτό σηµαίνει ότι πρέπει να καθορίζεται επακριβώς ο τρόπος αλληλεπίδρασης του αξιολογητή µε την εφαρµογή κατά την µέτρηση των διαφόρων κριτηρίων. Για να διασφαλιστεί λοιπόν ότι διαφορετικοί αξιολογητές υιοθετούν παρόµοιες διαδικασίες µέτρησης και φτάνουν σε συγκρίσιµα συµπεράσµατα, προτείνεται ο συνδυασµός της ευρετικής αξιολόγησης µε χρήση ερωτηµατολογίου.

Το ερωτηµατολόγιο περιέχει και καθορίζει τον τρόπο µέτρησης των µετρικών, οι οποίες συνιστούν τα κριτήρια ποιότητας. Ουσιαστικά κάθε παράγοντας – µετρική αναλύεται σε µια ή περισσότερες ερωτήσεις που αποτελούν µέρος του ερωτηµατολογίου και η απάντηση των οποίων αντιστοιχεί στο βαθµό ικανοποίησης του εκάστοτε κριτηρίου ποιότητας.

Η συνδυασµένη χρήση ευρετικής αξιολόγησης και ερωτηµατολογίων συναντάται πολύ συχνά στην αξιολόγηση των δικτυακών τόπων [4], [5], [6], [7], [8], [9], [10], [11] και αποσκοπεί στην συλλογή πληροφορίας σχετικά µε την άποψη των ανθρώπων για την ολική ποιότητά του.

Στα πλαίσια της παρούσης µελέτης γίνεται ανάπτυξη δύο µοντέλων ερωτηµατολογίων:

1. Ένα πλήρες, ευρείας κλίµακας ερωτηµατολόγιο για την αξιολόγηση της ποιότητας των δικτυακών κόµβων των πολιτιστικών οργανισµών. Το ερωτηµατολόγιο αυτό στοχεύει στην αξιολόγηση της ποιότητας από τους πολιτιστικούς οργανισµούς και εµπειρογνώµονες ποιότητας. Η χρήση ενός µεγάλου σε µέγεθος ερωτηµατολογίου αυξάνει την αξιοπιστία και την εγκυρότητα των αποτελεσµάτων. Ο µεγάλος αριθµός των ερωτήσεων αποσκοπεί στην εξαγωγή της µέγιστης διαθέσιµης και δυνατής πληροφορίας για κάθε κριτήριο ποιότητας.

2. Ένα γενικό, σύντοµο ερωτηµατολόγιο για τους τελικούς χρήστες. Το ερωτηµατολόγιο αυτό στοχεύει στην εκτίµησης της ποιότητας των δικτυακών τόπων των πολιτιστικών οργανισµών από τους ίδιους τους χρήστες. Η χρήση ενός µικρού σε µέγεθος ερωτηµατολογίου, στην περίπτωση αυτή αυξάνει την πιθανότητα συµµετοχής περισσοτέρων πραγµατικών χρηστών.

Ακολουθεί ένα διάγραµµα που περιγράφει την µέθοδο αξιολόγησης της ποιότητας ενός δικτυακού τόπου, στο πλαίσιο της εν λόγω µελέτης.


- 116 -

Εικόνα 13: Μέθοδος αξιολόγησης της ποιότητας των δικτυακών τόπων των πολιτιστικών οργανισµών

6.3.1 Παρουσίαση των ερωτηµατολογίων

Στην ενότητα αυτή παρουσιάζονται τα ερωτηµατολόγια που θα χρησιµοποιηθούν για την αξιολόγηση της ποιότητας των δικτυακών τόπων των πολιτιστικών οργανισµών και περιγράφεται η συνάρτηση υπολογισµού της συνολικής ποιότητας αυτών.

6.3.1.1 Ερωτηµατολόγιο εµπειρογνώµονα

Το ερωτηµατολόγιο που προορίζεται για την αξιολόγηση ενός δικτυακού τόπου από κάποιον εµπειρογνώµονα σε ζητήµατα ευχρηστίας και πολιτισµού απαρτίζεται από 159 ερωτήσεις, οι οποίες οργανώνονται σε οµάδες βάσει ενός γενικού κριτηρίου ποιότητας. Συνολικά οι οµάδες των ερωτήσεων είναι πέντε και αφορούν στην ποιότητα του Ιστοτόπου από διαφορετικές πτυχές: Σαφήνεια – διαφάνεια στόχων, Περιεχόµενο, Πολιτική, Σχεδιασµός, Αλληλεπίδραση.

Προκειµένου να καταστεί σαφής ο τρόπος ελέγχου και αξιολόγησης του εκάστοτε κριτηρίου ποιότητας, κάθε κριτήριο αναλύεται σε πολλές ερωτήσεις. Επιπλέον, στο ερωτηµατολόγιο υπάρχουν διάφορα είδη ερωτήσεων, ώστε να εξαχθούν όσο το δυνατό περισσότερες πληροφορίες από τον αξιολογητή. Για παράδειγµα µια ερώτηση Ναι/Όχι δεν δίνει πρόσθετη πληροφόρηση και µπορεί να οδηγήσει σε µερικώς λανθασµένα ή µη ακριβή αποτελέσµατα. Στην συγκεκριµένη µέθοδο παρέχονται τέσσερα διαφορετικά είδη ερωτήσεων:

• Ανοιχτές ερωτήσεις. Πρόκειται για ερωτήσεις όπου ζητείται από τον αξιολογητή να εκφράσει την άποψή του (να απαντήσει περιφραστικά) σχετικά µε το υπό αξιολόγηση χαρακτηριστικό του δικτυακού τόπου. Παράδειγµα


- 117 -

ανοιχτής ερώτησης είναι: «Ποιο είναι το προσδοκώµενο κοινό του δικτυακού τόπου».

• Κλειστές ερωτήσεις. Πρόκειται για ερωτήσεις που επιδέχονται µία εκ των δύο απαντήσεων: Καταφατική απάντηση (Ναι) ή Αρνητική απάντηση (Όχι).

• Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Πρόκειται για ερωτήσεις που µπορούν να απαντηθούν µε µια τιµή από ένα σύνολο δυνατών εναλλακτικών απαντήσεων.

• Ερωτήσεις µε προκαθορισµένη κλίµακα πολλαπλών σηµείων. Πρόκειται για ερωτήσεις που µπορούν να απαντηθούν µε µια τιµή από ένα σύνολο διακριτών τιµών. Στην προκειµένη περίπτωση το σύνολο των διακριτών τιµών είναι το [0, 1, 2, 3, 4, 5]11. Η τιµή 0 δηλώνει ότι το υπό εξέταση χαρακτηριστικό δεν ικανοποιεί τις απαιτήσεις στο ελάχιστο, ενώ η τιµή 5 δηλώνει την πλήρη ικανοποίηση των απαιτήσεων που αντιστοιχούν στο εν λόγο χαρακτηριστικό. Οι τιµές µεταξύ 0 και 5 δηλώνουν µια µερική ικανοποίηση των απαιτήσεων.

Επιπλέον, το ερωτηµατολόγιο, εκτός από τις ερωτήσεις καθ’ αυτές, παρουσιάζει και ένα συντελεστή βάρους για κάθε ερώτηση. Ο συντελεστής βάρους παρουσιάζεται σε ποσοστιαία τιµή, µε το άθροισµα όλων να αντιστοιχεί στο 100% και αντιστοιχεί στη σηµαντικότητα του εκάστοτε υποκριτηρίου / ερώτησης στην εξαγωγή καθολικών αποτελεσµάτων για τον υπό εξέταση Ιστoτόπο.

Τέλος σηµαντικό στοιχείο αποτελεί η παροχή οδηγιών – υποδείξεων σε κάποιες ερωτήσεις. Οι υποδείξεις αυτές στοχεύουν στο να βοηθήσουν τον αξιολογητή στη διαδικασία αποτίµησης της ποιότητας του δικτυακού τόπου, καθώς παρέχουν χρήσιµες συµβουλές για τον τρόπο µε τον οποίο µπορεί να εξεταστεί το εν λόγω χαρακτηριστικό.

Ακολουθεί η παρουσίαση του ερωτηµατολογίου του εµπειρογνώµονα.

11 Η επιλογή της κλίµακας των επιλογών απόκρισης σε µια απάντησης πολλαπλής επιλογής µε διακριτές τιµές (π.χ. 0-3, 0-5, 0-12 κ.λ.π.) αποτελεί ζήτηµα µείζωνος σηµασίας. Εξαρτάται από την ακρίβεια που θέλουµε να επιτύχουµε στα αποτελέσµατα και την ικανότητα των αξιολογητών. Η συνήθης πρακτική είναι η χρήση µικρού συνόλου επιλογών απάντησης στην περίπτωση που οι εναγόµενοι δεν έχουν λεπτοµερή γνώση του θέµατος προς αξιολόγηση. Εάν η αξιολόγηση πρόκειται να γίνει από εµπειρογνώµονες, είναι δυνατή η χρήση ενός µεγαλύτερου συνόλου επιλογών απάντησης.


118

Γενικές ερωτήσεις Ηλεκτρονική διεύθυνση του δικτυακού τόπου (URL): Τίτλος του δικτυακού τόπου: Ηµεροµηνία συµπλήρωσης: Αξιολογητής:

∆ιαφάνεια – σαφήνεια στόχων Ταυτότητα – αποστολή (5%)

Ερώτηση Απάντηση Βάρος (%)

0 1 2 3 4 5 1. Πόσο σχετικό και αντιπροσωπευτικό της φύσης του δικτυακού τόπου είναι το όνοµά του;

Άσχετο O O O O O O Σχετικό 0,50

0 1 2 3 4 5 2. Πόσο εµφανές είναι το λογότυπο στο δικτυακό τόπο;

Καθόλου εµφανές

O O O O O O Πλήρως εµφανές

0,50

0 1 2 3 4 5 3. Κατά πόσο η ηλεκτρονική διεύθυνση του δικτυακού τόπου αντανακλά την ταυτότητά του;

Καθόλου O O O O O O Πλήρως 0,50

4. Υπάρχει δήλωση της αποστολής του δικτυακού τόπου;

O Ναι O Όχι 1,00

5. Η δήλωση της αποστολής του δικτυακού τόπου είναι άµεσα ορατή στο χρήστη;

(π.χ. εµφανίζεται στην αρχική σελίδα ή σε ένα επίπεδο πιο κάτω) O Ναι O Όχι 1,00


119

0 1 2 3 4 5 6. Κατά πόσο η δήλωση της αποστολής του δικτυακού τόπου προσδιορίζει σαφώς το σκοπό και τους στόχους του;

Ασαφές O O O O O O Σαφές 0,50

0 1 2 3 4 5 7. Κατά πόσο η δήλωση της αποστολής του δικτυακού τόπου προσδιορίζει σαφώς το περιεχόµενο του;


0 1 2 3 4 5 8. Κατά πόσο η δήλωση της αποστολής του δικτυακού τόπου προσδιορίζει σαφώς το κοινό στο οποίο απευθύνεται;


9. Ποιο είναι το προσδοκώµενο κοινό του δικτυακού τόπου;

0,00

Κυριότητα (3%)


10. Ο δικτυακός τόπος παρέχει πληροφόρηση για τον πολιτιστικό οργανισµό στον οποίο ανήκει;


11. Αν ναι, τι πληροφορίες δίνει για τον πολιτιστικό οργανισµό; Ιστορία του πολιτιστικού οργανισµού

Στόχοι του πολιτιστικού οργανισµού

Πολιτιστικό και επιστηµονικό περιεχόµενο

Πρωτοβουλίες του πολιτιστικού οργανισµού

Οργανωτική δοµή του πολιτιστικού οργανισµού

Θέση και περιοχή λειτουργίας του

Ώρες λειτουργίας του πολιτιστικού οργανισµού

Άλλο

0,00


120

12. Ο δικτυακός τόπος παρέχει πληροφόρηση για τον υπεύθυνο σχεδιασµού και συντήρησης του;


13. Αν ναι, τι πληροφορίες παρέχει για τον υπεύθυνο σχεδιασµού και ανάπτυξης του δικτυακού τόπου;

Ονοµατεπώνυµο του υπευθύνου

Επαγγελµατική ή οργανική θέση του υπευθύνου

Εmail διεύθυνση του υπευθύνου

Τηλέφωνο

Άλλο

0,00

14. Ο δικτυακός τόπος παρέχει πληροφόρηση για τους φορείς χρηµατοδότησής του, αν υπάρχουν;


0 1 2 3 4 5 15. Πόσο εµφανείς είναι οι πληροφορίες κυριότητας του δικτυακού τόπου στο χρήστη;

(π.χ. στην αρχική σελίδα ή σε ένα επίπεδο πιο κάτω) καθόλου O O O O O O πολύ 1,00

Περιεχόµενο Πληρότητα (3%)


0 1 2 3 4 5 16. Κατά πόσο τα αντικείµενα που παρουσιάζονται από τον δικτυακό τόπο επαρκούν και αντιπροσωπεύουν την κληρονοµιά του πολιτιστικού οργανισµού; καθόλου O O O O O O πολύ

2,00

17. Παρέχει ο δικτυακός τόπος συνδέσµους σε παραποµπές ή άλλες σχετικές πηγές περιεχοµένου;



121

Ακρίβεια / Αντικειµενικότητα (4%)


18. Είναι η πληροφορία του δικτυακού τόπου απαλλαγµένη από λάθη;

(π.χ. παραπλανητικές δηλώσεις, ατεκµηρίωτοι ισχυρισµοί) O Ναι O Όχι 1,50

19. Ο δικτυακός τόπος προσδιορίζει σαφώς τις προσωπικές απόψεις του συγγραφέα, αν υπάρχουν;


20. Ο δικτυακός τόπος παρουσιάζει τις πηγές πληροφορίας που χρησιµοποιεί;

(π.χ. βιβλιογραφία ή αναφορές)


21. Ο δικτυακός τόπος υποστηρίζει ποικιλοµορφία στην παρεχόµενη πληροφορία;


Χρησιµότητα (7%)


22. Οι εικόνες των εκθεµάτων του δικτυακού τόπου συνοδεύονται από πρόσθετες πληροφορίες;


23. Αν ναι, οι πληροφορίες αυτές σε τι αφορούν; Προέλευση αντικειµένων

Ιστορικά γεγονότα ή πρόσωπα που σχετίζονται µε το αντικείµενο

Σύνδεσµοι σε σχετικά αντικείµενα

Σύνδεσµοι σε λογοτεχνικές αναφορές

Άλλο

0,00


122

0 1 2 3 4 5 24. Κατά πόσο η πληροφορία που συνοδεύει τις εικόνες των εκθεµάτων είναι χρήσιµη και ενδιαφέρουσα για τους προσδοκώµενους χρήστες του; Καθόλου

χρήσιµη O O O O O O

Πολύ χρήσιµη

1,00

0 1 2 3 4 5 25. Πόσο σαφής είναι η σχέση µεταξύ των εικόνων των εκθεµάτων και της συνοδευτικής πληροφορίας;

Ασαφής O O O O O O Σαφής 2,00

0 1 2 3 4 5 26. Κατά πόσο ο δικτυακός τόπος παρέχει τη δυνατότητα για απόκτηση νέων γνώσεων από το χρήστη;

(π.χ. σύνδεσµοι σε πρόσθετο υλικό, ενηµέρωση και επαύξηση του περιεχοµένου κ.λ.π.)

Καθόλου O O O O O O Πολύ 1,00

Κατανοησιµότητα (4%)


0 1 2 3 4 5 27. Πόσο απλή είναι η γλώσσα των κειµένων;

(π.χ. χρήση ενεργητικής φωνής, επικεφαλίδες, µη χρήση τεχνικής ορολογίας, χρήση κουκίδων κ.λ.π. ) Πολύπλοκη O O O O O O Απλή

1,50

0 1 2 3 4 5 28. Πόσο µεστά και περιεκτικά είναι τα κείµενα του δικτυακού τόπου;


0 1 2 3 4 5 29. Κατά πόσο το περιεχόµενο του δικτυακού τόπου είναι σωστό από άποψη γραµµατικής, ορθογραφίας και σύνταξης;


Κυριότητα περιεχοµένου (3%)


30. Παρέχει ο δικτυακός τόπος πληροφορία για το συντάκτη (άτοµο ή οµάδα ατόµων) του περιεχοµένου του;

(π.χ. ονοµατεπώνυµο, email, τηλ. κ.λ.π.)



123

31. Παρέχει ο δικτυακός τόπος πληροφόρηση για την κατάρτιση και την εµπειρία του συντάκτη στη θεµατική περιοχή του περιεχοµένου του;

(π.χ. τίτλος, βιογραφικό, προηγούµενες εκδόσεις κ.λ.π.)


32. Υπάρχει υπεύθυνος εκδοτικών ζητηµάτων στον δικτυακό τόπο;

(π.χ. συνήθως παρέχεται στην ενότητα Credits) O Ναι O Όχι 0,50

33. Αν ναι, από ποιους αποτελείται;

0,00

Επικαιρότητα (1%)


34. Παρέχει ο δικτυακός τόπος πληροφορία µε περιορισµένη χρονική εµβέλεια (κρίσιµη στο χρόνο);

(π.χ. νέα, εκδηλώσεις κ.λ.π.)


0 1 2 3 4 5 35. Αν ναι, πόσο επίκαιρη είναι αυτή η πληροφορία;

Παλιά O O O O O O Επίκαιρη 0,25

36. Αποφεύγει ο δικτυακός τόπος την παρουσίαση απαρχαιωµένης πληροφορίας;


0 1 2 3 4 5 37. Πόσο ενηµερωµένοι είναι οι σύνδεσµοι του δικτυακού τόπου;

Μη ενηµερωµένοι

O O O O O O Ενηµερωµένοι 0,50


124

Μοναδικότητα (1%)


38. Παρουσιάζει ο δικτυακός τόπος εκθέµατα που χαρακτηρίζουν µοναδικά τον πολιτιστικό οργανισµό;


39. Η παρουσίαση του περιεχοµένου γίνεται µε τρόπο µοναδικό;

(π.χ. καλύτερη οργάνωση σε σχέση µε άλλους δικτυακούς τόπους, πλήρης συλλογή πληροφοριών από άλλους δικτυακούς τόπους)


Ποιότητα εικόνων (6%)


0 1 2 3 4 5 40. Πόσο καλή είναι η ποιότητα στην οποία παρουσιάζονται οι εικόνες των εκθεµάτων στο δικτυακό τόπο;

Κακή ανάλυση

O O O O O O Πολύ καλή ανάλυση

2,00

41. Ο δικτυακός τόπος κάνει χρήση thumbnails για τις εικόνες των εκθεµάτων?


42. Για κάθε thumbnail παρέχει ο δικτυακός τόπος και µια εικόνα µεγαλύτερης ανάλυσης και καλύτερης ποιότητας;


Ποιότητα πολυµεσικού περιεχοµένου (3%)


43. Ο δικτυακός τόπος χρησιµοποιεί αρχεία ήχου; O Ναι O Όχι 0,25

0 1 2 3 4 5 44. Αν ναι, πόσο κατάλληλη είναι η χρήση του ήχου για το σκοπό του δικτυακού τόπου;

Ακατάλληλη O O O O O O Κατάλληλη 0,25

45. Ο δικτυακός τόπος χρησιµοποιεί αρχεία βίντεο; O Ναι O Όχι 0,25


125

0 1 2 3 4 5 46. Αν ναι, πόσο κατάλληλη είναι η χρήση του βίντεο για το σκοπό του δικτυακού τόπου;

Ακατάλληλη O O O O O O Κατάλληλη 0,25

47. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση animation;


0 1 2 3 4 5 48. Αν όχι, κατά πόσο τα animations χρησιµοποιούνται για την προσέλκυση του χρήστη σε µια συγκεκριµένη θεµατική περιοχή

καθόλου O O O O O O Πολύ 0,25

0 1 2 3 4 5 49. Αν όχι, κατά πόσο τα animations χρησιµοποιούνται για την έκφραση οπτικών αλλαγών που γίνονται στο χρόνο;


50. Υπάρχει οπτικο-ακουστικός συγχρονισµός;


Οργάνωση περιεχοµένου (9%)


0 1 2 3 4 5 51. Πόσο λογική είναι η οµαδοποίηση του περιεχοµένου για την κοινότητα των χρηστών του;


52. Ο δικτυακός τόπος οργανώνει το περιεχόµενο σε θεµατικές ενότητες;


53. Αν ναι, µε βάση ποια κριτήρια; Χρονική περίοδος

Γεωγραφική περιοχή

Είδος αντικειµένου

Άλλο

0,00


126

54. Το περιεχόµενο του δικτυακού τόπου οργανώνεται ιεραρχικά;


0 1 2 3 4 5 55. Πόσο είναι ορατό το πιο σηµαντικό περιεχόµενο του δικτυακού τόπου στη δοµή της ιεραρχίας;

Αόρατο O O O O O O Ορατό 1,00

56. Κάθε σελίδα του δικτυακού τόπου είναι αυτοτελής;

(π.χ. παρουσιάζει ένα και µόνο συγκεκριµένο θέµα) O Ναι O Όχι 1,00

0 1 2 3 4 5 57. Κατά πόσο ο δικτυακός τόπος κάνει χρήση περιλήψεων και επικεφαλίδων στις σελίδες του;


58. Ο δικτυακός τόπος περιέχει χάρτη Ιστοτόπου (site map); O Ναι O Όχι 2,00

59. Ο δικτυακός τόπος κάνει χρήση οπτικών ενδείξεων για τη διαφοροποίηση του περιεχοµένου;


Πολιτική Ιστοτόπου Πολιτική σε νοµικά ζητήµατα (4,5%)


60. Ο δικτυακός τόπος λαµβάνει µέριµνα για την προστασία των πνευµατικών δικαιωµάτων των κατόχων του περιεχοµένου του;


61. Με ποιο τρόπο διασφαλίζονται τα πνευµατικά δικαιώµατα των κατόχων του περιεχοµένου;

0,00

62. Ο δικτυακός τόπος µεριµνά για την προστασία της ιδιωτικότητας των προσωπικών δεδοµένων των χρηστών του;


0 1 2 3 4 5 63. Πόσο ορατή είναι η πληροφορία αυτή στο χρήστη;

αόρατη O O O O O O ορατή 1,00


127

64. Υπάρχει δήλωση του copyright σε κάθε σελίδα του δικτυακού τόπου;


Πολιτική συντήρησης (1,5%)


65. Παρέχει ο δικτυακός τόπος την ηµεροµηνία δηµοσίευσης ή τελευταίας ενηµέρωσης του περιεχοµένου του;


66. Η ηµεροµηνία τελευταίας ενηµέρωσης παρέχεται σε όλες τις σελίδες του δικτυακού τόπου;


67. Υπάρχει µια δήλωση σχετικά µε τη συχνότητα των ενηµερώσεων για τα τµήµατα του δικτυακού τόπου που ενηµερώνονται συχνά;

(π.χ. νέα / εκδηλώσεις)


68. Ο δικτυακός τόπος διατηρεί αρχείο µε το απαρχαιωµένο υλικό;

(π.χ. παλιά νέα, προηγούµενες εκδηλώσεις) O Ναι O Όχι 0,25

Σχεδιασµός Ιστοτόπου Προσβασιµότητα (11%)

Ζητήµατα τεχνικής προσβασιµότητας (3%)


69. Ο δικτυακός τόπος υποστηρίζει διάφορες εκδόσεις φυλλοµετρητών;



128

70. Αν ναι, ποιες είναι αυτές; Microsoft Explorer

Netscape

Mozilla Fire Fox

Opera

Άλλο

0,00

71. Ο δικτυακός τόπος είναι χρήσιµος ακόµη και σε φυλλοµετρητές κειµένου;

(π.χ. Lynx)


72. Ο δικτυακός τόπος είναι προσπελάσιµος από φυλλοµετρητές παλιότερης τεχνολογίας;

(π.χ. Explorer 5.0, Netscape 7.0)


73. Ο δικτυακός τόπος κάνει χρήση τεχνολογιών αιχµής;

(π.χ. Java, ΑctiveX, advanced coding, Flash) O Ναι O Όχι 0,00

0 1 2 3 4 5 74. Αν ναι, πόσο αποτελεσµατική και αποδοτική είναι η χρήση των τεχνολογιών αιχµής;

αναποτελεσµατική O O O O O O αποδοτική 0,25

75. Ο δικτυακός τόπος παρέχει πληροφόρηση σχετικά µε τα τεχνικά χαρακτηριστικά που βελτιώνουν τη λειτουργικότητά του;

(π.χ. απαιτούµενα plug-ins, ελάχιστη ανάλυση οθόνης, κ.λ.π.)


Υποστήριξη βοηθητικής τεχνολογίας (3%)


76. Παρέχει ο δικτυακός τόπος εναλλακτικά ισοδύναµα κειµένου για το σύνολο των γραφικών που περιέχει;



129

77. Παρέχει ο δικτυακός τόπος εναλλακτικά ισοδύναµα κειµένου για όλες τις εικόνες των εκθεµάτων του;


78. Αν ο δικτυακός τόπος περιέχει αρχεία ήχου, αυτά συνοδεύονται από περιγραφές κειµένου;


0 1 2 3 4 5 79. Κατά πόσο τα εναλλακτικά ισοδύναµα κειµένου καλύπτουν την ίδια λειτουργία ή σκοπό µε το οπτικοακουστικό περιεχόµενο που περιγράφουν; καθόλου O O O O O O εντελώς

0,50

80. Ο δικτυακός τόπος καθιστά δυνατή τη χρήση του µέσω µιας ποικιλίας συσκευών εισόδου ή εξόδου;

(π.χ. ποντίκι, πληκτρολόγιο, φωνή κ.λ.π.)


81. Είναι δυνατή η χρήση όλων των αντικειµένων του δικτυακού τόπου µέσω πληκτρολογίου;

(π.χ. µενού πλοήγησης, εικόνες, αρχεία ήχου και βίντεο, φόρµες κ.λ.π.)


Πολυγλωσσία (2%)


82. Ο δικτυακός τόπος περιέχει πολύγλωσσο περιεχόµενο; O Ναι O Όχι 0,50

83. Οι πληροφορίες που αφορούν στην ταυτότητα και την αποστολή του δικτυακού τόπου παρέχονται σε περισσότερες από µία γλώσσες;


84. Ο δικτυακός τόπος είναι στο σύνολό του πολύγλωσσος; O Ναι O Όχι 1,00

85. Σε ποιες γλώσσες παρέχεται ο δικτυακός τόπος; Ελληνικά

Αγγλικά

Γερµανικά

Άλλη

0,00


130

86. Είναι εύκολη η εναλλαγή µεταξύ των γλωσσών;


Χρόνος απόκρισης (3%)


0 1 2 3 4 5 87. Πόσο ικανοποιητικός είναι ο χρόνος απόκρισης του δικτυακού τόπου;

αργός O O O O O O γρήγορος 1,00

88. Είναι σταδιακή η µεταφόρτωση των αργών σελίδων του δικτυακού τόπου;

(π.χ. σε σελίδες µε πολλά γραφικά, το κείµενο παρουσιάζεται πριν τις εικόνες, ώστε ο χρήστης να µπορεί να αρχίσει την ανάγνωση)


89. Ο δικτυακός τόπος κάνει χρήση κοινά αποδεκτών τύπων για τα αρχεία γραφικών και εικόνων;


90. Ποιοι τύποι αρχείων χρησιµοποιούνται για τα γραφικά; 0,00

91. Ο δικτυακός τόπος κάνει χρήση κοινά αποδεκτών τύπων για τα αρχεία βίντεο και ήχου;


92. Ποιοι τύποι αρχείων χρησιµοποιούνται για τον ήχο;

0,00

93. Ποιοι τύποι αρχείων χρησιµοποιούνται για το βίντεο;

0,00

94. Ο δικτυακός τόπος ενηµερώνει το χρήστη σχετικά µε το µέγεθος ενός αρχείου και τις χρονικές καθυστερήσεις που εισάγει η µεταφόρτωσή του;


95. Ο δικτυακός τόπος παρέχει στο χρήστη τη δυνατότητα να ακυρώσει τη µεταφόρτωση ενός αρχείου;



131

Πλοηγησιµότητα (10%)

Παροχή µηχανισµών πλοήγησης (1%)


96. Ο δικτυακός τόπος παρέχει µηχανισµούς πλοήγησης στο χρήστη; O Ναι O Όχι 1,00

97. Τι µηχανισµούς πλοήγησης παρέχει ο δικτυακός τόπος;

Κύρια µπάρα πλοήγησης

Χάρτης Ιστοτόπου

Θεµατικό ευρετήριο

Άλλο

0,00

Ορατότητα µηχανισµών πλοήγησης (2,5%)


0 1 2 3 4 5 98. Κατά πόσο είναι ορατοί οι µηχανισµοί πλοήγησης στο χρήστη;

(π.χ. ορατότητα χωρίς να απαιτείται κύλιση της σελίδας, τοποθέτηση σε σταθερό και εµφανές σηµείο) αόρατοι O O O O O O ορατοί

1,00

99. Οι µηχανισµοί πλοήγησης παρέχονται από κάθε σελίδα του δικτυακού τόπου;


100. Είναι σαφής ο διαχωρισµός µεταξύ των µηχανισµών πλοήγησης και του κυρίως περιεχοµένου του δικτυακού τόπου;



132

Αξιοπιστία πλοήγησης (1,5%)


101. Παρέχει ο δικτυακός τόπος τη δυνατότητα επιστροφής του χρήστη σε µια προηγούµενη σελίδα ή δικτυακό τόπο;


102. Αποφεύγει ο δικτυακός τόπος τη χρήση των πλαισίων (frames); O Ναι O Όχι 0,50

Προσανατολισµός χρήστη (1,25%)


103. Οι σελίδες του δικτυακού τόπου περιέχουν ένα τίτλο ή µια επικεφαλίδα που να περιγράφει το περιεχόµενό τους;


104. Ο δικτυακός τόπος παρέχει πληροφόρηση στο χρήστη σχετικά µε την τρέχουσα θέση του;


105. Αν ναι, µε ποιο τρόπο;

Ένδειξη του µονοπατιού από την αρχική στην τρέχουσα σελίδα

Χάρτης ή / και διαγράµµατα επισκόπησης

Άλλο 0,00

Ευκολία εύρεσης πληροφορίας (2,25%)


106. Η αρχική σελίδα του Ιστοτόπου είναι άµεσα διαθέσιµη από κάθε άλλη σελίδα του δικτυακού τόπου;


0 1 2 3 4 5 107. Κατά πόσο ο δικτυακός τόπος αποφεύγει την κατακόρυφη κύλιση των σελίδων;

καθόλου O O O O O O εντελώς 0,25


133

0 1 2 3 4 5 108. Κατά πόσο ο δικτυακός τόπος αποφεύγει την οριζόντια κύλιση των σελίδων;


109. Οι σελίδες του δικτυακού τόπου, που απαιτούν κύλιση, περιέχουν ένα τουλάχιστο σύνδεσµο «Επιστροφή στην κορυφή της σελίδας»;


110. Ο δικτυακός τόπος παρέχει σύστηµα βοήθειας στους χρήστες;


0 1 2 3 4 5 111. Αν ναι, πόσο κατατοπιστική για το χρήστη είναι η προσφερόµενη βοήθεια;

καθόλου O O O O O O πολύ 0,25

Αξιοπιστία ελέγχου µέσων (1,5%)


112. Ο Ιστοτόπος παρέχει στο χρήστη τη δυνατότητα ελέγχου της κατάστασης των εικόνων;

(π.χ. µεγέθυνση, σµίκρυνση κ.λ.π.)


113. Ο δικτυακός τόπος παρέχει στο χρήστη τη δυνατότητα ελέγχου της συµπεριφοράς των αρχείων ήχου και / ή βίντεο;

(π.χ. εκτέλεση, ακύρωση, παύση κ.λ.π.)


Αναζήτηση (3%)


114. Ο δικτυακός τόπος παρέχει στο χρήστη µηχανή αναζήτησης; O Ναι O Όχι 0,50

0 1 2 3 4 5 115. Πόσο ορατή είναι η µηχανή αναζήτησης στο χρήστη;

αόρατη O O O O O O ορατή 0,50


134

116. Ο δικτυακός τόπος υποστηρίζει διαφορετικούς τύπους αναζήτησης;

(π.χ. µε βάση το χρόνο, τη γεωγραφική περιοχή, το συγγραφέα κ.λ.π.)


0 1 2 3 4 5 117. Πόσο εύκολη και κατανοητή είναι η λειτουργία της µηχανής αναζήτησης;

δύσκολη O O O O O O εύκολη 1,00

0 1 2 3 4 5 118. Πόσο σαφή και κατανοητά είναι τα αποτελέσµατα της αναζήτησης στο χρήστη;

(π.χ. κάθε αποτέλεσµα παρουσιάζει τον τίτλο, το µονοπάτι, µια περίληψη του περιεχοµένου του κ.λ.π.)

ασαφή O O O O O O σαφή 0,25

0 1 2 3 4 5 119. Πόσο εύκολη είναι η πλοήγηση στο σύνολο των αποτελεσµάτων µιας αναζήτησης;

(π.χ. παρέχεται η δυνατότητα µετακίνησης προς τα εµπρός και προς τα πίσω)

δύσκολη O O O O O O εύκολη 0,25

Ποιότητα συνδέσµων (6%)

Κατανοησιµότητα συνδέσµων (3,25%)


0 1 2 3 4 5 120. Πόσο κατανοητή σχετικά µε τον προορισµό του συνδέσµου είναι η ετικέτα του συνδέσµου; Είναι σαφές που οδηγεί ο κάθε σύνδεσµος; δυσνόητη O O O O O O κατανοητή

1,00

121. Ο δικτυακός τόπος κάνει χρήση της ιδιότητας τίτλου (title) των συνδέσµων;


0 1 2 3 4 5 122. Αν ναι, πόσο σαφής και ακριβής είναι η περιγραφή του προορισµού του συνδέσµου στην ιδιότητα τίτλου;

ασαφής O O O O O O σαφής 0,25


135

123. Ο δικτυακός τόπος παρέχει πληροφόρηση για τον τύπο του αρχείου στο οποίο οδηγεί ένας σύνδεσµος;

(π.χ. αν πρόκειται για αρχείο .html, .pdf, .doc κ.λ.π.)


124. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση ετικετών για τους συνδέσµους όπως «επόµενη», «προηγούµενη», «περισσότερα», «κάντε κλικ εδώ» κ.λ.π.


Ορατότητα συνδέσµων (0,75%)


0 1 2 3 4 5 125. Κατά πόσο οι σύνδεσµοι του δικτυακού τόπου είναι ορατοί στην κοινότητα των χρηστών του;

(π.χ. χρήση υπογράµµισης και χρώµατος) αόρατοι O O O O O O ορατοί 0,75

Αξιοπιστία συνδέσµων (2%)


0 1 2 3 4 5 126. Κατά πόσο οι σύνδεσµοι του δικτυακού τόπου οδηγούν σε σχετικό υλικό;

(π.χ. σε γλωσσάρια, ορισµούς, ευρετήρια, δικτυακούς τόπους µε συναφές υλικό)

άσχετοι O O O O O O σχετικοί 0,50

127. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση συνδέσµων σε σελίδες «υπό κατασκευή»;


128. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση «σπασµένων» συνδέσµων;


129. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση ανενεργών συνδέσµων; O Ναι O Όχι 0,50


136

Παρουσίαση (9%)

Συνέπεια και κοµψότητα παρουσίασης (2%)


0 1 2 3 4 5 130. Πόσο ευχάριστος αισθητικά είναι ο σχεδιασµός του δικτυακού τόπου;


131. Ο δικτυακός τόπος είναι οµοιόµορφος ως προς το στυλ µεταξύ των διαφορετικών σελίδων;


132. Η µπάρα κύριας πλοήγησης εµφανίζεται σε σταθερή θέση µεταξύ των σελίδων του δικτυακού τόπου;


133. Τα στοιχεία ελέγχου του δικτυακού τόπου (µηχανή αναζήτησης, χάρτης Ιστοτόπου) εµφανίζονται σε σταθερή θέση στο σύνολο των σελίδων του;


Ποιότητα γραφικών (1,5%)


0 1 2 3 4 5 134. Πόσο κατάλληλη είναι η ποιότητα των γραφικών του δικτυακού τόπου;

(π.χ. είναι ορατά στο χρήστη τα απλά pixels των γραφικών;) κακή O O O O O O καλή 0,25

135. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει την παρουσίαση γραφικών που δεν προσθέτουν αξία στο περιεχόµενό του;


136. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση γραφικών ως χρωµατικό υπόβαθρο (background);



137

Χρήση χρωµάτων (2,5%)


0 1 2 3 4 5 137. Πόσο επαρκής είναι η αντίθεση µεταξύ των χρωµάτων του υποβάθρου και των κειµένων του δικτυακού τόπου;

Ανεπαρκής O O O O O O επαρκής 1,00

138. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση περισσοτέρων από τέσσερα χρώµατα ανά σελίδα;


0 1 2 3 4 5 139. Πόσο καλή είναι η ισορροπία των χρωµάτων µεταξύ του κειµένου, των συνδέσµων, του υποβάθρου, των γραφικών και των υπολοίπων στοιχείων του δικτυακού τόπου; κακή O O O O O O καλή

0,25

140. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση του χρώµατος µπλε για το κείµενο;


0 1 2 3 4 5 141. Πόσο σωστή είναι η κωδικοποίηση των χρωµάτων που χρησιµοποιεί ο δικτυακός τόπος;

( π.χ. Η επιλογή των χρωµάτων αντιστοιχεί στις κοινές προσδοκίες του χρήστη σχετικά µε την κωδικοποίηση των χρωµάτων;)

λάθος O O O O O O σωστή 0,25

0 1 2 3 4 5 142. Κατά πόσο ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση χρωµάτων για τη µετάδοση σηµασιολογικής πληροφορίας;

(π.χ. για την ένδειξη της σειράς µιας ταξινοµηµένης λίστας στοιχείων)


Τυπογραφία (3%)


143. Αποφεύγει ο δικτυακός τόπος τη χρήση πλάγιας γραφής;


144. Αποφεύγει ο δικτυακός τόπος τη χρήση υπογράµµισης στο σώµα των κειµένων;



138

145. Αποφεύγει ο δικτυακός τόπος τη συχνή χρήση κεφαλαίας γραφής;


146. Ο δικτυακός τόπος κάνει χρήση ευανάγνωστων γραµµατοσειρών;


147. Αν ναι, ποιες είναι αυτές Arial

Verdana

Times New Roman

Geneva

Άλλη

0,00

0 1 2 3 4 5 148. Πόσο ευανάγνωστα είναι τα κείµενα του δικτυακού τόπου στην οθόνη του υπολογιστή;

∆υσανάγνωστα O O O O O O ευανάγνωστα 0,50

149. Ο δικτυακός τόπος αποφεύγει τη χρήση περισσοτέρων των τριών τύπων γραµµατοσειρών ανά σελίδα;


0 1 2 3 4 5 150. Πόσο κατάλληλο είναι το µέγεθος της γραµµατοσειράς που χρησιµοποιεί ο δικτυακός τόπος;

ακατάλληλο O O O O O O κατάλληλο 0,50

151. Ο δικτυακός τόπος παρέχει τη δυνατότητα προσαρµογής του µεγέθους της γραµµατοσειράς στις προτιµήσεις του εκάστοτε χρήστη;



139

Αλληλεπίδραση


152. Ο δικτυακός τόπος παρέχει µηχανισµούς ανατροφοδότησης στο χρήστη;


0 1 2 3 4 5 153. Κατά πόσο ο δικτυακός τόπος επιτρέπει στο χρήστη να κάνει σχολιασµούς και κριτικές και να υποβάλει ερωτήσεις;


154. Ο δικτυακός τόπος παρέχει µηχανισµό Συχνών Ερωτήσεων (FAQ) στους χρήστες;


155. Ο δικτυακός τόπος παρέχει δυνατότητες εναλλακτικής παρουσίασης του περιεχοµένου του στους χρήστες;


156. Αν ναι, ποιες είναι αυτές; Τοποθέτηση αντικειµένων στην οθόνη

Κατηγορίες πληροφορίας που του εµφανίζονται

Μέγεθος παραθύρου

Άλλο

0,00

157. Ο δικτυακός τόπος υποστηρίζει υπηρεσίες ηλεκτρονικού εµπορίου (Πωλητήριο);


0 1 2 3 4 5 158. Αν ναι, πόσο καλά οργανωµένος είναι ο κατάλογος των προϊόντων;


159. Είναι επαρκείς οι πληροφορίες που συνοδεύουν τα προϊόντα του πωλητηρίου;



- 140 -

6.3.1.1.1 Περιγραφή της συνάρτησης µέτρησης της ποιότητας ενός δικτυακού τόπου από τους εµπειρογνώµονες

Η ενότητα αυτή περιγράφει τη συνάρτηση που υπολογίζει την ολική ποιότητα ενός δικτυακού τόπου.

Σε κάθε ερώτηση Ai, i=1,…,159 ανατίθεται ένας συντελεστής βάρους wi, i=1,…,159 όπου 159 είναι ο αριθµός των ερωτήσεων στο ερωτηµατολόγιο. Ο συντελεστής βάρους wi συνίσταται σε µια ποσοστιαία τιµή και υποδηλώνει και αντανακλά τη σηµαντικότητα της συγκεκριµένης ερώτησης στην συνολική διαδικασία αξιολόγησης. Το άθροισµα αυτών των ποσοστιαίων τιµών είναι 100%.

Επίσης, σε κάθε ερώτηση Ai, i=1,…159 ανατίθεται µια µεταβλητή Xi, που µπορεί να πάρει µια πραγµατική τιµή, τη µετρήσιµη τιµή. Η τιµή Xi ουσιαστικά αντιστοιχεί στην τιµή απάντησης της εκάστοτε ερώτησης Ai.

Κάθε ερώτηση Ai µπορεί να απαντηθεί, όπως αναφέρθηκε στην προηγούµενη ενότητα, µε έναν από τους παρακάτω τρόπους:

• Ναι ή Όχι • µια τιµή από το σύνολο των διακριτών τιµών [0, 1, 2, 3, 4, 5] • µια τιµή από ένα σύνολο πολλαπλών επιλογών απάντησης • κείµενο

Στην διαδικασία αξιολόγησης, µια καταφατική απάντηση (απάντηση Ναι) βαθµολογείται µε Xi = 5, ενώ µια αρνητική απάντηση (απάντηση Όχι) βαθµολογείται µε Xi = 0. Μια απάντηση πολλαπλής επιλογής διακριτών τιµών βαθµολογείται µε βάση την τιµή που έχει δοθεί ως απάντηση π.χ. αν η ερώτηση απαντηθεί µε την τιµή 1, τότε Xi = 1. Επίσης, µια απάντηση κειµένου ή µια απάντηση πολλαπλής επιλογής βαθµολογείται µε Xi = 0. Αυτό σηµαίνει ότι η απάντηση κειµένου δεν λαµβάνεται υπόψη στη βαθµολογία της συνολικής ποιότητας των Ιστοτόπων και εξασφαλίζεται µε την ανάθεση βάρους σε αυτές τις ερωτήσεις µε τιµή wi =0. Συνεπώς οι αποδεκτές τιµές για κάθε Xi είναι Xi = j, όπου j= 0,…,5 και άρα το Xi ∈ [0, 5].

Η συνάρτηση που υπολογίζει το βαθµό ικανοποίησης της εκάστοτε ερώτησης και συνεπώς το ποσοστό συµβολής του εν λόγω χαρακτηριστικού στην συνολική

ποιότητα του Ιστοτόπου δίνεται από τη σχέση 5

iii

wXF = . Εποµένως, το συνολικό

ποσοστό αξιολόγησης και µέτρησης της ποιότητας του υπό εξέταση Ιστοτόπου

υπολογίζεται από το άθροισµα των Fi , i=1,…,159, δηλαδή ∑=

=159

1iiFF .

Ακολουθώντας λοιπόν την παραπάνω διαδικασία, για κάθε επιλεγµένο προς αξιολόγηση δικτυακό τόπο, επιτυγχάνεται ένας συνολικός δείκτης ποιότητας, χρησιµοποιώντας µια κλίµακα από 0% έως 100%. Η αξιολόγηση της ποιότητας ενός δικτυακού τόπου µε τη διαδικασία αυτή επιτρέπει τη συγκριτική παρουσίαση διαφόρων Ιστοτόπων.

6.3.1.2 Ερωτηµατολόγιο χρήστη

Η συνδροµή του χρήστη σε µια διαδικασία αξιολόγησης ενός δικτυακού τόπου αποτελεί καθοριστικό παράγοντα. ∆εδοµένου ότι ο χρήστης ενός δικτυακού τόπου


- 141 -

είναι ο αποδέκτης της υψηλής ή όχι ποιότητας αυτού, είναι πολύ σηµαντική η συλλογή πληροφοριών σχετικά µε την άποψη του τελικού χρήστη. Έτσι εκτός από το πλήρες ερωτηµατολόγιο, στα πλαίσια της παρούσης µελέτης αναπτύχθηκε ένα δεύτερο – µικρό σε µέγεθος ερωτηµατολόγιο που απευθύνεται στους τελικούς χρήστες των δικτυακών τόπων και λαµβάνει άµεση ανατροφοδότηση από αυτούς.

Σύµφωνα µε το Nielsen, ένα ερωτηµατολόγιο που απευθύνεται σε τελικούς χρήστες θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από:

• Πληρότητα ερωτήσεων. Πρέπει να καλύπτονται όλοι οι στόχοι της αξιολόγησης.

• Βάθος ερωτήσεων. Οι απαντήσεις πρέπει να δίνουν αρκετές πληροφορίες για το στόχο που είναι επιθυµητό να αξιολογηθεί.

• Ανεξαρτησία. Κάθε ερώτηση πρέπει να επικεντρώνεται σε διαφορετικό σηµείο της αξιολόγησης, εκτός αν ελέγχεται η βεβαιότητα και συνέπειά τους.

• Απλές και κατανοητές ερωτήσεις.

• Σαφήνεια και πληρότητα των δυνατών απαντήσεων.

• Μικρός χρόνος συµπλήρωσης. Το ερωτηµατολόγιο συνίσταται να απαρτίζεται από 20-40 ερωτήσεις.

Το ερωτηµατολόγιο του χρήστη απαρτίζεται από 27 ερωτήσεις, οι οποίες οργανώνονται σε δύο οµάδες. Η πρώτη οµάδα ερωτήσεων αφορά στα δηµογραφικά χαρακτηριστικά των χρηστών και στοχεύει στη συλλογή πληροφορίας σχετικά µε την ηλικία, τη µόρφωση, το φύλο και το επάγγελµα των χρηστών. Η συλλογή της εν λόγω πληροφορίας µπορεί να αποβεί πολύτιµη σε µελλοντικές εκδόσεις του δικτυακού τόπου, καθώς θα υπάρχει γνώση του κοινού. Η δεύτερη οµάδα ερωτήσεων αφορά στα χαρακτηριστικά του δικτυακού τόπου και στο πόσο ικανοποιηµένος είναι ο χρήστης από τη χρήση του.

Το ερωτηµατολόγιο του χρήστη προορίζεται να παρέχεται από το δικτυακό τόπο κάθε πολιτιστικού οργανισµού και απαρτίζεται από τέσσερα είδη ερωτήσεων:

• Ανοιχτές ερωτήσεις: Στην περίπτωση αυτή ζητείται από το χρήστη να εκφράσει την άποψή του σχετικά µε το υπό αξιολόγηση χαρακτηριστικό του δικτυακού τόπου.

• Κλειστές ερωτήσεις. Πρόκειται για ερωτήσεις που επιδέχονται µία εκ των δύο απαντήσεων: Καταφατική απάντηση (Ναι) ή Αρνητική απάντηση (Όχι).

• Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Πρόκειται για ερωτήσεις που µπορούν να απαντηθούν µε µια τιµή από ένα σύνολο δυνατών εναλλακτικών απαντήσεων.

• Ερωτήσεις µε προκαθορισµένη κλίµακα πολλαπλών σηµείων: Πρόκειται για ερωτήσεις που µπορούν να απαντηθούν µε µια τιµή από ένα σύνολο διακριτών τιµών. Στην προκειµένη περίπτωση το σύνολο των διακριτών τιµών είναι το [0, 1, 2, 3, 4]. Η τιµή 0 δηλώνει ότι το υπό εξέταση χαρακτηριστικό δεν ικανοποιεί τις απαιτήσεις στο ελάχιστο, ενώ η τιµή 4 δηλώνει την πλήρη ικανοποίηση των απαιτήσεων που αντιστοιχούν στο εν λόγο χαρακτηριστικό. Οι τιµές µεταξύ 0 και 4 δηλώνουν µια µερική ικανοποίηση των απαιτήσεων.

Είναι σηµαντικό να επισηµανθεί ότι εκτός από την απάντηση, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να υποβάλει τα σχόλια και τις παρατηρήσεις του σε κάθε ερώτηση. Η σκοπιµότητα αυτού είναι η ενθάρρυνση του χρήστη να εκφράσει την άποψή του σχετικά µε τα υπό αξιολόγηση χαρακτηριστικά µε µεγαλύτερη λεπτοµέρεια και ελευθερία.


- 142 -

Ακολουθεί η παρουσίαση του ερωτηµατολογίου του χρήστη.

∆ηµογραφικά χαρακτηριστικά χρήστη Ερώτηση Απάντηση

1. Επάγγελµα

2. Ηλικία

3. Φύλλο

O Άνδρας O Γυναίκα

4. Μόρφωση O Υποχρεωτική εκπαίδευση O ∆ευτεροβάθµια εκπαίδευση O Τριτοβάθµια εκπαίδευση O Μεταπτυχιακές / ∆ιδακτορικές σπουδές

Χαρακτηριστικά δικτυακού τόπου

Περιεχόµενο Ερώτηση Απάντηση

0 1 2 3 4 Καθόλου κατανοητός

O O O O O Πολύ

κατανοητός

5. Πόσο κατανοητός και αντιπροσωπευτικός είναι το τίτλος του δικτυακού τόπου;

Σχόλια:

O Ναι O Όχι 6. Είναι σαφής ο σκοπός του δικτυακού τόπου;

Σχόλια:

0 1 2 3 4 Μη

ικανοποίηση O O O O O

Πλήρης ικανοποίηση

7. Κατά πόσο το περιεχόµενο του δικτυακού τόπου ικανοποιεί τις προσδοκίες σας;

Σχόλια:

0 1 2 3 4

∆υσνόητο O O O O O Πολύ

κατανοητό

8. Κατά πόσο το περιεχόµενο του δικτυακού τόπου είναι κατανοητό;

Σχόλια:

O Ναι O Όχι 9. Είναι σαφής η ορολογία που χρησιµοποιεί ο δικτυακός τόπος;

Σχόλια:

0 1 2 3 4 ∆ύσκολη ανάγνωση

O O O O O Εύκολη ανάγνωση

10 Πόσο εύκολη είναι η ανάγνωση του περιεχοµένου στο δικτυακό τόπο;

Σχόλια:

Σχεδιασµός Ερώτηση Απάντηση

0 1 2 3 4

∆ύσκολος O O O O O Πολύ εύκολος

11 Πόσο εύκολος και απλός στη χρήση είναι ο δικτυακός τόπος;

Σχόλια:

O Ναι O Όχι 12 Κατέστη δυνατό να ολοκληρώσετε τις εργασίες σας στο δικτυακό τόπο;

Σχόλια:


- 143 -

0 1 2 3 4

∆ύσκολη O O O O O Πολύ εύκολη

13 Πόσο εύκολη είναι η εύρεση της πληροφορίας που επιζητείτε;

Σχόλια:

0 1 2 3 4

∆υσνόητη O O O O O Πολύ σαφής

14 Πόσο σαφής είναι η οργάνωση της πληροφορίας;

Σχόλια:

0 1 2 3 4


15 Πόσο εύκολη είναι η µετακίνηση από τη µία σελίδα στην άλλη;

Σχόλια:

0 1 2 3 4


16 Πόσο εύκολη είναι η µετακίνηση µέσα στις σελίδες του δικτυακού τόπου;

Σχόλια:

O Ναι O Όχι 17 Είναι εύκολος ο προσανατολισµός σας στη δοµή του δικτυακού τόπου;

Σχόλια:

O Ναι O Όχι 18 Είναι εύκολος ο έλεγχος των αλληλεπιδραστικών στοιχείων του δικτυακού τόπου;

(π.χ. zoom εικόνων)

Σχόλια:

0 1 2 3 4

Ασαφής O O O O O Σαφής

19 Πόσο σαφής είναι η σηµασία των γραφικών στοιχείων στο δικτυακό τόπο;

Σχόλια:

0 1 2 3 4

Πολύ αργός O O O O O Πολύ

γρήγορος

20 Πόσο ικανοποιητικός είναι ο χρόνος απόκρισης του δικτυακού τόπου;

Σχόλια:

Παρουσίαση

Ερώτηση Απάντηση

0 1 2 3 4 Ασυνεπής και ασαφής

O O O O O Συνεπής και σαφής

21 Κατά πόσο η συνολική παρουσίαση του δικτυακού τόπου είναι συνεπής και σαφής;

Σχόλια:

0 1 2 3 4

Απαίσιος O O O O O Θαυµάσιος

22 Κατά πόσο ο δικτυακός τόπος είναι ευχάριστος στη χρήση;

Σχόλια:

0 1 2 3 4

Κακή ποιότητα O O O O O

Άριστη ποιότητα

23 Πόσο ικανοποιηµένοι είστε µε την ποιότητα των εικόνων του δικτυακού τόπου;

(Ως εικόνες θεωρούνται τα εκθέµατα του πολιτιστικού οργανισµού)

Σχόλια:

Γενικά

Ερώτηση Απάντηση

24 Ποιος είναι ο κύριος λόγος που επισκεφτήκατε το δικτυακό τόπο;


- 144 -

25 Ποια είναι κατά τη γνώµη σας τα πιο χρήσιµα τµήµατα του δικτυακού τόπου;

O Ναι O Όχι 26 Υπάρχει κάτι που θεωρείτε ότι λείπει από το δικτυακό τόπο;

Σχόλια:

Αν ναι τι;

O Ναι O Όχι 27 Θα χρησιµοποιήσετε το δικτυακό τόπο στο µέλλον;

Σχόλια:

Αν ναι, για ποιο λόγο;

O Αναζήτηση νέας πληροφορίας O Βιβλιογραφία O Άλλο

6.4 Συµπεράσµατα

Αντικείµενο του κεφαλαίου αποτέλεσε η περιγραφή της µεθόδου αποτίµησης της ποιότητας των δικτυακών τόπων των πολιτιστικών οργανισµών. Η παρούσα ενότητα κάνει µια κριτική επισκόπηση της παρουσιαζόµενης µεθοδολογίας. Γενικά, η προτεινόµενη µέθοδος συγκεντρώνει τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

• Η µέθοδος υποστηρίζει µια δοµηµένη αξιολόγηση και εντοπίζει σηµαντικά προβλήµατα σε ένα δικτυακό τόπο.

• Η αξιολόγηση της ποιότητας των δικτυακών τόπων των πολιτιστικών οργανισµών καθίσταται δυνατή από εµπειρογνώµονες σε ζητήµατα ευχρηστίας και στον τοµέα του πολιτισµού.

• Ο τρόπος µε τον οποίο έχουν οριστεί οι ερωτήσεις και η παροχή υποδείξεων σε ορισµένες από αυτές καθιστούν δυνατή την αξιολόγηση ενός δικτυακού τόπου από άπειρους αξιολογητές, ακόµη και από τους ίδιους του πολιτιστικούς οργανισµούς.

• Η ανάθεση βαρών επιτρέπει την απόδοση σηµαντικότητας στα υπό αξιολόγηση κριτήρια.

• Το ερωτηµατολόγιο του εµπειρογνώµονα εκτός από την αξιολόγηση του τελικού προϊόντος µπορεί να αποτελέσει τη βάση κατά τη διαδικασία ανάπτυξης ενός νέου δικτυακού τόπου.

• Τέλος βασικό στοιχείο της προτεινόµενης µεθοδολογίας είναι η συλλογή άµεσης ανατροφοδότησης από τον τελικό χρήστη (µέσω του ερωτηµατολογίου του χρήστη).


1. The usability methods toolbox (http://jthom.best.vwh.net/usability/usable.htm)

2. UsableWeb (http://www.usableweb.org) 3. Πανεπιστήµιο Αιγαίου – Σχεδιασµός περιβάλλοντος διεπαφής µε το χρήστη

(http://www.aegean.gr/culturaltec/Kavakli/gui_2003/slides/lecture9.pdf)


- 145 -

4. Ilse Harms and Werner Schweibenz, 2001. "Evaluating the usability of a museum Web site," In: D. Bearman and J. Trant (editors). Museums and the Web 2001. Pittsburgh, Pa.: Archives and Museum Informatics, pp. 43–54, and at http://www.archimuse.com/mw2001/papers/schweibenz/schweibenz.html, accessed 31 July 2004.

5. Cunliffe, D., E. Kritou, et al. (2001), "Usability Evaluation for Museum WebSites." Museum Management and Curatorship 19(3): 229-252. (http://www.aegean.gr/culturaltec/Kavakli/MIS/papers/Cunliffe_2001.pdf)

6. Karoulis A. and Pombortsis A., Heuristically Evaluating Web-sites with Novice and Expert Evaluators, Proc. 8th Panhellenic Conf. on Informatics, Nicosia, November 2001 (www.ee.upatras.gr/hci/usabilitynet/5A_Karoulis.pdf)

7. Evaluating the Usability of a Museum Web Site, Museums and the Web 2001, Ilse Harms and Werner Schweibenz, University of Saarland, Saarbrücken, Germany (http://www.archimuse.com/mw2001/papers/schweibenz/schweibenz.html)

8. Web-Based User Interface Evaluation with Questionnaires (http://www.acm.org/~perlman/question.html)

9. Questionnaires in Usability Engineering (http://www.ucc.ie/hfrg/resources/qfaq1.html)

10. A Comparison of Questionnaires for Assessing Website Usability (http://home.comcast.net/~tomtullis/publications/UPA2004TullisStetson.pdf)

11. Luis Olsina, Gustavo Rossi. A Quantitative Method for Quality Evaluation of Web Sites and Applications (http://gidis.ing.unlpam.edu.ar/downloads/pdfs/Olsina_Rossi_IEEE_Mu.PDF)

Final guide 20050411 - culture.grnam.culture.gr/images/deam/docs/portal_quality.pdf ·...

Documents

Transcript of Final guide 20050411 - culture.grnam.culture.gr/images/deam/docs/portal_quality.pdf ·...