1

Ενσωμάτωση των ζητημάτων του νερού στις υπηρεσίες

παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις

Εγχειρίδιο ιδεών για τους ιθύνοντες

Απρίλιος 2010

Εκπονήθηκε από τους: M. Berglund και T. Dworak (Ecologic Institute)

2

Προτεινόµενη αναφορά στη βιβλιογραφία

Berglund, M.; Dworak, T. (2010): Integrating water issues in Farm advisory services - A Handbook of ideas for administrations.

3

Πίνακας περιεχομένων 1 Ιστορικό και εισαγωγή....................................................................................................................... 5

1.1 Ο σκοπός του εγχειριδίου ......................................................................................................... 5

1.2 Τι σημαίνει «σύστημα παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις» και «γεωργικές

συμβουλές»;........................................................................................................................................... 5

1.3 Τι περιλαμβάνει το εγχειρίδιο; ................................................................................................. 5

1.4 Ποιος πρέπει να διαβάσει το εγχειρίδιο; ................................................................................. 6

2 Προβλήματα διαχείρισης υδάτων που προκύπτουν από τη γεωργία............................................. 6

3 Πώς λειτουργούν οι «γεωργικές συμβουλές»;................................................................................. 7

4 Νομικές πτυχές που πρέπει να εξετάζονται ................................................................................... 10

5 Τρέχουσα κατάσταση των συστημάτων παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις στα

κράτη μέλη – Θεσμικές και οργανωτικές πτυχές.................................................................................... 14

5.1 Φορείς που εμπλέκονται στα υφιστάμενα συστήματα παροχής συμβουλών ..................... 14

5.2 Ποια είναι η στρατηγική κατεύθυνση των υφιστάμενων συστημάτων παροχής συμβουλών

στα κράτη μέλη; ................................................................................................................................... 20

5.3 Υπάρχει ιεράρχηση προτεραιοτήτων στα συστήματα παροχής συμβουλών για ορισμένες

κατηγορίες γεωργών ή προβλημάτων; ............................................................................................... 22

5.4 Αποτελεί το νερό αντικείμενο ειδικών συμβουλών ή συμπεριλαμβάνεται σε συμβουλές για

άλλα ζητήματα (π.χ. έδαφος, αέρας);................................................................................................. 22

5.5 Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για το επάγγελμα του συμβούλου; ........................................ 25

5.6 Τι επιμόρφωση παρέχεται στους συμβούλους;..................................................................... 27

6 Πώς πρέπει να κατευθύνονται οι συμβουλές ώστε να αντιμετωπίζεται συγκεκριμένο

περιβαλλοντικό πρόβλημα;..................................................................................................................... 27

7 Ποιες διαφορετικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην παροχή

συμβουλών;.............................................................................................................................................. 32

7.1 Ποια εργαλεία υπάρχουν για την παροχή πληροφοριών;..................................................... 33

7.2 Ποιες μέθοδοι υπάρχουν; ....................................................................................................... 35

7.3 Πώς να επιλέξετε τα σωστά εργαλεία και μεθόδους............................................................. 40

8 Πώς να ενισχύσετε την αποτελεσματικότητα των συμβουλών και να μειώσετε τις δαπάνες .... 41

9 Τι κίνητρα έχουν οι γεωργοί ώστε να συμμετέχουν και πώς πρέπει να παροτρύνονται γι’ αυτό;

43

10 Ποια είναι η καλύτερη χρονική στιγμή για την παροχή συμβουλών; ....................................... 45

4

11 Παραδείγματα δραστηριοτήτων παροχής γεωργικών συμβουλών για την αντιμετώπιση της

ρύπανσης του νερού και τη χρήση του από τη γεωργία........................................................................ 46

11.1 Ρύπανση από ουσίες εμπλουτισμού μέσω της απορροής και της απόπλυσης του εδάφους

47

11.2 Ρύπανση από φυτοφάρμακα .................................................................................................. 50

11.3 Άρδευση ................................................................................................................................... 52

11.4 Διάβρωση του εδάφους .......................................................................................................... 53

11.5 Συνδυασμένη αντιμετώπιση περισσότερων ζητημάτων ....................................................... 54

12 Ποιο είναι το κόστος της παροχής συμβουλών και πώς καλύπτεται;....................................... 56

12.1 Κόστος των υπηρεσιών............................................................................................................ 56

12.2 Χρηματοδότηση....................................................................................................................... 56

12.3 Δαπάνες για τον γεωργό ......................................................................................................... 59

13 Οι «ήπιες δεξιότητες» του συμβούλου ...................................................................................... 60

14 Παρακολούθηση και αξιολόγηση ............................................................................................... 62

15 Πού θα βρείτε επιπλέον πληροφορίες ....................................................................................... 65

16 Βιβλιογραφία ............................................................................................................................... 67

5

1 Ιστορικό και εισαγωγή

1.1 Ο σκοπός του εγχειριδίου

Κατά τη διάρκεια των πρόσφατων διασκέψεων με θέμα τη σύνδεση της κοινής γεωργικής πολιτικής

(ΚΓΠ) της ΕΕ και της οδηγίας-πλαισίου για τα ύδατα (ΟΠΥ), αναδείχθηκε η ξεκάθαρη ανάγκη για

ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις συμβουλευτικές υπηρεσίες (παροχή συμβουλών σε

γεωργικές εκμεταλλεύσεις ή νέων συμβουλών για τη διαχείριση των υδάτων). Μια τέτοια

ανταλλαγή πληροφοριών θεωρείται προαπαιτούμενο για την καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων

των υπηρεσιών αυτών στη βελτίωση της κατάστασης των υδάτων.

Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ το 2003, η παροχή συμβουλών σχετικά με τη διαχείριση των

γαιών και των υδάτων ονομάστηκε «σύστημα παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις»

(ΣΠΣΓΕ) και έπρεπε να εφαρμοστεί από τα κράτη μέλη έως την 1η Ιανουαρίου 2007. Οι

συμβουλευτικές δραστηριότητες πρέπει να καλύπτουν τουλάχιστον τις απαιτήσεις περί πολλαπλής

συμμόρφωσης (για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. κεφάλαιο 4).

Το ζήτημα του νερού δεν καλύπτεται στον ίδιο βαθμό από τα συστήματα παροχής συμβουλών σε

γεωργικές εκμεταλλεύσεις και ορισμένα κράτη μέλη έχουν ζητήσει διεξοδικότερη ανταλλαγή

πληροφοριών σχετικά με τους τρόπους για την καλύτερη ενσωμάτωση ζητημάτων σχετικών με το

νερό στα τρέχοντα ΣΠΣΓΕ.

1.2 Τι σημαίνει «σύστημα παροχής συμβουλών σε γεωργικές

εκμεταλλεύσεις» και «γεωργικές συμβουλές»;

Το «σύστημα παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις» (ΣΠΣΓΕ) είναι ένα

ολοκληρωμένο σύστημα που απαρτίζεται από διαφορετικούς συμβουλευτικούς φορείς, ο

συντονισμός των οποίων γίνεται από έναν κεντρικό φορέα ή αρχή. Το σύστημα αυτό διασφαλίζει ότι

κάθε γεωργός σε κάθε κράτος μέλος μπορεί να ζητά και να λαμβάνει συμβουλές σχετικά με τα

υποχρεωτικά πρότυπα, τουλάχιστον επί του συνόλου των απαιτήσεων πολλαπλής συμμόρφωσης.

Ένα τέτοιο σύστημα καλύπτει τη συνολική οργάνωση και τους διάφορους δημόσιους ή/και

ιδιωτικούς φορείς που παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες στους γεωργούς σε κάθε κράτος μέλος

(άρθρο 12 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 73/2009 του Συμβουλίου).

Μια «υπηρεσία παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις» είναι η υπηρεσία που

λαμβάνει ο γεωργός από κάποιον σύμβουλο, δηλαδή γραπτές ή προφορικές συμβουλές που

αναλύουν τα πρακτικά προβλήματα του γεωργού στην εκμετάλλευσή του και τον καθοδηγούν στην

επίλυσή τους. Γεωργική συμβουλή είναι η παροχή μιας τεχνικά εμπεριστατωμένης γνώμης επί

συγκεκριμένου θέματος ώστε να βοηθιέται ο γεωργός στη λήψη της σχετικής απόφασης.

1.3 Τι περιλαμβάνει το εγχειρίδιο;

Το εγχειρίδιο επικεντρώνεται κυρίως στην οργανωτική και θεσμική διάρθρωση των εν λόγω

υπηρεσιών παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη

6

διαχείριση των υδάτων. Δεν επικεντρώνεται σε ειδικά τεχνικά μέτρα ή δραστηριότητες που πρέπει

να αναλαμβάνονται από τους γεωργούς για την προστασία του νερού (π.χ. τεχνολογία

εμπλουτισμού του εδάφους).

Το εγχειρίδιο εκπονήθηκε σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα

παραδείγματα συγκεντρώθηκαν από τους συγγραφείς ή υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη, τα οποία

συμμετείχαν ενεργά στην εκπόνηση του εγχειριδίου. Το εγχειρίδιο στοχεύει να αποτελέσει την

αφετηρία μιας διαδικασίας για την ανταλλαγή ιδεών, εμπειριών και προσεγγίσεων και να παρέχει

συνδέσμους προς άλλες πηγές πληροφόρησης.

Κατά τη ανάγνωση του εγχειριδίου, είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη ότι τα κράτη μέλη

βρίσκονται ακόμη στη διαδικασία εκσυγχρονισμού των εθνικών ΣΠΣΓΕ μετά τον «διαγνωστικό

έλεγχο» της ΚΓΠ, με αποτέλεσμα ορισμένα από τα στοιχεία των συστημάτων του που

παρουσιάζονται εδώ να πρέπει να αναθεωρηθούν ώστε να ευθυγραμμιστούν με τον κανονισμό

73/2009.

1.4 Ποιος πρέπει να διαβάσει το εγχειρίδιο;

Το εγχειρίδιο εστιάζεται στους κυβερνητικούς, διοικητικούς φορείς που διέπουν τις συμβουλευτικές

υπηρεσίες και ΔΕΝ προορίζεται για τους συμβούλους ή τους γεωργούς. Αποσκοπεί στην υποστήριξη

των προαναφερθέντων φορέων για τον σχεδιασμό και την περαιτέρω ανάπτυξη των γεωργικών

συμβουλών.

2 Προβλήματα διαχείρισης υδάτων που προκύπτουν από τη

γεωργία

Η ανάλυση των σημαντικών ζητημάτων διαχείρισης των υδάτων, όπως απαιτείται από την ΟΠΥ,

περιγράφει τις βασικές αρνητικές επιπτώσεις των γεωργικών δραστηριοτήτων στα υδατικά

συστήματα (Kampa et al, 2009):

• Εμπλουτισμός με θρεπτικές ουσίες και φυτοφάρμακα στα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα.

Στο 66% των περιοχών λεκανών απορροής, η γεωργία συνδέεται με τον εμπλουτισμό των

εδαφών με θρεπτικές ουσίες. Στο 50% σχεδόν των περιοχών λεκανών απορροής η γεωργία

συνδέεται με μόλυνση από ουσίες προτεραιότητας. Μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ (i)

σημειακών πηγών ρύπανσης, όπως η εκροή των περιεχομένων δεξαμενής αποθήκευσης

υγρής κοπριάς σε ποταμό και (ii) διάχυτων (μη σημειακών) πηγών, όπως ζημίες λόγω

βασικής μόλυνσης (φυσική γη), ζημίες λόγω γεωργίας, ζημίες από διάσπαρτες κατοικίες και

από ατμοσφαιρική εναπόθεση σε υδατικά συστήματα.

•

• Αλλοιώσεις των υδρολογικών δραστηριοτήτων (π.χ. άρδευση, αποστράγγιση). Οι γεωργικές

δραστηριότητες όπως η άρδευση, η αποστράγγιση και τα εγγειοβελτιωτικά έργα μπορούν

να διαταράξουν τη φυσική ισορροπία των υδάτων. Σε ορισμένα κράτη μέλη, η άρδευση έχει

οδηγήσει σε μη βιώσιμη χρήση του νερού. Επιπλέον, η ακατάλληλη άρδευση μπορεί, σε

ορισμένες παράκτιες περιφέρειες της ΕΕ, να εντείνει την αλάτωση των υδάτων των

γεωργικών εκτάσεων.

7

• Υδρομορφολογική μεταβολή. Στο παρελθόν, η αποστράγγιση των γαιών, η εντατικοποίηση

των γεωργικών πρακτικών και τα ακατάλληλα συστήματα βόσκησης συνέβαλαν στο να

εξαφανιστούν υγρότοποι και κοίτες πλημυρών, με αποτέλεσμα την υδρομορφολογική

μεταβολή των επιφανειακών υδάτων. Οι μεταβολές αυτές ενέτειναν τις μεγάλες πλημύρες,

όπως εκείνη του Ρήνου τον Ιανουάριο/Φεβρουάριο του 1995, την πλημύρα του Όντερ το

καλοκαίρι του 1997, τις πλημύρες στη Γερμανία την άνοιξη του 1999, του Έλβα και των

παραποτάμων του τον Αύγουστο του 2002, καθώς και τις πλημύρες στο Ηνωμένο Βασίλειο

το καλοκαίρι του 2007.

• Μεταφορά ιζημάτων στα επιφανειακά ύδατα λόγω της διάβρωσης του εδάφους. Η

διάβρωση αυτή δεν έχει μόνο αρνητικές επιπτώσεις στα υδατικά συστήματα αλλά και στην

ποιότητα των εδαφών και στην ικανότητά τους να υπηρετούν σημαντικές λειτουργίες, ιδίως

στην ικανότητά τους να υποστηρίζουν τη γεωργική και δασοκομική παραγωγή (Ευρωπαϊκή

Επιτροπή, 2004).

3 Πώς λειτουργούν οι «γεωργικές συμβουλές»;

Ως γεωργική εφαρμογή ή γεωργικές συμβουλές λογίζονταν μέχρι πρότινος η εφαρμογή της

επιστημονικής έρευνας και των νέων γνώσεων στις γεωργικές πρακτικές μέσω της εκπαίδευσης των

γεωργών. Επομένως, η παροχή νέων πληροφοριών (π.χ. μέσω της διανομής φυλλαδίων)

διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε ό,τι αφορά τις γεωργικές συμβουλές. Ωστόσο, η κλασική

προσέγγιση της «μεταφοράς τεχνολογίας μέσω της ενημέρωσης των γεωργών», που έχει

εφαρμοστεί συχνά στο παρελθόν, έχει δείξει τα όριά της όσον αφορά την αντιμετώπιση

πολύπλοκων προβλημάτων. Πιο συγκεκριμένα, η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών ζητημάτων στις

προσδοκίες του γεωργού σε συνδυασμό με την αναγκαιότητα του κέρδους απαιτούν μια πιο

συμμετοχική προσέγγιση. Τα παλαιό γραμμικό μοντέλο της μεταφοράς τεχνολογίας (από τους

επιστήμονες μέσω συμβούλων στους γεωργούς) είναι πλέον παρωχημένο και πρέπει να

αντικατασταθεί με ένα διαδραστικό μοντέλο συστημάτων δικτύωσης, εφόσον η γνώση προέρχεται

τόσο από τους γεωργούς και τις ιδιωτικές εταιρίες όσο και από τη βασική και εφαρμοσμένη έρευνα.

Κατά συνέπεια, ένα πλήρες σύστημα παροχής γεωργικών συμβουλών πρέπει να καλύπτει ένα

ευρύτερο φάσμα επικοινωνιακών και μαθησιακών δραστηριοτήτων που θα οργανωθεί για τους

γεωργούς από επαγγελματικές διαφόρων γνωστικών πεδίων, όπως η γεωργία, το γεωργικό

μάρκετινγκ, η υγεία, οι σπουδές διοίκησης επιχειρήσεων, η διαχείριση των υδάτων, ενώ θα

προϋποθέτει επίσης ανατροφοδότηση από τους συμβούλους και τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις προς

τους ερευνητές και τις αρχές.

Μπορούμε να διακρίνουμε αρκετές διαφορετικές τυπολογίες παροχής πληροφοριών και

συμβουλών σε σχέση με ένα ευρύ πεδίο δράσεων. Οι τυπολογίες αυτές κυμαίνονται από την πιο

γενική αναφορά γεγονότων και ερευνητικών αποτελεσμάτων (πληροφόρηση) μέχρι την

καθοδήγηση με βάση τις ανάγκες του κάθε γεωργού (παροχή συμβουλών) (βλ. Povellato and

Scorzelli, 2006).

Ακόμη και αν οι θετικές επιπτώσεις της παροχής συμβουλών δεν ποσοτικοποιούνται πάντα, δεν

υπάρχει αμφιβολία ότι τα οφέλη καλύπτουν ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως:

8

• καλύτερη συμμόρφωση προς τις νέες νομικές απαιτήσεις (π.χ. εφαρμογή των νέων

διατάξεων για την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση),

• περιβαλλοντικά οφέλη (π.χ. βελτιώσεις της ποιότητας των υδάτων),

• περιορισμός των δαπανών των γεωργών (μειωμένες δαπάνες για λιπάσματα), και

• επενδύσεις σε γεωργικές δραστηριότητες.

Τα στοιχεία που ακολουθούν δείχνουν τον θετικό αντίκτυπο των γεωργικών συμβουλών σε ό,τι

αφορά την περιεκτικότητα των επιφανειακών υδάτων σε νιτρικά άλατα από τα μέσα της δεκαετίας

του 1990.

Σχήμα 1 Θετικός αντίκτυπος των συμβουλών προς τους αγρότες ως προς την περιεκτικότητα των υδάτων σε νιτρικά

άλατα (Γαλλία)

9

Σχήμα 2 Θετικός αντίκτυπός των συμβουλών προς τους αγρότες σχετικά με το πλεόνασμα φωσφόρου (Σουηδία)

Πίνακας 1: Θετικός αντίκτυπος των συμβουλών προς τους αγρότες ως προς τη μείωση των ουσιών εμπλουτισμού του

εδάφους στο Ηνωμένο Βασίλειο

Περιοχή Πρόβλημα και γεωργικές συμβουλές:

Βελτίωση

Κορνουάλλη Πρόβλημα: Η υψηλή συγκέντρωση ιζημάτων

στους ποταμούς επηρέαζε αρνητικά τον πληθυσμό

του σολομού και οδηγούσε σε ευτροφισμό των

ποταμών και σε αύξηση των πλημυρών.

Συμβουλή: Περίπου 870 γεωργοί και παρόχθιοι

κτηματίες συμμετείχαν στο σχέδιο. Η μέθοδος της

«κλήσης χωρίς προηγούμενη επαφή» (cold calling)

αποδείχθηκε η πιο χρήσιμη για μια πρώτη επαφή

και επικοινωνία με τους γεωργούς. Το σχέδιο

έδειξε ότι μια δωρεάν, εθελοντική και εχέμυθη

υπηρεσία αποτελεί βασικό στοιχείο της σύνδεσης

με τους γεωργούς. Το «προσωπικό στοιχείο» και ο

διορισμός συμβούλων βοήθησαν επίσης στην

αποφυγή συγχύσεων και ανησυχίας για τους

γεωργούς.

Οφέλη για τους γεωργούς:

Ο μέσος όρος των χρημάτων που

εξοικονομήθηκαν υπολογίστηκε

στις 1369 λίρες στερλίνες ανά

εκμετάλλευση και είναι

αποτέλεσμα της καλύτερης

αποτελεσματικότητας, της

συγκράτησης του εδάφους και της

βελτιωμένης διαχείρισης των

ουσιών εμπλουτισμού.

Οφέλη για το περιβάλλον:

Υπάρχει δυνατότητα για βελτίωση

της ποιότητας των υδάτων σε 15

λεκάνες απορροής ποταμών,

εξοικονόμηση 9698 στερλινών

ετησίως από τη συγκράτηση του

εδάφους, μέσω της βελτίωσης της

δομής του, και 169km περίφραξης

στις όχθες ποταμών για την

προστασία των υδάτινων οδών και

10

τη δημιουργία προστατευμένων

διαδρόμων.

4 Νομικές πτυχές που πρέπει να εξετάζονται

Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της ΚΓΠ το 2003, θεσπίστηκε το καθεστώς της πολλαπλής

συμμόρφωσης, το οποίο συνδέει την τήρηση των υφιστάμενων οδηγιών και κανονισμών στους

τομείς του περιβάλλοντος, της δημόσιας υγείας, της υγείας των φυτών και των ζώων και της καλής

διαβίωσης των ζώων (κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης), καθώς και την υποχρέωση διατήρησης

της καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης, με τις άμεσες ενισχύσεις της ΕΕ. Οι γεωργοί

πρέπει να συμμορφώνονται με τα λεγόμενα πρότυπα πολλαπλής συμμόρφωσης προκειμένου να

λαμβάνουν την πλήρη υποστήριξη της ΕΕ. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 73/2009 του Συμβουλίου

απαριθμεί στα άρθρα 4 έως 6 τις κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης1 που έχουν θεσπιστεί από την

κοινοτική νομοθεσία (παράρτημα II). Επιπλέον, τα κράτη μέλη πρέπει να ορίσουν, σε εθνικό ή

περιφερειακό επίπεδο2, ελάχιστες απαιτήσεις για την καλή γεωργική και περιβαλλοντική κατάσταση

σε ό,τι αφορά τη διάβρωση του εδάφους, τη διατήρηση της οργανικής ύλης του εδάφους, την

αποφυγή της υποβάθμισης των φυσικών ενδιαιτημάτων και τη διαχείριση των υδάτων3 (παράρτημα

III). Επιπλέον, ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1698/2005 του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής

ανάπτυξης από το ΕΓΤΑΑ ορίζει ότι ορισμένες ενισχύσεις για σκοπούς αγροτικής ανάπτυξης στο

πλαίσιο του άξονα 2 υπάγονται επίσης στην πολλαπλή συμμόρφωση (άρθρο 51), όπως και

ορισμένες ενισχύσεις για τον οίνο. Η πολλαπλή συμμόρφωση δεν υποκαθιστά τους ελέγχους ή τις

κυρώσεις που προβλέπονται από την ειδική νομοθεσία, όπως παρατίθενται στο παράρτημα II, αλλά

δημιουργεί μια σύνδεση μεταξύ των απαιτήσεων και των πληρωμών: σε περίπτωση μη

συμμόρφωσης του γεωργού με τις κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης και την υποχρέωση

διατήρησης της καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης, εφαρμόζεται μείωση στις

σχετικές ενισχύσεις της ΚΓΠ.

Στο πλαίσιο αυτό, το κεφάλαιο 3, άρθρα 12 και 13 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 73/2009, προβλέπει

ότι όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ εφαρμόζουν4 συστήματα παροχής συμβουλών σε γεωργικές

1 Οι υποχρεώσεις στο πλαίσιο της πολλαπλής συμμόρφωσης (κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης)

εφαρμόζονται όπως ισχύουν και, εφόσον πρόκειται για οδηγίες, όπως εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη. Οι

αλλαγές στη σχετική αυτή νομοθεσία πρέπει να αντικατοπτρίζονται στις υποχρεώσεις πολλαπλής

συμμόρφωσης.

2 Καθώς τα κράτη μέλη είναι αυτά που πρέπει να ορίσουν τα πρότυπα της καλής γεωργικής και

περιβαλλοντικής κατάστασης βάσει του συγκεκριμένου πλαισίου, τα πρότυπα αυτά ενδέχεται να διαφέρουν

από το ένα κράτος μέλος στο άλλο λόγω της προσαρμογής τους στις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές

συνθήκες του εδάφους, του κλίματος, των χρήσεων γης, των γεωργικών πρακτικών και της δομής των

γεωργικών εκμεταλλεύσεων.

3 Η νέα έκδοση σχετικά με την προστασία και τη διαχείριση των υδάτων ισχύει από το 2010 με δύο νέα

πρότυπα: το πρότυπο σχετικά με τη χρήση του νερού για άρδευση, η εφαρμογή του οποίου πρέπει να

ξεκινήσει το αργότερο μέσα στο 2010, και το πρότυπο για τη δημιουργία ζωνών ανάσχεσης κατά μήκος

υδατορρευμάτων, που πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή το αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2012.

4 Τα κράτη μέλη έπρεπε να έχουν θεσπίσει συστήματα παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις το

αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2007 (κανονισμός αριθ. 1782/2003 του Συμβουλίου).

11

εκμεταλλεύσεις ώστε να βοηθούν τους γεωργούς στην κατανόηση των κανόνων της πολλαπλής

συμμόρφωσης και στην τήρηση των προτύπων. Επιπλέον, τα κράτη μέλη μπορούν να ορίζουν, με

αντικειμενικά κριτήρια, τις κατηγορίες προτεραιότητας όσον αφορά τους γεωργούς που έχουν

πρόσβαση στο σύστημα παροχής γεωργικών συμβουλών. Το σύστημα αυτό πρέπει, κατ’ ελάχιστο,

να συμβουλεύει τους γεωργούς σχετικά με τη συμμόρφωση προς τις κανονιστικές απαιτήσεις

διαχείρισης και την υποχρέωση διατήρησης της καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης.

Η συμμετοχή στο σύστημα είναι εθελοντική.

Συμπληρωματικές νομικές πτυχές

Πέραν των νομικών απαιτήσεων που ορίζονται από τον κανονισμό 73/2009 του Συμβουλίου,

υπάρχουν συμπληρωματικές οδηγίες και κανονισμοί που συνδέονται με ζητήματα υδάτων και

γεωργικής παραγωγής, ενδέχεται δε να καλύπτονται από το σύστημα παροχής συμβουλών ακόμη

και αν δεν υπάγονται στις κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης.

Οδηγίες και στρατηγικές σχετικά με τα ύδατα

Η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα (ΟΠΥ) και η οδηγία για τη θαλάσσια στρατηγική (ΟΘΣ) επηρεάζουν

επίσης τις γεωργικές δραστηριότητες. Οι οδηγίες αυτές δεν εντάσσονται εξολοκλήρου στην

πολλαπλή συμμόρφωση αλλά η ειδική νομοθεσία εξακολουθεί να ισχύει: εφαρμόζονται οι κυρώσεις

βάσει των εθνικών κανόνων για την εφαρμογή των δύο οδηγιών.

Η ΟΠΥ έχει θέσει αυστηρούς στόχους για την επίτευξη της καλής κατάστασης του συνόλου των

κοινοτικών υδάτων (δηλαδή των επιφανειακών και υπόγειων υδατικών σωμάτων γλυκού νερού –

όπως οι λίμνες, τα ρεύματα, οι ποταμοί, οι εκβολές ποταμών, και των παράκτιων υδάτων) μέχρι το

2015. Επιπλέον, η ΟΘΣ αποσκοπεί στην επίτευξη της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης των

θαλάσσιων υδάτων της ΕΕ μέχρι το 2021 και στην προστασία της βάσης πόρων από την οποία

εξαρτώνται οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες που συνδέονται με τη θάλασσα. Για τη

επίτευξη των φιλόδοξων αυτών στόχων, αμφότερες οι οδηγίες προβλέπουν την κατάρτιση, από τα

κράτη μέλη, προγραμμάτων μέτρων (ΠΜ) για κάθε λεκάνη απορροής ποταμού ή περιοχή παράκτιων

υδάτων στις επικράτειές τους, μεταξύ των οποίων και μέτρα που στοχεύουν στον γεωργικό τομέα.

Όπως έχει ήδη τονιστεί, η γεωργική παραγωγή τείνει να ασκεί σημαντικές πιέσεις στα κοινοτικά

ύδατα. Μια πρώτη εξέταση5 των ΠΜ που περιλήφθηκαν στα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής

της ΟΠΥ δείχνει ότι απαιτείται η ενεργός συμμετοχή του γεωργικού τομέα. Υπάρχει μια σαφής

εστίαση των ΠΜ στην αντιμετώπιση της διάχυτης ρύπανσης από γεωργικές πηγές. Ο μεγαλύτερος

αριθμός μέτρων που περιλαμβάνονται στα ΠΜ προβλέπει την ανάληψη δράσεων για τον

περιορισμό της διάχυτης ρύπανσης από λιπάσματα, σε συνδυασμό με μέτρα για τη μείωση της

ρύπανσης από προϊόντα φυτοπροστασίας. Συμπληρωματικά μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται σε

στις διάφορες λεκάνες απορροής ποταμών καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δράσεων, όπως η μείωση

των αγροτικών εισροών, η βιολογική γεωργία, μέτρα με πολλαπλούς στόχους (π.χ. ζώνες

ανάσχεσης), μέτρα για την αποτροπή της διάβρωσης του εδάφους και την εξοικονόμηση νερού.

Πλαίσιο 1: Η στρατηγική της ΕΕ για τη Βαλτική Θάλασσα

5 Στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ σχεδίου με τίτλο «Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για το Νερό 2009 –

Δημόσια συμμετοχή και σχεδιασμός διαχείρισης λεκανών απορροής»

12

Η περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας είναι μια εξαιρετικά ετερογενής περιοχή από οικονομική,

περιβαλλοντική και πολιτισμική άποψη και καλύπτει 9 ευρωπαϊκές χώρες, 8 εκ των οποίων είναι

μέλη της ΕΕ. Η στρατηγική που επικυρώθηκε τον Οκτώβριο του 2009 αποσκοπεί στο να παράσχει

ένα συντονισμένο και περιεκτικό πλαίσιο ως απάντηση στις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει

η περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας αλλά και συγκεκριμένες λύσεις στις προκλήσεις αυτές. Η

στρατηγική συνοδεύεται από σχέδιο δράσης που περιλαμβάνει, μεταξύ των τομέων προτεραιότητάς

του, την ενίσχυση της βιώσιμης γεωργίας, δασοκομίας και αλιείας. Διάφορα προγράμματα

σύγκλισης, ανταγωνιστικότητας και συνεργασίας συγχρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο

Περιφερειακής Ανάπτυξης στην περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας για την περίοδο 2007-2013 – βλ.

π.χ.

13

Πλαίσιο 17 Εμβληματικό σχέδιο για τον περιορισμό των ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους στη

μακροπεριφέρεια της Βαλτικής Θάλασσας.

Η οδηγία για το πόσιμο νερό ορίζει πρότυπα ποιότητας για τις πιο κοινές ουσίες (τις λεγόμενες

παραμέτρους) που βρίσκονται στο πόσιμο νερό ώστε να διασφαλίζεται ότι το πόσιμο νερό είναι

καθαρό και υγιεινό σε ολόκληρη την Κοινότητα. Τουλάχιστον 48 μικροβιολογικές και χημικές

παράμετροι (παράρτημα I) πρέπει να παρακολουθούνται και να υπόκεινται τακτικά σε δοκιμές, τα

κράτη μέλη είναι όμως ελεύθερα να ρυθμίζουν συμπληρωματικές ουσίες που παρουσιάζουν

ενδιαφέρον για την επικράτειά τους ή να ορίζουν υψηλότερες προδιαγραφές. Τα αποτελέσματα της

παρακολούθησης πρέπει να διαβιβάζονται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάθε 3 χρόνια και να

κοινοποιούνται δημόσια. Οι παράμετροι του πόσιμου νερού που αφορούν τομείς της γεωργίας

είναι τα όρια της περιεκτικότητας σε νιτρικά άλατα (0,50 mg/l), σε νιτρώδη άλατα (0,10 µg/l) και σε

παρασιτοκτόνα6 (0,50 µg/l).

Στο πλαίσιο αυτό, η θέσπιση του συστήματος παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις

προσφέρει μια ευκαιρία για παροχή βοήθειας στους γεωργούς προκειμένου συμμορφωθούν προς

τις απαιτήσεις που αφορούν το νερό. Δίνει επίσης τη δυνατότητα να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο

οι βασικές οδηγίες και κανονισμοί που υπάγονται στις κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης που

αφορούν το νερό αλλά και άλλες οδηγίες και στρατηγικές που συνδέονται με το περιβάλλον,

εφόσον υπάρχουν οι επαρκείς πόροι.

Κανονισμός για την αγροτική ανάπτυξη

Για τη υποστήριξη της χρήσης των συμβουλευτικών υπηρεσιών και τη σύσταση νέων

συμβουλευτικών υπηρεσιών, ο κανονισμός 1698/2005 του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής

ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης για την περίοδο 2007-2013

προσφέρει κάποια διαφορετικά χρηματοδοτικά μέσα. Το άρθρο 21 «Επαγγελματική κατάρτιση», το

άρθρο 24 «Χρήση συμβουλευτικών υπηρεσιών» και το άρθρο 25 «Σύσταση υπηρεσιών διαχείρισης,

γεωργών αντικατάστασης και παροχής συμβουλών» είναι τα τρία κύρια άρθρα που αφορούν τη

χρηματοδότηση δραστηριοτήτων παροχής συμβουλών και κατάρτισης στο πλαίσιο των

προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης (βλ. ενότητα 12.2). Η χρήση κονδυλίων αγροτικής ανάπτυξης

για τη χρηματοδότηση υπηρεσιών παροχής συμβουλών προϋποθέτει ότι οι υπηρεσίες αυτές

περιλαμβάνουν την παροχή συμβουλών τουλάχιστον για τις κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης, τη

διατήρηση της καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης και τα πρότυπα ασφάλειας στην

εργασία.

6 Αναφέρεται σε βιολογικά εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα, μυκητοκτόνα, νηματωδοκτόνα, ακαρεοκτόνα,

αλγοκτόνα, μυοκτόνα, γλοιοκτόνα και άλλα ρυθμιστικά ανάπτυξης. Στην περίπτωση των aldrin, dieldrin,

heptachlor και heptachlor epoxide, η παραμετρική τιμή είναι 0,030 μg/l.

14

5 Τρέχουσα κατάσταση των συστημάτων παροχής συμβουλών σε

γεωργικές εκμεταλλεύσεις στα κράτη μέλη – Θεσμικές και

οργανωτικές πτυχές

5.1 Φορείς που εμπλέκονται στα υφιστάμενα συστήματα παροχής

συμβουλών

Τα συστήματα παροχής συμβουλών στα κράτη μέλη έπρεπε να έχουν συσταθεί το αργότερο μέχρι

την 1η Ιανουαρίου 2007. Σε ορισμένα κράτη μέλη, το σύστημα συστάθηκε μέσω της ενσωμάτωσης

υφιστάμενων γεωργικών συμβουλευτικών δομών ή ιδιωτικών συμβουλευτικών φορέων, ενώ σε

άλλα κράτη μέλη δημιουργήθηκε ένα νέο συμβουλευτικό δίκτυο που ειδικεύεται στις κανονιστικές

απαιτήσεις διαχείρισης και τη διατήρηση της καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης. Ο

κανονισμός δεν ορίζει τον τρόπο οργάνωσης του συστήματος παροχής συμβουλών ή το ποιος

μπορεί να παρέχει τις συμβουλές. Με άλλα λόγια, τα κράτη μέλη είχαν τη δυνατότητα να

αποφασίσουν τον τρόπο σύστασης του συστήματος και να χρησιμοποιήσουν υφιστάμενο δυναμικό.

Οι Povellato και Scorzelli (2006) έχουν κάνει την ακόλουθη ταξινόμηση σχετικά με το ποιος μπορεί

να παρέχει συμβουλές:

• Κρατικοί ή άλλοι δημόσιοι φορείς. Σε κάθε κράτος μέλος υπάρχουν κρατικοί ή τοπικοί

δημόσιοι φορείς που παρέχουν συμβουλές έως έναν βαθμό ενώ εστιάζονται σε ένα

ευρύτερο πεδίο δραστηριοτήτων (υπουργεία Γεωργίας, περιβαλλοντικοί οργανισμοί,

τοπικοί διοικητικοί φορείς).

• Ιδιωτικοί φορείς. Οι ιδιωτικοί οργανισμοί περιλαμβάνουν γεωργικές ενώσεις, ιδιωτικούς

αγρονόμους και προμηθευτές γεωργικών εφοδίων που προσφέρουν τεχνικές συμβουλές επί

διαφόρων θεμάτων, όπως οι γεωργικές επενδύσεις, τα σχέδια διαχείρισης και τα σχέδια

πιστοποίησης.

• Συνδυασμός φορέων (ιδιωτικοί και δημόσιοι)

Οι φορείς χρηματοδότησης παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 12.

15

Πλαίσιο 2: Παραδείγματα οργάνωσης των υφιστάμενων υπηρεσιών παροχής συμβουλών

Το 2005 ο εσθονός υπουργός Γεωργίας πιστοποίησε 15 ιδιωτικά περιφερειακά συμβουλευτικά

κέντρα, τα περισσότερα από τα οποία συνδέονται με γεωργικές ενώσεις και ορισμένα με ενώσεις

παραγωγών. Τα συμβουλευτικά κέντρα συστάθηκαν με στόχο τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με

την απαίτηση παροχής συμβουλών σχετικά με τα πρότυπα της πολλαπλής συμμόρφωσης. Ο

συντονισμός των περιφερειακών δραστηριοτήτων γίνεται από ένα κέντρο το οποίο πρέπει

ταυτόχρονα να διασφαλίζει την ομοιομορφία όσον αφορά το επίπεδο των πληροφοριών που

παρέχονται από τα συμβουλευτικά κέντρα. Πρέπει επίσης να παρέχει εκπαίδευση και

ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση των γεωργικών συμβούλων, να οργανώνει τη διαβίβαση των

πληροφοριών που αφορούν εθνικά μέτρα στα συμβουλευτικά κέντρα, καθώς και να επιλαμβάνεται

της διαδικασίας ανατροφοδότησης και του προγραμματισμού ενημερωτικών ημερίδων για θέματα

δασοκομίας, γεωργίας και αγροτικής οικονομίας.

Συμβουλευτικές υπηρεσίες σχετικά με την τεχνολογία παραγωγής παρέχονται π.χ. από την ένωση

χοιροτρόφων, η οποία απασχολεί συνολικά πέντε συμβούλους και προμηθευτές γεωργικών

εισροών.

Το λετονικό Κέντρο Γεωργικών Συμβουλών και Κατάρτισης (LRATC) ιδρύθηκε το 1991. Ο οργανισμός

αυτός, η διαχείριση του οποίου υπάγεται στο υπουργείο Γεωργίας, λαμβάνει περίπου το 50-60 %

της χρηματοδότησής του από το κράτος. Υπάρχει ένα αγροτικό συμβουλευτικό γραφείο του LRATC

σε κάθε μία από τις 26 περιφέρειες της χώρας. Τα γραφεία αυτά απασχολούν συμβούλους στους

διάφορους τομείς παραγωγής, στα δε περιφερειακά γραφεία υπάρχει πάντα ένας σύμβουλος που

ειδικεύεται στη φυτική παραγωγή, συχνά κάποιος ειδικός σε θέματα κτηνοτροφίας, οικονομίας,

γεωργίας, τήρησης βιβλίων, κτηνιατρικής, αγροτικής ανάπτυξης και τεχνικών θεμάτων, καθώς και σε

άλλους τομείς. Κάθε σύμβουλος καλλιεργειών έχει κατά μέσο όρο 20 πελάτες, οι οποίοι πληρώνουν

για υπηρεσίες σχεδιασμού καλλιεργειών και εφαρμογής λιπασμάτων, συμβουλών φυτοπροστασίας

μέσω επιτόπιων επισκέψεων και οικονομικής αποτίμησης της παραγωγής. Ο σύμβουλος

προγραμματίζει επιτόπιες επισκέψεις στις οποίες, πέραν των πελατών του, συμμετέχουν και

γεωργοί. Οι κύριοι στόχοι είναι η βελτίωση της αποδοτικότητας της γεωργίας, η ανάπτυξη της

προσανατολισμένης προς την αγορά γεωργίας, η υποστήριξη της ανάπτυξης της αγροτικής

οικονομίας και πρόνοιας.

Ορισμένες εμπορικές επιχειρήσεις αναπτύσσουν επίσης το συμβουλευτικό τους έργο. Υπάρχει καλή

συνεργασία μεταξύ του LRATC και εμπορικών επιχειρήσεων σε ό,τι αφορά την προώθηση των πιο

προσοδοφόρων και φιλικών προς το περιβάλλον λύσεων για τη γεωργία. Αποτέλεσμα αυτής της

συνεργασίας είναι επίσης πολλά εκπαιδευτικά σεμινάρια κατά τη διάρκεια του χειμώνα και

επιτόπιες επισκέψεις κατά την καλλιεργητική περίοδο. Οι σύμβουλοι καλλιεργειών του LRATC

συμμετέχουν και στις δραστηριότητες των επιχειρήσεων μεταποίησης.

Το 1999 η συμβουλευτική υπηρεσία στην Πολωνία αναδιοργανώθηκε σε 22 δημόσια περιφερειακά

συμβουλευτικά κέντρα και 7 εξειδικευμένα γραφεία, τα οποία αποσκοπούν στην εξυπηρέτηση όχι

μόνο της δημόσιας συμβουλευτικής υπηρεσίας αλλά και των συμβουλευτικών υπηρεσιών που

συστήθηκαν πρόσφατα από γεωργικές ενώσεις και ιδιωτικούς συμβούλους.

16

Επισημαίνεται ότι η πολωνική συμβουλευτική υπηρεσία υφίσταται αλλαγές που συνηθίζονται για

τις χώρες με ανεπτυγμένη οικονομία της αγοράς στη γεωργία. Νέες μορφές συμβουλευτικών

υπηρεσιών προκύπτουν στο πλαίσιο διαφορετικών φορέων, μεταξύ αυτών και γεωργικών ενώσεων,

αλλά η δημόσια συμβουλευτική υπηρεσία εξακολουθεί να κυριαρχεί. Άλλες δυνατότητες

εκπαίδευσης των γεωργών και του αγροτικού πληθυσμού παρέχονται από ινστιτούτα Ε&Α που

συνεργάζονται με το υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, καθώς και από πανεπιστήμια,

σχολές αγροτικής επαγγελματικής κατάρτισης, ιδρύματα, ενώσεις και οργανισμούς περιφερειακής

ανάπτυξης.

Σήμερα υπάρχουν δεκαέξι κέντρα συμβουλευτικών υπηρεσιών των βοεβοδάτων που είναι αρμόδια

για την παροχή συμβουλών στους γεωργούς, ένα σε κάθε βοεβοδάτο (ανώτερη διοικητική

διαίρεση), απευθείας υπαγόμενο στην τοπική διοίκηση του βοεβοδάτου. Υπάρχουν 21

παραρτήματα και 313 τοπικά γραφεία σε κάθε κομητεία - powiat (υποδιαίρεση μεταξύ δημοτικού

και περιφερειακού επιπέδου).

Το αγροτικό συμβουλευτικό κέντρο στο Brwinow, με παρατήματα στην Κρακοβία, στο Πόζναν και

στο Ράντομ, υπάγεται απευθείας στο υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης και είναι

αρμόδιο για την κατάρτιση και την ανάπτυξη της συμβουλευτικής υπηρεσίας σε ολόκληρη τη χώρα.

Τα αντίστοιχα διοικητικά συμβούλια των οργανισμών αυτών περιλαμβάνουν εκπροσώπους του

υπουργείου Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, της διοίκησης των βοεβοδάτων (περιφερειακών

διοικήσεων), του Γεωργικού Επιμελητηρίου ή γεωργικών ενώσεων.

Η οργάνωση της παροχής γεωργικών συμβουλών στη Γερμανία είναι αποκεντρωμένη λόγω της

ομοσπονδιακής δομής της. Ενώ η Βαυαρία, η Σαξονία, η Έσση και η Βάδη-Βυρτεμβέργη έχουν

κρατικές συμβουλευτικές υπηρεσίες χρηματοδοτούμενες από τη φορολογία, οι συμβουλευτικές

υπηρεσίες στα ομόσπονδα κρατίδια της ανατολικής Γερμανίας (με εξαίρεση τη Σαξονία) είναι

οργανωμένες σε ιδιωτική βάση. Η Κάτω Σαξονία, η Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία και το Σλέσβιγκ-

17

Χόλσταϊν έχουν μικτές συμβουλευτικές υπηρεσίες (γεωργικά επιμελητήρια και συμβουλευτικούς

κύκλους που απολαύουν κρατικής χρηματοδότησης).

Στη Βαυαρία οι συμβουλευτικές υπηρεσίες οργανώνονται από 47 τοπικές υπηρεσίες διατροφής,

γεωργίας και δασοκομίας, οι οποίες υπάγονται στο υπουργείο Διατροφής, Γεωργίας και Δασοκομίας

με την ακόλουθη οργανωτική δομή:

Στον τομέα «Συμβουλές και Εκπαίδευση» περιλαμβάνεται και η βοήθεια για την ανάπτυξη

επιχειρήσεων, οι συμβουλές χρηματοδότησης, η εφαρμογή νομικών απαιτήσεων (π.χ. πολλαπλή

συμμόρφωση) και η διαβούλευση σε θέματα δημοσίων αγαθών, όπως η προστασία των υδάτων, η

προστασία του εδάφους, η καλή διαβίωση των ζώων κλπ.

Στην Αυστρία οι υπηρεσίες γεωργικής εφαρμογής στους τομείς της γεωργίας και της δασοκομίας

εκτελούνται κατά κύριο λόγο από τα γεωργικά επιμελητήρια («επίσημες υπηρεσίες γεωργικής

εφαρμογής»). Διαθέτοντας περίπου 600 συμβούλους, τα εννέα περιφερειακά γεωργικά

επιμελητήρια και τα περιφερειακά παραρτήματά τους αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή

υπηρεσιών γεωργικής και δασοκομικής εφαρμογής. Το ομοσπονδιακό υπουργείο Γεωργίας,

Δασοκομίας, Περιβάλλοντος και Διαχείρισης των Υδάτων διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στον

προγραμματισμό, τον έλεγχο και την υποστήριξη των επισήμων υπηρεσιών γεωργικής εφαρμογής.

Οι σύμβουλοι εκπαιδεύονται στο Πανεπιστήμιο Αγροτικής και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη

Βιέννη.

Επιπλέον, υπάρχουν και άλλα δημόσια και ιδιωτικά εκπαιδευτικά προγράμματα που προσφέρονται

από:

• τις κυβερνήσεις των ομοσπονδιακών επαρχιών

18

• τα εκπαιδευτικά ινστιτούτα δασοκομίας του ομοσπονδιακού υπουργείου Γεωργίας,

Δασοκομίας, Περιβάλλοντος και Διαχείρισης των Υδάτων

• τις ενώσεις βιολογικής γεωργίας

• το Αυστριακό Συμβούλιο Γεωργικής Μηχανικής και Αγροτικής Ανάπτυξης, και

• την αυστριακή ομάδα εργασίας για την καλλιέργεια βοσκοτόπων και ζωοτροφών και άλλους

δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.

Σκοπός του συμβουλευτικού έργου είναι να παρέχεται στους γεωργούς βοήθεια σε όλα τα

επιχειρηματικά προβλήματά τους, καθώς και για τις διαδικασίες αλλαγής. Οι συμβουλές αφορούν

πάντα τρέχοντα και συγκεκριμένα ζητήματα που σχετίζονται με τις γεωργικές επιχειρήσεις.

Προσφέρεται επίσης βοήθεια για την επίλυση κοινωνικών ζητημάτων.

Στην Ουγγαρία αρμόδιο για τη διαχείριση του συμβουλευτικού συστήματος είναι το υπουργείο

Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, ενώ το Εκπαιδευτικό και Συμβουλευτικό Ινστιτούτο του έχει

επωμιστεί με τις λειτουργικές πτυχές (αποτελεσματικότητα και αξιολόγηση του συμβουλευτικού

έργου κλπ.). Τα Περιφερειακά Συμβουλευτικά Κέντρα (7) είναι ενσωματωμένα σε πανεπιστήμια που

συμμετέχουν στην επαγγελματική κατάρτιση των συμβούλων. Για να λαμβάνουν υποστήριξη από

την ΕΕ για τις δαπάνες παροχής συμβουλών, οι γεωργοί πρέπει να υποβάλλουν αιτήσεις απευθείας

στα Τοπικά Συμβουλευτικά Κέντρα. Τα 82 Τοπικά Συμβουλευτικά Κέντρα απαρτίζονται από

επιστημονικούς συλλόγους, επιμελητήρια, γεωργικές ενώσεις και εκπαιδευτικές ενώσεις. Ο

κατάλογος των συμβούλων διατίθεται μέσω Γραφείου της υπηρεσίας ενημέρωσης του Ουγγρικού

Γεωργικού Επιμελητηρίου ή στη διεύθυνση www.vkszi.hu στη στήλη του δικτυακού τόπου για την

αποσύνδεση και τις κατηγορίες ειδικοτήτων.

Στην Τσεχική Δημοκρατία το υπουργείο Γεωργίας είναι ο βασικός συμβουλευτικός φορέας του

συστήματος. Καταρτίζει τις συνθήκες για την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών μέσω

προγραμμάτων υποστήριξης βάσει εθνικών επιχορηγήσεων και του Προγράμματος Αγροτικής

Ανάπτυξης. Το Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας και Πληροφόρησης (IAEI) είναι επιδοτούμενος

οργανισμός του υπουργείου Γεωργίας που επικεντρώνεται στην εκπαίδευση και την παροχή

συμβουλών. Έχει επιφορτιστεί με τη διαχείριση του μητρώου συμβούλων του υπουργείου Γεωργίας,

την προετοιμασία της διαπίστευσής τους, τον έλεγχο των συμβουλευτικών υπηρεσιών που

υποστηρίζονται από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης, μέτρο I.3.4. Το IAEI αναπτύσσει

μεθοδολογικά υλικά για τα επιμέρους επίπεδα του συμβουλευτικού συστήματος και συντονίζει την

εξειδικευμένη δραστηριότητα των επιστημονικών-ερευνητικών ιδρυμάτων. Οι οργανισμοί για τη

γεωργία και την ύπαιθρο υπάγονται στο εθνικό αγροτικό δίκτυο σε επίπεδο περιφέρειας και

επαρχίας. Παρέχουν κυρίως συμβουλές για καθεστώτα ενίσχυσης. Τα περιφερειακά κέντρα

πληροφόρησης για την ανάπτυξη της γεωργίας και της υπαίθρου διασφαλίζουν τη διαβίβαση

πληροφοριών από τους κεντρικούς φορείς και τις περιφερειακές αρχές σε ομάδες-στόχους μέσω

ταξινόμησης και επεξεργασίας με βάση τις περιφερειακές ανάγκες. Το Εθνικό Συμβούλιο για την

παροχή συμβουλών για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη είναι ο φορέας παροχής συμβουλών

και ανάπτυξης πρωτοβουλιών του υπουργείου Γεωργίας για δραστηριότητες που συνδέονται με τη

δημόσια υποστήριξη της συμβουλευτικής δραστηριότητας στον τομέα της γεωργίας και της

αγροτικής ανάπτυξης. Το Εθνικό Συμβούλιο απαρτίζεται από τα εξής:

• μονάδες του υπουργείου που ορίζουν τις απαιτήσεις για το συμβουλευτικό σύστημα

(συμπεριλαμβανομένων των οργανισμών για τη γεωργία και την ύπαιθρο) και το IAEI ως

ελεγκτικό φορέα

19

• αγροτικές μη κυβερνητικές, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που εκπροσωπούν τις ανάγκες

και τα συμφέροντα όσων δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά στον τομέα της γεωργίας

• ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστήμια για ζητήματα μεταφοράς επαγγελματικής γνώσης.

Για τη δραστηριότητά του, το υπουργείο χρησιμοποιεί τις συστάσεις, τις προτάσεις και τα σχόλια

του Εθνικού Συμβουλίου, οπότε και διασφαλίζει τη συμμετοχή των εκπροσώπων των αγροτικών μη

κυβερνητικών οργανώσεων στην κατάρτιση και τον καθορισμό των συμβουλευτικών στόχων,

διαδικασιών και αξιολογήσεων.

Το Επιμελητήριο Γεωργίας και Δασοκομίας της Σλοβενίας εκπροσωπεί και υπερασπίζεται τα

συμφέροντα της γεωργίας, της δασοκομίας και της αλιείας. Τα κύρια καθήκοντά του είναι η παροχή

επικαιροποιημένων πληροφοριών σχετικά με τη γεωργία και τη δασοκομία για τους γεωργούς και

το ευρύ κοινό, καθώς και η διοργάνωση διαφόρων συνεδρίων και συζητήσεων στρογγυλής

τραπέζης. Ο τομέας του γεωργικού συμβουλευτικού συστήματος βοηθά σε εθνικό επίπεδο το

Επιμελητήριο στις συζητήσεις του με το κοινοβούλιο κλπ. Υποστηρίζει το έργο του συντονισμού σε

διάφορους τομείς. Τα περιφερειακά ινστιτούτα γεωργίας και δασοκομίας (8 σε περιφερειακό

επίπεδο) διασφαλίζουν την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών. Σε τοπικό επίπεδο υπάρχουν 60

τοπικά γραφεία στελεχωμένα με «γενικούς» συμβούλους.

Η φλαμανδική κυβέρνηση χορηγεί επιδοτήσεις στο πλαίσιο του κανονισμού των συστημάτων

παροχής συμβουλών. Οι καθεαυτού συμβουλές παρέχονται από πιστοποιημένους ιδιωτικούς

συμβουλευτικούς φορείς. Αρμόδια αρχή είναι η αρχή Γεωργίας και Αλιείας. Η καθημερινή

παρακολούθηση (πιστοποίηση, έλεγχος) γίνεται από τον Οργανισμό Γεωργίας και Αλιείας

(διεύθυνση Διάρθρωσης και Επενδύσεων, κεντρική υπηρεσία).

Ο φλαμανδικός Οργανισμός Γαιών είναι υπεύθυνος, μεταξύ άλλων, για τον περιορισμό της

ρύπανσης των υδάτων λόγω της απώλειας θρεπτικών ουσιών εμπλουτισμού από τη γεωργία. Κατά

συνέπεια, ο Οργανισμός έχει θεσπίσει υπηρεσία παροχής συμβουλών η οποία καθοδηγεί τους

γεωργούς με στόχο τον περιορισμό της απώλειας των ουσιών αυτών στο περιβάλλον. Η

συγκεκριμένη υπηρεσία μπορεί να θεωρείται συμπληρωματική προς το σύστημα παροχής

συμβουλών που επιδοτείται από το υπουργείο Γεωργίας. Ο κύριος στόχος της υπηρεσίας που

προσφέρει ο Οργανισμός είναι η ποιότητα των υδάτων.

Το σύστημα παροχής συμβουλών στη Λιθουανία αποτελείται από τρεις κύριες συμβουλευτικές

υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης μίας για την πολλαπλή συμμόρφωση. Είναι οργανωμένο σε 4

φορείς με 118 πιστοποιημένους συμβούλους. Η δεύτερη συμβουλευτική υπηρεσία επικεντρώνεται

στους γεωργούς που προτίθενται να λάβουν μέρος σε αγρο-περιβαλλοντικά μέτρα. Την ευθύνη

αυτή επωμίζονται 25 φορείς με 223 πιστοποιημένους συμβούλους. Η τρίτη συμβουλευτική

υπηρεσία επικεντρώνεται στους ιδιοκτήτες δασικών εκτάσεων (10 φορείς με 78 πιστοποιημένους

συμβούλους).

Οι γεωργικές συμβουλές στην Αγγλία βασίζονται σε τρία συστήματα παροχής συμβουλών που

αφορούν τον περιορισμό του αντίκτυπου της γεωργίας στην ποιότητα των υδάτων:

1. Σύστημα παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Σκοπός του συστήματος

παροχής συμβουλών του υπουργείου Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Υποθέσεων

είναι η παροχή συμβολών στους γεωργούς για θέματα διαχείρισης της γης και των γεωργικών

εκμεταλλεύσεων σύμφωνα με τις απαιτήσεις της πολλαπλής συμμόρφωσης.

20

2. Η πρωτοβουλία ECSFDI (για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της γεωργίας στις ευαίσθητες

λεκάνες απορροής της Αγγλίας, η οποία αφορά ειδικά την αντιμετώπιση της ρύπανσης που

προέρχεται από τη γεωργία και επηρεάζει την ποιότητα των υδάτων). Η ECSFDI είναι μέρος

του προγράμματος του υπουργείου για τη γεωργία στις ευαίσθητες λεκάνες απορροής, η

οποία στοχεύει στην αντιμετώπιση της ρύπανσης των υδάτων από διάχυτες πηγές που

προέρχονται από τη γεωργία ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της οδηγίας-πλαισίου για τα

ύδατα. Η ECSFDI υλοποιείται στο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ της κυβέρνησης και των

εκτελεστικών οργανισμών Natural England και Environment Agency.

3. Εκστρατεία για το καλλιεργούμενο περιβάλλον (CFE). Μέσω της CFE, οι γεωργοί λαμβάνουν

συμβουλές και καθοδήγηση σχετικά με τους τρόπους διατήρησης και ενίσχυσης των

περιβαλλοντικών οφελών που προσφέρει η καλλιεργούμενη γη. Η εκστρατεία παρέχει

οικονομικό κίνητρο παρακινώντας τους γεωργούς να ενταχθούν σε αγρο-περιβαλλοντικά

προγράμματα (βασικό πρόγραμμα περιβαλλοντικής διαχείρισης, ανώτερο πρόγραμμα

περιβαλλοντικής διαχείρισης, βασικό πρόγραμμα περιβαλλοντικής διαχείρισης για βιολογικές

καλλιέργειες).

Μία ακόμη συμβουλευτική υπηρεσία – το πρόγραμμα ενισχυμένης κατάρτισης και ενημέρωσης για

την περιβαλλοντική διαχείριση – θα θεσπιστεί για το διάστημα Απρίλιος 2010-2013. Το πρόγραμμα

έχει καταρτιστεί βάσει των πορισμάτων της έκθεσης προόδου της περιβαλλοντικής διαχείρισης, η

οποία ανέφερε πέρυσι ότι οι γεωργοί χρειάζονταν περισσότερη βοήθεια προκειμένου να

αποφασίζουν ποιο από τα αγρο-περιβαλλοντικά προγράμματα θα ταίριαζε περισσότερο στις

εκμεταλλεύσεις τους.

5.2 Ποια είναι η στρατηγική κατεύθυνση των υφιστάμενων συστημάτων

παροχής συμβουλών στα κράτη μέλη;

Οι γεωργικές συμβουλές στο πλαίσιο των συστημάτων παροχής συμβουλών μπορούν να καλύπτουν

διάφορα θέματα και να έχουν διάφορες στρατηγικές κατευθύνσεις (π.χ. να περιλαμβάνουν τη

βελτίωση των επιχειρηματικών ή περιβαλλοντικών επιδόσεων). Η βασική τους πτυχή αφορά τη

βοήθεια προς τους γεωργούς ώστε να συμμορφώνονται προς τις απαιτήσεις της πολλαπλής

συμμόρφωσης. Τα υπόλοιπα περιβαλλοντικά ζητήματα, πέραν της πολλαπλής συμμόρφωσης,

μπορούν να έχουν διαφορετικό βαθμό βαρύτητας ανάλογα με τη συνολική στρατηγική. Καθώς η

πολλαπλή συμμόρφωση καλύπτει τα βασικά περιβαλλοντικά πρότυπα, τα ζητήματα που αφορούν

τη προστασία των υδάτων7 πρέπει επομένως να αποτελούν πάντα μέρος του συστήματος παροχής

συμβουλών. Σε άλλα ζητήματα σχετικά με το νερό μπορεί να αποδίδεται υψηλός ή χαμηλός βαθμός

προτεραιότητας μεταξύ των περιβαλλοντικών ζητημάτων ανάλογα με τις προτεραιότητες του κάθε

κράτους μέλους.

Πλαίσιο 3: Στρατηγική επικέντρωση των συστημάτων παροχής συμβουλών στη Λιθουανία και στην Αγγλία

7 Για παράδειγμα, όσα καλύπτονται από την οδηγία για τα νιτρικά, την οδηγία για τα προϊόντα

φυτοπροστασίας, ο περιορισμός της ρύπανσης και της απορροής βάσει των προτύπων για την καλή γεωργική

και περιβαλλοντική κατάσταση σχετικά με τις ζώνες ανάσχεσης και την αδειοδότηση για τη χρήση των

υδάτων.

21

Το σύστημα παροχής συμβουλών στη Λιθουανία έχει δύο βασικές κατευθύνσεις, οι οποίες

καλύπτουν, μεταξύ άλλων, και περιβαλλοντικά ζητήματα:

Τεχνολογικές υπηρεσίες που αφορούν:

• Προγραμματισμό δραστηριοτήτων: εμπλουτισμό με λιπάσματα, σχέδια προστασίας των

καλλιεργειών, δειγματοληψία εδαφών, ισορροπία των θρεπτικών ουσιών κλπ.

• Αξιολόγηση γεωργικών εκμεταλλεύσεων: χώροι αποθήκευσης κοπριάς, παρασιτοκτόνων,

λιπασμάτων, καλή διαβίωση των ζώων κλπ.

• Υπηρεσίες σχεδιασμού: σχεδιασμός χώρων αποθήκευσης κοπριάς, τεκμηρίωση

κατασκευαστικών εργασιών κλπ.

Οικονομικές υπηρεσίες που καλύπτουν:

• Επιχειρηματικά σχέδια για αγρο-περιβαλλοντικές επενδύσεις

• Εκτέλεση και εποπτεία έργων.

Από τους τρεις τύπους γεωργικών συμβουλών στην Αγγλία, η πρωτοβουλία ECSFDI αποτελεί την

κύρια πηγή συμβουλών για τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων μέσω:

1. Ρύθμισης: Ο οργανισμός Natural England προσφέρει συμβουλές σχετικά με την πολλαπλή

συμμόρφωση μέσω ομαδικών εργαστηρίων που υλοποιούνται από αναδόχους, βάσει ξεχωριστής

σύμβασης με την ECSFDI.

2. Εθελοντικής δράσης: Η πρωτοβουλία ECSFDI προσφέρει δωρεάν συμβουλές σε γεωργούς και

διαχειριστές γεωργικών εκτάσεων σχετικά με τους τρόπους μείωσης των διάχυτων πηγών ρύπανσης

από τη γεωργία. Οι συμβουλές αφορούν κατά κύριο λόγο περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως η

βελτίωση της ποιότητας των υδάτων, παρότι υπογραμμίζονται ιδιαίτερα και τα οικονομικά οφέλη

που θα έχει η εφαρμογή των μέτρων για τους γεωργούς καθώς αυτά έχουν περισσότερες

πιθανότητες να επηρεάσουν την προθυμία τους να εφαρμόσουν τα μέτρα. Οι συμβουλές από την

ECSFDI παρέχονται μέσω των αρμοδίων υπαλλήλων για τη γεωργία στις ευαίσθητες λεκάνες

απορροής και εργάζονται για τους οργανισμούς Natural England και Environment Agency, καθώς και

από αναδόχους που εργάζονται για λογαριασμό της ECSFDI. Οι συμβουλές της ECSFDI δεν

περιορίζονται στο πεδίο της πολλαπλής συμμόρφωσης. Η ECSFDI συστάθηκε για να βοηθήσει το

Ηνωμένο Βασίλειο να εκπληρώσει τους στόχους του στο πλαίσιο της ΟΠΥ και των οδηγιών για τα

ενδιαιτήματα και τα πτηνά, όπως:

• να διασφαλίσει ότι όλα τα υδατικά συστήματα θα έχουν φτάσει σε καλή οικολογική και χημική

κατάσταση και ότι όλα τα υπόγεια ύδατα θα έχουν φτάσει σε καλή ποσοτική και καλή χημική

κατάσταση μέχρι το 2015

• να πετύχει τους στόχους σχετικά με τις προστατευόμενες περιοχές

• να φέρει το 95% των τόπων ειδικού επιστημονικού ενδιαφέροντος σε κατάσταση «ανάκαμψης»

ή σε «ευνοϊκή» κατάσταση μέχρι το 2010, σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας για τις

δημόσιες υπηρεσίες (Public Service Agreement) που ορίστηκαν το 2004.

3. Προγράμματα προνομίων: Οι σύμβουλοι του Natural England προσφέρουν επίσης συμβουλές

σχετικά με αγρο-περιβαλλοντικά προγράμματα, στο πλαίσιο των οποίων οι γεωργοί λαμβάνουν

ενισχύσεις εφαρμόζοντας μέτρα προς όφελος του περιβάλλοντος.

22

5.3 Υπάρχει ιεράρχηση προτεραιοτήτων στα συστήματα παροχής

συμβουλών για ορισμένες κατηγορίες γεωργών ή προβλημάτων;

Ο κανονισμός 73/2009 αναφέρει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να καθορίζουν, με αντικειμενικά

κριτήρια, τις κατηγορίες προτεραιότητας όσον αφορά τους γεωργούς που έχουν πρόσβαση στο

σύστημα παροχής γεωργικών συμβουλών (άρθρο 12). Καθώς η διαχείριση τέτοιων προτεραιοτήτων

δεν είναι εύκολη στην πράξη, είναι λίγα τα κράτη μέλη που έχουν εφαρμόσει κατηγορίες

προτεραιότητας μέχρι τώρα.

Οι προσεγγίσεις όσον αφορά την ιεράρχηση προτεραιοτήτων διακρίνονται σε 4 κατηγορίες:

• Χωρίς ομάδες-στόχους: AT, BE (Φλάνδρα), DE (11 ομόσπονδα κρατίδια), FI, FR, IE, IT (3

περιφέρειες), LU, PL, SE, SK, UK (Σκοτία και Ουαλία)

• Γεωργοί που λαμβάνουν περισσότερα από 15.000 ευρώ υπό μορφή άμεσων ενισχύσεων στο

πλαίσιο του 1ου πυλώνα: DE (1 ομόσπονδο κρατίδιο), DK, HU, LV, NL

• Διάφορες ομάδες-στόχοι8 ανεξάρτητα από το ύψος της άμεσων ενισχύσεων: BG, CY, IT (9

περιφέρειες), PT, RO, UK (Αγγλία), SI

• Μίγμα ομάδων-στόχων και γεωργών που λαμβάνουν περισσότερα από 15.000 ευρώ υπό

μορφή άμεσων ενισχύσεων στο πλαίσιο του 1ου πυλώνα: BE (Βαλλονία), CZ, DE (1

ομόσπονδο κρατίδιο), EE, EL, ES, IT (9 περιφέρειες), LT, UK (Βόρεια Ιρλανδία)

5.4 Αποτελεί το νερό αντικείμενο ειδικών συμβουλών ή

συμπεριλαμβάνεται σε συμβουλές για άλλα ζητήματα (π.χ. έδαφος,

αέρας);

Τα συστήματα παροχής συμβουλών μπορούν να καλύπτουν τόσο την πολλαπλή συμμόρφωση όσο

και ευρύτερα ζητήματα, όπως η διαχείριση γαιών και γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Ορισμένα κράτη

μέλη (Τσεχική Δημοκρατία, Αγγλία στο ΗΒ, Γαλλία, Κάτω Σαξονία στη Γερμανία, Ιταλία, Λιθουανία)

παρέχουν συμβουλές σχετικά με την πολλαπλή συμμόρφωση στο πλαίσιο ενός ευρύτερου

συστήματος παροχής συμβουλών, με επικέντρωση σε αγρονομικά, τεχνικά και επιχειρηματικά

θέματα.

Πλαίσιο 4: Περιεχόμενο μιας ευρύτερης συμβουλευτικής υπηρεσίας στην Αυστρία

Στην Αυστρία, ως αποτέλεσμα του πολυλειτουργικού χαρακτήρα της γεωργίας και της δασοκομίας,

οι σχετικές υπηρεσίες απευθύνονται σε διαφορετικές ομάδες-στόχους. Υπό την καθοδήγηση ειδικά

καταρτισμένων συμβούλων, 15 έως 20 γεωργοί που επικεντρώνονται στην ίδια παραγωγή

σχηματίζουν μια ομάδα εργασίας που υφίσταται για αρκετά χρόνια. Οι ομάδες εργασίας

8 Υφιστάμενες κατηγορίες προτεραιότητας περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, νεαρές γυναίκες γεωργούς,

γεωργούς σε περιοχές ευάλωτες στη νιτρορύπανση, γεωργούς σε μειονεκτούσες περιοχές ή περιοχές του

δικτύου Natura 2000, γεωργούς βιολογικών καλλιεργειών. Για το πλήρη κατάλογο των κρατών μελών που

έχουν ορίσει συγκεκριμένες ομάδες-στόχους, βλ. ADE et al (2009), σ.36

23

συντονίζονται πανεθνικά. Οι τρέχουσες προτεραιότητες των υπηρεσιών γεωργικής εφαρμογής

περιλαμβάνουν:

• Ανάπτυξη και διοίκηση επιχειρήσεων

• Οικονομική και ορθή κατασκευή στάβλων

• Συνδυασμοί εσωτερικών και μη αγροτικών επαγγελματικών δραστηριοτήτων

• Ποιότητα τροφίμων και διατροφή

• Ανανεώσιμη ενέργεια

• Μάρκετινγκ

• Βιολογική γεωργία

• Φυτική και ζωική παραγωγή

• Θέματα νομικά, φορολογικά και κοινωνικής ασφάλισης

• Ενημέρωση και παροχή συμβουλών σχετικά με τις επιδοτήσεις

Παροχή συμβουλών για θέματα που αφορούν ειδικά το νερό προσφέρεται στην Κάτω Σαξονία, στη

Σουηδία και στην Ουαλία.

24

Πλαίσιο 5: Περιεχόμενο των υπηρεσιών παροχής συμβουλών ειδικά για το νερό στη Σουηδία, στην Ουαλία και στη

Λιθουανία

Κατά το παρελθόν, η παροχή συμβουλών στη Σουηδία αφορούσε κατά κύριο λόγο τη μείωση των

θρεπτικών ουσιών εμπλουτισμού στο νερό. Οι 43 διαφορετικές συμβουλευτικές εταιρίες διαθέτουν

διαφορετικούς τύπους συμβούλων, και συγκεκριμένα:

• Συμβούλους καλλιεργειών

• Περιβαλλοντικούς συμβούλους

• Συμβούλους κατασκευών σε υγρότοπους

• Συμβούλους κτηνοτροφίας

Οι επαναλαμβανόμενες επισκέψεις στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις από συμβούλους που

προσφέρουν ευέλικτες συμβουλευτικές ενότητες προσαρμοσμένες σε κάθε εκμετάλλευση

(γεωργική, κτηνοτροφική κλπ.) καθιστούν δυνατό τον προσδιορισμό ειδικών μέτρων. Οι μετέπειτα

επισκέψεις παρακολούθησης σε κάθε εκμετάλλευση επιτρέπουν όχι μόνο την ανάπτυξη σταθερών

σχέσεων μεταξύ του γεωργού και του συμβούλου αλλά και μια συνεχή βελτίωση της

περιβαλλοντικής κατάστασης.

Η κυβέρνηση της ουαλικής Συνέλευσης, σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Υπαίθρου της Ουαλίας

(Countryside Council for Wales), τον Οργανισμό Περιβάλλοντος της Ουαλίας (Environment Agency

Wales) και την υπηρεσία του εθνικού πάρκου Snowdonia, εφάρμοσαν πιλοτικό πρόγραμμα για την

προώθηση της γεωργίας με ευαισθησία προς τις λεκάνες απορροής σε τρεις περιοχές λεκανών

απορροής μεταξύ του 2005 και του 2008. Το πρόγραμμα απέβλεπε στη βελτίωση του περιβάλλοντος

και στον περιορισμό των συνεπειών της γεωργίας στα ρεύματα, στους ποταμούς και στις λίμνες της

περιοχής. Εστάλη ενημερωτικό υλικό σε όλους τους γεωργούς και διοργανώθηκαν κατά τόπους

δημόσιες συνεδριάσεις με σκοπό την καλύτερη ενημέρωση και προώθηση της πρωτοβουλίας. Όλες

οι εκμεταλλεύσεις που υπέβαλαν εκδήλωση ενδιαφέροντος δέχθηκαν επίσκεψη από αρμόδιο

υπάλληλο για την περιοχή της λεκάνης απορροής, ο οποίος προέβη σε επιθεώρηση της

εκμετάλλευσης ώστε να εντοπίσει τυχόν κινδύνους ρύπανσης και να συγκεντρώσει στοιχεία για την

αξιολόγηση των πρακτικών διαχείρισης του εμπλουτισμού του εδάφους. Ο διάλογος αυτός βοήθησε

και στην ευαισθητοποίηση σχετικά με ζητήματα που αφορούν το νερό.

Στη Λιθουανία προσφέρεται ειδική εκπαίδευση στους γεωργούς για την αντιμετώπιση των

προβλημάτων που αφορούν το νερό:

• Χειρισμός κοπριάς (διάρκειας 18 ωρών)

• Περιβαλλοντική προστασία στη γεωργία (διάρκειας 16 ωρών)

• Εφαρμογή κανόνων και συστάσεων του κώδικα ορθών γεωργικών πρακτικών (διάρκειας 40

ωρών)

• Διαχείριση νερού στη γεωργία (διάρκειας 16 ωρών)

• Απαιτήσεις λειτουργίας και συντήρησης για φρεάτια και γεωτρήσεις (διάρκειας 8 ωρών)

Το φλαμανδικό σύστημα παροχής συμβουλών υποδιαιρείται σε 5 ενότητες. Οι ενότητες 1 έως 3

αφορούν τις απαιτήσεις πολλαπλής συμμόρφωσης. Πέραν των ενοτήτων αυτών, η ενότητα 5

περιλαμβάνει επίσης συμβουλές σχετικά με το νερό. Η συγκεκριμένη ενότητα παρέχει συμβουλές

επιχειρηματικής βελτιστοποίησης εστιάζοντας σε περιβαλλοντικές παραμέτρους, π.χ. στη χρήση του

νερού. Ο Φλαμανδικός Οργανισμός Γαιών διαθέτει υπηρεσία γεωργικών συμβουλών, η οποία

25

καθοδηγεί τους γεωργούς όσον αφορά τον περιορισμό των απωλειών των ουσιών εμπλουτισμού

στο περιβάλλον. Η ποιότητα των υδάτων είναι ο κύριος στόχος της υπηρεσίας που προσφέρει ο

Οργανισμός.

5.5 Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για το επάγγελμα του συμβούλου;

Οι φορείς παροχής συμβουλών στοχεύουν στη διασφάλιση της ποιότητας των συμβουλών είτε οι

σύμβουλοι απασχολούνται από ιδιωτικούς οργανισμούς είτε από δημόσιους. Οι κυβερνήσεις συχνά

απαιτούν την πιστοποίηση και κατάρτιση των συμβούλων που παρέχουν γεωργικές συμβουλές. Τα

σχετικά συστήματα πιστοποίησης μπορούν να βασίζονται:

• στην εκπαίδευση (αγροτική εκπαίδευση) του συμβούλου και σε ένα ελάχιστο επίπεδο

εξειδικευμένης κατάρτισης

• στο επίπεδο της εμπειρίας του.

Πλαίσιο 6: Προϋποθέσεις για το επάγγελμα του συμβούλου

Η Ουγγαρία διαθέτει περίπου 800 εξουσιοδοτημένους συμβούλους. Η χορήγηση των αδειών

γίνεται από το Εθνικό Συμβουλευτικό Κέντρο. Μετά την ολοκλήρωση της πανεπιστημιακής τους

εκπαίδευσης, οι σύμβουλοι συμμετέχουν σε βασική κατάρτιση και λαμβάνουν μέρος σε εξετάσεις

ώστε να αποκτήσουν δεξιότητες σχετικά με τη γεωργική διαχείριση, την παραγωγή τροφίμων, την

επιτυχή μεταφορά της γνώσης στη συμβουλευτική υπηρεσία και την τεχνολογία πληροφοριών για

τους γεωργικούς συμβούλους. Η συμπληρωτική κατάρτιση για την αποτελεσματική υλοποίηση του

συμβουλευτικού συστήματος περιλαμβάνει ετήσια κατάρτιση σχετικά με τις επιδοτήσεις της ΕΕ, τα

επιχειρηματικά σχέδια και τις νομικές ρυθμίσεις για τις εθνικές γεωργικές επιδοτήσεις. Οι

σύμβουλοι μπορούν να επιλέξουν μεταξύ 22 επαγγελματικών πεδίων (π.χ. αροτραίες καλλιέργειες,

κτηνοτροφία, φυτοπροστασία, βελτίωση και διαχείριση του νερού, διαχείριση γεωργικών

εκμεταλλεύσεων και οικονομία κλπ.) και να πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

• να διαθέτουν πανεπιστημιακό τίτλο

• να διαθέτουν 3 χρόνια πρακτικής άσκησης

• να μη δεσμεύονται από εμπορικά συμφέροντα

• να μη δεσμεύονται από υποχρεώσεις στη δημόσια διοίκηση

Στη Δανία η έγκριση των σχετικών επιχειρήσεων βασίζεται:

• στην ικανότητά τους να παρέχουν ολοκληρωμένες συμβουλές επί προτύπων σχετικά με το

περιβάλλον, την υγεία των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών, την καλή γεωργική και

περιβαλλοντική κατάσταση και τις περιβαλλοντικές και φυσικές συνθήκες στις γεωργικές

εκμεταλλεύσεις

• στο να διαθέτουν τα απαραίτητα διοικητικά και τεχνικά μέσα και εξοπλισμό

• στο να διαθέτουν εμπειρία στην παροχή συμβουλών και επαγγελματικό περιβάλλον, και

• στο να διαθέτουν ασφάλιση επαγγελματικής ευθύνης ή παρόμοια κάλυψη ευθύνης.

Οι απασχολούμενοι σε αυτές τις επιχειρήσεις πρέπει:

• να έχουν ολοκληρώσει σπουδές ως γεωπόνοι, μηχανικοί περιβάλλοντος ή παρόμοιας

ειδικότητας

26

• να διαθέτουν δύο χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας στην παροχή συμβουλών και

• να έχουν παρακολουθήσει συμπληρωματική εκπαίδευση για την παροχή συμβουλών σχετικά με

την πολλαπλή συμμόρφωση, το περιβάλλον και τις φυσικές συνθήκες της γεωργικής

εκμετάλλευσης.

Στην Τσεχική Δημοκρατία, οι υποψήφιοι για το επάγγελμα του γεωργικού συμβούλου πρέπει να

πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

• να διαθέτουν πανεπιστημιακό τίτλο σπουδών (διδακτορικό, μεταπτυχιακό ή πτυχίο) ή να έχουν

ολοκληρώσει ανώτερες σπουδές επαγγελματικής κατάρτισης και, κατά την ημερομηνία

υποβολής της αίτησής τους, να διαθέτουν τουλάχιστον τρία χρόνια αποδεδειγμένης εμπειρίας

στην παροχή συμβουλών ή στην παραγωγή στην επιλεχθείσα υποκατηγορία πιστοποίησης

• να έχουν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση με εξετάσεις αποφοίτησης και, κατά την

ημερομηνία υποβολής της αίτησής τους, να διαθέτουν τουλάχιστον τέσσερα χρόνια

αποδεδειγμένης εμπειρίας στην παροχή συμβουλών ή στην παραγωγή στην επιλεχθείσα

υποκατηγορία πιστοποίησης

• εάν ο υποψήφιος για πιστοποίηση δεν μπορεί να αποδείξει την απόκτηση της απαιτούμενης

εμπειρίας στην παροχή συμβουλών, η απόκτηση των συμβουλευτικών δεξιοτήτων γίνεται μέρος

των διαδικασιών πιστοποίησης.

Ο υποψήφιος πρέπει να έχει ολοκληρώσει επιτυχώς προπαρασκευαστικό κύκλο που περιλαμβάνει

την επαγγελματική προετοιμασία του για την επίτευξη ορισμένου επιπέδου γνώσης σχετικά με την

πολλαπλή συμμόρφωση, το δίκτυο Natura 2000, αγρο-περιβαλλοντικά θέματα, προγράμματα που

συνδέονται με τομεακές πολιτικές, π.χ. το πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης της Τσεχικής

Δημοκρατίας και επακόλουθα προγράμματα, καθώς και σχετικά με την ασφάλεια στην εργασία.

Τέλος, ο υποψήφιος καλείται να υποστηρίξει μια ανεξάρτητη εργασία πιστοποίησης.

Στη Σλοβακία οι υποψήφιοι πρέπει να συμμετέχουν σε ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα (που

καλύπτει διάφορες γεωργικές πτυχές όπως η διαχείριση και οι αναπτυξιακές τάσεις, η

φυτοπροστασία, η προστασία των ζώων, η βιολογική γεωργία, η βιομηχανία επεξεργασίας

τροφίμων). Στο τέλος του προγράμματος προβλέπεται υποχρεωτική δοκιμασία και υποβολή

γραπτής εργασίας. Η πιστοποίηση ισχύει για 5 χρόνια.

Στη Φλάνδρα τα κριτήρια επιλογής για τους ιδιωτικούς φορείς του συστήματος παροχής

συμβουλών είναι: αξιοπιστία, εμπειρία στην παροχή συμβουλών για το περιβάλλον και τη

διαχείριση των εκμεταλλεύσεων, διοικητικά και τεχνικά μέσα και τυπικά προσόντα του

προσωπικού. Για να αποκτήσει ένας φορέας πιστοποίηση ως φορέας παροχής συμβουλών πρέπει

να πληρούνται όλα τα παραπάνω κριτήρια. Τα τυπικά προσόντα του προσωπικού έχουν την

υψηλότερη βαρύτητα. Το ελάχιστο επίπεδο εκπαίδευσης που απαιτείται εξαρτάται από την

εμπειρία του συμβούλου. Ένας σύμβουλος χωρίς εμπειρία χρειάζεται να διαθέτει τίτλο

πανεπιστημιακού επιπέδου (μεταπτυχιακού ή πτυχίου, ανάλογα με τα προγράμματα που έχει

παρακολουθήσει). Ένας σύμβουλος που διαθέτει μόνο δευτεροβάθμια εκπαίδευση μπορεί επίσης

να πιστοποιηθεί εάν διαθέτει κάποια χρόνια εμπειρίας στην παροχή συμβουλών προς τους

γεωργούς. Οι συμβουλευτικοί φορείς πρέπει να αποδεικνύουν, αποστέλλοντας όλα τα απαιτούμενα

έγγραφα, ότι οι απασχολούμενοί τους πληρούν όλα τα κριτήρια επιλογής. Η πιστοποίηση των

συμβουλευτικών φορέων γίνεται από τον υπουργό Γεωργίας. Για την απόκτηση πιστοποίησης

27

συμβουλευτικών δραστηριοτήτων σχετικά με τα πρότυπα ασφάλειας στην εργασία, ο σύμβουλος

πρέπει να παρακολουθήσει τον κύκλο κατάρτισης «σύμβουλος πρόληψης / σύμβουλος ασφάλειας

επιπέδου III» ή τον κύκλο «ασφάλεια στη γεωργική εκμετάλλευση», που διοργανώνεται από

ιδιωτικό φορέα.

5.6 Τι επιμόρφωση παρέχεται στους συμβούλους;

Η γεωργική και αγρο-περιβαλλοντική επιστήμη βελτιώνεται συνεχώς και επιτρέπει την καλύτερη

προστασία των υδάτων. Από τη θεμελίωσή της, στο πεδίο εφαρμογής της πολλαπλής συμμόρφωσης

έχουν προστεθεί και νέα πρότυπα, ενώ αλλάζουν επιπλέον και οι ανάγκες των γεωργών όσον

αφορά το είδος των συμβουλών που λαμβάνουν. Επομένως, πολλά κράτη μέλη πιστεύουν ότι

απαιτείται η συνεχιζόμενη κατάρτιση των συμβούλων.

Πλαίσιο 7: Κύκλοι κατάρτισης για τους συμβούλους

Το Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας και Πληροφόρησης (IAEI) στην Τσεχική Δημοκρατία είναι

αρμόδιο να διασφαλίζει την επικαιροποίηση των τίτλων των συμβούλων. Το IAEI συνεργάζεται με

πανεπιστήμια, μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και το Αγροτικό Εμπορικό Επιμελητήριο και

διοργανώνει σεμινάρια και κύκλους κατάρτισης για τους συμβούλους. Οι σύμβουλοι συμμετέχουν

ενεργά στο σύστημα υποχρεωτικής εκπαίδευσης.

Στη Σουηδία οι κύκλοι κατάρτισης για τους συμβούλους βασίζονται σε ετήσια έρευνα. Ακολουθούν

παραδείγματα θεμάτων της κατάρτισης:

• Περιορισμένη άροση

• Περιοχές προστατευόμενων υδάτων και χρήση φυτοφαρμάκων

• Τρόποι διατήρησης υγροτόπων

• Τρόποι παρότρυνσης για αλλαγές

Μέχρι το 1995 υπήρχαν στην Κάτω Σαξονία (Γερμανία) κύκλοι κατάρτισης υψηλής ειδίκευσης για

αποφοίτους των αποκαλούμενων «πράσινων σχολών», όπως η γεωπονία, η φυτοκομία ή η

γεωγραφία. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σήμερα ώστε να παραμένουν ενημερωμένοι οι

σύμβουλοι περιλαμβάνουν τη μαθητευόμενη εργασία, εργαστήρια, κύκλους κατάρτισης και

συνέδρια.

6 Πώς πρέπει να κατευθύνονται οι συμβουλές ώστε να

αντιμετωπίζεται συγκεκριμένο περιβαλλοντικό πρόβλημα;

Στην ΕΕ υπάρχει συμβουλευτικό δυναμικό που διαφέρει σημαντικά από το ένα κράτος μέλος στο

άλλο. Η αναλογία των συμβούλων προς τους γεωργούς μπορεί να κυμαίνεται από 1:20 (π.χ. στη

Δανία) έως 1:500 (π.χ. στην Πολωνία) (βλ. συνεδρίαση ενδιαφερομένων του CIFAS, 2005). Στις

περισσότερες περιπτώσεις, ωστόσο, απαιτείται επιλεκτική στόχευση των παρεχόμενων συμβουλών

για την αποδοτικότερη χρήση των περιορισμένων πόρων. Το βασικό ερώτημα στο πλαίσιο αυτό

είναι «Πώς επιλέγονται οι γεωργοί που πρέπει να συμμετέχουν;»

Μεταξύ των κρατών μελών συναντάμε διάφορες προσεγγίσεις:

28

• Η επιλογή βασίζεται στη θέση της γεωργικής εκμετάλλευσης λαμβανομένων υπόψη

χωρικών γεωγραφικών κριτηρίων που αφορούν περιβαλλοντικά ζητήματα, π.χ. ευαισθησία

των υπόγειων υδατικών συστημάτων στη ρύπανση από διάχυτες πηγές. Η στόχευση στην

περίπτωση αυτή βασίζεται περισσότερο στη γεωγραφική θέση παρά στο είδος της

εκμετάλλευσης.

• Μια δυνατότητα για την ιεράρχηση των τύπων των εκμεταλλεύσεων με σκοπό την παροχή

συμβουλών είναι να χρησιμοποιούνται πληροφορίες από περιβαλλοντικές αρχές σχετικά με

τους πιο συνήθεις τύπους εκμεταλλεύσεων που παραβιάζουν την περιβαλλοντική

νομοθεσία ή προδιαγραφές.

• Επικέντρωση της παραγωγής (π.χ κτηνοτροφία) σε σχέση με τα περιβαλλοντικά προβλήματα

που προκαλούνται από ορισμένους τύπους παραγωγής.

• Τέλος, επιλογές για την αυτοαξιολόγηση των γεωργών. Μια νέα προσέγγιση στην Αγγλία

χρησιμοποιεί ένα διαδικτυακό ερωτηματολόγιο για τον προσδιορισμό των περιβαλλοντικών

απαιτήσεων και προτύπων σχετικά με τις οποίες οι συμμετέχοντες γεωργοί χρειάζονται

συμβουλές. Για παράδειγμα, οι εκμεταλλεύσεις με αροτραίες καλλιέργειες δεν χρειάζονται

συμβουλές για τη διαχείριση της κοπριάς. Ταυτόχρονα, η (περιορισμένη) ικανότητα των

γεωργών να συμπληρώνουν το ερωτηματολόγιο και να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με

τις ατομικές τους ανάγκες για προηγμένες ή βασικές συμβουλές σχετικά με τα πρότυπα της

πολλαπλής συμμόρφωσης αποτελεί εμπόδιο στην ευρεία εφαρμογή της συγκεκριμένης

προσέγγισης.

Πλαίσιο 8: Η ολοκληρωμένη προσέγγιση της γεωργικής εκμετάλλευσης

Η ολοκληρωμένη προσέγγιση της γεωργικής εκμετάλλευσης (Whole Farm Approach, WFA) είναι μια

δωρεάν διαδικτυακή υπηρεσία για τους γεωργούς της Αγγλίας. Χρησιμοποιεί ένα σύστημα

ερωτηματολογίων το οποίο συλλέγει πληροφορίες για τις τρέχουσες δραστηριότητες των γεωργών

και παρέχει συμβουλές σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές προκειμένου να λαμβάνονται υπόψη οι

περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Αποθηκεύει δεδομένα γα την κάθε εκμετάλλευση και δίνει

πληροφορίες σχετικά με τις νομοθετικές απαιτήσεις. Το WFA προσφέρει μια σειρά από ασφαλείς

υπηρεσίες που διευκολύνουν την εκτέλεση διαδικτυακών γεωργικών συναλλαγών:

• My Farm, Surveys & Assessments- οι γεωργοί μπορούν να βλέπουν και να ενημερώνουν τα

στοιχεία των εκμεταλλεύσεών τους, να συμπληρώνουν ερωτηματολόγια ερευνών και να

χρησιμοποιούν μια σειρά από διαδικτυακά εργαλεία αυτοαξιολόγησης και παροχής

συμβουλών.

• SPS Online – παρέχει υποστήριξη σχετικά με καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης της ΕΕ.

• The CTS Online- οι γεωργοί μπορούν να δηλώνουν διαδικτυακά τις γεννήσεις, τις

μετακινήσεις και τους θανάτους των βοοειδών τους.

• The ELS Online- οι γεωργοί μπορούν να υποβάλλουν ηλεκτρονική αίτηση για το βασικό

πρόγραμμα περιβαλλοντικής διαχείρισης (Entry Level Stewardship).

Πηγή: https://secure.services.defra.gov.uk/wps/portal/wfa

29

Πλαίσιο 9: Τρόποι στόχευσης των συμβουλών

Στα κράτη μέλη όπου δεν καλύπτεται ολόκληρη η επικράτεια από σχέδιο δράσης κατά της

νιτρορύπανσης, οι συμβουλές στοχεύουν σε περιοχές ευάλωτες στη νιτρορύπανση (όπως π.χ. στη

Σουηδία) με υποδιαιρέσεις ανάλογα με τον τύπο εκμετάλλευσης.

Ο Φλαμανδικός Οργανισμός Γαιών προσεγγίζει τις επιλεχθείσες ομάδες-στόχους

πραγματοποιώντας μετρήσεις για υπολείμματα νιτρικών στο έδαφος γεωργικών εκμεταλλεύσεων

που βρίσκονται σε περιοχές ευάλωτες στη νιτρορύπανση. Για την επιλογή των εκμεταλλεύσεων, ο

Οργανισμός χρησιμοποιεί τα δικά του στοιχεία, όπως συλλέγονται από την περιβαλλοντική αρχή για

τις απώλειες θρεπτικών ουσιών εμπλουτισμού στο περιβάλλον.

Στην Ουγγαρία η παροχή συμβουλών βασίζεται σε ένα είδος αυτοελέγχου. Ωστόσο, τα

συμβουλευτικά κέντρα και οι σύμβουλοι παρακολουθούν επίσης τις εκμεταλλεύσεις στην περιοχή

τους προκειμένου να εντοπίζουν πελάτες με περιβαλλοντικά (ή άλλα) προβλήματα.

Στην Αυστρία εφαρμόζεται επίσης ο αυτοέλεγχος των γεωργών.

Στην Ιρλανδία η πλειονότητα των γεωργών προτιμούν να απασχολούν επαγγελματία σύμβουλο, ο

οποίος είναι σε θέση να αξιολογεί διεξοδικά την εκμετάλλευσή τους και να τους καθοδηγεί στις

γεωργικές δραστηριότητές τους, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την πολλαπλή

συμμόρφωση.

Το συμβουλευτικό σύστημα στη Φινλανδία οργανώνεται σε εθελοντική βάση από την άποψη ότι οι

γεωργοί είναι εκείνοι που επιδιώκουν επαφή με τους συμβούλους. Ωστόσο, η συζήτηση στο πλαίσιο

του σχεδίου TEHO σχετικά με το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της παροχής συμβουλών

στο μέλλον βρίσκεται σε εξέλιξη. Η επιλογή θα μπορούσε να γίνεται με βάση την αξιολόγηση του

περιβαλλοντικού κινδύνου. Στην περίπτωση της Φινλανδίας αυτό θα αφορούσε τις εκτάσεις που

είναι περισσότερο επιρρεπείς στη διάβρωση (επικλινείς εκτάσεις κοντά σε υδατικά συστήματα) και

παρουσιάζουν υψηλή συγκέντρωση θρεπτικών ουσιών. Σε ευρύτερη κλίμακα, οι συμβουλές θα

μπορούσαν να εστιάζονται σε λεκάνες απορροής οι οποίες βρίσκονται π.χ. σε κακή κατάσταση ή

όπου υπάρχει εντατική κτηνοτροφική δραστηριότητα. Σε φάση ανάπτυξης βρίσκονται επίσης πιο

30

εξελιγμένες μέθοδοι για την εφαρμογή στοχευμένων μέτρων προστασίας των υδάτων (π.χ. μοντέλο

διάβρωσης Rusle).

Οι εμπειρίες από το έργο TOPPS δείχνουν ότι η ανάγκη για περιβαλλοντικές συμβουλές δεν μπορεί

γενικά να συνδέεται με το μέγεθος της εκμετάλλευσης ή την παραγωγική ικανότητα. Η ρύπανση των

υδάτων από φυτοφάρμακα συνδέεται πολύ περισσότερο με τη χρησιμοποιούμενη τεχνολογία

εφαρμογής παρά με τις περιοχές όπου εφαρμόζεται. Η παραδοχή αυτή ισχύει επίσης και για τη

νιτρορύπανση. Η παροχή συμβουλών πρέπει επομένως να επικεντρώνεται σε περιοχές που

παρουσιάζουν κάποιον συγκεκριμένο κίνδυνο. Στις περιοχές υψηλού κινδύνου, σε συνδυασμό με τις

δραστηριότητες παροχής συμβουλών, μπορούν να εφαρμόζονται και έλεγχοι που θα

περιλαμβάνουν κάθε γεωργό. Αυτό συνιστά ταυτόχρονα μέτρηση της προόδου (έκθεση ελέγχου,

λεπτομέρειες της έκθεσης για την αναβάθμιση του TOPPS). Στις περιοχές αυτές απαιτούνται

πιθανότατα υποχρεωτικά μέτρα. Για τις λιγότερο ευάλωτες περιοχές αρκούν τα μοντέλα

συνεργασίας σε εθελοντική βάση. Για τις περιοχές χαμηλού κινδύνου αρκούν οι γενικές

συμβουλευτικές συνεδριάσεις και η αντίστοιχη υποστήριξη από τα μέσα ενημέρωσης.

Η πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της γεωργίας στις ευαίσθητες λεκάνες

απορροής της Αγγλίας επικεντρώνεται στις λεκάνες απορροής προτεραιότητας με τον υψηλότερο

κίνδυνο μη επίτευξης των στόχων της ΟΠΥ και εκείνων για τους τόπους ειδικού επιστημονικού

ενδιαφέροντος λόγω της γεωργίας. Ο προσδιορισμός των περιοχών αυτών έγινε με τη χρήση χαρτών

με βάση τον κίνδυνο για την ΟΠΥ σε συνδυασμό με στοιχεία για την ευαισθησία και έναν κατάλογο

προτεραιότητας τόπων που κινδυνεύουν από αγροτική ρύπανση. Τα στοιχεία από τους χάρτες με

βάση τον κίνδυνο συγκεντρώθηκαν για τη ρύπανση από νιτρικά, φώσφορο και ιζήματα, σε

συνδυασμό με στοιχεία για τα ιχθυοτροφεία ευαίσθητου γλυκού νερού, τα ρεύματα

ασβεστολιθικών πετρωμάτων, τα προβληματικά ύδατα κολύμβησης, τα υπόγεια ύδατα και τις

31

λίμνες που έχουν χαρακτηριστεί ειδικές ζώνες διατήρησης. Η στόχευση των εκμεταλλεύσεων γίνεται

ανάλογα με το εάν ο κίνδυνος έχει αρνητικές συνέπειες στα υδατικά συστήματα, π.χ. σε περίπτωση

παρόχθιων κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων που συνδέονται με κατάντη ύδατα κολύμβησης με

υψηλό βαθμό μόλυνσης από κόπρανα. Για την καλύτερη στόχευση, οι αρμόδιοι υπάλληλοι για τη

γεωργία στις ευαίσθητες λεκάνες απορροής προέβησαν σε λεπτομερείς αξιολογήσεις των λεκανών

απορροής. Ταυτόχρονα επανεξέτασαν τα αποτελέσματα των μοντέλων με βάση τον κίνδυνο και

κατέγραψαν τις απόψεις των ντόπιων ενδιαφερομένων ώστε να προσδιορίσουν τις προτεραιότητες

ως προς την επίτευξη των στόχων από άποψη ρυπαντών, δραστηριοτήτων και γεωγραφικών

περιοχών κατά την περίοδο 2006-2008. Οι προτεραιότητες αυτές συμφωνήθηκαν και έγιναν δεκτές

από τις οργανωτικές ομάδες των περιοχών λεκανών απορροής.

32

7 Ποιες διαφορετικές προσεγγίσεις θα μπορούσαν να

χρησιμοποιηθούν στην παροχή συμβουλών;

Οι πληροφορίες σχετικά με την πολλαπλή συμμόρφωση πρέπει να είναι διαθέσιμες σε όλους τους

γεωργούς. Όπως αναφέρεται στις ενότητες 1.2 και 3, οι γεωργικές συμβουλές μπορούν να αφορούν

ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων. Οι συμβουλές «πρόσωπο με πρόσωπο», επιτόπου στην εκμετάλλευση

ή εκτός εκμετάλλευσης, μπορούν να συνδυάζονται με πιο διαδραστικές προσεγγίσεις και άλλες

ομαδικές δραστηριότητες. Η ενότητα που ακολουθεί παρέχει μια επισκόπηση των συνηθέστερων

εργαλείων και προσεγγίσεων με δυνατότητα υποβοήθησης της παροχής συμβουλών στο πλαίσιο

του συστήματος παροχής συμβουλών.

33

7.1 Ποια εργαλεία υπάρχουν για την παροχή πληροφοριών;

Εργαλείο Περιγραφή Παράδειγμα

Εγχειρίδια/φυλλάδια

:

Τα εγχειρίδια και φυλλάδια περιλαμβάνουν συνήθως κείμενα που

περιγράφουν τις γεωργικές πρακτικές που οδηγούν σε ρύπανση του

νερού και τους τρόπους αποτροπής της. Ορισμένα από αυτά παρέχουν

ένα πλαίσιο για άλλα εργαλεία, π.χ. ένα εγχειρίδιο μπορεί να

χρησιμοποιηθεί ως πλαίσιο για διάφορα άλλα εξειδικευμένα εγχειρίδια.

Το υλικό αυτό πρέπει να είναι γραμμένο σε απλή γλώσσα δεδομένου ότι

απευθύνεται σε αγρότες. Υπάρχουν επίσης και πιο περιεκτικά εγχειρίδια

και φυλλάδια, π.χ. με λεπτομερείς οδηγίες για τη διαχείριση των ουσιών

εμπλουτισμού του εδάφους. Αυτά απευθύνονται συνήθως σε

συμβούλους. Τα εγχειρίδια κυκλοφορούν σε έντυπη ή/και ηλεκτρονική

μορφή (προσβάσιμη μέσω Διαδικτύου).

Αφίσες και έντυπα Οι αφίσες και τα έντυπα εξηγούν τη σημασία ορισμένων φιλικών προς

το περιβάλλον πρακτικών ή/και παρουσιάζουν περιπτωσιολογικές

μελέτες για τους γεωργούς.

Κατάλογοι ελέγχων

(Check lists):

Οι κατάλογοι έλεγχων περιέχουν συνήθως σειρά ερωτήσεων ή

δηλώσεων που αφορούν τη συμμόρφωση προς τις κανονιστικές

απαιτήσεις διαχείρισης και την καλή γεωργική και περιβαλλοντική

κατάσταση ή συνδέονται με βοηθητικές πληροφορίες. Το εργαλείο αυτό

χρησιμοποιείται είτε από τους γεωργούς για σκοπούς αυτοελέγχου

(Γερμανία) είτε από συμβούλους κατά την επίσκεψή τους στις

εκμεταλλεύσεις (Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία). Όταν χρησιμοποιείται

από τους συμβούλους, η συμπλήρωση του καταλόγου ακολουθείται σε

http://www.landwirtschaft-

bw.info/servlet/PB/menu/1064966/index.html, www.gqs-

bw.de

34

πολλές περιπτώσεις από στοχευμένες συμβουλές ή υποστηρικτικές

μελέτες για την εκμετάλλευση.

Εφημερίδες

/περιοδικά δελτία

ενημέρωσης:

Οι γεωργοί ενημερώνονται τακτικά μέσω εφημερίδων ή άλλων

περιοδικών δελτίων ενημέρωσης σχετικά με τα ζητήματα της πολλαπλής

συμμόρφωσης στα περισσότερα κράτη μέλη.

Τυποποιημένη

παρουσίαση

PowerPoint:

Στα περισσότερα κράτη μέλη προβλέπεται κατάρτιση των γεωργών και

των συμβούλων σχετικά με την πολλαπλή συμμόρφωση. Η διαδικασία

αυτή υποστηρίζεται συχνά από τυποποιημένες παρουσιάσεις

PowerPoint, οι οποίες στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται

ομοιόμορφα σε ολόκληρη τη χώρα. Σε μια δεύτερη περίπτωση, η

κατάρτιση περιλαμβάνει όχι μόνο παρουσίαση των κανονιστικών

απαιτήσεων διαχείρισης και των συνθηκών καλής γεωργικής και

περιβαλλοντικής κατάστασης αλλά και επεξήγηση της χρήσης των

υπολοίπων εργαλείων. Για παράδειγμα, η κατάρτιση βοηθά τους

γεωργούς στην Αγγλία να χρησιμοποιούν εγχειρίδια για τον σχεδιασμό

των σχεδίων διατήρησης του εδάφους.

35

Κώδικες ορθών

πρακτικών

Ένας Κώδικας Ορθών Γεωργικών Πρακτικών είναι ένας πρακτικός

οδηγός που βοηθά τους γεωργούς, τους καλλιεργητές και τους

διαχειριστές καλλιεργούμενων εκτάσεων να προστατεύουν το

περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιούνται. Ο Κώδικας περιγράφει

βασικές δράσεις που μπορούν να αναλαμβάνουν οι γεωργοί ώστε να

προστατεύουν την ποιότητα του νερού, του εδάφους και του αέρα.

7.2 Ποιες μέθοδοι υπάρχουν;

Τα ακόλουθα εργαλεία και μέθοδοι συνιστούν μια διαδραστική διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ του γεωργού και του συμβούλου και

συμπληρώνουν την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στο πλαίσιο του συστήματος παροχής συμβουλών:

Μέθοδος Περιγραφή Παράδειγμα

Εγχειρίδιο,

πρότυπο

σχεδίου

εκμετάλλευση

ς

Το εγχειρίδιο είναι συνήθως κείμενο ή πίνακας που καθοδηγεί τους γεωργούς

ή τους συμβούλους στην υλοποίηση πολύπλοκων εργασιών. Για παράδειγμα,

οι γεωργοί πρέπει να χρησιμοποιούν άζωτο σε ποσότητες που να μην

υπερβαίνουν τις απαιτήσεις της καλλιέργειας. Σε μια τέτοια περίπτωση

χρησιμοποιούνται πίνακες με τυποποιημένα σύνολα δεδομένων. Το εγχειρίδιο

καθοδηγεί τους γεωργούς ή/και τους συμβούλους στον υπολογισμό της

ποσότητας των αζωτούχων λιπασμάτων που πρέπει να χρησιμοποιηθούν σε

κάθε καλλιέργεια ώστε να επιτευχθεί η αναμενόμενη απόδοση. Τα εγχειρίδια

περιλαμβάνονται συνήθως σε μεγαλύτερο φυλλάδιο/εγχειρίδιο, οπότε και δεν

είναι πάντα εφικτή η σαφής διάκριση μεταξύ των δύο συγκεκριμένων

εργαλείων.

Τα πρότυπα είναι υποδείγματα για τον σχεδιασμό των σχεδίων της

εκμετάλλευσης (π.χ. σχέδιο διατήρησης της εκμετάλλευσης). Το πρότυπο

βοηθά στην οργάνωση της συλλογής των απαραίτητων πληροφοριών για την

εκμετάλλευση και καθοδηγεί τους συμβούλους στην κατάρτιση συστάσεων. Το

εγχειρίδιο μπορεί να έχει έντυπη μορφή με πίνακες ή μορφή απλού μοντέλου

36

ή να είναι ακόμη μέρος ενός πιο εξελιγμένου συνόλου μοντέλων λογισμικού.

Σχέδιο/χάρτη

ς

Τα σχέδια ή οι χάρτες είναι συνήθως εργαλεία με βάση το Διαδίκτυο υπό

μορφή συστημάτων γεωγραφικών πληροφοριών ή προέρχονται από

αεροφωτογραφίες. Οι γεωργοί και οι σύμβουλοι μπορούν να ελέγχουν εάν μια

εκμετάλλευση ή αγροτεμάχιο βρίσκεται εντός προστατευόμενης περιοχής.

Επιπλέον, η βάση δεδομένων συνοδεύεται και από προτάσεις σχετικά με την

περιβαλλοντική διαχείριση των εκμεταλλεύσεων στην εκάστοτε

προστατευόμενη περιοχή.

Οι γεωργοί ή/και οι σύμβουλοι μπορούν να ελέγχουν εάν

μια εκμετάλλευση ή αγροτεμάχιο βρίσκεται σε ζώνες

ευπαθείς στα νιτρικά άλατα μέσω της ιστοσελίδας

https://farmar.mze.cz/geonetwork/srv/en/main.home

Στον δικτυακό τόπο http://www.magic.gov.uk/ οι γεωργοί

μπορούν να βρουν μια διαδραστική υπηρεσία χαρτών που

συγκεντρώνει πληροφορίες περιβαλλοντικού

ενδιαφέροντος από το σύνολο της δημόσιας διοίκησης.

Μοντέλο

λογισμικού

/ηλεκτρονικό

εργαλείο

Σε περιπτώσεις πολύπλοκων περιβαλλοντικών ζητημάτων η παροχή

συμβουλών διευκολύνεται με τη χρήση εξελιγμένων μοντέλων λογισμικού. Το

εργαλείο αυτό χρησιμοποιείται συχνά για τη διαχείριση των ουσιών

εμπλουτισμού στις καλλιέργειες. Ορισμένα από τα εργαλεία αυτά είναι

σχετικά απλά και βοηθούν στον υπολογισμό π.χ. της ισορροπίας των στοιχείων

εμπλουτισμού. Άλλα λαμβάνουν υπόψη τις περιφερειακές/τοπικές συνθήκες

και μπορούν να υπολογίζουν τις απώλειες των ουσιών εμπλουτισμού και να

προτείνουν το σωστό επίπεδο χρήσης των λιπασμάτων. Τα μοντέλα αυτά

περιλαμβάνουν συνήθως ενότητες για τη χωρητικότητα αποθήκευσης της

κοπριάς, την αμειψισπορά, την υποβολή στοιχείων για τη χρήση των ουσιών

εμπλουτισμού (σε επίπεδο αγροτεμαχίου) κλπ.

Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει επίσης εργαλεία που αποτελούν μέρος ενός

ευρύτερου συστήματος βάσης δεδομένων και μοντέλου λογισμικού,

υποστηρίζοντας την ολοκληρωμένη παροχή συμβουλών για την εκμετάλλευση

(Δανία, Αγγλία).

Ένας άλλος τύπος μοντέλου λογισμικού/ηλεκτρονικού εργαλείου έχει

αναπτυχθεί ώστε να βοηθά τους γεωργούς να υποβάλλουν αιτήσεις για το

βασικό πρόγραμμα περιβαλλοντικής διαχείρισης στην Αγγλία Τα μέτρα που

προσφέρονται από το εργαλείο λαμβάνουν υπόψη την εμφάνιση

συγκεκριμένων ειδών πτηνών στην περιοχή της κάθε εκμετάλλευσης

(υποστηρίζεται από μεγάλη βάση δεδομένων).

Στη διεύθυνση

http://www.planet4farmers.co.uk/content/aboutus.html οι

γεωργοί βρίσκουν εργαλεία υπολογισμού που τους

βοηθούν να συμμορφώνονται προς τους κανονισμούς του

προγράμματος δράσης για τις ευπαθείς στα νιτρικά άλατα

ζώνες.

37

Ο δικτυακός τόπος http://www.agrokrom.cz/ επιτρέπει την

καταγραφή της χρήσης αζωτούχων λιπασμάτων και τον

υπολογισμό της βέλτιστης χρήσης ουσιών εμπλουτισμού.

Παρόμοια προσέγγιση προτείνεται και στη διεύθυνση

http://www.dlr.rlp.de/Internet/global/startpage.nsf/87f723

73f4207cacc1256df2003dcfff/f377a621f88b3042c1256e240

0349668?OpenDocument

Προσωπικές

επισκέψεις

στις

εκμεταλλεύσε

ις

Ο σύμβουλος πραγματοποιεί επίσκεψη στην εκμετάλλευση ή σε άλλο σημείο

και παρέχει συγκεκριμένες συμβουλές ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε

γεωργού. Σε γενικές γραμμές αυτή η μέθοδος αποτελεί καλή ευκαιρία ώστε ο

γεωργός να δεχτεί λύσεις που προτείνονται από τον σύμβουλο καθώς

πρόκειται για μια πειστική μέθοδο που δίνει στον γεωργό τη δυνατότητα να

αντιπροτείνει απόψεις ή να θέσει πιο συγκεκριμένα ερωτήματα προκειμένου

να πειστεί για τη χρησιμότητα ή την πρακτικότητα των παρεχόμενων

συμβουλών. Οι προσωπικές επισκέψεις δίνουν τη δυνατότητα στους γεωργούς

να δημιουργήσουν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους συμβούλους τους, οι οποίοι

γίνονται έτσι οι καταλληλότεροι άνθρωποι για να τους προτείνουν νέες

τεχνικές και εξελίξεις για την εκάστοτε εκμετάλλευση, μεταξύ αυτών και

συμβουλές για τις νομικές τους υποχρεώσεις. Μέσω της σχέσης αυτής, ο

σύμβουλος μπορεί να θέτει στόχους για τον γεωργό και είναι σε θέση να

επιστρέφει για να τον βοηθά στην επίτευξη των στόχων του. Μια προσωπική

επίσκεψη μπορεί να γίνει και για μία μόνο φορά, εάν ο σύμβουλος κρίνει ότι

οι συμβουλές που έχει παράσχει στον γεωργό είναι επαρκής για τη δεδομένη

χρονική στιγμή.

Μικρές

ομάδες

Οι γεωργοί καταρτίζονται ή ενημερώνονται κατά τη διάρκεια ειδικών

εκδηλώσεων, όπως οι κύκλοι κατάρτισης, τα εργαστήρια, τα σεμινάρια ή οι

ενημερωτικές συναντήσεις.

Η κατάρτιση των γεωργών γίνεται ταυτόχρονα και επί συγκεκριμένων

θεμάτων, ανά ομάδες που απαρτίζονται από γεωργούς με παρόμοιες

δραστηριότητες ή που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα λόγω

παρόμοιων μεθόδων παραγωγής. Η μέθοδος αυτή υλοποιείται στην

Η κύρια λειτουργία των CSG (μικρές ομάδες στις περιοχές

λεκανών απορροής) στο ΗΒ είναι η συγκέντρωση

εμπειρογνωμοσύνης από τη σύμπραξη των φορέων Natural

England/Environment Agency, τους βασικούς τοπικούς

ενδιαφερόμενους και τους γεωργούς για τη διαμόρφωση

της γεωργικής δραστηριότητας στις ευαίσθητες περιοχές

των λεκανών απορροής των ποταμών και, ιδίως, την

38

εκμετάλλευση ή σε περιβάλλον κατάρτισης με χαμηλό κόστος αλλά έχει το

μειονέκτημα ότι ορισμένοι γεωργοί διστάζουν να μιλήσουν για συγκεκριμένα

προβλήματά τους ή να θέσουν ερωτήματα σε ομαδικές συνεδρίες. Ωστόσο, με

την ευκαιρία ενός σεμιναρίου ή μιας εκπαιδευτικής εκδήλωσης σε μικρές

ομάδες, οι γεωργοί συναντούν τον σύμβουλο και μπορούν να συζητήσουν

συγκεκριμένα δικά τους προβλήματα είτε μετά την κατάρτιση είτε κατά τη

διάρκεια προσωπικής επίσκεψης σε μετέπειτα στάδιο. Παραλλαγή αυτής της

μεθόδου αποτελούν και οι λεγόμενες «Field Days» («μέρες στο χωράφι») κατά

τις οποίες οι γεωργοί συναντούν συμβούλους σε επιλεγμένες εκμεταλλεύσεις

και λαμβάνουν πληροφορίες για συγκεκριμένα θέματα, οι οποίες

παρουσιάζονται συνήθως στην πράξη στην εκμετάλλευση.

παροχή συμβουλών που λαμβάνουν υπόψη τις τοπικές

συνθήκες. Οι υποχρεώσεις των ομάδων CSG

περιλαμβάνουν:

- την προώθηση της πρωτοβουλίας ECSFDI στην κάθε

περιοχή λεκάνης απορροής

- την παροχή συμβουλών σχετικά με τις τοπικές

πηγές διάχυτης ρύπανσης των υδάτων από τη

γεωργία

- την υποστήριξη των αρμοδίων υπαλλήλων για τη

γεωργία στις ευαίσθητες λεκάνες απορροής

- την ενημέρωση των αξιολογήσεων των λεκανών

απορροής και των σχεδίων αντιμετώπισης

- τον προσδιορισμό των σχετικών λύσεων και

δράσεων αντιμετώπισης

- την υποστήριξη του έργου αξιολόγησης και

παρακολούθησης της πρωτοβουλίας ECSFDI

- τη διασφάλιση της καλύτερης σχέσης

ποιότητας/τιμής για την πρωτοβουλία ECSFDI

Κύκλοι

κατάρτισης,

εργαστήρια,

σεμινάρια και

ενημερωτικές

συναντήσεις

Οι γεωργοί καταρτίζονται ή ενημερώνονται σχετικά με ειδικές εκδηλώσεις.

Τηλεφωνική

γραμμή

βοήθειας:

Τα απλά ζητήματα μπορούν να επιλύονται μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας,

αλλά το πρόσωπο που παρέχει τέτοιου είδους υπηρεσίες πρέπει να είναι

καταρτισμένο στο συγκεκριμένο θέμα.

Οι γραμμές βοήθειας αποτελούν συχνά ένα πρώτο βήμα προτού να ζητήσει

κανείς περαιτέρω πληροφορίες για την εκμετάλλευσή του και συνήθως

βοηθούν στο να προσδιοριστεί ο συγκεκριμένος συμβουλευτικός φορέας που

Χρησιμοποιείται στην Αγγλία στο πλαίσιο της ενημέρωσης

για την πολλαπλή συμμόρφωση με υποστήριξη της

κυβέρνησης. Βλ.

http://www.crosscompliance.org.uk/cms/contact-us/

39

είναι κατάλληλος για την επίλυση του προβλήματος. Η μέθοδος αυτή είναι

προσαρμοσμένη στα συγκεκριμένα προβλήματα κάθε εκμετάλλευσης και

αποτελεί μια επιλογή χαμηλού κόστους. Ωστόσο, ενδέχεται να είναι δύσκολο

να εξηγήσει κανείς συγκεκριμένα προβλήματα της κάθε εκμετάλλευσης από το

τη τηλέφωνο και το γραφείο υποστήριξης έχει λιγότερες δυνατότητες να

εντοπίσει προβλήματα/λανθασμένη συμπεριφορά απ’ό,τι ένας σύμβουλος σε

περίπτωση που ο γεωργός δεν έχει επίγνωσή τους.

Ενημέρωση

μέσω του

Διαδικτύου

Η ενημέρωση μέσω του Διαδικτύου μπορεί να γίνεται είτε με γενικό τρόπο είτε

ανάλογα με τον τύπο της εκμετάλλευσης ή τις συχνές ερωτήσεις των γεωργών.

Μπορεί επίσης να χρησιμοποιείται φόρουμ συζήτησης για την ανταλλαγή

απόψεων.

Βλ. http://www.activefarming.org/forum

Τα κράτη μέλη εφαρμόζουν συχνά συνδυασμούς μεθόδων προκειμένου να βελτιστοποιούν τα αποτελέσματα. Η εμπειρία που έχει αποκομιστεί από τα

διάφορα κράτη μέλη δείχνει ότι οι εξατομικευμένες συμβουλές είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος παροχής συμβουλών στους γεωργούς. Ωστόσο, το

κόστος μιας τέτοιας μεθόδου θεωρείται επίσης το υψηλότερο, καθώς απαιτείται η διάθεση σημαντικού αριθμού ανθρωπίνων πόρων.

40

7.3 Πώς να επιλέξετε τα σωστά εργαλεία και μεθόδους

Η απόφαση σχετικά με το ποια εργαλεία/μέθοδοι πρέπει να χρησιμοποιούνται επηρεάζεται από

διάφορους παράγοντες τόσο από την πλευρά του γεωργού όσο και από εκείνη του παρόχου των

υπηρεσιών. Οι παράγοντες που υπεισέρχονται κατά την επιλογή των εργαλείων είναι:

• Από την πλευρά του γεωργού:

o Κίνητρα και πόροι (χρόνος, οικονομικοί πόροι, περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση)

του γεωργού

o Γνώση εργαλείων πληροφορικής

o Πλήρης/ μερική απασχόληση

o Είδος παραγωγής

o Μορφωτικό επίπεδο

• Από την πλευρά του παρόχου των υπηρεσιών

o Αριθμός γεωργών που μπορούν να προσεγγιστούν ταυτόχρονα

o Περιορισμοί προϋπολογισμού

o Επαρκής αριθμός σωστά καταρτισμένων συμβούλων

o Επικέντρωση σε ζήτημα/δραστηριότητα/θέμα

Οι εμπειρίες από διάφορα κράτη μέλη υποδεικνύουν την εφαρμογή μιας πολλαπλής προσέγγισης

με την ταυτόχρονη χρήση διαφόρων εργαλείων και μεθόδων. Προτείνεται επομένως η προσαρμογή

των εκάστοτε μέτρων στα συγκεκριμένα προβλήματα κάθε τομέα. Για ειδικά προβλήματα ενδέχεται

να απαιτείται απευθείας παροχή προσωπικών συμβουλών. Στους τομείς με λιγότερο σοβαρά

προβλήματα ενδέχεται να μπορεί να εφαρμοστεί μια προσέγγιση διαχωρισμού. Ο διαχωρισμός των

γεωργών, όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο 9, αποτελεί πτυχή καθοριστικής σημασίας.

Πλαίσιο 10: Παραδείγματα από κράτη μέλη για την επιλογή των σωστών εργαλείων και μεθόδων

Στην Ουγγαρία η μέθοδος αποφασίζεται πάντα από τον σύμβουλο σε συνάρτηση με το τι θέλει ο

γεωργός. Οι περισσότεροι γεωργοί ζητούν επισκέψεις και παροχή συμβουλών σε προσωπική βάση.

Πολλοί από αυτούς θέλουν τον σύμβουλο διαθέσιμο στο τηλέφωνο ανά πάσα στιγμή. Δεν είναι

πολλοί οι γεωργοί που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο αλλά η χρήση είναι αυξητική. Ωστόσο, ενώ η

γενική πληροφόρηση μπορεί να είναι πολύτιμη, δεν καλύπτει την ανάγκη για παροχή πληροφοριών

προσαρμοσμένων σε κάθε εκμετάλλευση. Λίγοι γεωργοί διαβάζουν σχετικές δημοσιεύσεις, ιδίως

εάν είναι μακροσκελείς ή γραμμένες σε εκλεπτυσμένη γλώσσα. Η σύσταση μικρών ομάδων σε

επιλεγμένες εκμεταλλεύσεις αποτέλεσε πετυχημένο εργαλείο στο παρελθόν και υπάρχουν σχέδια

για την εκ νέου επιδότησή τους.

Η πρωτοβουλία ECSFDI (Ηνωμένο Βασίλειο) προτείνει συνδυασμούς διαφόρων μεθόδων ανάλογα

με το τι ενδείκνυται περισσότερο για κάθε περιοχή λεκάνης απορροής. Η πρακτική εφαρμογή

41

ακολουθεί συνήθως την εξής διαδικασία:

1. Ο γεωργός λαμβάνει ένα ενημερωτικό δελτίο, το οποίο τον ενημερώνει σχετικά με την ECSFDI

και τους λόγους για τους οποίους έχει επιλεγεί και η δική τους περιοχή λεκάνης απορροής.

2. Ο γεωργός λαμβάνει πρόσκληση συμμετοχής σε ομαδικό εργαστήριο ώστε να μάθει

περισσότερα σχετικά με το τι προσφέρει η πρωτοβουλία ECSFDI ή να δώσει πληροφορίες για

κάποιο συγκεκριμένο θέμα, όπως οι ουσίες εμπλουτισμού, η κοπριά ή η διαχείριση του εδάφους.

3. Ο γεωργός συμμετέχει στο εργαστήριο, όπου ενδέχεται να του προταθεί προσωπική επίσκεψη

στην εκμετάλλευσή του προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα συγκεκριμένα θέματα που

αντιμετωπίζει εκεί.

4. Εάν ο γεωργός δεν συμμετάσχει στο εργαστήριο, ο αρμόδιος υπάλληλος μπορεί να τον καλέσει

στο τηλέφωνο και να του προτείνει επίσκεψη όπου θα συζητήσουν τι μπορεί να κάνει ο γεωργός

ώστε να περιορίσει τη ρύπανση στην εκμετάλλευσή του.

5. Οι αρμόδιοι υπάλληλοι χρησιμοποιούν και άλλες μεθόδους για να πετύχουν την ενεργό

συμμετοχή των γεωργών, συνεργαζόμενοι κυρίως με ενδιαφερόμενους και εταίρους και

χρησιμοποιώντας τις επαφές τους με τους γεωργούς ώστε να μεταφέρουν τα μηνύματα της

πρωτοβουλίας ECSFDI.

8 Πώς να ενισχύσετε την αποτελεσματικότητα των συμβουλών

και να μειώσετε τις δαπάνες

Όπως έχει ήδη αναφερθεί, οι γεωργικές συμβουλές μπορούν να καλύπτουν διάφορα θέματα, όπως

η επιχειρηματική δραστηριότητα γενικότερα, καθώς και τα ειδικά περιβαλλοντικά ζητήματα με

επικέντρωση στις νομικές απαιτήσεις ή οι εθελοντικές πρωτοβουλίες. Σε πολλές περιπτώσεις,

αρκετοί φορείς ασκούν επίσης συμβουλευτικό και ενημερωτικό έργο. Μια ολοκληρωμένη

προσέγγιση οφείλει επομένως να συνδυάζει τρία επίπεδα:

1. Συνδυασμός διαφόρων μεθόδων και εργαλείων. Σύμφωνα με τις συζητήσεις στο

εργαστήριο για τα συστήματα παροχής συμβουλών, η εμπειρία από διάφορα κράτη μέλη

δείχνει ότι ο καλύτερος τρόπος ώστε να ενημερώνονται οι γεωργοί και να διασφαλίζεται η

πρακτική εφαρμογή των συμβουλών που λαμβάνουν είναι μέσω της εξατομικευμένης

παροχής συμβουλών. Το αποτέλεσμα άλλων προσεγγίσεων, όπως η αλληλογραφία, η

αποστολή φυλλαδίων και επεξηγηματικών εγχειριδίων, είναι ότι αυτά δεν διαβάζονται ή

δεν γίνονται κατανοητά από τους γεωργούς. Τα φυλλάδια κλπ. είναι χρήσιμα ως σημείο

αναφοράς, αλλά πρέπει να ακολουθούνται από «εξατομικευμένη» παροχή συμβουλών, η

οποία μπορεί με τη σειρά της να ακολουθείται από συνεδριάσεις μικρών ομάδων γεωργών.

2. Στις χώρες όπου ο συντονισμός του συμβουλευτικού συστήματος γίνεται από διάφορους

φορείς, είναι απαραίτητο να διασφαλίζεται η εφαρμογή μιας κοινής προσέγγισης από τους

εν λόγω φορείς.

Πλαίσιο 11: Κέντρο συντονισμού στην Εσθονία

42

Το εσθονικό κέντρο συντονισμού έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

• ανάπτυξη του συμβουλευτικού συστήματος και υπηρεσίας

• συλλογή και ανάλυση της ανατροφοδότησης

• επικοινωνία με τους ερευνητικούς φορείς

• εκπαίδευση και εσωτερική κατάρτιση των συμβούλων

• ανάπτυξη συμβουλευτικών εργαλείων (προγράμματα, αναλύσεις κινδύνων κλπ.)

• ενημέρωση της δικτυακής πύλης για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη, www.pikk.ee

3. Συνδυασμός διαφορετικών θεμάτων (π.χ. συμβουλές για περιβαλλοντικά και

επιχειρηματικά θέματα) με σκοπό την ένταξη των περιβαλλοντικών ζητημάτων στο πλαίσιο

των γεωργικών δραστηριοτήτων, λαμβανομένων υπόψη των περιφερειακών πτυχών, του

είδους της εκμετάλλευσης κλπ.

43

Πλαίσιο 12: Παράδειγμα συνδυασμού συμβουλών επί διαφορετικών θεμάτων στη Σουηδία

9 Τι κίνητρα έχουν οι γεωργοί ώστε να συμμετέχουν και πώς

πρέπει να παροτρύνονται γι’ αυτό;

Κάθε γεωργός είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος και τα κίνητρά του για συμμετοχή στις

δραστηριότητες της συμβουλευτικής υπηρεσίας είναι επίσης διαφορετικά. Οι πιθανοί λόγοι που

εξηγούν κάτι τέτοιο είναι:

• Περιβαλλοντικές ανησυχίες

• Κοινωνικές πιέσεις (η κοινωνία των πολιτών ή άλλοι γεωργοί πιέζουν κάποιον να

συμμετέχει)

• Οικονομικοί λόγοι (περιορισμός των δαπανών μέσω βελτιωμένων πρακτικών διαχείρισης)

• Συμμόρφωση προς τις νομικές απαιτήσεις

• Κοινωνικοί λόγοι (συναντήσεις με άλλους ή αφοσίωση στον σύμβουλο)

Λίγες είναι οι μελέτες που συνδέουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γεωργών ή/και δομών

γεωργικής εκμετάλλευσης με την απόφαση για συμμετοχή σε συμβουλευτικές δραστηριότητες.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες μελέτες που ερευνούν τη συμπεριφορά των γεωργών γενικά, συχνά σε

ό,τι αφορά την εφαρμογή εθελοντικών αγρο-περιβαλλοντικών μέτρων. Τα συμπεράσματα και οι

συσχετισμοί των μελετών αυτών μπορούν εφαρμοστούν στην παροχή γεωργικών συμβουλών, η

οποία βασίζεται επίσης στην εθελοντική συμμετοχή.

44

Ενώ οι γεωργικές μέθοδοι επηρεάζονται σε κάποιο βαθμό από τεχνικές πτυχές της γεωργικής

παραγωγής και της δομής των εκμεταλλεύσεων, σημαντικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων

διαδραματίζουν και οι προσωπικές αξίες του κάθε γεωργού.

Όποιοι και αν είναι οι λόγοι, είναι σημαντικό να τους γνωρίζουμε προτού να προσεγγίσουμε τον

γεωργό. Οι διαχωρισμός των γεωργών είναι επομένως πτυχή καθοριστικής σημασίας. Ωστόσο, ο

διαχωρισμός με βάση τις προτιμήσεις / συμπεριφορά δεν γίνεται εύκολα (λόγω κόστους) και δεν

προβλέπεται σε πολλές χώρες. Επιπλέον, οι διαχωρισμοί τέτοιου είδους δεν είναι σταθεροί στον

χρόνο.

Πλαίσιο 13: Προσέγγιση διαχωρισμού των γεωργών στο ΗΒ

Το μοντέλο διαχωρισμού, που δημιουργήθηκε από τους Garforth κ.α. (2006), διαθέτει πέντε

προβλεπόμενους τύπους εκμετάλλευσης με βάση τις αξίες, τους στόχους, τις στάσεις και τις

πεποιθήσεις των γεωργών. Οι σύμβουλοι ενθαρρύνονται να εξετάζουν τον τύπο του γεωργού και

να προσαρμόζουν τις συμβουλές τους ανάλογα με το τι είναι πιθανότερο να οδηγήσει στην

καλύτερη περιβαλλοντική απόκριση του γεωργού.

Αρχικά οι γεωργοί χρησιμοποιούν την υπηρεσία γεωργικών συμβουλών που προσφέρεται από το

FLA διότι θέλουν να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία σχετικά με την κοπριά. Οι σύμβουλοι

χρησιμοποιούν στη συνέχεια τις επαφές τους με τους γεωργούς ώστε να τους ευαισθητοποιήσουν

σε περιβαλλοντικά ζητήματα.

45

10 Ποια είναι η καλύτερη χρονική στιγμή για την παροχή

συμβουλών;

Η καλύτερη χρονική στιγμή για την παροχή συμβουλών εξαρτάται από τον τύπο της

συμβουλευτικής μεθόδου που χρησιμοποιείται καθώς και από το εφαρμοζόμενο σύστημα

παραγωγής. Ωστόσο, πρέπει να τηρούνται κάποιοι βασικοί κανόνες:

• Οι συμβουλές πρέπει να παρέχονται καθόλη τη διάρκεια της χρονιάς ώστε οι γεωργοί να

μπορούν να ζητούν και να λαμβάνουν συμβουλές όποτε πιστεύουν ότι τις έχουν ανάγκη.

• Η παροχή γενικών συμβουλών, π.χ. επί νομικών ή επιχειρηματικών θεμάτων, πρέπει να

γίνεται την εποχή κατά την οποία η δουλειά είναι λιγότερη (τον χειμώνα) ή όταν πρέπει να

εφαρμόζονται νέες απαιτήσεις.

• Ειδικές πληροφορίες / συμβουλές επί ορισμένων τεχνικών μέτρων παρέχονται όταν πρέπει

να αναληφθούν δράσεις και, κατόπιν αίτησης, όταν προκύπτει κάποιο «πρόβλημα». Συχνά

οι ομαδικές δραστηριότητες πραγματοποιούνται τις απογευματινές ώρες.

Πλαίσιο 14: Παραδείγματα ενδεδειγμένης χρονικής στιγμής για την παροχή ειδικών συμβουλών

Για παράδειγμα, στην περίπτωση ενός σχεδίου φυτοπροστασίας, η χρονική στιγμή για την παροχή

συμβουλών είναι τον χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη, προτού οι γεωργοί αγοράσουν τα φυτοφάρμακά

τους. Κάποιες περίοδοι αιχμής εντοπίζονται επίσης πριν από την περίοδο υποβολής ορισμένων

αιτήσεων. Πέραν των προγραμματισμένων αυτών υπηρεσιών, πολλοί γεωργοί ζητούν τη βοήθεια

των συμβούλων καθόλη τη διάρκεια του έτους.

Κατά την καθοδήγηση των γεωργών στη διαχείριση των ουσιών εμπλουτισμού, κεντρική θέση

κατέχουν συχνά οι συμβουλές που αφορούν τον σχεδιασμό του επαρκούς εμπλουτισμού. Για να

διασφαλίζεται η παροχή χρήσιμων συμβουλών στους γεωργούς για το συγκεκριμένο θέμα, η

καταλληλότερη χρονική στιγμή είναι πριν από την έναρξη του εμπλουτισμού του εδάφους.

Η ενδεδειγμένη περίοδος για την παροχή συμβουλών για τις καλλιεργούμενες εκτάσεις είναι οι

χειμερινοί μήνες, μετά τον θερισμό, όταν ο γεωργός είναι λιγότερο απασχολημένος. Αυτή είναι

επίσης η καλύτερη περίοδος της χρονιάς για τον εντοπισμό τυχόν δομικών προβλημάτων του

εδάφους, όταν τα εδάφη είναι υγρά και έχουν υποστεί επεξεργασία. Στις εκμεταλλεύσεις εκτροφής

προβάτων, οι κτηνοτρόφοι δεν μπορούν να λαμβάνουν συμβουλές κατά την περίοδο του τοκετού

των προβατίνων.

• Το χρησιμοποιούμενο εργαλείο/μέθοδος καθορίζει επίσης τη χρονική στιγμή που μπορεί να

χρησιμοποιείται. Ενώ ορισμένες από τις μεθόδους που αναφέρονται στην ενότητα 7

ενδείκνυνται για όλη τη διάρκεια του έτους, άλλες προσεγγίσεις είναι επιτυχείς μόνο

εφόσον εφαρμοστούν σε συγκεκριμένες περιόδους της χρονιάς, κυρίως λόγω της έντασης

της προσπάθειας και του χρόνου με τον οποίο ταυτίζει ο γεωργός τη δραστηριότητα:

o Εγχειρίδια, πρότυπα, χάρτες, εργαλεία λογισμικού: Η προσέγγιση των γεωργών με

αυτά τα μέσα ενδείκνυται για όλη τη διάρκεια του έτους καθώς οι γεωργοί

μπορούν να χρησιμοποιούν τα εγχειρίδια και τα πρότυπα επιτόπου στην

εκμετάλλευση. Η επικαιροποίηση των εργαλείων αυτών πρέπει να γίνεται πριν από

46

την κύρια περίοδο σποράς, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ώστε να διασφαλίζεται η

διαβίβαση των σωστών πληροφοριών στους γεωργούς.

o Τηλεφωνική γραμμή βοήθειας: Όπως τα εγχειρίδια και τα εργαλεία πληροφορικής,

οι τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας είναι κατάλληλες για χρήση καθόλη τη διάρκεια

του έτους. Εάν υπάρχουν πάντως οικονομικοί περιορισμοί, πρέπει να δίδεται

έμφαση στο να υπάρχει προσωπικό τακτικά διαθέσιμο κατά την κύρια περίοδο

σποράς. Γραμμές βοήθειας για τεχνικά θέματα πρέπει επίσης να είναι διαθέσιμες

κατά τις συνήθεις ώρες γεωργικής δραστηριότητας, π.χ. νωρίς το πρωί.

o Εξατομικευμένες επισκέψεις: Οι προσωπικές επισκέψεις επιτόπου στην

εκμετάλλευση έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον κοντά ή κατά τη διάρκεια της

καλλιεργητικής περιόδου. Ενώ οι επισκέψεις αυτές είναι σε έναν βαθμό

χρονοβόρες για τον γεωργό, βοηθούν ωστόσο στο να καταρριφθεί η αντίληψη του

γεωργού ότι οι συμβουλευτικές δραστηριότητες απαιτούν περισσότερη

προσπάθεια εκ μέρους του. Τέτοιες επισκέψεις ενδείκνυνται για τον χειμώνα/τις

απογευματινές ώρες. Στην περίπτωση των κτηνοτρόφων, μπορούν να γίνονται

καθόλη τη διάρκεια του έτους.

o Δραστηριότητες μικρών ομάδων: Οι συναντήσεις των μικρών ομάδων ενδείκνυνται

περισσότερο στην αρχή της καλλιεργητικής περιόδου.

o Κύκλοι κατάρτισης, εργαστήρια, σεμινάρια και ενημερωτικές συναντήσεις: Οι

προσεγγίσεις αυτές αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα συμμετοχής και, καθώς οι

γεωργοί είναι συνήθως πολύ απασχολημένοι κατά την καλλιεργητική περίοδο, οι

κύκλοι κατάρτισης, τα εργαστήρια κλπ. μπορούν να πετύχουν μεγαλύτερη

συμμετοχή εφόσον πραγματοποιούνται εκτός καλλιεργητικής περιόδου. Πολλά

αγροτικά συμβουλευτικά κέντρα προσφέρουν μαθήματα κατά τη διάρκεια του

χειμώνα, όταν οι γεωργοί είναι πιθανότερο να μπορούν να διαθέσουν χρόνο εκτός

της εκμετάλλευσής τους.

11 Παραδείγματα δραστηριοτήτων παροχής γεωργικών

συμβουλών για την αντιμετώπιση της ρύπανσης του νερού

και τη χρήση του από τη γεωργία

Το κεφάλαιο αυτό αποτελεί μια σύνοψη:

• των εμπειριών σχετικά με το τι είδους συμβουλές ενδείκνυνται περισσότερο για την

αντιμετώπιση των προβλημάτων του νερού, και

• των παραδειγμάτων και προσεγγίσεων από τα κράτη μέλη – συμπεριλαμβανομένων των

οφελών που προκύπτουν από δραστηριότητες

Τα τεχνικά μέτρα για τον περιορισμό των πιέσεων παρατίθενται σε κατάλογο μέτρων που

φιλοξενείται από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (βλ. τελευταία έκδοση στη διεύθυνση at http://prb-

water-agri.jrc.ec.europa.eu/Prb-agri/documents/open-section)

47

11.1 Ρύπανση από ουσίες εμπλουτισμού μέσω της απορροής και της

απόπλυσης του εδάφους

Η ρύπανση από ουσίες εμπλουτισμού αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την

Ευρώπη. Για την αντιμετώπιση του ζητήματος σε επίπεδο παροχής συμβουλών, είναι σημαντικό να

γνωρίζουμε από πού προέρχεται η ρύπανση αυτή και ποιες είναι οι δραστηριότητες διαχείρισης

που πρέπει να προσεγγιστούν σε επίπεδο εκμετάλλευσης. Μια γενική επισκόπηση του ζητήματος

παρέχεται στον πίνακα που ακολουθεί:

Πηγή

ρύπανσης

Καλλιέργεια και εμπλουτισμός του

εδάφους

Κτηνοτροφία

Δραστηριότητα

διαχείρισης

• επιλογή καλλιεργειών,

αμειψισπορά (εξέταση των ειδικών

περιπτώσεων του οίνου, των

φρούτων και των πολυετών φυτών

για βιοενέργεια)

• άροση, δευτερεύουσες

καλλιέργειες

• προγραμματισμός εμπλουτισμού

του εδάφους (συμπερ. των

ισορροπιών των νιτρικών)

• διασπορά/ εφαρμογή (ποσότητα,

χρονική στιγμή, οργανικά,

ανόργανα, τοποθέτηση, τεχνική)

• μηχανήματα (τεχνολογία, γέμισμα,

καθαρισμός)

• βοσκή/εκτροφή

• αποθήκευση (κοπριά,

λυματολάσπη, ενδιάμεση χρήση

για παραγωγή βιοαερίου)

• προσαρμογή της διατροφής

• διασπορά/ εφαρμογή (ποσότητα,

χρονική στιγμή, οργανικά,

ανόργανα, τοποθέτηση, τεχνική)

48

Πλαίσιο 15: Παροχή πληροφοριών και συμβουλών σχετικά με τις ουσίες εμπλουτισμού του εδάφους στο ΗΒ

Για τον περιορισμό των φορτίων ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους στο ΗΒ, έχουν επιλεχθεί 50

περιοχές λεκανών απορροής προτεραιότητας με τον υψηλότερο κίνδυνο ρύπανσης των υδάτων

από διάχυτες πηγές, ενώ δημιουργήθηκαν και 4 εθνικές και 10 περιφερειακές συμπράξεις μεταξύ

διαφορετικών φορέων που ενδιαφέρονται για τον περιορισμό των ουσιών εμπλουτισμού του

εδάφους. Στόχος των συμπράξεων αυτών είναι να παρέχουν συμβουλές και εργαλεία σχετικά με τη

διαχείριση των ουσιών εμπλουτισμού, τα οποία να είναι εύχρηστα για όλους τους γεωργούς και να

μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης γενικότερα σε περιοχές χαμηλότερου κινδύνου. Αυτό δίνει τη

δυνατότητα στους γεωργούς που υποστηρίζονται από συμβούλους να αναπτύσσουν καλύτερα

σχέδια για τις ουσίες εμπλουτισμού του εδάφους, να ενισχύουν την αποτελεσματικότητα των

χημικών λιπασμάτων και της κοπριάς, να συμμορφώνονται προς τις απαιτήσεις που ισχύουν για

περιοχές ευαίσθητες στη νιτρορύπανση και να περιορίζουν τη ρύπανση των υδάτων από διάχυτες

πηγές, όπως η κοπριά και τα χημικά λιπάσματα. Στις συμπράξεις αυτές, οι αρμόδιοι υπάλληλοι για

τη γεωργία στις ευαίσθητες λεκάνες απορροής προσφέρουν δωρεάν συμβουλές στους γεωργούς

μέσω εξειδικευμένων αναδόχων. Στο πλαίσιο των εργαστηρίων και των επισκέψεων για παροχή

γεωργικών συμβουλών, παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα ακόλουθα θέματα:

• Δειγματοληψία και ανάλυση εδάφους

• Σχέδια διαχείρισης ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους

• Σχέδια διαχείρισης κοπριάς

• Σχέδια διαχείρισης εδάφους

• Βαθμονόμηση εφαρμογέων/ψεκαστών λιπασμάτων

• Ανάλυση στερεάς και υγρής κοπριάς

Επιπλέον, έχει εκπονηθεί ειδικό φυλλάδιο σχετικά με τον προγραμματισμό της εφαρμογής των

ουσιών εμπλουτισμού και την καταγραφή απλών και πρακτικών συμβουλών για τους γεωργούς.

Υπάρχει επίσης δικτυακός τόπος που παρέχει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με

περιπτωσιολογικές μελέτες και συμβουλές, ηλεκτρονικά δελτία καταγραφής

εκμεταλλεύσεων/αγροτεμαχίων, συνδέσμους, όπως ο οδηγός FACT, δικτυακοί τόποι για περιοχές

ευαίσθητες στη νιτρορύπανση, ενότητες κατάρτισης. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε

τη διεύθυνση www.nutrientmanagement.org/

Πλαίσιο 16: Παροχή πληροφοριών και συμβουλών σχετικά με τις ουσίες εμπλουτισμού του εδάφους στη Φλάνδρα

Ο περιορισμός των υπολειμμάτων νιτρικών στο έδαφος κατά τη διάρκεια του χειμώνα θα βελτιώσει

την ποιότητα των επιφανειακών και υπογείων υδάτων. Κατά συνέπεια, ο Φλαμανδικός Οργανισμός

Γαιών παρέχει καθοδήγηση στους γεωργούς που διαθέτουν αγροτεμάχια σε ευαίσθητες στη

νιτρορύπανση περιοχές όπου μετρώνται υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών.

Η καθοδήγηση συνίσταται σε προσωπικές επισκέψεις στις εκμεταλλεύσεις κατά τη διάρκεια των

οποίων αξιολογείται κάθε πτυχή μιας αποτελεσματικής διαχείρισης των ουσιών εμπλουτισμού.

Κατά την επίσκεψη, ο σύμβουλος προσπαθεί, σε συνεργασία με τον γεωργό, να εντοπίσει την αιτία

της υψηλής συγκέντρωσης υπολειμμάτων νιτρικών και να δώσει στον γεωργό συμβουλές σχετικά

με το πώς να προλάβει παρόμοια προβλήματα στο μέλλον. Η επίσκεψη στην εκμετάλλευση

καλύπτει τα ακόλουθα θέματα:

49

• Βελτιστοποίηση της διαχείρισης των ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους στις κτηνοτροφικές

εκμεταλλεύσεις

• Προγραμματισμός εμπλουτισμού του εδάφους και παρακολούθηση

• Τεχνικές εμπλουτισμού του εδάφους

• Χρησιμοποίηση οικολογικής κοπριάς

• Ανάλυση του εδάφους και συμβουλές εμπλουτισμού

• Ανάλυση κοπριάς

Μετά την επίσκεψη στην εκμετάλλευση, ο γεωργός λαμβάνει έκθεση με όλες τις πτυχές που

συζητήθηκαν, καθώς και γραπτό αντίγραφο των συμβουλών που παρασχέθηκαν κατά τη διάρκεια

της επίσκεψης.

50

Πλαίσιο 17 Εμβληματικό σχέδιο για τον περιορισμό των ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους στη μακροπεριφέρεια της

Βαλτικής Θάλασσας

Το σχέδιο «Εφαρμογή των βέλτιστων πρακτικών της γεωργίας στην πράξη» (Baltic DEAL) είναι ένα

μακροπεριφερειακό έργο για την υποστήριξη της στρατηγικής της ΕΕ για την περιοχή της Βαλτικής

Θάλασσας. Σε συνεργασία με αγροτικές ομοσπονδίες της Σουηδίας, της Δανίας, της Γερμανίας και

της Φινλανδίας, το Baltic DEAL αποσκοπεί στην περαιτέρω βελτίωση της κατάστασης της Βαλτικής

Θάλασσας μέσα από μια αποτελεσματικότερη χρήση των ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους στη

γεωργία χωρίς μείωση της ανταγωνιστικότητας ή της παραγωγής του τομέα. Ο κύριος στόχος

είναι προώθηση και ενίσχυση των αγροτικών συμβουλευτικών υπηρεσιών και των σχετικών

δραστηριοτήτων επίδειξης και ενημέρωσης που επικεντρώνονται στη βελτίωση των

περιβαλλοντικών και αγροτικών πρακτικών. Το έργο θα υλοποιηθεί κατά την περίοδο 2010-2013,

κυρίως από εθνικούς βασικούς φορείς του τομέα των αγροτικών συμβουλευτικών υπηρεσιών,

υπό την ηγεσία και σε στενή συνεργασία με τις γεωργικές ομοσπονδίες. Συνολικά προβλέπονται

15-20 εταίροι. Για την επίτευξη των συνολικών στόχων του έργου, προβλέπονται οι ακόλουθες

δραστηριότητες:

• Δημιουργία μια κοινής πλατφόρμας για την ανταλλαγή γνώσεων σχετικά με τα κίνητρα

των γεωργών

• Πιλοτικές δραστηριότητες που γεφυρώνουν τα βασικά κενά των συμβουλευτικών

συστημάτων σε ό,τι αφορά τις αγρο-περιβαλλοντικές διαστάσεις και τις εθνικές

δραστηριότητες δικτύωσης

• Εφαρμογή των βέλτιστων πρακτικών σε εκμεταλλεύσεις επίδειξης

• Διάδοση των αποτελεσμάτων

11.2 Ρύπανση από φυτοφάρμακα

Τα φυτοφάρμακα εξακολουθούν να προκαλούν περιβαλλοντικά προβλήματα σε πολλές περιοχές

και ιδίως σε περιοχές λεκανών απορροής με πόσιμο νερό λόγω των πολύ αυστηρών ορίων που

διέπουν την επεξεργασία του πόσιμου νερού. Ωστόσο, τα φυτοφάρμακα δεν χρησιμοποιούνται

μόνο σε περιοχές με γεωργικές εκτάσεις αλλά οι ίδιες αυτές ουσίες μπορούν ενίοτε να βρεθούν στο

νερό ακόμη και από μη γεωργικές χρήσεις (π.χ. αστικές χρήσεις). Αυτή η σύνδεση μεταξύ των

συστημάτων παροχής συμβουλών και των μη γεωργικών πηγών είναι χρήσιμη προκειμένου να

κατανοήσουμε την πραγματική πηγή της ρύπανσης.

Πηγή της

ρύπανσης

Καλλιέργειες Αποθήκευση Απόβλητα

Δραστηριότητα

διαχείρισης

• Ψεκασμός

• Εξοπλισμός

• Χειρισμός

• Αποθήκευση,

συμπεριλ. των

αχρησιμοποίητων

προϊόντων

φυτοπροστασίας

• Απόρριψη των

υπολειμμάτων

προϊόντων

• Απόρριψη των

αποβλήτων

συσκευασίας

51

Πλαίσιο 18: Συμβουλές και πληροφορίες σχετικά με τον χειρισμό των φυτοφαρμάκων σε διάφορα κράτη μέλη

Μοντέλο συνεργασίας, Γερμανία. Ο κλάδος του νερού υποστηρίζει εξειδικευμένους συμβούλους

σε συγκεκριμένες περιοχές λεκανών απορροής και παρέχει τεχνικά κίνητρα στους γεωργούς. Για

παράδειγμα, στο «Halterner Stausee» οι αγρότες είναι κυρίως κτηνοτρόφοι, οπότε το βασικό

ενδιαφέρον δεν αφορά τις γεωργικές καλλιέργειες. Κατά συνέπεια, σε πολλές περιπτώσεις δεν

χρησιμοποιούνται οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές και πρακτικές για την προστασία των

καλλιεργειών. Σε συνεργασία με τον κλάδο του νερού, οι γεωργοί ακολουθούν τις συστάσεις των

συμβούλων. Με την πάροδο του χρόνου η προσέγγιση αυτή έχει οδηγήσει στον περιορισμό των

δαπανών για την επεξεργασία του νερού τουλάχιστον κατά 1 εκατ. ευρώ.

Στο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ του Φλαμανδικού Οργανισμού Περιβάλλοντος και του

φλαμανδικού υπουργείου Γεωργίας και Αλιείας, έχουν διοργανωθεί ενημερωτικές συζητήσεις

στρογγυλής τραπέζης για τους γεωργούς σε όλες τις φλαμανδικές επαρχίες με θέμα την πρόληψη

της μόλυνσης των επιφανειακών υδάτων από υπολείμματα προϊόντων φυτοπροστασίας.

Το 2001 η βρετανική κυβέρνηση αποδέχτηκε προτάσεις του κλάδου προστασίας της γεωργίας και

των καλλιεργειών για την ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των φυτοφαρμάκων.

Το πρόγραμμα (www.voluntaryinitiative.org.uk) αναπτύχθηκε ως εναλλακτική πρόταση στον φόρο

φυτοφαρμάκων που μελετούσε η κυβέρνηση. Στόχος της Εθελοντικής Πρωτοβουλίας για τα

φυτοφάρμακα είναι να παρέχει ενημερωτικό υλικό στους γεωργούς και γεωπόνους σχετικά με τις

βέλτιστες πρακτικές στη χρήση των φυτοφαρμάκων. Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν εργαλεία

αυτοαξιολόγησης των γεωργών και πίνακες ελέγχων για τους συμβούλους, φυλλάδια για την

προστασία του νερού, έρευνες μεταξύ των γεωργών για τις πρακτικές με τα φυτοφάρμακα,

εργαστήρια για την προστασία του νερού, ημερίδες κατάρτισης συμβούλους σε θέματα

φυτοφαρμάκων, άρθρα και δημοσιεύσεις στα σχετικά μέσα ενημέρωσης, άλλα ενημερωτικά υλικά

όπως παρουσιάσεις, φυλλάδια και άρθρα. Η πρωτοβουλία ECSFDI συνεργάζεται με την Εθελοντική

Πρωτοβουλία για την παροχή συμβουλών στους γεωργούς σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές για

τα φυτοφάρμακα.

Στη Σουηδία, διάφορες αρχές, ομάδες συμφερόντων και επιχειρήσεις συνεργάζονται στο πλαίσιο

της ενημερωτικής εκστρατείας «Τα φυτοφάρμακα στο επίκεντρο» με σκοπό τη μείωση των

συγκεντρώσεων φυτοφαρμάκων στα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα και τη βελτίωση της χρήσης

του προσωπικού εξοπλισμού κατά τον χειρισμό των φυτοφαρμάκων.

Οι γεωργοί έχουν επίσης τη δυνατότητα να λαμβάνουν εξατομικευμένες συμβουλές επιτόπου στην

εκμετάλλευσή τους στο πλαίσιο της εκστρατείας «Οι ουσίες εμπλουτισμού του εδάφους στο

επίκεντρο» (βλ. Πλαίσιο 22: Παροχή εξατομικευμένων συμβουλών στη Σουηδία για τη μείωση των

ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους και των φυτοφαρμάκων στα υπόγεια και στα επιφανειακά

ύδατα).

Οι τομείς στους οποίους αφορούν οι συμβουλές είναι:

- χειρισμός των φυτοφαρμάκων: αποθήκευση, γέμισμα δεξαμενών ψεκασμού, πλύσιμο,

μεταφορά

- στρατηγική φυτοπροστασίας στο χωράφι

52

- ψεκασμός σε περιοχές με προστατευόμενα ύδατα

- προσαρμογή του εξοπλισμού για τον ψεκασμό των δέντρων

Εκπαιδευτικό υλικό για την αντιμετώπιση των απωλειών προϊόντων φυτοπροστασίας που

προκαλούν ρύπανση διατίθεται στη ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.topps-

life.org/web/expertcommunity.asp?cust=1&lng=en&m=12.

11.3 Άρδευση

Η χρήση νερού για σκοπούς άρδευσης γίνεται κυρίως κατά την περίοδο της βλάστησης, όταν οι

βροχοπτώσεις είναι περιορισμένες ή ανύπαρκτες. Κατά συνέπεια, η άρδευση συντελεί στην

επιδείνωση του προβλήματος της λειψυδρίας, ειδικά στη νότια Ευρώπη.

Πηγή του

προβλήματος

Επιλογή καλλιεργειών Αρδευτική τεχνολογία

Διαχείριση της άρδευσης

Δραστηριότητα

διαχείρισης

• Ανάγκες των φυτών

σε νερό

• Τύπος άρδευσης (π.χ.

με ψεκαστήρα,

μικροάρδευση)

• Τύπος συστήματος

διανομής του νερού

(π.χ. ανοιχτά

κανάλια, σωλήνες)

• Χρονική στιγμή της

άρδευσης

Πλαίσιο 19: Συμβουλές για τη βελτιστοποίηση της άρδευσης

Το Arvalis-Institut du végétal (Γαλλία) δίνει τη δυνατότητα στους γεωργούς να τηλεφορτώνουν

διάφορα έγγραφα καθοδήγησης που αφορούν τις περιοχές και τις καλλιέργειές τους από τον

δικτυακό τόπο του οργανισμού (www.arvalisinstitutduvegetal.fr/).

53

Τα έγγραφα αυτά περιλαμβάνουν:

• συμβουλές για τη θέση τοποθέτησης των τενσιόμετρων εδάφους (Watermark®) και για την

ερμηνεία των στοιχείων που καταγράφουν

• κανόνες διαχείρισης της άρδευσης ανάλογα π.χ. με το στάδιο της καλλιέργειας ή τον τύπο του

εδάφους, και

• Ένα «σημειωματάριο χωραφιού» για την καταγραφή των βασικών σταδίων της καλλιέργειας

και την ποσότητα του χρησιμοποιούμενου νερού.

11.4 Διάβρωση του εδάφους

Η διάβρωση του εδάφους από το νερό, τον άνεμο και την άροση επηρεάζει τόσο τη γεωργία όσο

και το φυσικό περιβάλλον, π.χ. τον τύπο του εδάφους, την κλίση του, την ένταση της βροχής και του

ανέμου. Ο κύριος επιτόπιος αντίκτυπος είναι η υποβάθμιση της ποιότητας του εδάφους, η οποία

είναι αποτέλεσμα της απώλειας των πλούσιων σε θρεπτικές ουσίες ανώτερων στρωμάτων του και η

μειωμένη ικανότητα συγκράτησης του νερού των διαβρωμένων εδαφών, η οποία διαμορφώνει

λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες για τη γεωργία. Η κύρια μη επιτόπια συνέπεια της διάβρωσης λόγω

του νερού είναι η μετακίνηση ιζημάτων και γεωργικών ρυπαντών στις υδάτινες οδούς. Αυτό μπορεί

να προκαλέσει συσσώρευση ιλύος σε φράγματα, διατάραξη λιμναίων οικοσυστημάτων και

μόλυνση του πόσιμου νερού.

Πηγή της Καλλιέργειες

54

ρύπανσης

Δραστηριότητα

διαχείρισης

• Αμειψισπορά

• Κάλυψη του εδάφους

Πλαίσιο 20: Συμβουλές για τον περιορισμό της διάβρωσης του εδάφους

Στην Ιρλανδία διοικητικοί υπάλληλοι έχουν εντοπίσει τους γεωργούς που δραστηριοποιούνται σε

περιοχές με ευαίσθητα οργανικά εδάφη. Στις περιοχές αυτές, οι γεωργοί πρέπει να απασχολούν

σύμβουλο, ο οποίος λαμβάνει δείγματα του εδάφους και αναπτύσσει σχέδιο εκμετάλλευσης με

βάση το οποίο πρέπει να διορθώνονται οι συγκεντρώσεις των οργανικών ουσιών στο έδαφος. Αυτό

αποτελεί επίσης υποχρεωτικό μέρος των κανονισμών για την καλή γεωργική και περιβαλλοντική

κατάσταση και οι γεωργοί ενημερώνονται για τη συγκεκριμένη απαίτηση μέσω δημοσιεύσεων και

φυλλαδίων που αποστέλλονται ταχυδρομικώς. Οι εξατομικευμένες συμβουλές σχετικά με τη

διάβρωση του εδάφους παρέχονται στους γεωργούς που συμμετέχουν στο καθεστώς αγροτικής

περιβαλλοντικής προστασίας (Rural Environmental Protection Schemes, REPS). Διαφορετικά

εναπόκειται στον γεωργό να αναζητήσει ενεργά συμβουλές είτε από ιδιώτη σύμβουλο είτε από

σύμβουλο της Teagasc9. Το μέτρο 2 του REPS αποσκοπούσε εν μέρει στην προστασία του εδάφους

με την εφαρμογή ενός ειδικού σχεδίου διαχείρισης εδαφών.

11.5 Συνδυασμένη αντιμετώπιση περισσότερων ζητημάτων

Η παροχή συμβουλών για την προστασία των υδάτων θα μπορούσε να σχεδιαστεί υπό μορφή

ενότητας που θα περιλάμβανε όλες τις σχετικές πτυχές, όπως οι ουσίες εμπλουτισμού του

εδάφους, τα φυτοφάρμακα κλπ. Τα μέτρα μετριασμού και οι εμπλεκόμενοι ενδιαφερόμενοι είναι

σε μεγάλο βαθμό παρόμοιοι με όσους προαναφέρθηκαν.

Πλαίσιο 21: Ολοκληρωμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες

Η προσέγγιση του σχεδίου TEHO (Φινλανδία) προβλέπει δύο επισκέψεις ανά γεωργική

εκμετάλλευση. Κατά την πρώτη επίσκεψη πραγματοποιείται μια συνέντευξη επί μεγάλου εύρους

θεμάτων. Στη συνέντευξη αυτή συζητιούνται οι γεωργικές δραστηριότητες, δίνεται έμφαση στην

καλή διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων και προσδιορίζονται οι πιο επείγοντες στόχοι

ανάπτυξης. Η εμπειρία του γεωργού χρησιμοποιείται αποτελεσματικά για την ανάπτυξη

συμβουλευτικών υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε γεωργού. Πριν

από την επόμενη επίσκεψη, ετοιμάζεται χαρτογραφικό υλικό βάσει συστημάτων γεωγραφικών

πληροφοριών και υλικού που συλλέγεται από την εκμετάλλευση. Το υλικό αυτό βοηθά στην

κατανομή των μέτρων προστασίας των υδάτων. Ετοιμάζεται επίσης υλικό σχετικό με οικονομικά

θέματα και θέματα ισορροπίας των ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους. Κατά την επόμενη

επίσκεψη, συζητιούνται και προτείνονται στον γεωργό αναπτυξιακοί στόχοι. Εξακολουθεί να

υπάρχει κάποια έλλειψη πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος, αλλά οι

πρώτες εμπειρίες φαίνονται ελπιδοφόρες. Δεν είναι επίσης βέβαιο με ποιο τρόπο θα οργανώνονται

9 Αρμόδια αρχή για την ανάπτυξη της γεωργίας και των τροφίμων (Ιρλανδία)

55

οι επισκέψεις ελέγχου και τι είδους υποστηρικτικές δραστηριότητες θα χρειαστούν για την

επίτευξη καλών αποτελεσμάτων.

Το σχέδιο TEHO προβλέπει εκπαίδευση για τους γεωργούς και θεσπίζει «μη επιστημονικές»

εμπειρίες επιτόπου στην εκμετάλλευση ώστε να παρέχει ενημέρωση σχετικά με ορθές ή νέες

γεωργικές πρακτικές. Έμφαση δίνεται επίσης στην ενεργό ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με

τρέχοντα θέματα (π.χ. έντυπους οδηγούς).

Η πρωτοβουλία ECSFDI (Αγγλία) προσφέρει τη δυνατότητα μιας «ολοκληρωμένης αξιολόγησης της

εκμετάλλευσης», η οποία χρησιμοποιείται για να εντοπίζονται τα ιδιαίτερα ζητήματα που

προέχουν σε κάθε εκμετάλλευση, είτε πρόκειται για τη διαχείριση των ουσιών εμπλουτισμού, είτε

για εκείνη της κοπριάς, του εδάφους ή των φυτοφαρμάκων. Η ολοκληρωμένη αξιολόγηση της

εκμετάλλευσης υποδεικνύει στον γεωργό τι περαιτέρω συμβουλές διατίθενται για την

αντιμετώπιση κάθε συγκεκριμένου ζητήματος.

Πλαίσιο 22: Παροχή εξατομικευμένων συμβουλών στη Σουηδία για τη μείωση των ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους

και των φυτοφαρμάκων στα υπόγεια και στα επιφανειακά ύδατα

Στη Σουηδία, στο πλαίσιο της εκστρατείας «Οι ουσίες εμπλουτισμού του εδάφους στο επίκεντρο»,

έχει αναπτυχθεί ένα ειδικό πρόγραμμα παροχής συμβουλών για διαφορετικούς τύπους

εκμεταλλεύσεων, το οποίο ακολουθεί τριετές χρονοδιάγραμμα. Το πρόγραμμα αυτό προβλέπει την

παροχή συμβουλών για τον περιορισμό των ουσιών εμπλουτισμού του εδάφους και των

φυτοφαρμάκων στα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης.

56

Στην περίπτωση του Östergötland, όπου το σύστημα ξεκίνησε να εφαρμόζεται το 2005 με 254

συμμετέχοντες, καταγράφηκαν οι ακόλουθες μειώσεις: απόπλυση N: - 800 τόνοι/έτος, εκπομπές

NH3: - 560 τόνοι/έτος, απόπλυση P: - 20 τόνοι/έτος. Βλ.

http://www.cost869.alterra.nl/Nottwil/Heeb.pdf

12 Ποιο είναι το κόστος της παροχής συμβουλών και πώς

καλύπτεται;

12.1 Κόστος των υπηρεσιών

Το συνολικό κόστος της υπηρεσίας εξαρτάται κυρίως από τις δαπάνες προσωπικού. Επομένως, όσο

υψηλότερος είναι ο αριθμός των συμβουλευτικών οργανισμών εντός του συστήματος παροχής

συμβουλών τόσο υψηλότερο είναι και το κόστος των υπηρεσιών.

Πλαίσιο 23 Κόστος του συστήματος παροχής συμβουλών

Η πρωτοβουλία ECSFDI (Αγγλία) δαπανά κάθε χρόνο 2 εκατ. λίρες στερλίνες για αναθέσεις παροχής

συμβουλευτικών υπηρεσιών και 1,2 εκατ. λίρες στερλίνες για τη χρηματοδότηση 50 θέσεων

αρμοδίων υπαλλήλων για τη γεωργία στις ευαίσθητες λεκάνες απορροής. Κατά μέσο όρο, κάθε

εξατομικευμένη επίσκεψη κοστίζει περίπου 600 λίρες και κάθε εργαστήριο 1500 λίρες.

Η εκστρατεία «Οι ουσίες εμπλουτισμού του εδάφους στο επίκεντρο» (Σουηδία) προβλέπει ατομικά

σχέδια ή μεθόδους για την παροχή ειδικών πληροφοριών σε κάθε συμβουλευτική επίσκεψη.

Υπάρχουν περίπου 20 διαφορετικοί τύποι επίσκεψης. Η εκστρατεία εκτιμά τον χρόνο που

απαιτείται για την παροχή όλων των απαραίτητων πληροφοριών σε κάθε επίσκεψη. Ο χρόνος

αυτός συζητιέται στη συνέχεια με τους συμβούλους και εφαρμόζεται δοκιμαστικά για ορισμένη

περίοδο. Σε κάθε επίσκεψη αποδίδεται ορισμένος αριθμός ωρών. Εφόσον οι συμβάσεις μεταξύ της

κυβέρνησης και των συμβούλων ισχύουν σε επίπεδο περιφέρειας, το ποσό που καταβάλλεται ανά

ώρα ποικίλει. Το ωριαίο κόστος κυμαίνεται μεταξύ 70 και 80 ευρώ. Το συνολικό κόστος για την

ολοκλήρωση μίας μεθόδου είναι περίπου 480-580 ευρώ. Το συνολικό κόστος του σχεδίου είναι

αυτή τη στιγμή 2,2 εκατ. ευρώ/έτος και αναμένεται να φτάσει τα 4 εκατ. ευρώ/έτος λόγω της

επέκτασής του τόσο γεωγραφικά όσο και από άποψη περιεχομένου.

12.2 Χρηματοδότηση

Ποιες είναι οι κύριες πηγές χρηματοδότησης;

Η χρηματοδότηση της παροχής συμβουλών και πληροφοριών οργανώνεται με πολλούς τρόπους:

• Δέσμευση εσόδων από χρεώσεις ή φόρους: η δέσμευση εσόδων είναι μια πρακτική του

προϋπολογισμού που διαθέτει έσοδα από φόρους, χρεώσεις ή λοιπές πηγές σε

συγκεκριμένο πρόγραμμα ή σκοπό, π.χ. σε ορισμένες περιοχές της Γερμανίας μέσω της

επιβολής φόρου για το πόσιμο νερό και στη Σουηδία μέσω φόρου για το άζωτο.

57

• Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης:

o Άρθρο 21 «Δράσεις επαγγελματικής κατάρτισης και ενημέρωσης»: το μέτρο αυτό

αποσκοπεί στη βελτίωση των επαγγελματικών δεξιοτήτων και της ικανότητας όσων

συμμετέχουν σε δραστηριότητες γεωργίας και δασοκομίας. Χρηματοδοτεί μαθήματα

κατάρτισης που δεν αποτελούν μέρος των συνήθων προγραμμάτων γεωργικής και

δασοκομικής εκπαίδευσης σε δευτεροβάθμιο ή υψηλότερο επίπεδο. Έχει σχεδιαστεί

ώστε να βοηθά τους γεωργούς να επαναπροσδιορίζουν την παραγωγή με ποιοτικούς

όρους, να εφαρμόζουν πρακτικές παραγωγής συμβατές με τη διατήρηση και τη

βελτίωση του τοπίου, να προστατεύουν το περιβάλλον, να τηρούν τις ισχύουσες

προδιαγραφές και να διαχειρίζονται καλύτερα τις εκμεταλλεύσεις τους. Το

συγκεκριμένο μέτρο εφαρμόζεται και στα 27 κράτη μέλη (παρότι όχι σε όλα τα

περιφερειακά σχέδια αγροτικής ανάπτυξης).

o Άρθρο 24 «Χρήση συμβουλευτικών υπηρεσιών»: το μέτρο αυτό παρέχει οικονομική

στήριξη στους γεωργούς και τους δασοκαλλιεργητές ώστε να καλύπτουν τις δαπάνες

που απορρέουν από τη χρήση συμβουλευτικών υπηρεσιών. Οι κανόνες για το άρθρο 24

περιορίζουν το επιλέξιμο ποσό της στήριξης στα 1.500 ευρώ και σε ποσοστό 80%

(τουλάχιστον 20% των επιλέξιμων δαπανών βαρύνουν τον γεωργό). Το συγκεκριμένο

μέτρο χρησιμοποιείται σε 20 κράτη μέλη και σε 59 προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης

(BE, CY, CZ, DK, EE, FR, DE, EL, HU, IT, LV, LT, LU, MT, NL, PL, PT, SK, ES και UK).

• Άρθρο 25 «Σύσταση υπηρεσιών διαχείρισης, γεωργών αντικατάστασης και παροχής

συμβουλών»: το μέτρο αυτό παρέχει οικονομική στήριξη για την κάλυψη των δαπανών

που απορρέουν από τη σύσταση υπηρεσιών διαχείρισης της εκμετάλλευσης, γεωργών

αντικατάστασης και παροχής συμβουλών στην εκμετάλλευση καθώς και υπηρεσιών

παροχής συμβουλών στη δασοκομία. Η στήριξη μειώνεται σταδιακά καλύπτοντας

μέγιστο διάστημα 5 ετών από τη στιγμή της έναρξης. Η χρήση του μέτρου αυτού δεν

είναι τόσο διαδεδομένη όσο εκείνου του άρθρου 24: εφαρμόζεται σε 7 κράτη μέλη και

34 προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης (FR, DE, IT, MT, PT, ES και UK).

• Τέλη συμμετοχής: Οι γεωργοί εγγράφονται σε γεωργικό οργανισμό και καταβάλλουν το

σχετικό τέλος. Τα τέλη αυτά χρησιμοποιούνται για την παροχή γενικών συμβουλευτικών

υπηρεσιών ή εργαλείων.

• Χρέωση των γεωργών ανά υπηρεσία: Η προσέγγιση αυτή εφαρμόζεται συχνά όταν η

υπηρεσία παρέχεται από φορείς κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

• Μικτές προσεγγίσεις: Σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζεται συνδυασμός διαφορετικών

μηχανισμών χρηματοδότησης, ιδίως όταν η παροχή συμβουλών γίνεται από συνδυασμό

ιδιωτικών και δημόσιων φορέων.

Πλαίσιο 24: Διαφορετικά μοντέλα χρηματοδότησης της παροχής συμβουλών ανά την ΕΕ

Στο ομόσπονδο κρατίδιο Σλέσβιχ-Χόλσταϊν (Γερμανία) υπάρχουν σχεδόν 50 συμβουλευτικά δίκτυα

με 100 συμβούλους και περίπου 4.900 γεωργικές επιχειρήσεις ως μέλη (2007). Τα συμβουλευτικά

δίκτυα είναι εταιρικές ενώσεις γεωργών με παρόμοιες γεωργικές επιχειρήσεις ή παρόμοια

προβλήματα, οι οποίοι συγκεντρώνονται με σκοπό να απασχολήσουν έναν ή περισσότερους

58

αγροτικούς συμβούλους. Τα μέλη καταβάλλουν οικονομική εισφορά για τη χρηματοδότηση του

συστήματος. Η εισφορά μπορεί να βασίζεται στο μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης ή στον

αριθμό των ζώων, ή τα μέλη καταβάλλουν σταθερή εισφορά ανεξάρτητα από τα μέγεθος της

επιχείρησής τους. Η χρηματοδότηση συμπληρώνεται από τέλη που χρεώνονται για υπηρεσίες άνω

μιας βασικής παροχής. Μέχρι το 2004, τα συμβουλευτικά δίκτυα στο Σλέσβιχ-Χόλσταϊν λάμβαναν

οικονομική υποστήριξη για τις δαπάνες προσωπικού και πόρων από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Στις Κάτω Χώρες το σύστημα έχει αλλάξει από το 1995 προς μια ιδιωτικοποιημένη μορφή όπου δεν

παρέχονται κατ’αποκοπή επιδοτήσεις από την κυβέρνηση. Η κρατική χρηματοδότηση δίνεται μόνο

για την εκτέλεση συγκεκριμένων έργων / προγραμμάτων. Το κόστος κάθε υπηρεσίας καλύπτεται

εξολοκλήρου από τους γεωργούς.

Στην Εσθονία και στην Ουγγαρία τα κονδύλια προέρχονται από τον κρατικό προϋπολογισμό και

από τον προϋπολογισμό των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης.

Στη Σλοβακία το συμβουλευτικό σύστημα υποστηρίζεται μέσω χρηματοδότησης από την ΕΕ, από

κρατικούς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς και από τους προσωπικούς πόρους των χρηστών.

Στην Ουγγαρία έχουν επιλεγεί 82 ιδιωτικοί συμβουλευτικοί φορείς που μπορούν να απασχολούν

πιστοποιημένους συμβούλους. Οι συμβουλευτικοί φορείς υπογράφουν συμβάσεις με τους

γεωργούς, οι οποίοι πληρώνουν για τις υπηρεσίες. Στη συνέχεια, οι γεωργοί μπορούν να ζητήσουν

επιστροφή των δαπανών στο πλαίσιο του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης. Δεν προβλέπεται

συμπληρωματική βοήθεια για συμβουλευτικούς φορείς ή συμβούλους.

Στην Αυστρία η παροχή συμβουλών για την πολλαπλή συμμόρφωση επιδοτείται από το κράτος.

Για να ενθαρρύνονται οι γεωργοί και να επιτρέπουν στους συμβούλους να τους παρέχουν

συμβουλές, μέρος της Πρωτοβουλίας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της γεωργίας στις

ευαίσθητες λεκάνες απορροής της Αγγλίας χρηματοδοτείται μέσω κεφαλαιακών επιχορηγήσεων.

Περίπου 5 εκατ. λίρες στερλίνες διατίθενται κάθε χρόνο για την υλοποίηση βελτιωτικών έργων με

σκοπό την αντιμετώπιση των πηγών ρυπαντών. Το κόστος της παροχής ειδικών συμβουλών σχετικά

με την παραγωγή εκτός του πεδίου εφαρμογής της ECSFDI καλύπτεται από τους ίδιους τους

γεωργούς του ΗΒ. Ωστόσο, οι συμβουλές που παρέχονται από τον οργανισμό Natural England

σχετικά με την πολλαπλή συμμόρφωση και τα αγρο-περιβαλλοντικά προγράμματα

χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση και δεν χρεώνονται στους γεωργούς.

Εάν η παροχή συμβουλών ανατίθεται από το κράτος σε «ιδιωτικό» φορέα, τι ισχύει ως προς τη

χρηματοδότηση;

Όπως αναφέρεται στο κεφάλαιο 5, οι συμβουλευτικές υπηρεσίες διαιρούνται συχνά μεταξύ

ιδιωτικών και δημόσιων αρχών. Ωστόσο, η πηγή χρηματοδότησης είναι συχνά ο κρατικός

προϋπολογισμός και οι ιδιωτικοί φορείς πρέπει να υποβάλλουν αίτηση για σχετική χρηματοδότηση.

Τα κριτήρια ανάθεσης μπορούν να είναι τα εξής:

• Προσόντα των συμβούλων

• Συμβουλευτική φιλοσοφία και χρησιμοποιούμενα εργαλεία

• Παρακολούθηση των επιπτώσεων

59

Πλαίσιο 25: Κριτήρια ανάθεσης για την παροχή ιδιωτικών συμβουλευτικών υπηρεσιών

Στη Φλάνδρα κάθε σύμβουλος που απασχολείται από ιδιωτικό φορέα πρέπει να είναι

πιστοποιημένος για τις συμβουλές που παρέχει. Για κάθε συμβουλευτική ενότητα απαιτούνται

διαφορετικά προσόντα.

Η Ουγγαρία επιλέγει τους συμβουλευτικούς φορείς με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: η παροχή

συμβουλών γίνεται μόνο από πιστοποιημένους συμβούλους και επαρκώς εξοπλισμένα γραφεία με

την απαραίτητη εμπειρία στις γεωργικές συμβουλές.

Στην Αυστρία οι οργανισμοί που παρέχουν υπηρεσίες παροχής συμβουλών αξιολογούνται με βάση

την ποσότητα και την ποιότητα των συμβούλων, τις μεθόδους και τις θεματικές ενότητες που

χρησιμοποιούνται και τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται η παρακολούθηση.

Στην Ιρλανδία δεν προβλέπεται επί του παρόντος δημόσια χρηματοδότηση των ιδιωτικών

συμβουλευτικών φορέων. Η ιρλανδική κυβέρνηση χρηματοδοτεί μόνο τη δημόσια συμβουλευτική

υπηρεσία. Χρηματοδότηση για την παροχή συμβουλών δεν έχει χορηγηθεί ούτε στους συμβούλους

ούτε στους γεωργούς.

12.3 Δαπάνες για τον γεωργό

Οι δαπάνες για τον γεωργό αποτελούν σημαντικό παράγοντα σε ό,τι αφορά τη διασφάλιση της

συμμετοχής τους. Ωστόσο, οι δαπάνες αυτές διαφέρουν σημαντικά από τη μία χώρα στην άλλη,

όπως φαίνεται και στο πλαίσιο που ακολουθεί:

Πλαίσιο 26: Δαπάνες για τον γεωργό

Στην Εσθονία, στη Σλοβακία και στο Βέλγιο – Φλάνδρα, οι γεωργοί μπορούν να ζητήσουν

επιδότηση ύψους έως και 80% των επιλέξιμων δαπανών για συμβουλευτικές υπηρεσίες, εφόσον

αυτή δεν υπερβαίνει τα 1 500 ευρώ ανά έτος.

Στις Κάτω Χώρες, στην Ουαλία και στη Δανία, η υποστήριξη για τους γεωργούς ανέρχεται στο 50%

των δαπανών για τη χρήση των συμβουλευτικών υπηρεσιών στο πλαίσιο του προγράμματος

αγροτικής ανάπτυξης (άρθρο 24, αλλά στην Ουαλία οι νέοι γεωργοί μπορούν να υποβάλλουν

αίτηση για υποστήριξη ύψους έως και 80%).

Στην Αγγλία παρέχονται επίσης δωρεάν υπηρεσίες συμβουλών και ενημέρωσης για τους γεωργούς

με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικής διαχείρισης των γαιών, όπως γεωργικοί περίπατοι,

εργαστήρια και επισκέψεις σε εκμεταλλεύσεις. Η υπηρεσία πληροφόρησης για τη βιολογική

μετατροπή (Organic Conversion Information Service) υπάγεται διαχειριστικά στον οργανισμό

Natural England και παρέχει δωρεάν επισκέψεις σε εκμεταλλεύσεις που μεταπηδούν στη βιολογική

καλλιέργεια.

Στη Λετονία η οικονομική υποστήριξη φτάνει σε ποσοστό έως 60% αλλά δεν μπορεί να υπερβαίνει

τα 1.000 ευρώ.

60

Στο Λουξεμβούργο οι γεωργοί μπορούν να ζητήσουν επιδότηση για τη χρήση συμβουλευτικών

υπηρεσιών σε ποσοστό έως 70% για τον πρώτο χρόνο ενώ, στη συνέχεια, η επιδότηση μειώνεται

στο 50%.

Στην Ουγγαρία οι γεωργοί είναι ελεύθεροι να συνάψουν σύμβαση παροχής συμβουλών με

οποιονδήποτε, αλλά δικαιούνται οικονομική στήριξη μόνο όταν η σύμβαση συνάπτεται με

Περιφερειακά Συμβουλευτικά Κέντρα και ο σύμβουλος περιλαμβάνεται στον επίσημο κατάλογο

συμβούλων. Για να λάβουν στήριξη, οι γεωργοί πρέπει να υποβάλλουν αριθμούς καταχώρισης στον

Οργανισμό Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης και το μέγεθος της εκμετάλλευσής τους πρέπει να

είναι τουλάχιστον 2 EUME10 ή 1 EUME σε περίπτωση φυτοκομικής εκμετάλλευσης. Η στήριξη

μπορεί να παρέχεται μέχρι τρεις φορές κατά την περίοδο 2007-2013. Η ΕΕ επιστρέφει το 80% των

δαπανών, αλλά για τις μακροχρόνιες συμβάσεις μπορούν να επιστρέφονται μέχρι 700 ευρώ και

συνολικά 1500 ευρώ.

Στην Αυστρία οι περισσότερες υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν.

Στην Ιρλανδία ο γεωργός πρέπει να απασχολεί είτε ιδιωτικό είτε δημόσιο σύμβουλο αλλά με δικά του έξοδα. Λόγω των μειωμένων εισόδων και της μη χρηματοδότησης για την παροχή συμβουλών, δεν επιδιώκεται η παροχή συμβουλών.

Το σύστημα παροχής συμβουλών της Τσεχίας διαιρείται σε 4 επίπεδα. Οι δαπάνες του γεωργού

είναι διαφορετικές για κάθε επίπεδο:

• Επίπεδο 1- Εισαγωγή: η παροχή συμβουλών είναι δωρεάν και αφορά (σύντομη) γενική

πληροφόρηση.

• Επίπεδο 2 – Επαγγελματική παροχή συμβουλών: η παροχή συμβουλών είναι δωρεάν και βοηθά

τους ερωτώντες, μέσω τηλεφωνικών, ηλεκτρονικών ή προσωπικών (σύντομων) επαφών, να

λάβουν απαντήσεις σε επαγγελματικά ερωτήματα επιχειρησιακού χαρακτήρα. Το επίπεδο αυτό

περιλαμβάνει επίσης συμβουλευτικές υπηρεσίες που αφορούν τη ζωική και φυτική παραγωγή.

• Επίπεδο 3 – Εξατομικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες: συμβουλευτικές υπηρεσίες με

οικονομική συμμετοχή των πελατών (20%) που παρέχονται από πιστοποιημένους συμβούλους.

Οι υπηρεσίες αυτές χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις όπου ένας φορέας κερδοσκοπικού

χαρακτήρα πρέπει να επιλύσει προβλήματα επαγγελματικής φύσεως που συνδέονται ιδίως με

την τήρηση των αρχών της ΚΓΠ.

• Επίπεδο 4 – Παροχή πληροφοριών μέσω δωρεάν εξειδικευμένων διαδικτυακών πυλών.

13 Οι «ήπιες δεξιότητες» του συμβούλου

Η αποτελεσματική, ειδική μεταβίβαση και εφαρμογή των περιβαλλοντικών ζητημάτων απαιτεί

προσωπική αλληλεπίδραση σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης. Σε ορισμένες χώρες, η

χρησιμοποίηση εξειδικευμένων περιβαλλοντικών συμβούλων δεν στέφθηκε με επιτυχία διότι οι

γεωργοί τους θεώρησαν «ελεγκτές» που δρούσαν ανταγωνιστικά προς τους έμπιστους δικούς τους

10

Η συνολική πρότυπη τιμή του μεικτού περιθωρίου της επιχείρησης εκφράζεται σε ευρώ και κάθε 1200

ευρώ αποτελούν μια ευρωπαϊκή μονάδα μεγέθους (EUME).

61

συμβούλους. Κατά συνέπεια, φαίνεται ότι απαιτείται πάντα ένα ορισμένο επίπεδο εμπιστοσύνης

και ότι είναι επικίνδυνο να εμπλέκεται η παροχή συμβουλών με τους μηχανισμούς ελέγχου. Η

οικοδόμηση αυτής της εμπιστοσύνης προϋποθέτει την εχεμύθεια ως προς τις συλλεγόμενες

πληροφορίες και την ικανότητα κατανόησης των αναγκών του γεωργού («το να καταλαβαίνεις και

να μιλάς τη γλώσσα του γεωργού»).

Οι ήπιες δεξιότητες αφορούν ένα πολύ ευρύ πεδίο ικανοτήτων όπως:

• αυτεπίγνωση

• αναλυτική σκέψη

• ηγετικές ικανότητες

• ικανότητες συγκρότησης ομάδων

• ευελιξία

• ικανότητα αποτελεσματικής επικοινωνίας

• δημιουργικότητα

• ικανότητες επίλυσης προβλημάτων

• ικανότητα καλού ακροατή

• διπλωματία

• προσαρμοστικότητα

• εχεμύθεια

Οι δεξιότητες αυτές θεωρούνται συχνά εξίσου σημαντικές με την καθεαυτού παροχή των

συμβουλών, ιδίως για τη δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ του συμβούλου και του

γεωργού. Κατά συνέπεια, στην εκπαίδευση που προσφέρεται στους συμβούλους, πρέπει να

λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και η πτυχή των ήπιων δεξιοτήτων. Το πλαίσιο που ακολουθεί δίνει

ορισμένα παραδείγματα σχετικά με το πώς αντιμετωπίζεται το συγκεκριμένο θέμα σε διάφορα

κράτη μέλη.

Πλαίσιο 27: Οι ήπιες δεξιότητες

To φλαμανδικό υπουργείο Γεωργίας παρέχει κανονιστική υποστήριξη μέσω της εφαρμογής

κατάλληλων κριτηρίων ποιότητας και παρακολουθεί τη διαδικασία απόκτησης προσόντων

(πιστοποιήσεις, κατάρτιση κλπ.) των συμβούλων για κάθε ενότητα. Τα κριτήρια για την απόκτηση

πιστοποίησης φορέα παροχής γεωργικών συμβουλών είναι:

• αξιοπιστία από συμβουλευτικές δραστηριότητες στο παρελθόν

• εμπειρία στην παροχή συμβουλών σε περιβαλλοντικά θέματα και σε θέματα διαχείρισης

εκμεταλλεύσεων

• διοικητικά και τεχνικά μέσα, και

• τυπικά προσόντα του προσωπικού

Τα τυπικά προσόντα του προσωπικού έχουν την υψηλότερη βαρύτητα.

62

Στην Ουγγαρία, εκτός από τα κριτήρια πιστοποίησης, οι σύμβουλοι πρέπει να διαθέτουν πολύ

καλές δεξιότητες επικοινωνίας και ικανότητες που να τους επιτρέπουν να κατανοούν εις βάθος την

κατάσταση και τα προβλήματα του γεωργού. Εξίσου σημαντικό για τον σύμβουλο είναι να διατηρεί

επαφή με όσο το δυνατόν περισσότερους γεωργούς. Κατά συνέπεια, πολλοί από τους πλέον

αποτελεσματικούς συμβούλους κάνουν συχνά παρουσιάσεις σε επαγγελματικές συναντήσεις και

εκδηλώσεις ενώ παραδίδουν και μαθήματα εντός της υπηρεσίας.

Η επικοινωνία και η κατανόηση των αναγκών του γεωργού έχουν εξαιρετική σημασία. Η

πλειονότητα των συμβούλων στην Ιρλανδία προέρχονται από τον χώρο της γεωργίας, γεγονός που

τους δίνει πλεονέκτημα στις σχέσεις τους με τους γεωργούς και οδηγεί σε καλή πρακτική γνώση και

κατανόηση των καθημερινών προκλήσεων του να διευθύνεις μια εκμετάλλευση. Η μεγαλύτερη

πρόκληση για τους συμβούλους είναι να παραμένουν ενήμεροι για όλες τις τελευταίες τεχνολογίες

και εξελίξεις. Η διοίκηση πρέπει να χρηματοδοτεί τους ιδιωτικούς συμβούλους για σκοπούς

εκπαίδευσης και κατάρτισης ώστε να διασφαλίζεται η συνεχής ενημέρωση των επικοινωνιακών και

τεχνικών δεξιοτήτων/γνώσεών τους. Οι δημόσιοι σύμβουλοι λαμβάνουν ήδη χρηματοδότηση για

τέτοιου είδους κατάρτιση. Η κατάρτιση αυτή θα μπορούσε να περιλαμβάνει και την ενίσχυση των

«ήπιων δεξιοτήτων» όλων των συμβούλων.

Με βάση τις εμπειρίες του έργου TEHO (Φινλανδία), ένας σύμβουλος δεν χρειάζεται να είναι

ειδικός σε όλους τους τομείς της γεωργίας, αλλά πρέπει να γνωρίζει πού να αναζητά πληροφορίες ή

με ποιον να επικοινωνεί. Το σημαντικότερο είναι να πιστεύει σε αυτό που κάνει και να μπορεί να

πείθει τους γεωργούς και να δημιουργεί σχέσεις εμπιστοσύνης μαζί τους.

Στην Αγγλία προσφέρεται στους αρμόδιους υπαλλήλους για τη γεωργία στις ευαίσθητες λεκάνες

απορροής ένα εκτεταμένο πρόγραμμα κατάρτισης, το οποίο περιλαμβάνει εκπαίδευση στις

δεξιότητες επικοινωνίας, στην υποστήριξη και στη διαπραγμάτευση, καθώς και τεχνική κατάρτιση,

μεταξύ άλλων στη διαχείριση λιπασμάτων και ουσιών εμπλουτισμού, σε ορισμένες περιπτώσεις

κατάρτιση FACTS, καθώς και κατάρτιση στη διαχείριση του εδάφους και του νερού και στην

ευαισθητοποίηση σε γεωργικά θέματα.

Οι ανάδοχοι υπηρεσιών παροχής συμβουλών πρέπει να διαθέτουν τουλάχιστον τετραετή εμπειρία

στην παροχή συμβουλών σε γεωργούς και, ανάλογα με το είδος των συμβουλών που παρέχουν,

ενδέχεται να πρέπει να διαθέτουν βασική κατάρτιση σε θέματα εδάφους και νερού ή κατάρτιση

FACTS, ή τυχόν άλλα προσόντα σχετικά με τη σύμβαση που αναλαμβάνουν.

14 Παρακολούθηση και αξιολόγηση

Τα κράτη μέλη δεν παρείχαν πληροφορίες σχετικά με την παρακολούθηση και τον έλεγχο κατά την

εκπόνηση του παρόντος εγχειριδίου, τα δε συστήματα παροχής συμβουλών σε πολλά κράτη μέλη

είναι ακόμη πολύ πρόσφατα ώστε να έχουν γίνει ήδη ολοκληρωμένες αξιολογήσεις τους.

Λεπτομερείς πληροφορίες για την ΕΕ συνολικά παρέχονται μέσω της πρόσφατης έκθεσης της ΓΔ

Γεωργίας για την εφαρμογή των συστημάτων παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις

(ADE et al, 2009).

63

Η παρακολούθηση και αξιολόγηση μπορούν να επικεντρώνονται στις ακόλουθες πτυχές ενός

συστήματος παροχής συμβουλών:

1. Ικανότητες του συμβούλου

2. Αντίκτυπος στην εκμετάλλευση από την άποψη της αλλαγής της συμπεριφοράς/των

πρακτικών

3. Αντίκτυπος στο περιβάλλον

4. Αποτελεσματικότητα των προσεγγίσεων και των εργαλείων που χρησιμοποιούνται

5. Αποτελεσματικότητα του οργανωτικού και θεσμικού πλαισίου

Στο παρόν εγχειρίδιο, το ενδιαφέρον εστιάζεται στα δύο πρώτα θέματα.

• Οι ικανότητες του συμβούλου μπορούν να αξιολογούνται με τη βοήθεια προγραμμάτων

πιστοποίησης ή εκστρατειών αξιολόγησης, όπως αυτά που χρησιμοποιούνται στον τομέα

της δημόσιας εκπαίδευσης σε πολλά κράτη μέλη. Ο γεωργός έχει συχνές επαφές με τους

«συμβούλους λιανικής/διανομείς» του και σε πολλές περιπτώσεις οι γεωργοί βασίζονται

στις γνώσεις των ανθρώπων αυτών ακόμη κι αν δεν ενεργούν επίσημα ως σύμβουλοι.

• Ο αντίκτυπος στην εκμετάλλευση από την άποψη της αλλαγής της συμπεριφοράς/των

πρακτικών. Εδώ το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην αξιολόγηση του αντίκτυπου των

συμβουλών και πρέπει να εξετάζονται οι ακόλουθες πτυχές:

• Συνάφεια: Παρουσιάζουν οι συμβουλές πραγματικό ενδιαφέρον για τον

γεωργό;

• Αξιοπιστία: Πιστεύει ο γεωργός ότι οι συμβουλές είναι αληθινές; Εμπιστεύεται

την πηγή των συμβουλών;

• Σημασία: Αναγνωρίζει ο γεωργός την ανάγκη να προσαρμόσει τις

διαχειριστικές πρακτικές του;

• Υπευθυνότητα: Πιστεύει ο γεωργός ότι πρέπει πράγματι να κάνει κάτι;

• Ικανότητα: Πιστεύει ο γεωργός ότι μπορεί να κάνει κάτι γι’ αυτό;

• Αποτελεσματικότητα: Αντιλαμβάνεται ο γεωργός κάποια διαφορά όταν αλλάζει

συμπεριφορά;

• Προβολή: Είναι εμφανές ότι γίνεται κάτι;

Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, η παρακολούθηση και η αξιολόγηση μπορούν να γίνονται είτε από

ανεξάρτητο οργανισμό είτε από τον οργανισμό που παρέχει τις συμβουλές είτε από τους ίδιους

τους γεωργούς. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διασφαλίζεται ότι οι γεωργοί είναι δεκτικοί προς τις

συμβουλές και ότι δεν εμπλέκονται οι συμβουλευτικές λειτουργίες με τις λειτουργίες ελέγχου. Για

παράδειγμα, στην Ουγγαρία, οι πιστοποιημένοι σύμβουλοι δεν μπορούν (διά νόμου) να

συμμετέχουν στον έλεγχο του έργου των αρχών.

64

Πλαίσιο 28: Παραδείγματα αξιολόγησης συστημάτων παροχής συμβουλών

Στη Φλάνδρα η ποιότητα των συμβουλών του συστήματος παροχής αξιολογείται με βάση το βάθος

των συμβουλών για κάθε ενότητα και την άμεση επιτόπου εφαρμοσιμότητα των συμβουλών με την

ανάληψη των ακόλουθων δράσεων:

• Το 5% των γεωργών που ζητούν επιδότηση για παροχή συμβουλών ελέγχονται επιτόπου όσον

αφορά τον αριθμό των ενοτήτων που εφαρμόζονται.

• Ο Οργανισμός Γεωργίας και Αλιείας (τομέας διάρθρωσης και επενδύσεων) έρχεται συχνά σε

επαφή με τους συμβούλους και διοργανώνει ετήσια συνεδρίαση με τους συμβουλευτικούς

φορείς.

• Η διαδικασία για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας του συστήματος παροχής

συμβουλών λαμβάνει χώρα πριν από την καταβολή κάθε σχετικής επιδότησης στον γεωργό.

• Τυχαίο δείγμα συμβουλών πρέπει να αποστέλλεται στον Οργανισμό Γεωργίας και Αλιείας από

κάθε συμβουλευτική υπηρεσία, όταν ζητείται.

• Ανά τακτά χρονικά διαστήματα γίνεται ανασκόπηση του συστήματος και προτείνονται

προσαρμογές στις συμβουλευτικές υπηρεσίες.

Στην Τσεχική Δημοκρατία, στο πρώτο και δεύτερο επίπεδο του συμβουλευτικού συστήματος, οι

φορείς παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών πρέπει να διατηρούν κατάλογο των δραστηριοτήτων

παροχής συμβουλών, με τους αριθμούς και τα θέματα των ερωτημάτων που θέτουν οι γεωργοί. Στο

τρίτο επίπεδο, οι πληροφορίες παρέχονται από οργανισμούς πληρωμών που λαμβάνουν αιτήσεις

για επιδότηση. Η αξιολόγηση γίνεται κατά κύριο λόγο από τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου για την

παροχή συμβουλών για τη γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη.

Η πρωτοβουλία ECSFDI (Αγγλία) αξιολογείται σε τέσσερα επίπεδα:

1. Έκταση και αποτελεσματικότητα της ενεργού συμμετοχής του γεωργού

2. Αλλαγές στην ευαισθητοποίηση και τη στάση του γεωργού

3. Εφαρμογή μέτρων ελέγχου για τον μετριασμό της διάχυτης ρύπανσης των υδάτων από τη

γεωργία

4. Περιορισμός των απωλειών των γεωργικών εισροών από την καλλιεργούμενη γη και τις

υποδομές και βελτιώσεις της ποιότητας του νερού.

Τα πρώτα τρία επίπεδα πρέπει να θεωρούνται υποστηρικτικά του τέταρτου – των περιβαλλοντικών

αποτελεσμάτων που επιδιώκει να πετύχει η πρωτοβουλία ECSFDI.

Η αξιολόγηση των περιβαλλοντικών αποτελεσμάτων επικεντρώνεται κυρίως στη μοντελοποίηση.

Πρόκειται για μια λογική προσέγγιση δεδομένων των σχετικά στενών χρονοδιαγραμμάτων της

ECSFDI, της κλίμακας των προβλεπόμενων βελτιώσεων και της επίδρασης εξωτερικών παραγόντων,

όπως οι καιρικές συνθήκες, τα πρότυπα επιλογής των καλλιεργειών και άλλες πιέσεις για την

ποιότητα του νερού. Η μοντελοποίηση υποστηρίζεται από πρόγραμμα παρακολούθησης της

ποιότητας των υδάτων.

65

15 Πού θα βρείτε επιπλέον πληροφορίες

Σύνδεσμος Περιγραφή

www.topps-life.org Δικτυακός τόπος έργου στο πλαίσιο του χρηματοδοτικού

μέσου LIFE της ΕΕ για τις βέλτιστες διαχειριστικές πρακτικές

όσον αφορά την ασφαλή χρήση των προϊόντων

φυτοπροστασίας

http://www.vlm.be/landtuinbouwer

s/mestbank/bedrijfsbegeleiding/Pag

es/default.aspx

Δικτυακός τόπος του Φλαμανδικού Οργανισμού Γαιών

www.vlaanderen.be/landbouw/BAS Τμήμα γεωργίας και αλιείας των φλαμανδικών αρχών

www.vkszi.hu Δικτυακός τόπος του υπουργείου Γεωργίας και Αγροτικής

Ανάπτυξης, Εκπαιδευτικό και Συμβουλευτικό Ινστιτούτο της

Ουγγαρίας

www.agrarkamara.hu Δικτυακός τόπος του ουγγρικού Γεωργικού Επιμελητηρίου

www.umvp.eu Δικτυακός τόπος του νέου προγράμματος αγροτικής

ανάπτυξης της Ουγγαρίας

www.mvh.gov.hu Υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Ουγγαρίας

www.lebensministerium.at Αρχική σελίδα του υπουργείου Γεωργίας στην Αυστρία.

www.agrarnet.info Δικτυακός τόπος του αυστριακού Γεωργικού Επιμελητηρίου

www.agriculture.ie Δικτυακός τόπος του υπουργείου Γεωργίας, Αλιείας και

Τροφίμων της Ιρλανδίας

www.aca.ie Δικτυακός τόπος της Ένωσης Γεωργικών Συμβούλων της

Ιρλανδίας

www.teagasc.ie Δικτυακός τόπος της αρμόδιας αρχής για την ανάπτυξη της

γεωργίας και των τροφίμων στην Ιρλανδία

www.environ.ie Δικτυακός τόπος του υπουργείου Περιβάλλοντος,

Κληρονομιάς και Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Ιρλανδίας

www.ymparisto.fi/teho Δικτυακός τόπος του υπουργείου Περιβάλλοντος της

Φινλανδίας

http://www.mavi.fi/fi/index/viljelijat

uet/tilaneuvonta.html

Δικτυακός τόπος του Οργανισμού Αγροτικών Υποθέσεων της

Φινλανδίας

http://eagri.cz/public/eagri/en/ Δικτυακός τόπος του υπουργείου Γεωργίας της Τσεχικής

66

Δημοκρατίας

67

16 Βιβλιογραφία

ADE et al (2009): Evaluation of the implementation of the Farm Advisory System, Final Report.

http://ec.europa.eu/agriculture/eval/reports/fas/index_en.htm

EEA, European Environment Agency (1999): Human Interventions in the Hydrological Cycle,

Environmental assessment report No 17, 21 June 1999. Copenhagen: EEA.

European Commission, DG Environment (2004): Report on The link between soil erosion and diffuse

contamination of water and air, Report of the Working Group on Soil Erosion Task 5 under the

European Union Soil Thematic Strategy, March 2004. [http://www.sednet.org/materiale/eu_sts.pdf].

Kampa, E and Dworak, T (2009): Active involvement in River Basin Management. Plunge into the

Debate Conference document. 2nd European Water Conference, 2-3 April 2009.

Povellato, A and Scorzelli, D (2006): The Farm Advisory System: A Challenge for the Implementation

of Cross Compliance, Deliverable D14 of the CC Network Project, SSPE-CT-2005-022727.