Exofyllo ENE Tom2 t3 09 10/15/09 9:28 AM Page...

ΕΕΛΛΛΛΗΗΝΝ

ΙΙΚΚΟΟ ΠΠ

ΕΕΡΡΙΙΟΟΔΔ

ΙΙΚΚΟΟ ΤΤΗΗ

ΣΣ ΝΝΟΟ

ΣΣΗΗΛΛΕΕΥΥΤΤΙΙΚΚΗΗ

ΣΣ ΕΕΠΠΙΙΣΣΤΤΗΗ

ΜΜΗΗ

ΣΣ -- ΤΤΟΟΜΜ

ΟΟΣΣ 22,, ΤΤΕΕΥΥΧΧΟΟ

ΣΣ 33,, ΙΙΟΟΥΥΛΛΙΙΟΟ

ΣΣ -- ΣΣΕΕΠΠΤΤΕΕΜΜ

ΒΒΡΡΙΙΟΟΣΣ 22000099

HHEELL

LLEENN

IICC JJ

OOUU

RRNN

AALL OO

FF NN

UURR

SSIINN

GG SS

CCIIEE

NNCC

EE --

VVOOLLUU

MMEE

22,, IISS

SSUUEE

33,, JJ

UULLYY

-- SS

EEPPTTEE

MMBBEE

RR 22

000099

Exofyllo ENE Tom2_t3 09 10/15/09 9:28 AM Page 1

EDITORIAL BOARD

Editor in Chief:DDrr.. KKyyrriiaakkooss KKoouuvveelliioottiissPublisher:DDiimmiittrriiooss SSkkoouutteelliissCommunication and Public Relations:AArriisstteeiiddiiss DDaaggllaassInternational Relations:NNiikkoollaaooss AAnnttoonnaakkooppoouulloossAss.Editor:IIssmmiinnii CChhaattzziitthheeooffiilloouuWeb page support and administration:AAnnttoonniiooss TThheeooddoorriiddiissAdministrative Support:EElleennii MMppaallttzzii

SCIENTIFIC EDITORIAL BOARD

DDrr.. PPaannaayyiioottaa BBeelllloouu,Professor of Nursing,Head of the 1st NursingDepartment,Educational Technological Institution of Athens.DDrr.. SSooffiiaa ZZiiggaa,Assistant Professor in Fundamentals of Nursing,Department of Nursing,University of Peloponnese.DDrr.. AAtthhiinnaa KKaallookkeerriinnoouu,Assistant Professor in CommunityNursing,Department of Nursing,University of Athens (Head ofthe Scientific Editorial Board)DDrr.. EEffmmoorrffiiaa KKoouukkiiaa,Lecturer in Psychiatric Nursing,Department of Nursing,University of Athens.DDrr.. FFoottoouullaa MMppaammppaattssiikkoouu,Nurse - MD in Public Health,PhDMedicine,Medical School University of Athens.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC EDITORIAL BOARD

DDrr.. MMaallllyy EEhhrreennffeelldd,RN,PhD,Head of Nursing dep.AssociateProfessor Tel-Aviv University,Dep of Nursing,Israel.DDrr.. IIrreennaa PPaappaaddooppoouulloossPhD,MA(Ed),BA,DipNEd,DipN,NDNCert,RGN,RM Professor of Transcultural Health andNursing and Head of Research Centre for Transcultural Studiesin Health Middlesex University,London UK.DDrr.. EEvvrriiddiikkii PPaappaassttaavvrroouuLecturer Department of Nursing,School of Health Studies Cyprus University of Technology,President of the Council of Nursing and Midwifery,Cyprus.DDrr.. AAnnddrreeaass PPaauullaakkiiss,Professor Open University Cyprus.DDrr.. EElliissaabbeetthh RRaappppoolldd,RN,Mag.PhD Institut fürPflegewissenschaft University of Vienna,Austria.MMss CCeecciilliiaa SSiirroonnii RN,BSc,MSc Universita dégli Studi dellΪInsubria Varese Italy.DDrr.. LLoorrrraaiinnee NN.. SSmmiitthh,BScN,MEd,PhD,Professor Nursing &Health Care,University of Glasgow,Scotland,UK.DDrr.. EEddwwiinn RR.. vvaann TTeeiijjlliinnggeenn,,Reader in Public Health Public Health& Dugald Baird Centre University of Aberdeen Medical School.DDrr.. SStteevvee WWiillllccoocckkss,Professor,School of Health andPostgraduate Medicine,University of Central Lancashire.

COMMITTEE OF ADVISORS

IIooaannnniiss BBrraammiiss,Professor of Medicine National and KapodistrianUniversity of AthensAAtthhaannaassiiooss GGiiaannnnooppoouullooss,Alt.Professor of Medicine Nationaland Kapodistrian University of AthensIIooaannnniiss IIffaannttooppoouullooss,Professor of Social Policy,Law School,National and Kapodistrian University of AthensCChhrriissttooss KKiittttaass,Professor of Medicine and Rector National andKapodistrian University of AthensGGeeoorrggiiooss MMppaallttooppoouullooss,Head of Nursing Department,University of AthensKKyyrriiaakkooss SSttrriiggggaarriiss,Emeritus Professor of Medicine National andKapodistrian University of Athens,President of the CentralHealth Council of GreeceSSppyyrrooss VVrreettttooss,Writer,PhD in LiteratureIIooaannnniiss KKyyrriiooppoouullooss,Professor of Health Economics,NationalSchool of Public HealthNNiikkoollaaooss MMaanniiaaddaakkiiss,Assistant Professor of Health Economicsand Management,University of Piraeus

The Board of the HRBN is composed of thefollowing regular members:

DDiimmiittrriiooss SSkkoouutteelliissPresident,AArriisstteeiiddiiss DDaaggllaassGeneralSecretary,DDiimmiittrriiooss PPiissttoollaassTreasurer,NNiikkoollaaooss OOrrffaannooss1st Vice- President,KKoonnssttaannttiiaa BBeellllaallii Board Member,DDiimmoosstthheenniiss SSaalliikkiiddiissBoard Member,LLaammbbrrooss BBiizzaassAlt.Secretary,EElleennii AAllbbaanniiAdmin.Secretary,EEfftteerrppii VVaassiilliiaaddoouuBoard Member,GGeeoorrggiiooss DDrraaxxttiiddiissBoard Member,AAppoossttoolloossKKoottssiissBoard Member,GGeeoorrggiiaa BBllaannttaaBoard Member,GGeeoorrggiiooss DDoonnttssiioossBoard Member,KKoonnssttaannttiinnee BBoouubbaarriiss2nd Vice- President,NNiikkoollaaooss SSaavviiddiissBoard Member.

CONSTITUTION OF HRBN REGIONAL COUNCILS

1STRegional Council

President:SSooffiiaa KKoossttaaddiioouu,Vice- President:GGeeoorrggiiaa KKoouuttssoovvaaiioouu,G.Secretary:MMiicchhaaiill KKoouurraakkooss,Alt.Secretary:KKoonnssttaannttiiaa BBeellllaallii,Treasurer:LLaammbbrrooss BBiizzaass,Members:DDiimmiittrriiooss SSkkoouutteelliiss,GGeeoorrggiiooss DDrraaxxttiiddiiss,GGeeoorrggiiaa BBllaannttaa,DDiimmiittrriiooss PPiissttoollaass

2STRegional Council

President:VVaassiilliikkii MMoouuggiiaa,Vice- President:EElleennii PPiissiimmiissii,G.Secretary:EEvvaaggeelliiaa TTssiioottssiioouu,Alt.Secretary:PPaannaaggiioottiiss PPssaass,Treasurer:EElleennii SSppiirriiddooppoouulloouu,Members:AArriisstteeiiddiiss DDaaggllaass,MMaarriiaaMMeelleettiiaaddoouu

3STRegional Council

President:GGeeoorrggiiooss BBaalliioozzoogglloouu,Vice- President:DDiimmiittrriioossPPaalliittzziikkaass,G.Secretary:GGeeoorrggiiooss CChhrriissoommaalllliiddiiss,Alt.Secretary:IIooaannnniiss KKoouuttssoonniikkooss,Treasurer:CChhrriissttooss KKaarriioottiiss,Members:FFiilliippppoossKKaakkaanniiss,SStteeffaannooss PPaappoouuttssaakkiiss,, AAnnttoonniiooss TThheeooddoorriiddiiss

4STRegional Council

President:GGeeoorrggiiooss DDoonnttssiiooss,Vice- President:EElleennii AAvvrraammii,G.Secretary:FFaaiiddrraa IIooaannnniiddoouu,Alt.Secretary:KKoonnssttaannttiinnee BBoouubbaarriiss,Treasurer:OOllggaa DDiimmiittrriiaaddoouu,Members:TTrriiaannttaaffiillllooss PPaaggaalliiddiiss,MMeellaanniiaa KKoossmmaaddaakkii

5STRegional Council

President:AAppoossttoollooss KKoottssiiss,Vice- President:MMaarriiaa SSoouullttoouukkii,G.Secretary:MMaaggddaalliinnii SSeellaammaanniiddoouu,Alt.Secretary:MMaarriiaa GGiitteerrssoouu,Treasurer:KKoonnssttaannttiinnee NNiiaanniiooppoouullooss,Members:GGeeoorrggiioossRRoottssaass,NNiikkoollaaooss KKiioouussiiss

6STRegional Council

President:GGeeoorrggiiaa TThheeooddoorraakkooppoouulloouu,Vice- President:NNiikkoollaaoossOOrrffaannooss,G.Secretary:GGeeoorrggiiooss AArrvvaanniittiiss,Alt.Secretary:GGooeerrggiioossSSiioocchhooss,Treasurer:EElleennii AAllbbaannii,Members:KKyyrriiaakkooss KKoouuffaalliiss,DDiimmiittrraa TTssiillii,GGeeoorrggiiooss TTzziittzziikkooss,CChhrriissttooss MMaarrnneerraass

7STRegional Council

President:NNiikkoollaaooss SSaavviiddiiss,Vice- President:PPiinneellooppii DDzziilleeppii,, GG..Secretary:GGeeoorrggiiooss MMeerraammvveelliioottaakkiiss,,Alt.Secretary:EEmmmmaannuueellAAssttiirraakkaakkiiss,,Treasurer:MMiicchhaaiill ZZooggrraaffaakkiiss -- SSffaakkiiaannaakkiiss

ISSN 1791-9002

SCIENTIFIC JOURNAL OF THE HELLENIC REGULATORY BODY OF NURSESΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ-ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Διευθυντής Σύνταξης: ΔΔρρ.. ΚΚυυρριιάάκκοοςς ΚΚοουυββεελλιιώώττηηςςΥπεύθυνος Έκδοσης: ΔΔηημμήήττρριιοοςς ΣΣκκοουυττέέλληηςςΥπεύθυνος Επικοινωνίας και Δημ. Σχέσεων: ΑΑρριισσττεείίδδηηςς ΔΔάάγγλλααςςΥπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων: ΝΝιικκόόλλααοοςς ΑΑννττωωνναακκόόπποουυλλοοςςΕπιμέλεια Ύλης: ΙΙσσμμήήννηη ΧΧααττζζηηθθεεοοφφίίλλοουυΥπεύθυνος Ιστοσελίδας: ΑΑννττώώννηηςς ΘΘεεοοδδωωρρίίδδηηςςΔιοικητική Υποστήριξη: ΕΕλλέέννηη ΜΜππααλλττζζήή

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

ΔΔρρ.. ΣΣοοφφίίαα ΖΖυυγγάά, Επίκουρη Kαθηγήτρια Βασικής Νοσηλευτικής,Τμήμα Νοσηλευτικής, Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.ΔΔρρ.. ΑΑθθηηννάά ΚΚααλλοοκκααιιρριιννοούύ, Επίκουρη Kαθηγήτρια ΚοινοτικήςΝοσηλευτικής, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ (ΕπικεφαλήςΕπιστημονικής Επιτροπής)ΔΔρρ.. ΕΕυυμμοορρφφίίαα ΚΚοούύκκιιαα,Λέκτορας Ψυχιατρικής Νοσηλευτικής,Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ.ΔΔρρ.. ΠΠααννααγγιιώώτταα ΜΜππέέλλλλοουυ, Καθηγήτρια Νοσηλευτικής,Προϊσταμένη Τμήματος Νοσηλευτικής Α΄ ΑΤΕΙ Αθήνας.ΔΔρρ.. ΦΦωωττοούύλλαα ΜΜππααμμππάάττσσιικκοουυ, Νοσηλεύτρια - Ιατρός ΔημόσιαςΥγείας,Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών.

ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

DDrr.. MMaallllyy EEhhrreennffeelldd, RN, PhD, Head of Nursing dep.AssociateProfessor Tel-Aviv University, Dep of Nursing, Israel.DDrr.. IIrreennaa PPaappaaddooppoouullooss PhD, MA(Ed), BA, DipNEd, DipN,NDNCert, RGN, RM Professor of Transcultural Health andNursing and Head of Research Centre for Transcultural Studiesin Health Middlesex University, London UK.DDrr.. EEvvrriiddiikkii PPaappaassttaavvrroouu Lecturer Department of NursingSchool of Health Studies Cyprus University of TechnologyPresident of the Council of Nursing and Midwifery, Cyprus.ΔΔρρ.. ΑΑννδδρρέέααςς ΠΠααυυλλάάκκηηςς, Καθηγητής Ανοικτό ΠανεπιστήμιοΚύπρου.DDrr.. EElliissaabbeetthh RRaappppoolldd, RN, Mag. PhD Institut fürPflegewissenschaft University of Vienna,AustriaMMss CCeecciilliiaa SSiirroonnii RN, BSc, MSc Universita dégli Studi dellΪInsubria Varese Italy.DDrr.. LLoorrrraaiinnee NN.. SSmmiitthh, BScN, MEd, PhD, Professor Nursing &Health Care, University of Glasgow, Scotland, UK.DDrr.. EEddwwiinn RR.. vvaann TTeeiijjlliinnggeenn, Υφηγητής Δημόσιας Υγείας ΙατρικήςΣχολής Πανεπιστημίου Aberdeen.DDrr.. SStteevvee WWiillllccoocckkss, Καθηγητής Σχολής Υγείας, ΠανεπιστήμιοCentral Lancashire.

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ

ΣΣππύύρροοςς ΒΒρρεεττττόόςς, Συγγραφέας,Διδάκτωρ Φιλολογίας.ΑΑθθααννάάσσιιοοςς ΓΓιιααννννόόπποουυλλοοςς, Αν. Καθηγητής Ιατρικής ΣχολήςΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου ΑθηνώνΧΧρρήήσσττοοςς ΚΚίίττττααςς, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής και Πρύτανης τουΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου ΑθηνώνΓΓεεώώρργγιιοοςς ΜΜππααλλττόόπποουυλλοοςς, Πρόεδρος Τμήματος ΝοσηλευτικήςΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου ΑθηνώνΙΙωωάάννννηηςς ΜΜππρράάμμηηςς, Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Εθνικού καιΚαποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών ΚΚυυρριιάάκκοοςς ΣΣττρριιγγγγάάρρηηςς, Ομότιμος Καθηγητής Ιατρικής ΣχολήςΕθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠρόεδροςΚεντρικού Συμβουλίου ΥγείαςΙΙωωάάννννηηςς ΥΥφφααννττόόπποουυλλοοςς, Καθηγητής Κοινωνικής Πολιτικής, ΝομικήςΣχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου ΑθηνώνΙΙωωάάννννηηςς ΚΚυυρριιόόπποουυλλοοςς, Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας, ΕθνικήΣχολή Δημόσιας ΥγείαςΝΝιικκόόλλααοοςς ΜΜααννιιααδδάάκκηηςς, Επίκουρος Καθηγητής Οικονομικών καιΔιοίκησης της Υγείας, Πανεπιστήμιο Πειραιά

Το ΔΣ της ΕΝΕ, αποτελείται από τα παρακάτω15 τακτικά μέλη:

ΔΔηημμήήττρριιοοςς ΣΣκκοουυττέέλληηςς, Πρόεδρος, ΑΑρριισσττεείίδδηηςς ΔΔάάγγλλααςς, ΓενικόςΓραμματέας, ΔΔηημμήήττρριιοοςς ΠΠιισσττόόλλααςς, Ταμίας, ΝΝιικκόόλλααοοςς ΟΟρρφφααννόόςς,,Α΄ Αντιπρόεδρος, ΚΚωωννσσττααννττίίαα ΜΜππεελλααλλήή, Μέλος ΔΣ,ΔΔηημμοοσσθθέέννηηςς ΣΣααλληηκκίίδδηηςς, Μέλος ΔΣ, ΛΛάάμμππρροοςς ΜΜππίίζζααςς, Αν.Γραμματέας, ΕΕλλέέννηη ΑΑλλμμππάάννηη, Οργαν. Γραμματέας, ΕΕυυττέέρρππηηΒΒαασσιιλλεειιάάδδοουυ, Μέλος ΔΣ, ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΔΔρρααχχττίίδδηηςς, Μέλος ΔΣ,ΑΑππόόσσττοολλοοςς ΚΚωωττσσήήςς, Μέλος ΔΣ, ΓΓεεωωρργγίίαα ΜΜππλλάάνντταα, Μέλος ΔΣΓΓεεώώρργγιιοοςς ΔΔόόννττσσιιοοςς, Μέλος ΔΣ, ΚΚωωνν//ννοοςς ΜΜπποουυμμππάάρρηηςς, Β΄Αντιπρόεδρος, ΝΝιικκόόλλααοοςς ΣΣααββββίίδδηηςς, Μέλος ΔΣ

ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΩΝ Ε.Ν.Ε.

1ο Περιφερειακό Συμβούλιο

Πρόεδρος: ΣΣοοφφίίαα ΚΚωωσσττααδδιιοούύ,, Αντιπρόεδρος: ΓΓεεωωρργγίίααΚΚοουυττσσοοββάάϊϊοουυ,, Γ. Γραμματέας: ΜΜιιχχααήήλλ ΚΚοουυρράάκκοοςς,, Αν. Γραμματέας:ΚΚωωννσσττααννττίίαα ΜΜππεελλααλλήή,, Ταμίας: ΛΛάάμμππρροοςς ΜΜππίίζζααςς,, Μέλη: ΔΔηημμήήττρριιοοςς ΣΣκκοουυττέέλληηςς, ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΔΔρρααχχττίίδδηηςς,, ΓΓεεωωρργγίίααΜΜππλλάάνντταα,, ΔΔηημμήήττρριιοοςς ΠΠιισσττόόλλααςς


Πρόεδρος: ΒΒαασσιιλλιικκήή ΜΜοούύγγιιαα,, Αντιπρόεδρος: ΕΕλλέέννηη ΠΠιισσιιμμίίσσηηΓ. Γραμματέας: ΕΕυυααγγγγεελλίίαα ΤΤσσιιόόττσσιιοουυ,, Αν. Γραμματέας: ΠΠααννααγγιιώώττηηςςΨΨααςς,, Ταμίας: ΕΕλλέέννηη ΣΣππυυρριιδδοοπποούύλλοουυ,, Μέλη: ΑΑρριισσττεείίδδηηςς ΔΔάάγγλλααςς,,ΜΜααρρίίαα ΜΜεελλεεττιιάάδδοουυ


Πρόεδρος: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΜΜππααλλιιόόζζοογγλλοουυ,, Αντιπρόεδρος:ΔΔηημμήήττρριιοοςς ΠΠααλληηττζζήήκκααςς,, Γ. Γραμματέας: ΓΓεεώώρργγιιοοςςΧΧρρυυσσοομμααλλλλίίδδηηςς,, Αν. Γραμματέας: ΙΙωωάάννννηηςς ΚΚοουυττσσοοννίίκκοοςς,, Ταμίας: ΧΧρρήήσσττοοςς ΚΚααρργγιιώώττηηςς,, Μέλη: ΦΦίίλλιιπππποοςς ΚΚαακκάάννηηςς,,ΣΣττέέφφααννοοςς ΠΠααπποουυττσσάάκκηηςς,, ΑΑννττώώννιιοοςς ΘΘεεοοδδωωρρίίδδηηςς


Πρόεδρος: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΔΔόόννττσσιιοοςς,, Αντιπρόεδρος: ΕΕλλέέννηη ΑΑββρράάμμηηΓ. Γραμματέας: ΦΦααίίδδρραα ΙΙωωααννννίίδδοουυ,, Αν. Γραμματέας: ΚΚωωνν//ννοοςςΜΜπποουυμμππάάρρηηςς,, Ταμίας: ΌΌλλγγαα ΔΔηημμηηττρριιάάδδοουυ,, Μέλη: ΤΤρριιααννττάάφφυυλλλλοοςςΠΠααγγκκααλλίίδδηηςς,, ΜΜεελλααννίίαα ΚΚοοσσμμααδδάάκκηη


Πρόεδρος: ΑΑππόόσσττοολλοοςς ΚΚωωττσσήήςς,, Αντιπρόεδρος: ΜΜααρρίίααΣΣοουυλλττοούύκκηη,, Γ. Γραμματέας: ΜΜααγγδδααλληηννήή ΣΣεελλααμμααννίίδδοουυ,, Αν. Γραμματέας: ΜΜααρρίίαα ΓΓκκιιττέέρρσσοουυ, Ταμίας: ΚΚωωνν//ννοοςςΝΝιιααννιιόόπποουυλλοοςς,, Μέλη: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΡΡόόττσσααςς,, ΝΝιικκόόλλααοοςς ΚΚιιοούύσσηηςς


Πρόεδρος: ΓΓεεωωρργγίίαα ΘΘεεοοδδωωρραακκοοπποούύλλοουυ,, Αντιπρόεδρος:ΝΝιικκόόλλααοοςς ΟΟρρφφααννόόςς,, Γ. Γραμματέας: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΑΑρρββααννίίττηηςςΑν. Γραμματέας: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΣΣιιώώχχοοςς,, Ταμίας: ΕΕλλέέννηη ΑΑλλμμππάάννηηΜέλη: ΚΚυυρριιάάκκοοςς ΚΚοούύφφααλληηςς,, ΔΔήήμμηηττρραα ΤΤσσίίλληη,, ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΤΤζζιιττζζίίκκοοςς,,ΧΧρρήήσσττοοςς ΜΜααρρννέέρρααςς


Πρόεδρος: ΝΝιικκόόλλααοοςς ΣΣααββββίίδδηηςς,, Αντιπρόεδρος: ΠΠηηννεελλόόππηηΝΝττζζιιλλέέππηη,, Γ. Γραμματέας: ΓΓεεώώρργγιιοοςς ΜΜεερρααμμββεελλιιωωττάάκκηηςς,,Αν. Γραμματέας: ΕΕμμμμααννοουυήήλλ ΑΑσσττυυρραακκάάκκηηςς,, Ταμίας: ΜΜιιχχααήήλλΖΖωωγγρρααφφάάκκηηςς-- ΣΣφφαακκιιααννάάκκηηςς

ISSN 1791-9002

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΕΝΕ)

Exofyllo ENE Tom2_t3 09 10/15/09 9:28 AM Page 2

Τόµος 02 • Τεύχος 03

περιεχόµενα

Ερευνητικές Εργασίες

Ανασκοπήσεις

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΕΛΛΑ∆ΟΣ (ΕΝΕ)

Το Ελληνικό Περιοδικό της ΝοσηλευτικήςΕπιστήµης είναι το επίσηµο περιοδικό τηςΈνωσης Νοσηλευτών Ελλάδος. Είναι έναπεριοδικό πολυδιάστατο µε κριτική επιτροπήπου στοχεύει στην προώθηση της Νοση-λευτικής Επιστήµης στην Ελλάδα.Με το συγκεκριµένο επιστηµονικό έντυπο ηΈνωση Νοσηλευτών Ελλάδος συµβάλλειστην προαγωγή της νοσηλευτικής επιστηµο-νικής γνώσης και ανοίγει ένα νέο κεφάλαιοστην σύγχρονη νοσηλευτική ιστορία τηςΕλλάδας.Σε αυτό το πλαίσιο το επιστηµονικό περιοδι-κό έχει τους εξής στόχους:

• Την προαγωγή της Νοσηλευτικής επιστήµης• Την συµβολή στην ποιότητα φροντίδαςατόµων, οµάδων και του κοινωνικού συνόλουσε κάθε κατάσταση υγείας και αρρώστιας• Την ανάδειξη και επιστηµονική διερεύνησηεπιστηµονικών νοσηλευτικών θεµάτων• Την παραγωγή νοσηλευτικής πολιτικής και • Την ενίσχυση της νοσηλευτικής έρευνας

Το Ελληνικό Περιοδικό της ΝοσηλευτικήςΕπιστήµης αποτελεί ένα αξιόπιστο, σύγ-χρονο, τριµηνιαίο επιστηµονικό περιοδικόκαι είναι διαθέσιµο σε ηλεκτρονική καιέντυπη µορφή µε συµβολική αµοιβή σε

όλους τους ενδιαφερόµενους ερευνητές,πανεπιστηµιακούς δασκάλους, φοιτητές, σεόλη τη νοσηλευτική κοινότητα γενικότερααλλά και στα ανώτερα και ανώτατα εκπαι-δευτικά ιδρύµατα της ηµεδαπής και τηςαλλοδαπής.Ταυτόχρονα αποτελεί ένα πολύτιµο εργαλείοεπιστηµονικής γνώσης για τον έλληνα νοση-λευτή, για όσους σπουδάζουν τη νοσηλευτι-κή, για τους επαγγελµατίες άλλων επιστηµώνυγείας και συµπεριφοράς καθώς και για κάθεαναγνώστη που επιθυµεί επιστηµονική ενη-µέρωση και εκπαίδευση.Παράλληλα παρέχει τη δυνατότητα σε νέουςεπιστήµονες να έχουν εύκολη πρόσβασηστη γνώση και στην πρόοδο της νοσηλευτι-κής ενώ αποτελεί το επιστηµονικό βήµα γιατους νοσηλευτές που απασχολούνται στηνεκπαίδευση ή στην κλινική νοσηλευτική ναδηµοσιεύσουν το έργο τους και να δεχθούνεποικοδοµητικές κριτικές. Σε ένα δεύτεροεπίπεδο ευαισθητοποιεί άλλους επιστήµονεςστα γνωστικά αντικείµενα της νοσηλευτικήςκαι προάγει γενικότερα τη συνεργασία τωνυπηρεσιών υγείας.

Στο περιοδικό δηµοσιεύονται ερευνητικέςµελέτες, ανασκοπήσεις, πρωτότυπες πραγµα-τείες και βιβλιοκριτικές. Οι τοµείς που καλύ-πτει το περιοδικό είναι οι εξής:

• Η Νοσηλευτική Έρευνα• Η ∆ιοίκηση Υπηρεσιών Υγείας• Η Νοσηλευτική Εκπαίδευση• Η Κλινική Νοσηλευτική• Η Κοινοτική Νοσηλευτική• Η Ηθική και ∆εοντολογία Νοσηλευτικήςκαι • Η Νοσηλευτική Νοµοθεσία

Η Επιστηµονική Επιτροπή τουΠεριοδικού:11.. θεωρεί ότι η ανοικτή πρόσβαση στη έρευ-

να, στις ανασκοπήσεις και σε άλλα άρθρασυντελεί ευρύτερα στην πρόοδο και εξέλι-ξη της νοσηλευτικής µε τελικό στόχο τηνποιότητα της παρεχόµενης νοσηλευτικήςφροντίδας,

22.. ∆εσµεύεται να διατηρεί την ποιότητα τουπεριοδικού σε υψηλό επίπεδο και να προ-άγει την επιστηµονική γνώση,

33.. Παρέχει τα απαραίτητα εργαλεία και τηγνώση για την ορθή οργάνωση και παρου-σίαση των δηµοσιεύσεων,

44.. Προωθεί την ελεύθερη και ανοιχτή πρό-σβαση στην επιστηµονική γνώση για τουςλειτουργούς της υγείας,

55.. Αναγνωρίζει τις επιστηµονικής ανάγκεςτης νοσηλευτικής κοινότητας και µε τηδηµιουργία του περιοδικού συµβάλλειστην ικανοποίησή τους.

Ανάλυση Παθολογικών Καταστάσεων και Αντιµετώπιση Τραυµάτων

κατά την Είσοδο Βληµάτων στη Θωρακική Κοιλότητα .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. σσεελλ.. 5577

H Xρήση των Mεθόδων Προσυµπτωµατικού Eλέγχου για τον Kαρκίνο του Mαστού και του Tραχήλου της Mήτρας

από Γυναίκες της Nησιωτικής Xώρας .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. σσεελλ.. 6633

Νοσηλευτές και Συναισθηµατική Νοηµοσύνη:

Περιγραφική Mελέτη .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. σσεελλ.. 6699

Συµβουλευτική και Σχεδιασµός Προγράµµατος Aγωγής Yγείας

στο Xώρο της Eκπαίδευσης: Ο Pόλος του Σχολικού Νοσηλευτή .. .. .. .. .. .. .. σσεελλ.. 7766

Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήµης

edi tor ia lΤο Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήµης, το επίσηµο επιστηµονι-κό περιοδικό της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδος, διαθέτει πλέον «ΕθνικήΑναγνώριση»! Όλοι οι συντελεστές του Περιοδικού επιθυµούν να εκφράσουντόσο την υπερηφάνεια τους για την πρόοδο του εντύπου όσο και τις ευχαρι-στίες τους προς την ελληνική νοσηλευτική κοινότητα για την υποστήριξη καιαµέριστη αρωγή της.

∆ρ. Κυριάκος Κουβελιώτης∆ιευθυντής Σύνταξης

Τόµος 02 • Τεύχος 03#57#

ερευνητικές εργασίες

ΑΑλλεεξξααννδδρροοπποούύλλοουυ ΧΧρριισσττίίνναα--ΑΑθθαανναασσίίααΦοιτήτρια, Τµήµα Νοσηλευτικής, Σχολή Επαγγελµάτων Υγείας και Πρόνοιας,

Α.Τ.Ε.Ι Πατρών∆∆ρρ.. ΠΠααννααγγιιωωττόόπποουυλλοοςς ΗΗλλίίααςς

Λέκτορας Βλητικής (Π.∆. 407/80), Τοµέας Μαθηµατικών και Επιστηµών Μηχανικού,Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

ΠΕΡΙΛΗΨΗΣκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας αποτελεί η µελέτη της επίδρασης εισόδου βληµάτων διαφο-ρετικού διαµετρήµατος και διαφορετικής ταχύτητας στη θωρακική κοιλότητα του ανθρώπινου σώµατος.Ιδιαίτερα σηµαντική κρίνεται η άµεση διάγνωση και αντιµετώπιση των τραυµάτων στο θώρακα, καθώς είναιδυνατόν να οδηγήσουν σε ακαριαίο θάνατο ή σοβαρές παθολογικές καταστάσεις, όπως απόφραξη αερα-γωγών, πνευµοθώρακας, αιµοθώρακας, εµπύηµα πνεύµονα, κακώσεις και δυσλειτουργίες στην περιοχή τηςκαρδιάς, οι οποίες είναι δυνητικά επικίνδυνες στο µέλλον. Τα αποτελέσµατα της µελέτης έδειξαν, ότι η βαρύ-τητα των τραυµατισµών της θωρακικής κοιλότητας εξαρτάται αφενός από τα χαρακτηριστικά του βλήµα-τος που εισέρχεται στη θωρακική κοιλότητα και αφετέρου από τα χαρακτηριστικά των ιστών του θώρακαπου πλήττονται.

ΛΛέέξξεειιςς –– ΚΚλλεειιδδιιάά:: απόφραξη αεραγωγών, θωρακική κοιλότητα, κακώσεις, καρδιακός επιπωµατισµός, πνευµο-θώρακας, χαρακτηριστικά εισόδου βληµάτων.

Ανάλυση Παθολογικών Καταστάσεων και ΑντιµετώπισηΤραυµάτων κατά την Είσοδο Βληµάτων στη Θωρακική Κοιλότητα

Στο σύγχρονο πεδίο µάχης οι τραυµατισµοί προέρχο-νται συνήθως από εκρηκτικούς µηχανισµούς (πυροβολικό,όλµους, νάρκες) και σε ένα µικρότερο ποσοστό από βλήµα-τα υψηλής ή/και χαµηλής ταχύτητας αναλόγου διαµετρήµα-τος. Η βαρύτητα αυτών των τραυµατισµών εξαρτάται από τασυστήµατα και τα όργανα του ανθρώπινου σώµατος πουκάθε φορά προσβάλλονται, καθώς και από τα χαρακτηριστι-κά του βλήµατος που τα προσβάλλει (Ordog G.J. και λοιποί,1988). Εποµένως, η Τραυµατική Βλητική αποτελεί έναν ιδιαί-τερο κλάδο της επιστήµης της βλητικής που ασχολείται µετη µελέτη των επιπτώσεων στο ανθρώπινο σώµα που προ-κύπτουν από βλήµατα και σύγχρονα όπλα µάχης που εισέρ-χονται µέσα του ή/και το διαπερνούν (AlexandropoulouC.E. και λοιποί, 2009). Στην παρούσα εργασία εξετάζονται ταείδη των τραυµάτων και αναλύονται οι ιδιαίτερες παθολογι-κές καταστάσεις που είναι δυνατόν να προκληθούν στηνθωρακική κοιλότητα από την είσοδο βληµάτων (βλ. Εικόνα1), καθώς είναι µείζονος σηµασίας και έχουν απασχολήσεικατά καιρούς αρκετούς επιστήµονες. Τα τραύµατα αυτά

στην αρχαιότητα εθεωρούντο συχνά θανατηφόρα. Βέβαια, ηαντίληψη αυτή στην εποχή µας δεν ισχύει, καθώς µε τηνπρόοδο της ιατρικής τεχνολογίας σε συνδυασµό µε τηνέγκαιρη και σωστή αντιµετώπιση των τραυµατισµών τουθώρακα, η ζωή του τραυµατία είναι δυνατόν να σωθεί και ηπρόγνωση του τραύµατος µπορεί να είναι άριστη.

Εισαγωγή

ΕΕιικκόόνναα 11:: Τυπικά τραύµατα σε θώρακα ανθρωπίνου σώµατοςαπό βλήµατα υψηλής ταχύτητας και µικρού διαµετρήµατος.

Eλληνικό Περιοδικό της Nοσηλευτικής Επιστήµης #58#


Τα κατάγµατα των πλευρών είναι γνωστά από τηνεποχή του Ιπποκράτη (5ος π.Χ. αιώνας), που θεώρησε τηναιµόπτυση σαν επιπλοκή τους. Πρότεινε θεραπευτικά τηστερρή επίδεση του θώρακα µε λινά υφάσµατα, πρακτικήπου αποτέλεσε τη βάση αντιµετώπισης τους για αιώνες(Ντολάτζας Θ., 1992). Αργότερα, ο Ambroise Pare, ο γνω-στότερος χειρουργός του 16ου αιώνα, αντιµετώπισε τουποδόριο εµφύσηµα µε πολλαπλές τοµές του δέρµατοςκαι του υποδορίου ιστού. Το 1740 ο Daniel Hoffman περιέ-γραψε την κλινική εικόνα ενός τραυµατία µε παράδοξηκινητικότητα του θωρακικού τοιχώµατος και το 1807 οAndrew Halliday παρουσίασε τις µέχρι τότε γνώσεις γιατον πνευµοθώρακα (Τούντας Κ., 1977).

Η πρώτη επιτυχής διόρθωση τραυµατικής καρδιακήςρήξης αποδίδεται στο Γερµανό Von Rehn. Τον ίδιο χρόνο,ο Paget δήλωσε ότι η χειρουργική είχε φθάσει στα όριατης και ήταν αδύνατη η διόρθωση των τραυµάτων τηςκαρδιάς. Ο Dupuytren και ο Larrey είχαν ήδη επιχειρήσειπαρόµοιες επεµβάσεις χωρίς επιτυχία και ο Boerhaave to1709 δήλωσε ότι τα καρδιακά τραύµατα είναι πάντα θανα-τηφόρα (Ντολάτζας Θ., 1992). Ο Giovanni BattistaMorgagni είναι ο πρώτος που περιέγραψε την πνευµονικήθλάση και το 1833 ο J. Jobert διέκρινε τρεις βαθµούςσοβαρότητας της πνευµονικής θλάσης. Μέχρι το τέλοςτου 19ου αιώνα ανακοινώθηκαν αρκετές περιπτώσεις κλει-στών κακώσεων του θώρακα. Ο G. J. Guthrie, Άγγλοςστρατιωτικός χειρουργός των Ναπολεοντίων πολέµων,περιέγραψε τις επιπλοκές των κλειστών κακώσεων τουθώρακα (πλευρίτιδα, πνευµονία, απόστηµα κλπ.) και οPaget στο πρώτο Αγγλικό σύγγραµµα χειρουργικής τουθώρακα σηµειώνει ότι τα τραύµατα του πνεύµονα µπορείνα οφείλονται στην ενέργεια της κάκωσης και όχι µόνοστα κατάγµατα των πλευρών (Ντέρος Κ. και λοιποί, 1999).

Οι µελέτες των E. Graham και R. Bell, την εποχή του1ου παγκοσµίου πολέµου, βοήθησαν στην πλήρη κατανόη-ση της φυσιολογίας του πνευµοθώρακα και της αξίας της

κλειστής παροχέτευσης του εµπυήµατος µε σωλήνα.Μέχρι το 2ο παγκόσµιο πόλεµο, η απλή αυτή µέθοδοςχρησιµοποιήθηκε ελάχιστα. Επιπλέον, καθιερώθηκε θερα-πευτικά η αποφλοίωση του πνεύµονα, για τις περιπτώσειςπου η απλή παροχέτευση µε σωλήνα αποτύγχανε καιοδηγούσε στην παραµονή υπολειµµατικής συλλογής, ηοποία θα εµπόδιζε την πλήρη επανέκπτυξη του πνεύµονα.Η συχνότητα του εµπυήµατος στα θωρακικά τραύµατατην περίοδο του 2ου παγκοσµίου πολέµου και του πολέ-µου της Κορέας ήταν 25-30%. Με την ανωτέρω πρακτική,η συχνότητα εµπυήµατος περιορίσθηκε στο 6% στονπόλεµο του Viet-Nam (Ann H. Ross, 1995).

Τα τελευταία χρόνια, το Αµερικανικό ΚολέγιοΧειρουργών ανέπτυξε ένα σύστηµα αντιµετώπισης τουτραύµατος, που είναι γνωστό σαν Advanced Trauma LifeSupport (ATLS). Στην ουσία, πρόκειται για φιλοσοφία,που σκοπεύει στην αναγνώριση και αποτελεσµατική αντι-µετώπιση των άµεσα απειλητικών για τη ζωή κακώσεων,µε σκοπό την πρώιµη σταθεροποίηση του τραυµατία. Ηαντιµετώπιση αυτή είναι γνωστή ως Αρχική Εκτίµηση καιπεριλαµβάνει το σύνολο των απαραίτητων ενεργειών, απότο σηµείο του τραυµατισµού µέχρι το κέντρο, που θαπροσφέρει την οριστική θεραπεία. Απαραίτητα καιουσιώδη βήµατα αποτελούν η Πρωτοβάθµια και η∆ευτεροβάθµια Εκτίµηση. Με την ΠρωτοβάθµιαΕκτίµηση, αναγνωρίζονται και αντιµετωπίζονται οι επικίν-δυνες για τη ζωή κακώσεις, σταθεροποιείται η κατάστασητου τραυµατία και καθορίζεται η δυνατότητα παροχήςοριστικής θεραπείας. Η ∆ευτεροβάθµια Εκτίµηση είναιστην ουσία µια λεπτοµερέστατη κλινική εξέταση, πουσκοπεύει σε αποκάλυψη του συνόλου των κακώσεων. Ηαδυναµία παροχής οριστικής θεραπείας ακολουθείταιαπό ασφαλή διακοµιδή του σταθεροποιηµένου τραυµα-τία στο πλησιέστερο και καταλληλότερο κέντρο, µε δυνα-τότητα προσφοράς υπηρεσιών υψηλής στάθµης(Murphy G., 1980).

Ιστορική αναδροµή

Στα προηγούµενα αναφέρθηκε ότι η βαρύτητα τωντραυµατισµών εξαρτάται όχι µόνο από τα όργανα και τασυστήµατα του ανθρώπινου οργανισµού που κάθε φοράπλήττονται, αλλά και από τα χαρακτηριστικά του βλήµα-τος που τα προσβάλλει. Η στροφορµή του βλήµατος έχειµεγάλη σχέση µε τον τρόπο που προκαλείται η ζηµιά,όταν αυτό χτυπήσει τη θωρακική κοιλότητα. Ένα µικρούδιαµετρήµατος βλήµα που κινείται µε µεγάλη ταχύτηταξεκινάει να πάλλεται γρήγορα καθώς εισέρχεται στουςιστούς, υποχρεώνοντας όλο και περισσότερους ιστούςνα µετακινούνται. Με αυτόν τον τρόπο µεταδίδεται στοθώρακα το µεγαλύτερο µέρος της κινητικής ενέργειαςτου βλήµατος. Ένα µεγαλύτερου διαµετρήµατος και πιοβαρύ βλήµα µεταφέρει περισσότερη κινητική ενέργειαστο θώρακα, ακόµα και από µεγαλύτερη απόσταση (βλ.Εικόνα 2). Υπάρχει όµως µεγάλη πιθανότητα το βλήµα να

τρυπήσει τόσο πολύ το θώρακα ώστε να τον διαπεράσειµε το υπόλοιπο της κινητικής ενέργειας. Ακόµα όµως καιένα βλήµα µε χαµηλή κινητική ενέργεια µπορεί να προκα-λέσει σηµαντική βλάβη στο θώρακα, αρκεί να είναι σχε-διασµένο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να µεταφέρει όλη τηνενέργεια του επί του στόχου. Απαραίτητη προϋπόθεση,όµως, είναι η κοντινή απόσταση της βολής (Coe J.I.,1982).

Επίσης, ο σχεδιασµός του βλήµατος καθορίζει σεσηµαντικό βαθµό τη βαρύτητα του τραύµατος. Η σύµβα-ση της Χάγης και συνακόλουθα της Γενεύης απαγορεύ-ουν τη χρήση εκρηκτικών βληµάτων σε καιρό πολέµου, γι’αυτό τα στρατιωτικά βλήµατα είναι µεταλλικά επενδυµέ-να. Τα σηµερινά βλήµατα είναι επενδυµένα µε χαλκό, επει-δή τα βλήµατα αρχίζουν να πυρακτώνονται από την θερ-µότητα που παράγεται σε ταχύτητες µεγαλύτερες των

Επίδραση του βλήµατος



2000 ft/s (περίπου 60 m/s). Ένα αιχµηρό και µικρό σεδιάµετρο βλήµα (βλ. Εικόνα 3) µπορεί να διαπεράσει τηθωρακική κοιλότητα και να προκαλέσει ζηµιά ίση µε έναµαχαίρι ή µια λόγχη. Το άκρο του βλήµατος, σχεδιασµέ-νο να καταστρέψει ανθρώπινους ιστούς πρέπει να έχεικάποιο "φρένο", έτσι ώστε όλη η κινητική ενέργεια ναµεταφερθεί στο στόχο (Peter’s C.E., 1997).

Ακόµα, σηµαντικό ρόλο παίζει και η ταχύτητα τουβλήµατος. Η ταχύτητα που πρέπει να έχει ένα βλήµα γιανα διαπεράσει το δέρµα είναι 163 ft/s (περίπου 50 m/s)

και για να διαπεράσει ένα οστό 213 ft/s (περίπου 65 m/s).Και οι δύο τιµές είναι αρκετά χαµηλές (Definis Gojan vicM., 1995) για να προκαλέσουν ζηµιά στο θώρακα, αλλά σεσυνδυασµό και µε άλλους παράγοντες, οι οποίοι αναλύ-θηκαν στα προηγούµενα, είναι δυνατόν να προκαλέσουνακαριαίο θάνατο ή διάφορες σοβαρές παθολογικέςκαταστάσεις, οι οποίες είναι δυνητικά επικίνδυνες στοµέλλον και απαιτούν έγκαιρη και σωστή αντιµετώπιση . Οικυριότερες από αυτές αναλύονται διεξοδικά στις ενότη-τες που ακολουθούν.

Εκδηλώνεται µε αλλοίωση της φωνής, δύσπνοια, ηοποία µπορεί να συνοδεύεται από κυάνωση, αδυναµίαέκπτυξης του θωρακικού τοιχώµατος, έντονη ανησυχίατου τραυµατία, καθώς και µε τη χρήση των επικουρικώναναπνευστικών µυών και την παρουσία αιµατωµάτων ήτραυµάτων στον τράχηλο (Γαρδίκα Κ.∆., 2005). Η προσπά-θεια διατήρησης βατού του αεραγωγού µε απλά µέσα,όπως η ανάσπαση της κάτω γνάθου, η εµφύσηση αέρα διατου κρικοθυρεοειδούς διαστήµατος και η τοποθέτηση

στοµατοφαρυγγικού αεραγωγού είναι πρόσκαιρες λύσειςκαι δεν προστατεύουν τον αεραγωγό. Θα πρέπει, λοιπόν, ονοσηλευτής να τοποθετήσει τεχνητό αεραγωγό για τηνδιευκόλυνση της αναπνοής του ασθενούς. Σε περίπτωσηπου η απόφραξη διαρκεί για µεγάλο χρονικό διάστηµα,µπορεί να επέλθει καρδιακή ανακοπή λόγω της υποξίας.Εάν η απόφραξη αρθεί και ο ασθενής δεν έχει σφυγµόπρέπει να αρχίσει άµεσα καρδιοαναπνευστική αναζωογό-νηση (Μάκος Κ. και λοιποί, 2003).

Απόφραξη αεραγωγών

Εκδηλώνεται µε τη συλλογή αέρα µέσα στην κοιλότη-τα του υπεζωκότα. Ο πνευµοθώρακας ονοµάζεται ανοι-κτός, όταν δια της οπής ο αέρας εισέρχεται στην υπεζω-κοτική κοιλότητα και εξέρχεται µε τις αναπνευστικές κινή-σεις. Αντίθετα, ορίζεται ως κλειστός όταν ο αέρας παύει ναεισέρχεται και να εξέρχεται.Ο αέρας βαθµιαία απορροφά-ται και η κοιλότητα εξαφανίζεται. Ο πιο επικίνδυνος είναι οπνευµοθώρακας υπό τάση, κατά τον οποίο εµφανίζεταιµηχανισµός βαλβίδας, οπότε ο αέρας εισέρχεται στην κοι-λότητα του υπεζωκότα, αλλά αδυνατεί να εξέλθει. Κατ’ ακο-λουθία συλλέγεται µεγάλη ποσότητα αέρα που προκαλείµετακίνηση του µεσοθωρακίου, κάµψη των µεγάλων φλε-βών µε έντονη αναπνευστική και κυκλοφορική ανεπάρκεια(Αθανασοπούλου Π. και λοιποί, 2004).

Ο πνευµοθώρακας χαρακτηρίζεται από ισχυρό ετερό-πλευρο πόνο του θώρακα, δύσπνοια, κυάνωση, ανησυχίακαι αγωνία. Σε βαρύ πνευµοθώρακα, ιδιαίτερα υπό τάση, ηενδοπλευρική πίεση ανέρχεται γρήγορα, η επάνοδος τουαίµατος δια των φλεβών παρεµποδίζεται, µε αποτέλεσµατην ελάττωση της καρδιακής παροχής. Αν δεν αφαιρεθείο αέρας, επέρχεται θάνατος ως αποτέλεσµα συνδυασµούαναπνευστικής και κυκλοφορικής ανεπάρκειας. Σε µικρόβαθµό πνευµοθώρακα συνιστάται απλή ανάπαυση καικαταπολέµηση του πόνου. Σε κάθε περίπτωση βαρέοςπνευµοθώρακα επιβάλλεται η εισαγωγή καθετήρα µέσαστην κοιλότητα του υπεζωκότα, ενώ το άλλο άκρο τουσωλήνα τοποθετείται στον πυθµένα δοχείου που περιέχεινερό (συσκευή billow). Ο πνεύµονας εκπτύσσεται κατά

Πνευµοθώρακας

ΕΕιικκόόνναα 22:: Αλλοίωση της σφαίρας σύµφωνα µε την ταχύτητατης. Όσο µεγαλύτερη είναι η ταχύτητα της, τόσο µεγαλύτερηείναι και η κινητική της ενέργεια.

ΕΕιικκόόνναα 33:: ∆ιάφορα είδη βληµάτων µε διαφορετικά γεωµετρι-κά χαρακτηριστικά και ανάλογο διαµέτρηµα.



κανόνα εντός 12-14 ωρών. Μετά την πλήρη έκπτυξη οκαθετήρας αφήνεται ακόµα για 2-3 ηµέρες. Επιµονή τουπνευµοθώρακα υποδηλώνει βρογχοπλευρικό συρίγγιο,οπότε ο ασθενής υποβάλλεται σε θωρακοτοµία και συρ-

ραφή του συριγγίου. Σε ασθενείς µε υποτροπιάζοντα πνευ-µοθώρακα πραγµατοποιείται πλευρεκτοµία κατά την οποίααφαιρείται ο τοιχωµατικός υπεζωκότας (Σαχίνη –Καρδάση Α. και λοιποί, 1993).

Είναι η συλλογή αίµατος στην υπεζωκοτική κοιλότητα.∆εν αναγνωρίζεται από κάποιο ειδικό σηµείο, αλλά από ταγενικά σηµεία της αιµορραγίας. Εκτός από τα γενικάσηµεία της αιµορραγίας, ο αιµοθώρακας αναγνωρίζεταιαπό την ελάττωση του αναπνευστικού ψιθυρίσµατοςακροαστικά και από την αµβλύτητα κατά την επίκρουση. Ηθεραπεία συνίσταται στην παροχέτευση του αίµατος µέσωτης συσκευής Billow (βλ. Εικόνα 4), που αποσκοπεί στηνεπανέκπτυξη του πνεύµονα, και στην αποκατάσταση τουκυκλοφορούντος όγκου αίµατος. Σε σοβαρού βαθµούαιµοθώρακα, δηλαδή συνεχιζόµενη αιµορραγία (200ml/ώρα) για τις επόµενες 3-4 ώρες, πραγµατοποιείταιθωρακοτοµή (Ραχµανίδου Μ. και λοιποί, 2000).

Αιµοθώρακας

Είναι η συλλογή πύου µέσα στην κοιλότητα του υπε-ζωκότα. Εκδηλώνεται µε υψηλό πυρετό µε ρίγος, πόνοστο θώρακα, εφίδρωση και βήχα. Η παρακέντηση δίνειπυώδες υγρό και ανευρίσκονται σηµεία πλευριτικούυγρού. Όταν το εµπύηµα παρατείνεται, παρατηρείταιέντονη καταβολή δυνάµεων και πληκτροδακτυλία. Σεσπάνιες περιπτώσεις παρατηρείται φλεγµονώδες οίδη-µα των µαλακών µορίων, ενώ το πύο από τον υπεζωκό-

τα και τα µεσοπλεύρια διαστήµατα εξέρχεται προς τοδέρµα µε συρίγγιο. Η θεραπεία συνίσταται σε µόνιµηπαροχέτευση του εµπυήµατος µε ελαστικό σωλήνα µετην προϋπόθεση ότι το εµπύηµα παραµένει για µακρόχρονικό διάστηµα. Αν το εµπύηµα καταστεί χρόνιο, τότεπραγµατοποιείται αποφλοίωση του πνεύµονα, όπουαφαιρείται ο σάκος του εµπυήµατος (Μαλγαρινού Μ.Α.και λοιποί, 2005).

Εµπύηµα πνεύµονα

Το απλό κάταγµα µίας ή δύο πλευρών είναι µία επώδυ-νη βλάβη, που περιορίζει το βήχα και τις αναπνευστικέςκινήσεις. Αν τα κατάγµατα των πλευρών είναι πολλαπλά,οπότε και καταργείται το σταθερό οστέινο υποστήριγµατου θώρακα, δηµιουργείται η παράδοξη αναπνοή. Τοµέρος του θώρακα που έχασε το οστέινο υποστήριγµάτου, κατά την εισπνοή, πιεζόµενο από την ατµοσφαιρικήπίεση, υποχωρεί και ο αέρας του παρεγχύµατος που βρί-σκεται κάτω από αυτή την περιοχή κινείται προς το υπό-λοιπο παρέγχυµα του ίδιου πνεύµονα και προς τον άλλο

πνεύµονα. Αντίθετα, κατά την εκπνοή, ο αέρας από τονάλλο πνεύµονα και από το υπόλοιπο παρέγχυµα του ίδιουπνεύµονα κινείται προς το παρέγχυµα που βρίσκεται κάτωαπό την προσβεβληµένη περιοχή (Hefts D., 1991). Η αντι-µετώπιση γίνεται µε σταθεροποίηση του θώρακα µε ταχέρια, εφαρµογή πιεστικού επιδέσµου, γύρισµα προς τοπάσχον ηµιθωράκιο, τραχειοτοµία ή ενδοτραχειακή δια-σωλήνωση, σύνδεση µε µηχανικό αναπνευστήρα για έκπτυ-ξη των πνευµόνων και χορήγηση επαρκούς ποσότηταςοξυγόνου (Τούντας Κ., 1988).

Συνθλιπτικές ή κλειστές κακώσεις θώρακα

Είναι η συλλογή αίµατος στην περικαρδιακή κοιλότητα,που παρεµποδίζει την πλήρωση των κοιλοτήτων της καρ-διάς, καθώς και τη δραστηριότητα της. Το αίµα προέρχεταιαπό τον τραυµατισµό της καρδιάς, των στεφανιαίων αγγεί-ων ή της αορτής. Εκδηλώνεται µε δύσπνοια, ταχύπνοια καισηµεία shock.Η γνωστή τριάδα του Beck, που συνίσταται σεδιάταση των σφαγίτιδων φλεβών, βύθιους καρδιακούςτόνους και πτώση της αρτηριακής πίεσης, µπορεί να θέσει

τη διάγνωση καρδιακού επιπωµατισµού.Η παράλληλη αύξη-ση της κεντρικής φλεβικής πίεσης σε συνδυασµό µε κλειστότραύµα του θώρακα αποτελούν επίσης ενδείξεις καρδιακούεπιπωµατισµού (Ραχµανίδου Μ. και λοιποί, 2000). Ο νοση-λευτής σε συνεργασία µε το γιατρό θα πρέπει να πραγµα-τοποιήσει περικαρδιοκέντηση και υποξιφοειδική παροχέ-τευση της περικαρδιακής κοιλότητας, οι οποίες αποτελούνσωτήριες επεµβάσεις (Γκουργκούλη Ε. και λοιποί, 2005).

Καρδιακός επιπωµατισµός

ΕΕιικκόόνναα 44:: Παροχέτευση του αίµατος µέσω της συσκευήςBillow



Η κάκωση αυτή έχει σαν αποτέλεσµα την αθρόα δια-φυγή αέρα, που αθροίζεται στην υπεζωκοτική κοιλότητα.Αιµόπτυση, συνεχιζόµενη διαφυγή αέρα από παροχετευ-µένο ηµιθωράκιο και ατελής πνευµονική έκπτυξη αποτε-λούν ύποπτα σηµεία, που απαιτούν περαιτέρω διερεύνηση.Η βρογχοσκόπηση είναι η µέθοδος εκλογής, που αποκα-

λύπτει ρήξη, αν βέβαια υπάρχει, σε απόσταση 2,5 cm απότην κυρίως τρόπιδα και µάλιστα δεξιά (Γαρδίκα Κ.∆., 2005).Θεραπευτικά απαιτείται χειρουργική διόρθωση, εφόσονέχει προηγηθεί η αρχική σταθεροποίηση του αρρώστου,µε παροχέτευση των ηµιθωρακίων, που συστήνεται ανεπι-φύλακτα (Susan C. deWit, 2009).

Ρήξη τραχειάς και µεγάλων βρόγχων

Η κλειστή κάκωση της καρδιάς µπορεί να οδηγήσεισε θλάση του µυοκαρδίου, βαλβιδική δυσλειτουργία ήρήξη καρδιακών κοιλοτήτων. Στην τελευταία περίπτωσηαναπτύσσεται καρδιακός επιπωµατισµός, ο οποίος αναλύ-θηκε στα προηγούµενα. Στις άλλες περιπτώσεις δεν υπάρ-χουν ειδικά σηµεία. Αρρυθµίες, υπόταση, πόνος στην

περιοχή του θώρακα και δύσπνοια αποτελούν ενδείξειςθλάσης της καρδιάς. Η µέτρηση του επιπέδου των καρ-διακών τροπονινών είναι χρήσιµη, όπως επίσης χρήσιµηείναι και η ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση τοπρώτο τουλάχιστον 24ωρο µετά τον τραυµατισµό(Ντέρος Κ. και λοιποί, 1999).

Θλάση καρδιάς

Η ρήξη της θωρακικής αορτής είναι άµεσα θανατη-φόρος. Επιβιώνουν µόνο οι τραυµατίες µε ατελείς ρήξειςτου τοιχώµατος της, που εντοπίζονται πλησίον του αρτη-ριακού συνδέσµου της. Η διάγνωση τίθεται µε τη βοήθειααορτογραφίας. Εναλλακτικά, µπορεί να χρησιµοποιηθεί ηελικοειδής υπολογιστική τοµογραφία µε έγχυση σκιαγρα-

φικού, που αν δε δείξει την παρουσία αίµατος στο µεσαύ-λιο, αποκλείει την παρουσία αορτικού τραύµατος. Η απο-κάλυψη του αορτικού τραύµατος, αλλά και η υποψία τουείναι απαραίτητα στοιχεία για τη σωτηρία του τραυµατία.Θεραπευτικά επιβάλλεται χειρουργική διόρθωση(Τούντας Κ., 1977).

Αορτική κάκωση

Σύµφωνα µε την ανάλυση που πραγµατοποιήθηκε στιςπροηγούµενες ενότητες, γίνεται κατανοητό ότι η βαρύτητατων τραυµατισµών της θωρακικής κοιλότητας εξαρτάταιαφενός από τα χαρακτηριστικά του βλήµατος που εισέρ-χεται στη θωρακική κοιλότητα και αφετέρου από τα χαρα-κτηριστικά των ιστών του θώρακα που πλήττονται. Κάθεεπιστήµονας στον τοµέα της υγείας είναι υποχρεωµένοςνα γνωρίζει τον τρόπο µε τον οποίο το βλήµα εισέρχεταιστη θωρακική κοιλότητα και το είδος του τραυµατισµούπου είναι δυνατόν να προκληθεί µε βάση τα χαρακτηριστι-κά του όπλου και του βλήµατος, έτσι ώστε να µπορέσει νααντιµετωπίσει τον τραυµατισµό άµεσα και αποτελεσµατικά.

Τα τραύµατα του θώρακα είναι ιδιαίτερα απειλητικάγια τη ζωή του τραυµατία και χρειάζονται άµεση διάγνω-ση και αντιµετώπιση µε απλά µέσα, όπως µε χορήγησηοξυγόνου, διασφάλιση αεραγωγού, παροχέτευση µεσυσκευή Billow, υποστήριξη της αναπνοής, επίσχεση τηςαιµορραγίας, αναπλήρωση απολεσθέντος όγκου αίµατοςκαι άλλα, ανάλογα µε την περίπτωση. Είναι αξιοσηµείωτο

το γεγονός, ότι αν τα τραύµατα της θωρακικής κοιλότη-τας δεν αντιµετωπιστούν έγκαιρα και αποτελεσµατικά,τότε είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε ακαριαίο θάνατολόγω της συνεχιζόµενης αιµορραγίας και ιστικής βλάβηςή να προκαλέσουν σοβαρές παθολογικές καταστάσεις, οιοποίες είναι δυνητικά επικίνδυνες στο µέλλον, όπως ηαπόφραξη αεραγωγών, πνευµοθώρακας, κ.α..

Στην παρούσα εργασία εξετάστηκαν οι πιο σοβαρέςπαθολογικές καταστάσεις που προκαλούνται από τηνείσοδο του βλήµατος στη θωρακική κοιλότητα. Υπάρχουν,όµως, και άλλες παθολογικές καταστάσεις, λιγότερο επι-κίνδυνες και απειλητικές για τη ζωή του τραυµατία, όπωςτα κατάγµατα της ωµοπλάτης, του στέρνου και της κλεί-δας. Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η ιατρική καινοσηλευτική παρέµβαση, η οποία αποσκοπεί στην προα-γωγή της υγείας και την πρόληψη των επιπλοκών, που είναιδυνατόν να προκληθούν στον άνθρωπο εξαιτίας τωντραυµάτων που υφίσταται στη θωρακική κοιλότητα απόβλήµατα.

Συµπέρασµα



ΒΒΙΙΒΒΛΛΙΙΟΟΓΓΡΡΑΑΦΦΙΙΑΑ

Alexandropoulou C.E., Panagiotopoulos E.E., 2009.Traumatic Ballistic:Analysis of Parameters and Confrontation of Wounds Caused fromMissiles in Human Body, Hellenic Journal of Nursing Science, 2(2): 30-34.

Ann H. Ross, 1995. Gunshot Wounds:A Summary.

Coe J.I., 1982. External beveling of entrance wounds by handguns.Am.J. Forensic Med. Pathol, 3(3): 215–219.

Definis Gojan vic M., 1995. Fatal firearm injuries caused by handmadeweapons. J. Clin. Forensic Med, 2:213–216.

Hefts D., 1991. Chest trauma, 28-32.

Murphy G., 1980.The study of gunshot wounds in surgical pathology.Am. J. Forensic Med. Pathol. 1(2): 123–130.

Ordog G.J., Wessenberger J. and Balasubramanium S., 1988. Shotgunwound ballistics. J.Trauma 28(5): 624–631.

Peter’s C.E., 1997. Defensive Handgun Effectiveness.

Susan C. deWit, 2009. Medical-Surgical Nursing: Concepts andPractice, 473-476.

Van Meter M., 1974.Chest tubes: Basic techniques for better care, 48-55.

Αθανασοπούλου Π.,Οικονόµου Μ. και Ρίζος Μ.,2004.Νοσολογία, 95-96.

Γαρδίκα Κ.∆., 2005. Ειδική Νοσολογία, 218-221.

Γκουργκούλη Ε., Κισσούδη Α., Λυκοστράτη Α. και Πετροπούλου Ε.,2005. Νοσηλευτική: Θεωρία-Εργαστήριο, 198-200.

Μάκος Κ., Μπάρλας Κ. και Χείλαρης Σ., 2003. Πρώτες Βοήθειες, 65-70.

Μαλγαρινού Μ.Α. και Κωνσταντινίδου Σ.Φ., 2005. Νοσηλευτική:Παθολογική - Χειρουργική, 173-184.

Ντέρος Κ. και ∆ίκη Ε., 1999. Χειρουργική, 236-241.

Ντολάτζας Θ., 1992. Συνοπτική Χειρουργική, 57-62.

Ραχµανίδου Μ. και ∆οξανίδης Ε., 2000. Στοιχεία Παθολογίας, 90-92.

Σαχίνη – Καρδάση Α. και Πάνου Μ., 1993. Παθολογική καιΧειρουργική Νοσηλευτική, 302-307.

Τούντας Κ., 1977. Χειρουργική, 22-30

Τούντας Κ., 1988. Πρώτες Βοήθειες – Επείγουσα Θεραπευτική, 100-112.



ΝΝοούύλλαα ΜΜααρρίίααΑναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τµήµα Νοσηλευτικής ΤΕΙ Λαµίας

ΛΛεεοοννττζζίίννηη ΑΑθθηηννάάΝοσηλεύτρια, ΤΕΙ Λαµίας ΑΑνναασστταασσιιάάδδηηςς ΑΑνναασσττάάσσηηςς

Ειδικευόµενος Μαιευτικής -Γυναικολογίας, Γενικό Νοσοκοµείο Τρίπολης ΥΥφφααννττήή ΕΕλλέέννηη

Επισκέπτρια υγείας, ΜSc, Εργαστηριακός συνεργάτης, Τµήµα Νοσηλευτικής, ΤΕΙ Λαµίας ΤΤσσιιρρίίγγκκαα ΣΣοοφφίίαα

Επισκέπτρια υγείας, ΜSc, Κέντρο Υγείας Στυλίδας ΣΣεερρίίφφηηςς ΧΧρρήήσσττοοςς

Τεχνολόγος –Ακτινολόγος ΜSc, Γενικό νοσοκοµείο ΚωΓΓκκεεσσοούύλληη -- ΒΒοολλττυυρράάκκηη ΕΕυυττυυχχίίαα

Επίκουρη Καθηγήτρια ΤΕΙ Λαµίας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΓΓεεννιικκάά:: Ο καρκίνος του τραχήλου και του µαστού παραµένουν οι δυο πιο συχνοί τύποι καρκίνου παγκο-σµίως, µε µεγάλη θνητότητα. Σκοπός της παρούσας µελέτης ήταν να διερευνηθεί η συµµετοχή τωνΕλληνίδων ενός ελληνικού νησιού στις εξετάσεις πρόληψης του καρκίνου του µαστού και του τραχήλου τηςµήτρας.

ΥΥλλιικκόό κκααιι µµέέθθοοδδοοςς:: ∆ιακόσιες γυναίκες από την ευρύτερη περιοχή της Χίου συµπλήρωσαν κλειστού τύπουερωτηµατολόγια που αφορούσαν στα δηµογραφικά στοιχεία των υποκειµένων και στη χρήση ΥπηρεσιώνΦροντίδας Υγείας γυναικολογικής φύσης και των προληπτικών εξετάσεων για τους γυναικολογικούς καρκί-νους.∆ιερευνήθηκε η συχνότητα πραγµατοποίησης µαστογραφίας, Κλινικής Εξέτασης του Μαστού ( ΚΕΜ)και εξέτασης κατά Παπανικολάου(Τεστ Παπ).

ΑΑπποοττεελλέέσσµµαατταα:: Η µέση ηλικία των γυναικών του δείγµατος ήταν τα 43± 11.02 έτη. Τα ποσοστά διενέργει-ας µαστογραφίας, ΚΕΜ, και Τεστ Παπ τουλάχιστον µία φορά στη διάρκεια της ζωής στο σύνολο του δείγ-µατος ήταν αντίστοιχα 41.5%, 69.5% και 87%. Οι εργαζόµενες , οι υψηλού εισοδήµατος γυναίκες και µε ανώ-τερη εκπαίδευση ανέφεραν σε µεγαλύτερο ποσοστό τη διενέργεια τεστ Παπ. Γυναίκες απόφοιτες Λυκείουή χαµηλότερων τάξεων ανέφεραν υψηλότερα ποσοστά µαστογραφίας .Οι γυναίκες ηλικίας άνω των 40ετών είχαν υψηλότερα ποσοστά πραγµατοποίησης και των τριών εξετάσεων , τουλάχιστον µια φορά στηδιάρκεια της ζωής τους.

ΣΣυυµµππεερράάσσµµαατταα:: Το τεστ Παπ είναι η συχνότερα πραγµατοποιούµενη εξέταση. Η κοινωνικοοικονοµικήκατάσταση συνδέεται µε τη χρήση των προληπτικών εξετάσεων. Γυναίκες χαµηλού εισοδήµατος εµφανίζουνµικρότερη χρήση των προληπτικών εξετάσεων. Ιδιαίτερη µέριµνα πρέπει να λαµβάνεται για τις νεαρότερεςγυναίκες.

H Xρήση των Mεθόδων Προσυµπτωµατικού Eλέγχου για τον Kαρκίνο του Mαστού και του Tραχήλου της Mήτρας

από Γυναίκες της Nησιωτικής Xώρας



O καρκίνος του µαστού και του τραχήλου της µήτραςπαραµένουν ακόµα οι δυο πιο συχνοί τύποι καρκίνουπαγκοσµίως, συνοδευόµενοι από µεγάλη θνητότητα (Ferlayet al 2004, Knutson & Steiner 2007). Οι εξετάσεις προσυ-µπτωµατικού ελέγχου µπορούν να οδηγήσουν σε ελάττω-ση της επίπτωσης και των δύο τύπων καρκίνων. Πράγµατι,αυτό έχει εν µέρει συµβεί, τόσο στην Ελλάδα, όσο και σεάλλες ανεπτυγµένες χώρες στη διάρκεια των τελευταίωνδέκα ετών (Kiriakogianni et al 1998, Dimitrakaki et al 2009).Οι οδηγίες προσυµπτωµατικής ανίχνευσης του καρκίνουτου µαστού µεταβάλλονται συνεχώς. Εξαιτίας της αυξηµέ-νης επαγρύπνησης για τα σηµεία και τα συµπτώµατα τουκαρκίνου του µαστού και της χρήσης της µαστογραφίας, οκαρκίνος του µαστού διαγιγνώσκεται ολοένα και περισσό-τερο σε πρώιµα στάδια. Ετήσια µαστογραφία και κλινικήεξέταση του µαστού συστήνονται σε γυναίκες άνω των 40ετών. Γυναίκες άνω των 20 ετών θα πρέπει να ενθαρρύνο-νται να πραγµατοποιούν αυτοεξέταση του µαστού τουςκάθε µήνα και γυναίκες ανάµεσα σε 20 και 39 έτη θα πρέ-πει να πραγµατοποιούν κλινική εξέταση στο µαστό τους,ανα τριετία. (Knutson & Steiner 2007). Αναφορικά µε τοτεστ Παπ, η εξέταση θα πρέπει να πραγµατοποιείται ανάτριετία, µετά την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας(http://www.cdc.gov/std/hpv/Screening Table.pdf)

Παρόλα αυτά η συµµετοχή των γυναικών στις προλη-πτικές εξετάσεις απέχει πολύ από το ιδανικό και σηµαντι-κές ανισότητες υπάρχουν ανάµεσα στις διάφορες κοινωνι-κές οµάδες. Υψηλά ποσοστά συµµετοχής αναφέρονται γιατο τεστ Παπ σε σχέση µε τη µαστογραφία, ενώ συχνάπαραµελείται η κλινική εξέταση του µαστού. Πράγµατι, µετάτην αλµατώδη αύξηση στη χρήση της µαστογραφίας απότις γυναίκες, ήδη από το 1987 στις ΗΠΑ, οι εκτιµήσεις απότην πανεθνική αµερικανική έρευνα του 2005 δείχνουν µιακάµψη, σε σχέση µε το 2000. (από το 70 % στο 66%)(Breen et al 2007). Τα ποσοστά γι το Παπ τεστ κυµαίνονταισυνήθως άνω του 70 %, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά για τηνκλινική εξέταση του µαστού είναι χαµηλότερα. (Peterson etal 2008).

Τα δεδοµένα από την Ελλάδα είναι περιορισµένα, ειδι-κά όσον αφορά την κλινική εξέταση του µαστού. Σκοπόςτης παρούσας µελέτης ήταν να διερευνηθεί η συµµετοχήτων Ελληνίδων ενός ελληνικού νησιού στις εξετάσεις πρό-

ληψης του καρκίνου του µαστού και του τραχήλου τηςµήτρας. ∆ιερευνήθηκε η συχνότητα πραγµατοποίησηςµαστογραφίας, Κλινικής Εξέτασης του Μαστού (ΚΕΜ) καιεξέτασης κατά Παπανικολάου (Τεστ Παπ).

ΥΥλλιικκόό κκααιι µµέέθθοοδδοοιι Η συλλογή του δείγµατος πραγµατοποιήθηκε µετά από

επισκέψεις των ερευνητών σε εργασιακούς χώρους, αλλάκαι σε σπίτια, κοµµωτήρια και ινστιτούτα οµορφιάς προκει-µένου να συµπεριληφθούν και άνεργες γυναίκες στο δείγ-µα. Χρησιµοποιήθηκε κλειστού τύπου ερωτηµατολόγιο, τοoποίο έχει χρησιµοποιηθεί και παλαιότερα σε ανάλογεςέρευνες στον Ελλαδικό χώρο (Davou 2005). Ερωτηµατο-λόγια διανεµήθηκαν σε ∆ηµόσιες Υπηρεσίες και ΝοµικάΠρόσωπα ∆ηµοσίου ∆ικαίου. Οι εργασιακοί χώροι απ’όπου έγινε η συλλογή των δεδοµένων ήταν ένα δηµόσιονοσοκοµείο, κεντρικά καταστήµατα τραπεζών και ορισµέ-νες ιδιωτικές εταιρείες. Αρχικά, γινόταν ενηµέρωση τωνγυναικών σχετικά µε τον σκοπό της µελέτης και στη συνέ-χεια µοιράζονταν τα ερωτηµατολόγια σε όσες κυρίεςενδιαφέρονταν να συµµετέχουν. Γινόταν σαφές στις συµµε-τέχουσες ότι τα δεδοµένα συλλέγονταν εµπιστευτικά καιότι δεν θα ήταν δυνατόν να αναγνωριστεί κάποιο άτοµοαπό τα αποτελέσµατα της µελέτης.

Η συµπλήρωση των ερωτηµατολογίων γινόταν παρου-σία των ερευνητών, στις οποίες µπορούσαν να απευθύνουντυχόν διευκρινιστικά ερωτήµατα οι συµµετέχουσες.To ερω-τηµατολόγιο συντάχθηκε από την ερευνητική οµάδα καιπεριείχε ερωτήσεις που αφορούν στα δηµογραφικά στοι-χεία των υποκειµένων, στην χρήση Υπηρεσιών ΦροντίδαςΥγείας γυναικολογικής φύσης και στη χρήση των εξετάσε-ων προσυµπτωµατικού ελέγχου. Στην έρευνα συµµετείχαν200 γυναίκες.

ΣΣττααττιισσττιικκήή ΑΑννάάλλυυσσηη.. Αρχικά έγινε περιγραφική στατι-στική ανάλυση και κατασκευάστηκαν πίνακες συχνοτήτωνγια τις εξεταζόµενες µεταβλητές. H δοκιµασία x2 χρησιµο-ποιήθηκε για τις ποιοτικές µεταβλητές µαζί µε τη διόρθω-ση του Υates (xc2). Οι µεταβλητές που αφορούσαν στησυχνότητα διενέργειας των προληπτικών εξετάσεων διχο-τοµήθηκαν σε «ποτέ» και « τουλάχιστον µία φορά» Για τηστατιστική επεξεργασία ης παρούσας έρευνας χρησιµοποι-ήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS, 13.0 v.

Εισαγωγή

Ο µέσος όρος ηλικίας των γυναικών του δείγµατοςήταν 43 ± 11,02 έτη. Παντρεµένες ήταν το 87 % των γυναι-κών (174), µε µέσο όρο ηλικίας τα 42 ± 10,52 έτη. Η µέσηηλικία των ανύπαντρων γυναικών ήταν 34± 12,01 έτη.Ποσοστό 55,5 % είχε 1-2 παιδιά. Οι γυναίκες εργάζοντανσε ποσοστό 79,5 % ( 159). Μηνιαίο εισόδηµα µέχρι 1000ευρώ ανέφερε το 52,6 % των γυναικών. Όσον αφορά τοµορφωτικό επίπεδο, 5% ήταν απόφοιτες ∆ηµοτικού, 12,5 %απόφοιτες Γυµνασίου, 45 % Λυκείου ή τεχνικών επαγγελµα-

τικών σχολών µέσης εκπαίδευσης, 36 % ΑΕΙ/ΤΕΙ, ενώ µετα-πτυχιακές σπουδές ανέφερε το 3 % των ερωτηθέντων(Πίνακας 1). Τα ποσοστά πραγµατοποίησης µαστογρα-φίας, ΚΕΜ και Παπ τεστ στο σύνολο του δείγµατος, τουλά-χιστον µια φορά στη διάρκεια της ζωής, ήταν 41,5%, 69,5%και 87%. Τα ποσοστά της µαστογραφίας στις γυναίκες ηλι-κίας άνω των 40 ετών ήταν 56,7% (Πίνακας 2). Η κλινικήεξέταση του µαστού αναφέρετο συχνότερα στις γυναίκεςυψηλού εισοδήµατος, ενώ γυναίκες κατωτέρου εκπαιδευτι-

Αποτελέσµατα



κού επιπέδου (Λύκειο ή χαµηλότερων τάξεων) ανέφερανυψηλότερα ποσοστά µαστογραφίας (Πίνακας 3). Οι εργα-ζόµενες, οι υψηλού εισοδήµατος γυναίκες και µε ανώτερηεκπαίδευση, καθώς και οι έγγαµες ανέφεραν σε µεγαλύτε-ρο ποσοστό τη διενέργεια τεστ Παπ (Πίνακας 4,5,6,). Οιγυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών είχαν υψηλότερα ποσο-στά πραγµατοποίησης και των τριών εξετάσεων, τουλάχι-στον µια φορά στη διάρκεια της ζωής τους (Πίνακας 7).

ΜΜεεττααββλληηττέέςς ΝΝ %% ΜΜέέσσοοςς όόρροοςς (( ±± SSDD)),,

ΗΗλλιικκίίαα ((έέττηη)) 200 100,0 43 ± 11,0271-18;

Ηλικία εγγάµων 174 87,0 42± 10,52Ηλικία αγάµων 26 13,0 34± 12,01Σύνολο 200 100,0ΕΕρργγαασσίίαα ΝΑΙ 159 79,5ΟΧΙ 41 20,5Σύνολο 200 100,0ΜΜηηννιιααίίοο ΕΕιισσόόδδηηµµαα< 500 ευρώ 32 16,5500-1000 70 36,11000-1500 67 34,51500-2000 16 8,3> 2000 9 4,6Σύνολο 194 100,0ΕΕκκππααιιδδεευυττιικκήή ββααθθµµίίδδαα ∆ηµοτικό 10 5,0Γυµνάσιο 25 12,5Λύκειο και 90 45,0τεχνικές σχολέςΑΕΙ/TEI 72 36,0Μεταπτυχιακές 3 1,5σπουδέςΣύνολο 200 100,0

Πίνακας 1. ∆ηµογραφικά χαρακτηριστικά του δείγµατος

Πίνακας 3. Εκπαιδευτική βαθµίδακαι εξετάσεις προσυµπτωµατικού ελέγχου

Πίνακας 4. Εργασία και εξετάσεις προσυµπτωµατικού ελέγχου

Πίνακας 2 . Ποσοστά πραγµατοποίησηςεξετάσεων προσυµπτωµατικού ελέγχου

Πίνακας 5. Μηνιαίο εισόδηµακαι εξετάσεις προσυµπτωµατικού ελέγχου

Λύκειο ή AEI/TEI Σύνολοκατώτερη

ΜΜαασσττοογγρρααφφίίαα ττοουυλλάάχχιισσττοονν µµιιαα φφοορράάΝΑΙ 57 26 83 (41.5%)ΟΧΙ 62 55 117 (58.5%)

Σύνολο 119 81 200p=0,026ΚΚΕΕΜΜ ττοουυλλάάχχιισσττοονν µµιιαα φφοορράά

ΝΑΙ 79 60 139ΟΧΙ 40 21 61

Σύνολο 119 81 200p=0,246 ΠΠααππ ττεεσσττ ττοουυλλάάχχιισσττοονν µµιιαα φφοορράά

ΝΑΙ 103 71 174ΟΧΙ 16 10 26

Σύνολο 119 81 200p=0,820

Εργαζόµενη Άνεργη Σύνολο ΜΜαασσττοογγρρααφφίίαα ττοουυλλάάχχιισσττοονν µµιιαα φφοορράά

ΝΑΙ 64 19 83ΟΧΙ 95 22 117


ΝΑΙ 112 27 139ΟΧΙ 47 14 61

Σύνολο 159 41 200p= 0,57ΠΠααππ ττεεσσττ ττοουυλλάάχχιισσττοονν µµιιαα φφοορράά

ΝΑΙ 144 30 174ΟΧΙ 15 11 26

Σύνολο 159 41 200p=0,003

Μηνιαίο εισόδηµα Σύνολο≤1000€ >1000€

ΜΜαασσττοογγρρααφφίίαα ττοουυλλάάχχιισσττοονν µµίίαα φφοορράάΝΑΙ 37 43 80ΟΧΙ 65 49 114


ΝΑΙ 64 71 135ΟΧΙ 38 21 59

Σύνολο 102 92 194p=0,029ΠΠααππ ττεεσσττ ττοουυλλάάχχιισσττοονν µµιιαα φφοορράά

ΝΑΙ 80 88 168ΟΧΙ 22 4 26

Σύνολο 102 92 194p=0,000

ΜΜαασσττοογγρρααφφίίααΝΑΙ 83 (41.5%)ΟΧΙ 117 (58.5%)Σύνολο 200 (100%)ΜΜαασσττοογγρρααφφίίαα σσεε γγυυννααίίκκεεςς άάννωω ττωωνν 4400 εεττώώννΝΑΙ 68 (56.7%)ΟΧΙ 52 (43.3%)Σύνολο 120 (100.0%)ΚΕΜΝΑΙ 139 (69.5%)ΟΧΙ 61 (30.5%)Σύνολο 200 (100%)ΠΠααππ ττεεσσττ ΝΑΙ 174 (87 %)ΟΧΙ 26 (13%)Σύνολο 200 (100%)



Αρραβω- Άγαµες Σύνολονιασµένες/έγγαµες

ΜΜαασσττοογγρρααφφίίαα ττοουυλλάάχχιισσττοονν µµίίαα φφοορράάΝΑΙ 76 7 83ΟΧΙ 99 18 117


ΝΑΙ 124 15 139ΟΧΙ 51 10 61

Σύνολο 175 25 200p= 0,270ΠΠααππ ττεεσσττ ττοουυλλάάχχιισσττοονν µµιιαα φφοορράά

ΝΑΙ 160 14 174ΟΧΙ 15 11 26

Σύνολο 175 25 200p= 0,000

Πίνακας 6. Οικογενειακή κατάσταση και εξετάσεις προσυµπτωµατικού ελέγχου

Σύµφωνα µε τα ευρήµατα της παρούσας µελέτης, τοτεστ Παπ ήταν η πιο συχνά πραγµατοποιούµενη εξέτασηπροσυµπτωµατικού ελέγχου. Υψηλά ποσοστά τεστ Παπαναφέρονται στις ανεπτυγµένες χώρες, αν και το εύροςτου εξεταζόµενου πληθυσµού ποικίλει, ανάλογα µε τηχώρα. Για παράδειγµα στην Αγγλία, 83 % των γυναικών ηλι-κίας 25-64 ετών ελέγχονται στα συνιστώµενα χρονικά δια-στήµατα σε σύγκριση µε το 53-74% των γυναικών στηνΙταλία, ηλικίας 25-64 ετών. (Antilla et al 2004). Τα ποσοστάµαστογραφίας και ΚΕΜ είναι γενικά µικρότερα και ανακύ-πτουν ζητήµατα σχετικά µε τη µελλοντική συχνότητα τουκαρκίνου. Τα ποσοστά µαστογραφία και ΚΕΜ –τουλάχι-στον µια φορά στη διάρκεια της ζωής- στις Αµερικανίδεςκορεατικής καταγωγής υπολογίζονται σε 67 % και 58%αντίστοιχα.(Han et al 2000). Τα ποσοστά στις αναπτυσσό-µενες χώρες είναι απογοητευτικά. Σε µια έρευνα που διε-ξήχθη στη Νιγηρία, βρέθηκε ότι τα 2/3 τω φοιτητριών(60% από τους οποίους ήταν σεξουαλικά ενεργείς) δεγνώριζαν το σκοπό του Παπ τεστ, και καµιά τους δεν είχεπραγµατοποιήσει την εξέταση (Akujobi et al 2008)∆εδοµένα από προηγούµενη µελέτη στη χώρα µας αναφέ-ρουν ποσοστά για τις προσυµπτωµατικές εξετάσεις τωνκαρκίνων του µαστού και του τραχήλου της µήτρας ανάµε-σα στο 50% και 70 %, ανάλογα µε την ηλικία και την κοι-νωνική οµάδα) (Paraskevopoulou et al 2005, Dimitrakakiet al 2009). Πιο συγκεκριµένα, το ποσοστό των γυναικώνηλικίας 21-69 ετών που υπεβλήθη σε εξέταση Παπανικο-λάου την τελευταία τριετία ήταν 59,4 % και το ποσοστότων γυναικών ηλικίας 50-69 ετών που υπεβλήθησαν σεµαστογραφία κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίαςήταν 53,8%. Βρέθηκε επίσης ότι το 25 % των γυναικών

ουδέποτε στη ζωή του είχε πραγµατοποιήσει τεστ Παπ.Υπήρχαν σηµαντικές επιδράσεις της ηλικίας, του µορφωτι-κού επιπέδου και της οικογενειακής κατάστασης στηνπραγµατοποίηση τεστ Παπ και µαστογραφίας (Dimitrakakiet al 2009).

Η κοινωνικοοικονοµική κατάσταση έχει επιπτώσειςστην πραγµατοποίηση των προληπτικών εξετάσεων γιατον καρκίνο του µαστού και του τραχήλου της µήτ

Exofyllo ENE Tom2 t3 09 10/15/09 9:28 AM Page...

Documents

Transcript of Exofyllo ENE Tom2 t3 09 10/15/09 9:28 AM Page...