1. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS ANIMAIS A araa sempre espertou o medo era bastante perfecta pero tamn a de Aracne era du- (aracnofobia) e a admiracin dos nha beleza sen par. Esta representou diversos episo-Araa / homes. Dende Aracne ata Spider-dios da mitoloxa. Atenea, que representara o esplen- man, pasando por deuses coma dor dos deuses do Olimpo, non puido encontrar im-Etimoloxa / NomenclaturaIshtar, Anansi ou Iktomi, formaperfeccin algunha na obra e, chea de envexa, destru- parte do universo potico da lendasuna por completo. Aracne intentou suicidarse afor- Do Latn aranea (araa), cndose, chea de dor pola destrucin da sa magnfi- mitolxicas. probablemente tomado doca peza, pero Atenea non o permitiu e converteuna grego clsico (Arac- O MITO DE ARACNEen araa condenndoa a tecer o resto da sa vida, ne), nombe dunha moza daAracne era unha moza de Colofn e al era unha fa- colgada dun fo. O famoso cadro de Velzquez Las mitoloxa grega.mosa traballadora dos labores de bordado de tal xeitoHilanderas, representa este fermoso mito etioloxico. que reciba encargos de todas as partes do mundo. Ao mirala tecer, nos seus movementos notbase queMitos / Historias relacionadas fora ensinada por Atenea, malia que ela o negaba. A deusa, ofendida, desafiouna a un reto no que as das -Deusa Atenea e o mito de Aracne. tian que tecer e logo comparar as obras para ver cal -Deusa babilnica Ishtar. era a mellor. -Deus africano Anansi.Atenea disfrazada de vella, foi onda Aracne e dxolle -Iktomi, deus araa dos in- que rectificase, e que as a deusa a perdoara. Aracne dios lakota.dxolle enfadada que se tia fillas que lle dese os con- sellos a elas, que ela non a rectificar. Entn a deusa apartou a figura da vella e amosouse. Cada unha co- locouse nun lugar e comezaron a tecer. Terminado o traballo puido observarse como a creacin da deusaFICHA REALIZADA POR: Martn Varela Torres e Jorge Gonzlez Menndez (4 ESO)

2. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS ANIMAIS AS SERPES E LAOCOONTE.AS SERPES E HRCULES. As serpes nunca tiveron boa prensa na mitoloxa. La-Hrcules, fillo de Zeus e unha mortal, tivo o seu pri- ocoonte era o sacerdote de Apolo, e ten un papel im-meiro encontro coas serpes cando, de pequeno, aA SERPEportante no mito do Cabalo de Troia, xa que descon- deusa Hera, esposa de Zeus lle enviou das para ma- fiou dende o princi-talo, xa que a sa existencia recordballe unha das pio do agasallo dos moitas infidelidades cometidas polo seu marido. Es-Etimoloxa / Nomenclatura gregos. A sa adver-ganou unha con cada man e foi encontrado pola saDo latn serpere e dotencia foi ignorada coidadora xogando cos seus cadveres.grego : arrastrarse. por todos, e na saAsociadas ao demo no cris- ousada, tirou unha MONSTUOS CON SERPEStianismo e bastante presen-lanza estrutura deMis adiante, Hrcules enfrn-tes na mitoloxa grega.madeira. Nese intre,tase Hidra, un poderoso das grandes ser- monstro acutico de nove ca- pes, emerxeron da bezas con forma de serpes. Ca-Mitos / Historias relacionadas auga e devoraron aos seus fillos. Laocoonte, agoniado da vez que cortaba unha, rena- intenta facerlles fronte, pero fatidicamente tamn oca mis forte e mortal. GrazasMitos con serpes:papan. Os troianos pensaron que esas serpes foran ao seu sobrio Iolao, que Laoconte e o Cabalo enviadas por algu-queimou os pescozos cortados, de Troianha deidade, como Hrcules foi quen de vencela. As sepres de Hrcules castigo por profa-Despois mollou as sas frechas Monstruos mitolxi- nar o cabalo. As osno sangue da criatura para facelas letais. cos con serpes. troianos tragaron Medusa tia serpes no cabelo; a serpe Pitn era o co suposto regalo monstro que custodiaba o orculo de Delfos; o mons- do cabalo e xa to Tifn e o rei Ccrops tian serpes en lugar de sabedes como re-pernas, a Mantcora tia rabo de serpe... mata a historiaserpes, serpes e sempre terribles serpes!FICHA REALIZADA POR: Paulo Daz Delgado (1 Bacharelato) 3. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS ANIMAIS A AGUIA E ZEUSA AGUIA E PROMETEO O Titn Prometeo Na mitoloxa grega e romana era un dos smbolos detamn est ligado a Zeus/Xpiter. Era unha ave maxestuosa que repre-A AGUIAsentaba a liberdade, os guerreiros, o triunfo etc. mitos coa aguia. Conta a mitoloxa A aguia era unha metamorfose habitual de Zeus paraque Prometeo era Etimoloxa / Nomenclatura un Titn ao que lle as sas aventuras amorosas, coma no mito do RaptoNome cientfico: Aquilade Ganimedes. Ganimedes foi secuestrado por Zeus gustaba provocar a no monte Ida. El pasaba al o seu tempo de exilio,ira de Zeus. ZeusCrysaetos, do grego antigo coidando as ovellas. Zeus viuno e quedou prendado mandou encadealoAquila Chrysaetos (do latnnun gran monteaquila e do grego ,da sa beleza, entn transformado en aguia raptouno e levouno ao monte Olimpo para que servise a bebida onde cada xoranda"dourado" e , "aguia"). unha aguia lle comera o fgado. aos deuses nos banquetes divinos. A AGUIA, SMBOLO DE PODER A aguia un simbolo imperial de poder pola sa vin-Mitos / Historias relacionadas culacin cos deuses (Zeus). En Exipto significaba eterna vida, na India e Amrica simboliza a revela-A aguia na mitoloxa cin, e nos Celtas o renacemento e a renovacin. - O rapto de Ganimedes tanto o seu significado de poder que tamn se usou- O castigador de Prometeo nas bandeiras dos pases con poder totalitario, enA aguia, smbolo de poder ideoloxas fascistas e no nacismo.Esquerda: aguia romana.Dereita: escudo norteameri-cano FICHA REALIZADA POR: Adriana Ribeiro Sabars (1 Bacharelato) 4. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS ANIMAIS PEGASOOS CENTAUROS Pegaso nace do sangue derramado por Medusa candoOs centauros son seres metade home e metade caba- Perseo lle corta a cabeza. un cabalo alado famoso lo dos que algunhas teoras din que son fillos de Apo-O CABALO no mito do heroe Belerofonte, quen, tras dar morte lo e Hebe. perigosa Quimera e acabar tamn coas valentes ama-Un dos centauros mis famosos foi Neso, quen rap- zonas, peca de ambicioso e obriga a Pegaso a que otou prometida de Hrcules, Deyanira, mentres osEtimoloxa / Nomenclatura leve ata o Olimpo onde pretende converterse endous cruzaban deus. Pero Zeus, pai dos deuses, ofendido por seme- o ro. Neso apa-Do latn caballum, que sig-llante ousada, manda un pequeno mosquito que picareceu e ofreceu-nifica cabalo capado ca-a Pegaso. Isto provoca que Belerofonte se precipite se a axudar balo de carga ou cabalobaleiro quedando eivado de por vida.muller a cruzarmalo. Non provn ni doPegaso foi tamn o encargado de levarlle o raio a o ro e candolatn equus nin do grego Zeus. esta aceptou como moitos podenintentou forza-pensar.la. Isto provocou a fu- ria de Hrcules,Mitos / Historias relacionadas quen, sen dubi- dalo un segun- MITOLOXA do, matou Pegaso e Belerofontecentauro. Os centauros. O PROFESOR CENTAURO- Neso e HrculesO centauro Quirn o paradigma do mestre, que- O profesor centaurolles aprendeu a moitos heroes as artes da loita e da O cabalo e o heroe estn intimamente unidos para oratoria, como por exemplo ao gran sempre, Pegaso e Belerofonte, Bucfalo e Alexandro Aquiles. Magno, O Cid e Babieca, Quixote e Rocinante...FICHA REALIZADA POR: Fuensanta Buceta Bugallo (2 Bacharelato) 5. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS ANIMAIS OS NOMES EN GALEGOsu casa unha curuxa. unha ave enigmtica, sagrada En galego, esta ave nocturna pola que se tia un certoe protectora. temor supersticioso, recibiu moitos nomes: paxaro Ata hoxe considrase un talismn de fortuna e boa A CURUXAda noite, noiteira, noutarega, loutarega. Pero o mis estendido o termo curuxa. Moitos pensan sorte. EN ATENAS. que una onomatopea imitando o canto do paxaro.A curuxa o animal de Atenea, deusa da sabedora eEtimoloxa/ Nomenclatura Outros que provn do latn cuculla (pola carapuchada guerra. O epteto tpico dela a dos ollos de cu- dos monxes), ou do verbo corruptiare (irritar) ou doruxa posto que estaban sempre atentos e brillantes. Athene Noctua: nomen- adxectivo coruscus (brillante). En moitas cidades venden curuxas de prata, barro e clatura do moucho, do la- CURUXA: UN ANIMAL SABIO E PROTECTOR.diversos materiais en cor branco cos ollos azuis. En tn noctua (curuxa) e doSempre se considerou a curuxa como un ave miste-Grecia lvana como smbolo da deusa, ademais de grego (de Atenea) riosa. Algns tenlle medo, e ata cren que da mala crer que estn protexidos pola enerxa feminina e a sorte, pero todo o contrario. maxia, brindando abundancia a quen a leva. Tyto Alba: nomenclatura En moitas antigasA MOEDA GREGA. da curuxa. Do grego (curuxa nocturna) e do ad-tradicins e cultu- A moeda grega tpica de Atenas por un lado tia o xectivo latino alba (blanca). ras un animal rostro de Atenea e polo outro o da curuxa en honor sagrado ou un sa divindade protectora. Anda aparece nos actuais ttem de poder, euros gregos. relacionadocoaMitos / Historias relacionadas enerxa feminina, MITOLOXA a maxia, a sabedo- Deusa Artemisa. ra, a transformacin, a fertilidade, a proteccin e a OUTRAS COUSAS boa fortuna. . Anuncia embarazos.Moitas mulleres antigas, de grandes coecementos . Proteccin. sobre si mesmas, a natureza e sobre a medicia natu- . Abundancia. ral, partos, embarazos, colleitas tian na entrada daFICHA REALIZADA POR: Estela Padn Sanisidro (1 Bacharelato) 6. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS FENMENOS NATURAISEOLO POSEIDNEra un fillo de Poseidn Poseidn o deus doa quen Zeus lle deu omar, das tormentas e,poder de controlar oscomo Axitador da Te-OS VENTOS E OSventos. Taos encadea-rra, dos terremotos.TERREMOTOS. dos nunha cova profun-da, nunha das illas eli- Concibasecreando novas illas e ofrecendoEOLO E POSEIDN cas (hoxe chamadas L- mares en calma. Candopari), onde os gobernaba cun dominio absoluto, se enfadaba ou era ig-apresndoos ou liberndoos ao seu antollo, xa quenorado, funda o chanEtimoloxa / Nomenclatura poderan provocar graves desastres no ceo, a terra e co seu tridente e pro-Elico: vn do gregoas augas. representado empuando un cetro como vocaba mananciais caticos, terremotos, afundimen-, deus do vento.smbolo da sa autoridade, e rodeado de turbulentostos e naufraxios. Era moi temido polos gregos, poloremuos, os Ventos, cada un dos cales era un deus. que lle erixironTerremoto: do latn terraeOs propios deuses pedanlle axuda s veces para que moitos templosmotus, movimiento da te- os ventos fosen ou non propicios aos seus intereses.ao longo darra.OUTRAS HISTORIASxeografa deSeismo: do grego , Ulises estivo un mesGrecia como osacudida, axitacin, expre- na illa de Eolia contemplo do cabosin xa usada polos gregos: Eolo. Agasallouno cun Sunion, no Sur .odre no que estaban da pennsula doencerrados todos os tica.ventos ags o que lle Xa revolvedes o ceo e a terra sen o meu permiso,conducira a taca, aventos, e atrevdesvos a levantar moles tan gran-Mitos/ Historias relacionadas sa casa. Pero osdes? Marchdevos xa de aqu e dicide isto ao vosocompaeiros de Ulisesrei: o goberno do mar e o cruel tridente, non a el- Eolo e os ventos. abrrono mentres estesenn a min, confiounolos a sorte; que se xacte- Ulises e Eolo.durma, pensando que Eolo no pechado crcere dos ventos.- Poseidn/Neptuno: estaba cheo de vio, e desatouse unha gran tempes- (Virxilio. A Eneida)tade que provocou a sa partida da illa.os terremotos e tempesta-des. FICHA REALIZADA POR: Begoa Surez e Karin Yumiko Ramrez (4 ESO) e Irea Vias (1 Bacharelato) 7. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS FENMENOS NATURAISO LSTREGO E A CHOIVA DE ZEUSPara Aristteles a Meteoroloxa o estudo do queZeus o fillo de Cronos e est no ceo: fenmenos e corpos celestes.Rea. o deus do ceo eA METEOROLOXAdos fenmenos meteoro- O NACEMENTO DE DIONISIOlxicos. Os smbolos que A nai De Dioni-o representan son o tro- so Smele, fillaEtimoloxa / Nomenclaturano, o raio/lstrego e ado rei Cadmo de Del griego antiguo guia. Tebas, e o seu "elevado", (Zeus quera destronar ao pai Zeus. A mu- "entre" y "elevar") y de seu cruel pai Cronos.ller de Zeus, ciencia Sera el estu- Para iso maquinou un Hera, era unha dio de las cosas que estn enplan e pediulle axuda deusa celosa e el aire. deusa Metis para que lle descubriu a aventura do seu marido. Co aspecto du- Aparece no libro METEO- devolvese a vida aos seus irmns: Hera, Demter, Po- nha anci, Hera gaou a amizade de Smele e esta ROLOGICA de Aristteles seidn, Hesta e Hades, devorados polo seu propioconfiolle que Zeus era o pai do seu fillo. Hera finxiu (340 a. C.). proxenitor.non crer nada e Smele pediulle a Zeus que se reve-Zeus conseguiu destronar o seu pai e converteuse nolase en todo o seu esplendor, como proba da sa di-Mitos / Historias relacionadasprincipal candidato para o trono.vinidade. - Non me pidas iso! Dxolle o deus, pero elOs Cclopes estaban custodiados por un ser mons- acabou accedendo. Presentouse ante ela cos seus tro- MITOLOXAtruoso chamado Campe. Zeus matouno enos, relampos e raios e Smele morreu O lstrego e a choiva de liberou a Brontes, Astropes e Arges e como torradia de todo. Zeus logrou rescatar Zeus.mostra de agradecemento os Cclopes fabri-a Dionisio cosendo o feto na sa coxa. OUTRAS COUSAScaron para el o o raio, o lstrego e o trono. Dez meses despois, naceu o pequeno O poder do lstrego.Con estes instrumentos Zeus no MonteDioniso. Onacemento de Olimpo dende o ceo provoca a chuvia e enva Dionsio. lstregos terra. FICHA REALIZADA POR: Carla Sern (1 Bacharelato) 8. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS FENMENOS NATURAISAS PESTES OU PANDEMIAS A PESTE EN TEBASA mitoloxa grega explica as pandemias como casti- Outra peste famossima foi a da cidade de Tebas. Estagos dos deuses aos homes polas mis diversas causas. foi provocada tamn polo deus Apolo, xa que o seuAs frechas de Apolo levan a enfermidade e caen sobre rei Edipo, o famoso e desgraciado Edipo, matara ao A PESTE. APOLO os exrcitos ou as poboacins como unha bandada de anterior rei (o seu propio pai) sen sabelo. A peste spaxaros coa sua mortal carga.rematara cando se atopase ao asasino. E Edipo bus-Etimoloxa / Nomenclatura A peste era moi temida na Antigedade xa que scaba ao criminal, sen saber que era el mesmo, o queveces acababa con boa parte da poboacion, como natia diante do espello...famosa peste de Atenas na que morreu o propio Peri-APOLO NA ARTE A etimoloxa de Apolo cles. incerta. Algns pensan queNa arte Apolo representado coma un home novo, ven do verbo disparar, de imberbe e fermo-A PESTE DO EXRCITO AQUEOso, a mido cun- -, o que sempreConta a mitoloxa grega que durante a guerra deha ctara ouun dispara facendo referencia as Troia Apolo disparou frechas infectadas con peste no arco na man, ou sas temibles frechas. campamento grego enreclinadosobre PANDEMIA: tamn de orixe resposta ao insultounha rbore. O grega: de (todo) e , de Agamenn a Crises, Apolo de Belvede-un dos seus sacerdotes re unha escultu- (pobo), xa que era un mal quecuxa filla Criseida fora ra en mrmore se estenda facilmente.secuestrada.Apoloque foi redescu-exixiu a sa liberacin, berta a finais doe os aqueos termina- sculo XV e queMitos / Historias relacionadasron por ceder por mordesdeda peste, provocando o Renacemento -As pestes e pandemias indirectamente a furia ata o s. XIX puxo -A peste do exrcito aqueo ende Aquiles, que ofin aos ideais da Antigedade clsica para os euro- Troiatema da Ilada.peos. Tratase dunha copia helenstica ou romana -A peste en Tebas dunha orixinal en bronce do escultor gre- - Apolo na arte go Leocares feita entre o 350 e o 325 a. C. FICHA REALIZADA POR: Daniel Somoza (1 Bacharelato) 9. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: MATEMTICAS, FSICA, TECNOLOXA DDALO : O ARQUITECTO UNIVERSAL GRANDES CONSTRUCINS o prototipo de arquitecto /construtor / inventor, unOs gregos marabillaron coa construcin de teatros, artista universal. Cando o su aprendiz Talo inventouestadios, templos e palacios. a serra asasinouno arroxndoo do alto da Acrpole: aOs romanos rozaron a perfeccin cos anfiteatros co-ARQUITECTURA envexa nunca foi sa.... mo o Coliseo, os grandes acuedutos, os circos, os Por isto foi desterrado a Creta onde se converteu noauditorios de msica, as torres de pisos (insulae), asEtimoloxa / Nomenclaturaarquitecto do poderoso rei Minos. Construu un traxeestradas, as pontes etc. Inventaron o arco e o cemen- de vaca para que a raa Pasfae se deitase co touroto. Non se entende o seu poder sen os grandes edifi-Arquitectura procede dode Poseidn, e fixo tamn o labirinto para encerrar aocios e obras pblicas..grego antigo , fillo monstruoso de ambos: o Minotauro.(architctn), "construtor Pero a sa historia mis famosa fala do invento que UN EXEMPLO: AS CIFRAS DO COLISEOxefe". Est composto desempre desexou a (archs), "xefe",humanidade: un aparello para voar."gua" e (tctn), Pero iso cousa de"construtor".deuses... Minos encerrou aMitos / Historias relacionadas Ddalo e ao seu fillo caro no labirinto,MITOLOXAenfadado porqueDdalo.Teseo atopara a sa- da. As que o mticoOUTRAS COUSAS inventordeseouGrandes construcins:unhas s que se pe- un pequeno apunte CAPACIDADE: 50.000 espectadores gaban ao corpo con cera. Mgoa que caro voase alto un exemplo: as cifras demais.... e que a cera se derretese e..... ALTURA: 48,50 m . EXTENSIN: 19.000 m2do Coliseo "Os mitos son soos pblicos; TOLDO SUPERIOR: 24 toneladas, 240 ancoraxes, os soos son mitos privados." 1000 persoas para movelo. (Joseph Campbell) AREA CENTRAL: 77 x 46 m SADAS (vomitoria) 76 FICHA REALIZADA POR: Beln Trobajo de las Matas. 10. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: ASTRONOMAOS CATASTERISMOS trar unha valenta digna dun deus. Hermes, o mensa-Un catasterismo xeiro dos deuses, puxo a Heracles no seo de Heraa transformacin mentres ela durma para que mamase do leite divino,dun ser nunha estre- pero ao espertar e darse conta, separouno brusca-CONSTELACINS la ou nunha conste-mente. O leite derramado formou a Va Lctea.lacin, como re- O ZODIACO OU CRCULO DOS ANIMAISEtimoloxa / Nomenclatura compensa por unhaO zodaco, feito polos gregos, basase na divisin enfazaa ou acto dedoce partes iguais da banda celeste sobre a cal trazanUnha CONSTELACIN recoecemento da as sas traxectorias o Sol, a La e os planetas.unha agrupacin convencio-sa divindade. Den- Piscis: Cando os deuses fuxiron do titn Tifn,nal de estrelas e a sa posi- de aquela moitos corpos celestes recibiron o nome de Ares e Afrodita transformronse en peixes e fo-personaxes da mitoloxa. ron pescados por un pescador.cin no ceo nocturno parece A VA LACTEA: O CAMIO DE LEITE Acuario: o mozo Ganmedes, o escanciador doscercana. Ven do latn: cum deuses no Olimpo. Un mozo de extremada bele-Cntase que o(con, unin) e stella (estrela,za que conseguiu o amor do Deus Zeus.deus grego Zeus,corpo celeste). que era infiel Cncer: o cangrexo que enviou a celosa Herasa esposa, tivo para que mordese a Hrcules mentres loitabaun fillo chamado contra a Hidra de Lerma.Mitos / Historias relacionadasHeracles da sa Aries: o carneiro enviado por Ares para salvar- OS CATASTERISMOS. unin con Alc- s fillos de Ino. Foi despois o vellocino de ouro.mena. Ao ente- Leo: o Len de Nemea, derrotado por Hrcules- A VA LACTEA.rarse, Hera fixo e convertido na sa carapucha.- O ZODACO. ALGNSqueAlcmena Tauro: o touro no que se converteu Zeus paraCATASTERISMOS: raptar a Europalevara no ventre a Heracles por 10 meses, e tratou dePiscis, Acuario, Cncer,desfacerse deste mandando das serpes para que ma- Saxitario: o centauro Quirn, mestre de hero-Aries, Leo, Tauro, Saxitario, taran ao beb cando tia oito meses. Sen embargo,es, armado coas sas frechas.Escorpio Heracles estrangulounas coas sas pequenas mans. Escorpio: o escorpin que rtemis mandou pa-Heracles resultou ser o favorito de Zeus. Pero, o Or- ra que picase ao xigante Orin porculo dica que Heracles s sera un heroe, posto que intentar violala. Por iso a constela-era mortal. Para ser un deus inmortal deba demos- cin de Orin fuxe da de Escorpio. FICHA REALIZADA POR: Iria Martnez e Manuel Gonzlez (4 ESO) 11. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: MATEMTICAS, FSICA, TECNOLOXA A LINGUAXE MATEMTICA Tringulo isscele: do grego : igual e Ademais dos avances e descubrimentos matemti- : perna. O isscele o tringulo que cos, os gregos teen o gran mrito de seren os cre-ten as pernas iguais. adores da linguaxe matemtica e os iniciadores da Anlise: del verbo : soltar, liberar, MATEMTICAS tradicin de poer nomes gregos de cousas da vidadesatar, desfacer. Unha anlise desfacer coti aos complexos conceptos matemticos. algo complexo en anacos mis pequenos.Etimoloxa / Nomenclatura Hipotenusa: , participio do ver- Xeometra: de , terra e , medi-bo , significa (a lia) que estira e da: medicin das cousas que estn na terra. Do grego , suxeita firmemente algo. A imaxe suxire Aritmtica: de , nmero. derivado do verbo , unha barra que suxeita e mantn os catetos Logaritmo: de , razn, relacin e aprender, reflexionar. A ma- abertos para que formen o ngulo recto. , nmero. o nmero relativo, Cateto: do verbo : caer per- indicando o expoente necesario para pro- temtica polo tanto a tcnicapendicularmente. Ten a mesma raz queducir certo nmero. de reflexionar: tamn o que Paradoxo: da preposicin ao carn, catter, aparato quirrxico usado aprendemos cando razoamos. de, sen ter contacto e de crenza, opi-polos gregos para baleirar a vexiga. Terminacin en edro: Os corpos xeom- nin. Un paradoxo o que est mis al dotricos nomanse polos nmeros gregos e acrible.terminacin edro do grego : asento, Teorema: do verbo : contemplar.Mitos / Historias relacionadasaccin de sentarse, e tamn onde nos sen- Ten a mesma raz que teatro, (es-tamos dicir... o cu! pectculo, contemplacin). Un LINGUAXE MATEMTICA: (teorema) un obxecto de contemplacin Os gregos, creadores da ou especulacin.linguaxe matemtica. : nome do nmero de ouro. Pola inicial do Termos matemticos enome do escultor Fidias ().lingua coti. : signo da relacin entre a cir- Algns exemplos.cunferencia e o dimetro. Polaprimeira letra da palabra grega (medida ao redor) FICHA REALIZADA POR: Beln Trobajo 12. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: ASTRONOMAA meirande parte das lxico tcnico da astronoma, GALAXIASprovn das linguas clsicas. Algns exemplos son:A palabra procede do grego , de leite, deri-ASTRONOMA E ASTROLOXAvado de , , leite, pola historia grega-A astronoma da creacin da va lctea a partires do chorro de leiteO LXICO DO o estudo cientficoda deusa Hera. SATLITESCOSMOSdos obxectos noespazo e a relacinDo latn satelles, -itis. Era o soldado da garda real, oque teen entre si,que coidaba e estaba cerca dun personaxe importan-Etimoloxa / Nomenclatura principalmente ente.aspectos matem- PLANETASCOSMOS: do Grego ,ticos. A palabra Un planeta un corpo s-que significa orde, beleza. astronoma con-lido de forma esfrica queTen a mesma raz que cos- tn (corpo xira arredor dunha estrelamtica. O Cosmos o queceleste) e o sufixoe faise visible pola luz que que significareflicte esa estrela. Vn doest ordenado necesaria-lei, regra.termo grego :mente, o contrario do Caos-A astroloxa o un estudio da relacin entre a hu- vagabundo, errante. Os(). manidade e os obxectos do ceo, entendendo que es-principais recibiron o no-tes inflen nas nosas vidas. A palabra astroloxame dos deuses romanoscomponse de: e de , estudio ou tratado. Marte: o deus da guerra eEmpezou en Exipto pero foi sistematizada polos gregos, da violencia deu nome aoMitos / Historias relacionadascreando o famoso Zodiaco ( , o crculo planeta vermello como o sangue.- Astronoma e astroloxa:dos animais, de , animal). Venus: a deusa do amor, do sexo e a beleza. Deunon o mesmoCOMETASnome ao mis brillante.- Os cometas cabeludos. Un cometa un corpo celeste que est constitudoXpiter: deus principal do panten, por iso o nomepor xeo e rochas que orbitan arredor do sol e seguen do planeta mis grande.- As galaxias de leitediferentes traxectorias. Ven do termo grego ,OUTROS- Os satlites vixas cabeleira, e do seu derivado . dicir,Astronauta: composta por (corpo- Os planetas errantesque un cometa un astro con melena. celeste) e =navegante. O panten romano- Outros. Ftima Chaves Vieites e Jessica Pieiro Brea (4 ESO) 13. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: MATEMTICAS, FSICA, TECNOLOXAOS CATRO ELEMENTOS FUNDAMENTAIS DEMCRITO E O TOMOCara ano 600 a.C en Grecia inciase a ciencia e a Os primeiros fsicos son os filsofos da antiga Grecia.filosofa do mundo occidental moderno. Todo o Un dos filsofos presocrticos mis relevante De-FSICAcoecemento enfocbase natureza. O filsofos pre-socrticos tamn se enfrontaron a estas preguntasmcrito. Este desenvol-veu a teora atmicaeternas e esenciais, ao igual que facemos ns hoxe. A do universo, dicir,Etimoloxa / Nomenclatura pregunta mis cuestionada naquela poca era: De que o universo tiaque est feito o noso Universo? como unidade misEstes filsofos tan importantes basebanse na exis- pequena o tomoDo grego antigo, , (phy- tencia de catro elementos fundamentais como orixe (), "que non podesis) natureza.da Terra. Isto supoa que toda a materia era a com-dividirse". Esta teorabinacin da terra, do aire, do lume e da auga, quenon apoia os seus pos-provian da accin de das propiedades: quente/fro tulados mediante expe-e seco/hmido sobre a materia orixinal. Cada un rimentos senn que seMitos / Historias relacionadasdestes elementos foi pensado para existir dunha basea e se explica me-forma pura, que realmente non poda encontrarse diante razoamentos lxicos. A teora atomista dena propia Terra.Demcrito podera esquematizarse desta maneira:MITOLOXACatro elementos.1. Os tomos son eternos, indivisibles, ho-OUTRAS COUSASmoxneos, incompresibles e invisibles.Demcrito e o tomo.2. Os tomos diferncianse s en forma e tama- o, pero non nas sas calidades internas.VOCABULARIO DA FSICA3. As propiedades da materia varan segundo o agrupamento dos tomos.A meirande parte dos termos da Fsica son gregos:tomo, nodo, ctodo, electrn, magnetismo, in,hidroesttica, enerxa (que, por certo, ten a mesmaorixe que a palabra orgasmo). FICHA REALIZADA POR: Carla Sern Iglesias (1 Bacharelato) 14. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: MATEMTICAS, FSICA, TECNOLOXA A TBOA PERIDICA DOS ELEMENTOS Boa parte dos elementos da tboa peridica son de O astuto Prometeo, os ancestrais Titns, a desgracia- orixe grecolatina. Algns estn tomados dos nomes da Nobe, o rei Cadmo, fundador da trxica saga te- dos astros, outros de personaxes da mitoloxa e hai-bana, o astuto Prometeo ou o poderoso deus do marA QUMICAnos que toman o seu smbolo das linguas clsicas, Neptuno forman parte para sempre, sen sabelo, deste como o ouro (de aureum) ou a prata (de argentum). colorido mosaico universal.Etimoloxa / NomenclaturaNOME DE ORIXE GREGA NOME MITOLXICOA palabra "qumica" pro-NOME DE ORIXE LATINA NOME DOS ASTROSvn de (khumia)SMBOLO PROCEDENTE DAS LINGUAS CLSICASque significa "arte de alearmetais", a partir de (Khumes), o suposto in-ventor. Algns relacionano termo coa palabra al-quimia, a ansiada tcnicade como transformar aterra en ouro, de orixeexipcia ou rabe.Mitos / Historias relacionadasA tboa peridica. Osnomes dos elementos: De orixe grega De orixe latina De nome mitolxico Dos astros Con smbolo qumico FICHA REALIZADA POR: Beln Trobajo e Jos Manuel Snchez de orixe grecolatina 15. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: AS PLANTAS MITO DE APOLO E DAFNEINFORMACIN DO LOUREIROLogo de vencer serpe Pitn, Apolo, deus do sol e unha rbore de crecemento moi lento con follasperennes de cor gran arqueiro, riuse do pequeno arco do deus Cupi-verde escura. EnLOUREIRO do. Este enfadado lanzoulle una frecha de ouro que o marzo bota namorou dunha ninfa chamada Dafne, e lanzoulle a unhas pequenas Dafne outra frecha flores amarelas eEtimoloxa / Nomenclatura de ferro que fixo quea principios deDo latn laurus, que seela rexeitase o amor outono sae o de Apolo.froito,unhasrefire rbore.pequenas bagasEn Grego, loureiro diseApolo perseguiu ade cor escura. (dafne), o nome da Dafne polo monteNinfa da que Apolo namo- pero ela escapaba.USOS DO LOUREIRO Cando finalmente orou. As coroas de loureiro usronse durante moito deus estaba a piquestempo para premiar aos vencedores. Na actua- de alcanzala, Dafnelidade anda se usan nalgunhas universidades pediulle axuda ao seucomo premio aos alumnos graduados.Mitos / Historias relacionadas pai, o ro Peneo, e el As follas foron usadas durante moito tempo transformouna nuncomo tnico estomacal, medicina tradicionalMITOLOXALoureiro.en infusins Apolo chorou o amorApolo e Dafne. Na cocia un condimento moi utilizado en perdido pero paraOUTROS DATOSguisos, sopas, carnes... Tamn moi comn en recordala sempre Informacin da cortou das plas do vinagres. Dse sobre todo en Europa e enplanta. Amrica loureiro e fixo con elas unha coroa que se converteu Usos da planta.nun dos seus smbolos.O loureiro ten dous destinos: a cabeza do heroe e o guiso Manuel Vicent.FICHA REALIZADA POR: Alexandre Grandal Otero (1 Bacharelato) 16. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: AS PLANTASO MITO DE NARCISOO NARCISISMONarciso foi coecido pola sa gran beleza. As rapazasFacendo alusin mito de Narciso, o narcisismo su-e os rapaces namorbanse del debido sa fermosu-pn un namoramentora, pero Narciso rexeitbaos. Entre eles estaba a ninfa de si mesmo ou o ide-NARCISO Eco, quen tras ser castigada por Hera, estaba conde-al da imaxe propia.nada a repetir as ultimas palabras daquilo que se lle Tamn vn sendo aEtimoloxa / Nomenclatura fora dito. Un da, Narciso camiaba polo bosque, sensatisfaccindunsaber que estaba sendo espiado por Eco. Sen decatar-mesmo, dunha com-Narciso () procede se, Narciso perdeuse e preguntou Hai algun pracencia excesiva nodo grego (entume-aqu?, quevalor ou nas obrascemento, parlise) polas a ninfa res- propias.sas propiedades narcticaspondeudebido ao cheiro penetranteAqu, aqu. O IDEAL DE BELEZAe embriagador. Narciso se- Sen poder MASCULINAGREGA ver a nin-Probablemente foi na Greciara o que entumece ou pa- gun, Narci-antiga onde se lle deu misraliza coa sa beleza / arre-sogritouimportancia beleza mascu-cendo. Ten a mesma orixeVen!. Des-lina. Existen trazos comns,que a palabra narcticopois de res-como os ombreiros e os peitosponder desenvolvidos que dan unhaVen!, Eco sau de entre as rbores e abriu os seus aparencia de Vno torso, unsMitos / Historias relacionadasbrazos para poder abrazar seu amado. Narciso re- brazos fortes e unha cinturaxeitou o seu amor, polo que a ninfa, desolada, ocul- mis ou menos estreita. EstesMITOLOXA touse nunha cova e al consumiuse ata quedar tan satributos eran consideradosMito de Narciso a sa voz. A deusa Nmesis, para castigar a Narciso, sinnimos de forza fsica, deOUTRAS COUSAS fixo que se namorara da sa imaxe reflectida no lago.capacidade de defensa igual o narcisismo Incapaz de apartarse do seu reflexo, consumiuse na-que de potencia sexual. o ideal de belezaquel mesmo lugar, de fame e de sede. Al onde falece-masculina grega ra, creceu unha fermosa flor, o narciso, que fixo hon-ra tanto seu nome como sa memoria. FICHA REALIZADA POR: Carmen Rodrguez Eirea (2 Bachillerato) 17. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: AS PLANTASA LOITA ENTRE ATENEA E POSEIDNA PLANTAEste mito flanos de que una vez fundada a polis gre-A oliveira foi unha rbore cunhaga, Atenea e Poseidn presntaronse como os deuses grande carga simblica en todaA OLIVEIRAque queran protexer a polis. Os cidadns da polis a zona Mediterrnea durante apara elixir un dos dous dixeron que lles fixesen unAntigidade. Serviu como fonteagasallo til para a polis: Poseidn chegou primeiro e de alimento grazas s olivas dasEtimoloxa / Nomenclatura fixo brotar do chan que se extraa o aceite. Foi res- unha fonte de augapectada e venerada, como unha As palabras oliveira e olivasalgada e Atena das das rbores mticas gregasveen do latn olea, que chegou segunda emis importantes, xunto co carballo.sa vez provn do gregoregaloulles unhaA orixe da oliveira na cidade de Atenas explcase a. oliveira sagrada co-travs da intervencin da deusa mo alimento aos Atenea, a filla de Zeus e Metis cidadns. Os deuses que simbolizaba a astucia e aMitos / Historias relacionadas olmpicos decidiron prudencia.asignar a rexin a Atenea tras a decisin do seu rei A oliveira aoCcrope que afirmaba que Atenea foi a primeira enser considera--Atenea e Poseidn: a crea-plantar unha oliveira. Atenea, polo tanto puxo o seu da unha rborecin da oliveira.nome polis e Poseidn como castigo anegouna. sagrada serva como ofrenda dos-A planta Anda s veces dise que se pode or a son do mar mortais aos deuses en numerosas dende a ocasins. Os habitantes da antiga Acrpo- Grecia enseguida aprenderon a le... cultvala xa que lles pareceu un alimento imprescin- dible, ademais dun smbolo de vitoria que se lle poa aos campins de cerimonias deportivas ou aos gaadores dunha batalla.FICHA REALIZADA POR: Amadeo Abal Chaves (2 Bacharelato) 18. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: AS PLANTASO PERSONAXE DE XACINTOchamado "erasts" e encargbase de educar, prote-Na mitoloxa grega, Xacinto era o fillo dos reis de xer, amar e dar exemplo seu amado. O mozo era oMacedonia. Xacinto era a divindade tutelar dun dos"ermenos" e a sa retribucin ao amante era a saprincipais festivais espartanos, as Xacintias, que se beleza e xuventude.O XACINTO celebraban cada vern. O festival adoitaba durar tresdas, un para chorar a morte deste heroe divino e osOUTRAS PARELLAS HOMOSEXUAISEtimoloxa / Nomenclatura outros dous para celebrar o seu renacemento Unha proba da normalidade coa que se vivan estasA SA MORTE relacins a cantidade de parellas homosexuais no Xacinto ( ) o nomeSegundo o mito, Xacinto eramundo paralelo dos deuses e heroes: Abdero e Hera-un mozo efebo amado polocles, Aquiles e Patroclo, Aquiles e Troilo, , Apolo e da pedra preciosa augama-deus Apolo. Un da estaban aHimeneo, Zeus e Calisto, Crisipo e Laio, Zeus e Ga- ria en grego, tamn dunnmedes, Heracles e Hylas, Heracles e Iolao, , Posei-xogar cun disco. cando Apolo tipo de cor azul, da flor e do dn e Plope, Orfeo e Calais e un largo etc.quixo demostrarlle a Xacinto o personaxe da mitoloxa.seu poder e impresionalo, lan-zndoo con todas as sas for- A FLOR DO XACINTOzas. Xacinto intentou atrpaloCada planta adoita ter unhas cinco o seis follas moiMitos / Historias relacionadaspero o disco golpeouno na ca- carnosas. Existen variedades de diversas tonalidades.beza e caeu morto. O sangue una planta bulbosa da familia das liliceas. Mito de Xacintode Xacinto derramouse sobre a Divinidade tutelarherba e dela brotou unha flor, a que Apolo chamou Morte e orixe da flor Xacinto. Segundo Ovidio, as bgoas de Apolo caeronsobre os ptalos da flor e converteuse as nunha si- Homosexualidade en Grecianal de loito. A pederastiaA HOMOSEXUALIDADE Outras parellas homosexuaisNa Antiga Grecia non se entenda a orientacin se- no mundo dos deusesxual como identificador social, de feito a bisexuali-dade era moi habitual. A forma mis comn de terrelacins sexuais entre homes en Grecia era a pede-rastia, unha relacin consentida entre un home adul-to e un adolescente ou efebo. En Atenas o maior era FICHA REALIZADA POR: Marta Palacios e Sofa Castieiras (4ESO ) 19. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: A POLTICA E A SOCIEDADEDEMOCRACIA ATENIENSE (S.V a.C)REPBLICA ROMANA (509 a.C-27 a.C)S os varns adultos, cidadns e atenienses, co ades- Rxime aristocrtico dirixido por corenta gentes: ostramento militar acabado, tian dereito a votar. Os patricios, descendentes das familias mis antigas deSISTEMAS DE rganos de goberno eran:Roma. As principais institucins do novo rxime fo-ron:-A Asemblea (ecclesia):GOBERNO reunin que podan asis--Senado: Astir tdolos cidadns maio-sas competen-res de 18 anos. Aprobaban cias eran con-Etimoloxa / Nomenclaturaas leis, elixan aos maxis- trolar as contasDo grego antigo : trados e decidan sobre a do Estado, xul-democracia (o poder do pobo)guerra e a paz. Os asisten-gar os delitosDo latn res publica (cousa tes podan falar librementecometidos que esixen unha intervencin do Estado,pblica): Repblica e votaban a man alzada.-Senatus: senadoenviar embaixadas fra de Roma e recibir as que ve--O Consello dos 500(bule): consello reducido dean doutros pases.cidadns maiores de 30 anos que representaba s dez-As maxistraturas: poder executivo temporal. Elixi-tribos da polis. Preparaban as leis que haba que vo-dos polo pobo anualmente. O desempeo sucesivotar na Asemblea, controlaban aos maxistrados, vixia-Mitos / Historias relacionadasdas maxistraturas denominbase carreira polticaban o culto relixioso, encargbanse das relacins con(cursus honorum).Sistemas de goberno na Anti-outras cidades e vixiaban as contas pblicas. Como -Os Comicios: asembleas co poder lexislativo, com-gidade, dos que deriva o nosoeste consello era moi grande, haba un consello me-postas polos cidadns libres de pleno dereito, varnssistema actualnor (de 50) para tratar los asuntos diarios.e maiores de idade. Elixen aos maxistrados, condenan A Democracia ateniense-Os tribunais: funcionaban coa intervencin dosa morte, e deliberan sobre a paz e a guerra. A Repblica romanacidadns, aos que se designaban para formar parteDurante a Repblica comezouse a conquistar a Pe-dos dez tribunais de xustiza que funcionaban na ci-nnsula Itlica. Loitaron contra galos, etruscos, lati-dade. Cada ano, por sorteo, 6.000 cidadns intervi-nos, gregos e cartaxineses (Guerras Pni-an nos tribunais presididos por un maxistrado.cas). FICHA REALIZADA POR: Ismael Agra Soto (2 Bacharelato) 20. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: A POLTICA E A SOCIEDADE Os gregos non teen un termo especfico para se re-Alexandro Magno ferir homosexualidade. A bisexualidade era unha e Hefestin. conduta habitual, polo que non necesitaban cualificar Hefestin foi amigo s persoas polo sexo das sas parellas. O matrimoniode Alexandro duran-HOMOSEXUALIDADEera unha institucin social necesaria para ter fillos e te toda a sa vida, e por iso moitos casaban. Consideraban a homosexua- probablemente o seu Etimoloxa / Nomenclatura lidade como algo natural. a igrexa catlica a que compaeiro sexual. tingue de cor pecaminosa as relacins entre iguais. Ao pasar por Troia, Homosexual: neoloxismo do Aos gregos imprtanlles os tipos de desexos sexuais os dous honraron as adxectivo grego , igual no sentido de como se acomodan s sas normas so- sagradas tumbas de e do vocablo sexual. Califica ciais. Estas normas basanse no xnero (s os homes Aquiles e Patroclo. ao que sente atraccin cara spracticaban a bisexualidade, nas mulleres estaba malCando Hefestin morreu, Alexandro mantvose en persoas do mesmo sexo. Porvisto), na idade (era comn a pederastia, prctica na xaxn varios das. Ese foi o principio do fin, xa que falso corte frmase a palabra que un home adulto tia relacins cun efebo), e o morrera un ano despois. papel na relacin sexual (activos e pasivos). Epaminondas e Capisdoros Homofobia: neoloxismo da ALGUNHAS PARELLAS FAMOSAS Epaminondas foi un importante xeneral grego que primeira parte da palabra tivo varios amantes ao longo da sa vida. Foi asasina- Aquiles e Patroclo homo-sexual e do gregoPatroclo enviado pola do na Batalla de Mantinea xunto ao seu amigo Capis- fobia (pnico, odio). sa nai a Pta, ondedoros, segundo o historiador Plutarco. Foron ente- coece a Aquiles. Den-rrados xuntos, pois o seu amor era ben coecido por de pequenos desenvol- todos os soldados gregos.Mitos / Historias relacionadas ven unha profunda e A HOMOSEXUALIDADE NA LITERATURA INTRODUCCIN: a homose- significativa amizade.A literatura grecorromana est chea de exemplos de xualidade en Grecia, algo na- O amor entrambos he-escritores varns manifestando a sa paixn amorosa roes patente nos tex- por outros homes, algunhas veces mesmo cun contido tural. tos gregos. Na Iliada, osexual moi explcito. De Anacreonte a Catulo, pasando PARELLAS FAMOSAS: asasinato de Patroclo por Platn ou Alceo, moitos elevan a beleza masculina Aquiles/Patroclolevar ao heroe Aquiles ao olimpo dos deuses e manifestan os seus Alexandro/Hfestin mis profunda das tristruras e o seu afn de vingan-desexos con toda naturalidade. Epaminondas/Capsidorosza foi terrible. A HOMOSEXUALIDADE NA LITERATURA FICHA REALIZADA POR: Yamila Ylpez Domnguez (4 ESO) 21. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: A POLTICA E A SOCIEDADE A MULLER UN CASTIGOO PRIMEIRO MATRIMONIO Segundo a mitoloxa grega, Pandora foi a primeira Pandora dirixiuse muller do mundo e a primeira que casou .cara a Epimeteo, A MULLERA historia de Pandora foi unha vinganza de Zeus a o irmn de Pro- Prometeo por tentar enganalo e roubar o lume para meteo, que que- darllelo aos homes. Zeus encadeouno ao Cucaso, dou prendado daEtimoloxa/ Nomenclatura mentres un voitre lle roa as entraas. Como non llerapaza e levounaO nome de Pandora vn do parece castigo dabondo mandou crear primeira mu- sa casa. Por-grego todo e ller mortal do mundo. Como a maltreita Eva da Bi- taba ela unharegalo, xa que cando Hefesto blia, a muller considerada a responsable dos malescaixia pechada,a fabricou, cada divinidadeda humanidade. regalo de Zeus. Pero a muller, chea de curiosidade, aooutorgoulle un don, un aga- igual que Eva que quera tamn probar do prohibido,sallo para que fose irresistibleabriuna e voaron dela todos os males. Asutada,para Epimeteo.deixou caer a cuberta. S a esperanza quedou ocultaMisoxinia: do verbo no fondo da arca, co fin de que os homes non puide-(miseo), odiar e de sen esperar as desgrazas que lles vian.(gyn) muller...mil diversas amarguras deambulaban entre os homes: repleta demales est a terra e repleto o mar. As enfermidades, xa de da, xa deMitos / Historias relacionadasnoite, van e veen ao seu antollo entre os homes carrexando penas aos As que por orden de Zeus, Hefesto, o deus do lume,mortais en silencio, posto que o providente Zeus negoulles o fala.A CREACIN DA MULLER:formou a estatua dunha doncela, e cada deus otor-HESODO, Traballos e das, 100-104. A muller como casti-goulle un don: Atenea botou unha vestidura branca eEva e Pandora, costela ou figuria fermosa, son o go para os homes. un velo sobre a imaxe, Hermes otorgou a fala mis belo exemplo da misoxinia na Antigedade e do O primeiro matrimo- imaxe, e Afrodita daralle todo o seu encanto amoro- so. O engano era una tentacin irresistible para o medo que tian os homes beleza femi- nionina, ese mal necesario!!! A misoxinia homeFICHA REALIZADA POR: Elisa Prez, Mar Agra e Rebeca Chaves (4ESO ) 22. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: A POLTICA E A SOCIEDADE QUE O DEREITO ROMANO? CORPUS IURIS CIVILIS un conxunto de leis e normas que rexeron sobre aFoi realizado entre 529 e 534, por orde do emperador poboacin do Imperio Romano. Nun principio nonXustiniano. Grazas a este conxunto de leis cocense estaban escritas e eran os pontfices os que posuan o DEREITO poder sobre o dereito. A primeira lei recollida foi aas bases do antigo dereito ro-mano. Ademais, recolle as Lei das XII Tboas. Porn, a recompilacin mis im-constitucins do ImperioEtimoloxa / Nomenclaturaportante de leis foi a Corpus Iuris Civils.dende o 117 ata a que estaba O dereito actual est baseado no romano. Cuestins bsicas como a presuncin de inocencia (in dubio pro en vigor naquel momento.Dereito: directum (que estreo) xa estaban descritas nestes antigos cdigos.Est dividido en 12 libros osconforme lei)A LEI DAS XII TBOAS.cales sa vez se subdividenLei: lex, legis (deriva de liga- (Lex duodecim tabularum en latn)en ttulos. As Constitucinsre, que significa obrigar, li- Consiste nuns documentos (primeiramente escritos estn ordenadas cronoloxica- sobre tboas de madeira, despois sobre pranchas de mente.gar, unir) bronce) que contian normas e leis tales como a au- CURIOSIDADES toridade do pater familias, castigos para as infrac- cins e a salvagarda do patrimonio. Son a base do Unha lei curiosa era a de que un morto poda cas- tigar a un vivo se o estableca no seu testamento.Mitos / Historias relacionadas dereito civil e empezaron a aplicarse no s. V a. C. Cando algun cometa un acto polo que perda a sa honra, tia que ser despoxado da sa reputa- Que o dereito romano? cin e castigado publicamente Conxuntos de leis mis A chamada Lei de Rmulo a en contra da sograimportantes: que lle faltase o respecto sa nora. o Lei das XII tboas O latn, mis de 1500 anos logo da desaparicin do o Corpus Iuris Civilisimperio que o ideou e o espallou polo mundo, Curiosidades.anda unha linguaxe vehicular de coecementos e unha linguaxe tcnica propia da rama xurdica. FICHA REALIZADA POR: No Rodrguez e Ariadna Cordal (4ESO B) 23. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: A POLTICA E A SOCIEDADE AS MULLERES EN GRECIA. ASPASIA DE MILETO A sociedade grega era moi machista. As mulleresViviu no sculo V. Era unha hetera, unha cortes, que sempre eran menores de idade e tian que estar de- casou con Pericles, o poltico baixo da tutela dun home, ben do seu pai o do seumis influinte da Atenas demo- A MULLERhome. Non tian dereitos polticos nin podan tercrtica, sen ser ela cidad ate- propiedades. A sa virtude por antonomasia era o niense. Muller dunha intelixen- silencio... e tecer. Como Penlope, o exemplo de mu- cia extraordinaria, era mestra deEtimoloxa / Nomenclatura ller perfecta para os gregos, que estivo tecendo vinte retrica e relacionbase coa alta anos e destecendo outros tantos para esperar ao seusociedade. Considrase unhaLesbiana: era a muller marido Ulises, sen caer na tentacin dos pretenden-proba do seu poder o feito deque viva e Lesbos. Dise tes. Poucas escaparon a estas convencins sociais. que, morte de Pericles porque a poetisa mantia re- causa da peste, casou cun xene-lacins coas sas discpu- MULLERES DESTACADAS: ral de pouca monta, Lisicles, conlas, por iso a dia de hoxe a SAFO DE LESBOS:quen tivo un fillo e que acadou certo xito poltico aEsta muller grega foi a poetisa partires do seu casamento.muller homosexual se de-nomina as. mis grande da historia. Viviuno sculo VI a.C. na illa deHIPATIA DE ALEXANDRALesbos. Al fundou unha escolaNaceu a mediados do sculo IV.s para mulleres, onde lles Era filla de Ten de Alexandra,Mitos / Historias relacionadasaprenda a escribir e a ler. aun celebre astrnomo e mate-gran poetisa do amor como mtico que lle transmitiu osAs mulleres en Grecia emocin e como paixn. As seus coecementos. A casa deMulleres extraordinarias: sas composicins, moitas de- Hipatia converteuse nun lugar Safo de lesbosdicadas s sas alumnas, son sinceras e universais.de ensinanza. Foi asasinada no415 por un tumulto de cristins Aspasia de Mileto Foi tan importante que ata o filsofo Platn se refire a ela como a dcima Musa.exaltados. Hipatia considera- Hipatia de Alexan-da a primeira muller matemti-dra.Mergullronse a la e as Plyades, a noite vai me-ca e cientfica, as coma unha especie de mrtir da diada, pasan as horas, e eu durmo soa.ciencia. A sa biografa converteuse en SAFO DE LESBOS. S VI a C.pelcula da man de Amenbar en Agora. FICHA REALIZADA POR: Belinda Gonzlez Portas e Anta Arosa Gonzlez (4 ESO) 24. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: A POLTICA E A SOCIEDADE TIPOS DE MATRIMONIO EN ROMAmulacin de secuestro da noiva por parte do noivo : - O cum manu: a muller pasaba da autori- esta refuxibase nos brazos da nai mentres o noivodade dos pais do home e as este tia todo ofinxa quitarlla. Despois dbase inicio recorrido poder sobre as sas propiedades e sobre ela.residencia do marido onde l xa a estaba esperando.MATRIMONIO - O sine manu: a travs deste os pais da mu-A pronuba conduca a noiva ao leito conxugal onde seller seguiran tendo a autoridade sobre ela e daba por terminada a unin. Antes de entrar, a noivaas en caso de divorcio esta conservaba as sas pronunciaba estas palabras: Ubi tu Gaius, ego GaiaEtimoloxa / Nomenclaturapropiedades.(se ti es Caio, eu son Caia). Desta expresin ven oMATRIMONIO do latn ma-O RITUAL DO MATRIMONIO PATRICIO. termo tocayo cando as persoas comparten o nome. Os pobres non adoitaban casar. Os que convivanOs acompaantes a collan en brazos para que nontrimonium, que sa vez xuntos durante un ano eran considerados legalmente pisara o limiar mentres o marido esperaba dentroderiva de mater e mais ma- un matrimonio. Se non quera casar, a moza tia quepara consumar...nus (posesin). Fai referen-ADULTERIO pasar tres das ao ano fra de casa.cia nai coma una posesinO ritual romanoSe o home mantia relacin sexuais con prostitutasdo home. das vodas patriciasou escravas non era considerada adulterio, pero se o antecesor de non era una destas era desterrado a una illa e poda moitas dos nosos ser obrigado a realizar traballos forzosos. O marido costumes actuais. Apoda matar aos amantes par restitur a sa honra. Mitos / Historias relacionadas noiva levaba unhamuller infiel exilibana a una illa deserta e non poda tnica longa brancavolver casar aparte de ser considerada una prostituta.O MATRIMONIO EN ROMA e un velo alaranxa-O DIVORCIO- Tipos de matrimonio. do coroado con Inicialmente, s os homes podan solicitar o divorcio- O ritual: antecedentes flores. A madriaen caso de adulterio ou se a muller non era frtil. do noso.(pronuba) xuntabaTras un divorcio os fillos quedaran co pai e a sa- O Adulterio. as mans dos noivos familia. Os homes viuvos podan casar de inmediato seguido dunha de-mentres que as mulleres tian que esperar dez meses.- Divorcio e viuvez: un claracin mutua de toque de machismo.Servus erit qui ducet pravam exorem compromiso. Os noivos intercambibanse os aneis e Quen case con mala muller ser un escravo dbanse un bico. Ao terminar celebrbase a cena nuptialis na casa da noiva. Logo producase una si-FICHA REALIZADA POR: LORENA SOTO SILVA E GRETA GEORGIEVA MARINOVA (4ESO B) 25. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS TRASTORNOS MENTAISCOMPLEXO DE EDIPOentn Edipo emprende unha viaxe tentando fuxir doA moderna psicoloxa basase s veces nalgns mitosdestino e, no camio cara Tebas, Edipo encntrasegregos para ilustrar trastornos mentais patolxicos. con Laio, que viaxaba a Delfos, nunha encrucillada. ONeste particular, na psicoloxa chmaselle Complexo heraldo de Laio, Polifontes esixu a Edipo que lle ce-de Edipo etapa que aparece ao redor do ano de vi- dera o paso, e mata a un dos seus cabalos. Edipo en-COMPLEXO DE EDIPO da e que consiste na identificacin do varn coa nai e colerzase e mata a Polifontes e a Laio sen saber queo rechazo ao pai. Se esta tendencia contina na ida- era o rei de Tebas, e o seu propio pai. Etimoloxa / Nomenclaturade adulta, convrtese nunha patoloxa psiquitrica.Despois Edipo casar con Iocasta para mis tarde descubrir a terrible verdade de que eran os seus pais.O MITO GREGOEdipo un nome grego anti-CandoIocasta Edipo o fillo dedescobre que Edi-guo, , cuxo signifi- Laio e Iocasta, reispo o seu fillocado literal o dos pes in-de Tebas. Laio, parasuicidase. Edipo,chadosevitar que se cum-incapaz de sopor- pra o terrible desti- tar o horror que o no que o orculo lleparricidio e o in- anunciara (que a cesto lle provocan,Mitos / Historias relacionadas ser asasinado poloarrncase os ollosESQUEMAseu propio fillo),cos alfinetes do entrega a Edipo re- vestido da sa nai O complexo na psico- cn nacido a un ser-e abandona a cidade para vagar coma un mendicanteloxa. vinte para que opor toda Grecia, atendido pola sa filla Antgona. Est relacionado coabandone no monte UN TEMA UNIVERSAL: A ADOPCINcomplexo de Electra Citern. Pero este entrgao a un pastor, quen o acollee finalmente entregado ao rei de Corinto, Plibo e a O mito tamn plantexa cuestins sociais como osa esposa Mrope, quen o adoptan, danlle o nome abandono dos nenos, que era legal en Grecia e Roma,de Edipo e crano cal si fose o seu propio fillo.e a adopcin. Quen son os autnticos pais, os de san-Sen embargo o mozo Edipo, ao escoitar murmuriosgue ou os que cran aos fillos? A pelcula Poderosaacerca de que o rei e a raa non eran os seus pais, Afrodita de Woody Allen, inspirada nes-consulta o orculo, quen lle revela que o seu destinote mito, unha obra maestra sobre esteser dar morte seu propio pai e casarse coa sa nai: asunto. FICHA REALIZADA POR: Laura Aragunde Padn (1Bacharelato) 26. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS TRANSTORNOS MENTAIS ENFERMIDADE SAGRADAUN ENFERMO ESPECIAL : HRCULES A Epilepsia era unha enfermidade considerada sagra-A enfermidade ta- da para os antigos gregos. Eles pensaban que o en- mn se coece co- fermo, cando tia un ataque, estaba sendo posudomo Mal Herc-EPILEPSIApor un deus. Para curarse tian que purificalo. Na leo. Esta denomi- cultura cristi esa posesin pasou a ser considerada nacin dbese Etimoloxa / Nomenclaturacomo endemoada, e s se curaba cun exorcismo. famoso semideusgrego Hrcules,Epilepsia () procede NOMES DA ENFERMIDADE fillo de Xpiter e ado verbo grego Morbus Pueri: Enfermidade do Neno. Esta deno-mortalAlcmena.coller, apoderarse de e, minacin dbese a aparicin e prevaleza da epilepsia Cntase que Hr-polo tanto, significa pose- neste grupo da poboacin.cules tivo dous Morbus Sacer: Enfermidade sagradaataques desta to-sin, feito de apoderarse de MorbusComitialis:lemia divina:algun Xuno provcalle un ataque de loucura por Enfermidade dos co- micios, porque se sus-vinganza, xa que era fillo ilextimo do seu in- penda un acto cando fiel marido. Neste estado, Hrcules matou aMitos / Historias relacionadas algun caa por causafrechazos e a golpes de maza aos fillos que ti- da epilepsia durante vera con Megara e a esta mesma. Asustado po- unha asemblea ou co- lo crime, ao recobrar a memoria, Hrcules ESQUEMA micio. Se suceda du-condenouse ao desterro e foi ver a Tespio, -Enfermidade Sagradarante un xuzo tian quen o purificou deste terrible arrebato. -Nomes da Enfermidade tamn que deixalo para Tamn encontramos referencias a outro ata- purificar o lugar e aque de loucura de Hrcules cando se pon unha -Un enfermo moi especial: persoa enferma.tnica empapada en sangue e veleno que lle HRCULES.ofrece a sa nova esposa Deianira, quen cre MorbusHerculeus. Porque Hrcules tia que a tnica pose a virtude de avivar o cario esta enfermidade se- conxugal e devolver s sas espo- gundo a mitoloxa gre- sas os maridos inconstantes... ga.FICHA REALIZADA POR: Marta Rodrguez Alfonso (4 ESO) 27. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS TRASTORNOS MENTAIS O AMOR , LOCURA DIVINA EN PLATN NAMORAMENTOS TOLOS Platn describe catro loucuras (en grego , ma- Nin os deuses nin os heroes escaparon tolera amo- nas) provocadas polos deuses, e por tanto, divinas: rosa. Algunhas destas paixns foron trxicas: - A loucura proftica (como a da pitonisa de Delfos)- Helena e Paris.O AMOR - A loucura potica (das Musas) - A loucura ritual (a histeria colectiva, como a dos ri- Afrodita, como tuais de Dioniso, ou nos partidos de ftbol...)premio a Paris por Etimoloxa / Nomenclatura - A loucura amorosaconsiderala a deusa Segundo Platn o amor a cuarta loucura, xa que mis fermosa, ou-Erotismo, do grego ,torgoulle muller un sentimento que nin eliximos ns nin controlamos,rs, amor, impulso se- estando en mans dos deuses.mis bela e de axual. Na obra O Banquete, unha das mis coecidas destenaceu un amor in-Afrodisaco: do gregofilsofo, flase desta enfermida- controlable capaz, aphrodisiacs, de, do desexo, non soamente de provocar unhaamoroso, sexual, derivadocomo algo fsico senn como oguerra como a de desexo na sa totalidade. Arist-Troia.do nome da deusa Afrodita. fanes, un dos personaxes conta un mito sobre a orixe do amor. - Pasfae e o touroMitos / Historias relacionadas Ao principio haba tres tipos de seres: homes , mulle- branco de Poisei- res e hbridos, estes ltimos mestura dos dous ante- dn. Amor enviado riores. Foron castigados por Zeus cun raio que os di-como castigo de Poseidn ao rei de Creta Minos. Des-ESQUEMA vidiu e desde aquela, bscanse os uns aos outros.te amor naceu o Minotauro, que tia cabeza de touro- As catro loucuras divinas e corpo de home, unha vergoa para a familia de Mi-de Platn.nos, o marido de Pasfae. O DEUS EROS- O Banquete, un dilogo Hai moitas tradicins sobre a orixe do deus Eros. Ensobre o amor.Hesodo un deus primixenio xunto con Caos, Trta-- Fedra e Hiplito. Fedra era a muller de Teseo, rei- O deus Eros. ro e Xea. a gran forza xeradora do universo. Pero ade Atenas. Posuda por Afrodita namrase do fillo do- Algns namoramentosversin mis coecida representa a Eros, o Cupidoseu home, Hiplito. Ao final, Hiplito foi castigado romano, como un neno traveso da man da sa nai coa morte e, non podendo soportalo, Fe-tolos na mitoloxa. Afrodita, deusa do amor. dra mtase.FICHA REALIZADA POR: Beatriz Rivera Valenzuela (1 Bacharelato) 28. O LADO MIS HUMANO DA CIENCIA: OS TRASTORNOS MENTAIS O SNDROME DE MEDEA Poucos feitos conmoven mis que unha nai mate s seus fillos para vingarse do pai, pero isto sucede. Este SNDROMES trastorno coecido como o sndrome de Medea. Medea era a feiticeira muller de Xasn, quen acor- dou co rei de Corinto abandonala para unirse a sa Etimoloxa / Nomenclaturafilla, a princesaGlauca. Medea,arrastrada polos ce-Sndrome procede da palabralos, enviou a Glaucagrega : concorren-un manto. Cando acia tumultuosa de persoas princesa se puxo oou de cousas. Tamn, con- manto este conver-xunto de sntomas dunha teuse nunha teaenfermidade.chameante. Foi con-O TRASTORNO DE ELECTRAsumida polas cha-En psicoloxa, o trastorno de Electra sucede cando amas e despois Me-filla sente un certa atraccin cara seu pai e rivalida-dea matou aos fillos de contra a nai. s veces o pai convrtese no seuMitos / Historias relacionadasque tivo con Xasn,nico referente amoroso. a outra cara da moeda doen vinganza. Complexo de Edipo.TRANTORNOS CON NO- O SNDROME DE DIXENESElectra, filla de Agamenn e Clitemnestra senta pro- Este trastorno afecta maioritariamente a persoas ma-fundo afecto polo seu pai ausente na guerra de Troia.ME DE MITOS iores que viven soas. Consiste nun total abandono Polo contrario, odiaba nai Clitemnestra porque lle Sndrome de Medea persoal e social, as como a illamento voluntario noera infiel pai cun tal Existo. Ademais, cando Aga- Sndrome de Dixenes menn volveu da guerra Clitemnestra decidiu matalo propio fogar e a acumulacin de lixo neste. Dixenes Trastorno de Electra coa axuda do seu amante. A desgraciada Electra con- era un filsofo da escola cnica que viviu como un va- gabund0 nas ras de Atenas no sculo IV, facendovenceu seu irmn Orestes para matar s asasinos: apoloxa da pobreza e aborrecendo as convencinssa propia nai. sociais.Choro polos teus sufrimentos, oh infeliz nai destes fillos aos que vas a dar morte a causado teu leito nupcial, que o teu esposo abandonou. Eurpides. Medea, 996-1000 o el resumen de un punto interesante. Puede situar el cuadro de texto en cualquier lugar del documento.Use la ficha Herramientas de dibujo para cambiar el formato del cuadro de texto de la cita.] FICHA REALIZADA POR: Estefana Muras Serantes e Zayra Vzquez. (1 Bacharelato)