Θερmicroές ευχαριστίες Η ολοκλήρωση του κειmicroένου αυτού δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την ουσιαστική συmicroβολή πολλών ειδικών από διάφορους συναφείς microε το αντικείmicroενο χώρους Θερmicroές ευχαριστίες οφείλονται ειδικότερα στους ακόλουθους Α Στη Γεωργία Γιαννακούρου Αν Καθηγήτρια Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλίας και στον Χαράλαmicroπο Κουταλάκη Λέκτορα του Τmicroήmicroατος Πολιτικής Επιστήmicroης και ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης του Πανεπιστηmicroίου Αθηνών που συνέδραmicroαν ως επιστηmicroονικοί σύmicroβουλοι στη διαmicroόρφωση βασικών σηmicroείων της πρότασης Β Στα microέλη της Επιστηmicroονικής Επιτροπής του WWF Ελλάς Αθηνά ∆εσύπρη Πρόεδρο του WWF Ελλάς Βρασίδα Ζάβρα Αντιπρόεδρο του WWF Ελλάς Μαρία Θεσσαλού ndash Λεγάκη Επίκουρη Καθηγήτρια στο Πανεπιστήmicroιο Αθηνών Γιώργο Κατσαδωράκη ∆ρ Βιολόγο ndash Ορνιθολόγο και Επιστηmicroονικό Σύmicroβουλο WWF Ελλάς Λεωνίδα Λουλούδη Αντιπρύτανη του Γεωπονικού Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Παπαγιάννη Θύmicroιο Αρχιτέκτονα-Πολεοδόmicroο και Επίτιmicroο Πρόεδρο WWF Ελλάς Γ Στους ειδικούς που συmicromicroετείχαν microε σχόλια και παρατηρήσεις στην επιστηmicroονική διαβούλευση επί του προσχεδίου της πρότασης οι οποίοι κατrsquo αλφαβητική σειρά έχουν ως εξής Σταmicroατία Αραβαντινού Προϊσταmicroένη Γραφείου Εθνικού Περιβαλλοντικού ∆ικτύου και Ευρωπαϊκού Οργανισmicroού Περιβάλλοντος ∆έσποινα Βώκου Καθηγήτρια Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλονίκης Πάνο Καζάκο Καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Ξενοφώντα Κάππα ∆ιευθυντή Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας Κωνσταντίνο Μενουδάκο Αντιπρόεδρο Συmicroβουλίου της Επικρατείας Τάκη Νικολόπουλο Καθηγητή ΤΕΙ Μεσολογγίου- Εντεταλmicroένο ∆ιδάσκοντα του Πανεπιστηmicroίου Πατρών Γιάννη Παντή Αναπληρωτή Καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Θεσσαλονίκης Γιώργο Παπαδηmicroητρίου Καθηγητή Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Λέανδρο Ρακιντζή Γενικό Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης Καλλιόπη Σπανού Καθηγήτρια Πανεπιστηmicroίου Αθηνών Βοηθό Συνήγορο του Πολίτη Γρηγόρη Τσάλτα Καθηγητή Παντείου Πανεπιστηmicroίου Νίκο Χαραλαmicroπίδη ∆ιευθυντή Ελληνικού Γραφείου Greenpeace Η ευγενική συmicromicroετοχή όλων των πιο πάνω επιστηmicroόνων και ειδικών σε διάφορα στάδια επεξεργασίας της πρότασης δεν συνεπάγεται κατrsquo ανάγκη και αποδοχή των θέσεων που αποτυπώνονται στο παρόν κείmicroενο την ευθύνη για την τελική διαmicroόρφωση του οποίου φέρει αποκλειστικά το WWF Ελλάς

Περιεχόmicroενα Εισαγωγή 3 Το σηmicroερινό σύστηmicroα περιβαλλοντικής διοίκησης 3 Ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος 3 H σηmicroασία της κοινοτικής διάστασης 5

Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης 6 Σκοπός 6 Βασικές αρχές 6 Συνοπτική περιγραφή του συστήmicroατος 7 Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής 8 Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας 8 Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός 14 ∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου 16

Ενδεικτική βιβλιογραφία 18

3

Εισαγωγή Το τελευταίο διάστηmicroα και microε αφορmicroή τις τραγικές συνέπειες των καταστροφικών πυρκαγιών του καλοκαιριού 2007 διατυπώνεται ένας έντονος προβληmicroατισmicroός από πολιτικά κόmicromicroατα περιβαλλοντικές οργανώσεις συλλογικούς αντιπροσωπευτικούς φορείς πανεπιστήmicroια και πολίτες σχετικά microε την επάρκεια του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης ιδίως σε ότι αφορά την ικανότητά του να διαmicroορφώσει ένα αποτελεσmicroατικό πλαίσιο διαχείρισης στον κρίσιmicroο αυτό τοmicroέα δηmicroόσιας δράσης Η πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών ρυθmicroίσεων και η ανάγκη ενσωmicroάτωσης και διάχυσης των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης σε όλες τις τοmicroεακές παρεmicroβάσεις του κράτους απαιτούν σύγχρονες ευέλικτες microορφές διοικητικής οργάνωσης Έχοντας διαπιστώσει τις σοβαρές δοmicroικές και λειτουργικές ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης σε όλα τα επίπεδα το WWF Ελλάς αποφάσισε να προχωρήσει στη διατύπωση microιας ολοκληρωmicroένης πρότασης για τη διαmicroόρφωση ενός συνεκτικού και αποτελεσmicroατικού συστήmicroατος διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα Πρόθεση του WWF Ελλάς είναι η πρόταση ενός συστήmicroατος διοικητικών δοmicroών και διαδικασιών που θα θέσει τη χώρα σε τροχιά αειφορίας και θα εγγυηθεί την έγκαιρη και αποτελεσmicroατική αντιmicroετώπιση των συσσωρευmicroένων περιβαλλοντικών προκλήσεων και προβληmicroάτων Στο πλαίσιο αυτό η πρόταση δεν περιορίζεται στη δηmicroιουργία νέων δοmicroών Επιχειρεί επιπλέον τη διατύπωση ενός πλαισίου οργάνωσης που θα καλύπτει τις βασικές λειτουργίες που καλείται να επιτελέσει microία σύγχρονη διοίκηση (διαmicroόρφωση και υλοποίηση πολιτικών παρακολούθηση έλεγχος και αξιολόγηση) Ως έναυσmicroα για ευρύ κοινωνικό διάλογο η παρούσα πρόταση αφορά το επίπεδο της κεντρικής διοίκησης και της διαmicroόρφωσης περιβαλλοντικής πολιτικής και δεν εξειδικεύεται σε επίπεδο Περιφερειών και ΟΤΑ Βασικό microέληmicroα του WWF Ελλάς ήταν η επεξεργασία και διατύπωση ενός συστήmicroατος που θα συνάδει προς την ελληνική πραγmicroατικότητα και θα διαπνέεται από ρεαλισmicroό Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει το ισχύον θεσmicroικό πλαίσιο ώστε να microην απαιτούνται ρηξικέλευθες αλλαγές οι οποίες θα δυσχεράνουν υπερβολικά την υιοθέτηση της πρότασης και θα την καταστήσουν εν πολλοίς εξωπραγmicroατική Η εφαρmicroογή του προτεινόmicroενου συστήmicroατος η οποία microπορεί να γίνει ακόmicroη και σταδιακά εκτιmicroάται ότι θα συντελέσει ουσιαστικά στη βελτίωση της άσκησης της περιβαλλοντικής πολιτικής στη χώρα microας

Το σηmicroερινό σύστηmicroα περιβαλλοντικής διοίκησης

Ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος H έλλειψη ενός συνεκτικού εθνικού συστήmicroατος περιβαλλοντικής διακυβέρνησης προκύπτει ως ολοένα και πιο εmicroφανής αδυναmicroία ιδιαίτερα υπό το φως των ραγδαίων εξελίξεων στην κοινοτική και τη διεθνή περιβαλλοντική πολιτική Καθώς τα περιβαλλοντικά προβλήmicroατα συσσωρεύονται και διεθνοποιούνται η δηmicroόσια διοίκηση εmicroφανίζεται ολοένα και πιο ανεπαρκής στην αντιmicroετώπιση σοβαρών περιβαλλοντικών κρίσεων που όλο και πιο συχνά λαmicroβάνουν ανησυχητικές διαστάσεις για τη δηmicroόσια υγεία και ασφάλεια H απουσία ενός ολοκληρωmicroένου αποτελεσmicroατικού και διαφανούς συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης αποτελεί πλέον τον βασικότερο ανασταλτικό παράγοντα για την κοινωνική και οικονοmicroική

4

ανάπτυξη της χώρας αφού σηmicroαντικές επενδύσεις προσκρούουν microεταξύ άλλων σε microια ακατανόητη γραφειοκρατία και πολυδιάσπαση αρmicroοδιοτήτων και στην αδυναmicroία συνεννόησης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και υπηρεσιών Οι σηmicroερινές δοmicroές διαmicroόρφωσης περιβαλλοντικής πολιτικής και άσκησης διοίκησης είναι εξαιρετικά περίπλοκες ασαφείς και συχνά ατελέσφορες ενώ η συναρmicroοδιότητα υπουργείων και υπηρεσιών σε πολλά περιβαλλοντικά θέmicroατα συχνά καταλήγει σε απραξία microε εκατέρωθεν επίρριψη ευθυνών Αυτή η πολυδιάσπαση του περιβαλλοντικού αντικειmicroένου microεταξύ υπουργείων και οργανισmicroών που δεν θέτουν πάντα το περιβάλλον στην κορυφή της ατζέντας τους έχει επίσης ως αποτέλεσmicroα την ελλιπή ή ακόmicroα και αντιφατική αντιmicroετώπιση κορυφαίων ζητηmicroάτων όπως για παράδειγmicroα τη διαχείριση της βιοποικιλότητας και των χερσαίων οικοσυστηmicroάτων Στους τοmicroείς αυτούς η συναρmicroοδιότητα του ΥΠΕΧΩ∆Ε και του νυν Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης αποδείχθηκε τουλάχιστον κατά το παρελθόν βασικός ανασταλτικός παράγοντας για την αποτελεσmicroατική διαχείριση των προστατευόmicroενων περιοχών Ειδικά σε ότι αφορά τους πάλαι ποτέ Εθνικούς ∆ρυmicroούς που microετεξελίχθηκαν σε Εθνικά Πάρκα ο ασαφής επιmicroερισmicroός αρmicroοδιοτήτων οδήγησε στην περιχαράκωση και εν τέλει στη στείρα αντιπαλότητα microεταξύ των υπηρεσιών των δύο αυτών υπουργείων Στο επίπεδο διαβούλευσης λογοδοσίας και διαφάνειας το σηmicroερινό σύστηmicroα διοίκησης παραmicroένει εξαιρετικά προβληmicroατικό καθώς εξαρτάται και λειτουργεί microέσα στον πολιτικό κύκλο υπό την επιρροή της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας των αρmicroόδιων υπουργείων Έτσι για παράδειγmicroα οι εθνικές αναφορές προς την ΕΕ και τους σχετικούς οργανισmicroούς για την κατάσταση του περιβάλλοντος και την πορεία εφαρmicroογής συγκεκριmicroένων περιβαλλοντικών πολιτικών έχουν συχνά υποστεί έντονη κριτική ως laquoπολιτικά χειραγωγούmicroενεςraquo και κατά συνέπεια αναξιόπιστες Πέρα από τη διαχρονική έλλειψη πολιτικής βούλησης για τη χάραξη microιας ολοκληρωmicroένης και σύγχρονης πολιτικής για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη οι κυριότερες ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής είναι οι εξής - Κατακερmicroατισmicroός του περιβαλλοντικού αντικειmicroένου microεταξύ πολλών συναρmicroόδιων

υπουργείων και φορέων χωρίς ιεραρχηmicroένη και λειτουργική microεταξύ τους σχέση - Παντελής έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών άmicroβλυνσης των

συγκρούσεων microεταξύ των διοικητικών φορέων που επιτελούν κρίσιmicroες λειτουργίες περιβαλλοντικής ρύθmicroισης και προστασίας αλλά και microεταξύ της διοίκησης και των άmicroεσα θιγόmicroενων κοινωνικών οmicroάδων

- Έλλειψη γνωστικών πόρων της διοίκησης που θα κατευθύνουν τη λήψη κρίσιmicroων ρυθmicroιστικών αποφάσεων

- Έλλειψη δοmicroών και διαδικασιών άντλησης δηmicroοκρατικών και τεχνοκρατικών εισροών από τους εξειδικευmicroένους επιστηmicroονικούς φορείς την κοινωνία και το διεθνές περιβάλλον

- Έλλειψη κρίσιmicroων εργαλείων άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής όπως το Κτηmicroατολόγιο και το ∆ασολόγιο

- Παράδοξη συνύπαρξη κάτω από το ίδιο υπουργείο του περιβάλλοντος και της χωροταξίας microε τα microεγάλα δηmicroόσια έργα σχέση που στις περισσότερες περιπτώσεις αποβαίνει εις βάρος του περιβάλλοντος

- Σαφής αδυναmicroία παρακολούθησης και ελέγχου της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

5

- Περίπλοκη και ασαφής νοmicroοθεσία τόσο σε ζητήmicroατα που επιφυλάσσουν συγκρούσεις όπως οι προστατευόmicroενες περιοχές και η χωροθέτηση ΑΠΕ όσο και σε τοmicroείς σηmicroαντικού οικονοmicroικού ενδιαφέροντος όπως η πολεοδοmicroία

Η microεταπολεmicroική ιστορία της Ελλάδας είναι συνδεδεmicroένη microε την έλλειψη ενός ανθεκτικού στον χρόνο και αποτελεσmicroατικού στην εφαρmicroογή microηχανισmicroού ρύθmicroισης των ζητηmicroάτων προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος Φυσική απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η επί δεκαετίες συνεχιζόmicroενη και εκτεταmicroένη περιβαλλοντική αυθαιρεσία και η κοινωνική ανοχή αν όχι ενθάρρυνση προς τους αυθαιρετούντες Τα τελευταία χρόνια όmicroως και υπό την πίεση microιας ολοένα επιταχυνόmicroενης περιβαλλοντικής κρίσης που κλιmicroακώνεται microέσα από microεγάλης έντασης καταστροφές η αρνητική αυτή κατάσταση παρουσιάζει σαφείς τάσεις ανατροπής Ιδιαίτερα όmicroως microετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού 2007 οι οποίες έδωσαν το έναυσmicroα για τις πρώτες microαζικές κινητοποιήσεις για το περιβάλλον το αίτηmicroα για αποτελεσmicroατική αντιmicroετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης λαmicroβάνει πλέον ευρύτερες κοινωνικές διαστάσεις που ξεφεύγουν από τα στενά όρια των συζητήσεων microεταξύ των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της ακαδηmicroαϊκής κοινότητας

H σηmicroασία της κοινοτικής διάστασης Οι κοινοτικές και διεθνείς περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις της χώρας διαmicroορφώνουν ένα νέο πλαίσιο δράσης της ελληνικής διοίκησης Η αντιmicroετώπιση των κλιmicroατικών αλλαγών και η ενσωmicroάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στο σύνολο των επιmicroέρους τοmicroεακών πολιτικών απαιτούν την υπέρβαση εγγενών χαρακτηριστικών της ελληνικής διοίκησης όπως η πολυαρχία και ο κατακερmicroατισmicroός της διοικητικής δράσης ή η αδυναmicroία διαmicroόρφωσης συνεκτικών στόχων και επίτευξης απτών αποτελεσmicroάτων Ελλείψει αmicroιγώς εθνικής πολιτικής για τη ρύθmicroιση των περισσότερων περιβαλλοντικών αντικειmicroένων η περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ έχει αναmicroφίβολα συνεισφέρει θετικά στον εmicroπλουτισmicroό και τον εκσυγχρονισmicroό των microηχανισmicroών προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων Ειδικά σε τοmicroείς όπως η διαχείριση των αποβλήτων και η προστασία της βιοποικιλότητας ο έλεγχος της ρύπανσης και η διαχείριση των υδατικών πόρων οι πολιτικές της ΕΕ κατευθύνουν το σύνολο σχεδόν των εθνικών πολιτικών Η εmicroπειρία από την πολυετή πλέον όσmicroωση της εθνικής διοίκησης microε τα κοινοτικά όργανα αναδεικνύει τις αρνητικές επιπτώσεις των αδυναmicroιών διαχείρισης του κοινοτικού περιβαλλοντικού κεκτηmicroένου Αν και συχνά οι αρmicroόδιες υπηρεσίες διατυπώνουν παράπονα για την laquoασυmicroβατότηταraquo ή την αναντιστοιχία πολλών κανονισmicroών και οδηγιών microε τις ελληνικές ιδιαιτερότητες στην πραγmicroατικότητα microεγάλο microέρος του προβλήmicroατος εντοπίζεται στην έλλειψη ουσιαστικής εθνικής εκπροσώπησης στις επιτροπές που επεξεργάζονται τα σχέδια των σχετικών πολιτικών και πράξεων (έλλειψη εκπροσώπησης υπο-εκπροσώπηση microη κατάθεση απόψεων ή προτάσεων) Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις που η ελληνική διοίκηση συmicromicroετέχει επαρκώς στη διαπραγmicroάτευση και επιτυγχάνει την αναγνώριση των κρίσιmicroων ιδιαιτεροτήτων της χώρας η επί της ουσίας εφαρmicroογή του νέου θεσmicroικού πλαισίου προσκρούει σε εγγενείς αδυναmicroίες του ελληνικού διοικητικού συστήmicroατος Προβλήmicroατα όπως η microη έγκαιρη εναρmicroόνιση η στρεβλή εναρmicroόνιση η microη λήψη microέτρων και η λήψη απρόσφορων microέτρων οδηγούν συχνά στην παραποmicroπή της χώρας ή και στην καταδίκη της από το ∆ΕΚ ενώ microπορεί να συνεπάγονται και οικονοmicroικές κυρώσεις ήκαι αποκλεισmicroούς από κρίσιmicroες αναπτυξιακές πολιτικές Τα προβλήmicroατα αυτά αποδεικνύουν περαιτέρω ότι η ανταπόκριση της ελληνικής

6

διοίκησης στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής περιβάλλοντος παραmicroένει ακόmicroη και σήmicroερα ευκαιριακή και πάντως microη συστηmicroατική ενώ ορισmicroένες φορές αποδεικνύεται τυπική ή και προσχηmicroατική (όπως επί παραδείγmicroατι στις δοmicroές για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος και στις διαδικασίες διαβούλευσης που εγκαινιάσθηκαν υπό την πίεση της απορρόφησης των χρηmicroατοδοτήσεων του ΚΠΣ για να εγκαταλειφθούν ή να απαξιωθούν microετά τη λήξη των ΚΠΣ) Οι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνει το laquoδιοικητικό κεκτηmicroένοraquo για την εφαρmicroογή της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ Στον τοmicroέα αυτό η χώρα microας παρουσιάζει πολλαπλές ελλείψεις και υστερήσεις ιδίως αν συγκριθεί microε τα πιο ώριmicroα από πλευράς διοικητικής τεχνογνωσίας εmicroπειρίας και ρυθmicroιστικής ικανότητας διοικητικά συστήmicroατα των χωρών της ∆υτικής Ευρώπης

Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης

Σκοπός Η πρόταση που παρουσιάζεται στη συνέχεια αφορά την ανάπτυξη ενός ολοκληρωmicroένου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης microε στόχο την ενδυνάmicroωση των εθνικών δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα Για την επίτευξη του στόχου αυτού επιδιώκεται όχι microόνο η διατύπωση ενός γενικού πλαισίου αρχών αλλά και η εξειδίκευση βασικών χαρακτηριστικών των προτεινόmicroενων επιλογών δοmicroών και διαδικασιών Τόσο στα κείmicroενα που ακολουθούν όσο και στο οργανόγραmicromicroα του προτεινόmicroενου συστήmicroατος αποφεύγεται η λεπτοmicroερής ανάλυση όλων των παραmicroέτρων της κάθε microιας από τις δοmicroές που το συνθέτουν Στη φάση αυτή η πρόταση περιορίζεται στo επίπεδο της κεντρικής διοίκησης χωρίς να επεκτείνεται και στο πεδίο της αποκεντρωmicroένης διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης Αν και ο ρόλος των Περιφερειών και των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθmicroού είναι κοmicroβικός στην άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής η διατύπωση σχετικής πρότασης θα αποτελέσει το αντικείmicroενο microελλοντικής επεξεργασίας εν όψει και της συζήτησης για τον νέο διοικητικό χάρτη της χώρας

Βασικές αρχές Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα επιδιώκει να αντιmicroετωπίσει τις αδυναmicroίες και τα δοmicroικά και λειτουργικά προβλήmicroατα των ισχυουσών δοmicroών και διαδικασιών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικών πολιτικών Οι βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται είναι σύmicroφωνες microε τις αρχές χρηστής διοίκησης που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως βάση για την αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας της1 - ∆ιαφάνεια Η διαmicroόρφωση microηχανισmicroών και ασφαλιστικών δικλείδων που θα εγγυώνται

τη διαφάνεια στην οργάνωση και λειτουργία του προτεινόmicroενου συστήmicroατος - Λογοδοσία Η διαmicroόρφωση συγκεκριmicroένων δοmicroών microε ξεκάθαρη κατανοmicroή αρmicroοδιοτήτων

αποτελεί εγγύηση για τη δηmicroόσια λογοδοσία του συστήmicroατος - Συmicromicroετοχή Η κοινωνική συmicromicroετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και ελέγχου της

πορείας εφαρmicroογής πολιτικών για το περιβάλλον συmicroβάλλει στη δηmicroιουργία σχέσεων εmicroπιστοσύνης microεταξύ της διοίκησης και των πολιτών

1 Commission of the European Communities European Governance ndash A White Paper COM(2001) 428 final Brussels 2572001

7

- Συνοχή Με δεδοmicroένη τη διεύρυνση των περιβαλλοντικών προκλήσεων που καλείται να διαχειριστεί και αντιmicroετωπίσει η δηmicroόσια διοίκηση αυξάνεται αναλόγως και η ανάγκη για εξασφάλιση της συνοχής του συστήmicroατος Η συνάρθρωση των δοmicroών του προτεινόmicroενου συστήmicroατος σε ένα συνεκτικό σύνολο συmicroβάλλει ταυτόχρονα στην αποτελεσmicroατικότητά του αλλά και στην κατανόησή του από τους πολίτες

- Επιστηmicroονική και οργανωτική επάρκεια Η εξασφάλιση επαρκών γνωστικών πόρων της διοίκησης microέσω της ανάπτυξης ενός σταθερού δικτύου συνεργασιών microε την επιστηmicroονική κοινότητα είναι θεmicroελιώδους σηmicroασίας για τη διαχείριση της αβεβαιότητας και της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζουν τις περιβαλλοντικές ρυθmicroίσεις Η κατοχύρωση της επιστηmicroονικής εγκυρότητας των περιβαλλοντικών πολιτικών και της οργανωτικής επάρκειας των microηχανισmicroών εφαρmicroογής τους αποτελούν βασικές επιδιώξεις του προτεινόmicroενου συστήmicroατος

Συνοπτική περιγραφή του συστήmicroατος Όπως προεκτέθηκε το προτεινόmicroενο σύστηmicroα διαρθρώνεται σε κεντρικό επίπεδο Οι κυριότερες δοmicroές και τα θεσmicroικά microέτρα που προτείνονται είναι τα εξής

Α) Αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Προτείνεται η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της κοινοβουλευτικής Ειδικής Επιτροπής της Βουλής για την Προστασία του Περιβάλλοντος ώστε η γνωmicroοδότηση επί νοmicroοσχεδίων και σχεδίων νόmicroου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος να καταστεί ουσιώδης τύπος κατά τη φάση επεξεργασίας τους από τη σχετική ∆ιαρκή Επιτροπή και την Ολοmicroέλεια Προτείνεται επίσης η θεσmicroική κατοχύρωση της δυνατότητας υποβολής και προφορικής ανάπτυξης αναφορών από πολίτες και φορείς ώστε η Επιτροπή να αποτελέσει περιβαλλοντικό δίαυλο επικοινωνίας microεταξύ της Βουλής και της κοινωνίας Β) Σύσταση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Το (αυτόνοmicroο) Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι ο κεντρικός κορmicroός του προτεινόmicroενου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης Το νέο υπουργείο προτείνεται να συγκεντρώσει τις αρmicroοδιότητες που σχετίζονται microε επιτελικές λειτουργίες όπως η διαmicroόρφωση πολιτικής η παρακολούθηση και ο έλεγχος των αποτελεσmicroάτων Η προτεινόmicroενη δοmicroή του υπουργείου ανταποκρίνεται στον επιτελικό αυτό ρόλο Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microέριmicroνα λαmicroβάνεται για την αναmicroόρφωση των εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών που έχουν συσταθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε καθώς και των εποπτευοmicroένων από αυτό οργανισmicroών microε στόχο την οmicroαδοποίησή τους microε λειτουργικά κριτήρια την εξοικονόmicroηση οργάνων πόρων και διαδικασιών την απλούστευση των δοmicroών τους και την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας τους

Γ) Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Προτείνεται ο ορισmicroός Αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης microε αρmicroοδιότητα τον συντονισmicroό των τοmicroέων της κυβερνητικής δράσης που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και η σύσταση διυπουργικών επιτροπών για το περιβάλλον

∆) ∆ιοικητικοί microηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Προτείνεται δέσmicroη microέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου στην ενδυνάmicroωση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος καθώς στη διεύρυνση και στον καλύτερο συνδυασmicroό των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου

8

Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Η Ειδική Μόνιmicroη Επιτροπή Περιβάλλοντος (εφrsquo εξής η Επιτροπή) η οποία συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2005 microε τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής αποτελεί τη microοναδική δοmicroή περιβαλλοντικής διαβούλευσης που διαθέτει το ελληνικό κοινοβούλιο Αν και σίγουρα η δηmicroιουργία της αποτέλεσε θετική εξέλιξη ο θεσmicroικά κατοχυρωmicroένος ρόλος της Επιτροπής στην άσκηση νοmicroοθετικού έργου και κοινοβουλευτικού ελέγχου στα ζητήmicroατα περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά περιορισmicroένος Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή βρίσκεται εκτός νοmicroοθετικής λειτουργίας και κοινοβουλευτικού ελέγχου καθώς τα σχέδια νόmicroου υπόκεινται σε εξέταση και επεξεργασία από τις έξι ∆ιαρκείς Επιτροπές του κεφαλαίου Η(Α) του Κανονισmicroού της Βουλής οι οποίες όmicroως εξ αντικειmicroένου δεν εστιάζουν στο περιβάλλον ενώ σε ελάχιστες microόνο περιπτώσεις καταβάλλουν προσπάθεια για ενσωmicroάτωση των αρχών της περιβαλλοντικής αειφορίας στις πολιτικές που καλύπτονται από τη νοmicroοθετική λειτουργία της Ταυτόχρονα η Επιτροπή λειτουργεί σε καθεστώς τουλάχιστον αδιαφορίας από την εκτελεστική εξουσία ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι ουδέποτε microέχρι σήmicroερα ο αρmicroόδιος για τα θέmicroατα περιβάλλοντος Υπουργός ΠΕΧΩ∆Ε έχει παραστεί σε συνεδρίασή της Κατά συνέπεια η Επιτροπή αδυνατεί να ασκήσει την επιθυmicroητή επιρροή στο κυβερνητικό έργο Τέλος σε αντίθεση microε τις διατάξεις του άρθρου 43Α παρ1ζ του Κανονισmicroού της Βουλής στην Επιτροπή ουδέποτε κατατέθηκε για γνωmicroοδότηση η laquoετήσια εθνική έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντοςraquo η οποία απλώς δεν συντάσσεται από το αρmicroόδιο υπουργείο Το ίδιο συmicroβαίνει και microε τις λοιπές εκθέσεις laquoεπί της εθνικής στρατηγικής για τη microείωση των εκποmicroπών των αερίων του θερmicroοκηπίου επί της εθνικής στρατηγικής για τη βιώσιmicroη ανάπτυξη επί της εφαρmicroογής των κοινοτικών οδηγιών και διεθνών συmicroβάσεωνraquo Η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της Επιτροπής είναι απαραίτητη τόσο για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής διάστασης του νοmicroοθετικού έργου της Βουλής η οποία αναmicroένεται να οδηγήσει και σε πολιτική αναβάθmicroισή της όσο και για την ενίσχυση της σχέσης της microε τους πολίτες Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής ώστε o η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής να καταστεί απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση

προκειmicroένου η Ολοmicroέλεια ή η σχετική ∆ιαρκής Επιτροπή να αποφασίζουν επί νοmicroοσχεδίων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος

o να καταστεί δυνατή η αναβάθmicroιση της διαδικασίας υποβολής αναφορών από πολίτες και microη-κυβερνητικές οργανώσεις ώστε να δίνεται η δυνατότητα προφορικής ανάπτυξης του περιεχοmicroένου τους ενώπιον της Βουλής Ειδικά σε σχέση microε τις αναφορές περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου προτείνεται η εξέτασή τους από την Επιτροπή η επιλογή όσων χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτέρως σηmicroαντικές και η διενέργεια ακροάσεων microε τους πολίτες ή φορείς που τις υπέβαλαν

o να καταστεί απαραίτητη προϋπόθεση η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής κατά τη διαδικασία επιλογής του επικεφαλής της Αρχής Περιβαλλοντικών Ελέγχων του κεφαλαίου ∆ του παρόντος

Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Στόχοι ndash σκοπός Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας κατέχει κοmicroβική θέση στο προτεινόmicroενο σχήmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης Η ίδρυσή του θα αναδείξει τόσο ουσιαστικά όσο και συmicroβολικά τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνουν σήmicroερα τα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα σε εθνικό επίπεδο και θα ανταποκριθεί στις εξής ιδίως ανάγκες

9

- Πληρέστερη ανταπόκριση στις συνταγmicroατικές επιταγές για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Το Σύνταγmicroα του 19752001 προστατεύει το φυσικό περιβάλλον σε κάθε του microορφή ενώ καθιερώνει ιδιαίτερα προστατευτικό καθεστώς για τα δάση και δασικές εκτάσεις (άρθρο 24 παρ1 και άρθρο 117 παρ 3 και 4) λόγω των ιδιαίτερων προβληmicroάτων που ανέδειξε ιστορικά η διαχείρισή τους στη χώρα microας (εκτεταmicroένες πυρκαγιές παράνοmicroη υλοτοmicroία οικοπεδοποιήσεις κλπ) Από τις πιο πάνω συνταγmicroατικές διατάξεις συνάγεται η υποχρέωση του κράτους για αποτελεσmicroατική προστασία όλων των εκφάνσεων του φυσικού περιβάλλοντος βάσει ολοκληρωmicroένης και συνεκτικής πολιτικής Η δηmicroιουργία ενιαίου υπουργείου για τη διαχείριση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στο ρυθmicroιστικό περιεχόmicroενο του άρθρου 24 παρ1 Συντ

- Αποτελεσmicroατικότερη διαχείριση του κοινοτικού αντικειmicroένου στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον αντιπροσωπεύει ένα πεδίο πολιτικής microε υψηλό βαθmicroό ολοκλήρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο Υπολογίζεται microάλιστα ότι 80 περίπου των ρυθmicroίσεων του ελληνικού δικαίου περιβάλλοντος είναι κοινοτικής προέλευσης Η προστασία του περιβάλλοντος αντιmicroετωπίζεται microε ευρύτητα στις διατάξεις της ΣυνθΕΚ (άρθρα 174-176) ενώ οι επιmicroέρους τοmicroείς της σχετικής Κοινοτικής πολιτικής εκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των στοιχείων που συναπαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον (ατmicroοσφαιρικός αέρας-κλίmicroα χερσαία και θαλάσσια ύδατα φύση και είδη απόβλητα έδαφος χηmicroικά και βιοτεχνολογία βιοmicroηχανική ρύπανση και θόρυβος) Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος θα επιτρέψει τη δηmicroιουργία ενιαίων και συνεκτικών εγχώριων δοmicroών που microπορούν να ανταποκριθούν πληρέστερα στις σύνθετες ανάγκες διαχείρισης του Κοινοτικού αντικειmicroένου τόσο στο στάδιο της διαmicroόρφωσης όσο και σε αυτό της εφαρmicroογής της κοινοτικής πολιτικής περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση το νέο σχήmicroα microπορεί να αποτρέψει ή τουλάχιστον να microειώσει τον παρατηρούmicroενο σήmicroερα κατακερmicroατισmicroό της κοινοτικής ύλης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και να περιορίσει τις διοικητικές αντιπαλότητες τις χρονικές υστερήσεις και τις ανακολουθίες που παρατηρούνται σε επιmicroέρους τοmicroείς όπως ιδίως στον τοmicroέα της προστασίας της φύσης και των ειδών

- ∆ιαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Ένα αυτοτελές υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί ευχερέστερα στην ανάγκη διαmicroόρφωσης microιας συνεκτικής και αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Υπενθυmicroίζεται ότι ο βασικός περιβαλλοντικός νόmicroος (ν 16501986) χρονολογείται ήδη από το 1986 χωρίς έκτοτε να έχει αποτελέσει αντικείmicroενο συνολικής αξιολόγησης τόσο εν όψει των προβληmicroάτων που έχει αναδείξει η εφαρmicroογή του στην πράξη όσο και εν όψει των νέων ουσιαστικών και διαδικαστικών απαιτήσεων που αναδεικνύονται στο πεδίο του Κοινοτικού δικαίου Η κωδικοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας η συmicroπλήρωσή της η συναρmicroογή της microε τη νοmicroοθεσία που διέπει άλλους τοmicroείς δηmicroοσίων πολιτικών όπως η χωροταξία η πολεοδοmicroία η ενέργεια και ο τουρισmicroός ο εξορθολογισmicroός και η απλούστευση των σχετικών διοικητικών διαδικασιών η συγχώνευση περιττών αδειών και εγκρίσεων και η σύντmicroηση των διοικητικών προθεσmicroιών καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειας της δηmicroοσιότητας και της λογοδοσίας είναι ορισmicroένοι από τους πλέον κρίσιmicroους θεσmicroικούς τοmicroείς που καλείται να διαχειριστεί ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος από τη σκοπιά της νοmicroοθετικής πολιτικής

- ∆ηmicroιουργία αξιόπιστων microηχανισmicroών άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής Ένα αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί microε microεγαλύτερη συστηmicroατικότητα διάρκεια και αποδοτικότητα στα σύνθετα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα που αναδεικνύει η σύγχρονη οικονοmicroική και κοινωνική πραγmicroατικότητα

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

Περιεχόmicroενα Εισαγωγή 3 Το σηmicroερινό σύστηmicroα περιβαλλοντικής διοίκησης 3 Ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος 3 H σηmicroασία της κοινοτικής διάστασης 5

Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης 6 Σκοπός 6 Βασικές αρχές 6 Συνοπτική περιγραφή του συστήmicroατος 7 Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής 8 Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας 8 Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός 14 ∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου 16

Ενδεικτική βιβλιογραφία 18

3

Εισαγωγή Το τελευταίο διάστηmicroα και microε αφορmicroή τις τραγικές συνέπειες των καταστροφικών πυρκαγιών του καλοκαιριού 2007 διατυπώνεται ένας έντονος προβληmicroατισmicroός από πολιτικά κόmicromicroατα περιβαλλοντικές οργανώσεις συλλογικούς αντιπροσωπευτικούς φορείς πανεπιστήmicroια και πολίτες σχετικά microε την επάρκεια του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης ιδίως σε ότι αφορά την ικανότητά του να διαmicroορφώσει ένα αποτελεσmicroατικό πλαίσιο διαχείρισης στον κρίσιmicroο αυτό τοmicroέα δηmicroόσιας δράσης Η πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών ρυθmicroίσεων και η ανάγκη ενσωmicroάτωσης και διάχυσης των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης σε όλες τις τοmicroεακές παρεmicroβάσεις του κράτους απαιτούν σύγχρονες ευέλικτες microορφές διοικητικής οργάνωσης Έχοντας διαπιστώσει τις σοβαρές δοmicroικές και λειτουργικές ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης σε όλα τα επίπεδα το WWF Ελλάς αποφάσισε να προχωρήσει στη διατύπωση microιας ολοκληρωmicroένης πρότασης για τη διαmicroόρφωση ενός συνεκτικού και αποτελεσmicroατικού συστήmicroατος διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα Πρόθεση του WWF Ελλάς είναι η πρόταση ενός συστήmicroατος διοικητικών δοmicroών και διαδικασιών που θα θέσει τη χώρα σε τροχιά αειφορίας και θα εγγυηθεί την έγκαιρη και αποτελεσmicroατική αντιmicroετώπιση των συσσωρευmicroένων περιβαλλοντικών προκλήσεων και προβληmicroάτων Στο πλαίσιο αυτό η πρόταση δεν περιορίζεται στη δηmicroιουργία νέων δοmicroών Επιχειρεί επιπλέον τη διατύπωση ενός πλαισίου οργάνωσης που θα καλύπτει τις βασικές λειτουργίες που καλείται να επιτελέσει microία σύγχρονη διοίκηση (διαmicroόρφωση και υλοποίηση πολιτικών παρακολούθηση έλεγχος και αξιολόγηση) Ως έναυσmicroα για ευρύ κοινωνικό διάλογο η παρούσα πρόταση αφορά το επίπεδο της κεντρικής διοίκησης και της διαmicroόρφωσης περιβαλλοντικής πολιτικής και δεν εξειδικεύεται σε επίπεδο Περιφερειών και ΟΤΑ Βασικό microέληmicroα του WWF Ελλάς ήταν η επεξεργασία και διατύπωση ενός συστήmicroατος που θα συνάδει προς την ελληνική πραγmicroατικότητα και θα διαπνέεται από ρεαλισmicroό Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει το ισχύον θεσmicroικό πλαίσιο ώστε να microην απαιτούνται ρηξικέλευθες αλλαγές οι οποίες θα δυσχεράνουν υπερβολικά την υιοθέτηση της πρότασης και θα την καταστήσουν εν πολλοίς εξωπραγmicroατική Η εφαρmicroογή του προτεινόmicroενου συστήmicroατος η οποία microπορεί να γίνει ακόmicroη και σταδιακά εκτιmicroάται ότι θα συντελέσει ουσιαστικά στη βελτίωση της άσκησης της περιβαλλοντικής πολιτικής στη χώρα microας

Το σηmicroερινό σύστηmicroα περιβαλλοντικής διοίκησης

Ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος H έλλειψη ενός συνεκτικού εθνικού συστήmicroατος περιβαλλοντικής διακυβέρνησης προκύπτει ως ολοένα και πιο εmicroφανής αδυναmicroία ιδιαίτερα υπό το φως των ραγδαίων εξελίξεων στην κοινοτική και τη διεθνή περιβαλλοντική πολιτική Καθώς τα περιβαλλοντικά προβλήmicroατα συσσωρεύονται και διεθνοποιούνται η δηmicroόσια διοίκηση εmicroφανίζεται ολοένα και πιο ανεπαρκής στην αντιmicroετώπιση σοβαρών περιβαλλοντικών κρίσεων που όλο και πιο συχνά λαmicroβάνουν ανησυχητικές διαστάσεις για τη δηmicroόσια υγεία και ασφάλεια H απουσία ενός ολοκληρωmicroένου αποτελεσmicroατικού και διαφανούς συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης αποτελεί πλέον τον βασικότερο ανασταλτικό παράγοντα για την κοινωνική και οικονοmicroική

4

ανάπτυξη της χώρας αφού σηmicroαντικές επενδύσεις προσκρούουν microεταξύ άλλων σε microια ακατανόητη γραφειοκρατία και πολυδιάσπαση αρmicroοδιοτήτων και στην αδυναmicroία συνεννόησης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και υπηρεσιών Οι σηmicroερινές δοmicroές διαmicroόρφωσης περιβαλλοντικής πολιτικής και άσκησης διοίκησης είναι εξαιρετικά περίπλοκες ασαφείς και συχνά ατελέσφορες ενώ η συναρmicroοδιότητα υπουργείων και υπηρεσιών σε πολλά περιβαλλοντικά θέmicroατα συχνά καταλήγει σε απραξία microε εκατέρωθεν επίρριψη ευθυνών Αυτή η πολυδιάσπαση του περιβαλλοντικού αντικειmicroένου microεταξύ υπουργείων και οργανισmicroών που δεν θέτουν πάντα το περιβάλλον στην κορυφή της ατζέντας τους έχει επίσης ως αποτέλεσmicroα την ελλιπή ή ακόmicroα και αντιφατική αντιmicroετώπιση κορυφαίων ζητηmicroάτων όπως για παράδειγmicroα τη διαχείριση της βιοποικιλότητας και των χερσαίων οικοσυστηmicroάτων Στους τοmicroείς αυτούς η συναρmicroοδιότητα του ΥΠΕΧΩ∆Ε και του νυν Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης αποδείχθηκε τουλάχιστον κατά το παρελθόν βασικός ανασταλτικός παράγοντας για την αποτελεσmicroατική διαχείριση των προστατευόmicroενων περιοχών Ειδικά σε ότι αφορά τους πάλαι ποτέ Εθνικούς ∆ρυmicroούς που microετεξελίχθηκαν σε Εθνικά Πάρκα ο ασαφής επιmicroερισmicroός αρmicroοδιοτήτων οδήγησε στην περιχαράκωση και εν τέλει στη στείρα αντιπαλότητα microεταξύ των υπηρεσιών των δύο αυτών υπουργείων Στο επίπεδο διαβούλευσης λογοδοσίας και διαφάνειας το σηmicroερινό σύστηmicroα διοίκησης παραmicroένει εξαιρετικά προβληmicroατικό καθώς εξαρτάται και λειτουργεί microέσα στον πολιτικό κύκλο υπό την επιρροή της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας των αρmicroόδιων υπουργείων Έτσι για παράδειγmicroα οι εθνικές αναφορές προς την ΕΕ και τους σχετικούς οργανισmicroούς για την κατάσταση του περιβάλλοντος και την πορεία εφαρmicroογής συγκεκριmicroένων περιβαλλοντικών πολιτικών έχουν συχνά υποστεί έντονη κριτική ως laquoπολιτικά χειραγωγούmicroενεςraquo και κατά συνέπεια αναξιόπιστες Πέρα από τη διαχρονική έλλειψη πολιτικής βούλησης για τη χάραξη microιας ολοκληρωmicroένης και σύγχρονης πολιτικής για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη οι κυριότερες ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής είναι οι εξής - Κατακερmicroατισmicroός του περιβαλλοντικού αντικειmicroένου microεταξύ πολλών συναρmicroόδιων

υπουργείων και φορέων χωρίς ιεραρχηmicroένη και λειτουργική microεταξύ τους σχέση - Παντελής έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών άmicroβλυνσης των

συγκρούσεων microεταξύ των διοικητικών φορέων που επιτελούν κρίσιmicroες λειτουργίες περιβαλλοντικής ρύθmicroισης και προστασίας αλλά και microεταξύ της διοίκησης και των άmicroεσα θιγόmicroενων κοινωνικών οmicroάδων

- Έλλειψη γνωστικών πόρων της διοίκησης που θα κατευθύνουν τη λήψη κρίσιmicroων ρυθmicroιστικών αποφάσεων

- Έλλειψη δοmicroών και διαδικασιών άντλησης δηmicroοκρατικών και τεχνοκρατικών εισροών από τους εξειδικευmicroένους επιστηmicroονικούς φορείς την κοινωνία και το διεθνές περιβάλλον

- Έλλειψη κρίσιmicroων εργαλείων άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής όπως το Κτηmicroατολόγιο και το ∆ασολόγιο

- Παράδοξη συνύπαρξη κάτω από το ίδιο υπουργείο του περιβάλλοντος και της χωροταξίας microε τα microεγάλα δηmicroόσια έργα σχέση που στις περισσότερες περιπτώσεις αποβαίνει εις βάρος του περιβάλλοντος

- Σαφής αδυναmicroία παρακολούθησης και ελέγχου της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

5

- Περίπλοκη και ασαφής νοmicroοθεσία τόσο σε ζητήmicroατα που επιφυλάσσουν συγκρούσεις όπως οι προστατευόmicroενες περιοχές και η χωροθέτηση ΑΠΕ όσο και σε τοmicroείς σηmicroαντικού οικονοmicroικού ενδιαφέροντος όπως η πολεοδοmicroία

Η microεταπολεmicroική ιστορία της Ελλάδας είναι συνδεδεmicroένη microε την έλλειψη ενός ανθεκτικού στον χρόνο και αποτελεσmicroατικού στην εφαρmicroογή microηχανισmicroού ρύθmicroισης των ζητηmicroάτων προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος Φυσική απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η επί δεκαετίες συνεχιζόmicroενη και εκτεταmicroένη περιβαλλοντική αυθαιρεσία και η κοινωνική ανοχή αν όχι ενθάρρυνση προς τους αυθαιρετούντες Τα τελευταία χρόνια όmicroως και υπό την πίεση microιας ολοένα επιταχυνόmicroενης περιβαλλοντικής κρίσης που κλιmicroακώνεται microέσα από microεγάλης έντασης καταστροφές η αρνητική αυτή κατάσταση παρουσιάζει σαφείς τάσεις ανατροπής Ιδιαίτερα όmicroως microετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού 2007 οι οποίες έδωσαν το έναυσmicroα για τις πρώτες microαζικές κινητοποιήσεις για το περιβάλλον το αίτηmicroα για αποτελεσmicroατική αντιmicroετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης λαmicroβάνει πλέον ευρύτερες κοινωνικές διαστάσεις που ξεφεύγουν από τα στενά όρια των συζητήσεων microεταξύ των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της ακαδηmicroαϊκής κοινότητας

H σηmicroασία της κοινοτικής διάστασης Οι κοινοτικές και διεθνείς περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις της χώρας διαmicroορφώνουν ένα νέο πλαίσιο δράσης της ελληνικής διοίκησης Η αντιmicroετώπιση των κλιmicroατικών αλλαγών και η ενσωmicroάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στο σύνολο των επιmicroέρους τοmicroεακών πολιτικών απαιτούν την υπέρβαση εγγενών χαρακτηριστικών της ελληνικής διοίκησης όπως η πολυαρχία και ο κατακερmicroατισmicroός της διοικητικής δράσης ή η αδυναmicroία διαmicroόρφωσης συνεκτικών στόχων και επίτευξης απτών αποτελεσmicroάτων Ελλείψει αmicroιγώς εθνικής πολιτικής για τη ρύθmicroιση των περισσότερων περιβαλλοντικών αντικειmicroένων η περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ έχει αναmicroφίβολα συνεισφέρει θετικά στον εmicroπλουτισmicroό και τον εκσυγχρονισmicroό των microηχανισmicroών προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων Ειδικά σε τοmicroείς όπως η διαχείριση των αποβλήτων και η προστασία της βιοποικιλότητας ο έλεγχος της ρύπανσης και η διαχείριση των υδατικών πόρων οι πολιτικές της ΕΕ κατευθύνουν το σύνολο σχεδόν των εθνικών πολιτικών Η εmicroπειρία από την πολυετή πλέον όσmicroωση της εθνικής διοίκησης microε τα κοινοτικά όργανα αναδεικνύει τις αρνητικές επιπτώσεις των αδυναmicroιών διαχείρισης του κοινοτικού περιβαλλοντικού κεκτηmicroένου Αν και συχνά οι αρmicroόδιες υπηρεσίες διατυπώνουν παράπονα για την laquoασυmicroβατότηταraquo ή την αναντιστοιχία πολλών κανονισmicroών και οδηγιών microε τις ελληνικές ιδιαιτερότητες στην πραγmicroατικότητα microεγάλο microέρος του προβλήmicroατος εντοπίζεται στην έλλειψη ουσιαστικής εθνικής εκπροσώπησης στις επιτροπές που επεξεργάζονται τα σχέδια των σχετικών πολιτικών και πράξεων (έλλειψη εκπροσώπησης υπο-εκπροσώπηση microη κατάθεση απόψεων ή προτάσεων) Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις που η ελληνική διοίκηση συmicromicroετέχει επαρκώς στη διαπραγmicroάτευση και επιτυγχάνει την αναγνώριση των κρίσιmicroων ιδιαιτεροτήτων της χώρας η επί της ουσίας εφαρmicroογή του νέου θεσmicroικού πλαισίου προσκρούει σε εγγενείς αδυναmicroίες του ελληνικού διοικητικού συστήmicroατος Προβλήmicroατα όπως η microη έγκαιρη εναρmicroόνιση η στρεβλή εναρmicroόνιση η microη λήψη microέτρων και η λήψη απρόσφορων microέτρων οδηγούν συχνά στην παραποmicroπή της χώρας ή και στην καταδίκη της από το ∆ΕΚ ενώ microπορεί να συνεπάγονται και οικονοmicroικές κυρώσεις ήκαι αποκλεισmicroούς από κρίσιmicroες αναπτυξιακές πολιτικές Τα προβλήmicroατα αυτά αποδεικνύουν περαιτέρω ότι η ανταπόκριση της ελληνικής

6

διοίκησης στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής περιβάλλοντος παραmicroένει ακόmicroη και σήmicroερα ευκαιριακή και πάντως microη συστηmicroατική ενώ ορισmicroένες φορές αποδεικνύεται τυπική ή και προσχηmicroατική (όπως επί παραδείγmicroατι στις δοmicroές για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος και στις διαδικασίες διαβούλευσης που εγκαινιάσθηκαν υπό την πίεση της απορρόφησης των χρηmicroατοδοτήσεων του ΚΠΣ για να εγκαταλειφθούν ή να απαξιωθούν microετά τη λήξη των ΚΠΣ) Οι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνει το laquoδιοικητικό κεκτηmicroένοraquo για την εφαρmicroογή της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ Στον τοmicroέα αυτό η χώρα microας παρουσιάζει πολλαπλές ελλείψεις και υστερήσεις ιδίως αν συγκριθεί microε τα πιο ώριmicroα από πλευράς διοικητικής τεχνογνωσίας εmicroπειρίας και ρυθmicroιστικής ικανότητας διοικητικά συστήmicroατα των χωρών της ∆υτικής Ευρώπης

Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης

Σκοπός Η πρόταση που παρουσιάζεται στη συνέχεια αφορά την ανάπτυξη ενός ολοκληρωmicroένου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης microε στόχο την ενδυνάmicroωση των εθνικών δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα Για την επίτευξη του στόχου αυτού επιδιώκεται όχι microόνο η διατύπωση ενός γενικού πλαισίου αρχών αλλά και η εξειδίκευση βασικών χαρακτηριστικών των προτεινόmicroενων επιλογών δοmicroών και διαδικασιών Τόσο στα κείmicroενα που ακολουθούν όσο και στο οργανόγραmicromicroα του προτεινόmicroενου συστήmicroατος αποφεύγεται η λεπτοmicroερής ανάλυση όλων των παραmicroέτρων της κάθε microιας από τις δοmicroές που το συνθέτουν Στη φάση αυτή η πρόταση περιορίζεται στo επίπεδο της κεντρικής διοίκησης χωρίς να επεκτείνεται και στο πεδίο της αποκεντρωmicroένης διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης Αν και ο ρόλος των Περιφερειών και των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθmicroού είναι κοmicroβικός στην άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής η διατύπωση σχετικής πρότασης θα αποτελέσει το αντικείmicroενο microελλοντικής επεξεργασίας εν όψει και της συζήτησης για τον νέο διοικητικό χάρτη της χώρας

Βασικές αρχές Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα επιδιώκει να αντιmicroετωπίσει τις αδυναmicroίες και τα δοmicroικά και λειτουργικά προβλήmicroατα των ισχυουσών δοmicroών και διαδικασιών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικών πολιτικών Οι βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται είναι σύmicroφωνες microε τις αρχές χρηστής διοίκησης που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως βάση για την αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας της1 - ∆ιαφάνεια Η διαmicroόρφωση microηχανισmicroών και ασφαλιστικών δικλείδων που θα εγγυώνται

τη διαφάνεια στην οργάνωση και λειτουργία του προτεινόmicroενου συστήmicroατος - Λογοδοσία Η διαmicroόρφωση συγκεκριmicroένων δοmicroών microε ξεκάθαρη κατανοmicroή αρmicroοδιοτήτων

αποτελεί εγγύηση για τη δηmicroόσια λογοδοσία του συστήmicroατος - Συmicromicroετοχή Η κοινωνική συmicromicroετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και ελέγχου της

πορείας εφαρmicroογής πολιτικών για το περιβάλλον συmicroβάλλει στη δηmicroιουργία σχέσεων εmicroπιστοσύνης microεταξύ της διοίκησης και των πολιτών

1 Commission of the European Communities European Governance ndash A White Paper COM(2001) 428 final Brussels 2572001

7

- Συνοχή Με δεδοmicroένη τη διεύρυνση των περιβαλλοντικών προκλήσεων που καλείται να διαχειριστεί και αντιmicroετωπίσει η δηmicroόσια διοίκηση αυξάνεται αναλόγως και η ανάγκη για εξασφάλιση της συνοχής του συστήmicroατος Η συνάρθρωση των δοmicroών του προτεινόmicroενου συστήmicroατος σε ένα συνεκτικό σύνολο συmicroβάλλει ταυτόχρονα στην αποτελεσmicroατικότητά του αλλά και στην κατανόησή του από τους πολίτες

- Επιστηmicroονική και οργανωτική επάρκεια Η εξασφάλιση επαρκών γνωστικών πόρων της διοίκησης microέσω της ανάπτυξης ενός σταθερού δικτύου συνεργασιών microε την επιστηmicroονική κοινότητα είναι θεmicroελιώδους σηmicroασίας για τη διαχείριση της αβεβαιότητας και της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζουν τις περιβαλλοντικές ρυθmicroίσεις Η κατοχύρωση της επιστηmicroονικής εγκυρότητας των περιβαλλοντικών πολιτικών και της οργανωτικής επάρκειας των microηχανισmicroών εφαρmicroογής τους αποτελούν βασικές επιδιώξεις του προτεινόmicroενου συστήmicroατος

Συνοπτική περιγραφή του συστήmicroατος Όπως προεκτέθηκε το προτεινόmicroενο σύστηmicroα διαρθρώνεται σε κεντρικό επίπεδο Οι κυριότερες δοmicroές και τα θεσmicroικά microέτρα που προτείνονται είναι τα εξής

Α) Αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Προτείνεται η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της κοινοβουλευτικής Ειδικής Επιτροπής της Βουλής για την Προστασία του Περιβάλλοντος ώστε η γνωmicroοδότηση επί νοmicroοσχεδίων και σχεδίων νόmicroου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος να καταστεί ουσιώδης τύπος κατά τη φάση επεξεργασίας τους από τη σχετική ∆ιαρκή Επιτροπή και την Ολοmicroέλεια Προτείνεται επίσης η θεσmicroική κατοχύρωση της δυνατότητας υποβολής και προφορικής ανάπτυξης αναφορών από πολίτες και φορείς ώστε η Επιτροπή να αποτελέσει περιβαλλοντικό δίαυλο επικοινωνίας microεταξύ της Βουλής και της κοινωνίας Β) Σύσταση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Το (αυτόνοmicroο) Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι ο κεντρικός κορmicroός του προτεινόmicroενου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης Το νέο υπουργείο προτείνεται να συγκεντρώσει τις αρmicroοδιότητες που σχετίζονται microε επιτελικές λειτουργίες όπως η διαmicroόρφωση πολιτικής η παρακολούθηση και ο έλεγχος των αποτελεσmicroάτων Η προτεινόmicroενη δοmicroή του υπουργείου ανταποκρίνεται στον επιτελικό αυτό ρόλο Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microέριmicroνα λαmicroβάνεται για την αναmicroόρφωση των εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών που έχουν συσταθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε καθώς και των εποπτευοmicroένων από αυτό οργανισmicroών microε στόχο την οmicroαδοποίησή τους microε λειτουργικά κριτήρια την εξοικονόmicroηση οργάνων πόρων και διαδικασιών την απλούστευση των δοmicroών τους και την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας τους

Γ) Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Προτείνεται ο ορισmicroός Αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης microε αρmicroοδιότητα τον συντονισmicroό των τοmicroέων της κυβερνητικής δράσης που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και η σύσταση διυπουργικών επιτροπών για το περιβάλλον

∆) ∆ιοικητικοί microηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Προτείνεται δέσmicroη microέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου στην ενδυνάmicroωση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος καθώς στη διεύρυνση και στον καλύτερο συνδυασmicroό των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου

8

Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Η Ειδική Μόνιmicroη Επιτροπή Περιβάλλοντος (εφrsquo εξής η Επιτροπή) η οποία συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2005 microε τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής αποτελεί τη microοναδική δοmicroή περιβαλλοντικής διαβούλευσης που διαθέτει το ελληνικό κοινοβούλιο Αν και σίγουρα η δηmicroιουργία της αποτέλεσε θετική εξέλιξη ο θεσmicroικά κατοχυρωmicroένος ρόλος της Επιτροπής στην άσκηση νοmicroοθετικού έργου και κοινοβουλευτικού ελέγχου στα ζητήmicroατα περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά περιορισmicroένος Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή βρίσκεται εκτός νοmicroοθετικής λειτουργίας και κοινοβουλευτικού ελέγχου καθώς τα σχέδια νόmicroου υπόκεινται σε εξέταση και επεξεργασία από τις έξι ∆ιαρκείς Επιτροπές του κεφαλαίου Η(Α) του Κανονισmicroού της Βουλής οι οποίες όmicroως εξ αντικειmicroένου δεν εστιάζουν στο περιβάλλον ενώ σε ελάχιστες microόνο περιπτώσεις καταβάλλουν προσπάθεια για ενσωmicroάτωση των αρχών της περιβαλλοντικής αειφορίας στις πολιτικές που καλύπτονται από τη νοmicroοθετική λειτουργία της Ταυτόχρονα η Επιτροπή λειτουργεί σε καθεστώς τουλάχιστον αδιαφορίας από την εκτελεστική εξουσία ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι ουδέποτε microέχρι σήmicroερα ο αρmicroόδιος για τα θέmicroατα περιβάλλοντος Υπουργός ΠΕΧΩ∆Ε έχει παραστεί σε συνεδρίασή της Κατά συνέπεια η Επιτροπή αδυνατεί να ασκήσει την επιθυmicroητή επιρροή στο κυβερνητικό έργο Τέλος σε αντίθεση microε τις διατάξεις του άρθρου 43Α παρ1ζ του Κανονισmicroού της Βουλής στην Επιτροπή ουδέποτε κατατέθηκε για γνωmicroοδότηση η laquoετήσια εθνική έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντοςraquo η οποία απλώς δεν συντάσσεται από το αρmicroόδιο υπουργείο Το ίδιο συmicroβαίνει και microε τις λοιπές εκθέσεις laquoεπί της εθνικής στρατηγικής για τη microείωση των εκποmicroπών των αερίων του θερmicroοκηπίου επί της εθνικής στρατηγικής για τη βιώσιmicroη ανάπτυξη επί της εφαρmicroογής των κοινοτικών οδηγιών και διεθνών συmicroβάσεωνraquo Η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της Επιτροπής είναι απαραίτητη τόσο για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής διάστασης του νοmicroοθετικού έργου της Βουλής η οποία αναmicroένεται να οδηγήσει και σε πολιτική αναβάθmicroισή της όσο και για την ενίσχυση της σχέσης της microε τους πολίτες Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής ώστε o η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής να καταστεί απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση

προκειmicroένου η Ολοmicroέλεια ή η σχετική ∆ιαρκής Επιτροπή να αποφασίζουν επί νοmicroοσχεδίων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος

o να καταστεί δυνατή η αναβάθmicroιση της διαδικασίας υποβολής αναφορών από πολίτες και microη-κυβερνητικές οργανώσεις ώστε να δίνεται η δυνατότητα προφορικής ανάπτυξης του περιεχοmicroένου τους ενώπιον της Βουλής Ειδικά σε σχέση microε τις αναφορές περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου προτείνεται η εξέτασή τους από την Επιτροπή η επιλογή όσων χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτέρως σηmicroαντικές και η διενέργεια ακροάσεων microε τους πολίτες ή φορείς που τις υπέβαλαν

o να καταστεί απαραίτητη προϋπόθεση η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής κατά τη διαδικασία επιλογής του επικεφαλής της Αρχής Περιβαλλοντικών Ελέγχων του κεφαλαίου ∆ του παρόντος

Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Στόχοι ndash σκοπός Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας κατέχει κοmicroβική θέση στο προτεινόmicroενο σχήmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης Η ίδρυσή του θα αναδείξει τόσο ουσιαστικά όσο και συmicroβολικά τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνουν σήmicroερα τα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα σε εθνικό επίπεδο και θα ανταποκριθεί στις εξής ιδίως ανάγκες

9

- Πληρέστερη ανταπόκριση στις συνταγmicroατικές επιταγές για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Το Σύνταγmicroα του 19752001 προστατεύει το φυσικό περιβάλλον σε κάθε του microορφή ενώ καθιερώνει ιδιαίτερα προστατευτικό καθεστώς για τα δάση και δασικές εκτάσεις (άρθρο 24 παρ1 και άρθρο 117 παρ 3 και 4) λόγω των ιδιαίτερων προβληmicroάτων που ανέδειξε ιστορικά η διαχείρισή τους στη χώρα microας (εκτεταmicroένες πυρκαγιές παράνοmicroη υλοτοmicroία οικοπεδοποιήσεις κλπ) Από τις πιο πάνω συνταγmicroατικές διατάξεις συνάγεται η υποχρέωση του κράτους για αποτελεσmicroατική προστασία όλων των εκφάνσεων του φυσικού περιβάλλοντος βάσει ολοκληρωmicroένης και συνεκτικής πολιτικής Η δηmicroιουργία ενιαίου υπουργείου για τη διαχείριση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στο ρυθmicroιστικό περιεχόmicroενο του άρθρου 24 παρ1 Συντ

- Αποτελεσmicroατικότερη διαχείριση του κοινοτικού αντικειmicroένου στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον αντιπροσωπεύει ένα πεδίο πολιτικής microε υψηλό βαθmicroό ολοκλήρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο Υπολογίζεται microάλιστα ότι 80 περίπου των ρυθmicroίσεων του ελληνικού δικαίου περιβάλλοντος είναι κοινοτικής προέλευσης Η προστασία του περιβάλλοντος αντιmicroετωπίζεται microε ευρύτητα στις διατάξεις της ΣυνθΕΚ (άρθρα 174-176) ενώ οι επιmicroέρους τοmicroείς της σχετικής Κοινοτικής πολιτικής εκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των στοιχείων που συναπαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον (ατmicroοσφαιρικός αέρας-κλίmicroα χερσαία και θαλάσσια ύδατα φύση και είδη απόβλητα έδαφος χηmicroικά και βιοτεχνολογία βιοmicroηχανική ρύπανση και θόρυβος) Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος θα επιτρέψει τη δηmicroιουργία ενιαίων και συνεκτικών εγχώριων δοmicroών που microπορούν να ανταποκριθούν πληρέστερα στις σύνθετες ανάγκες διαχείρισης του Κοινοτικού αντικειmicroένου τόσο στο στάδιο της διαmicroόρφωσης όσο και σε αυτό της εφαρmicroογής της κοινοτικής πολιτικής περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση το νέο σχήmicroα microπορεί να αποτρέψει ή τουλάχιστον να microειώσει τον παρατηρούmicroενο σήmicroερα κατακερmicroατισmicroό της κοινοτικής ύλης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και να περιορίσει τις διοικητικές αντιπαλότητες τις χρονικές υστερήσεις και τις ανακολουθίες που παρατηρούνται σε επιmicroέρους τοmicroείς όπως ιδίως στον τοmicroέα της προστασίας της φύσης και των ειδών

- ∆ιαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Ένα αυτοτελές υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί ευχερέστερα στην ανάγκη διαmicroόρφωσης microιας συνεκτικής και αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Υπενθυmicroίζεται ότι ο βασικός περιβαλλοντικός νόmicroος (ν 16501986) χρονολογείται ήδη από το 1986 χωρίς έκτοτε να έχει αποτελέσει αντικείmicroενο συνολικής αξιολόγησης τόσο εν όψει των προβληmicroάτων που έχει αναδείξει η εφαρmicroογή του στην πράξη όσο και εν όψει των νέων ουσιαστικών και διαδικαστικών απαιτήσεων που αναδεικνύονται στο πεδίο του Κοινοτικού δικαίου Η κωδικοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας η συmicroπλήρωσή της η συναρmicroογή της microε τη νοmicroοθεσία που διέπει άλλους τοmicroείς δηmicroοσίων πολιτικών όπως η χωροταξία η πολεοδοmicroία η ενέργεια και ο τουρισmicroός ο εξορθολογισmicroός και η απλούστευση των σχετικών διοικητικών διαδικασιών η συγχώνευση περιττών αδειών και εγκρίσεων και η σύντmicroηση των διοικητικών προθεσmicroιών καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειας της δηmicroοσιότητας και της λογοδοσίας είναι ορισmicroένοι από τους πλέον κρίσιmicroους θεσmicroικούς τοmicroείς που καλείται να διαχειριστεί ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος από τη σκοπιά της νοmicroοθετικής πολιτικής

- ∆ηmicroιουργία αξιόπιστων microηχανισmicroών άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής Ένα αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί microε microεγαλύτερη συστηmicroατικότητα διάρκεια και αποδοτικότητα στα σύνθετα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα που αναδεικνύει η σύγχρονη οικονοmicroική και κοινωνική πραγmicroατικότητα

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

3

Εισαγωγή Το τελευταίο διάστηmicroα και microε αφορmicroή τις τραγικές συνέπειες των καταστροφικών πυρκαγιών του καλοκαιριού 2007 διατυπώνεται ένας έντονος προβληmicroατισmicroός από πολιτικά κόmicromicroατα περιβαλλοντικές οργανώσεις συλλογικούς αντιπροσωπευτικούς φορείς πανεπιστήmicroια και πολίτες σχετικά microε την επάρκεια του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης ιδίως σε ότι αφορά την ικανότητά του να διαmicroορφώσει ένα αποτελεσmicroατικό πλαίσιο διαχείρισης στον κρίσιmicroο αυτό τοmicroέα δηmicroόσιας δράσης Η πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών ρυθmicroίσεων και η ανάγκη ενσωmicroάτωσης και διάχυσης των αρχών της αειφόρου ανάπτυξης σε όλες τις τοmicroεακές παρεmicroβάσεις του κράτους απαιτούν σύγχρονες ευέλικτες microορφές διοικητικής οργάνωσης Έχοντας διαπιστώσει τις σοβαρές δοmicroικές και λειτουργικές ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης σε όλα τα επίπεδα το WWF Ελλάς αποφάσισε να προχωρήσει στη διατύπωση microιας ολοκληρωmicroένης πρότασης για τη διαmicroόρφωση ενός συνεκτικού και αποτελεσmicroατικού συστήmicroατος διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα Πρόθεση του WWF Ελλάς είναι η πρόταση ενός συστήmicroατος διοικητικών δοmicroών και διαδικασιών που θα θέσει τη χώρα σε τροχιά αειφορίας και θα εγγυηθεί την έγκαιρη και αποτελεσmicroατική αντιmicroετώπιση των συσσωρευmicroένων περιβαλλοντικών προκλήσεων και προβληmicroάτων Στο πλαίσιο αυτό η πρόταση δεν περιορίζεται στη δηmicroιουργία νέων δοmicroών Επιχειρεί επιπλέον τη διατύπωση ενός πλαισίου οργάνωσης που θα καλύπτει τις βασικές λειτουργίες που καλείται να επιτελέσει microία σύγχρονη διοίκηση (διαmicroόρφωση και υλοποίηση πολιτικών παρακολούθηση έλεγχος και αξιολόγηση) Ως έναυσmicroα για ευρύ κοινωνικό διάλογο η παρούσα πρόταση αφορά το επίπεδο της κεντρικής διοίκησης και της διαmicroόρφωσης περιβαλλοντικής πολιτικής και δεν εξειδικεύεται σε επίπεδο Περιφερειών και ΟΤΑ Βασικό microέληmicroα του WWF Ελλάς ήταν η επεξεργασία και διατύπωση ενός συστήmicroατος που θα συνάδει προς την ελληνική πραγmicroατικότητα και θα διαπνέεται από ρεαλισmicroό Ιδιαίτερη προσοχή δίδεται στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει το ισχύον θεσmicroικό πλαίσιο ώστε να microην απαιτούνται ρηξικέλευθες αλλαγές οι οποίες θα δυσχεράνουν υπερβολικά την υιοθέτηση της πρότασης και θα την καταστήσουν εν πολλοίς εξωπραγmicroατική Η εφαρmicroογή του προτεινόmicroενου συστήmicroατος η οποία microπορεί να γίνει ακόmicroη και σταδιακά εκτιmicroάται ότι θα συντελέσει ουσιαστικά στη βελτίωση της άσκησης της περιβαλλοντικής πολιτικής στη χώρα microας

Το σηmicroερινό σύστηmicroα περιβαλλοντικής διοίκησης

Ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος H έλλειψη ενός συνεκτικού εθνικού συστήmicroατος περιβαλλοντικής διακυβέρνησης προκύπτει ως ολοένα και πιο εmicroφανής αδυναmicroία ιδιαίτερα υπό το φως των ραγδαίων εξελίξεων στην κοινοτική και τη διεθνή περιβαλλοντική πολιτική Καθώς τα περιβαλλοντικά προβλήmicroατα συσσωρεύονται και διεθνοποιούνται η δηmicroόσια διοίκηση εmicroφανίζεται ολοένα και πιο ανεπαρκής στην αντιmicroετώπιση σοβαρών περιβαλλοντικών κρίσεων που όλο και πιο συχνά λαmicroβάνουν ανησυχητικές διαστάσεις για τη δηmicroόσια υγεία και ασφάλεια H απουσία ενός ολοκληρωmicroένου αποτελεσmicroατικού και διαφανούς συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης αποτελεί πλέον τον βασικότερο ανασταλτικό παράγοντα για την κοινωνική και οικονοmicroική

4

ανάπτυξη της χώρας αφού σηmicroαντικές επενδύσεις προσκρούουν microεταξύ άλλων σε microια ακατανόητη γραφειοκρατία και πολυδιάσπαση αρmicroοδιοτήτων και στην αδυναmicroία συνεννόησης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και υπηρεσιών Οι σηmicroερινές δοmicroές διαmicroόρφωσης περιβαλλοντικής πολιτικής και άσκησης διοίκησης είναι εξαιρετικά περίπλοκες ασαφείς και συχνά ατελέσφορες ενώ η συναρmicroοδιότητα υπουργείων και υπηρεσιών σε πολλά περιβαλλοντικά θέmicroατα συχνά καταλήγει σε απραξία microε εκατέρωθεν επίρριψη ευθυνών Αυτή η πολυδιάσπαση του περιβαλλοντικού αντικειmicroένου microεταξύ υπουργείων και οργανισmicroών που δεν θέτουν πάντα το περιβάλλον στην κορυφή της ατζέντας τους έχει επίσης ως αποτέλεσmicroα την ελλιπή ή ακόmicroα και αντιφατική αντιmicroετώπιση κορυφαίων ζητηmicroάτων όπως για παράδειγmicroα τη διαχείριση της βιοποικιλότητας και των χερσαίων οικοσυστηmicroάτων Στους τοmicroείς αυτούς η συναρmicroοδιότητα του ΥΠΕΧΩ∆Ε και του νυν Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης αποδείχθηκε τουλάχιστον κατά το παρελθόν βασικός ανασταλτικός παράγοντας για την αποτελεσmicroατική διαχείριση των προστατευόmicroενων περιοχών Ειδικά σε ότι αφορά τους πάλαι ποτέ Εθνικούς ∆ρυmicroούς που microετεξελίχθηκαν σε Εθνικά Πάρκα ο ασαφής επιmicroερισmicroός αρmicroοδιοτήτων οδήγησε στην περιχαράκωση και εν τέλει στη στείρα αντιπαλότητα microεταξύ των υπηρεσιών των δύο αυτών υπουργείων Στο επίπεδο διαβούλευσης λογοδοσίας και διαφάνειας το σηmicroερινό σύστηmicroα διοίκησης παραmicroένει εξαιρετικά προβληmicroατικό καθώς εξαρτάται και λειτουργεί microέσα στον πολιτικό κύκλο υπό την επιρροή της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας των αρmicroόδιων υπουργείων Έτσι για παράδειγmicroα οι εθνικές αναφορές προς την ΕΕ και τους σχετικούς οργανισmicroούς για την κατάσταση του περιβάλλοντος και την πορεία εφαρmicroογής συγκεκριmicroένων περιβαλλοντικών πολιτικών έχουν συχνά υποστεί έντονη κριτική ως laquoπολιτικά χειραγωγούmicroενεςraquo και κατά συνέπεια αναξιόπιστες Πέρα από τη διαχρονική έλλειψη πολιτικής βούλησης για τη χάραξη microιας ολοκληρωmicroένης και σύγχρονης πολιτικής για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη οι κυριότερες ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής είναι οι εξής - Κατακερmicroατισmicroός του περιβαλλοντικού αντικειmicroένου microεταξύ πολλών συναρmicroόδιων

υπουργείων και φορέων χωρίς ιεραρχηmicroένη και λειτουργική microεταξύ τους σχέση - Παντελής έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών άmicroβλυνσης των

συγκρούσεων microεταξύ των διοικητικών φορέων που επιτελούν κρίσιmicroες λειτουργίες περιβαλλοντικής ρύθmicroισης και προστασίας αλλά και microεταξύ της διοίκησης και των άmicroεσα θιγόmicroενων κοινωνικών οmicroάδων

- Έλλειψη γνωστικών πόρων της διοίκησης που θα κατευθύνουν τη λήψη κρίσιmicroων ρυθmicroιστικών αποφάσεων

- Έλλειψη δοmicroών και διαδικασιών άντλησης δηmicroοκρατικών και τεχνοκρατικών εισροών από τους εξειδικευmicroένους επιστηmicroονικούς φορείς την κοινωνία και το διεθνές περιβάλλον

- Έλλειψη κρίσιmicroων εργαλείων άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής όπως το Κτηmicroατολόγιο και το ∆ασολόγιο

- Παράδοξη συνύπαρξη κάτω από το ίδιο υπουργείο του περιβάλλοντος και της χωροταξίας microε τα microεγάλα δηmicroόσια έργα σχέση που στις περισσότερες περιπτώσεις αποβαίνει εις βάρος του περιβάλλοντος

- Σαφής αδυναmicroία παρακολούθησης και ελέγχου της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

5

- Περίπλοκη και ασαφής νοmicroοθεσία τόσο σε ζητήmicroατα που επιφυλάσσουν συγκρούσεις όπως οι προστατευόmicroενες περιοχές και η χωροθέτηση ΑΠΕ όσο και σε τοmicroείς σηmicroαντικού οικονοmicroικού ενδιαφέροντος όπως η πολεοδοmicroία

Η microεταπολεmicroική ιστορία της Ελλάδας είναι συνδεδεmicroένη microε την έλλειψη ενός ανθεκτικού στον χρόνο και αποτελεσmicroατικού στην εφαρmicroογή microηχανισmicroού ρύθmicroισης των ζητηmicroάτων προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος Φυσική απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η επί δεκαετίες συνεχιζόmicroενη και εκτεταmicroένη περιβαλλοντική αυθαιρεσία και η κοινωνική ανοχή αν όχι ενθάρρυνση προς τους αυθαιρετούντες Τα τελευταία χρόνια όmicroως και υπό την πίεση microιας ολοένα επιταχυνόmicroενης περιβαλλοντικής κρίσης που κλιmicroακώνεται microέσα από microεγάλης έντασης καταστροφές η αρνητική αυτή κατάσταση παρουσιάζει σαφείς τάσεις ανατροπής Ιδιαίτερα όmicroως microετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού 2007 οι οποίες έδωσαν το έναυσmicroα για τις πρώτες microαζικές κινητοποιήσεις για το περιβάλλον το αίτηmicroα για αποτελεσmicroατική αντιmicroετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης λαmicroβάνει πλέον ευρύτερες κοινωνικές διαστάσεις που ξεφεύγουν από τα στενά όρια των συζητήσεων microεταξύ των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της ακαδηmicroαϊκής κοινότητας

H σηmicroασία της κοινοτικής διάστασης Οι κοινοτικές και διεθνείς περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις της χώρας διαmicroορφώνουν ένα νέο πλαίσιο δράσης της ελληνικής διοίκησης Η αντιmicroετώπιση των κλιmicroατικών αλλαγών και η ενσωmicroάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στο σύνολο των επιmicroέρους τοmicroεακών πολιτικών απαιτούν την υπέρβαση εγγενών χαρακτηριστικών της ελληνικής διοίκησης όπως η πολυαρχία και ο κατακερmicroατισmicroός της διοικητικής δράσης ή η αδυναmicroία διαmicroόρφωσης συνεκτικών στόχων και επίτευξης απτών αποτελεσmicroάτων Ελλείψει αmicroιγώς εθνικής πολιτικής για τη ρύθmicroιση των περισσότερων περιβαλλοντικών αντικειmicroένων η περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ έχει αναmicroφίβολα συνεισφέρει θετικά στον εmicroπλουτισmicroό και τον εκσυγχρονισmicroό των microηχανισmicroών προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων Ειδικά σε τοmicroείς όπως η διαχείριση των αποβλήτων και η προστασία της βιοποικιλότητας ο έλεγχος της ρύπανσης και η διαχείριση των υδατικών πόρων οι πολιτικές της ΕΕ κατευθύνουν το σύνολο σχεδόν των εθνικών πολιτικών Η εmicroπειρία από την πολυετή πλέον όσmicroωση της εθνικής διοίκησης microε τα κοινοτικά όργανα αναδεικνύει τις αρνητικές επιπτώσεις των αδυναmicroιών διαχείρισης του κοινοτικού περιβαλλοντικού κεκτηmicroένου Αν και συχνά οι αρmicroόδιες υπηρεσίες διατυπώνουν παράπονα για την laquoασυmicroβατότηταraquo ή την αναντιστοιχία πολλών κανονισmicroών και οδηγιών microε τις ελληνικές ιδιαιτερότητες στην πραγmicroατικότητα microεγάλο microέρος του προβλήmicroατος εντοπίζεται στην έλλειψη ουσιαστικής εθνικής εκπροσώπησης στις επιτροπές που επεξεργάζονται τα σχέδια των σχετικών πολιτικών και πράξεων (έλλειψη εκπροσώπησης υπο-εκπροσώπηση microη κατάθεση απόψεων ή προτάσεων) Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις που η ελληνική διοίκηση συmicromicroετέχει επαρκώς στη διαπραγmicroάτευση και επιτυγχάνει την αναγνώριση των κρίσιmicroων ιδιαιτεροτήτων της χώρας η επί της ουσίας εφαρmicroογή του νέου θεσmicroικού πλαισίου προσκρούει σε εγγενείς αδυναmicroίες του ελληνικού διοικητικού συστήmicroατος Προβλήmicroατα όπως η microη έγκαιρη εναρmicroόνιση η στρεβλή εναρmicroόνιση η microη λήψη microέτρων και η λήψη απρόσφορων microέτρων οδηγούν συχνά στην παραποmicroπή της χώρας ή και στην καταδίκη της από το ∆ΕΚ ενώ microπορεί να συνεπάγονται και οικονοmicroικές κυρώσεις ήκαι αποκλεισmicroούς από κρίσιmicroες αναπτυξιακές πολιτικές Τα προβλήmicroατα αυτά αποδεικνύουν περαιτέρω ότι η ανταπόκριση της ελληνικής

6

διοίκησης στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής περιβάλλοντος παραmicroένει ακόmicroη και σήmicroερα ευκαιριακή και πάντως microη συστηmicroατική ενώ ορισmicroένες φορές αποδεικνύεται τυπική ή και προσχηmicroατική (όπως επί παραδείγmicroατι στις δοmicroές για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος και στις διαδικασίες διαβούλευσης που εγκαινιάσθηκαν υπό την πίεση της απορρόφησης των χρηmicroατοδοτήσεων του ΚΠΣ για να εγκαταλειφθούν ή να απαξιωθούν microετά τη λήξη των ΚΠΣ) Οι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνει το laquoδιοικητικό κεκτηmicroένοraquo για την εφαρmicroογή της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ Στον τοmicroέα αυτό η χώρα microας παρουσιάζει πολλαπλές ελλείψεις και υστερήσεις ιδίως αν συγκριθεί microε τα πιο ώριmicroα από πλευράς διοικητικής τεχνογνωσίας εmicroπειρίας και ρυθmicroιστικής ικανότητας διοικητικά συστήmicroατα των χωρών της ∆υτικής Ευρώπης

Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης

Σκοπός Η πρόταση που παρουσιάζεται στη συνέχεια αφορά την ανάπτυξη ενός ολοκληρωmicroένου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης microε στόχο την ενδυνάmicroωση των εθνικών δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα Για την επίτευξη του στόχου αυτού επιδιώκεται όχι microόνο η διατύπωση ενός γενικού πλαισίου αρχών αλλά και η εξειδίκευση βασικών χαρακτηριστικών των προτεινόmicroενων επιλογών δοmicroών και διαδικασιών Τόσο στα κείmicroενα που ακολουθούν όσο και στο οργανόγραmicromicroα του προτεινόmicroενου συστήmicroατος αποφεύγεται η λεπτοmicroερής ανάλυση όλων των παραmicroέτρων της κάθε microιας από τις δοmicroές που το συνθέτουν Στη φάση αυτή η πρόταση περιορίζεται στo επίπεδο της κεντρικής διοίκησης χωρίς να επεκτείνεται και στο πεδίο της αποκεντρωmicroένης διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης Αν και ο ρόλος των Περιφερειών και των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθmicroού είναι κοmicroβικός στην άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής η διατύπωση σχετικής πρότασης θα αποτελέσει το αντικείmicroενο microελλοντικής επεξεργασίας εν όψει και της συζήτησης για τον νέο διοικητικό χάρτη της χώρας

Βασικές αρχές Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα επιδιώκει να αντιmicroετωπίσει τις αδυναmicroίες και τα δοmicroικά και λειτουργικά προβλήmicroατα των ισχυουσών δοmicroών και διαδικασιών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικών πολιτικών Οι βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται είναι σύmicroφωνες microε τις αρχές χρηστής διοίκησης που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως βάση για την αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας της1 - ∆ιαφάνεια Η διαmicroόρφωση microηχανισmicroών και ασφαλιστικών δικλείδων που θα εγγυώνται

τη διαφάνεια στην οργάνωση και λειτουργία του προτεινόmicroενου συστήmicroατος - Λογοδοσία Η διαmicroόρφωση συγκεκριmicroένων δοmicroών microε ξεκάθαρη κατανοmicroή αρmicroοδιοτήτων

αποτελεί εγγύηση για τη δηmicroόσια λογοδοσία του συστήmicroατος - Συmicromicroετοχή Η κοινωνική συmicromicroετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και ελέγχου της

πορείας εφαρmicroογής πολιτικών για το περιβάλλον συmicroβάλλει στη δηmicroιουργία σχέσεων εmicroπιστοσύνης microεταξύ της διοίκησης και των πολιτών

1 Commission of the European Communities European Governance ndash A White Paper COM(2001) 428 final Brussels 2572001

7

- Συνοχή Με δεδοmicroένη τη διεύρυνση των περιβαλλοντικών προκλήσεων που καλείται να διαχειριστεί και αντιmicroετωπίσει η δηmicroόσια διοίκηση αυξάνεται αναλόγως και η ανάγκη για εξασφάλιση της συνοχής του συστήmicroατος Η συνάρθρωση των δοmicroών του προτεινόmicroενου συστήmicroατος σε ένα συνεκτικό σύνολο συmicroβάλλει ταυτόχρονα στην αποτελεσmicroατικότητά του αλλά και στην κατανόησή του από τους πολίτες

- Επιστηmicroονική και οργανωτική επάρκεια Η εξασφάλιση επαρκών γνωστικών πόρων της διοίκησης microέσω της ανάπτυξης ενός σταθερού δικτύου συνεργασιών microε την επιστηmicroονική κοινότητα είναι θεmicroελιώδους σηmicroασίας για τη διαχείριση της αβεβαιότητας και της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζουν τις περιβαλλοντικές ρυθmicroίσεις Η κατοχύρωση της επιστηmicroονικής εγκυρότητας των περιβαλλοντικών πολιτικών και της οργανωτικής επάρκειας των microηχανισmicroών εφαρmicroογής τους αποτελούν βασικές επιδιώξεις του προτεινόmicroενου συστήmicroατος

Συνοπτική περιγραφή του συστήmicroατος Όπως προεκτέθηκε το προτεινόmicroενο σύστηmicroα διαρθρώνεται σε κεντρικό επίπεδο Οι κυριότερες δοmicroές και τα θεσmicroικά microέτρα που προτείνονται είναι τα εξής

Α) Αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Προτείνεται η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της κοινοβουλευτικής Ειδικής Επιτροπής της Βουλής για την Προστασία του Περιβάλλοντος ώστε η γνωmicroοδότηση επί νοmicroοσχεδίων και σχεδίων νόmicroου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος να καταστεί ουσιώδης τύπος κατά τη φάση επεξεργασίας τους από τη σχετική ∆ιαρκή Επιτροπή και την Ολοmicroέλεια Προτείνεται επίσης η θεσmicroική κατοχύρωση της δυνατότητας υποβολής και προφορικής ανάπτυξης αναφορών από πολίτες και φορείς ώστε η Επιτροπή να αποτελέσει περιβαλλοντικό δίαυλο επικοινωνίας microεταξύ της Βουλής και της κοινωνίας Β) Σύσταση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Το (αυτόνοmicroο) Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι ο κεντρικός κορmicroός του προτεινόmicroενου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης Το νέο υπουργείο προτείνεται να συγκεντρώσει τις αρmicroοδιότητες που σχετίζονται microε επιτελικές λειτουργίες όπως η διαmicroόρφωση πολιτικής η παρακολούθηση και ο έλεγχος των αποτελεσmicroάτων Η προτεινόmicroενη δοmicroή του υπουργείου ανταποκρίνεται στον επιτελικό αυτό ρόλο Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microέριmicroνα λαmicroβάνεται για την αναmicroόρφωση των εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών που έχουν συσταθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε καθώς και των εποπτευοmicroένων από αυτό οργανισmicroών microε στόχο την οmicroαδοποίησή τους microε λειτουργικά κριτήρια την εξοικονόmicroηση οργάνων πόρων και διαδικασιών την απλούστευση των δοmicroών τους και την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας τους

Γ) Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Προτείνεται ο ορισmicroός Αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης microε αρmicroοδιότητα τον συντονισmicroό των τοmicroέων της κυβερνητικής δράσης που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και η σύσταση διυπουργικών επιτροπών για το περιβάλλον

∆) ∆ιοικητικοί microηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Προτείνεται δέσmicroη microέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου στην ενδυνάmicroωση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος καθώς στη διεύρυνση και στον καλύτερο συνδυασmicroό των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου

8

Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Η Ειδική Μόνιmicroη Επιτροπή Περιβάλλοντος (εφrsquo εξής η Επιτροπή) η οποία συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2005 microε τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής αποτελεί τη microοναδική δοmicroή περιβαλλοντικής διαβούλευσης που διαθέτει το ελληνικό κοινοβούλιο Αν και σίγουρα η δηmicroιουργία της αποτέλεσε θετική εξέλιξη ο θεσmicroικά κατοχυρωmicroένος ρόλος της Επιτροπής στην άσκηση νοmicroοθετικού έργου και κοινοβουλευτικού ελέγχου στα ζητήmicroατα περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά περιορισmicroένος Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή βρίσκεται εκτός νοmicroοθετικής λειτουργίας και κοινοβουλευτικού ελέγχου καθώς τα σχέδια νόmicroου υπόκεινται σε εξέταση και επεξεργασία από τις έξι ∆ιαρκείς Επιτροπές του κεφαλαίου Η(Α) του Κανονισmicroού της Βουλής οι οποίες όmicroως εξ αντικειmicroένου δεν εστιάζουν στο περιβάλλον ενώ σε ελάχιστες microόνο περιπτώσεις καταβάλλουν προσπάθεια για ενσωmicroάτωση των αρχών της περιβαλλοντικής αειφορίας στις πολιτικές που καλύπτονται από τη νοmicroοθετική λειτουργία της Ταυτόχρονα η Επιτροπή λειτουργεί σε καθεστώς τουλάχιστον αδιαφορίας από την εκτελεστική εξουσία ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι ουδέποτε microέχρι σήmicroερα ο αρmicroόδιος για τα θέmicroατα περιβάλλοντος Υπουργός ΠΕΧΩ∆Ε έχει παραστεί σε συνεδρίασή της Κατά συνέπεια η Επιτροπή αδυνατεί να ασκήσει την επιθυmicroητή επιρροή στο κυβερνητικό έργο Τέλος σε αντίθεση microε τις διατάξεις του άρθρου 43Α παρ1ζ του Κανονισmicroού της Βουλής στην Επιτροπή ουδέποτε κατατέθηκε για γνωmicroοδότηση η laquoετήσια εθνική έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντοςraquo η οποία απλώς δεν συντάσσεται από το αρmicroόδιο υπουργείο Το ίδιο συmicroβαίνει και microε τις λοιπές εκθέσεις laquoεπί της εθνικής στρατηγικής για τη microείωση των εκποmicroπών των αερίων του θερmicroοκηπίου επί της εθνικής στρατηγικής για τη βιώσιmicroη ανάπτυξη επί της εφαρmicroογής των κοινοτικών οδηγιών και διεθνών συmicroβάσεωνraquo Η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της Επιτροπής είναι απαραίτητη τόσο για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής διάστασης του νοmicroοθετικού έργου της Βουλής η οποία αναmicroένεται να οδηγήσει και σε πολιτική αναβάθmicroισή της όσο και για την ενίσχυση της σχέσης της microε τους πολίτες Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής ώστε o η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής να καταστεί απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση

προκειmicroένου η Ολοmicroέλεια ή η σχετική ∆ιαρκής Επιτροπή να αποφασίζουν επί νοmicroοσχεδίων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος

o να καταστεί δυνατή η αναβάθmicroιση της διαδικασίας υποβολής αναφορών από πολίτες και microη-κυβερνητικές οργανώσεις ώστε να δίνεται η δυνατότητα προφορικής ανάπτυξης του περιεχοmicroένου τους ενώπιον της Βουλής Ειδικά σε σχέση microε τις αναφορές περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου προτείνεται η εξέτασή τους από την Επιτροπή η επιλογή όσων χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτέρως σηmicroαντικές και η διενέργεια ακροάσεων microε τους πολίτες ή φορείς που τις υπέβαλαν

o να καταστεί απαραίτητη προϋπόθεση η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής κατά τη διαδικασία επιλογής του επικεφαλής της Αρχής Περιβαλλοντικών Ελέγχων του κεφαλαίου ∆ του παρόντος

Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Στόχοι ndash σκοπός Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας κατέχει κοmicroβική θέση στο προτεινόmicroενο σχήmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης Η ίδρυσή του θα αναδείξει τόσο ουσιαστικά όσο και συmicroβολικά τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνουν σήmicroερα τα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα σε εθνικό επίπεδο και θα ανταποκριθεί στις εξής ιδίως ανάγκες

9

- Πληρέστερη ανταπόκριση στις συνταγmicroατικές επιταγές για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Το Σύνταγmicroα του 19752001 προστατεύει το φυσικό περιβάλλον σε κάθε του microορφή ενώ καθιερώνει ιδιαίτερα προστατευτικό καθεστώς για τα δάση και δασικές εκτάσεις (άρθρο 24 παρ1 και άρθρο 117 παρ 3 και 4) λόγω των ιδιαίτερων προβληmicroάτων που ανέδειξε ιστορικά η διαχείρισή τους στη χώρα microας (εκτεταmicroένες πυρκαγιές παράνοmicroη υλοτοmicroία οικοπεδοποιήσεις κλπ) Από τις πιο πάνω συνταγmicroατικές διατάξεις συνάγεται η υποχρέωση του κράτους για αποτελεσmicroατική προστασία όλων των εκφάνσεων του φυσικού περιβάλλοντος βάσει ολοκληρωmicroένης και συνεκτικής πολιτικής Η δηmicroιουργία ενιαίου υπουργείου για τη διαχείριση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στο ρυθmicroιστικό περιεχόmicroενο του άρθρου 24 παρ1 Συντ

- Αποτελεσmicroατικότερη διαχείριση του κοινοτικού αντικειmicroένου στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον αντιπροσωπεύει ένα πεδίο πολιτικής microε υψηλό βαθmicroό ολοκλήρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο Υπολογίζεται microάλιστα ότι 80 περίπου των ρυθmicroίσεων του ελληνικού δικαίου περιβάλλοντος είναι κοινοτικής προέλευσης Η προστασία του περιβάλλοντος αντιmicroετωπίζεται microε ευρύτητα στις διατάξεις της ΣυνθΕΚ (άρθρα 174-176) ενώ οι επιmicroέρους τοmicroείς της σχετικής Κοινοτικής πολιτικής εκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των στοιχείων που συναπαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον (ατmicroοσφαιρικός αέρας-κλίmicroα χερσαία και θαλάσσια ύδατα φύση και είδη απόβλητα έδαφος χηmicroικά και βιοτεχνολογία βιοmicroηχανική ρύπανση και θόρυβος) Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος θα επιτρέψει τη δηmicroιουργία ενιαίων και συνεκτικών εγχώριων δοmicroών που microπορούν να ανταποκριθούν πληρέστερα στις σύνθετες ανάγκες διαχείρισης του Κοινοτικού αντικειmicroένου τόσο στο στάδιο της διαmicroόρφωσης όσο και σε αυτό της εφαρmicroογής της κοινοτικής πολιτικής περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση το νέο σχήmicroα microπορεί να αποτρέψει ή τουλάχιστον να microειώσει τον παρατηρούmicroενο σήmicroερα κατακερmicroατισmicroό της κοινοτικής ύλης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και να περιορίσει τις διοικητικές αντιπαλότητες τις χρονικές υστερήσεις και τις ανακολουθίες που παρατηρούνται σε επιmicroέρους τοmicroείς όπως ιδίως στον τοmicroέα της προστασίας της φύσης και των ειδών

- ∆ιαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Ένα αυτοτελές υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί ευχερέστερα στην ανάγκη διαmicroόρφωσης microιας συνεκτικής και αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Υπενθυmicroίζεται ότι ο βασικός περιβαλλοντικός νόmicroος (ν 16501986) χρονολογείται ήδη από το 1986 χωρίς έκτοτε να έχει αποτελέσει αντικείmicroενο συνολικής αξιολόγησης τόσο εν όψει των προβληmicroάτων που έχει αναδείξει η εφαρmicroογή του στην πράξη όσο και εν όψει των νέων ουσιαστικών και διαδικαστικών απαιτήσεων που αναδεικνύονται στο πεδίο του Κοινοτικού δικαίου Η κωδικοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας η συmicroπλήρωσή της η συναρmicroογή της microε τη νοmicroοθεσία που διέπει άλλους τοmicroείς δηmicroοσίων πολιτικών όπως η χωροταξία η πολεοδοmicroία η ενέργεια και ο τουρισmicroός ο εξορθολογισmicroός και η απλούστευση των σχετικών διοικητικών διαδικασιών η συγχώνευση περιττών αδειών και εγκρίσεων και η σύντmicroηση των διοικητικών προθεσmicroιών καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειας της δηmicroοσιότητας και της λογοδοσίας είναι ορισmicroένοι από τους πλέον κρίσιmicroους θεσmicroικούς τοmicroείς που καλείται να διαχειριστεί ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος από τη σκοπιά της νοmicroοθετικής πολιτικής

- ∆ηmicroιουργία αξιόπιστων microηχανισmicroών άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής Ένα αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί microε microεγαλύτερη συστηmicroατικότητα διάρκεια και αποδοτικότητα στα σύνθετα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα που αναδεικνύει η σύγχρονη οικονοmicroική και κοινωνική πραγmicroατικότητα

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

4

ανάπτυξη της χώρας αφού σηmicroαντικές επενδύσεις προσκρούουν microεταξύ άλλων σε microια ακατανόητη γραφειοκρατία και πολυδιάσπαση αρmicroοδιοτήτων και στην αδυναmicroία συνεννόησης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και υπηρεσιών Οι σηmicroερινές δοmicroές διαmicroόρφωσης περιβαλλοντικής πολιτικής και άσκησης διοίκησης είναι εξαιρετικά περίπλοκες ασαφείς και συχνά ατελέσφορες ενώ η συναρmicroοδιότητα υπουργείων και υπηρεσιών σε πολλά περιβαλλοντικά θέmicroατα συχνά καταλήγει σε απραξία microε εκατέρωθεν επίρριψη ευθυνών Αυτή η πολυδιάσπαση του περιβαλλοντικού αντικειmicroένου microεταξύ υπουργείων και οργανισmicroών που δεν θέτουν πάντα το περιβάλλον στην κορυφή της ατζέντας τους έχει επίσης ως αποτέλεσmicroα την ελλιπή ή ακόmicroα και αντιφατική αντιmicroετώπιση κορυφαίων ζητηmicroάτων όπως για παράδειγmicroα τη διαχείριση της βιοποικιλότητας και των χερσαίων οικοσυστηmicroάτων Στους τοmicroείς αυτούς η συναρmicroοδιότητα του ΥΠΕΧΩ∆Ε και του νυν Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης αποδείχθηκε τουλάχιστον κατά το παρελθόν βασικός ανασταλτικός παράγοντας για την αποτελεσmicroατική διαχείριση των προστατευόmicroενων περιοχών Ειδικά σε ότι αφορά τους πάλαι ποτέ Εθνικούς ∆ρυmicroούς που microετεξελίχθηκαν σε Εθνικά Πάρκα ο ασαφής επιmicroερισmicroός αρmicroοδιοτήτων οδήγησε στην περιχαράκωση και εν τέλει στη στείρα αντιπαλότητα microεταξύ των υπηρεσιών των δύο αυτών υπουργείων Στο επίπεδο διαβούλευσης λογοδοσίας και διαφάνειας το σηmicroερινό σύστηmicroα διοίκησης παραmicroένει εξαιρετικά προβληmicroατικό καθώς εξαρτάται και λειτουργεί microέσα στον πολιτικό κύκλο υπό την επιρροή της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας των αρmicroόδιων υπουργείων Έτσι για παράδειγmicroα οι εθνικές αναφορές προς την ΕΕ και τους σχετικούς οργανισmicroούς για την κατάσταση του περιβάλλοντος και την πορεία εφαρmicroογής συγκεκριmicroένων περιβαλλοντικών πολιτικών έχουν συχνά υποστεί έντονη κριτική ως laquoπολιτικά χειραγωγούmicroενεςraquo και κατά συνέπεια αναξιόπιστες Πέρα από τη διαχρονική έλλειψη πολιτικής βούλησης για τη χάραξη microιας ολοκληρωmicroένης και σύγχρονης πολιτικής για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη οι κυριότερες ανεπάρκειες του σηmicroερινού συστήmicroατος διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής είναι οι εξής - Κατακερmicroατισmicroός του περιβαλλοντικού αντικειmicroένου microεταξύ πολλών συναρmicroόδιων

υπουργείων και φορέων χωρίς ιεραρχηmicroένη και λειτουργική microεταξύ τους σχέση - Παντελής έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών άmicroβλυνσης των

συγκρούσεων microεταξύ των διοικητικών φορέων που επιτελούν κρίσιmicroες λειτουργίες περιβαλλοντικής ρύθmicroισης και προστασίας αλλά και microεταξύ της διοίκησης και των άmicroεσα θιγόmicroενων κοινωνικών οmicroάδων

- Έλλειψη γνωστικών πόρων της διοίκησης που θα κατευθύνουν τη λήψη κρίσιmicroων ρυθmicroιστικών αποφάσεων

- Έλλειψη δοmicroών και διαδικασιών άντλησης δηmicroοκρατικών και τεχνοκρατικών εισροών από τους εξειδικευmicroένους επιστηmicroονικούς φορείς την κοινωνία και το διεθνές περιβάλλον

- Έλλειψη κρίσιmicroων εργαλείων άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής όπως το Κτηmicroατολόγιο και το ∆ασολόγιο

- Παράδοξη συνύπαρξη κάτω από το ίδιο υπουργείο του περιβάλλοντος και της χωροταξίας microε τα microεγάλα δηmicroόσια έργα σχέση που στις περισσότερες περιπτώσεις αποβαίνει εις βάρος του περιβάλλοντος

- Σαφής αδυναmicroία παρακολούθησης και ελέγχου της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

5

- Περίπλοκη και ασαφής νοmicroοθεσία τόσο σε ζητήmicroατα που επιφυλάσσουν συγκρούσεις όπως οι προστατευόmicroενες περιοχές και η χωροθέτηση ΑΠΕ όσο και σε τοmicroείς σηmicroαντικού οικονοmicroικού ενδιαφέροντος όπως η πολεοδοmicroία

Η microεταπολεmicroική ιστορία της Ελλάδας είναι συνδεδεmicroένη microε την έλλειψη ενός ανθεκτικού στον χρόνο και αποτελεσmicroατικού στην εφαρmicroογή microηχανισmicroού ρύθmicroισης των ζητηmicroάτων προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος Φυσική απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η επί δεκαετίες συνεχιζόmicroενη και εκτεταmicroένη περιβαλλοντική αυθαιρεσία και η κοινωνική ανοχή αν όχι ενθάρρυνση προς τους αυθαιρετούντες Τα τελευταία χρόνια όmicroως και υπό την πίεση microιας ολοένα επιταχυνόmicroενης περιβαλλοντικής κρίσης που κλιmicroακώνεται microέσα από microεγάλης έντασης καταστροφές η αρνητική αυτή κατάσταση παρουσιάζει σαφείς τάσεις ανατροπής Ιδιαίτερα όmicroως microετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού 2007 οι οποίες έδωσαν το έναυσmicroα για τις πρώτες microαζικές κινητοποιήσεις για το περιβάλλον το αίτηmicroα για αποτελεσmicroατική αντιmicroετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης λαmicroβάνει πλέον ευρύτερες κοινωνικές διαστάσεις που ξεφεύγουν από τα στενά όρια των συζητήσεων microεταξύ των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της ακαδηmicroαϊκής κοινότητας

H σηmicroασία της κοινοτικής διάστασης Οι κοινοτικές και διεθνείς περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις της χώρας διαmicroορφώνουν ένα νέο πλαίσιο δράσης της ελληνικής διοίκησης Η αντιmicroετώπιση των κλιmicroατικών αλλαγών και η ενσωmicroάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στο σύνολο των επιmicroέρους τοmicroεακών πολιτικών απαιτούν την υπέρβαση εγγενών χαρακτηριστικών της ελληνικής διοίκησης όπως η πολυαρχία και ο κατακερmicroατισmicroός της διοικητικής δράσης ή η αδυναmicroία διαmicroόρφωσης συνεκτικών στόχων και επίτευξης απτών αποτελεσmicroάτων Ελλείψει αmicroιγώς εθνικής πολιτικής για τη ρύθmicroιση των περισσότερων περιβαλλοντικών αντικειmicroένων η περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ έχει αναmicroφίβολα συνεισφέρει θετικά στον εmicroπλουτισmicroό και τον εκσυγχρονισmicroό των microηχανισmicroών προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων Ειδικά σε τοmicroείς όπως η διαχείριση των αποβλήτων και η προστασία της βιοποικιλότητας ο έλεγχος της ρύπανσης και η διαχείριση των υδατικών πόρων οι πολιτικές της ΕΕ κατευθύνουν το σύνολο σχεδόν των εθνικών πολιτικών Η εmicroπειρία από την πολυετή πλέον όσmicroωση της εθνικής διοίκησης microε τα κοινοτικά όργανα αναδεικνύει τις αρνητικές επιπτώσεις των αδυναmicroιών διαχείρισης του κοινοτικού περιβαλλοντικού κεκτηmicroένου Αν και συχνά οι αρmicroόδιες υπηρεσίες διατυπώνουν παράπονα για την laquoασυmicroβατότηταraquo ή την αναντιστοιχία πολλών κανονισmicroών και οδηγιών microε τις ελληνικές ιδιαιτερότητες στην πραγmicroατικότητα microεγάλο microέρος του προβλήmicroατος εντοπίζεται στην έλλειψη ουσιαστικής εθνικής εκπροσώπησης στις επιτροπές που επεξεργάζονται τα σχέδια των σχετικών πολιτικών και πράξεων (έλλειψη εκπροσώπησης υπο-εκπροσώπηση microη κατάθεση απόψεων ή προτάσεων) Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις που η ελληνική διοίκηση συmicromicroετέχει επαρκώς στη διαπραγmicroάτευση και επιτυγχάνει την αναγνώριση των κρίσιmicroων ιδιαιτεροτήτων της χώρας η επί της ουσίας εφαρmicroογή του νέου θεσmicroικού πλαισίου προσκρούει σε εγγενείς αδυναmicroίες του ελληνικού διοικητικού συστήmicroατος Προβλήmicroατα όπως η microη έγκαιρη εναρmicroόνιση η στρεβλή εναρmicroόνιση η microη λήψη microέτρων και η λήψη απρόσφορων microέτρων οδηγούν συχνά στην παραποmicroπή της χώρας ή και στην καταδίκη της από το ∆ΕΚ ενώ microπορεί να συνεπάγονται και οικονοmicroικές κυρώσεις ήκαι αποκλεισmicroούς από κρίσιmicroες αναπτυξιακές πολιτικές Τα προβλήmicroατα αυτά αποδεικνύουν περαιτέρω ότι η ανταπόκριση της ελληνικής

6

διοίκησης στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής περιβάλλοντος παραmicroένει ακόmicroη και σήmicroερα ευκαιριακή και πάντως microη συστηmicroατική ενώ ορισmicroένες φορές αποδεικνύεται τυπική ή και προσχηmicroατική (όπως επί παραδείγmicroατι στις δοmicroές για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος και στις διαδικασίες διαβούλευσης που εγκαινιάσθηκαν υπό την πίεση της απορρόφησης των χρηmicroατοδοτήσεων του ΚΠΣ για να εγκαταλειφθούν ή να απαξιωθούν microετά τη λήξη των ΚΠΣ) Οι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνει το laquoδιοικητικό κεκτηmicroένοraquo για την εφαρmicroογή της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ Στον τοmicroέα αυτό η χώρα microας παρουσιάζει πολλαπλές ελλείψεις και υστερήσεις ιδίως αν συγκριθεί microε τα πιο ώριmicroα από πλευράς διοικητικής τεχνογνωσίας εmicroπειρίας και ρυθmicroιστικής ικανότητας διοικητικά συστήmicroατα των χωρών της ∆υτικής Ευρώπης

Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης

Σκοπός Η πρόταση που παρουσιάζεται στη συνέχεια αφορά την ανάπτυξη ενός ολοκληρωmicroένου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης microε στόχο την ενδυνάmicroωση των εθνικών δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα Για την επίτευξη του στόχου αυτού επιδιώκεται όχι microόνο η διατύπωση ενός γενικού πλαισίου αρχών αλλά και η εξειδίκευση βασικών χαρακτηριστικών των προτεινόmicroενων επιλογών δοmicroών και διαδικασιών Τόσο στα κείmicroενα που ακολουθούν όσο και στο οργανόγραmicromicroα του προτεινόmicroενου συστήmicroατος αποφεύγεται η λεπτοmicroερής ανάλυση όλων των παραmicroέτρων της κάθε microιας από τις δοmicroές που το συνθέτουν Στη φάση αυτή η πρόταση περιορίζεται στo επίπεδο της κεντρικής διοίκησης χωρίς να επεκτείνεται και στο πεδίο της αποκεντρωmicroένης διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης Αν και ο ρόλος των Περιφερειών και των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθmicroού είναι κοmicroβικός στην άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής η διατύπωση σχετικής πρότασης θα αποτελέσει το αντικείmicroενο microελλοντικής επεξεργασίας εν όψει και της συζήτησης για τον νέο διοικητικό χάρτη της χώρας

Βασικές αρχές Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα επιδιώκει να αντιmicroετωπίσει τις αδυναmicroίες και τα δοmicroικά και λειτουργικά προβλήmicroατα των ισχυουσών δοmicroών και διαδικασιών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικών πολιτικών Οι βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται είναι σύmicroφωνες microε τις αρχές χρηστής διοίκησης που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως βάση για την αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας της1 - ∆ιαφάνεια Η διαmicroόρφωση microηχανισmicroών και ασφαλιστικών δικλείδων που θα εγγυώνται

τη διαφάνεια στην οργάνωση και λειτουργία του προτεινόmicroενου συστήmicroατος - Λογοδοσία Η διαmicroόρφωση συγκεκριmicroένων δοmicroών microε ξεκάθαρη κατανοmicroή αρmicroοδιοτήτων

αποτελεί εγγύηση για τη δηmicroόσια λογοδοσία του συστήmicroατος - Συmicromicroετοχή Η κοινωνική συmicromicroετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και ελέγχου της

πορείας εφαρmicroογής πολιτικών για το περιβάλλον συmicroβάλλει στη δηmicroιουργία σχέσεων εmicroπιστοσύνης microεταξύ της διοίκησης και των πολιτών

1 Commission of the European Communities European Governance ndash A White Paper COM(2001) 428 final Brussels 2572001

7

- Συνοχή Με δεδοmicroένη τη διεύρυνση των περιβαλλοντικών προκλήσεων που καλείται να διαχειριστεί και αντιmicroετωπίσει η δηmicroόσια διοίκηση αυξάνεται αναλόγως και η ανάγκη για εξασφάλιση της συνοχής του συστήmicroατος Η συνάρθρωση των δοmicroών του προτεινόmicroενου συστήmicroατος σε ένα συνεκτικό σύνολο συmicroβάλλει ταυτόχρονα στην αποτελεσmicroατικότητά του αλλά και στην κατανόησή του από τους πολίτες

- Επιστηmicroονική και οργανωτική επάρκεια Η εξασφάλιση επαρκών γνωστικών πόρων της διοίκησης microέσω της ανάπτυξης ενός σταθερού δικτύου συνεργασιών microε την επιστηmicroονική κοινότητα είναι θεmicroελιώδους σηmicroασίας για τη διαχείριση της αβεβαιότητας και της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζουν τις περιβαλλοντικές ρυθmicroίσεις Η κατοχύρωση της επιστηmicroονικής εγκυρότητας των περιβαλλοντικών πολιτικών και της οργανωτικής επάρκειας των microηχανισmicroών εφαρmicroογής τους αποτελούν βασικές επιδιώξεις του προτεινόmicroενου συστήmicroατος

Συνοπτική περιγραφή του συστήmicroατος Όπως προεκτέθηκε το προτεινόmicroενο σύστηmicroα διαρθρώνεται σε κεντρικό επίπεδο Οι κυριότερες δοmicroές και τα θεσmicroικά microέτρα που προτείνονται είναι τα εξής

Α) Αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Προτείνεται η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της κοινοβουλευτικής Ειδικής Επιτροπής της Βουλής για την Προστασία του Περιβάλλοντος ώστε η γνωmicroοδότηση επί νοmicroοσχεδίων και σχεδίων νόmicroου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος να καταστεί ουσιώδης τύπος κατά τη φάση επεξεργασίας τους από τη σχετική ∆ιαρκή Επιτροπή και την Ολοmicroέλεια Προτείνεται επίσης η θεσmicroική κατοχύρωση της δυνατότητας υποβολής και προφορικής ανάπτυξης αναφορών από πολίτες και φορείς ώστε η Επιτροπή να αποτελέσει περιβαλλοντικό δίαυλο επικοινωνίας microεταξύ της Βουλής και της κοινωνίας Β) Σύσταση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Το (αυτόνοmicroο) Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι ο κεντρικός κορmicroός του προτεινόmicroενου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης Το νέο υπουργείο προτείνεται να συγκεντρώσει τις αρmicroοδιότητες που σχετίζονται microε επιτελικές λειτουργίες όπως η διαmicroόρφωση πολιτικής η παρακολούθηση και ο έλεγχος των αποτελεσmicroάτων Η προτεινόmicroενη δοmicroή του υπουργείου ανταποκρίνεται στον επιτελικό αυτό ρόλο Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microέριmicroνα λαmicroβάνεται για την αναmicroόρφωση των εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών που έχουν συσταθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε καθώς και των εποπτευοmicroένων από αυτό οργανισmicroών microε στόχο την οmicroαδοποίησή τους microε λειτουργικά κριτήρια την εξοικονόmicroηση οργάνων πόρων και διαδικασιών την απλούστευση των δοmicroών τους και την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας τους

Γ) Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Προτείνεται ο ορισmicroός Αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης microε αρmicroοδιότητα τον συντονισmicroό των τοmicroέων της κυβερνητικής δράσης που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και η σύσταση διυπουργικών επιτροπών για το περιβάλλον

∆) ∆ιοικητικοί microηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Προτείνεται δέσmicroη microέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου στην ενδυνάmicroωση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος καθώς στη διεύρυνση και στον καλύτερο συνδυασmicroό των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου

8

Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Η Ειδική Μόνιmicroη Επιτροπή Περιβάλλοντος (εφrsquo εξής η Επιτροπή) η οποία συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2005 microε τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής αποτελεί τη microοναδική δοmicroή περιβαλλοντικής διαβούλευσης που διαθέτει το ελληνικό κοινοβούλιο Αν και σίγουρα η δηmicroιουργία της αποτέλεσε θετική εξέλιξη ο θεσmicroικά κατοχυρωmicroένος ρόλος της Επιτροπής στην άσκηση νοmicroοθετικού έργου και κοινοβουλευτικού ελέγχου στα ζητήmicroατα περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά περιορισmicroένος Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή βρίσκεται εκτός νοmicroοθετικής λειτουργίας και κοινοβουλευτικού ελέγχου καθώς τα σχέδια νόmicroου υπόκεινται σε εξέταση και επεξεργασία από τις έξι ∆ιαρκείς Επιτροπές του κεφαλαίου Η(Α) του Κανονισmicroού της Βουλής οι οποίες όmicroως εξ αντικειmicroένου δεν εστιάζουν στο περιβάλλον ενώ σε ελάχιστες microόνο περιπτώσεις καταβάλλουν προσπάθεια για ενσωmicroάτωση των αρχών της περιβαλλοντικής αειφορίας στις πολιτικές που καλύπτονται από τη νοmicroοθετική λειτουργία της Ταυτόχρονα η Επιτροπή λειτουργεί σε καθεστώς τουλάχιστον αδιαφορίας από την εκτελεστική εξουσία ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι ουδέποτε microέχρι σήmicroερα ο αρmicroόδιος για τα θέmicroατα περιβάλλοντος Υπουργός ΠΕΧΩ∆Ε έχει παραστεί σε συνεδρίασή της Κατά συνέπεια η Επιτροπή αδυνατεί να ασκήσει την επιθυmicroητή επιρροή στο κυβερνητικό έργο Τέλος σε αντίθεση microε τις διατάξεις του άρθρου 43Α παρ1ζ του Κανονισmicroού της Βουλής στην Επιτροπή ουδέποτε κατατέθηκε για γνωmicroοδότηση η laquoετήσια εθνική έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντοςraquo η οποία απλώς δεν συντάσσεται από το αρmicroόδιο υπουργείο Το ίδιο συmicroβαίνει και microε τις λοιπές εκθέσεις laquoεπί της εθνικής στρατηγικής για τη microείωση των εκποmicroπών των αερίων του θερmicroοκηπίου επί της εθνικής στρατηγικής για τη βιώσιmicroη ανάπτυξη επί της εφαρmicroογής των κοινοτικών οδηγιών και διεθνών συmicroβάσεωνraquo Η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της Επιτροπής είναι απαραίτητη τόσο για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής διάστασης του νοmicroοθετικού έργου της Βουλής η οποία αναmicroένεται να οδηγήσει και σε πολιτική αναβάθmicroισή της όσο και για την ενίσχυση της σχέσης της microε τους πολίτες Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής ώστε o η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής να καταστεί απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση

προκειmicroένου η Ολοmicroέλεια ή η σχετική ∆ιαρκής Επιτροπή να αποφασίζουν επί νοmicroοσχεδίων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος

o να καταστεί δυνατή η αναβάθmicroιση της διαδικασίας υποβολής αναφορών από πολίτες και microη-κυβερνητικές οργανώσεις ώστε να δίνεται η δυνατότητα προφορικής ανάπτυξης του περιεχοmicroένου τους ενώπιον της Βουλής Ειδικά σε σχέση microε τις αναφορές περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου προτείνεται η εξέτασή τους από την Επιτροπή η επιλογή όσων χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτέρως σηmicroαντικές και η διενέργεια ακροάσεων microε τους πολίτες ή φορείς που τις υπέβαλαν

o να καταστεί απαραίτητη προϋπόθεση η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής κατά τη διαδικασία επιλογής του επικεφαλής της Αρχής Περιβαλλοντικών Ελέγχων του κεφαλαίου ∆ του παρόντος

Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Στόχοι ndash σκοπός Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας κατέχει κοmicroβική θέση στο προτεινόmicroενο σχήmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης Η ίδρυσή του θα αναδείξει τόσο ουσιαστικά όσο και συmicroβολικά τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνουν σήmicroερα τα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα σε εθνικό επίπεδο και θα ανταποκριθεί στις εξής ιδίως ανάγκες

9

- Πληρέστερη ανταπόκριση στις συνταγmicroατικές επιταγές για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Το Σύνταγmicroα του 19752001 προστατεύει το φυσικό περιβάλλον σε κάθε του microορφή ενώ καθιερώνει ιδιαίτερα προστατευτικό καθεστώς για τα δάση και δασικές εκτάσεις (άρθρο 24 παρ1 και άρθρο 117 παρ 3 και 4) λόγω των ιδιαίτερων προβληmicroάτων που ανέδειξε ιστορικά η διαχείρισή τους στη χώρα microας (εκτεταmicroένες πυρκαγιές παράνοmicroη υλοτοmicroία οικοπεδοποιήσεις κλπ) Από τις πιο πάνω συνταγmicroατικές διατάξεις συνάγεται η υποχρέωση του κράτους για αποτελεσmicroατική προστασία όλων των εκφάνσεων του φυσικού περιβάλλοντος βάσει ολοκληρωmicroένης και συνεκτικής πολιτικής Η δηmicroιουργία ενιαίου υπουργείου για τη διαχείριση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στο ρυθmicroιστικό περιεχόmicroενο του άρθρου 24 παρ1 Συντ

- Αποτελεσmicroατικότερη διαχείριση του κοινοτικού αντικειmicroένου στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον αντιπροσωπεύει ένα πεδίο πολιτικής microε υψηλό βαθmicroό ολοκλήρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο Υπολογίζεται microάλιστα ότι 80 περίπου των ρυθmicroίσεων του ελληνικού δικαίου περιβάλλοντος είναι κοινοτικής προέλευσης Η προστασία του περιβάλλοντος αντιmicroετωπίζεται microε ευρύτητα στις διατάξεις της ΣυνθΕΚ (άρθρα 174-176) ενώ οι επιmicroέρους τοmicroείς της σχετικής Κοινοτικής πολιτικής εκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των στοιχείων που συναπαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον (ατmicroοσφαιρικός αέρας-κλίmicroα χερσαία και θαλάσσια ύδατα φύση και είδη απόβλητα έδαφος χηmicroικά και βιοτεχνολογία βιοmicroηχανική ρύπανση και θόρυβος) Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος θα επιτρέψει τη δηmicroιουργία ενιαίων και συνεκτικών εγχώριων δοmicroών που microπορούν να ανταποκριθούν πληρέστερα στις σύνθετες ανάγκες διαχείρισης του Κοινοτικού αντικειmicroένου τόσο στο στάδιο της διαmicroόρφωσης όσο και σε αυτό της εφαρmicroογής της κοινοτικής πολιτικής περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση το νέο σχήmicroα microπορεί να αποτρέψει ή τουλάχιστον να microειώσει τον παρατηρούmicroενο σήmicroερα κατακερmicroατισmicroό της κοινοτικής ύλης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και να περιορίσει τις διοικητικές αντιπαλότητες τις χρονικές υστερήσεις και τις ανακολουθίες που παρατηρούνται σε επιmicroέρους τοmicroείς όπως ιδίως στον τοmicroέα της προστασίας της φύσης και των ειδών

- ∆ιαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Ένα αυτοτελές υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί ευχερέστερα στην ανάγκη διαmicroόρφωσης microιας συνεκτικής και αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Υπενθυmicroίζεται ότι ο βασικός περιβαλλοντικός νόmicroος (ν 16501986) χρονολογείται ήδη από το 1986 χωρίς έκτοτε να έχει αποτελέσει αντικείmicroενο συνολικής αξιολόγησης τόσο εν όψει των προβληmicroάτων που έχει αναδείξει η εφαρmicroογή του στην πράξη όσο και εν όψει των νέων ουσιαστικών και διαδικαστικών απαιτήσεων που αναδεικνύονται στο πεδίο του Κοινοτικού δικαίου Η κωδικοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας η συmicroπλήρωσή της η συναρmicroογή της microε τη νοmicroοθεσία που διέπει άλλους τοmicroείς δηmicroοσίων πολιτικών όπως η χωροταξία η πολεοδοmicroία η ενέργεια και ο τουρισmicroός ο εξορθολογισmicroός και η απλούστευση των σχετικών διοικητικών διαδικασιών η συγχώνευση περιττών αδειών και εγκρίσεων και η σύντmicroηση των διοικητικών προθεσmicroιών καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειας της δηmicroοσιότητας και της λογοδοσίας είναι ορισmicroένοι από τους πλέον κρίσιmicroους θεσmicroικούς τοmicroείς που καλείται να διαχειριστεί ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος από τη σκοπιά της νοmicroοθετικής πολιτικής

- ∆ηmicroιουργία αξιόπιστων microηχανισmicroών άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής Ένα αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί microε microεγαλύτερη συστηmicroατικότητα διάρκεια και αποδοτικότητα στα σύνθετα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα που αναδεικνύει η σύγχρονη οικονοmicroική και κοινωνική πραγmicroατικότητα

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

5

- Περίπλοκη και ασαφής νοmicroοθεσία τόσο σε ζητήmicroατα που επιφυλάσσουν συγκρούσεις όπως οι προστατευόmicroενες περιοχές και η χωροθέτηση ΑΠΕ όσο και σε τοmicroείς σηmicroαντικού οικονοmicroικού ενδιαφέροντος όπως η πολεοδοmicroία

Η microεταπολεmicroική ιστορία της Ελλάδας είναι συνδεδεmicroένη microε την έλλειψη ενός ανθεκτικού στον χρόνο και αποτελεσmicroατικού στην εφαρmicroογή microηχανισmicroού ρύθmicroισης των ζητηmicroάτων προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος Φυσική απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η επί δεκαετίες συνεχιζόmicroενη και εκτεταmicroένη περιβαλλοντική αυθαιρεσία και η κοινωνική ανοχή αν όχι ενθάρρυνση προς τους αυθαιρετούντες Τα τελευταία χρόνια όmicroως και υπό την πίεση microιας ολοένα επιταχυνόmicroενης περιβαλλοντικής κρίσης που κλιmicroακώνεται microέσα από microεγάλης έντασης καταστροφές η αρνητική αυτή κατάσταση παρουσιάζει σαφείς τάσεις ανατροπής Ιδιαίτερα όmicroως microετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του καλοκαιριού 2007 οι οποίες έδωσαν το έναυσmicroα για τις πρώτες microαζικές κινητοποιήσεις για το περιβάλλον το αίτηmicroα για αποτελεσmicroατική αντιmicroετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης λαmicroβάνει πλέον ευρύτερες κοινωνικές διαστάσεις που ξεφεύγουν από τα στενά όρια των συζητήσεων microεταξύ των περιβαλλοντικών οργανώσεων και της ακαδηmicroαϊκής κοινότητας

H σηmicroασία της κοινοτικής διάστασης Οι κοινοτικές και διεθνείς περιβαλλοντικές δεσmicroεύσεις της χώρας διαmicroορφώνουν ένα νέο πλαίσιο δράσης της ελληνικής διοίκησης Η αντιmicroετώπιση των κλιmicroατικών αλλαγών και η ενσωmicroάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στο σύνολο των επιmicroέρους τοmicroεακών πολιτικών απαιτούν την υπέρβαση εγγενών χαρακτηριστικών της ελληνικής διοίκησης όπως η πολυαρχία και ο κατακερmicroατισmicroός της διοικητικής δράσης ή η αδυναmicroία διαmicroόρφωσης συνεκτικών στόχων και επίτευξης απτών αποτελεσmicroάτων Ελλείψει αmicroιγώς εθνικής πολιτικής για τη ρύθmicroιση των περισσότερων περιβαλλοντικών αντικειmicroένων η περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ έχει αναmicroφίβολα συνεισφέρει θετικά στον εmicroπλουτισmicroό και τον εκσυγχρονισmicroό των microηχανισmicroών προστασίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων Ειδικά σε τοmicroείς όπως η διαχείριση των αποβλήτων και η προστασία της βιοποικιλότητας ο έλεγχος της ρύπανσης και η διαχείριση των υδατικών πόρων οι πολιτικές της ΕΕ κατευθύνουν το σύνολο σχεδόν των εθνικών πολιτικών Η εmicroπειρία από την πολυετή πλέον όσmicroωση της εθνικής διοίκησης microε τα κοινοτικά όργανα αναδεικνύει τις αρνητικές επιπτώσεις των αδυναmicroιών διαχείρισης του κοινοτικού περιβαλλοντικού κεκτηmicroένου Αν και συχνά οι αρmicroόδιες υπηρεσίες διατυπώνουν παράπονα για την laquoασυmicroβατότηταraquo ή την αναντιστοιχία πολλών κανονισmicroών και οδηγιών microε τις ελληνικές ιδιαιτερότητες στην πραγmicroατικότητα microεγάλο microέρος του προβλήmicroατος εντοπίζεται στην έλλειψη ουσιαστικής εθνικής εκπροσώπησης στις επιτροπές που επεξεργάζονται τα σχέδια των σχετικών πολιτικών και πράξεων (έλλειψη εκπροσώπησης υπο-εκπροσώπηση microη κατάθεση απόψεων ή προτάσεων) Ακόmicroη όmicroως και στις περιπτώσεις που η ελληνική διοίκηση συmicromicroετέχει επαρκώς στη διαπραγmicroάτευση και επιτυγχάνει την αναγνώριση των κρίσιmicroων ιδιαιτεροτήτων της χώρας η επί της ουσίας εφαρmicroογή του νέου θεσmicroικού πλαισίου προσκρούει σε εγγενείς αδυναmicroίες του ελληνικού διοικητικού συστήmicroατος Προβλήmicroατα όπως η microη έγκαιρη εναρmicroόνιση η στρεβλή εναρmicroόνιση η microη λήψη microέτρων και η λήψη απρόσφορων microέτρων οδηγούν συχνά στην παραποmicroπή της χώρας ή και στην καταδίκη της από το ∆ΕΚ ενώ microπορεί να συνεπάγονται και οικονοmicroικές κυρώσεις ήκαι αποκλεισmicroούς από κρίσιmicroες αναπτυξιακές πολιτικές Τα προβλήmicroατα αυτά αποδεικνύουν περαιτέρω ότι η ανταπόκριση της ελληνικής

6

διοίκησης στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής περιβάλλοντος παραmicroένει ακόmicroη και σήmicroερα ευκαιριακή και πάντως microη συστηmicroατική ενώ ορισmicroένες φορές αποδεικνύεται τυπική ή και προσχηmicroατική (όπως επί παραδείγmicroατι στις δοmicroές για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος και στις διαδικασίες διαβούλευσης που εγκαινιάσθηκαν υπό την πίεση της απορρόφησης των χρηmicroατοδοτήσεων του ΚΠΣ για να εγκαταλειφθούν ή να απαξιωθούν microετά τη λήξη των ΚΠΣ) Οι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνει το laquoδιοικητικό κεκτηmicroένοraquo για την εφαρmicroογή της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ Στον τοmicroέα αυτό η χώρα microας παρουσιάζει πολλαπλές ελλείψεις και υστερήσεις ιδίως αν συγκριθεί microε τα πιο ώριmicroα από πλευράς διοικητικής τεχνογνωσίας εmicroπειρίας και ρυθmicroιστικής ικανότητας διοικητικά συστήmicroατα των χωρών της ∆υτικής Ευρώπης

Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης

Σκοπός Η πρόταση που παρουσιάζεται στη συνέχεια αφορά την ανάπτυξη ενός ολοκληρωmicroένου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης microε στόχο την ενδυνάmicroωση των εθνικών δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα Για την επίτευξη του στόχου αυτού επιδιώκεται όχι microόνο η διατύπωση ενός γενικού πλαισίου αρχών αλλά και η εξειδίκευση βασικών χαρακτηριστικών των προτεινόmicroενων επιλογών δοmicroών και διαδικασιών Τόσο στα κείmicroενα που ακολουθούν όσο και στο οργανόγραmicromicroα του προτεινόmicroενου συστήmicroατος αποφεύγεται η λεπτοmicroερής ανάλυση όλων των παραmicroέτρων της κάθε microιας από τις δοmicroές που το συνθέτουν Στη φάση αυτή η πρόταση περιορίζεται στo επίπεδο της κεντρικής διοίκησης χωρίς να επεκτείνεται και στο πεδίο της αποκεντρωmicroένης διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης Αν και ο ρόλος των Περιφερειών και των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθmicroού είναι κοmicroβικός στην άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής η διατύπωση σχετικής πρότασης θα αποτελέσει το αντικείmicroενο microελλοντικής επεξεργασίας εν όψει και της συζήτησης για τον νέο διοικητικό χάρτη της χώρας

Βασικές αρχές Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα επιδιώκει να αντιmicroετωπίσει τις αδυναmicroίες και τα δοmicroικά και λειτουργικά προβλήmicroατα των ισχυουσών δοmicroών και διαδικασιών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικών πολιτικών Οι βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται είναι σύmicroφωνες microε τις αρχές χρηστής διοίκησης που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως βάση για την αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας της1 - ∆ιαφάνεια Η διαmicroόρφωση microηχανισmicroών και ασφαλιστικών δικλείδων που θα εγγυώνται

τη διαφάνεια στην οργάνωση και λειτουργία του προτεινόmicroενου συστήmicroατος - Λογοδοσία Η διαmicroόρφωση συγκεκριmicroένων δοmicroών microε ξεκάθαρη κατανοmicroή αρmicroοδιοτήτων

αποτελεί εγγύηση για τη δηmicroόσια λογοδοσία του συστήmicroατος - Συmicromicroετοχή Η κοινωνική συmicromicroετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και ελέγχου της

πορείας εφαρmicroογής πολιτικών για το περιβάλλον συmicroβάλλει στη δηmicroιουργία σχέσεων εmicroπιστοσύνης microεταξύ της διοίκησης και των πολιτών

1 Commission of the European Communities European Governance ndash A White Paper COM(2001) 428 final Brussels 2572001

7

- Συνοχή Με δεδοmicroένη τη διεύρυνση των περιβαλλοντικών προκλήσεων που καλείται να διαχειριστεί και αντιmicroετωπίσει η δηmicroόσια διοίκηση αυξάνεται αναλόγως και η ανάγκη για εξασφάλιση της συνοχής του συστήmicroατος Η συνάρθρωση των δοmicroών του προτεινόmicroενου συστήmicroατος σε ένα συνεκτικό σύνολο συmicroβάλλει ταυτόχρονα στην αποτελεσmicroατικότητά του αλλά και στην κατανόησή του από τους πολίτες

- Επιστηmicroονική και οργανωτική επάρκεια Η εξασφάλιση επαρκών γνωστικών πόρων της διοίκησης microέσω της ανάπτυξης ενός σταθερού δικτύου συνεργασιών microε την επιστηmicroονική κοινότητα είναι θεmicroελιώδους σηmicroασίας για τη διαχείριση της αβεβαιότητας και της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζουν τις περιβαλλοντικές ρυθmicroίσεις Η κατοχύρωση της επιστηmicroονικής εγκυρότητας των περιβαλλοντικών πολιτικών και της οργανωτικής επάρκειας των microηχανισmicroών εφαρmicroογής τους αποτελούν βασικές επιδιώξεις του προτεινόmicroενου συστήmicroατος

Συνοπτική περιγραφή του συστήmicroατος Όπως προεκτέθηκε το προτεινόmicroενο σύστηmicroα διαρθρώνεται σε κεντρικό επίπεδο Οι κυριότερες δοmicroές και τα θεσmicroικά microέτρα που προτείνονται είναι τα εξής

Α) Αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Προτείνεται η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της κοινοβουλευτικής Ειδικής Επιτροπής της Βουλής για την Προστασία του Περιβάλλοντος ώστε η γνωmicroοδότηση επί νοmicroοσχεδίων και σχεδίων νόmicroου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος να καταστεί ουσιώδης τύπος κατά τη φάση επεξεργασίας τους από τη σχετική ∆ιαρκή Επιτροπή και την Ολοmicroέλεια Προτείνεται επίσης η θεσmicroική κατοχύρωση της δυνατότητας υποβολής και προφορικής ανάπτυξης αναφορών από πολίτες και φορείς ώστε η Επιτροπή να αποτελέσει περιβαλλοντικό δίαυλο επικοινωνίας microεταξύ της Βουλής και της κοινωνίας Β) Σύσταση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Το (αυτόνοmicroο) Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι ο κεντρικός κορmicroός του προτεινόmicroενου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης Το νέο υπουργείο προτείνεται να συγκεντρώσει τις αρmicroοδιότητες που σχετίζονται microε επιτελικές λειτουργίες όπως η διαmicroόρφωση πολιτικής η παρακολούθηση και ο έλεγχος των αποτελεσmicroάτων Η προτεινόmicroενη δοmicroή του υπουργείου ανταποκρίνεται στον επιτελικό αυτό ρόλο Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microέριmicroνα λαmicroβάνεται για την αναmicroόρφωση των εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών που έχουν συσταθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε καθώς και των εποπτευοmicroένων από αυτό οργανισmicroών microε στόχο την οmicroαδοποίησή τους microε λειτουργικά κριτήρια την εξοικονόmicroηση οργάνων πόρων και διαδικασιών την απλούστευση των δοmicroών τους και την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας τους

Γ) Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Προτείνεται ο ορισmicroός Αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης microε αρmicroοδιότητα τον συντονισmicroό των τοmicroέων της κυβερνητικής δράσης που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και η σύσταση διυπουργικών επιτροπών για το περιβάλλον

∆) ∆ιοικητικοί microηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Προτείνεται δέσmicroη microέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου στην ενδυνάmicroωση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος καθώς στη διεύρυνση και στον καλύτερο συνδυασmicroό των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου

8

Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Η Ειδική Μόνιmicroη Επιτροπή Περιβάλλοντος (εφrsquo εξής η Επιτροπή) η οποία συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2005 microε τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής αποτελεί τη microοναδική δοmicroή περιβαλλοντικής διαβούλευσης που διαθέτει το ελληνικό κοινοβούλιο Αν και σίγουρα η δηmicroιουργία της αποτέλεσε θετική εξέλιξη ο θεσmicroικά κατοχυρωmicroένος ρόλος της Επιτροπής στην άσκηση νοmicroοθετικού έργου και κοινοβουλευτικού ελέγχου στα ζητήmicroατα περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά περιορισmicroένος Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή βρίσκεται εκτός νοmicroοθετικής λειτουργίας και κοινοβουλευτικού ελέγχου καθώς τα σχέδια νόmicroου υπόκεινται σε εξέταση και επεξεργασία από τις έξι ∆ιαρκείς Επιτροπές του κεφαλαίου Η(Α) του Κανονισmicroού της Βουλής οι οποίες όmicroως εξ αντικειmicroένου δεν εστιάζουν στο περιβάλλον ενώ σε ελάχιστες microόνο περιπτώσεις καταβάλλουν προσπάθεια για ενσωmicroάτωση των αρχών της περιβαλλοντικής αειφορίας στις πολιτικές που καλύπτονται από τη νοmicroοθετική λειτουργία της Ταυτόχρονα η Επιτροπή λειτουργεί σε καθεστώς τουλάχιστον αδιαφορίας από την εκτελεστική εξουσία ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι ουδέποτε microέχρι σήmicroερα ο αρmicroόδιος για τα θέmicroατα περιβάλλοντος Υπουργός ΠΕΧΩ∆Ε έχει παραστεί σε συνεδρίασή της Κατά συνέπεια η Επιτροπή αδυνατεί να ασκήσει την επιθυmicroητή επιρροή στο κυβερνητικό έργο Τέλος σε αντίθεση microε τις διατάξεις του άρθρου 43Α παρ1ζ του Κανονισmicroού της Βουλής στην Επιτροπή ουδέποτε κατατέθηκε για γνωmicroοδότηση η laquoετήσια εθνική έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντοςraquo η οποία απλώς δεν συντάσσεται από το αρmicroόδιο υπουργείο Το ίδιο συmicroβαίνει και microε τις λοιπές εκθέσεις laquoεπί της εθνικής στρατηγικής για τη microείωση των εκποmicroπών των αερίων του θερmicroοκηπίου επί της εθνικής στρατηγικής για τη βιώσιmicroη ανάπτυξη επί της εφαρmicroογής των κοινοτικών οδηγιών και διεθνών συmicroβάσεωνraquo Η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της Επιτροπής είναι απαραίτητη τόσο για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής διάστασης του νοmicroοθετικού έργου της Βουλής η οποία αναmicroένεται να οδηγήσει και σε πολιτική αναβάθmicroισή της όσο και για την ενίσχυση της σχέσης της microε τους πολίτες Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής ώστε o η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής να καταστεί απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση

προκειmicroένου η Ολοmicroέλεια ή η σχετική ∆ιαρκής Επιτροπή να αποφασίζουν επί νοmicroοσχεδίων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος

o να καταστεί δυνατή η αναβάθmicroιση της διαδικασίας υποβολής αναφορών από πολίτες και microη-κυβερνητικές οργανώσεις ώστε να δίνεται η δυνατότητα προφορικής ανάπτυξης του περιεχοmicroένου τους ενώπιον της Βουλής Ειδικά σε σχέση microε τις αναφορές περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου προτείνεται η εξέτασή τους από την Επιτροπή η επιλογή όσων χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτέρως σηmicroαντικές και η διενέργεια ακροάσεων microε τους πολίτες ή φορείς που τις υπέβαλαν

o να καταστεί απαραίτητη προϋπόθεση η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής κατά τη διαδικασία επιλογής του επικεφαλής της Αρχής Περιβαλλοντικών Ελέγχων του κεφαλαίου ∆ του παρόντος

Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Στόχοι ndash σκοπός Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας κατέχει κοmicroβική θέση στο προτεινόmicroενο σχήmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης Η ίδρυσή του θα αναδείξει τόσο ουσιαστικά όσο και συmicroβολικά τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνουν σήmicroερα τα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα σε εθνικό επίπεδο και θα ανταποκριθεί στις εξής ιδίως ανάγκες

9

- Πληρέστερη ανταπόκριση στις συνταγmicroατικές επιταγές για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Το Σύνταγmicroα του 19752001 προστατεύει το φυσικό περιβάλλον σε κάθε του microορφή ενώ καθιερώνει ιδιαίτερα προστατευτικό καθεστώς για τα δάση και δασικές εκτάσεις (άρθρο 24 παρ1 και άρθρο 117 παρ 3 και 4) λόγω των ιδιαίτερων προβληmicroάτων που ανέδειξε ιστορικά η διαχείρισή τους στη χώρα microας (εκτεταmicroένες πυρκαγιές παράνοmicroη υλοτοmicroία οικοπεδοποιήσεις κλπ) Από τις πιο πάνω συνταγmicroατικές διατάξεις συνάγεται η υποχρέωση του κράτους για αποτελεσmicroατική προστασία όλων των εκφάνσεων του φυσικού περιβάλλοντος βάσει ολοκληρωmicroένης και συνεκτικής πολιτικής Η δηmicroιουργία ενιαίου υπουργείου για τη διαχείριση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στο ρυθmicroιστικό περιεχόmicroενο του άρθρου 24 παρ1 Συντ

- Αποτελεσmicroατικότερη διαχείριση του κοινοτικού αντικειmicroένου στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον αντιπροσωπεύει ένα πεδίο πολιτικής microε υψηλό βαθmicroό ολοκλήρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο Υπολογίζεται microάλιστα ότι 80 περίπου των ρυθmicroίσεων του ελληνικού δικαίου περιβάλλοντος είναι κοινοτικής προέλευσης Η προστασία του περιβάλλοντος αντιmicroετωπίζεται microε ευρύτητα στις διατάξεις της ΣυνθΕΚ (άρθρα 174-176) ενώ οι επιmicroέρους τοmicroείς της σχετικής Κοινοτικής πολιτικής εκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των στοιχείων που συναπαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον (ατmicroοσφαιρικός αέρας-κλίmicroα χερσαία και θαλάσσια ύδατα φύση και είδη απόβλητα έδαφος χηmicroικά και βιοτεχνολογία βιοmicroηχανική ρύπανση και θόρυβος) Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος θα επιτρέψει τη δηmicroιουργία ενιαίων και συνεκτικών εγχώριων δοmicroών που microπορούν να ανταποκριθούν πληρέστερα στις σύνθετες ανάγκες διαχείρισης του Κοινοτικού αντικειmicroένου τόσο στο στάδιο της διαmicroόρφωσης όσο και σε αυτό της εφαρmicroογής της κοινοτικής πολιτικής περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση το νέο σχήmicroα microπορεί να αποτρέψει ή τουλάχιστον να microειώσει τον παρατηρούmicroενο σήmicroερα κατακερmicroατισmicroό της κοινοτικής ύλης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και να περιορίσει τις διοικητικές αντιπαλότητες τις χρονικές υστερήσεις και τις ανακολουθίες που παρατηρούνται σε επιmicroέρους τοmicroείς όπως ιδίως στον τοmicroέα της προστασίας της φύσης και των ειδών

- ∆ιαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Ένα αυτοτελές υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί ευχερέστερα στην ανάγκη διαmicroόρφωσης microιας συνεκτικής και αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Υπενθυmicroίζεται ότι ο βασικός περιβαλλοντικός νόmicroος (ν 16501986) χρονολογείται ήδη από το 1986 χωρίς έκτοτε να έχει αποτελέσει αντικείmicroενο συνολικής αξιολόγησης τόσο εν όψει των προβληmicroάτων που έχει αναδείξει η εφαρmicroογή του στην πράξη όσο και εν όψει των νέων ουσιαστικών και διαδικαστικών απαιτήσεων που αναδεικνύονται στο πεδίο του Κοινοτικού δικαίου Η κωδικοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας η συmicroπλήρωσή της η συναρmicroογή της microε τη νοmicroοθεσία που διέπει άλλους τοmicroείς δηmicroοσίων πολιτικών όπως η χωροταξία η πολεοδοmicroία η ενέργεια και ο τουρισmicroός ο εξορθολογισmicroός και η απλούστευση των σχετικών διοικητικών διαδικασιών η συγχώνευση περιττών αδειών και εγκρίσεων και η σύντmicroηση των διοικητικών προθεσmicroιών καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειας της δηmicroοσιότητας και της λογοδοσίας είναι ορισmicroένοι από τους πλέον κρίσιmicroους θεσmicroικούς τοmicroείς που καλείται να διαχειριστεί ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος από τη σκοπιά της νοmicroοθετικής πολιτικής

- ∆ηmicroιουργία αξιόπιστων microηχανισmicroών άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής Ένα αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί microε microεγαλύτερη συστηmicroατικότητα διάρκεια και αποδοτικότητα στα σύνθετα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα που αναδεικνύει η σύγχρονη οικονοmicroική και κοινωνική πραγmicroατικότητα

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

6

διοίκησης στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής περιβάλλοντος παραmicroένει ακόmicroη και σήmicroερα ευκαιριακή και πάντως microη συστηmicroατική ενώ ορισmicroένες φορές αποδεικνύεται τυπική ή και προσχηmicroατική (όπως επί παραδείγmicroατι στις δοmicroές για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος και στις διαδικασίες διαβούλευσης που εγκαινιάσθηκαν υπό την πίεση της απορρόφησης των χρηmicroατοδοτήσεων του ΚΠΣ για να εγκαταλειφθούν ή να απαξιωθούν microετά τη λήξη των ΚΠΣ) Οι διαπιστώσεις αυτές αναδεικνύουν τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνει το laquoδιοικητικό κεκτηmicroένοraquo για την εφαρmicroογή της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ Στον τοmicroέα αυτό η χώρα microας παρουσιάζει πολλαπλές ελλείψεις και υστερήσεις ιδίως αν συγκριθεί microε τα πιο ώριmicroα από πλευράς διοικητικής τεχνογνωσίας εmicroπειρίας και ρυθmicroιστικής ικανότητας διοικητικά συστήmicroατα των χωρών της ∆υτικής Ευρώπης

Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης

Σκοπός Η πρόταση που παρουσιάζεται στη συνέχεια αφορά την ανάπτυξη ενός ολοκληρωmicroένου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης microε στόχο την ενδυνάmicroωση των εθνικών δοmicroών διαδικασιών και πρακτικών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικής πολιτικής στην Ελλάδα Για την επίτευξη του στόχου αυτού επιδιώκεται όχι microόνο η διατύπωση ενός γενικού πλαισίου αρχών αλλά και η εξειδίκευση βασικών χαρακτηριστικών των προτεινόmicroενων επιλογών δοmicroών και διαδικασιών Τόσο στα κείmicroενα που ακολουθούν όσο και στο οργανόγραmicromicroα του προτεινόmicroενου συστήmicroατος αποφεύγεται η λεπτοmicroερής ανάλυση όλων των παραmicroέτρων της κάθε microιας από τις δοmicroές που το συνθέτουν Στη φάση αυτή η πρόταση περιορίζεται στo επίπεδο της κεντρικής διοίκησης χωρίς να επεκτείνεται και στο πεδίο της αποκεντρωmicroένης διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης Αν και ο ρόλος των Περιφερειών και των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθmicroού είναι κοmicroβικός στην άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής η διατύπωση σχετικής πρότασης θα αποτελέσει το αντικείmicroενο microελλοντικής επεξεργασίας εν όψει και της συζήτησης για τον νέο διοικητικό χάρτη της χώρας

Βασικές αρχές Το προτεινόmicroενο σύστηmicroα επιδιώκει να αντιmicroετωπίσει τις αδυναmicroίες και τα δοmicroικά και λειτουργικά προβλήmicroατα των ισχυουσών δοmicroών και διαδικασιών διαmicroόρφωσης και εφαρmicroογής περιβαλλοντικών πολιτικών Οι βασικές αρχές στις οποίες στηρίζεται είναι σύmicroφωνες microε τις αρχές χρηστής διοίκησης που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως βάση για την αναθεώρηση του τρόπου λειτουργίας της1 - ∆ιαφάνεια Η διαmicroόρφωση microηχανισmicroών και ασφαλιστικών δικλείδων που θα εγγυώνται

τη διαφάνεια στην οργάνωση και λειτουργία του προτεινόmicroενου συστήmicroατος - Λογοδοσία Η διαmicroόρφωση συγκεκριmicroένων δοmicroών microε ξεκάθαρη κατανοmicroή αρmicroοδιοτήτων

αποτελεί εγγύηση για τη δηmicroόσια λογοδοσία του συστήmicroατος - Συmicromicroετοχή Η κοινωνική συmicromicroετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και ελέγχου της

πορείας εφαρmicroογής πολιτικών για το περιβάλλον συmicroβάλλει στη δηmicroιουργία σχέσεων εmicroπιστοσύνης microεταξύ της διοίκησης και των πολιτών

1 Commission of the European Communities European Governance ndash A White Paper COM(2001) 428 final Brussels 2572001

7

- Συνοχή Με δεδοmicroένη τη διεύρυνση των περιβαλλοντικών προκλήσεων που καλείται να διαχειριστεί και αντιmicroετωπίσει η δηmicroόσια διοίκηση αυξάνεται αναλόγως και η ανάγκη για εξασφάλιση της συνοχής του συστήmicroατος Η συνάρθρωση των δοmicroών του προτεινόmicroενου συστήmicroατος σε ένα συνεκτικό σύνολο συmicroβάλλει ταυτόχρονα στην αποτελεσmicroατικότητά του αλλά και στην κατανόησή του από τους πολίτες

- Επιστηmicroονική και οργανωτική επάρκεια Η εξασφάλιση επαρκών γνωστικών πόρων της διοίκησης microέσω της ανάπτυξης ενός σταθερού δικτύου συνεργασιών microε την επιστηmicroονική κοινότητα είναι θεmicroελιώδους σηmicroασίας για τη διαχείριση της αβεβαιότητας και της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζουν τις περιβαλλοντικές ρυθmicroίσεις Η κατοχύρωση της επιστηmicroονικής εγκυρότητας των περιβαλλοντικών πολιτικών και της οργανωτικής επάρκειας των microηχανισmicroών εφαρmicroογής τους αποτελούν βασικές επιδιώξεις του προτεινόmicroενου συστήmicroατος

Συνοπτική περιγραφή του συστήmicroατος Όπως προεκτέθηκε το προτεινόmicroενο σύστηmicroα διαρθρώνεται σε κεντρικό επίπεδο Οι κυριότερες δοmicroές και τα θεσmicroικά microέτρα που προτείνονται είναι τα εξής

Α) Αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Προτείνεται η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της κοινοβουλευτικής Ειδικής Επιτροπής της Βουλής για την Προστασία του Περιβάλλοντος ώστε η γνωmicroοδότηση επί νοmicroοσχεδίων και σχεδίων νόmicroου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος να καταστεί ουσιώδης τύπος κατά τη φάση επεξεργασίας τους από τη σχετική ∆ιαρκή Επιτροπή και την Ολοmicroέλεια Προτείνεται επίσης η θεσmicroική κατοχύρωση της δυνατότητας υποβολής και προφορικής ανάπτυξης αναφορών από πολίτες και φορείς ώστε η Επιτροπή να αποτελέσει περιβαλλοντικό δίαυλο επικοινωνίας microεταξύ της Βουλής και της κοινωνίας Β) Σύσταση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Το (αυτόνοmicroο) Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι ο κεντρικός κορmicroός του προτεινόmicroενου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης Το νέο υπουργείο προτείνεται να συγκεντρώσει τις αρmicroοδιότητες που σχετίζονται microε επιτελικές λειτουργίες όπως η διαmicroόρφωση πολιτικής η παρακολούθηση και ο έλεγχος των αποτελεσmicroάτων Η προτεινόmicroενη δοmicroή του υπουργείου ανταποκρίνεται στον επιτελικό αυτό ρόλο Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microέριmicroνα λαmicroβάνεται για την αναmicroόρφωση των εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών που έχουν συσταθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε καθώς και των εποπτευοmicroένων από αυτό οργανισmicroών microε στόχο την οmicroαδοποίησή τους microε λειτουργικά κριτήρια την εξοικονόmicroηση οργάνων πόρων και διαδικασιών την απλούστευση των δοmicroών τους και την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας τους

Γ) Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Προτείνεται ο ορισmicroός Αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης microε αρmicroοδιότητα τον συντονισmicroό των τοmicroέων της κυβερνητικής δράσης που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και η σύσταση διυπουργικών επιτροπών για το περιβάλλον

∆) ∆ιοικητικοί microηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Προτείνεται δέσmicroη microέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου στην ενδυνάmicroωση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος καθώς στη διεύρυνση και στον καλύτερο συνδυασmicroό των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου

8

Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Η Ειδική Μόνιmicroη Επιτροπή Περιβάλλοντος (εφrsquo εξής η Επιτροπή) η οποία συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2005 microε τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής αποτελεί τη microοναδική δοmicroή περιβαλλοντικής διαβούλευσης που διαθέτει το ελληνικό κοινοβούλιο Αν και σίγουρα η δηmicroιουργία της αποτέλεσε θετική εξέλιξη ο θεσmicroικά κατοχυρωmicroένος ρόλος της Επιτροπής στην άσκηση νοmicroοθετικού έργου και κοινοβουλευτικού ελέγχου στα ζητήmicroατα περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά περιορισmicroένος Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή βρίσκεται εκτός νοmicroοθετικής λειτουργίας και κοινοβουλευτικού ελέγχου καθώς τα σχέδια νόmicroου υπόκεινται σε εξέταση και επεξεργασία από τις έξι ∆ιαρκείς Επιτροπές του κεφαλαίου Η(Α) του Κανονισmicroού της Βουλής οι οποίες όmicroως εξ αντικειmicroένου δεν εστιάζουν στο περιβάλλον ενώ σε ελάχιστες microόνο περιπτώσεις καταβάλλουν προσπάθεια για ενσωmicroάτωση των αρχών της περιβαλλοντικής αειφορίας στις πολιτικές που καλύπτονται από τη νοmicroοθετική λειτουργία της Ταυτόχρονα η Επιτροπή λειτουργεί σε καθεστώς τουλάχιστον αδιαφορίας από την εκτελεστική εξουσία ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι ουδέποτε microέχρι σήmicroερα ο αρmicroόδιος για τα θέmicroατα περιβάλλοντος Υπουργός ΠΕΧΩ∆Ε έχει παραστεί σε συνεδρίασή της Κατά συνέπεια η Επιτροπή αδυνατεί να ασκήσει την επιθυmicroητή επιρροή στο κυβερνητικό έργο Τέλος σε αντίθεση microε τις διατάξεις του άρθρου 43Α παρ1ζ του Κανονισmicroού της Βουλής στην Επιτροπή ουδέποτε κατατέθηκε για γνωmicroοδότηση η laquoετήσια εθνική έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντοςraquo η οποία απλώς δεν συντάσσεται από το αρmicroόδιο υπουργείο Το ίδιο συmicroβαίνει και microε τις λοιπές εκθέσεις laquoεπί της εθνικής στρατηγικής για τη microείωση των εκποmicroπών των αερίων του θερmicroοκηπίου επί της εθνικής στρατηγικής για τη βιώσιmicroη ανάπτυξη επί της εφαρmicroογής των κοινοτικών οδηγιών και διεθνών συmicroβάσεωνraquo Η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της Επιτροπής είναι απαραίτητη τόσο για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής διάστασης του νοmicroοθετικού έργου της Βουλής η οποία αναmicroένεται να οδηγήσει και σε πολιτική αναβάθmicroισή της όσο και για την ενίσχυση της σχέσης της microε τους πολίτες Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής ώστε o η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής να καταστεί απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση

προκειmicroένου η Ολοmicroέλεια ή η σχετική ∆ιαρκής Επιτροπή να αποφασίζουν επί νοmicroοσχεδίων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος

o να καταστεί δυνατή η αναβάθmicroιση της διαδικασίας υποβολής αναφορών από πολίτες και microη-κυβερνητικές οργανώσεις ώστε να δίνεται η δυνατότητα προφορικής ανάπτυξης του περιεχοmicroένου τους ενώπιον της Βουλής Ειδικά σε σχέση microε τις αναφορές περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου προτείνεται η εξέτασή τους από την Επιτροπή η επιλογή όσων χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτέρως σηmicroαντικές και η διενέργεια ακροάσεων microε τους πολίτες ή φορείς που τις υπέβαλαν

o να καταστεί απαραίτητη προϋπόθεση η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής κατά τη διαδικασία επιλογής του επικεφαλής της Αρχής Περιβαλλοντικών Ελέγχων του κεφαλαίου ∆ του παρόντος

Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Στόχοι ndash σκοπός Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας κατέχει κοmicroβική θέση στο προτεινόmicroενο σχήmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης Η ίδρυσή του θα αναδείξει τόσο ουσιαστικά όσο και συmicroβολικά τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνουν σήmicroερα τα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα σε εθνικό επίπεδο και θα ανταποκριθεί στις εξής ιδίως ανάγκες

9

- Πληρέστερη ανταπόκριση στις συνταγmicroατικές επιταγές για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Το Σύνταγmicroα του 19752001 προστατεύει το φυσικό περιβάλλον σε κάθε του microορφή ενώ καθιερώνει ιδιαίτερα προστατευτικό καθεστώς για τα δάση και δασικές εκτάσεις (άρθρο 24 παρ1 και άρθρο 117 παρ 3 και 4) λόγω των ιδιαίτερων προβληmicroάτων που ανέδειξε ιστορικά η διαχείρισή τους στη χώρα microας (εκτεταmicroένες πυρκαγιές παράνοmicroη υλοτοmicroία οικοπεδοποιήσεις κλπ) Από τις πιο πάνω συνταγmicroατικές διατάξεις συνάγεται η υποχρέωση του κράτους για αποτελεσmicroατική προστασία όλων των εκφάνσεων του φυσικού περιβάλλοντος βάσει ολοκληρωmicroένης και συνεκτικής πολιτικής Η δηmicroιουργία ενιαίου υπουργείου για τη διαχείριση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στο ρυθmicroιστικό περιεχόmicroενο του άρθρου 24 παρ1 Συντ

- Αποτελεσmicroατικότερη διαχείριση του κοινοτικού αντικειmicroένου στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον αντιπροσωπεύει ένα πεδίο πολιτικής microε υψηλό βαθmicroό ολοκλήρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο Υπολογίζεται microάλιστα ότι 80 περίπου των ρυθmicroίσεων του ελληνικού δικαίου περιβάλλοντος είναι κοινοτικής προέλευσης Η προστασία του περιβάλλοντος αντιmicroετωπίζεται microε ευρύτητα στις διατάξεις της ΣυνθΕΚ (άρθρα 174-176) ενώ οι επιmicroέρους τοmicroείς της σχετικής Κοινοτικής πολιτικής εκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των στοιχείων που συναπαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον (ατmicroοσφαιρικός αέρας-κλίmicroα χερσαία και θαλάσσια ύδατα φύση και είδη απόβλητα έδαφος χηmicroικά και βιοτεχνολογία βιοmicroηχανική ρύπανση και θόρυβος) Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος θα επιτρέψει τη δηmicroιουργία ενιαίων και συνεκτικών εγχώριων δοmicroών που microπορούν να ανταποκριθούν πληρέστερα στις σύνθετες ανάγκες διαχείρισης του Κοινοτικού αντικειmicroένου τόσο στο στάδιο της διαmicroόρφωσης όσο και σε αυτό της εφαρmicroογής της κοινοτικής πολιτικής περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση το νέο σχήmicroα microπορεί να αποτρέψει ή τουλάχιστον να microειώσει τον παρατηρούmicroενο σήmicroερα κατακερmicroατισmicroό της κοινοτικής ύλης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και να περιορίσει τις διοικητικές αντιπαλότητες τις χρονικές υστερήσεις και τις ανακολουθίες που παρατηρούνται σε επιmicroέρους τοmicroείς όπως ιδίως στον τοmicroέα της προστασίας της φύσης και των ειδών

- ∆ιαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Ένα αυτοτελές υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί ευχερέστερα στην ανάγκη διαmicroόρφωσης microιας συνεκτικής και αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Υπενθυmicroίζεται ότι ο βασικός περιβαλλοντικός νόmicroος (ν 16501986) χρονολογείται ήδη από το 1986 χωρίς έκτοτε να έχει αποτελέσει αντικείmicroενο συνολικής αξιολόγησης τόσο εν όψει των προβληmicroάτων που έχει αναδείξει η εφαρmicroογή του στην πράξη όσο και εν όψει των νέων ουσιαστικών και διαδικαστικών απαιτήσεων που αναδεικνύονται στο πεδίο του Κοινοτικού δικαίου Η κωδικοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας η συmicroπλήρωσή της η συναρmicroογή της microε τη νοmicroοθεσία που διέπει άλλους τοmicroείς δηmicroοσίων πολιτικών όπως η χωροταξία η πολεοδοmicroία η ενέργεια και ο τουρισmicroός ο εξορθολογισmicroός και η απλούστευση των σχετικών διοικητικών διαδικασιών η συγχώνευση περιττών αδειών και εγκρίσεων και η σύντmicroηση των διοικητικών προθεσmicroιών καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειας της δηmicroοσιότητας και της λογοδοσίας είναι ορισmicroένοι από τους πλέον κρίσιmicroους θεσmicroικούς τοmicroείς που καλείται να διαχειριστεί ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος από τη σκοπιά της νοmicroοθετικής πολιτικής

- ∆ηmicroιουργία αξιόπιστων microηχανισmicroών άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής Ένα αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί microε microεγαλύτερη συστηmicroατικότητα διάρκεια και αποδοτικότητα στα σύνθετα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα που αναδεικνύει η σύγχρονη οικονοmicroική και κοινωνική πραγmicroατικότητα

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

7

- Συνοχή Με δεδοmicroένη τη διεύρυνση των περιβαλλοντικών προκλήσεων που καλείται να διαχειριστεί και αντιmicroετωπίσει η δηmicroόσια διοίκηση αυξάνεται αναλόγως και η ανάγκη για εξασφάλιση της συνοχής του συστήmicroατος Η συνάρθρωση των δοmicroών του προτεινόmicroενου συστήmicroατος σε ένα συνεκτικό σύνολο συmicroβάλλει ταυτόχρονα στην αποτελεσmicroατικότητά του αλλά και στην κατανόησή του από τους πολίτες

- Επιστηmicroονική και οργανωτική επάρκεια Η εξασφάλιση επαρκών γνωστικών πόρων της διοίκησης microέσω της ανάπτυξης ενός σταθερού δικτύου συνεργασιών microε την επιστηmicroονική κοινότητα είναι θεmicroελιώδους σηmicroασίας για τη διαχείριση της αβεβαιότητας και της πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζουν τις περιβαλλοντικές ρυθmicroίσεις Η κατοχύρωση της επιστηmicroονικής εγκυρότητας των περιβαλλοντικών πολιτικών και της οργανωτικής επάρκειας των microηχανισmicroών εφαρmicroογής τους αποτελούν βασικές επιδιώξεις του προτεινόmicroενου συστήmicroατος

Συνοπτική περιγραφή του συστήmicroατος Όπως προεκτέθηκε το προτεινόmicroενο σύστηmicroα διαρθρώνεται σε κεντρικό επίπεδο Οι κυριότερες δοmicroές και τα θεσmicroικά microέτρα που προτείνονται είναι τα εξής

Α) Αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Προτείνεται η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της κοινοβουλευτικής Ειδικής Επιτροπής της Βουλής για την Προστασία του Περιβάλλοντος ώστε η γνωmicroοδότηση επί νοmicroοσχεδίων και σχεδίων νόmicroου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος να καταστεί ουσιώδης τύπος κατά τη φάση επεξεργασίας τους από τη σχετική ∆ιαρκή Επιτροπή και την Ολοmicroέλεια Προτείνεται επίσης η θεσmicroική κατοχύρωση της δυνατότητας υποβολής και προφορικής ανάπτυξης αναφορών από πολίτες και φορείς ώστε η Επιτροπή να αποτελέσει περιβαλλοντικό δίαυλο επικοινωνίας microεταξύ της Βουλής και της κοινωνίας Β) Σύσταση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Το (αυτόνοmicroο) Υπουργείο Περιβάλλοντος είναι ο κεντρικός κορmicroός του προτεινόmicroενου συστήmicroατος περιβαλλοντικής διοίκησης Το νέο υπουργείο προτείνεται να συγκεντρώσει τις αρmicroοδιότητες που σχετίζονται microε επιτελικές λειτουργίες όπως η διαmicroόρφωση πολιτικής η παρακολούθηση και ο έλεγχος των αποτελεσmicroάτων Η προτεινόmicroενη δοmicroή του υπουργείου ανταποκρίνεται στον επιτελικό αυτό ρόλο Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microέριmicroνα λαmicroβάνεται για την αναmicroόρφωση των εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών που έχουν συσταθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε καθώς και των εποπτευοmicroένων από αυτό οργανισmicroών microε στόχο την οmicroαδοποίησή τους microε λειτουργικά κριτήρια την εξοικονόmicroηση οργάνων πόρων και διαδικασιών την απλούστευση των δοmicroών τους και την ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας τους

Γ) Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Προτείνεται ο ορισmicroός Αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης microε αρmicroοδιότητα τον συντονισmicroό των τοmicroέων της κυβερνητικής δράσης που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και η σύσταση διυπουργικών επιτροπών για το περιβάλλον

∆) ∆ιοικητικοί microηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Προτείνεται δέσmicroη microέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου στην ενδυνάmicroωση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος καθώς στη διεύρυνση και στον καλύτερο συνδυασmicroό των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου

8

Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Η Ειδική Μόνιmicroη Επιτροπή Περιβάλλοντος (εφrsquo εξής η Επιτροπή) η οποία συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2005 microε τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής αποτελεί τη microοναδική δοmicroή περιβαλλοντικής διαβούλευσης που διαθέτει το ελληνικό κοινοβούλιο Αν και σίγουρα η δηmicroιουργία της αποτέλεσε θετική εξέλιξη ο θεσmicroικά κατοχυρωmicroένος ρόλος της Επιτροπής στην άσκηση νοmicroοθετικού έργου και κοινοβουλευτικού ελέγχου στα ζητήmicroατα περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά περιορισmicroένος Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή βρίσκεται εκτός νοmicroοθετικής λειτουργίας και κοινοβουλευτικού ελέγχου καθώς τα σχέδια νόmicroου υπόκεινται σε εξέταση και επεξεργασία από τις έξι ∆ιαρκείς Επιτροπές του κεφαλαίου Η(Α) του Κανονισmicroού της Βουλής οι οποίες όmicroως εξ αντικειmicroένου δεν εστιάζουν στο περιβάλλον ενώ σε ελάχιστες microόνο περιπτώσεις καταβάλλουν προσπάθεια για ενσωmicroάτωση των αρχών της περιβαλλοντικής αειφορίας στις πολιτικές που καλύπτονται από τη νοmicroοθετική λειτουργία της Ταυτόχρονα η Επιτροπή λειτουργεί σε καθεστώς τουλάχιστον αδιαφορίας από την εκτελεστική εξουσία ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι ουδέποτε microέχρι σήmicroερα ο αρmicroόδιος για τα θέmicroατα περιβάλλοντος Υπουργός ΠΕΧΩ∆Ε έχει παραστεί σε συνεδρίασή της Κατά συνέπεια η Επιτροπή αδυνατεί να ασκήσει την επιθυmicroητή επιρροή στο κυβερνητικό έργο Τέλος σε αντίθεση microε τις διατάξεις του άρθρου 43Α παρ1ζ του Κανονισmicroού της Βουλής στην Επιτροπή ουδέποτε κατατέθηκε για γνωmicroοδότηση η laquoετήσια εθνική έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντοςraquo η οποία απλώς δεν συντάσσεται από το αρmicroόδιο υπουργείο Το ίδιο συmicroβαίνει και microε τις λοιπές εκθέσεις laquoεπί της εθνικής στρατηγικής για τη microείωση των εκποmicroπών των αερίων του θερmicroοκηπίου επί της εθνικής στρατηγικής για τη βιώσιmicroη ανάπτυξη επί της εφαρmicroογής των κοινοτικών οδηγιών και διεθνών συmicroβάσεωνraquo Η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της Επιτροπής είναι απαραίτητη τόσο για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής διάστασης του νοmicroοθετικού έργου της Βουλής η οποία αναmicroένεται να οδηγήσει και σε πολιτική αναβάθmicroισή της όσο και για την ενίσχυση της σχέσης της microε τους πολίτες Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής ώστε o η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής να καταστεί απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση

προκειmicroένου η Ολοmicroέλεια ή η σχετική ∆ιαρκής Επιτροπή να αποφασίζουν επί νοmicroοσχεδίων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος

o να καταστεί δυνατή η αναβάθmicroιση της διαδικασίας υποβολής αναφορών από πολίτες και microη-κυβερνητικές οργανώσεις ώστε να δίνεται η δυνατότητα προφορικής ανάπτυξης του περιεχοmicroένου τους ενώπιον της Βουλής Ειδικά σε σχέση microε τις αναφορές περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου προτείνεται η εξέτασή τους από την Επιτροπή η επιλογή όσων χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτέρως σηmicroαντικές και η διενέργεια ακροάσεων microε τους πολίτες ή φορείς που τις υπέβαλαν

o να καταστεί απαραίτητη προϋπόθεση η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής κατά τη διαδικασία επιλογής του επικεφαλής της Αρχής Περιβαλλοντικών Ελέγχων του κεφαλαίου ∆ του παρόντος

Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Στόχοι ndash σκοπός Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας κατέχει κοmicroβική θέση στο προτεινόmicroενο σχήmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης Η ίδρυσή του θα αναδείξει τόσο ουσιαστικά όσο και συmicroβολικά τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνουν σήmicroερα τα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα σε εθνικό επίπεδο και θα ανταποκριθεί στις εξής ιδίως ανάγκες

9

- Πληρέστερη ανταπόκριση στις συνταγmicroατικές επιταγές για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Το Σύνταγmicroα του 19752001 προστατεύει το φυσικό περιβάλλον σε κάθε του microορφή ενώ καθιερώνει ιδιαίτερα προστατευτικό καθεστώς για τα δάση και δασικές εκτάσεις (άρθρο 24 παρ1 και άρθρο 117 παρ 3 και 4) λόγω των ιδιαίτερων προβληmicroάτων που ανέδειξε ιστορικά η διαχείρισή τους στη χώρα microας (εκτεταmicroένες πυρκαγιές παράνοmicroη υλοτοmicroία οικοπεδοποιήσεις κλπ) Από τις πιο πάνω συνταγmicroατικές διατάξεις συνάγεται η υποχρέωση του κράτους για αποτελεσmicroατική προστασία όλων των εκφάνσεων του φυσικού περιβάλλοντος βάσει ολοκληρωmicroένης και συνεκτικής πολιτικής Η δηmicroιουργία ενιαίου υπουργείου για τη διαχείριση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στο ρυθmicroιστικό περιεχόmicroενο του άρθρου 24 παρ1 Συντ

- Αποτελεσmicroατικότερη διαχείριση του κοινοτικού αντικειmicroένου στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον αντιπροσωπεύει ένα πεδίο πολιτικής microε υψηλό βαθmicroό ολοκλήρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο Υπολογίζεται microάλιστα ότι 80 περίπου των ρυθmicroίσεων του ελληνικού δικαίου περιβάλλοντος είναι κοινοτικής προέλευσης Η προστασία του περιβάλλοντος αντιmicroετωπίζεται microε ευρύτητα στις διατάξεις της ΣυνθΕΚ (άρθρα 174-176) ενώ οι επιmicroέρους τοmicroείς της σχετικής Κοινοτικής πολιτικής εκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των στοιχείων που συναπαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον (ατmicroοσφαιρικός αέρας-κλίmicroα χερσαία και θαλάσσια ύδατα φύση και είδη απόβλητα έδαφος χηmicroικά και βιοτεχνολογία βιοmicroηχανική ρύπανση και θόρυβος) Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος θα επιτρέψει τη δηmicroιουργία ενιαίων και συνεκτικών εγχώριων δοmicroών που microπορούν να ανταποκριθούν πληρέστερα στις σύνθετες ανάγκες διαχείρισης του Κοινοτικού αντικειmicroένου τόσο στο στάδιο της διαmicroόρφωσης όσο και σε αυτό της εφαρmicroογής της κοινοτικής πολιτικής περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση το νέο σχήmicroα microπορεί να αποτρέψει ή τουλάχιστον να microειώσει τον παρατηρούmicroενο σήmicroερα κατακερmicroατισmicroό της κοινοτικής ύλης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και να περιορίσει τις διοικητικές αντιπαλότητες τις χρονικές υστερήσεις και τις ανακολουθίες που παρατηρούνται σε επιmicroέρους τοmicroείς όπως ιδίως στον τοmicroέα της προστασίας της φύσης και των ειδών

- ∆ιαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Ένα αυτοτελές υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί ευχερέστερα στην ανάγκη διαmicroόρφωσης microιας συνεκτικής και αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Υπενθυmicroίζεται ότι ο βασικός περιβαλλοντικός νόmicroος (ν 16501986) χρονολογείται ήδη από το 1986 χωρίς έκτοτε να έχει αποτελέσει αντικείmicroενο συνολικής αξιολόγησης τόσο εν όψει των προβληmicroάτων που έχει αναδείξει η εφαρmicroογή του στην πράξη όσο και εν όψει των νέων ουσιαστικών και διαδικαστικών απαιτήσεων που αναδεικνύονται στο πεδίο του Κοινοτικού δικαίου Η κωδικοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας η συmicroπλήρωσή της η συναρmicroογή της microε τη νοmicroοθεσία που διέπει άλλους τοmicroείς δηmicroοσίων πολιτικών όπως η χωροταξία η πολεοδοmicroία η ενέργεια και ο τουρισmicroός ο εξορθολογισmicroός και η απλούστευση των σχετικών διοικητικών διαδικασιών η συγχώνευση περιττών αδειών και εγκρίσεων και η σύντmicroηση των διοικητικών προθεσmicroιών καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειας της δηmicroοσιότητας και της λογοδοσίας είναι ορισmicroένοι από τους πλέον κρίσιmicroους θεσmicroικούς τοmicroείς που καλείται να διαχειριστεί ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος από τη σκοπιά της νοmicroοθετικής πολιτικής

- ∆ηmicroιουργία αξιόπιστων microηχανισmicroών άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής Ένα αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί microε microεγαλύτερη συστηmicroατικότητα διάρκεια και αποδοτικότητα στα σύνθετα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα που αναδεικνύει η σύγχρονη οικονοmicroική και κοινωνική πραγmicroατικότητα

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

8

Α Θεσmicroική αναβάθmicroιση της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Βουλής Η Ειδική Μόνιmicroη Επιτροπή Περιβάλλοντος (εφrsquo εξής η Επιτροπή) η οποία συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2005 microε τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής αποτελεί τη microοναδική δοmicroή περιβαλλοντικής διαβούλευσης που διαθέτει το ελληνικό κοινοβούλιο Αν και σίγουρα η δηmicroιουργία της αποτέλεσε θετική εξέλιξη ο θεσmicroικά κατοχυρωmicroένος ρόλος της Επιτροπής στην άσκηση νοmicroοθετικού έργου και κοινοβουλευτικού ελέγχου στα ζητήmicroατα περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά περιορισmicroένος Είναι χαρακτηριστικό ότι η Επιτροπή βρίσκεται εκτός νοmicroοθετικής λειτουργίας και κοινοβουλευτικού ελέγχου καθώς τα σχέδια νόmicroου υπόκεινται σε εξέταση και επεξεργασία από τις έξι ∆ιαρκείς Επιτροπές του κεφαλαίου Η(Α) του Κανονισmicroού της Βουλής οι οποίες όmicroως εξ αντικειmicroένου δεν εστιάζουν στο περιβάλλον ενώ σε ελάχιστες microόνο περιπτώσεις καταβάλλουν προσπάθεια για ενσωmicroάτωση των αρχών της περιβαλλοντικής αειφορίας στις πολιτικές που καλύπτονται από τη νοmicroοθετική λειτουργία της Ταυτόχρονα η Επιτροπή λειτουργεί σε καθεστώς τουλάχιστον αδιαφορίας από την εκτελεστική εξουσία ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς ότι ουδέποτε microέχρι σήmicroερα ο αρmicroόδιος για τα θέmicroατα περιβάλλοντος Υπουργός ΠΕΧΩ∆Ε έχει παραστεί σε συνεδρίασή της Κατά συνέπεια η Επιτροπή αδυνατεί να ασκήσει την επιθυmicroητή επιρροή στο κυβερνητικό έργο Τέλος σε αντίθεση microε τις διατάξεις του άρθρου 43Α παρ1ζ του Κανονισmicroού της Βουλής στην Επιτροπή ουδέποτε κατατέθηκε για γνωmicroοδότηση η laquoετήσια εθνική έκθεση για την κατάσταση του περιβάλλοντοςraquo η οποία απλώς δεν συντάσσεται από το αρmicroόδιο υπουργείο Το ίδιο συmicroβαίνει και microε τις λοιπές εκθέσεις laquoεπί της εθνικής στρατηγικής για τη microείωση των εκποmicroπών των αερίων του θερmicroοκηπίου επί της εθνικής στρατηγικής για τη βιώσιmicroη ανάπτυξη επί της εφαρmicroογής των κοινοτικών οδηγιών και διεθνών συmicroβάσεωνraquo Η θεσmicroική αναβάθmicroιση του ρόλου της Επιτροπής είναι απαραίτητη τόσο για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής διάστασης του νοmicroοθετικού έργου της Βουλής η οποία αναmicroένεται να οδηγήσει και σε πολιτική αναβάθmicroισή της όσο και για την ενίσχυση της σχέσης της microε τους πολίτες Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η τροποποίηση του Κανονισmicroού της Βουλής ώστε o η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής να καταστεί απολύτως απαραίτητη προϋπόθεση

προκειmicroένου η Ολοmicroέλεια ή η σχετική ∆ιαρκής Επιτροπή να αποφασίζουν επί νοmicroοσχεδίων περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος

o να καταστεί δυνατή η αναβάθmicroιση της διαδικασίας υποβολής αναφορών από πολίτες και microη-κυβερνητικές οργανώσεις ώστε να δίνεται η δυνατότητα προφορικής ανάπτυξης του περιεχοmicroένου τους ενώπιον της Βουλής Ειδικά σε σχέση microε τις αναφορές περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου προτείνεται η εξέτασή τους από την Επιτροπή η επιλογή όσων χαρακτηρίζονται ως ιδιαιτέρως σηmicroαντικές και η διενέργεια ακροάσεων microε τους πολίτες ή φορείς που τις υπέβαλαν

o να καταστεί απαραίτητη προϋπόθεση η γνωmicroοδότηση της Επιτροπής κατά τη διαδικασία επιλογής του επικεφαλής της Αρχής Περιβαλλοντικών Ελέγχων του κεφαλαίου ∆ του παρόντος

Β Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Στόχοι ndash σκοπός Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας κατέχει κοmicroβική θέση στο προτεινόmicroενο σχήmicroα περιβαλλοντικής διακυβέρνησης Η ίδρυσή του θα αναδείξει τόσο ουσιαστικά όσο και συmicroβολικά τη σηmicroασία που προσλαmicroβάνουν σήmicroερα τα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα σε εθνικό επίπεδο και θα ανταποκριθεί στις εξής ιδίως ανάγκες

9

- Πληρέστερη ανταπόκριση στις συνταγmicroατικές επιταγές για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Το Σύνταγmicroα του 19752001 προστατεύει το φυσικό περιβάλλον σε κάθε του microορφή ενώ καθιερώνει ιδιαίτερα προστατευτικό καθεστώς για τα δάση και δασικές εκτάσεις (άρθρο 24 παρ1 και άρθρο 117 παρ 3 και 4) λόγω των ιδιαίτερων προβληmicroάτων που ανέδειξε ιστορικά η διαχείρισή τους στη χώρα microας (εκτεταmicroένες πυρκαγιές παράνοmicroη υλοτοmicroία οικοπεδοποιήσεις κλπ) Από τις πιο πάνω συνταγmicroατικές διατάξεις συνάγεται η υποχρέωση του κράτους για αποτελεσmicroατική προστασία όλων των εκφάνσεων του φυσικού περιβάλλοντος βάσει ολοκληρωmicroένης και συνεκτικής πολιτικής Η δηmicroιουργία ενιαίου υπουργείου για τη διαχείριση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στο ρυθmicroιστικό περιεχόmicroενο του άρθρου 24 παρ1 Συντ

- Αποτελεσmicroατικότερη διαχείριση του κοινοτικού αντικειmicroένου στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον αντιπροσωπεύει ένα πεδίο πολιτικής microε υψηλό βαθmicroό ολοκλήρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο Υπολογίζεται microάλιστα ότι 80 περίπου των ρυθmicroίσεων του ελληνικού δικαίου περιβάλλοντος είναι κοινοτικής προέλευσης Η προστασία του περιβάλλοντος αντιmicroετωπίζεται microε ευρύτητα στις διατάξεις της ΣυνθΕΚ (άρθρα 174-176) ενώ οι επιmicroέρους τοmicroείς της σχετικής Κοινοτικής πολιτικής εκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των στοιχείων που συναπαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον (ατmicroοσφαιρικός αέρας-κλίmicroα χερσαία και θαλάσσια ύδατα φύση και είδη απόβλητα έδαφος χηmicroικά και βιοτεχνολογία βιοmicroηχανική ρύπανση και θόρυβος) Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος θα επιτρέψει τη δηmicroιουργία ενιαίων και συνεκτικών εγχώριων δοmicroών που microπορούν να ανταποκριθούν πληρέστερα στις σύνθετες ανάγκες διαχείρισης του Κοινοτικού αντικειmicroένου τόσο στο στάδιο της διαmicroόρφωσης όσο και σε αυτό της εφαρmicroογής της κοινοτικής πολιτικής περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση το νέο σχήmicroα microπορεί να αποτρέψει ή τουλάχιστον να microειώσει τον παρατηρούmicroενο σήmicroερα κατακερmicroατισmicroό της κοινοτικής ύλης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και να περιορίσει τις διοικητικές αντιπαλότητες τις χρονικές υστερήσεις και τις ανακολουθίες που παρατηρούνται σε επιmicroέρους τοmicroείς όπως ιδίως στον τοmicroέα της προστασίας της φύσης και των ειδών

- ∆ιαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Ένα αυτοτελές υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί ευχερέστερα στην ανάγκη διαmicroόρφωσης microιας συνεκτικής και αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Υπενθυmicroίζεται ότι ο βασικός περιβαλλοντικός νόmicroος (ν 16501986) χρονολογείται ήδη από το 1986 χωρίς έκτοτε να έχει αποτελέσει αντικείmicroενο συνολικής αξιολόγησης τόσο εν όψει των προβληmicroάτων που έχει αναδείξει η εφαρmicroογή του στην πράξη όσο και εν όψει των νέων ουσιαστικών και διαδικαστικών απαιτήσεων που αναδεικνύονται στο πεδίο του Κοινοτικού δικαίου Η κωδικοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας η συmicroπλήρωσή της η συναρmicroογή της microε τη νοmicroοθεσία που διέπει άλλους τοmicroείς δηmicroοσίων πολιτικών όπως η χωροταξία η πολεοδοmicroία η ενέργεια και ο τουρισmicroός ο εξορθολογισmicroός και η απλούστευση των σχετικών διοικητικών διαδικασιών η συγχώνευση περιττών αδειών και εγκρίσεων και η σύντmicroηση των διοικητικών προθεσmicroιών καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειας της δηmicroοσιότητας και της λογοδοσίας είναι ορισmicroένοι από τους πλέον κρίσιmicroους θεσmicroικούς τοmicroείς που καλείται να διαχειριστεί ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος από τη σκοπιά της νοmicroοθετικής πολιτικής

- ∆ηmicroιουργία αξιόπιστων microηχανισmicroών άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής Ένα αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί microε microεγαλύτερη συστηmicroατικότητα διάρκεια και αποδοτικότητα στα σύνθετα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα που αναδεικνύει η σύγχρονη οικονοmicroική και κοινωνική πραγmicroατικότητα

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

9

- Πληρέστερη ανταπόκριση στις συνταγmicroατικές επιταγές για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος Το Σύνταγmicroα του 19752001 προστατεύει το φυσικό περιβάλλον σε κάθε του microορφή ενώ καθιερώνει ιδιαίτερα προστατευτικό καθεστώς για τα δάση και δασικές εκτάσεις (άρθρο 24 παρ1 και άρθρο 117 παρ 3 και 4) λόγω των ιδιαίτερων προβληmicroάτων που ανέδειξε ιστορικά η διαχείρισή τους στη χώρα microας (εκτεταmicroένες πυρκαγιές παράνοmicroη υλοτοmicroία οικοπεδοποιήσεις κλπ) Από τις πιο πάνω συνταγmicroατικές διατάξεις συνάγεται η υποχρέωση του κράτους για αποτελεσmicroατική προστασία όλων των εκφάνσεων του φυσικού περιβάλλοντος βάσει ολοκληρωmicroένης και συνεκτικής πολιτικής Η δηmicroιουργία ενιαίου υπουργείου για τη διαχείριση όλων των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στο ρυθmicroιστικό περιεχόmicroενο του άρθρου 24 παρ1 Συντ

- Αποτελεσmicroατικότερη διαχείριση του κοινοτικού αντικειmicroένου στο πεδίο του φυσικού περιβάλλοντος Το περιβάλλον αντιπροσωπεύει ένα πεδίο πολιτικής microε υψηλό βαθmicroό ολοκλήρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο Υπολογίζεται microάλιστα ότι 80 περίπου των ρυθmicroίσεων του ελληνικού δικαίου περιβάλλοντος είναι κοινοτικής προέλευσης Η προστασία του περιβάλλοντος αντιmicroετωπίζεται microε ευρύτητα στις διατάξεις της ΣυνθΕΚ (άρθρα 174-176) ενώ οι επιmicroέρους τοmicroείς της σχετικής Κοινοτικής πολιτικής εκτείνονται στο σύνολο σχεδόν των στοιχείων που συναπαρτίζουν το φυσικό περιβάλλον (ατmicroοσφαιρικός αέρας-κλίmicroα χερσαία και θαλάσσια ύδατα φύση και είδη απόβλητα έδαφος χηmicroικά και βιοτεχνολογία βιοmicroηχανική ρύπανση και θόρυβος) Η ίδρυση αυτοτελούς υπουργείου Περιβάλλοντος θα επιτρέψει τη δηmicroιουργία ενιαίων και συνεκτικών εγχώριων δοmicroών που microπορούν να ανταποκριθούν πληρέστερα στις σύνθετες ανάγκες διαχείρισης του Κοινοτικού αντικειmicroένου τόσο στο στάδιο της διαmicroόρφωσης όσο και σε αυτό της εφαρmicroογής της κοινοτικής πολιτικής περιβάλλοντος Σε κάθε περίπτωση το νέο σχήmicroα microπορεί να αποτρέψει ή τουλάχιστον να microειώσει τον παρατηρούmicroενο σήmicroερα κατακερmicroατισmicroό της κοινοτικής ύλης microεταξύ διαφόρων υπουργείων και να περιορίσει τις διοικητικές αντιπαλότητες τις χρονικές υστερήσεις και τις ανακολουθίες που παρατηρούνται σε επιmicroέρους τοmicroείς όπως ιδίως στον τοmicroέα της προστασίας της φύσης και των ειδών

- ∆ιαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Ένα αυτοτελές υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί ευχερέστερα στην ανάγκη διαmicroόρφωσης microιας συνεκτικής και αποτελεσmicroατικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας Υπενθυmicroίζεται ότι ο βασικός περιβαλλοντικός νόmicroος (ν 16501986) χρονολογείται ήδη από το 1986 χωρίς έκτοτε να έχει αποτελέσει αντικείmicroενο συνολικής αξιολόγησης τόσο εν όψει των προβληmicroάτων που έχει αναδείξει η εφαρmicroογή του στην πράξη όσο και εν όψει των νέων ουσιαστικών και διαδικαστικών απαιτήσεων που αναδεικνύονται στο πεδίο του Κοινοτικού δικαίου Η κωδικοποίηση της ισχύουσας περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας η συmicroπλήρωσή της η συναρmicroογή της microε τη νοmicroοθεσία που διέπει άλλους τοmicroείς δηmicroοσίων πολιτικών όπως η χωροταξία η πολεοδοmicroία η ενέργεια και ο τουρισmicroός ο εξορθολογισmicroός και η απλούστευση των σχετικών διοικητικών διαδικασιών η συγχώνευση περιττών αδειών και εγκρίσεων και η σύντmicroηση των διοικητικών προθεσmicroιών καθώς και η ενίσχυση της διαφάνειας της δηmicroοσιότητας και της λογοδοσίας είναι ορισmicroένοι από τους πλέον κρίσιmicroους θεσmicroικούς τοmicroείς που καλείται να διαχειριστεί ένα αυτοτελές υπουργείο περιβάλλοντος από τη σκοπιά της νοmicroοθετικής πολιτικής

- ∆ηmicroιουργία αξιόπιστων microηχανισmicroών άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής Ένα αυτοτελές Υπουργείο Περιβάλλοντος microπορεί να ανταποκριθεί microε microεγαλύτερη συστηmicroατικότητα διάρκεια και αποδοτικότητα στα σύνθετα περιβαλλοντικά ζητήmicroατα που αναδεικνύει η σύγχρονη οικονοmicroική και κοινωνική πραγmicroατικότητα

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

10

Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Χωροταξίας Τον πυρήνα του νέου Υπουργείου προτείνεται να αποτελέσουν οι ήδη υπάρχουσες υπηρεσίες χωροταξίας πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος του νυν ΥΠΕΧΩ∆Ε (δηλαδή το τέως ΥΧΟΠ όπως έχει διευρυνθεί microε τις νέες υπηρεσίες και αρmicroοδιότητες για το περιβάλλον και τη χωροταξία που έχουν αποδοθεί στο ΥΠΕΧΩ∆Ε από το 1985 microέχρι σήmicroερα) Οι υπηρεσίες αυτές συγκροτούν από θεmicroατικής απόψεως δύο διακριτούς κύκλους αντικειmicroένων που λειτουργούν συmicroπληρωmicroατικά microεταξύ τους και microπορεί να υπαχθούν λειτουργικά σε δύο γενικές γραmicromicroατείες α) στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος στην οποία microπορεί να ενταχθούν η ∆ιεύθυνση Ελέγχου Ατmicroοσφαιρικής Ρύπανσης και Θορύβου (ΕΑΡΘ) η ∆ιεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασmicroού και η Ειδική Γραmicromicroατεία Υδάτων και β) στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας στην οποία microπορεί αντίστοιχα να ενταχθούν οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης Πολεοδοmicroίας η ∆ιεύθυνση Ειδικών Έργων Αναβάθmicroισης Περιοχών και η ∆ιεύθυνση Χωροταξίας Εφόσον υιοθετηθεί ένα τέτοιο οργανωτικό ανάπτυγmicroα οι υπηρεσίες της νυν Γενικής ∆ιεύθυνσης ∆ιοίκησης του ΥΠΕΧΩ∆Ε (οριζόντιες υπηρεσίες) καθώς και η ∆ιεύθυνση Οργάνωσης και το Τmicroήmicroα ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΟΚ microπορεί να υπαχθούν απευθείας στον Υπουργό (microε αναmicroόρφωση του υφισταmicroένου οργανογράmicromicroατος2) και να καταστούν αρmicroόδιες για όλα τα θέmicroατα διοικητικής και οικονοmicroικής υποστήριξης των οργανικών microονάδων που θα απαρτίζουν τις 2 Γενικές Γραmicromicroατείες του υπουργείου

Στο νέο υπουργείο κρίνεται επίσης σκόπιmicroο να microεταφερθούν οι αρmicroοδιότητες για το φυσικό περιβάλλον που σήmicroερα ασκούνται από άλλα υπουργεία και ιδίως η Γενική ∆ιεύθυνση ∆ασών και Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης Από λειτουργικής απόψεως κριτήριο πρέπει πάντως να αποτελέσει η κατά το δυνατόν en block microεταφορά αρmicroοδιοτήτων προσωπικού και πόρων που αναmicroένεται να δηmicroιουργήσει microικρότερες διοικητικές τριβές εντάσεις και αρρυθmicroίες Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξεταστεί και η σταδιακή microεταφορά άλλων αρmicroοδιοτήτων και υπηρεσιών ανάλογα microε το βαθmicroό ωρίmicroανσης του νέου υπουργείου ώστε να microην ακυρωθούν υφιστάmicroενες διοικητικές microονάδες που λειτουργούν σχετικά ικανοποιητικά σε άλλα υπουργεία microε συmicroπληρωmicroατικά πεδία ευθύνης

Από απόψεως εσωτερικής οργάνωσης των δύο Γενικών Γραmicromicroατειών προτείνεται ενδεικτικά η δηmicroιουργία Γενικών ∆ιευθύνσεων (ή ∆ιευθύνσεων) ανάλογα microε τα βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα που θα διαχειριστεί το υπουργείο microε βάση και τον ιδρυτικό του νόmicroο Έτσι στη Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες Γενικές ∆ιευθύνσεις (Γ∆) Γ∆ Βιοποικιλότητας amp Προστατευόmicroενων Περιοχών Γ∆ Υδάτινων πόρων Γ∆ ∆ασών Γ∆ Κλιmicroατικής Αλλαγής amp Ποιότητας Αέρα Γ∆ ∆ιαχείρισης Αποβλήτων Γ∆ Οριζόντιων Περιβαλλοντικών Θεmicroάτων (Περιβαλλοντική Αδειοδότηση Περιβαλλοντική Πληροφόρηση Περιβαλλοντική Ευθύνη Οικονοmicroικά Εργαλεία κλπ) Αντίστοιχα στη Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας προτείνεται η δηmicroιουργία 2 Γενικών ∆ιευθύνσεων (Γ∆ Χωροταξικής Πολιτικής και Γ∆ Πολεοδοmicroικής Πολιτικής) και microιας νέας ειδικής υπηρεσίας αυθαιρέτων κατασκευών που θα επιληφθεί τόσο σε επιτελικό (έκδοση εγκυκλίων δηmicroοσίευση εκθέσεων και απολογισmicroών κλπ) όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο (πχ αυτοψίες χαρτογραφήσεις κατεδαφίσεις) του ζητήmicroατος της αυθαίρετης δόmicroησης Απαραίτητη γιrsquo αυτό προϋπόθεση είναι ο εξοπλισmicroός της υπηρεσίας αυτής microε κατάλληλο προσωπικό και microέσα και η δικτύωσή της microε τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Περιφερειών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ελεγκτικών αρχών (Συνήγορος του Πολίτη Ειδική Υπηρεσία

2 Επί παραδείγmicroατι microπορεί να εξεταστεί η ίδρυση ∆ιεύθυνσης ή Τmicroήmicroατος Εποπτευοmicroένων Οργανισmicroών και η αναβάθmicroιση του υπάρχοντος Τmicroήmicroατος ∆ιεθνών ∆ραστηριοτήτων και ΕΕ σε ∆ιεύθυνση Συνεργασίας microε την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους ∆ιεθνείς Οργανισmicroούς

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

11

Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης ΣΕΕ∆∆ κλπ) που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό

Εν όψει της παρατηρούmicroενης κατά την τελευταία δεκαετία αποχώρησης σηmicroαντικού microέρους του προσωπικού των κεντρικών υπηρεσιών περιβάλλοντος χωροταξίας και πολεοδοmicroίας του ΥΠΕΧΩ∆Ε η νέα οργανωτική διάρθρωση πρέπει να συνδυαστεί microε ένα συντονισmicroένο πρόγραmicromicroα ανανέωσης του ανθρώπινου δυναmicroικού του υπουργείου που θα εκτείνεται σε χρονικό ορίζοντα πέντε περίπου ετών Στην προοπτική αυτή πρέπει να θεσmicroοθετηθούν οργανικές θέσεις που θα καλύπτουν τις σύγχρονες επιστηmicroονικές ειδικότητες που απαιτούνται για την άσκηση περιβαλλοντικής και χωροταξικής-πολεοδοmicroικής πολιτικής ενώ ιδιαίτερη σηmicroασία προσλαmicroβάνει η δηmicroιουργία ευέλικτων microονάδων στρατηγικού σχεδιασmicroού και παρακολούθησης των πολιτικών

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί Στην εποπτεία του νέου υπουργείου θα υπαχθούν και οι οργανισmicroοί που σήmicroερα ανήκουν στο πεδίο ευθύνης του ΥΠΕΧΩ∆Ε και δραστηριοποιούνται στους τοmicroείς της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος (Οργανισmicroοί Αθήνας και Θεσσαλονίκης Κτηmicroατολόγιο ΑΕ ΟΚΧΕ ∆ΕΠΟΣ ΑΕ Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης ΕΤΕΡΠΣ κλπ) αλλά και άλλοι συναφείς οργανισmicroοί που σήmicroερα υπάγονται στην εποπτεία άλλων υπουργείων

Αν και κατά την πρώτη φάση συγκρότησης και λειτουργίας του νέου υπουργείου microπορεί να διατηρηθεί το υφιστάmicroενο σχήmicroα των εποπτευόmicroενων οργανισmicroών σε δεύτερο στάδιο κρίνεται αναγκαία η επανεξέταση της λειτουργικής microορφής και του αντικειmicroένου τους microε βάση και τα νέα πεδία πολιτικής που θα αναπτυχθούν χωρίς να αποκλεισθεί και η ριζική αναδιάρθρωση ή ακόmicroη και η συγχώνευση ορισmicroένων από αυτούς

Στο πλαίσιο αυτό ιδιαίτερη microνεία πρέπει να γίνει για το Εθνικό Κέντρο Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) Το Κέντρο αυτό κρίνεται σκόπιmicroο να microετεξελιχθεί σε φορέα οργάνωσης και διαχείρισης των εθνικών χωρικών δεδοmicroένων και σε Παρατηρητήριο χωρικών microεταβολών (Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας) ενσωmicroατώνοντας και το προβλεπόmicroενο στο άρθρο 14 του ν 27421999 Εθνικό ∆ίκτυο Πληροφοριών για το Χωροταξικό Σχεδιασmicroό Στις βασικές του αρmicroοδιότητες πρέπει να υπαχθεί η συλλογή ταξινόmicroηση και επεξεργασία στοιχείων πληροφοριών και δεδοmicroένων για το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία η επεξεργασία χωροταξικών και περιβαλλοντικών δεικτών η λειτουργία των Εθνικών ∆ικτύων Πληροφοριών Περιβάλλοντος και Χωροταξίας καθώς και η διάθεση των σχετικών πληροφοριών στο κοινό στις λοιπές εθνικές δηmicroόσιες αρχές και σε οmicroοειδή ή συναφή δίκτυα ευρωπαϊκού ή διεθνούς χαρακτήρα (∆ικτυακή πύλη γεωγραφικών πληροφοριών Inspire Ευρωπαϊκός Οργανισmicroός Περιβάλλοντος Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Χωροταξικής ΠαρατήρησηςESPON κλπ) Σύmicroφωνα microε την πρόταση αυτή το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναδεικνύεται σε κεντρικό φορέα παροχής χωρικών πληροφοριών στην Ελλάδα και σε οργανισmicroό επιστηmicroονικής και τεχνικής υποστήριξης των εθνικών πολιτικών χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και περιβάλλοντος Στις βασικές του αρmicroοδιότητες συγκαταλέγεται και η επεξεργασία των εθνικών εκθέσεων και αναφορών που απαιτούνται από τις επιmicroέρους νοmicroοθετικές και κανονιστικές διατάξεις για την αξιολόγηση πολιτικών microέτρων και δράσεων που αφορούν το περιβάλλον και τη χωροταξία-πολεοδοmicroία καθώς και η παρακολούθηση και αποτίmicroηση της πορείας εφαρmicroογής των κοινοτικών και διεθνών δεσmicroεύσεων για το περιβάλλον Το προτεινόmicroενο Παρατηρητήριο προτείνεται να λειτουργήσει microε τη microορφή εθνικού κοmicroβικού σηmicroείου που θα συνεργάζεται microε τα συναφή microε τη χωροταξία-πολεοδοmicroία και το περιβάλλον εθνικά εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύmicroατα κέντρα και ινστιτούτα καθώς και τους δηmicroόσιους φορείς που κατέχουν ή παράγουν σχετικές πληροφορίες και στοιχεία Στο πλαίσιο του ενιαίου αυτού Παρατηρητηρίου προτείνεται να ενταχθούν η εθνική βάση

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

12

δεδοmicroένων για τα νερά το εθνικό microητρώο ρύπων και τα δεδοmicroένα εδαφικής κάλυψης Corine Το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος και Χωροταξίας αναλαmicroβάνει επίσης τις λειτουργίες δηmicroιουργίας διαχείρισης συντήρησης και διανοmicroής των συνόλων και υπηρεσιών χωρικών δεδοmicroένων σύmicroφωνα microε τις διατάξεις της Οδηγίας 20072ΕΚ για τη δηmicroιουργία υποδοmicroής χωρικών πληροφοριών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (Inspire) (EE L 108 σ 1 της 2542007) Επίσης ιδιαίτερη microέριmicroνα πρέπει να ληφθεί για το Ειδικό Ταmicroείο Εφαρmicroογής Ρυθmicroιστικών και Πολεοδοmicroικών Σχεδίων (ΕΤΕΡΠΣ) το οποίο microέχρι σήmicroερα λειτουργεί υπό καθεστώς αδιαφάνειας και έλλειψης κοινωνικής λογοδοσίας Στο ΕΤΕΡΠΣ το οποίο συστάθηκε το 19723 και έκτοτε έχει υποστεί αναρίθmicroητες τροποποιήσεις αποδίδονται σε ετήσια βάση ποσά που εισπράττονται από δηmicroόσια ταmicroεία ως περιβαλλοντικά πρόστιmicroα καθώς και ο φόρος καυσίmicroων microε στόχο τη χρηmicroατοδότηση έργων πολεοδοmicroικής ανάπλασης και προστασίας περιβάλλοντος Όmicroως ελλείψει στρατηγικών στοχεύσεων και microηχανισmicroών δηmicroόσιας λογοδοσίας και διαφάνειας το ΕΤΕΡΠΣ αν και αποτελεί το microοναδικό εθνικό ταmicroείο microε περιβαλλοντικό προσανατολισmicroό δεν επιτελεί ουσιαστικό περιβαλλοντικό έργο Προτείνεται η microετεξέλιξη του ΕΤΕΡΠΣ σε Εθνικό Ταmicroείο για το Περιβάλλον (Πράσινο Ταmicroείο) microε αναmicroόρφωση του σκοπού και του θεσmicroικού πλαισίου οργάνωσης διαχείρισης και λειτουργίας του (πόροι όργανα διοίκησης και προσωπικό διαδικασίες οικονοmicroικού ελέγχου) Η microεταρρύθmicroιση του ΕΤΕΡΠΣ πρέπει κυρίως να αποβλέπει στη microεγαλύτερη διαφάνεια και δηmicroοσιότητα της δράσης του στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και της δηmicroόσιας λογοδοσίας του και στην ορθολογική διαχείριση των πόρων του Για τον σκοπό αυτό προτείνονται ιδίως τα εξής

α) κατάρτιση τετραετούς Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης β) σύνταξη ετήσιας έκθεσης αξιολόγησης για την πρόοδο υλοποίησης του Στρατηγικού Σχεδίου ∆ράσης και υποβολή της στους Υπουργούς Περιβάλλοντος και Οικονοmicroικών και στην Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής β) αλλαγή της σύνθεσης του ∆Σ του Ταmicroείου και συmicromicroετοχή σε αυτό εκπροσώπων των microη κυβερνητικών οργανώσεων και των κοινωνικών φορέων γ) ανάθεση της οικονοmicroικής διαχείρισης και του ισολογισmicroού του Ταmicroείου σε ορκωτούς ελεγκτές ή σε ειδική ελεγκτική εταιρεία και υποβολή σχετικής έκθεσης προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος της Βουλής

Συmicroβούλια ndash Επιτροπές Τα διάφορα εθνικά συmicroβούλια και επιτροπές που έχουν συσταθεί microέχρι σήmicroερα στο ΥΠΕΧΩ∆Ε ως φορείς κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για τα θέmicroατα της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας και του περιβάλλοντος4 καθώς και τα σχετικά τεχνικά συmicroβούλια της κεντρικής διοίκησης (Κεντρικό ΣΧΟΠ Ανώτατο Πολεοδοmicroικό και Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο του άρθρου 3 του ν 15771985 όπως τροποποιήθηκε microε τον ν 28312000) microεταφέρονται στο νέο υπουργείο Επίσης στο νέο υπουργείο microεταφέρεται και η Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES του άρθρου 20 του ν 32082003 Η microεταφορά αυτή πρέπει να συνδυασθεί microε την οmicroαδοποίηση και ενοποίηση των επιmicroέρους εθνικών συmicroβουλίων και επιτροπών σε νέα συλλογικά όργανα διαβούλευσης και διαλόγου

3 Νόmicroος 12621972 (ΦΕΚ 194 Αrsquo) laquoΠερί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων αστικών περιοχώνraquo άρθρο 19 4 Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 ΦΕΚ 970Β 120705 και 305116 ΦΕΚ 1472Β 51005) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (ν 27421999) και Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ 3331830281998 άρθρο 17 ν 27421999)

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

13

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ Υπουργός - Υφυπουργός

Γενική Γραmicromicroατεία Χωροταξίας amp Πολεοδοmicroίας

Βασικά αντικείmicroενα - Χωροταξία - Πολεοδοmicroία και οικιστική πολιτική

- Κεντρική Υπηρεσία Κατεδάφισης Αυθαιρέτων

Συλλογικά όργανα

Α Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος Ενσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για το περιβάλλον Εθνική Επιτροπή laquoΦΥΣΗraquo (ΚΥΑ

3331830281998 Ν 27421999) Επιστηmicroονική Επιτροπή CITES (Ν 32082003 αρ

20) Εθνικό Συmicroβούλιο Υδάτων (Ν 3199 2003 αρ 3) Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέmicroηση της Απερήmicroωσης (ΚΥΑ 291203 (ΦΕΚ 970Β 120705) και 305116 (ΦΕΚ 1472Β 51005)

Πέραν των ανωτέρω οι αρmicroοδιότητές του

επεκτείνονται και σε άλλα πεδία περιβαλλοντικής πολιτικής ( πχ κλιmicroατική αλλαγή διαχείριση

απορριmicromicroάτων κλπ)

Β Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας amp ΠολεοδοmicroίαςΕνσωmicroατώνει τα εξής υφιστάmicroενα συλλογικά όργανα για τη χωροταξία και την πολεοδοmicroία Ανώτατο Πολεοδοmicroικό amp Αρχιτεκτονικό Συmicroβούλιο

(Ν 28312000) Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασmicroού (Ν

27421999) Σε κάθε Εθνικό Συmicroβούλιο συmicromicroετέχουν ως microέλη εκπρόσωποι του άλλου Τα συλλογικά όργανα συνεπικουρούνται από επιστηmicroονικές γραmicromicroατείες

Εποπτευόmicroενοι οργανισmicroοί diams Ενιαίο Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος amp Χωροταξίας

- Παρατηρητήριο Χωροταξίας - Πρόγραmicromicroα εδαφικής κάλυψης Corine - Εθνική Βάση ∆εδοmicroένων για τα Νερά - Μητρώο ρύπων - Άλλες βάσεις χωρικών δεδοmicroένων - Ενσωmicroάτωση Ι∆Ε και ΙΜ∆Ο του ΕΘΙΑΓΕ

diams Κτηmicroατολόγιο ΑΕ diams Οργανισmicroοί Ρυθmicroιστικών Σχεδίων diams Ταmicroείο Περιβάλλοντος-laquoΠράσινο Ταmicroείοraquo (αναmicroόρφωση ΕΤΕΡΠΣ)

Γενική Γραmicromicroατεία Περιβάλλοντος

Βασικά θεmicroατικά αντικείmicroενα - Βιοποικιλότητα Προστα-

τευόmicroενες Περιοχές και ∆άση - Υδάτινοι πόροι - Κλιmicroατική αλλαγή και Ποιότητα

Αέρα - ∆ιαχείριση Αποβλήτων - Οριζόντια Περιβαλλοντικά

θέmicroατα (περιβαλλοντική αδειοδότηση περιβαλλοντική πληροφόρηση οικονοmicroικά εργαλεία κλπ)

ώστε να δηmicroιουργηθούν ανά τοmicroέα πολιτικής τα πλέον πρόσφορα σχήmicroατα από πλευράς κοινωνικής αντιπροσωπευτικότητας και λειτουργικότητας Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η δηmicroιουργία δύο βασικών εθνικών συmicroβουλίων για τους τοmicroείς του περιβάλλοντος (Εθνικό Συmicroβούλιο Περιβάλλοντος) και της χωροταξίας-πολεοδοmicroίας αντίστοιχα (Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Πολεοδοmicroίας) microε διευρυmicroένες αρmicroοδιότητες και ενσωmicroάτωση σε αυτά των επιmicroέρους συmicroβουλίων και επιτροπών που προβλέπονται σήmicroερα στην ισχύουσα νοmicroοθεσία Στην προοπτική αυτή microπορεί να εξεταστεί επίσης και η λειτουργία των εθνικών συmicroβουλίων σε Ολοmicroέλεια και σε τmicroήmicroατα ανάλογα microε τα θέmicroατα επί των οποίων καλούνται κάθε φορά να γνωmicroοδοτήσουν Σε κάθε περίπτωση κρίσιmicroη κρίνεται η συγκρότηση ή η ενεργοποίηση των επιστηmicroονικών γραmicromicroατειών που προβλέπονται από την ισχύουσα νοmicroοθεσία (πχ άρθρο 3 παρ 4 ν 27421999) για την επιστηmicroονική και διοικητική υποστήριξη του έργου των συmicroβουλίων Τέλος για τον καλύτερο συντονισmicroό και την επικοινωνία microεταξύ των δυο προτεινόmicroενων συλλογικών οργάνων προτείνεται η ο ορισmicroός αmicroοιβαίας εκπροσώπησης στο κάθε ένα από αυτά

Οργανόγραmicromicroα Υπουργείου Περιβάλλοντος

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

14

Γ Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης και διυπουργικός συντονισmicroός Η αναγκαιότητα ενίσχυσης των διαδικασιών οριζόντιου συντονισmicroού microεταξύ των συναρmicroόδιων υπουργείων είναι προφανής Ο κατακερmicroατισmicroός των αρmicroοδιοτήτων microεταξύ microεγάλου αριθmicroού συναρmicroόδιων υπουργείων και υπηρεσιών και ο συχνός microεταξύ τους ανταγωνισmicroός ο οποίος εντείνεται από την έλλειψη παγιωmicroένων δοmicroών οριζόντιου συντονισmicroού αποτελούν εmicroπεδωmicroένους πλέον ανασταλτικούς παράγοντες που δυσχεραίνουν τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών περιβαλλοντικών πολιτικών σε κεντρικό επίπεδο αλλά και την υλοποίηση παρακολούθηση και επιβολή του νόmicroου Επίσης οδηγούν συχνά στην αδυναmicroία διαmicroόρφωσης εθνικών διαπραγmicroατευτικών στόχων και θέσεων στην ΕΕ αλλά και στην αδυναmicroία τυπικής και ουσιαστικής ανταπόκρισης κατά το στάδιο της εφαρmicroογής της σχετικής κοινοτικής και διεθνούς νοmicroοθεσίας Το ζήτηmicroα του διυπουργικού συντονισmicroού στο πεδίο του περιβάλλοντος (και αντίστοιχα της χωροταξίας) δεν αντιmicroετωπίζεται για πρώτη φορά σήmicroερα Ήδη κατά το παρελθόν ο πρώτος νόmicroος για τη χωροταξία και το περιβάλλον ο ν 3601976 συνέστησε για τον σκοπό αυτό το Εθνικό Συmicroβούλιο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος (ΕΣΧΠ) το οποίο microεταξύ άλλων επιφόρτισε microε τη λήψη αποφάσεων επί θεmicroάτων χωροταξίας και περιβάλλοντος που άπτονταν της αρmicroοδιότητας περισσοτέρων υπηρεσιών Αντίστοιχη πρόβλεψη έχει περιληφθεί και στο άρθρο 3 του νυν ισχύοντος ν 27421999 (άρθρο 3) microε το οποίο ιδρύεται Επιτροπή Συντονισmicroού της Κυβερνητικής Πολιτικής για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων laquoτον σχεδιασmicroό ενιαίας και συντονισmicroένης πολιτικής για τη χωροταξία και την αειφόρο ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο και την επεξεργασία microέτρων για την αποτελεσmicroατική εφαρmicroογή τουςraquo καθώς και laquoτη λήψη αποφάσεων για θέmicroατα χωροταξίας και αειφόρου ανάπτυξης που εmicroπίπτουν στην αρmicroοδιότητα περισσότερων Υπουργείωνraquo Η εmicroπειρία ωστόσο από τη λειτουργία των πιο πάνω συλλογικών οργάνων δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική Συγκεκριmicroένα όπως προκύπτει και από το διαθέσιmicroο εmicroπειρικό υλικό το ΕΣΧΠ φαίνεται να λειτούργησε microε σηmicroαντικά πάντως χρονικά κενά κατά την περίοδο 1977-1981 εκδίδοντας 19 αποφάσεις χωροταξικού και περιβαλλοντικού περιεχοmicroένου ενώ microετά το 1981 συνεδρίασε microόνον δύο φορές -και δη δια περιφοράς το έτος 1985- για να εγκρίνει αφενός τον εκσυγχρονισmicroό εργοστασίου τριβής και επεξεργασίας καολίνης στη Μήλο και αφετέρου την ίδρυση ΒΙΠΕ σε κάθε νοmicroό της χώρας Αντίστοιχα microε βάση τα διαθέσιmicroα στοιχεία ουδεmicroία συνεδρίαση της Επιτροπής του άρθρου 3 του ν 27421999 φαίνεται να πραγmicroατοποιήθηκε κατά την περίοδο 1999-2007 Η εmicroπειρία αυτή υπογραmicromicroίζει τις δυσκολίες καθιέρωσης σχηmicroάτων microόνιmicroου και σταθερού οριζόντιου συντονισmicroού Ελλείψει τέτοιων microηχανισmicroών ο συντονισmicroός που επιτελείται όταν και όπου επιτυγχάνεται είναι άτυπος και αποσπασmicroατικός εξαρτάται δε εν πολλοίς από την ποιότητα των προσωπικών επαφών microεταξύ των στελεχών των συναρmicroοδίων υπουργείων χωρίς να αποκλείει και την προσφυγή σε ιεραρχικές microορφές συντονισmicroού που απαιτούν τη διαmicroεσολάβηση του ίδιου του πρωθυπουργού Η ανάγκη ύπαρξης σταθερών microηχανισmicroών οριζόντιου συντονισmicroού δεν αναmicroένεται να εκλείψει microε την ενδεχόmicroενη ίδρυση αυτόνοmicroου Υπουργείου Περιβάλλοντος Όπως microάλιστα αναδεικνύει η εmicroπειρία από κράτη-microέλη της ΕΕ microε αντίστοιχα προβλήmicroατα διοικητικής οργάνωσης η αναγκαιότητα αυτή είναι εξίσου επιτακτική ακόmicroη και στην περίπτωση δηmicroιουργίας ενός ισχυρού αυτόνοmicroου ΥΠ που θα συγκεντρώνει το σύνολο (ή τουλάχιστον τη συντριπτική πλειονότητα) των διάσπαρτων αρmicroοδιοτήτων ρύθmicroισης του περιβαλλοντικού

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

15

αντικειmicroένου5 Η αντίστοιχη εmicroπειρία από κράτη microε ισχυρά ΥΠ αναδεικνύει ότι η συστηmicroατική συνεργασία της περιβαλλοντικής διοίκησης microε άλλα υπουργεία διευκολύνει τη διαmicroόρφωση αποτελεσmicroατικών ρυθmicroιστικών παρεmicroβάσεων ιδίως σε πολύπλοκα πεδία πολιτικής που χαρακτηρίζονται από αβεβαιότητα όπως η κλιmicroατική αλλαγή η ανταγωνιστικότητα της οικονοmicroίας η αγροτική ανάπτυξη και η αλιεία Η συνεργασία αυτή καθίσταται άλλωστε αναγκαία και σε microία προοπτική αειφόρου ανάπτυξης που θα συναιρεί στο επίπεδο των δηmicroοσίων πολιτικών στόχους ανάπτυξης συνοχής και προστασίας Πώς όmicroως microπορεί να εξασφαλιστεί η δηmicroιουργία ενός microόνιmicroου και σταθερού microηχανισmicroού διυπουργικού συντονισmicroού για τα θέmicroατα του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης Η εmicroπειρία του παρελθόντος απέδειξε ότι το υπάρχον πλαίσιο δεν ευνοεί τον αυθόρmicroητο οριζόντιο συντονισmicroό ενώ και τα συλλογικά κυβερνητικά όργανα που ιδρύθηκαν για το σκοπό αυτό είτε ατόνησαν είτε δεν λειτούργησαν στην πράξη Προτείνεται λοιπόν η αξιοποίηση της θεσmicroικών δυνατοτήτων που παρέχουν οι διατάξεις για την κυβέρνηση και τα κυβερνητικά όργανα (Π∆ 632005) και ιδίως της δυνατότητας του Πρωθυπουργού να ορίζει Αντιπροέδρους της Κυβέρνησης Ο ορισmicroός Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη θα προσέδιδε όχι microόνο την προσήκουσα συmicroβολική διάσταση στις προτεραιότητες της κυβέρνησης αλλά θα είχε και πρακτικό αποτέλεσmicroα καθώς θα ικανοποιούσε την ανάγκη για παρακίνηση και επίσπευση της συντονιστικής δράσης Επιπρόσθετα θα κάλυπτε το κενό που προκύπτει από την ανυπαρξία παγιωmicroένων δοmicroών άmicroβλυνσης διαφωνιών και συγκρούσεων microεταξύ συναρmicroόδιων υπουργείων σε περιπτώσεις αναποτελεσmicroατικότητας του οριζόντιου συντονισmicroού παρέχοντας τη δυνατότητα άmicroεσης προσφυγής σε ιεραρχικές microορφές επίλυσης των εν λόγω συγκρούσεων Ειδικότερα ο Αντιπρόεδρος Αειφόρου Ανάπτυξης θα microπορούσε να αναλάβει την εποπτεία των τοmicroέων της κυβερνητικής δραστηριότητας που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη και τον συντονισmicroό της εφαρmicroογής της κυβερνητικής πολιτικής στους τοmicroείς αυτούς την επίλυση διαφωνιών microεταξύ συναρmicroοδίων υπουργών και τον συντονισmicroό της διαδικασίας διαmicroόρφωσης Εθνικής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη καθώς και την παρακολούθηση και αξιολόγησή της Η προώθηση πάντως microιας τέτοιας πρότασης θα microπορούσε να διευκολυνθεί ιδιαίτερα εφόσον δεν περιοριζόταν αποκλειστικά στο πεδίο της αειφόρου ανάπτυξης αλλά συνδυαζόταν microε γενικότερους κύκλους κυβερνητικής δράσης και ορισmicroό περισσοτέρων Αντιπροέδρων ως υπευθύνων Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η δηmicroιουργία microόνιmicroων σχηmicroάτων συνεργασίας και συντονισmicroού microεταξύ των υπουργείων που άmicroεσα ή έmicromicroεσα εmicroπλέκονται σε θέmicroατα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης σε διάφορα επίπεδα της ιεραρχίας ανάλογα microε την περίπτωση (βλ σχήmicroα) τα οποία θα λειτουργούν microε τη microορφή microόνιmicroων διυπουργικών

5 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγmicroα της Ισπανίας όπου η ανάλογη προβληmicroατική διατυπώνεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ecologistas en Accioacuten Greenpeace WWFAdena SEOBirdLife και Amigos de la Tierra) ως λογική απόληξη της αδυναmicroίας συντονισmicroού των περιβαλλοντικών πολιτικών από το Υπουργείο Περιβάλλοντος

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

16

επιτροπών υπό τον συντονισmicroό του Αντιπροέδρου Αειφόρου Ανάπτυξης Στις επιτροπές αυτές πρέπει να παρέχεται η ευχέρεια συmicromicroετοχής και microη υπηρεσιακών παραγόντων (εκπροσώπων microη κυβερνητικών οργανώσεων άλλων αντιπροσωπευτικών συλλογικών φορέων και ανεξαρτήτων εmicroπειρογνωmicroόνων) Στις επιτροπές τον βασικό εισηγητικό ρόλο microπορεί και πρέπει να έχει το προτεινόmicroενο Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενδεικτικές κρίσιmicroες περιβαλλοντικές ενότητες του κυβερνητικού έργου που χρήζουν οριζόντιου συντονισmicroού microε τη microορφή διυπουργικών επιτροπών είναι οι εξής Α Κλιmicroατική αλλαγή Β Προστασία και διαχείριση εσωτερικών υδάτων Γ Χωροταξία και πολιτικής γης ∆ Βιοποικιλότητα Ε ∆ασική προστασίας και διαχείρισης

∆ Μηχανισmicroοί περιβαλλοντικού ελέγχου Αν και κατά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηmicroαντικά βήmicroατα για την ενδυνάmicroωση του συστήmicroατος παρακολούθησης και ελέγχου της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας το σύστηmicroα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από σηmicroαντικές αδυναmicroίες Ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) αποτελούν τις πιο σηmicroαντικές δοmicroές περιβαλλοντικού ελέγχου Ο πρώτος συνιστά ανεξάρτητη αρχή microε συνταγmicroατική κατοχύρωση δηλαδή δεν αναφέρεται στην εκτελεστική εξουσία αλλά στη Βουλή που τον εκλέγει microε αυξηmicroένη πλειοψηφία microε αρmicroοδιότητα microεταξύ άλλων τον έλεγχο της περιβαλλοντικής διοίκησης και της τήρησης της περιβαλλοντικής νοmicroιmicroότητας Η δεύτερη αποτελεί κεντρικό ελεγκτικό microηχανισmicroό που δραστηριοποιείται στον έλεγχο της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων σε έργα και δραστηριότητες του ιδιωτικού και του δηmicroόσιου τοmicroέα σε όλη την επικράτεια Πέραν των θεσmicroών αυτών σύmicroφωνα microε το υφιστάmicroενο νοmicroοθετικό πλαίσιο υπάρχουν και άλλες υπηρεσίες στην Ελλάδα σε κεντρικό και τοπικόπεριφερειακό επίπεδο στις αρmicroοδιότητες των οποίων περιλαmicroβάνεται και ο έλεγχος ήκαι η επιβολή της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας ενώ στο πεδίο των περιβαλλοντικών ελέγχων δραστηριοποιούνται και το Σώmicroα Επιθεωρητών -Ελεγκτών ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης (ΣΕΕ∆∆) και ο Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης που αποτελούν microηχανισmicroούς εσωτερικού ελέγχου της ∆ιοίκησης Ως προς το ζήτηmicroα των διοικητικών microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου παρατηρούνται τα εξής - Η λειτουργία περισσοτέρων ελεγκτικών microηχανισmicroών αν και καταρχήν ευπρόσδεκτη είναι ερευνητέο αν microπορεί να συνδυάσει πάντοτε στην πράξη τα διαφορετικά ή και παράλληλα πεδία ελεγκτικής δράσης και να διασφαλίσει τη συνέργια και το συντονισmicroό microεταξύ των επιmicroέρους θεσmicroών (πχ στα θέmicroατα κακοδιοίκησης6)

- Με εξαίρεση τον Συνήγορο του Πολίτη οι λοιποί ελεγκτικοί microηχανισmicroοί δεν συνιστούν ανεξάρτητες αρχές αν και ο τυπικός νοmicroοθέτης έχει ενίοτε περιβάλλει τα όργανά τους microε λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης) Τέτοιες εγγυήσεις δεν παρέχονται στην ΕΥΕΠ η οποία αν και αποτελεί τον βασικό microηχανισmicroό περιβαλλοντικού ελέγχου microε εκτεταmicroένο πεδίο ελεγκτικής δράσης τόσο επί

6 Η έννοια της κακοδιοίκησης είναι δύσκολο να ορισθεί Γίνεται πάντως δεκτό ότι είναι ευρύτερη της έννοιας της microη τήρησης της νοmicroιmicroότητας την οποία προφανώς εmicroπεριέχει Σηmicroειώνεται ότι ο έλεγχος και η καταπολέmicroηση των φαινοmicroένων κακοδιοίκησης αποτελεί αρmicroοδιότητα τόσο του ΣΕΕ∆∆ και του Γενικού Επιθεωρητή ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης όσο και του Συνηγόρου του Πολίτη

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

17

δηmicroοσίων φορέων όσο και κυρίως επί ιδιωτικών επιχειρήσεων υπάγεται ως προς τον ορισmicroό των οργάνων διοίκησής της αποκλειστικά στον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε7 Πέραν του ζητήmicroατος αυτού παρατηρείται ότι η ΕΥΕΠ διαθέτει microόνο αρmicroοδιότητα εισήγησης για την επιβολή προστίmicroων (στον Νοmicroάρχη στον Γενικό Γραmicromicroατέα Περιφέρειας ή στον Υπουργό) σε περίπτωση που διαπιστώνεται ρύπανση ή υποβάθmicroιση του περιβάλλοντος ή άλλη παράβαση από τις προβλεπόmicroενες στο άρθρο 30 του ν 165086 (ΦΕΚ 160 Αrsquo) Η έλλειψη οποιασδήποτε αποφασιστικής αρmicroοδιότητας για την επιβολή κυρώσεων καταλείπει τη διακριτική ευχέρεια για την ενεργοποίηση του κυρωτικού microηχανισmicroού αποκλειστικά σε πολιτικά όργανα

- Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβληmicroα είναι η αδυναmicroία επιστηmicroονικής στήριξης και τεκmicroηρίωσης των ελεγκτικών microηχανισmicroών microε αξιόπιστα στοιχεία πληροφορίες και δεδοmicroένα σε τοπικό περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και microε τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά των διάφορων δραστηριοτήτων που αποτελούν το αντικείmicroενο του ελέγχου Η ανυπαρξία ενός σταθερού δικτύου διαχείρισης της πληροφορίας καθυστερεί και συχνά ακυρώνει την πρακτική εφαρmicroογή των ρυθmicroίσεων λόγω ελλιπούς πληροφόρησης ως προς α) τις οmicroάδες και τα χαρακτηριστικά των ελεγχόmicroενων εγκαταστάσεων και β) τις περιβαλλοντικές ανάγκες και τη φέρουσα ικανότητα διαφόρων περιοχών

- Τέλος προβληmicroατική είναι και η έντονη προσκόλληση του ισχύοντος συστήmicroατος περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων σε κατασταλτικά microέσα επιβολής (άmicroεσοι έλεγχοι κυρώσεις) και η microειωmicroένη σηmicroασία που αποδίδεται στους προληπτικούς καθοδηγητικούς και προτρεπτικούς microηχανισmicroούς περιβαλλοντικής συmicromicroόρφωσης (πχ έκδοση οδηγιών διατύπωση βέλτιστων πρακτικών καθορισmicroός προτύπων αναφοράς για τις προδιαγραφές των προϊόντων και των διαδικασιών παραγωγής τους κλπ)

Για την αποτελεσmicroατικότερη λειτουργία των υφιστάmicroενων microηχανισmicroών περιβαλλοντικού ελέγχου προτείνονται τα εξής Α Αρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεων Για την ενδυνάmicroωση του κρίσιmicroου θεσmicroού των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων προτείνονται τα εξής - Αναβάθmicroιση της ΕΥΕΠ σε αυτοτελές σώmicroα επιθεωρητών περιβάλλοντος microε ενδεικτικό

τίτλο laquoΑρχή Περιβαλλοντικών Επιθεωρήσεωνraquo Τροποποίηση των καταστατικών διατάξεων της ΕΥΕΠ (ν 29472001) ώστε να προβλεφθεί νοmicroοθετικά ότι ως επικεφαλής της Αρχής επιλέγεται πρόσωπο εγνωσmicroένου κύρους microε υψηλή επιστηmicroονική κατάρτιση στο πεδίο της προστασίας του περιβάλλοντος και ευρεία κοινωνική αποδοχή που διορίζεται από τον οικείο Υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας και της Μόνιmicroης Επιτροπής Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής και απολαύει προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας Σηmicroειώνεται ότι αντίστοιχες προβλέψεις υπάρχουν ήδη για άλλους ανάλογους θεσmicroούς (πχ Γενικός Επιθεωρητής ∆ηmicroόσιας ∆ιοίκησης)

- Ανάθεση στην Αρχή και κυρωτικών αρmicroοδιοτήτων κατά το πρότυπο του Σώmicroατος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) ώστε εκτός από την ελεγκτική δράση να microπορεί να

7 Σηmicroειώνεται ότι ο Γενικός Επιθεωρητής Περιβάλλοντος διορίζεται από τον Υπουργό ΠΕΧΩ∆Ε ενώ αντίστοιχα οι προϊστάmicroενοι άλλων ελεγκτικών σωmicroάτων επιλέγονται είτε από Ειδικά Υπηρεσιακά Συmicroβούλια (ΣΕΥΕΠ ΣΕΕΥΜΕ) είτε από τον οικείο υπουργό microετά από γνώmicroη της Επιτροπής Θεσmicroών και ∆ιαφάνειας της Βουλής (ΣΕΕΚΚ) είτε τέλος από τον Πρωθυπουργό και τον οικείο Υπουργό (ΣΕΕ∆∆)

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

18

παρεmicroβαίνει δυναmicroικά και microε την επιβολή διοικητικών κυρώσεων σε βάρος των παρανοmicroούντων φορέων ή επιχειρήσεων

Β Βελτίωση του συντονισmicroού microεταξύ των ελεγκτικών σωmicroάτων Προκειmicroένου να βελτιωθεί ο συντονισmicroός microεταξύ των ελεγκτικών θεσmicroών και η επίτευξη πολλαπλασιαστικών αποτελεσmicroάτων στη δράση τους κρίνεται σκόπιmicroη η δηmicroιουργία σταθερών microορφών συνεργασίας ανταλλαγής πληροφοριών αmicroοιβαίων αξιολογήσεων (peer reviews) και εν γένει αλληλοδιδακτικών διαδικασιών Μέσα από τις διαδικασίες αυτές οι επιmicroέρους ελεγκτικοί microηχανισmicroοί microπορούν να γνωρίσουν και να αξιοποιήσουν τις καλές πρακτικές και την πείρα των άλλων αλλά και να microετρήσουν τις δικές τους επιδόσεις και να προωθήσουν microέτρα βελτίωσης της δράσης τους ή και κοινές δράσεις Γ Καθιέρωση συστήmicroατος αποτίmicroησης της δράσης των συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου Θα πρέπει να καθιερωθεί ένα κατά το δυνατόν απλό και σαφές σύστηmicroα υποβολής ετήσιων εκθέσεων για την παροχή συγκρίσιmicroων πληροφοριών σχετικά microε τον τρόπο λειτουργίας των επιmicroέρους συστηmicroάτων περιβαλλοντικού ελέγχου και σχετικά microε τον βαθmicroό επιτυχίας του στόχου της βελτίωσης της συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία Η αποτίmicroηση πρέπει να συνδυάζεται microε την ευρεία διάχυση των σχετικών αποτελεσmicroάτων στις αρmicroόδιες επιτροπές της Βουλής σε σχετικές microε το αντικείmicroενο υπηρεσίες και οργανισmicroούς στους πολίτες τις microη κυβερνητικές οργανώσεις και τις ιδιωτικές επιχειρήσεις ∆ ∆ιεύρυνση και καλύτερος συνδυασmicroός των microέσων άσκησης περιβαλλοντικού ελέγχου Όπως προεκτέθηκε τα υφιστάmicroενα διοικητικά συστήmicroατα περιβαλλοντικού ελέγχου επικεντρώνονται στη χρήση κατασταλτικών microέσων συmicromicroόρφωσης προς την περιβαλλοντική νοmicroοθεσία χωρίς όmicroως να έχουν αναπτύξει παράλληλα ndashή τουλάχιστον να έχουν αναπτύξει ικανοποιητικά- και microηχανισmicroούς έmicromicroεσου ελέγχου που περιλαmicroβάνουν εθελοντικές αρχές και πρότυπα υπεύθυνης επιχειρηmicroατικής συmicroπεριφοράς σύmicroφωνης microε την εφαρmicroοστέα νοmicroοθεσία (έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών και συστάσεων επεξεργασία κωδίκων τηρητέας στάσης και καλών πρακτικών κλπ) ή και microηχανισmicroούς επιβράβευσης και δηmicroοσιοποίησης των καλών επιδόσεων και απαξίωσης αντίστοιχα των κακών πρακτικών Η διεύρυνση των microέσων περιβαλλοντικού ελέγχου προς την κατεύθυνση αυτή και ο συνδυασmicroός τους microε τα παραδοσιακά microέσα αναγκαστικής επιβολής microπορεί να συmicroβάλει πληρέστερα στους στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας και της εφαρmicroογής της περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας

Ενδεικτική βιβλιογραφία 1 Γιαννακούρου Γ Κρεmicroλής Γ amp Σιούτη Γλ (Επιmicro) (2007) Η εφαρmicroογή του κοινοτικού

δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα 1981-2006 Αθήνα - Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

2 Καζάκος Π (1999) Ο laquoεξευρωπαϊσmicroόςraquo της δηmicroόσιας πολιτικής η εθνική περιβαλλοντική πολιτική ανάmicroεσα σε εξωτερικούς παράγοντες και υπερεθνικές δεσmicroεύσεις Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήmicroης τεύχος 13 83-122

3 Καράκωστας Ι (2006) Περιβάλλον και δίκαιο δίκαιο διαχείρισης και προστασίας των περιβαλλοντικών αγαθών (2η έκδοση) Αθήνα-Κοmicroοτηνή Εκδόσεις Αντ Ν Σάκκουλα

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

19

4 Καράντζαλη Μ (2007)Η εξέλιξη της περιβαλλοντικής πολιτικής amp διοίκησης στην Ελλάδα Αδηmicroοσίευτη microεταπτυχιακή διατριβή Πανεπιστηmicroίου Αιγαίου Μυτιλήνη

5 Κουταλάκης Χ (2003) Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στη διαδικασία συmicromicroόρφωσης των κρατών microελών προς το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

6 Κουταλάκης Χ (2006) Κράτος κοινωνία των πολιτών και συmicroφέροντα σύγκρουση διαπραγmicroάτευση και συmicromicroετοχή σε νέες microορφές περιβαλλοντικής διακυβέρνησης ∆ιεθνής και Ευρωπαϊκή Πολιτική 3 σ 210-230 Τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

7 Κρεmicroλής Γ (Μάιος 2006) Η εφαρmicroογή και επιβολή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νοmicroοθεσίας στην Ελλάδα wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

8 Μενουδάκος Κ (2002) Η συνταγmicroατική προστασία του περιβάλλοντος microετά την αναθεώρηση Νοmicroικό Βήmicroα τεύχος 50 σ 45 επ

9 Μακρυδηmicroήτρης Α (2007) Υπουργείο ή Ανεξάρτητη Αρχή Περιβάλλοντος wwwnomosphysisorggr (τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008)

10 Μακρυδηmicroήτρης Α και Πασσάς Α (1994) Η ελληνική διοίκηση και ο συντονισmicroός της ευρωπαϊκής πολιτικής Αθήνα Κοmicroοτηνή Α Ν Σάκκουλας

11 Νάντσου Θ Για ένα πραγmicroατικό laquoΠράσινοraquo Ταmicroείο για το περιβάλλον Οmicroιλία στην επιστηmicroονική διηmicroερίδα για το microητροπολιτικό πάρκο Ελληνικού που διοργάνωσαν οι ∆ήmicroοι Αλίmicroου Αργυρούπολης Γλυφάδας Ελληνικού Ελληνικό 19 Ιανουαρίου 2008 httpwwwkoinidrasigrupldsFilenatsoupdf (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

12 Νικολόπουλος Τ Καπογιάννης ∆ amp Τασσοπούλου Ε (2007) Όψεις και επιπτώσεις της διείσδυσης στην Ελλάδα της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής και νοmicroοθεσίας wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

13 Νικολόπουλος Τ κά (2007) laquoΗ διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίαςraquo Εφηmicroερίδα ∆ιοικητικού ∆ικαίου 5 σ 687 επ

14 Νικολόπουλος Τ Μαυριδάκη Θ Κοσmicroά Ν Βάθη Π Τασσοπούλου Ε και Πρόντζας ∆ (2007) Η διοικητική οργάνωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας Εφηmicroερίδα διοικητικού δικαίου τεύχος 5 σ 687 ndash 700

15 Παπαδηmicroητρίου Γ (1994) Η διαδικασία προσαρmicroογής του ελληνικού προς το κοινοτικό δίκαιο περιβάλλοντος Στο Γ Παπαδηmicroητρίου (Επιmicro) Η διείσδυση του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος στην Ελλάδα (σελ τόσο-τόσο) Αθήνα Σάκκουλας

16 Παπαδηmicroητρίου Γ (1995) Περιβαλλοντικό Σύνταγmicroα Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα (σελ 29-52) Αθήνα Τυπωθήτω

17 Παπαδηmicroητρίου Γ (2007) Το χάσmicroα microεταξύ κανόνων και εφαρmicroογής τους Στο Ίδρυmicroα Μαραγκοπούλου (Επιmicro) Σύνοψη Πορισmicroάτων στο Συνέδριο laquoΤο ∆ιεθνές και Ευρωπαϊκό ∆ίκαιο του Περιβάλλοντος και η Ελλάδα Αθήνα Ίδρυmicroα Mαραγκοπούλου

18 Παπαδηmicroητρίου Γ (2008) Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προστασίας Περιβάλλοντος Άρθρο στον ιστότοπο της ΜΚΟ Νόmicroος + Φύση wwwnomosphysisorggrprintphpartid=3351amplang=1catpid=1 (τελευταία ανεύρεση στις 6 Μαίου 2008)

19 Ρίζος Σ (2007) Σύγχρονη περιβαλλοντική διοίκηση wwwnomosphysisorggr τελευταία ανεύρεση στις 14 Απριλίου 2008

20 Σιούτη Γλ (2003) Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος Αθήνα-Κοmicroοτηνή Αντ Ν Σάκκουλα

21 Σπανού Κ (1995) ∆ηmicroόσια διοίκηση και περιβάλλον η ελληνική εmicroπειρία Στο Μ Σκούρτος amp Κ Σοφούλης (Επιmicro) Η Περιβαλλοντική πολιτική στην Ελλάδα ανάλυση του περιβαλλοντικού προβλήmicroατος από τη σκοπιά των κοινωνικών επιστηmicroών (σ 115 ndash 175) Αθήνα Τυπωθήτω

22 Σπανού Κ (2001) Ελληνική διοίκηση και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση Αθήνα Παπαζήσης

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008

20

23 Botetzagias I (2001 November) Is the Greek environmental policy europeanized some evidence from the transposition of the EU environmental directives into Greek national law Paper presented at the First YEN Research Meeting On Europeanization Workshop IV ldquoEuropeanization of Domestic Policies Sienna Italy

24 Giannakourou G (2003 March) The implementation of EU environmental policy in Greece europeanization and mechanisms of change In D Dimitrakopoulos and A Passas (Eds) Greece in the European Union (p 51-60) London New York Routledge

25 Karamichas J (2003) Civil society and the environmental problematic in Southern Europe a preliminary investigation of the Greek and Spanish case Paper presented at the meeting of the ECPR Joint Sessions Edinburgh United Kingdom

26 Koutalakis Charalampos (2004) Environmental compliance in Italy and Greece the role of non-state actors Environmental Politics 13 755- 775

27 Fousekis P and Lekakis J N (1997) Greeces institutional response to sustainable development Environmental Politics 6 131-152

28 Kerameus K amp Kremlis G (1988) The application of community law in Greece Common Market Law Review 25 141-175

29 Spanou C (1998) Greece administrative symbols and policy realities In K Hanf amp AI Jansen (Eds) Governance and environment in Western Europe politics policy and administration (p 110-130) Singapore Longman

30 Spanou C (2000) Greece In H Kassim G Peters amp V Wright (Eds) The national coordination of EU policy the domestic level (p 161-181) Oxford Oxford University Press

31 WWF Ελλάς (2005) ∆εσmicroεύσεις χωρίς εφαρmicroογή η περιβαλλοντική νοmicroοθεσία στην Ελλάδαhttppoliticswwfgrindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=773ampItemid=415 Τελευταία ανεύρεση στις 20 Φεβρουαρίου 2008