ΜΕΡΟΣ Β’: ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8ο

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

Ερώτηση Σ. 1 η : ποια περίδο ονομάζουμε αυτοκρατορικούς χρόνους;

Αυτοκρατορικοί χρόνοι : η ιστορική περίοδος κατά την οποία η Ρώμη ασκεί

την εξουσία της με βάση το αυτοκρατορικό σύστημα διακυβέρνησης.

Συμβατικά όρια: 31 π.Χ. (ναυμαχία στο Άκτιο) – 330 μ.Χ. (μεταφορά της

πρωτεύουσας του κράτους από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη).

Ερώτηση Σ. 2 η : που βασίζεται η ελληνική παιδεία των

αυτοκρατορικών χρόνων:

Η πνευματική παραγωγή πιο σημαντική τους 2 πρώτους

μεταχριστιανικούς αιώνες, βασίζεται στην παιδεία και αναπτύσσεται

προς δύο κατευθύνσεις: τη φιλοσοφία και τη ρητορική.

Αυτή η σύζευξη εξηγεί εν μέρει γιατί υιοθετήθηκε ο χαρακτηρισμός για

την περίοδο αυτή «Δεύτερη Σοφιστική».

1. Βασικά χαρακτηριστικά λογοτεχνικής παραγωγής αυτοκρατορικής περιόδου

8.1. ΠΑΙΔΕΙΑ

Η ρωμαϊκή εξουσία χρησιμοποίησε την ελληνική Παιδεία ως

ενοποιητικό στοιχείο μεταξύ των διαφορετικών λαών και εθνοτήτων

που έπρεπε να κυβερνήσει.

Η ρωμαϊκή διοίκηση στηριζόταν στους εύπορους πολίτες των οποίων η

Παιδεία εκ των προτέρων βασιζόταν στην ελληνική Παιδεία και

ειδικότερα στην ελληνική πολιτιστική δημιουργία της κλασικής εποχής

μέσα από δύο εργαλεία: τη φιλοσοφία και τη ρητορική.

1

Ερώτηση Σ. 3 η : ποιες συνέπειες είχε η στροφή προς το παρελθόν που

χαρακτηρίζει την πνευματική δημιουργία των αυτοκρατορικών

χρόνων;

Η επίμονη στροφή προς την παιδεία των κλασικών χρόνων ονομάστηκε

κλασικισμός.

Υπέρ : Διάσωση της παράδοσης, διάσωση έργων, επιβίωση του

ελληνικού πνεύματος.

Κατά : έλλειψη πρωτοτυπίας, περιορισμένη φαντασία, προσκόλληση

στο παρελθόν, απομάκρυνση από το παρόν.

2

8.2 ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ

ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Τα σπουδαιότερα φιλοσοφικά ρεύματα αυτή την εποχή :

Ακαδημία (πλατωνική παράδοση)

Περίπατος (αριστοτελική παράδοση)

Στωικοί

Επικούρειοι

Κυνικοί

Σκεπτικισμός (αμφισβήτηση της δυνατότητας πρόσβασης στη

γνώση και τη δυνατότητα κάθε δογματικής αποκρυστάλλωσης).

Εκλεκτικισμός (τάση για επιλεκτική υιοθέτηση απόψεων από

διαφορετικά ρεύματα).

4. Λέξεις κλειδιά: Ασιανισμός / Αττικισμός

Η Ρητορική διχάζεται ανάμεσα σε δύο ισχυρές τάσεις:

Ασιανισμός : ρητορικός λόγος με περίτεχνο ύφος, φορτωμένο με

σχήματα, που επιζητεί το φραστικό εντυπωσιασμό. Οφείλει το όνομα

του στις ρητορικές σχολές της Μικράς Ασίας, όπου και αναπτύχθηκε.

Αττικισμός : ρητορικός λόγος με λιτότερο ύφος, ως αντίδραση στον

ασιανισμό, επιδιώκει την καθαρότητα και τη σαφήνεια που αναγνωρίζει

στην πρώιμη αττική ρητορεία, από την οποία και ονομάστηκε. Τείνουν

να τον υιοθετήσουν οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της ρητορικής των

αυτοκρατορικών χρόνων

Όλες οι μορφές λογοτεχνικής έκφρασης επηρεάζονται από την

κυριαρχία της φιλοσοφίας και της ρητορικής στην Παιδεία

3

Οπότε τα πρώτα πνευματικά δημιουργήματα συνήθως είναι καλά

επεξεργασμένα προγυμνάσματα (ασκήσεις όπου η ρητορική

τέχνη καλείται να υποστηρίξει ή να ανασκευάσει μια θέση,

συνήθως φιλοσοφική).

και πολλά πνευματικά δημιουργήματα της εποχής έχουν

πρωτίστως παιδαγωγική ή διδακτική σκοπιμότητα.

4

8.3 ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΟΦΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΟΦΙΣΤΕΣ

2. 2 η Σοφιστική SOS3. Ποιός έδωσε το όνομα, ποιό το νόημά του για τα δεδομένα της

αυτοκρατορικής περιόδου;

Ερώτηση Σ. 4 η : Ποιο είναι το νόημα του όρου «σοφιστής» για τα

δεδομένα της αυτοκρατορικής εποχής και πως χρησιμοποιεί η

νεώτερη έρευνα τον όρο του Φιλοστράτου «Δεύτερη Σοφιστική»;

Ο όρος Δεύτερη Σοφιστική οφείλεται στον Φιλόστρατο Β’, που έτσι

δήλωσε τις τάσεις της ρητορικής από τον Αισχίνη και μετά, άρα σε

αντιδιαστολή με την παλαιότερη ρητορική του Γοργία.

Οι νεότεροι μελετητές με τον όρο αυτό ορίζουν τα έργα της τέχνης και

του λόγου από τον 1ο ως τον 3ο αι. μ.Χ., με περίοδο ακμής τον 2ο αιώνα.

Σοφιστής σ’ αυτό το πλαίσιο είναι ο δάσκαλος του ελληνικού

παιδευτικού ιδεώδους, που ανήκει συνήθως σε κάποιο φιλοσοφικό

ρεύμα και χρησιμοποιεί τις μεθόδους της ρητορικής.

Προάγει συνήθως πέραν της Παιδείας και την ατομική του ευμάρεια και

φήμη και συχνά ενισχύει έμμεσα τη ρωμαϊκή διοίκηση αλλά και

διευκολύνει άμεσα την ελληνόφωνη πνευματική παραγωγή.

5

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 η

Γ ιατί η ελληνική παιδεία φαίνεται ενισχυμένη;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ :

Εξυπηρετούσε τους σκοπούς της Ρώμης γιατί ήταν ενοποιητικό στοιχείο

για τους διαφορετικούς λαούς και εθνότητες.

Εξασφάλισε μια νέα ελληνόφωνη πολιτιστική δημιουργία

προσαρμοσμένη στα δεδομένα της εποχής.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2η

Ασιανισμός: περίτεχνο ύφος ρητορικού λόγου φορτωμένου με σχήματα,

που επιζητεί τον φραστικό εντυπωσιασμό και οφείλει το όνομά του στις

ρητορικές σχολές της Μ. Ασίας όπου και αναπτύχθηκε.

Αττικισμός: το λιτότερο ύφος ρητορικού λόγου, που αναπτύχθηκε ως

αντίδραση στον ασιανισμό και επεδίωκε την καθαρότητα και τη

σαφήνεια. Είχε ως πρότυπο την πρώιμη αττική ρητορεία.

6