Το δημοτικό τραγούδι

ΓενικάΤο Δημοτικό τραγούδι ως λογοτεχνικό είδος αντλεί το υλικό του από την

προφορική λογοτεχνική παράδοση, αυτήν που αναπτύσσεται από την ανάγκηπου έχει κάθε άτομο και γενικότερα κάθε λαός να εκφράσει τα συναισθη-ματικά του και ψυχικά φορτία, τα ιδανικά του, τους πόνους και τις χαρέςτου, ακόμα τις εντυπώσεις και τις σκέψεις του μέσα στην ευκολομνημόνευτηποίηση. Δημοτική ποίηση έχουν αναπτύξει όλοι οι λαοί. Αρχαιότερη, αναλο-γικά με την ιστορία των λαών, φέρεται να είναι η ινδική. Στον ευρύτερογεωπολιτικό χώρο των Βαλκανίων η δημοτική ποίηση είναι ιδιαίτερα έντονηακριβώς λόγω των πολλών ιστορικών εξελίξεων που συνέβησαν από την αρ-χαιότητα μέχρι σήμερα η οποία και συνδέεται με τις όψεις της κοινωνικήςδραστηριότητας κάθε εποχής, ή -στην περίπτωση των επικών Κλέφτικων- μετην πρακτική της κοινωνικής αντίδρασης, ατομικής ή συλλογικής, στον εκά-στοτε εξουσιαστικό φορέα. Κατόπιν συνδέθηκε στενά με την πρακτική τηςεθνογένεσης, υπό την επίδραση της ρομαντικής ιδεολογίας του volksgeist.Καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της προφορι-κής λογοτεχνίας αποτελεί αναμφισβήτητα η σύνδεσή της με προγενέστεραείδη. Η συνεχής αναδημιουργία και μετάλλαξη αποκαλύπτεται κυρίως μεόσα απορρόφησε το συγκεκριμένο είδος κατά την πορεία του μέσα στονχρόνο. Η αφομοίωση ξένων στοιχείων σχετίζεται με διαφορετικούς τρόπουςζωής, σύμφωνα με τους οποίους νέα γεγονότα καθορίζουν και επιβάλλουντις διαδικασίες επιλογής των απορροφούμενων στοιχείων. Ωστόσο, αυτή ηδιαδικασία εκσυγχρονισμού είχε ως αποτέλεσμα τον βαθμιαίο εκτοπισμόαυθεντικών παραδοσιακών στοιχείων.

ΙστορίαΤο ελληνικό δημοτικό τραγούδι δεν έπαψε ποτέ να υφίσταται όπως και

δεν έπαψαν οι Έλληνες να γλεντούν, να παντρεύονται ή να μοιρολογούντα προσφιλή τους πρόσωπα. Η δημοτική ποίηση εμφανίζεται με την ίδιακοινωνική συμπτωματολογία της ανώνυμης ποίησης που ανιχνεύουμε στηναρχαιότητα. Το δημοτικό τραγούδι συνεχίζει αδιάλειπτα να αποτελεί τον εκ-πολιτιστικό καρπό μιας κοινωνίας που χαρακτηριζόταν από την πατριαρχικήτης οργάνωση και την κλειστή αγροτική οικονομία της. Ο βασικός πυρήνας

1

των δημοτικών τραγουδιών περιλαμβάνει στοιχεία κυρίως μη αφηγηματικά,στα οποία κυριαρχεί το συναίσθημα και οι άμεσες αναφορές στην καθημε-ρινή ζωή, τις χαρές τις λύπες του λαού που τα δημιουργεί και τα χρησιμο-ποιεί. Τόσο στον κύκλο της ζωής (νανουρίσματα, ταχταρίσματα, μοιρολόγια,γάμου, ξενιτιάς) όσο και στον κύκλο του χρόνου (κάλαντα, αποκριάτικα)τα δημοτικά τραγούδια είναι αλληλένδετα με τα σχετικά έθιμα. Από τιςανωτέρω κατηγορίες ξεχωρίζουν για τη σύνδεσή τους με την ιστορία καιτην αφηγηματικότητά τους τα επικά τραγούδια. Από την ίδια κατηγορίατων επικών προβάλλουν τα «κλέφτικα», που τραγουδούν την αγωνία τουελληνισμού στα χρόνια της σκλαβιάς και τα «ιστορικά», που παραθέτουνιστορικά γεγονότα, αλώσεις πόλεων, μάχες, πολιορκίες και γενναίες πρά-ξεις αγωνιστών. Ορισμένα από τα «ιστορικά» τραγούδια αναφέρονται καισε γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας, της περιόδου 1881-1913, τηςμικρασιατικής καταστροφής, του β’ παγκόσμιου πόλεμου και του εμφυλίου.Είναι γεγονός ότι μετά την οθωμανική κατάκτηση οι Έλληνες υπόδουλοι,ευρισκόμενοι ως κοινωνική ομάδα στο περιθώριο ενός αρνητικού απέναντίτους κράτους, του Οθωμανικού, στήριξαν την ομαδική τους λειτουργία στηνπαράδοσή τους. Το δημοτικό τραγούδι, εξελισσόμενο παρακολουθούσε τηνιστορική πορεία του ελληνισμού, εκφράζοντας τις ιδιαιτερότητες της ελληνι-κής κοινωνίας, αντανακλώντας τις εκάστοτε επικρατούσες συνθήκες, σχολιά-ζοντας τα γεγονότα. Στο πλαίσιο αυτό, ο λαογράφος Ζαμπέλιος, θεωρούσεότι τα δημοτικά τραγούδια γεννήθηκαν μόλις χάθηκε η πολιτική ελευθερίακαι σκοπός τους ήταν να διαμηνύουν την ανάκτησή της

Βασικά χαρακτηριστικάΤα βασικά χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού, με τα οποία και

χαρακτηρίζεται ως τέτοιο συνοψίζονται στα ακόλουθα εννιά:

1. Η ανωνυμία του δημιουργού. Ο δημιουργός και συνθέτης του δημο-τικού τραγουδιού παραμένει άγνωστος. απροσδιοριστία του ακριβούςτόπου προέλευσης. Μπορεί να είναι γνωστός ο τόπος αναφοράς, όχιόμως ο ακριβής τόπος σύνθεσης.

2. Η απροσδιοριστία του ακριβούς χρόνου σύνθεσης. Μπορεί να είναιγνωστός ο χρόνος αναφοράς όχι όμως ο ακριβής χρόνος σύνθεσης.

3. Η λαϊκή έκφραση ακολουθώντας τοπικά ιδιώματα. Το δημοτικό τρα-γούδι αποδίδεται πάντα με το χρονικά τοπικό γλωσσικό ιδίωμα.

4. Ο λαϊκός ψυχισμός, όπως αυτός εκδηλώνεται στη ζωή.

5. Οι παρατηρούμενες παραλλαγές. Όσες περισσότερες παραλλαγές πα-ρατηρούνται τόσο περισσότερο φέρεται καταξιωμένο.

6. Η απόδοση σε τραγούδι και όχι ποίημα. Το δημοτικό τραγούδι δεναπαγγέλλεται.

2

7. Το ζωντανό ύφος και η ρεαλιστική περιγραφή, και τέλος

8. Το χαρακτηριστικό μέτρο. Ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος (πολιτικόςστίχος) κυριαρχεί απόλυτα. Ακολουθούν, με μεγάλη διαφορά, ο ιαμβι-κός δωδεκασύλλαβος και ο τροχαϊκός στίχος. Η ομοιοκαταληξία σπα-νίζει, κάποιες φορές είναι συμπτωματική και είναι απαραίτητη μόνοστα λιανοτράγουδα.

Πηγή: http://el.wikipedia.org

3