DIADROMES 110

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

110 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2013Δωρεάν ηλεκτρονική έκδοση

Φιλαναγνωσία και λογοτεχνικό κείμενο

Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 800-11-64 64 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

ψαροσουπITσαΓιώργος Λεμπέσης Όταν ο βυθός κινδυνεύει να γίνει σούπα, κανένας δεν μπορεί να καθίσει με σταυρωμένα τα χέρια. Τα ψάρια στον όρμο της Μήλου ψάχνουν λοιπόν τον ήρωά τους, και η περιπέτεια ξεκινά…Ψαροσουπίτσα νόστιμη σαν πεσκανδρίτσα!

Αναζητήστε περισσότερους από 750 τίτλους e-books στο www.psichogios.gr/ebooks!

KYK

ΛΟΦ

ΟΡΕΙ

κα

Ι σΕ

KYK

ΛΟΦ

ΟΡΕΙ

κα

Ι σΕ

Η ΕυΤυΧουποΛΗΜαριλίτα Χατζημποντόζη

Ο Ευτύχιος λατρεύει τα ταξίδια. Παρέα με την Ευτυχούλα ξεκινάει για ένα ταξίδι

προκειμένου να μάθει σε όλους τους ανθρώπους να χαμογελούν.

Πώς θα τα καταφέρει; Μα ξέρει το μυστικό της ευτυχίας!

ψαροσουπITσα 2 Γιώργος Λεμπέσης

Τι σχέση μπορεί να έχει η πανέμορφη και ξακουστή Μήλος με τον κρύο και

μακρινό Βόρειο Πόλο; Μεγάλοι μπελάδες περιμένουν τον Βρασίδα τον αχινό και την παρέα του, τη στιγμή που

το παγόβουνο από την προηγούμενη ιστορία της Ψαροσουπίτσας αρχίζει να

λιώνει και απειλεί τη Μήλο με εξαφάνιση.

KYK

ΛΟΦ

ΟΡΕΙ

κα

Ι σΕ

ΣΤΟ Χ ΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Γ ΙΑ ΠΑΙΔ ΙΑ Κ Α Ι ΝΕΟΥΣΔΙΔ Α Κ ΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Κ ΑΙ ΕΦΑ ΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ Σ ΧΟΛΕΙΟ

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το σπουδαίο –κατά την άποψή μας– δοκίμιο του γνωστού συγγραφέα Τσβετάν Τοντορόφ με τίτλο Η λογοτεχνία σε κίνδυνο (μτφρ.: Χρύσα Βαγενά, Εισαγωγή: Νάσος Βαγενάς, εκδ. Πόλις), όπου επισημαίνεται ο κίνδυνος που διατρέχει η λογοτεχνία εξαιτίας της εξονυχιστικής ερμηνευτικής ανάλυσης, της εξαντλητικής «τεχνολογίας» επί του λογοτεχνικού κειμένου. Όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται εντός του κειμένου: «Στο σχολείο δε μαθαίνει κανείς για ποιο πράγμα μιλούν τα έργα αλλά για ποιο πράγμα μιλούν οι κριτικοί». Θα ήταν ωφέλιμο, το εν λόγω βιβλίο να διαβαστεί από τους εκπαιδευτικούς αλλά και όλους τους φιλαναγνώστες, δεδομένου ότι η λογοτεχνία δεν μπορεί να εκπέσει σε μάθημα που βαθμολογείται, αλλά να παραμείνει ενασχόληση αγαπητική. Οι μέθοδοι προσέγγισης του λογοτεχνικού κειμένου δεν είναι δυνατόν να μετατρέπονται σε αυτοσκοπό, όπως επίσης και οι συναφείς δραστηριότητες (μετα-αφηγηματικές, μετα-αναγνωστικές, κ.λπ.) που σχετίζονται με την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Ο πρώτος λόγος ανήκει στο ίδιο το κείμενο, στο λογοτεχνικό έργο – ύστερα ακολουθούν όλα τα υπόλοιπα. Ο Γ. Θέμελης σημειώνει ότι η λογοτεχνία «δεν διδάσκει όταν διδάσκει και διδάσκει όταν δεν διδάσκει». Τηρουμένων των αναλογιών δηλαδή, καλλιεργούμε τη Φιλαναγνωσία όταν δεν την μετατρέπουμε σε μάθημα και δεν την επιβάλλουμε έξω από τα κείμενα. Απεναντίας, αναφερόμαστε με αγάπη και γνώση στο ρόλο του βιβλίου, έντυπου και ηλεκτρονικού, στο ρόλο της τηλεόρασης, στη γνωριμία με τους δημιουργούς, λογοτέχνες, ποιητές, κ.λπ. Η Φιλαναγνωσία προκύπτει από την καλή λογοτεχνία και το θαυμασμό μας προς το βιβλίο. «Η λογοτεχνία», προσθέτει ο Τοντορόφ, «μπορεί να κάνει πολλά. Μπορεί να μας τείνει το χέρι όταν βρισκόμαστε σε μεγάλη κατάθλιψη, να μας οδηγήσει σε άλλες ανθρώπινες υπάρξεις γύρω μας, να μας κάνει να καταλάβουμε καλύτερα τον κόσμο και να μας βοηθήσει να ζήσουμε».

Οι αναγνώστες των Διαδρομών θα συναντήσουν στο παρόν τεύχος ποικίλες και ενδιαφέρουσες απόψεις σχετικά με τη Φιλαναγνωσία, όπως και όλα τα νέα για την κίνηση του παιδικού βιβλίου, καθώς και τις μόνιμες στήλες του περιοδικού.

Καλή Ανάγνωση, λοιπόν!

Ο Διευθυντής

H Φιλαναγνωσία και το Καλοκαίρι

ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣΔΙΔ Α Κ ΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Κ ΑΙ ΕΦΑ ΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ Σ ΧΟΛΕΙΟ

Ιδιοκτησία:Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων

για τη Νεότητα / Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού ΒιβλίουΣωματείο μη-κερδοσκοπικό

Μπουμπουλίνας 28, 10682 Αθήνα[email protected]

Εκδότης & Διευθυντής:Βασίλης Αναγνωστόπουλος, e-mail: [email protected]

Yπεύθυνοι Ύλης:Aγγελική Βαρελλά

Ελένη Ηλία Τασούλα Τσιλιμένη

Συντακτική Επιτροπή:Αγγελική Βαρελλά (Α.Β.), 210.808.06.05,

e-mail: [email protected]Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη (Γ.Γ.-Σ.), 210.808.45.15

Ελένη Ηλία (Ε.Η.), 210.557.42.50, e-mail: [email protected] Μαρία Μιράσγεζη (Μ.Μ.), 210.522.68.66

Ηρώ Παπαμόσχου (Η.Π.), email: [email protected] Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (Λ.Π.-Α.),

210.822.30.08, e-mail: [email protected]Τασούλα Τσιλιμένη (Τ.Τσ.),

2310.342.856, e-mail: [email protected]Θέτη Χορτιάτη (Θ.Χ.), 2310.273.514

Λίτσα Ψαραύτη (Λ.Ψ.), 210.681.22.81, e-mail: [email protected]

Ιστοσελίδες σχετικές με το βιβλίο:ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ www.biblionet.gr

ΕΚΕΒΙ http://www.ekebi.gr Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ http://www.greekibby.gr

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ http://www.mikrosanagnostis.gr ΚΕΙΜΕΝΑ – ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ

ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ http://keimena.ece.uth.gr

Εικόνα Εξωφύλλου:What we can share (υπό έκδοση),

εκδόσεις Benchmark Educationτης εικονογράφου Νίκης Λεωνίδου

Marketing, Δημόσιες Σχέσεις και Διαφημίσεις:Πέγκυ Σκουλίδα, 210.2804.842

e-mail: [email protected]

Επικοινωνία:Εκδ. Ψυχογιός A.E.

Tατοΐου 121, 14452 Μεταμόρφωση Τηλ.: 210.2804.800

Eπιμελητής περιοδικού:Πέτρος Γιαρμενίτης

DTP:Σπυριδούλα Βονίτση

Το περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ εκδίδεται 4 φορές το χρόνο,τους μήνες Μάρτιο, Ιούνιο, Σεπτέμβριο και Δεκέμβριο

Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή ή αναπαραγωγή του περιεχομένου ή της δομής του περιοδικού αυτού χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη ο

οποίος διατηρεί όλα τα δικαιώματά του

Owner:Greek Section of I.B.B.Y. /Circle of the Greek Children's Book,a Greek non-profit union28, Bouboulinas str., 10682 Α[email protected]

Publisher & Director:V. D. Anagnostopoulos, e-mail: [email protected]

Editors:Angeliki VarellaHelen Ilia Tasoula Tsilimeni

Editorial Committee:Αngeliki Varella (Α.V.), 210.808.06.05, e-mail: [email protected] Soureli (G.S.), 210.808.45.15Eleni Ilia (Ε.I.), 210.557.42.50, e-mail: [email protected]Μaria Μirasgezi (Μ.Μ.), 210.522.68.66Iro Papamoschou (Ι.P.), email: [email protected] Loty Petrovits (L.P.),210.822.30.08, e-mail: [email protected]Τassoula Τsilimeni (Τ.Τs.),2310.342.856, e-mail: [email protected] Hortiati (Th.H.), 2310.273.514Litsa Psarafti (L.Ps.), 210.681.22.81, e-mail: [email protected]

Book web sites:GREEK BOOKS IN PRINT DATABASE www.biblionet.gr NATIONAL BOOK CENTRE OF GREECE http://www.ekebi.gr THE CIRCLE OF THE GREEK CHILDREN’S BOOK http://www.greekibby.gr YOUNG READER http://www.mikrosanagnostis.gr “KIMENA” (TEXTS) – JOURNAL FOR THE STUDY AND RESEARCH OF CHILDREN’S AND YA LITERATURE http://keimena.ece.uth.gr

Cover Illustration:What we can share (to be published), Benchmark Education illustrator: Niki Leonidou

Marketing, Public Relations and Advertisments:Peggy Skoulida, 210.2804.842e-mail: [email protected]

Communication:Psichogios Publications S.A.121, Tatoiou str. 14452 Metamorfossi Τel.: 210.2804.800

Copy editor:Petros Yarmenitis

DTP:Spyridoula Vonitsi

DIADROMES is published four times a yearin March, June, September and December

The reproduction or copy of the contents or structure of this magazine, in whole or in part, is prohibited without the written authority of the publisher, who retains all rights

Περίοδος Γ’ : Καλοκαίρι 2013Τεύχος 110

Ιούνιος - Ιούλιος - Αύγουστος 2013Τριμηνιαία Έκδοση

(Περίοδος Β΄: 2001-2005, τεύχη 61-80Περίοδος Α΄: 1986-2000, τεύχη 1-60)

3rd Period: Summer 2013No 110June - July - August 2013Quarterly Publication(2nd Period: 2001-2005, No 61-80 1st Period: 1986-2000, No 1-60)

Επισημάνσεις

Η εικονογράφος του τεύχους:Νίκη Λεωνίδου

Οι απόψεις και οι τακτικές των νηπιαγωγών για τις φιλαναγνωστικές δράσεις

στην Προσχολική Εκπαίδευση της Τασούλας Τσιλιμένη

Καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα φιλαναγνωσίας

της Ελένης Α. Ηλία

Το νερό στην Ελληνική Λογοτεχνία, της Θέτης Χορτιάτη

Βιβλιοπαρουσιάσεις (33 τίτλοι)

Το άτακτο σχέδιο του Αλέξη Κυριτσόπουλου

Καλλιεργώντας τη φιλαναγνωσία: Πραγματικότητες και προοπτικές

της Τασούλας Τσιλιμένη

Προσεγγίσεις σε τρία παραμύθια του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν

της Πόλυς Χατζημανωλάκη

Συνέντευξη της Ιωάννας Μπουλντούμη από την Αγγελική Βαρελλά

Νέα

Προδιαγραφές υποβολής άρθρων στις Διαδρομές

Points

This Issue’s Illustrator: Niki Leonidou

Nursery School Teacher views and strategies regarding reading appreciation activities in preschool education by Tassoula Tsilimeni

Innovative educational reading appreciation programs by Eleni Α. Ilia

Water in the Greek Literature, by Thetis Hortiati

Book Presentations (33 titles)

Mischievous design by Alexis Kyritsopoulos

Nurturing Reading Appreciation: Realities and prospects by Tassoula Tsilimeni

Approaches to three fairy tales by Hans Christian Andersen by Poly Chatzimanolaki

Interview with Joanna Bouldoumiby Angeliki Varella

News

Submission Guidelines

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ CONTENTS

4

6

8

19

39

55

69

71

74

82

87

97

Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων τους.The undersigned articles express the personal

opinions of their authors.

4ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

επ ι σημάνσε ι ςΘλιβερή πρόβλεψη

Η σχολική χρονιά τελείωσε, και παρά τις διαβεβαιώσεις και υποσχέσεις των αρμοδίων για το αντίθετο, το πρόγραμμα ΕΣΠΑ περί της Φιλαναγνωσίας που είχε καταρτιστεί με πολύ κόπο και μακρόχρονη εθελοντική δουλειά από άμισθη επιτροπή ειδικών (πανεπιστημιακών, κριτικών, εκπαιδευτικών και συγγραφέων), εφαρμοζόταν από το Φθινόπωρο του 2011 με εξαιρετική επιτυχία και βάναυσα διακόπηκε τον περασμένο Δεκέμβρη, δεν βρέθηκε τρόπος για να επαναλειτουργήσει. Με την υποστήριξη διαφόρων φορέων –εκδοτών, συλλόγων γονέων, κ.λπ.– αρκετές από τις προγραμματισμένες επισκέψεις των συγγραφέων και των εικονογράφων πραγματοποιήθηκαν τους τελευταίους μήνες εθελοντικά στα σχολεία όπου είχαν κληθεί, ώστε να μην απογοητευτούν τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί που είχαν προετοιμαστεί από καιρό και τους περίμεναν. Η αδράνεια και η αδιαφορία όμως για τη συνέχιση αυτού του τόσο επιτυχημένου προγράμματος (και επωφελούς για τη χώρα εφόσον εντάσσεται στα ΕΣΠΑ) φαίνεται πια ότι θα οδηγήσει, άδικα, στην κατάργησή του. Και αυτό θα είναι ένα ακόμη έγκλημα εις βάρος των παιδιών μας!

Λ.Π.-Α.

επισημάνσεις επισημάνσεις

5ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

Ηλέκτρα, το μπεγλέρι σουτο ήλεκτρο που παίζεις

μήπως και το παράκανεςκαι σαν να περιπαίζεις;

Σε τηλε-απομόνωσημε τηλε-φωταψία

οι λέξεις πέταξαν πουλιά και βιβλιοαπαξία.

Θαύματα ηλεκτρονικάέκλεψαν τη μιλιά μας

βουβοί, τηλε-εγκάθετοιμε τα τηλε-φιλιά μας

άχνα ψυχρή, βιβλιοερμιάκαι τηλε-αφιλία

της μηχανής παρήγοροτα ηλεκτροβιβλία.

Επισήμανση με σατιρική διάθεση από τη Θέτη Χορτιάτη

Ηλεκτρονική εποχή

6ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

η εικονογράφος του τεύχους

ΝΙΚΗ ΛΕΩΝΙΔΟΥΟι εικόνες πάντα με μάγευαν. Εικόνες ασπρόμαυρες, έγχρωμες, εικόνες από το σινεμά και την τηλεόραση, εικόνες από περιοδικά και κόμικς, εικόνες από διάσημους ζωγράφους ή φωτογράφους, εικόνες γκράφιτι από άγνωστους καλλι-τέχνες. Έτσι, άρχισα κι εγώ να φτιάχνω

τις δικές μου εικόνες. Στην αρχή με μολύβια ή με λέξεις. Αργότερα ταξίδεψα στην Αγγλία κι εκεί έμαθα να φτιάχνω εικόνες με χρώματα, με λάδια, τέμπερες, μελάνια και ακρυλικά, αλλά και με πηλό, ξύλο, σίδερο, ύφασμα, γύψο, και ό,τι άλλο υλικό μπορεί να βάλει ο νους. Επίσης έμαθα να δίνω στις εικόνες κίνηση, να βάζω μουσική και να φτιάχνω ιστορίες. Να βγάζω φωτογραφίες και να τε-λειοποιώ μια μικρού μήκους animation ταινία.

Τώρα ζωγραφίζω παιδικά παραμύθια, γράφω τις δικές μου ιστορίες και μαθαίνω σε μικρά παιδιά που τους αρέσουν οι εικόνες, το πώς να φτιάξουν τις δικές τους!

Περισσότερα για μένα και τις ζωγραφιές μου στο: http://www.nikileonidou.com

Μερικά από τα βιβλία που έχω εικονογραφήσει είναι:• Μυστήρια στην πόλη – Τα δεκατρία φταρνίσματα, Εκδόσεις Μεταίχμιο• Μυστήρια στην πόλη – Όλα για τη φανέλα, Εκδόσεις Μεταίχμιο• Το παγκάκι που ήθελε να γίνει βάρκα, Εκδόσεις Μεταίχμιο• Η Κυρά Σαρακοστή, Εκδόσεις Εν Πλω• Η Ξαφρούλα, Εκδόσεις Παρρησία• Ο φάλτσος νάνος, Εκδόσεις Μεταίχμιο• Δύο ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους, Εκδόσεις Ψυχογιός• Μια παραλία για λύκους, Εκδόσεις Βιβλιόφωνο• Αν δεν κάνουμε αγώνα δεν θα μείνει ούτε σταγόνα, Εκδόσεις Ρώσση• Στων σκουπιδιών τη γειτονιά, Εκδόσεις Ρώσση• Rapunzel – The Princess and the Pea, Newmark Learning Publications• Rikki Tikki Tavi, Benchmark Education Publications• Rumpelstiltskin, Benchmark Education Publications• Arachne the weaver, Benchmark Education Publications• Pandora’s box, Benchmark Education Publications

www.kedros.grβιβλία για παιδιά και εφήβους

σε ό λα τα β ι β λ ι οπωλ ε ία

Μαρίζα Ντεκάστρο

ΤΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ - Οδηγός για παιδιάΕικονογράφηση: Αλέξια Οθωναίου

Εκπαιδευτικό βιβλίο για παιδιά των μεγάλων τάξεων του ΔημοτικούΔιαβάζοντας αυτό το βιβλίο θα καταλάβεις ότι ο πολιτισμός είναι σαν αλυσίδα

όπου ο ένας κρίκος συγκρατεί τον άλλο. Θα ανακαλύψεις ότι πολλά από αυτά που σήμερα θωρούμε δικές μας εφευρέσεις προέρχονται από τις δραστηριότητες των ανθρώπων που έζησαν σε πολύ μα πάρα πολύ παλιές εποχές. Και σαν να ήσουν κι εσύ ένα μικρός αρχαιολόγος, μπορείς, αν θέλεις, να κατασκευάσεις εργαλεία,

ρούχα και ζωγραφιές με τον τρόπο που πιστεύουμε ότι τα έφτιαχναν εκείνα τα μακρινά χρόνια.

Κατερίνα Κρις ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΛΕΞΟΦΑΓΩΝ ΧΜ!

Κείμενα και εικονογράφηση: Κατερίνα ΚριςΑυτό είναι ένα παχουλό βιβλίο. Όχι γιατί έχει πολλές σελίδες, αλλά γιατί μέσα

στις σελίδες του υπάρχουν πολλά παχουλά Χμ. Είναι τα Χμ που εγώ ονομάζω... «Οι Λεξοφάγοι Χμ!» Μια σπάνια φυλή Χμ, που αν διαβάσεις γι’ αυτήν, θα χαρείς πολύ

που είναι τόσο σπάνια! ΠΡΟΣΟΧΗ: Αυτό το βιβλίο θα σου δώσει μπόλικη τροφή για σκέψη. Θα σε μάθει να

μη μασάς τα λόγια σου. Και θα σου ανοίξει την όρεξη για γράψιμο!

Παντελής Σταματελόπουλος - Μαρία ΗλιοπούλουΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΩΡΙΑΣ

Έλληνες και Φράγκοι στην ίδια κομητείαΜεσαίωνας. Φράγκοι σταυροφόροι ριζώνουν σε μια γωνιά της πρώην Ανατολικής

Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας: την Αχαΐα. Χτίζουν οχυρά, κάθονται σε θρόνους, ονειρεύονται την ευτυχία αλλά και ερίζουν για την εξουσία. Γνωρίζουν χαρές,

δημιουργούν πλούτο μα γεύονται και πίκρες στη νέα τους πατρίδα. Τον ίδιο καιρό οι Ρωμαίοι της Ανατολής παίρνουν πίσω την Κωνσταντινούπολη και επιστρέφουν στο προσκήνιο. Οι δύο πλευρές συγκρούονται για εδάφη και κάστρα. Ο χάρτης αλλάζει στον τόπο που αγάπησαν οι Έλληνες και οι Φράγκοι. Και τότε, πάνω στα

σύνορα, ο έρωτας και η γνώση στήνουν γέφυρα ειρήνης…

Κωστούλα Τωμαδάκη

ΑΝΤΙΟ ΚΟΡΙΤΣΙΤο Αντίο Κορίτσι είναι η ιστορία μιας απαγωγής που έγινε κατά τύχη και μιας συνάντησης που άλλαξε τη ζωή της Νεφέλης. Έντονη δράση, ευαισθησία και

ανθρωπιά σε ένα μυθιστόρημα που μιλάει για την αξία της ζωής σε έναν κόσμο παρακμής και ψεύτικης λάμψης.

Ελένη Ρουφάνη

ΚΑΝΤΕ ΚΑΤΙ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ!Στη σημερινή Αθήνα, οι ήρωες παλεύουν με το τέλος της εφηβείας και με την κατάρα που βαραίνει την εποχή τους. Από το κέντρο της πόλης μέχρι της άκρη

του σύμπαντος, ταξιδεύουν σ’ έναν κόσμο όπου τα πάντα αναποδογυρίζουν. Συνωμοσίες, καβγάδες, επικίνδυνες ενέδρες και φαντασιώσεις ζωντανεύουν σε μια διαρκή σύγκρουση με την ταραγμένη κοινωνική πραγματικότητα και με τις αποτυχημένες συμβάσεις της. Όχι, δε θα φοβηθούν, θα γελάσουν με τους

αγέλαστους, θα τραγουδήσουν, θα ερωτευτούν, θα αγωνιστούν για τα όνειρά τους και θα το αλλάξουν το γκρίζο τοπίο του πλανήτη.

Κική Ζουμπουλάκη

ΧΩΡΙΣ ΕΣΕΝΑ; ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΜΠΟΡΩ…Δεν υπάρχει μεγαλύτερο ψέμα από το «δεν μπορώ να ζήσω χωρίς εσένα». Φυσικά

και μπορώ. Το κάνω ήδη με μεγάλη επιτυχία και θα συνεχίσω να το κάνω. Πολύ θα ήθελα να πίστευα στη μία και μοναδική αγάπη και στο ότι ο καθένας βρίσκει

μία και μόνη φορά στη ζωή του «το άλλο του μισό». Όμως δεν το πιστεύω. Πιθανόν να μην είμαι τόσο ρομαντική όσο κάποιοι άλλοι, γιατί είμαι βέβαιη ότι εκεί έξω υπάρχει σίγουρα για μένα κάποιος καλύτερος και καταλληλότερος απ’ ό,τι εσύ. Απλά δεν τον έχω συναντήσει ακόμα. Και μέχρι να τον συναντήσω, δεν μπορώ

παρά να ανακυκλώνω στο μυαλό μου τη δική μας ιστορία.

ΝΙΚΗ ΛΕΩΝΙΔΟΥΟι εικόνες πάντα με μάγευαν. Εικόνες ασπρόμαυρες, έγχρωμες, εικόνες από το σινεμά και την τηλεόραση, εικόνες από περιοδικά και κόμικς, εικόνες από διάσημους ζωγράφους ή φωτογράφους, εικόνες γκράφιτι από άγνωστους καλλι-τέχνες. Έτσι, άρχισα κι εγώ να φτιάχνω

τις δικές μου εικόνες. Στην αρχή με μολύβια ή με λέξεις. Αργότερα ταξίδεψα στην Αγγλία κι εκεί έμαθα να φτιάχνω εικόνες με χρώματα, με λάδια, τέμπερες, μελάνια και ακρυλικά, αλλά και με πηλό, ξύλο, σίδερο, ύφασμα, γύψο, και ό,τι άλλο υλικό μπορεί να βάλει ο νους. Επίσης έμαθα να δίνω στις εικόνες κίνηση, να βάζω μουσική και να φτιάχνω ιστορίες. Να βγάζω φωτογραφίες και να τε-λειοποιώ μια μικρού μήκους animation ταινία.

Τώρα ζωγραφίζω παιδικά παραμύθια, γράφω τις δικές μου ιστορίες και μαθαίνω σε μικρά παιδιά που τους αρέσουν οι εικόνες, το πώς να φτιάξουν τις δικές τους!

Περισσότερα για μένα και τις ζωγραφιές μου στο: http://www.nikileonidou.com

Μερικά από τα βιβλία που έχω εικονογραφήσει είναι:• Μυστήρια στην πόλη – Τα δεκατρία φταρνίσματα, Εκδόσεις Μεταίχμιο• Μυστήρια στην πόλη – Όλα για τη φανέλα, Εκδόσεις Μεταίχμιο• Το παγκάκι που ήθελε να γίνει βάρκα, Εκδόσεις Μεταίχμιο• Η Κυρά Σαρακοστή, Εκδόσεις Εν Πλω• Η Ξαφρούλα, Εκδόσεις Παρρησία• Ο φάλτσος νάνος, Εκδόσεις Μεταίχμιο• Δύο ιστορίες για δειλούς και θαρραλέους, Εκδόσεις Ψυχογιός• Μια παραλία για λύκους, Εκδόσεις Βιβλιόφωνο• Αν δεν κάνουμε αγώνα δεν θα μείνει ούτε σταγόνα, Εκδόσεις Ρώσση• Στων σκουπιδιών τη γειτονιά, Εκδόσεις Ρώσση• Rapunzel – The Princess and the Pea, Newmark Learning Publications• Rikki Tikki Tavi, Benchmark Education Publications• Rumpelstiltskin, Benchmark Education Publications• Arachne the weaver, Benchmark Education Publications• Pandora’s box, Benchmark Education Publications

8ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΑΚΤΙΚΕΣΤΩΝ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ ΓΙΑ

ΤΙΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Τασούλα Τσιλιμένη Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Εισαγωγή

Στο χώρο του Νηπιαγωγείου το παιδί έρχεται καθημερινά σε επαφή με το βιβλίο είτε μέσα από την ανάγνωση εκ μέρους του/της νηπιαγωγού, είτε μέσα από την απασχόλησή του στη «γωνιά» της βιβλιοθήκης, είτε με την

εφαρμογή δραστηριοτήτων με αφορμή τα βιβλία που διαβάζονται. Το Πρό-γραμμα Σπουδών προβλέπει δράσεις με βιβλία και δίνει έμφαση στην ανάγνω-ση βιβλίων έχοντας ως στόχο κυρίως την καλλιέργεια του γραμματισμού στα

9ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

μικρά παιδιά. Με αφετηρία αυτόν το στόχο εξ άλλου, έχει δοθεί από το 2000 έμφαση και στην οργάνωση της βιβλιοθήκης της τάξης και τη λει-τουργία της ως δανειστικής. Τι είδους βιβλία, όμως, φιλοξενούνται στη βιβλι-οθήκη, και πόσο συχνά αυτά ανανεώνονται ώστε να κερδίζουν το ενδιαφέρον των αναγνωστών;

Σκοπός της φιλαναγνωσίας είναι η εξοικείωση του παιδιού με το βιβλίο και την ανάγνωση και η σταδιακή εδραίωση μιας φιλικής σχέσης με το λο-γοτεχνικό βιβλίο. Η σχέση αυτή θα οδηγήσει στην αισθητική απόλαυση και καλλιέργεια, στη διεύρυνση των οριζόντων του παιδιού, στην καλλιέργεια της φαντασίας του και της γλωσσικής του έκφρασης, στην εκλέπτυνση του συναι-σθηματικού του κόσμου, στην ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής αντίληψης και γενικά δημιουργικότητας (Γκλιάου-Χριστοδούλου, 2007). Τα παιδιά «δα-νείζονται» στοιχεία από το βιβλίο, δίνουν το δικό τους νόημα δημιουργώντας το «προσωπικό» τους άτυπο βιβλίο και «συνομιλούν» μεταξύ τους εφόσον διαβάζουν το ίδιο κείμενο (Παπαδάτος, 2009). Για να εμπλακεί, όμως, ο μα-θητής στη διαδικασία της ανάγνωσης, θα πρέπει το λογοτεχνικό κείμενο να προκαλέσει το ενδιαφέρον του, έτσι ώστε το παιδί να ταυτιστεί με τους ήρωες και να συμμετάσχει ενεργά στην ανάγνωση. Η δραστηριότητα της ανάγνω-σης, κατά την οποία ο εκπαιδευτικός διαβάζει ένα βιβλίο στα παιδιά, είναι μια θεατρική πράξη μέσα από την οποία αναδεικνύεται η ανάγνωση του βιβλίου και προβάλλεται η σχέση με αυτό ως κάτι το επιθυμητό (Παπαδάτος, 2009). Σύμφωνα με την Κατσίκη-Γκίβαλου (1994), το παιχνίδι και η λογοτεχνία έχουν κοινά χαρακτηριστικά, και για το λόγο αυτό θα πρέπει η διδασκαλία του λο-γοτεχνικού κειμένου να διαχέεται από το πνεύμα του παιχνιδιού.

Τα παιδιά, μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες σε τακτά χρονικά δι-αστήματα, θα μπορέσουν να γνωρίσουν τις ιδιαιτερότητες του λογοτεχνι-κού λόγου και να αναπτύξουν φιλαναγνωστικές συμπεριφορές (Κατσίκη-Γκίβαλου, 2008). Πολλές φορές μάλιστα, μέσα από τις δραστηριότητες αυτές, ο εκπαιδευτικός «μεταφέρει» στα παιδιά τον ενθουσιασμό που ο ίδιος έχει για τα βιβλία και την ανάγνωση (Ο’ullian conigle, 2010). Επίσης, σύμφω-ullian conigle, 2010). Επίσης, σύμφω- conigle, 2010). Επίσης, σύμφω-conigle, 2010). Επίσης, σύμφω-, 2010). Επίσης, σύμφω-να με έρευνα του erboord (200), ένα μαθητοκεντρικό μοντέλο διδασκαλί-erboord (200), ένα μαθητοκεντρικό μοντέλο διδασκαλί- (200), ένα μαθητοκεντρικό μοντέλο διδασκαλί-ας έχει καλύτερα αποτελέσματα στην ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας και στις μετέπειτα αναγνωστικές συνήθειες απ’ ό,τι ένα δασκαλοκεντρικό μοντέλο διδασκαλίας.

Σημειώνεται ότι «εκεί όπου ο εκπαιδευτικός σε τακτά χρονι-κά διαστήματα οργανώνει αναγνωστικές εμψυχώσεις, παιγνί-δια και απλές δράσεις φιλαναγνωσίας, εκεί τα παιδιά αναπτύσ-σουν φιλαναγνωστικές συμπεριφορές» (Καρακίτσιος, 2011).

Η οργάνωση μεταφηγηματικών δραστηριοτήτων (Πατέρα-Τσιλιμένη, 2012) είναι συνήθης τακτική, αφού υπάρχει η άποψη ότι η συμμετοχή σε κάτι τέτοιο προκαλεί χαρά, ενθουσιασμό, ευχαρίστηση, και ότι μέσα από αυτό τα παιδιά ενισχύουν το ενδιαφέρον τους για τα βιβλία (Ποσλάνιεκ 1992). Όμως, πόσες από αυτές αφορούν τη φιλαναγνωσία; Οι δρα-

10ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

στηριότητες που σχεδιάζονται και υλοποιούνται από τις νηπιαγωγούς με μεγάλη συχνότητα στο Νηπιαγωγείο με αφορμή ένα βιβλίο, μήπως

εν τέλει εξυπηρετούν πρωτίστως άλλους μαθησιακούς στόχους και δευτερευ-όντως τη βιβλιοφιλία;1 Και εν τέλει, ποιες δραστηριότητες είναι ιδιαίτερης βα-ρύτητας και ικανές να προκαλέσουν το ενδιαφέρον του παιδιού για το βιβλίο και δεν θα είναι απλά μία ακόμη, δημιουργική αναμφισβήτητα, απασχόληση;

Η έρευνα, το δείγμα, η μέθοδοςΠροκειμένου να διερευνήσουμε τις συνήθεις τακτικές που ακολουθούν οι νη-πιαγωγοί ώστε να προωθήσουν τη φιλαναγνωσία, αλλά και γενικότερα τις απόψεις τους για το θέμα αυτό, προχωρήσαμε σε μια έρευνα πεδίου2. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2013 και συμμετείχαν σε αυτήν νηπια-γωγοί τριών διαφορετικών περιφερειών, ήτοι: Ν. Πιερίας, 48η περιφέρεια Προ-σχολικής Εκπαίδευσης και Ν. Μαγνησίας. Το δείγμα ήταν τυχαίο3. Ως εργα-λείο χρησιμοποιήθηκε το δομημένο ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις κλειστού και ανοικτού τύπου. Συγκεκριμένα, 0 νηπιαγωγοί κλήθηκαν να απαντήσουν σε 12 ερωτήματα που αφορούν:

α) στην εφαρμογή της φιλαναγνωσίας στο Νηπιαγωγείο, β) στο ποιες πρακτικές θεωρούν οι νηπιαγωγοί πετυχημένες για την καλλι-

έργεια της φιλαναγνωσίας, γ) στο εάν εφαρμόζουν δραστηριότητες μετά την ανάγνωση και τι είδους, δ) στο ποιο είδος βιβλίου θεωρούν ότι ενισχύει περισσότερο τη βιβλιοφιλία, ε) στο εάν υπάρχει βιβλιοθήκη στην τάξη, στ) στο πόσο συχνά ανανεώνονται τα βιβλία στη βιβλιοθήκη, ζ) στο ποια είναι η συχνότητα ανάγνωσης βιβλίων εκ μέρους της νηπιαγωγού, η) στο εάν θεωρούν ότι το Αναλυτικό Πρόγραμμα προβλέπει και προτείνει

δράσεις για τη φιλαναγνωσία, θ) στο εάν οι συμμετέχουσες στην έρευνα νηπιαγωγοί έχουν παρακολουθή-

σει κάποια επιμόρφωση για τη φιλαναγνωσία.

Αυτά τα ερωτήματα αποτελούν τον πυρήνα της έρευνάς μας, σε μια προσπά-θεια να διερευνηθεί το φιλαναγνωστικό περιβάλλον στο χώρο της Προσχολι-κής Εκπαίδευσης και οι απόψεις των νηπιαγωγών για αυτήν.

Οι βασικοί στόχοι της έρευνας είναι: • Να σκιαγραφηθούν οι τακτικές που θεωρούν σημαντικότερες και ακολου-

θούν οι νηπιαγωγοί για την προώθηση της φιλαναγνωσίας στο Νηπιαγω-γείο.

• Να διερευνηθούν στοιχεία που αφορούν τη βιβλιοθήκη της τάξης, ως δεί-κτης σχέσης με τη φιλαναγνωσία.

11ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

• Να διερευνηθεί το επιμορφωτικό προφίλ των εκπαιδευτικών σε ζη-τήματα της φιλαναγνωσίας.

Παρουσίαση δεδομένων της έρευνας Απαντήσεις στο ερώτημα:

1. Πιστεύετε ότι εφαρμόζεται η φιλαναγνωσία στο Νηπιαγωγείο;

Οι απαντήσεις έχουν καθολική συμφωνία στο «ΝΑΙ»

Πίνακας 1.2. Ποιες θεωρείτε πετυχημένες πρακτικές στο Νηπιαγωγείο για την καλλι-

έργεια της φιλαναγνωσίας;

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΠΟΣΟΣΤΟ επί τοις %

Ανάγνωση βιβλίου 26 2%

Δραστηριότητες μετά την ανάγνωση 4 8%

Οργάνωση γωνιάς βιβλίου 7 14%

Συνεργασία με τοπική βιβλιοθήκη 0

Οργανωμένη βιβλιοθήκη 4 8%

Λειτουργία δανειστικής βιβλιοθήκης 4 8%

Συζήτηση με αφορμή το βιβλίο 1 2%

Διάφορα άλλα 4 8%

Δεν απάντησαν –

ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ 0 100%

Πίνακας 2. 3. Εφαρμόζετε κάποιες δραστηριότητες μετά την ανάγνωση;

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ

Ναι 0 100%

Όχι –


ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ 0


Πίνακας 3. 4. Ποιες/τι είδους δραστηριότητες εφαρμόζετε;


Δραματοποίηση 13 26%

Κουκλοθέατρο 9 18%

Ζωγραφική 28 6%



Πίνακας 4. 5. Τι είδους βιβλία θεωρείτε ότι ενισχύουν περισσότερο τη φιλαναγνωσία;


Γνώσης 8 16%

Λογοτεχνικά 41 82%

Άλλο –



Πίνακας 5.6. Υπάρχει βιβλιοθήκη στην τάξη;


Ναι 0 100%

Όχι –



Πίνακας 6. 7. Ανανεώνονται τα βιβλία της;


Ναι 46 92%

Όχι –

Δεν απάντησαν 4 8%


EKΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ ΝΕΟΙ ΤΙΤΛΟΙ!

ΛΙΝΑ ΛΥΧΝΑΡΑΤο μυστικό του παλιού αρχοντικού

Ένα ακόμα μυστήριο που φαντάζει άλυτο ακόμακαι για τον αστυνόμο Ζαφείρη, από τη μετρ

του είδους Λίνα Λυχναρά!

ΑγγεΛΙκη δΑΡΛΑσηΟι Ονειροφύλακες και ο φάρος των ονείρων

εικονογράφηση: Βασίλης Παπατσαρούχαςστα χνάρια του βραβευμένου με το κρατικό Βραβείο και long seller

μυθιστορήματος «Ονειροφύλακες», το βιβλίο είναι μιασυναρπαστική περιπέτεια, μια αλληγορική ιστορία

για το δικαίωμα στη διαφορετικότητακαι στο όνειρο.

ΒκΜ

: 87

58 •

σελ

. 168

• 8

,90

e

ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑγΙΑΝΝηΜια άλλη μέρα θα νικήσεις εσύ!

εικoνογράφηση: εύα Θάρλετκυκλοφορεί ταυτόχρονα σε 4 γλώσσες!

ΒΑγγεΛησ ηΛΙΟΠΟΥΛΟσΜε το ποδήλατό μου αρχηγό τα αυτοκίνητα νικώ

δραστηριότητες: Bασιλική Nίκαεικονογράφηση: γιώργος καραχρήστος

Το 6ο βιβλίο της σειράς ΟΙκΟλογήματα

ΒκΜ

: 87

64 •

σελ

. 32

• 1

0,50

e

ΒκΜ

: 78

58 •

σελ

. 36

• 8

,90

eΒκ

Μ:

8855

• σ

ελ. 2

72 •

12,

70 e

ADV DIADROMES MAIOS 13.indd 1 5/23/13 12:12 PM


Πίνακας 7. 8. Πόσο συχνά μέσα στη Σχολική Χρονιά ανανεώνετε τα βιβλία στη βιβλιοθήκη;


Ανά 1/θήμερο 1 30%

Μηνιαία 6 12%

Ανά 3/μηνο 2 0%

Άλλο –

Δεν απάντησαν 4 8%ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ 0 100%

Πίνακας 8. 9. Με ποια συχνότητα λαμβάνει χώρα η ανάγνωση βιβλίων σε εβδομαδιαία βάση;


2 φορές εβδομαδιαία 18 36%

4 φορές εβδομαδιαία 19 38%

Κάθε μέρα 13 26%

Δεν απάντησαν –ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ 0 100%

Πίνακας 9. 10. Το αναλυτικό πρόγραμμα προτείνει/προβλέπει δράσεις για τη φιλαναγνωσία;


Ναι 0 100%

Όχι –

Δεν απάντησαν –ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ 0 100%

Πίνακας 10.11. Έχετε παρακολουθήσει σεμινάριο για τη φιλαναγνωσία;


Ναι 28 6%

Όχι 20 40%

Δεν απάντησαν 2 4%ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ 0 100%

15ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

Πίνακας 11.12. Σε ποια βαθμίδα εκπαίδευσης θεωρείτε ότι εφαρμόζονται περισ-

σότερες πρακτικές φιλαναγνωσίας και γιατί;


Νηπιαγωγείο 2 0%

Δημοτικό 1 30%

Γυμνάσιο/Λύκειο 8 16%

Δεν απάντησαν 2 4%


Διαπιστώσεις/Παρουσίαση/Σχολιασμός αποτελεσμάτωνΗ οριζόντια ανάγνωση των στοιχείων της παρούσας έρευνας σκιαγραφεί αφε-νός τις απόψεις του εκπαιδευτικού προσωπικού για ζητήματα που συνδέονται με την επαφή του παιδιού με το βιβλίο, αφετέρου τις δράσεις και τακτικές που ακολουθούν, επηρεάζουν και καθορίζουν το φιλαναγνωστικό περιβάλλον στην προσχολική εκπαίδευση. Στη συνέχεια σημειώνονται κάποιες διαπιστώ-σεις:

Μια πρώτη διαπίστωση μετά από την εξέταση των αποτελεσμάτων της έρευνας και σε ό,τι αφορά το ερώτημα Ποιες θεωρείτε πετυχημένες πρακτι-κές στο Νηπιαγωγείο για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας;, είναι ότι η ανά-γνωση βιβλίων κατέχει την πρώτη θέση στις προτιμήσεις των νηπιαγωγών, συγκεντρώνοντας ποσοστό 2%. Θεωρούν δηλαδή την ανάγνωση βιβλίων στα παιδιά σημαντική δραστηριότητα που προωθεί τη φιλαναγνωσία. Η ορ-γάνωση γωνιάς βιβλίου κατέχει τη δεύτερη θέση ως επιτυχημένη τακτική φι-λαναγνωσίας, με ποσοστό 14%. Στην τρίτη θέση κατατάσσουν το σχεδιασμό δραστηριοτήτων που πραγματοποιούν την ανάγνωση, με ποσοστό 8%. Οι νη-πιαγωγοί δεν επενδύουν στη συνεργασία με τοπικές βιβλιοθήκες, αφού δίνουν μηδενικό ποσοστό σε αυτήν. Ένα 8% θεωρεί την οργανωμένη βιβλιοθήκη στο Νηπιαγωγείο βασικό παράγοντα προώθησης της βιβλιοφιλίας, ενώ το ίδιο ποσοστό δίνει και στη λειτουργία δανειστικής βιβλιοθήκης (μια δραστηριό-τητα που βρίσκει εφαρμογή στα περισσότερα Νηπιαγωγεία από το ΝΠΠΣ του 2000, και συνδέθηκε με τον Γραμματισμό στην προσχολική εκπαίδευση, κ.λπ.). Το 2% επενδύει στη συζήτηση που ακολουθεί με αφορμή την ανάγνωση ενός βιβλίου. Ένα 8% αναφέρεται σε άλλες δραστηριότητες, όπως επισκέψεις συγ-γραφέων στο σχολείο, δημιουργία βιβλίων με τα παιδιά, έκθεση βιβλίου, κ.ά.

Η δεύτερη διαπίστωση αφορά στην εφαρμογή δραστηριοτήτων εκ μέρους της νηπιαγωγού μετά την ανάγνωση βιβλίων και γενικά με αφορμή ένα βιβλίο. Παρατηρείται ότι όλες οι νηπιαγωγοί εφαρμό-ζουν δραστηριότητες. Το είδος, δε, της δραστηριότητας που προ-


τείνει στα παιδιά η πλειοψηφία των νηπιαγωγών είναι η ζωγραφική, αφού το ποσοστό ανέρχεται στο 6%. Δεύτερη επιλογή τους είναι η

δραματοποίηση της ιστορίας, με ποσοστό 26%, και τρίτη η παράσταση κου-κλοθέατρου, με ποσοστό 18%. Η δραστηριότητα της ζωγραφικής είναι πολύ προσφιλής, αλλά η σημασία βρίσκεται στο πώς πραγματοποιείται. Η συνήθης προτροπή «ζωγραφίστε κάτι από την ιστορία», θα πρέπει προοδευτικά να δι-ευρύνεται ώστε να γίνεται πιο δημιουργική και να αναπτύσσεται η κριτική των παιδιών, η διαφορετική θέαση των πραγμάτων, της δράσης, των σχέσεων, η κατανόηση των ενεργειών, των συναισθημάτων.

Η τέταρτη διαπίστωση αφορά στο είδος των βιβλίων που θεωρούν οι εκ-παιδευτικοί ότι ενισχύει περισσότερο τη βιβλιοφιλία των παιδιών. Το 82% των εκπαιδευτικών αναφέρεται στο λογοτεχνικό βιβλίο, ενώ το 16% αναφέρει το Βιβλίο Γνώσεων. Όμως η άποψη αυτή καλλιεργεί μονόπλευρα την εστίαση των αναγνωστικών προτιμήσεων των παιδιών σε ένα είδος βιβλίου. Το σύγχρονο βιβλίο γνώσεων, με όλα τα πολυτροπικά στοιχεία που διαθέτει, μπορεί να κε-ντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών εξ ίσου και να προκαλέσει την ευχαρίστη-ση και την απόλαυση.

Ως πέμπτη διαπίστωση σημειώνεται ότι όλες οι νηπιαγωγοί δηλώνουν ότι τα Νηπιαγωγεία στα οποία απασχολούνται, κατά τη διάρκεια της έρευνας δι-αθέτουν βιβλιοθήκη στην τάξη. Το 92% των εκπαιδευτικών ανανεώνει τα βι-βλία αυτά. Το 8% δεν απαντά στο ερώτημα για την ανανέωση. Η συχνότητα ανανέωσης παρουσιάζει την εξής εικόνα: το 30% ανανεώνει ανά 1 ημέρες, το 12% μηνιαία, το 0% ανά τρίμηνο και το 8% δεν απαντά. Σημειώνεται ότι δεν διερευνώνται οι λόγοι στους οποίους οφείλονται αυτές οι επιλογές ανανέω-σης. Είναι όμως γνωστό ότι νέα βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης μπορεί να προκαλέσουν περισσότερο το ενδιαφέρον των παιδιών.

Σχετικά με τη συχνότητα ανάγνωσης βιβλίων στα παιδιά, σημειώνεται ότι το 36% διαβάζει δύο φορές την εβδομάδα βιβλία, το 38% τέσσερεις φορές και το 26% κάθε μέρα. Η δραστηριότητα της ανάγνωσης είναι αυτονόητο ότι συ-γκαταλέγεται στις πιο σημαντικές στον τομέα της φιλαναγνωσίας.

Όλες οι νηπιαγωγοί δηλώνουν ότι το επίσημο Αναλυτικό Πρόγραμμα του Υπουργείου προβάλλει τη φιλαναγνωσία, και μάλιστα με συγκεκριμένες προ-τάσεις. Θα είχε ενδιαφέρον να συζητούσαμε τις προτάσεις αυτές, τόσο από τη φιλαναγνωστική τους σκοπιά όσο και σε σύγκριση με τις τακτικές των νηπι-αγωγών, όπως αυτές περιγράφονται στην έρευνα αυτή. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι στην πρόθεση της παρούσας έρευνας.

Διαπιστώνεται πως σε ό,τι αφορά στην επιμόρφωση των νηπιαγωγών σε θέματα φιλαναγνωσίας, το 6% απαντά θετικά, το 40% αρνητικά,

ενώ το 4% δεν απαντά. Η πλειοψηφία σημειώνει ότι η επιμόρφωση προέρχεται από τη Σχολική Σύμβουλο.

Οι απαντήσεις στην τελευταία ερώτηση, που διερευνά την άποψη των νηπιαγωγών για τη βαθμίδα εκπαίδευσης που προ-σφέρει περισσότερες ευκαιρίες για την καλλιέργεια της φιλα-ναγνωσίας, δίνουν την πρώτη θέση στο Νηπιαγωγείο με πο-

17ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

σοστό 0%, 30% στο Δημοτικό4 και 16% στο Γυμνάσιο/Λύκειο. Το 4% δεν απάντησε.

Γενικά συμπεράσματα Με τη μελέτη αυτή επιχειρήσαμε να σκιαγραφήσουμε το περιβάλλον της ανά-γνωσης στην προσχολική εκπαίδευση σε ό,τι αφορά απόψεις και τακτικές των εν ενεργεία νηπιαγωγών, οι οποίες συμβάλλουν στην προσέγγιση του βιβλίου από το παιδί. Η σκιαγράφηση αφορούσε τις πρακτικές που θεωρούν οι νηπι-αγωγοί πετυχημένες για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, καθώς και τις ενέργειές τους σχετικά με την οργάνωση της βιβλιοθήκης και την εφαρμογή δραστηριοτήτων μετά την ανάγνωση.

Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι όλοι οι νηπιαγωγοί δίνουν μεγάλη έμ-φαση στην οργάνωση δραστηριοτήτων μετά την ανάγνωση, και ως πιο δη-μοφιλείς σημειώνουν τη ζωγραφική, τη δραματοποίηση της ιστορίας, κ.λπ. Γενικά, θεωρούν ότι αυτές οι δραστηριότητες έχουν φιλαναγνωστικό χαρα-κτήρα και ότι η βιβλιοθήκη της τάξης, φιλοξενώντας κατά κύριο λόγο λογο-τεχνικά βιβλία, συμβάλλει στην αγάπη του παιδιού για το βιβλίο. Μολονότι θεωρούν την ανάγνωση βασική δραστηριότητα βιβλιοφιλίας, μεγαλύτερη βαρύτητα διαφαίνεται ότι προσδίδουν στις δραστηριότητες. Οι νηπιαγωγοί δηλώνουν ότι έχουν επαρκώς ενημερωθεί για την εφαρμογή της φιλαναγνω-σίας στο σχολείο, όμως οι τακτικές τους δείχνουν μια αναπαραγωγή κοινότο-πων δραστηριοτήτων οι οποίες εφαρμόζονται επί σειρά ετών με τη λογική της εφαρμογής της διαθεματικότητας και της ανάπτυξης του γραμματισμού στα παιδιά. Αναμφίβολα κρίνεται αισιόδοξη η φιλαναγνωστική κινητικότητα στο χώρο του Νηπιαγωγείου, έναντι άλλων βαθμίδων εκπαίδευσης, και προκύπτει η ανάγκη ισχυροποίησης όποιας δράσης σημειώνεται στην επόμενη βαθμίδα. Όμως η επανεξέταση των πρακτικών της φιλαναγνωσίας στο χώρο αυτό δεί-χνει ότι απαιτείται ένας εκ βαθέων εκσυγχρονισμός που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σύγχρονου σχολείου.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1. Η Τσιλιμένη, Τ. (2008) και ο Καρακίτσιος, Α.(2011) προτείνουν τον όρο «βιβλιοφιλία για τα

μικρά παιδιά», καθώς το βιβλίο νοείται ως αντικείμενο.2. Ενδιαφέρον παρουσιάζει σχετική έρευνα των Κατσίκη-Γκίβαλου, Α.-Πολίτη, Δ. Χαλκιαδά-Ενδιαφέρον παρουσιάζει σχετική έρευνα των Κατσίκη-Γκίβαλου, Α.-Πολίτη, Δ. Χαλκιαδά-

κη, Α.-Τσιαμπάση, Φ. (2011), «Καλλιεργείται η αγάπη για το διάβασμα; Τόποι ανάγνωσης και εκπαίδευσης», στο: www.latsis-foundation.org/files/meletes2011/04, ημ. ανάκτησης: 18/3/2013.

3. Ευχαριστίες οφείλω στις Σχ. Συμβούλους Π.Α., Βάσω Βασίλα και Αγγελική Θάνου, για τη συμβολή τους στη διανομή του ερωτηματολογίου στις περιφέρειές τους, καθώς και στις ίδιες τις νηπιαγωγούς που ανταποκρίθηκαν με αμεσότητα και υπευθυνότητα στο αίτημά μου.

4. Είναι ενδιαφέροντα τα ερευνητικά δεδομένα του Κ. Μαλαφάντη, που αφορούν τις φιλανα-Είναι ενδιαφέροντα τα ερευνητικά δεδομένα του Κ. Μαλαφάντη, που αφορούν τις φιλανα-γνωστικές πρακτικές στο Δημοτικό σχολείο.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΓκλιάου-Χριστοδούλου, Ν. (2007), «Φιλαναγνωσία, παιδικά έντυπα και δημιουργικό-

τητα των παιδιών», στο: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Επιθεώρηση Εκπαιδευτικών Θεμάτων, 12, σσ. 170-181.

Καρακίτσιος, Α. (2011), «Φιλαναγνωσία… φανατική συνήθεια», στο: Ε. Αρτζανίδου, Δ. Γουλής, Σ. Γρόσδος Α. Καρακίτσιος, Παιχνίδια φιλαναγνωσίας και αναγνωστικές εμψυχώσεις, σσ. 19-6, Αθήνα: utenberg.

Κατσίκη-Γκίβαλου, Α. (1994), «Ο δάσκαλος ανάμεσα στο παιδί και στο βιβλίο, στο: Β. Αγγελο-πούλου Ι. Ν. Βασιλαράκης (επιμ.), Φιλαναγνωσία και Παιδική Λογοτεχνία: Εισηγήσεις στο πέμπτο Σεμινάριο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, σσ. 31-43, Αθήνα: Δελφίνι.

Κατσίκη-Γκίβαλου, Α. (2008), «Λογοτεχνία και εκπαίδευση. Από τα στενά όρια μιας διδασκα-λίας στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας», στο: Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, Τ. Καλογήρου Α. Χαλκιαδάκη (επιμ.), Φιλαναγνωσία και σχολείο, σσ. 27-34, Αθήνα: Πατάκης.

Κατσίκη-Γκίβαλου, Α., Πολίτης, Δ., Χαλκιαδάκη, Α., Τσιαμπάση, Φ. (2011), «Καλλιεργείται η αγάπη για το διάβασμα; Τόποι ανάγνωσης και εκπαίδευσης», στο: www.latsis-foundation.org/files/meletes2011/04, ημ. ανάκτησης: 18/3/2013.

Μαλαφάντης, Κ. Μ. (2006), «Παιδαγωγικές πρακτικές για την προαγωγή της φιλαναγνωσίας των παιδιών», στο: 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο: Κριτική, Δημιουργική, Διαλεκτική Σκέψη στην Εκπαίδευση: Θεωρία και Πράξη, Αθήνα: Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Εφαρμοσμέ-νης Παιδαγωγικής και Εκπαίδευσης.

O’ullian, O., conigle, . (2010), ransforming readers: teachers and children in the cen-’ullian, O., conigle, . (2010), ransforming readers: teachers and children in the cen-tre for literacy in primary education power of reading project”, στο: Literacy, 44, σσ. 1-9.

Παπαδάτος, Γ. (2009), Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία. Θεωρητικές αναφορές και προσεγγί-σεις-Δραστηριότητες, Αθήνα: Πατάκης.

Πατέρα, Α. Τσιλιμένη, Τ. (2012), Φιλαναγνωσία και κοινωνικοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, Επίκεντρο.

Poslaniec, C. (1992), Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα, Αθήνα: Καστανιώτης.Τσιλιμένη, Τ. (2008), «Παρεμβατικές δράσεις στους γονείς για την καλλιέργεια της βιβλιοφιλίας

σε παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας», στο: Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, Τ. Καλο-γήρου Α. Χαλκιαδάκη (επιμ.), Φιλαναγνωσία και σχολείο, σσ. 9-106, Αθήνα: Πατάκης.

erboord, . (200), Long-term effects of literary education on book-reading frequency: An analysis of Dutch student cohorts 197-1998”, στο: Poetics, 33, σσ. 320-342.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙwww.ekebi.grwww.pi-schools.gr

ΚΑΙΝΟΤΟΜΑΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣΕλένη Α. Ηλία

Δρ Λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο πρώτος προβληματισμός που εγείρεται σε σχέση με τα προγράμματα αναφέρεται στο είδος και την ποιότητα των βιβλίων που θα μπορού-σαν να χρησιμοποιηθούν σε αυτά, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της

ανάπτυξης θετικής στάσης για την ανάγνωση από το σύνολο των μα-θητών που συμμετέχουν. Στις περισσότερες περιπτώσεις προγραμμά-των που έχουμε πραγματοποιήσει έως τώρα1 χρησιμοποιήθηκαν βιβλία λογοτεχνικά, η αισθητική ποιότητα και η αφηγηματική αρτιότητα των οποίων είχε κριθεί αρχικά από ενήλι-κους αναγνώστες, συνήθως τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Η τακτική αυτή στηριζόταν στην πεποίθηση ότι εξασφαλίζοντας την ποιότητα των έργων είναι δεδομένη η απόλαυ-ση που προκαλείται κατά την ανάγνωσή τους, οπότε μεγιστοποιείται η πιθανότητα να αποκτήσουν τα παιδιά τη συνή-θεια της ανάγνωσης.

Ανάμεσα στα βιβλία αυτά βρίσκονταν μάλιστα, πέρα από τα σύγχρονα, και κάποια κλασικά. Ενδεικτικά αναφέρομαι στο έργο της Πηνελόπης Δέλτα, Τρελαντώνης (εκδ. Εστία). Το προσεγγίσαμε με δεδομένο ότι αν και ο κόσμος στο πέρασμα των χρόνων αλλάζει, κάποια στοιχεία του ωστόσο παραμένουν αναλλοίωτα, σταθερά, κι ένα από αυτά είναι η παιδική φύση. Τα παιδιά εξακο-λουθούν να αγαπούν το παιχνίδι, να συμπεριφέρονται παρορμητικά με κίνη-τρο την περιέργειά τους να γνωρίσουν τον κόσμο και να κάνουν σκανταλιές. Αφού τέτοιος ακριβώς είναι ο ήρωας του ομώνυμου έργου, ο Τρελαντώνης, εύκολα τα σύγχρονα παιδιά-αναγνώστες θα μπορούσαν να ταυτιστούν μαζί του2. Σε αυτό συντελούν άλλωστε και οι αφηγηματικές επιλογές της Δέλτα. Συγκεκριμένα, ο αφηγητής του λογοτεχνικού αυτού έργου εμφανίζεται ως προσεκτικός παρατηρητής που καταγράφει γεγονότα και συμπεριφορές χωρίς να εκφέρει προσωπική κρίση3. Δεν επιχειρεί σε καμία περίπτωση να νουθετή-σει απροκάλυπτα τον μικρό αναγνώστη. Η τεράστια παιδαγωγική δύναμη του έργου προκύπτει αφενός από τη συμπάθεια και το θαυμασμό που εκδηλώνουν για τον ήρωα τα τρία αδέρφια του, και αφετέρου από την έμπρακτη αναγνώ-ριση των αρετών του από τα ενήλικα μέλη της οικογένειάς του, παρόλο που συχνά ταλαιπωρούνται από τον ζωηρό χαρακτήρα του. Έτσι, το σύνολο των


θετικών χαρακτηριστικών του ήρωα, στα οποία περιλαμβάνο-νται η φιλαλήθεια, η ειλικρίνεια, η ανάληψη της ευθύνης για τις πράξεις του και η αλληλεγγύη που χαρακτηρίζει τη σχέση του με τα αδέρφια του παρά το γεγο-νός ότι στη ζωή τους κυριαρχεί ο φόβος της τιμωρίας από τους ενηλίκους, μας υποβάλλονται αβίαστα.

Στο Νηπιαγωγείο οι μικροί μαθητές απόλαυσαν τις αταξίες του συγκεκριμένου ήρωα και τις προσάρμοσαν στις δικές τους εμπειρίες κι επιθυμίες, όπως δια-φαίνεται στα παρακάτω κείμενά τους, είτε ομαδικά είτε ατομικά, τα οποία αποδεικνύουν πως ο Τρελαντώνης παραμένει ελκυ-στικός και προσιτός, με άλλα λόγια διαχρονικός.

Το κεφάλαιο στο οποίο ανα-φέρεται το ακόλουθο κείμενο έχει τίτλο «Ο ναργιλές» και πα-ρουσιάζει τον ήρωα, μιμούμενο το θείο του, «να κάνει φούσκες στο νερό» με το ναργιλέ του, με αποτέλεσμα να αδιαθετήσει κι έτσι να αποκαλυφθούν όλα στην αυστηρή θεία του:

«Ο Τρελαντώνης βρίσκει στην άμμο ένα λάστιχο και με αυτό κάνει μπουρμπουλήθρες στη θά-λασσα. Του αρέσει να κάνει μπουρμπουλήθρες. Μια φορά είχε κάνει με το ναργιλέ του θείου. Ο θείος είχε πάει στη λαϊκή να ψωνίσει, για να μαγειρέψει η θεία. Η θεία ήταν στην κουζίνα και τα κορίτσια εί-χαν πάει στις κούνιες τον μικρό Αλέξανδρο. Έτσι ο Αντώνης που ήταν μόνος, μπήκε στο δωμάτιο του θείου και πήρε το ναργιλέ. Όμως όταν

έκανε φούσκες, έτρεξε στο μπάνιο του θείου και έκανε εμετό. Για να καθαρίσει, τα δοκίμασε όλα, τη σφουγγαρίστρα, το σφουγγάρι και τελικά τα κατάφερε. Το μπάνιο έγινε λαμπερό και κανένας δεν κατάλαβε τίποτα».

Το επόμενο κείμενο αναφέρεται στο κεφάλαιο «Η βάρκα» και παρουσιάζει τον Τρελαντώνη με ένα γειτονόπουλό του να μπαίνουν κρυφά σε μια βάρκα

21ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

και να ξανοίγονται στα βαθιά. Κινδυνεύουν, τρομάζουν, και τελικά διασώζονται με την πα-ρέμβαση των δικών τους. Ας απολαύσουμε το αντίστοιχο κείμενο που δημιούργησαν τα παιδιά:

«Ο Τρελαντώνης έχει βάλει τη βάρκα του στην μπανιέρα. Τη σπρώχνει με το χέρι του πέρα δώθε. Η Πουλουδιά τον ρωτάει αν μπορεί να πάρει κι αυτή τη βάρκα της να παί-ξουν μαζί. Όμως η βάρκα της Πουλουδιάς δεν προλαβαίνει τη βάρκα του Αντώνη, που είναι πιο γρήγορη. Τότε παίρ-νει τη βάρκα του και μπαίνει στο παιχνίδι κι ο Αλέξαν-δρος. Η Αλεξάνδρα τούς ψάχνει. Θέλει να τους δείξει ένα μικρό καραβάκι που είχε βρει. Το είχε ο μπαμπάς τους, όταν ήταν παιδάκι. Το δοκί-μασαν, κι αυτό ήταν το πιο γρήγορο απ’ όλα».

Σε άλλα προγράμματα φιλαναγνωσίας επι-λέχθηκαν όχι έργα παλαιότερων επο-χών, που απευθύνο-

νται ειδικότερα στο παιδικό αναγνωστικό κοινό, αλλά κάποια που θεωρήθηκαν κατάλληλα για τα παιδιά-αναγνώστες, αν και δεν έχουν αξιοποιηθεί εκδοτικά προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Εδώ θα εστι-άσουμε ενδεικτικά στην Αιολική Γη του Ηλία Βενέζη (εκδ. Εστία), την οποία επιλέξαμε για τους παρακάτω λόγους. Στο βιβλίο ένα αγόρι αφη-γείται τη ζωή του στη μικρασιατική ύπαιθρο την περίοδο έως τους διωγμούς του ’14. Έτσι, όλα περιγράφονται όπως τα βλέπουν τα «έκθαμβα μάτια» ενός παιδιού4, που το χαρακτηρίζουν η καρδιά, ο αθόλωτος νους, η ελάχιστη πείρα και η έλλειψη γνώσης. Τα παιδικά συναισθήματα αποδίδονται στο έργο με λεπτότητα6. Επίσης, παρά το γεγονός ότι η αφηγηματική υπόθεση αναφέρεται σε μια πολύ δύσκολη ιστορική περίοδο, στο κείμενο κυριαρχεί η αισιοδοξία, εφόσον οι

Λίγα

την ημέρα…

Διασκεδαστικά, πολύχρωμα Φρού-τα, μια πρώτη γεύση από το πο-

λύχρωμο περιβόλι της λογοτεχνίας, με ελκυστική εικονογράφηση και αισθη-τική αρτιότητα, που «μεγαλώνουν» πα-ρέα με το παιδί! Μια πρωτότυπη σειρά βιβλίων, εναρμονισμένη με το γλωσσι-κό πλούτο του παιδιού, που το βοηθάει να διαχειρίζεται συναισθήματα και εσω-τερικές συγκρούσεις, μα πάνω απ’ όλα να αγαπήσει το διάβασμα. Τα Φρούτα έχουν σκοπό να βοηθή-σουν το παιδί να κατανοήσει σταδιακά το γραπτό λόγο μέσω της ανάγνωσης μαζί με το γονιό του. Τα Φρούτα απο-τελούν, επίσης, πολύτιμα εργαλεία κάθε δασκάλου σε όλες τις τάξεις του σχολείου, αφού μπορούν να χρησι-μοποιηθούν στις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης – Φιλαναγνωσίας. Φρούτα επιμελημένα με παιδαγωγικό προσανατολισμό από αγαπημένους Έλ- ληνες και ξένους συγγραφείς και εικο-νογράφους, που οξύνουν τη φαντασία κι αποτελούν μια πρωτότυπη μαθησιακή εμπειρία για το σπίτι ή το σχολείο.

Διασκεδαστικά, πολύχρωμαΦρούτα, μια πρώτη γεύση από το πολύχρω-μο περιβόλι της λογοτεχνίας, με ελκυστική εικονογράφηση και αισθητικήαρτιότητα, που «μεγαλώνουν» παρέα με το παιδί! Θέματα προσαρμοσμέναστο άμεσο περιβάλλον του παιδιού, που εντάσσονται στα ενδιαφέροντα κά-θε ηλικίας κι ανταποκρίνονται σε όλα τα στάδια ψυχικής και πνευματικήςανάπτυξης. Μια πρωτότυπη σειρά βιβλίων, εναρμονισμένη με το γλωσσι-κό πλούτο του παιδιού, που το βοηθάει να διαχειρίζεται συναισθήματα καιεσωτερικές συγκρούσεις, μα πάνω απ’ όλα να αγαπήσει το διάβασμα.ΤαΦρούτα έχουν σκοπό να βοηθήσουν το παιδί να κατανοήσει σταδια-

κά το γραπτό λόγομέσω τηςανάγνωσηςμαζί με το γονιό του. Τοπαιδί θα έχειέτσι την ευκαιρία να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, καθώςθα ταυτιστεί μεκάποιον από τουςήρωες, θαβιώσει τις δυσκολίες και τα προβλήματά τουκαιθα χαρεί με το ευτυχισμένο τέλος. ΤαΦρούτα αποτελούν, επίσης, πολύτιμαεργαλεία κάθε δασκάλου σε όλες τις τάξεις του σχολείου, αφού μπορούννα χρησιμοποιηθούν στις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης – Φιλαναγνωσίας.Φρούτα επιμελημένα με παιδαγωγικό προσανατολισμό από αγαπημέ-

νους Έλληνες και ξένους συγγραφείς και εικονογράφους, που οξύνουν τηφαντασία κι αποτελούν μια πρωτότυπη μαθησιακή εμπειρία για το σπίτι ήτο σχολείο.

Μπανάνα (2-4 ετών) – προσχολική ηλικίαΦραουλίτσα (5-6 ετών) –Νηπιαγωγείο & Α΄ ΔημοτικούΒατόμουρο (7-8 ετών) – Α΄, Β΄ & Γ΄ ΔημοτικούΛωτός (9-11 ετών) – Δ΄ & Ε΄ ΔημοτικούΞινόμηλο (11+ ετών) – Ε΄ & Στ΄ Δημοτικού

SEIRA-KATANOISIS:Layout 1 11/1/2012 10:59 ðì Page 1

ΔιαζύγιοΣχολικός εκφοβισμόςΆτομα με ειδικές ανάγκες

Καθημερινή συμπεριφορά


Κυκλοφορούν και σε e-books. Αναζητήστε περισσότερους από 750 τίτλους στο www.psichogios.gr/ebooks!

Καθαριότητα και υγιεινή

Kαλές τέχνες

Στοματική υγιεινήΦιλοζωία – oικογένεια

Οικογένεια – απώλεια

Στοματική υγιεινή

Διατροφή

Καθαριότητα – περιβάλλον

Κώδικας Οδικής Κυκλοφορίας

Κοινωνική συμπεριφορά


παιδικές εμπειρίες των ηρώων στη μικρασιατική ύπαιθρο θεωρούνται ικανές να τους θωρακίσουν, ώστε να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις μελλοντικές αντιξοότητες της ζωής7.

Οι δημιουργικές προσεγγίσεις των νηπίων που παραθέτουμε στη συνέ-χεια αναφέρονται καταρχάς στην κυρίως αφηγηματική υπόθεση, συγκεκρι-μένα στο πρώτο κεφάλαιο της Αιολικής Γης, με τίτλο «Κιμιντένια», και στο τρίτο με τον τίτλο «Τα πεινασμένα τσακάλια». Από τα συγκεκριμένα κεφά-λαια διαβάστηκαν αποσπάσματα. Για το πρώτο κεφάλαιο, που περιγράφει τα καλοκαίρια του μικρού ήρωα στην εξοχή, στο κτήμα του παππού του, κάτω από τα βουνά που ονομάζονται Κιμιντένια, παραθέτουμε το παρακάτω κείμενο:

«Το παιδάκι με τη μαμά του δεν έχουν φύγει για το κτήμα του παππού, για-τί δεν έχουν ακόμη λιώσει τα χιόνια στα Κιμιντένια. Όσο μένει στην πόλη, μαζεύει κοχύλια, για να κάνει κατασκευές όταν θα είναι στο κτήμα. Έτσι περνάει τον καιρό του στην εξοχή και όταν επιστρέφει στην πόλη, πουλά τις κατασκευές του στους φίλους του. Τα χρήματα που κερδίζει, τα δίνει στον παππού, για ν’ αγοράζει εργαλεία για το κτήμα».

Το τρίτο κεφάλαιο περιγράφει τον τρόπο που οι άνθρωποι απωθούσαν τα πει-νασμένα τσακάλια για να μην καταστρέψουν τις σοδειές τους. Τα παιδιά αφηγήθηκαν σχετικά:

α) «Τα παιδιά παίζουν έξω από το σπιτάκι του παππού. Όταν βραδιάζει, ακούν τα τσακάλια να ουρλιάζουν. Τα παιδιά μπαίνουν στο σπίτι για να κοιμηθούν. Τα τσακάλια συνεχίζουν να ουρλιάζουν μέχρι να τα ακούσει ο Μεγάλος Δράκος και να πάει να τα ταΐσει. Ο Δράκος καμιά φορά κοι-μάται και δεν τα ακούει. Τα τσακάλια ουρλιάζουν για να τον ξυπνήσουν.

25ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

Τότε πηγαίνει δίπλα στο σπίτι των παιδιών και δίνει στα τσακάλια τροφή. Τα παιδιά όποτε βλέπουν το Δράκο τρομάζουν».

β) «Τα παιδιά παίζουν με τα καραβάκια που έχουν φτιάξει από πεύκο. Όταν νυστάζουν, πηγαίνουν για ύπνο. Το πρωί βρίσκουν στην αυλή τενεκέδες και τύμπανα και παίζουν μουσική. Ο παππούς με τη γιαγιά, που πίνουν αυτή την ώρα καφέ, ενοχλούνται από το θόρυβο και φωνάζουν τα παιδιά μέσα στο σπίτι. Τα παιδιά ρωτάνε πώς βρέθηκαν όλα αυτά στην αυλή και ο παππούς τούς λέει για τον πόλεμο με τα τσακάλια, που νίκησαν οι άνθρωποι. Τα παιδιά στεναχωριούνται, γιατί θα ήθελαν να είχαν νικήσει τα πεινασμένα τσακάλια».

Αυτό που χαρακτηρίζει την Αιολική Γη είναι το πλήθος των εγκιβωτισμένων αφηγήσεων. Πρόκειται δηλαδή για διάφορες αυτοτελείς ιστορίες που παρεμ-βάλλονται μέσα στην κύρια αφηγηματική υπόθεση. Τα αντίστοιχα αποσπά-σματα, καθώς έχουν νοηματική αυτοτέλεια, προσφέρονται ιδιαίτερα για λο-γοτεχνική διδασκαλία. Σε κάποιο από αυτά περιγράφεται η μορφή της Γορ-γόνας. Αναλυτικότερα, ένα από τα δευτερεύοντα πρόσωπα της ιστορίας που συνομιλούν με θέμα τα φαντάσματα, αναφέρεται στην εμφάνιση της Γοργό-νας. Το πλάσμα αυτό συνδυάστηκε στην αντίληψη του ήρωα με την εμπειρία μιας φοβερής καταιγίδας και τρικυμίας που βίωσε όταν ήταν δεκάχρονο αγόρι, οπότε και έκανε το πρώτο του θαλασσινό ταξίδι μαζί με τον πατέρα του. Όταν ακούστηκε η φωνή του πατέρα του, καπετάνιου του σκάφους, να διαβεβαιώνει ότι ζει ο Μεγαλέξανδρος, η Γοργόνα βυθίστηκε στη θάλασσα που γαλήνεψε, ενώ ταυτόχρονα καθάρισε και ο ουρανός. «Ήταν μια φοβερή ώρα του Αιγαίου […] τραβηχτήκαν κατά τα δυτικά» (σσ. 119-121):

α) «Μια ηλιόλουστη χειμωνιάτικη μέρα ταξιδεύουν δυο αδερφάκια και ο μπαμπάς τους με το καράβι τους. Ξαφνικά σηκώνονται κύματα σαν γι-γάντια βουνά. Τότε τα δυο παιδάκια βλέπουν στο πλάι του καραβιού μια καφέ ουρά ψαριού. Το κοριτσάκι λέει: «Μήπως είναι κάποιο σπάνιο ψάρι;» Ύστερα το καράβι πέφτει πάνω σ’ αυτή την ουρά. Ο μπαμπάς τούς εξη-γεί πως είναι μια γοργόνα. Έχει μακριά μαύρα μαλλιά και στην ουρά της μικρές κίτρινες βουλίτσες. Τα μάτια της είναι μπλε. Η γοργόνα, πριν ξα-ναβουτήξει στη θάλασσα, προλαβαίνει να δει τον καπετάνιο και να τον ερωτευτεί. Θέλει να γίνει άνθρωπος, για να μείνει κοντά του. Βρίσκει ένα σπάνιο κοράλλι, το τρίβει και φτιάχνει με αυτό ένα μαγικό φίλτρο. Το πίνει και μεταμορφώνεται σε κανο-νική γυναίκα. Βγαίνει στην παραλία, ψάχνει σ’ όλα τα σπίτια και βρίσκει τον καπετάνιο της στο τελευ-ταίο. Εκείνος την αναγνωρίζει αμέσως από μια λεπτομέρεια: έχει παπούτσια με κίτρινες βουλί-τσες. Γίνεται γυναίκα του καπετάνιου, γιατί τη μαμά των παιδιών την είχε αρπάξει ένα γιγάντιο ψάρι κάποτε που είχε πάει να κολυμπήσει».

β) «Στην ήρεμη θάλασσα ταξιδεύουν τέσσερα καράβια. Σ’ ένα από αυτά βρίσκεται ένας επιβάτης με άσπρα ρούχα, που έχει ταξιδέψει στους πιο μακρινούς ωκεανούς, έχει περάσει όλη τη θάλασσα και τώρα γυρίζει πίσω στην πόλη του, για να ξαναβρεί τους φίλους του. Πηγαίνει στο παλιό του σπίτι και βγαίνει στα μαγαζιά της θάλασσας, για να αγοράσει κανένα ρούχο. Το φοράει και συναντά όλους τους φίλους του, εκτός από έναν που έχει φύγει απ’ την πόλη. Όλοι μαζί πηγαίνουν να φάνε και να πιουν ό,τι θέλουν, για να γιορτάσουν τη συνάντησή τους. Ο άνθρωπος που ήρθε από τους ωκεανούς μπαίνει να κολυμπήσει. Εκεί κάτι νιώθει, νομίζει ότι τον ακουμπά ένα ψάρι. Όταν όμως αυτό υψώνεται, βλέπει πως δεν είναι απλό ψάρι αλλά μια Γοργόνα με ροζ ουρά, που τα μαλλιά της είναι μπλε, όπως το θαλασσινό νερό, και τα μάτια της πράσινα. Το βλέμμα της είναι χαρούμενο, γιατί γνωρίζει αυτόν τον άντρα. Τον είχε συναντήσει στα τα-ξίδια του στους ωκεανούς κι είχε φτάσει ως εκεί, ακολουθώντας το κα-ράβι του. Ο άντρας την πήρε στα χέρια του, την έβγαλε από το νερό και μόλις την ακούμπησε στη στεριά η Γοργόνα έγινε κανονικός άνθρωπος. Οι φίλοι του τότε τον άφησαν κι έφυγαν. Θύμωσαν μαζί του, γιατί ο κα-νόνας έλεγε ότι οι Γοργόνες απαγορεύεται να βγαίνουν από το θαλασσινό νερό, γιατί η ουρά τους δεν θα ξαναγίνει ποτέ. Όταν το βράδυ ο άντρας κοιμήθηκε, η Γοργόνα εξαφανίστηκε. Το πρωί όμως ξαναγύρισε, για να ζήσει για πάντα κοντά του».

Σε άλλη εγκιβωτισμένη αφήγηση παρατίθεται ο σχετικός θρύλος με τον αδερ-φό της Γοργόνας, τον Μέγα Αλέξανδρο και το αθάνατο νερό (σσ. 121-122). Εδώ, ένας καπετάνιος, με ερέθισμα την εμφάνιση της Γοργόνας στην τρικυ-μία, απευθυνόμενος στον μικρό γιο του, αναφέρει ότι η Γοργόνα ανυποψίαστη ήπιε το αθάνατο νερό που έφερε ο αδερφός της από τις εκστρατείες του, στε-ρώντας του άθελά της τη δυνατότητα να παραμείνει αθάνατος. Την ιδιότητα της αθανασίας την απέκτησε εκείνη, που παραμένει από τότε στη θάλασσα όπου την έριξε ο Μέγας Αλέξανδρος εξοργισμένος για το ανεπανόρθωτο λά-

θος της. Καθώς οι τύψεις δεν την αφήνουν να ησυχάσει, εμφα-νίζεται στους ναυτικούς προκειμένου να πληροφορηθεί

τις συνέπειες της πράξης της. Όταν εκείνοι τη διαβε-βαιώνουν πως ο αδερφός της ζει, προκειμένου να

κατευνάσουν την ταραχή της, η Γοργόνα ηρεμεί προσωρινά και τότε συνεχίζουν ανενόχλητοι το ταξίδι τους. Αντίθετα, όταν της απαντούν την αλήθεια, υποφέρει τόσο που βουλιάζει το πλοίο και πνίγει το πλήρωμά του. Τα νήπια αφηγήθηκαν σχετικά:

α) «Το αθάνατο νερό το πουλάει ένα μανάβικο. Οι άνθρωποι που το αγοράζουν δεν ξέρουν ακόμη αν είναι στ’ αλήθεια αθάνατο, όμως το αγοράζει πολύς κόσμος, γιατί δεν είναι ακριβό. Ο μανάβης


27ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

το παίρνει από τη Γοργόνα. Εκείνη του δίνει, επειδή της λέει ψέματα ότι ο αδερφός της ζει. Έτσι η Γοργόνα αφήνει όλα τα καράβια και περνάνε ελεύθερα. Μια φορά ένας ναυτικός λέει στη Γοργόνα την αλήθεια για το Μεγαλέξανδρο κι εκείνη ρίχνει το μανάβη στη θάλασσα».

β) «Το αθάνατο νερό ήταν κλεισμένο σ’ ένα μπαούλο στο βυθό της θάλασ-σας. Εκεί το βρήκε τυχαία ο Μεγαλέξανδρος και πήρε ένα μικρό μπου-κάλι. Το έχουν βρει όμως και οι Γοργόνες και γι’ αυτό είναι αθάνατες. Όταν περνάνε καράβια, οι Γοργόνες βγαίνουν στην επιφάνεια και δίνουν το αθάνατο νερό στους ανθρώπους, χωρίς να τους λένε τι είναι. Εκείνοι νομίζουν ότι είναι απλό νερό και το πίνουν για να ξεδιψάσουν. Όταν οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι έχουν γίνει αθάνατοι, φτιάχνουν ένα ποτό με χρυσόσκονη που παίρνουν από την άμμο και το δίνουν με τη σειρά τους στις Γοργόνες που συναντούν, για να τις κάνουν κοπέλες κι έτσι να τους ξεπληρώσουν το καλό που τους έχουν κάνει αυτές. Έτσι οι Γοργόνες μπορούν να ζουν πια μαζί τους. Υπάρχουν όμως πάντα Γοργόνες, γιατί κάποιες δεν θέλουν να γίνουν κοπέλες».


Σε μια τρίτη εγκιβωτισμένη αφήγηση (σσ. 76-77) παρουσιάζεται μια διαφορε-τική αφηγηματική εκδοχή για την Κοκκινοσκουφίτσα, σύμφωνα με τις εμπει-ρίες του παππού του έργου, ο οποίος αφηγείται συχνά την παραλλαγμένη ιστορία στα εγγόνια του. Στην εκδοχή αυτή, όπου είναι έκδηλη η αγάπη του παππού για το φυσικό περιβάλλον όπου ζει, η υπόθεση του κλασικού παρα-μυθιού μεταφέρεται στο δάσος με τις βελανιδιές στα Κιμιντένια. Ακολουθούν και πάλι οι σχετικές δημιουργικές αφηγήσεις των νηπίων:

α) «Η φίλη μου η βελανιδιά μού είπε για το λύκο που ζει στα Κιμιντένια ότι είναι κακός και μπορεί να με φάει. Έτσι φοβόμουν ν’ ανέβω στο βουνό. Τώρα όμως που έγινα πέντε χρονών, ανέβηκα στο βουνό για να δω μόνη μου πόσο κακός είναι ο λύκος. Όταν τον είδα, κρύφτηκα πίσω από ένα δέ-ντρο, για να μη με δει κι αυτός. Σκέφτηκα ένα σχέδιο για να τον εμποδίσω να φτάσει στο καλυβάκι της γιαγιάς. Τον φώναξα και του είπα αν θέλει να φάει κάτι από το καλαθάκι μου. Αυτός τα έφαγε όλα. Τότε άρχισα να τρέχω γύρω-γύρω κι εκείνος έτρεχε πίσω μου, για να με φάει κι εμένα. Έτσι ζαλίστηκε κι εγώ βρήκα χρόνο να φτάσω πρώτη στη γιαγιά και να κλειδώσω την πόρτα».

29ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

β) «Πηγαίνω στο σπίτι της γιαγιάς κι αντί για τη γιαγιά μου βρίσκω εκεί το λύκο. Αρχίζω να τρέχω για να γλυτώσω. Στο δρόμο μού πέφτει ένα βελα-νίδι. Χοροπήδησε και το έπιασα. Το βελανίδι είναι μαγικό, κάνει ευχές. Έτσι ευχήθηκε και για μένα, να τρέξω πάρα πολύ γρήγορα, για να μη με φτάσει ο λύκος. Πρόλαβα και μπήκα στο σπίτι μου και σώθηκα».

ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙΣτο συγκεκριμένο πρόγραμμα, για πρώτη φορά η πρωτοβουλία της επιλογής δίνεται αποκλειστικά στα ίδια τα νήπια. Οι μαθητές ενθαρρύνονται να φέρουν ο καθένας τους στην τάξη το «αγαπημένο του βιβλίο», εκείνο που θεωρούν, μεταξύ όσων έχουν διαβάσει, το πιο αγαπημένο. Ταυτόχρονα ζητείται από τους γονείς να μην παρέμβουν κατά κανένα τρόπο στην επιλογή των βιβλίων.

Στόχοι του προγράμματος Α) Καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας. Β) Ουσιαστική επικοινωνία και δημιουργία ισχυρών δεσμών μεταξύ των

μελών της σχολικής τάξης. Γ) Καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης. Δ) Καλλιέργεια της λεκτικής έκφρασης των μαθητών. Ε) Καλλιέργεια της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης των μαθητών. ΣΤ) Ανάπτυξη της ικανότητας της ακρόασης και της επικοινωνίας. Ζ) Κατανόηση της σύνδεσης ανάμεσα στον προφορικό και τον γραπτό

λόγο, της ιδιότητας του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προ-φορικό.

Η) Άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία.

ΜεθόδευσηΗ διαδικασία που ακολουθήσαμε κατά την υλοποίηση του προ-γράμματος περιλαμβάνει τρία στάδια: 1. Επιλογή του βιβλίου που θα παρουσιαστεί, 2. Παρουσίαση του βιβλίου, 3. Έκφραση εντυπώσεων για το βιβλίο.

1ο στάδιο: Στον πίνακα με τα ονόματα των μαθητών που βρί-σκεται σταθερά αναρτημένος στο σημείο της σχολικής αί-θουσας όπου συγκεντρωνόμαστε ως ολομέλεια, κάποιο από τα παιδιά (διαφορετικό κάθε φορά) εντοπίζει δίπλα στο όνο-μά του ένα μικρό αυτοκόλλητο σε σχήμα καρδιάς ή αστεριού. Αυτό συνιστά ένδειξη ότι το συγκεκριμένο παιδί θα επιλέξει με-ταξύ των αγαπημένων βιβλίων των συμμαθητών του αυτό που επι-


θυμεί να παρουσιαστεί. Στη συνέχεια, όλα τα αγαπημένα βιβλία (εκτός, βέβαια, όσων έχουν ήδη παρουσιαστεί) το-ποθετούνται στα τραπεζάκια των εργασιών, συνοδευόμενα από τις καρτέλες τους, όπου αναγράφεται μόνο το όνομα του παιδιού που έχει φέρει στην τάξη το κάθε βιβλίο. Ακούγεται ένα σταθερό ρυθ-μικό μοτίβο, το οποίο εκτε-λείται από την ορχήστρα των κρουστών οργάνων του Orff, που αποτελείται από τη δα-σκάλα και τους μαθητές. Στο διάστημα αυτό, το παιδί που έχει τη δυνατότητα να επιλέ-ξει το βιβλίο που επιθυμεί να παρουσιαστεί, ξεφυλλίζει τα βιβλία και αποφασίζει ποιο θα προτιμήσει.

2ο στάδιο: Το παιδί του οποίου έχει επιλεγεί το αγαπημέ-νο βιβλίο, παρουσιάζει στην ολομέλεια το περιεχόμενό του, καθισμένο σε χώρο που έχουμε διαμορφώσει ειδικά για να χρησιμοποιείται απο-κλειστικά από τον εκάστοτε αφηγητή. Η παρουσίαση έχει τη μορφή αφή-γησης μιας ιστορίας ακόμη και όταν δεν πρόκειται για βιβλίο αφηγημα-τικό αλλά γνώσεων, χρηστικό ή οτιδήποτε άλλο. Ο δάσκαλος, που είναι ήδη ενημερωμένος για το περιεχόμενο των βιβλίων, διακόπτει συχνά θέ-τοντας συγκεκριμένες ερωτήσεις αναφορικά με την ιστορία, για τις οποίες δεν υπάρχει απάντηση στο βιβλίο, ώστε να δώσει έτσι στο μαθητή την ευκαιρία να προσθέσει δικά του στοιχεία και γενικότερα να διαφοροποι-ηθεί από το πρωτότυπο αφηγηματικό κείμενο. Ο δάσκαλος κάθεται έξω, αλλά δίπλα στη σκηνή, για να τον παρακολουθεί και ο αφηγητής και οι ακροατές, ενώ καταγράφει την αφήγηση. Μετά την ολοκλήρωσή της, τη διαβάζει και ο ίδιος, και οι συμμαθητές έχουν την ευκαιρία να εκδηλώσουν τη θετική τους εντύπωση για την ιστορία που άκουσαν, χειροκροτώντας.

3ο στάδιο: Κάθε παιδί εικονογραφεί την ιστορία μέσα από την οποία ο συμμα-θητής του παρουσίασε το αγαπημένο του βιβλίο. Στη συνέχεια οι ζωγρα-

31ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

φιές παρουσιάζονται στην ολο-μέλεια από τους δημιουργούς τους και τοποθετούνται όλες σε έναν κοινό φάκελο.

Στην καρτέλα με το όνομα του παιδιού που παρουσιάζεται το αγαπημένο του βιβλίο, ανα-γράφονται επίσης η αρίθμηση με βάση τη σειρά που παρου-σιάστηκε, ο τίτλος του βιβλίου και το όνομα του μαθητή που το επέλεξε να παρουσιαστεί. Η καρτέλα αναρτάται στο χώρο επάνω από τη σκηνή.

Προκαταρκτική φάση

Πριν από την έναρξη του προ-γράμματος έχουν προηγηθεί εκπαιδευτικές δραστηριότητες ώστε όλοι οι μαθητές να εί-ναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα ονόματα του συνόλου των συμμαθητών τους, προκειμέ-νου κατά την επιλογή του βι-βλίου να γνωρίζουν σε ποιον ανήκει.

Επίσης, μέσα στην πρώτη διδακτική εβδομάδα, επαναλαμβάνεται καθημερινά δραστηριότητα με τίτ-λο «Η ώρα των βιβλίων», κατά την οποία οι μαθητές έχουν την ευχέρεια να εξοικειωθούν με το περιεχόμενο όλων των βιβλίων, να σχηματίσουν μια πρώτη εντύπωση, ώστε να διευκολυνθούν στην επιλογή τους.

Τελική φάσηΤα κείμενα και οι ζωγραφιές που προκύπτουν στο πλαίσιο του προγράμματος αξιοποιούνται και αναδεικνύονται ποικιλότροπα. Συγκεκριμένα, το πρόγραμ-μα ολοκληρώνεται με την παρουσίαση των παιδικών κειμένων με τη μορφή ανοιχτής χριστουγεννιάτικης θεατρικής παράστασης, όπου οι ίδιοι οι μαθη-τές υποδύονται τους ήρωες των ιστοριών τους. Στο τέλος της παράστασης κάθε μαθητής παραλαμβάνει ως «πρωτοχρονιάτικο» δώρο το φάκελο με τις ζωγραφιές των συμμαθητών του, που αναφέρονται στη δική του ιστορία για


το αγαπημένο του βιβλίο, ενώ προσφέρει τη δική του ζωγραφιά στο συμμαθητή του που επέλεξε να παρουσιαστεί το δικό του

αγαπημένο βιβλίο. Επίσης, δημοσιεύονται οι εργασίες των νηπίων, κείμενα και ζω-

γραφιές. Τέλος, το σύνολο των κειμένων των παιδιών διατίθεται σε φωτοτυ-πημένα αντίγραφα σε φιλανθρωπικό παζάρι που διοργανώνεται από το Δήμο στον οποίο βρίσκεται το σχολείο.

ΧρονοδιάγραμμαΤο πρόγραμμα ξεκινά με την προκαταρκτική φάση από την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, συνεχίζεται με τις παρουσιάσεις των βιβλίων από το τέλος Σεπτεμβρίου έως το τέλος Νοεμβρίου και ολοκληρώνεται με την προετοιμα-σία και την πραγματοποίηση της χριστουγεννιάτικης παράστασης στη διάρ-κεια του Δεκεμβρίου. Για το λόγο αυτόν χρησιμοποιείται στο θεατρικό κείμενο μια εισαγωγή, με στόχο να προσδώσει στην παράσταση χριστουγεννιάτικη διάσταση.

Σύνδεση προγράμματος με γνωστικά αντικείμεναΜέσα από τις καρτέλες με την αρίθμηση που αντιστοιχούν στα διάφορα βι-βλία και την επικόλληση επάνω στο ίδιο το βιβλίο του αριθμού, πραγματοποι-είται η εξοικείωση των μαθητών με τα αριθμητικά σύμβολα και η αντιστοίχηση των συμβόλων με τα σχετικά σύνολα (Μαθηματικά).

Επίσης, μέσα από την ανάρτηση των καρτελών στη σχολική αίθουσα με τα ονόματα και τους τίτλους των βιβλίων, την καταγραφή των αφηγούμενων κειμένων από το δάσκαλο και τη δημοσίευσή τους, συνοδευόμενα πάντα από το ονοματεπώνυμο του μαθητή, τα παιδιά μυούνται στον γραπτό λόγο και στη σχέση του με τον προφορικό (Γλώσσα).

33ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

Συσχέτιση στόχων με στοιχεία προγράμματος Α) Ο στόχος της φιλαναγνωσίας επιδιώκεται διά της επαφής με τα βιβλία,

με τη διαμεσολάβηση των συμμαθητών, τόσο κατά την επιλογή τους όσο και κατά την παρουσίασή τους.

Β) Ο στόχος της επικοινωνίας και της δημιουργίας ισχυρών φιλικών δε-σμών επιδιώκεται να επιτευχθεί καθώς οι συμμαθητές μοιράζονται τις αναγνωστικές εμπειρίες τους τόσο κατά την παρουσίαση της ιστορίας όσο και κατά την παρουσίαση των ζωγραφιών που αναφέρονται σε αυ-τήν. Επίσης, ανταλλάσσουν τις ζωγραφιές τους, δηλαδή προσφέρουν σε κάθε συμμαθητή τις ζωγραφιές που έφτιαξαν για την ιστορία του.

Γ) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής σκέψης επιδιώκεται κα-θώς τα βιβλία παρουσιάζονται μέσα από την αναδιήγηση της πρωτότυ-πης ιστορίας από τα ίδια τα παιδιά, που έχουν τη δυνατότητα της δημι-ουργικής μίμησης, της τροποποίησης ή ακόμη και της ανατροπής της8.

Δ) Ο στόχος της καλλιέργειας της λεκτικής έκφρασης των μαθητών επιδι-ώκεται μέσα από την αφήγηση από τα παιδιά της πρωτότυπης ιστορίας και την παρουσίαση στην ολομέλεια των ζωγραφιών που έχουν ετοιμά-σει για τις ιστορίες που άκουσαν από τους συμμαθητές τους αναφορικά με τα αγαπημένα τους βιβλία.

Ε) Ο στόχος της καλλιέργειας της δημιουργικής εικαστικής έκφρασης επι-διώκεται με την εικονογράφηση από τους μαθητές των ιστοριών για τα αγαπημένα βιβλία των συμμαθητών τους

ΣΤ) Ο στόχος της ανάπτυξης της ικανότητας ακρόασης και επικοινωνίας επιδιώκεται μέσα από τη διαδικασία της εικονογράφησης, αφού οι ζω-γραφιές στηρίζονται στις ιστορίες από τα αγαπημένα βιβλία των συμμα-θητών και αποτελούν αναγνωστικές προσεγγίσεις τους.

Ζ) Ο στόχος να κατανοήσουν οι μαθητές την ιδιότητα του γραπτού λόγου να αναπαριστά τον προφορικό επιδιώκεται με την καταγραφή της αφή-γησης από το δάσκαλο και την ανάγνωσή της.


Η) Ο στόχος να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία επιδιώκεται με την ανά-δειξη και αξιοποίηση των εργασιών των παιδιών μέσα από την ανοιχτή θεατρική παράσταση και τις διάφορες δημοσιεύσεις και με τη διάθεση αυτών των εργασιών για κοινωνικούς σκοπούς.

Συμπεράσματα και επισημάνσειςΑρκετά από τα βιβλία που έφτασαν στην τάξη ως «αγαπημένα» είναι μετα-φρασμένα. Έχουν πρωτοεκδοθεί από ξένους εκδοτικούς. Είτε πρόκειται για φτηνές εκδόσεις είτε για εκδόσεις που δίνουν μεγάλη έμφαση στην εμφάνιση, αντιμετωπίζουν εμφανώς το βιβλίο πρώτιστα ως καταναλωτικό προϊόν. Κά-ποτε μάλιστα το όνομα του συγγραφέα δεν αναγράφεται καν ή το βρίσκουμε μόνο στις εσωτερικές σελίδες.

Σε σχέση με την επιλογή από τους συμμαθητές των προς παρουσίαση βι-βλίων, διαπιστώνεται ότι η πλειονότητα των μαθητών τα επέλεξε με κριτή-ριο τη σχέση τους με τον κάτοχό του, επέλεξαν δηλαδή το αγαπημένο βιβλίο του φίλου τους, για να του προσφέρουν την ικανοποίηση να το παρουσιά-σει. Δεύτερο μεταξύ των κριτηρίων επιλογής αναδείχτηκε η προϋπάρχουσα εξοικείωση των μαθητών με έναν συγκεκριμένο ήρωα. Βιβλία για δημοφιλείς ήρωες, όπως η Κοκκινοσκουφίτσα ή ο Ηρακλής, επελέγησαν από τα πρώτα. Τα κορίτσια συνήθως επέλεξαν για παρουσίαση βιβλία με ηρωίδες, π.χ. τη Σταχτοπούτα ή την Κοκκινοσκουφίτσα, ενώ τα αγόρια προτίμησαν αγόρια-λογοτεχνικούς ήρωες, όπως π.χ. ο Ηρακλής ή ο Ταρζάν.

Μέσα στην πρώτη εβδομάδα συγκεντρώθηκαν πάνω από τα μισά αγαπη-μένα βιβλία, ενώ σε τρεις εβδομάδες είχαν φτάσει στην τάξη είκοσι τρία αγα-πημένα βιβλία σε σύνολο είκοσι πέντε παιδιών.

Από το πρώτο βιβλίο που παρουσιάστηκε στο πρόγραμμα, άρχισαν τα παι-διά να εκδηλώνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για τα «αγαπημένα» βιβλία, δικά τους και των συμμαθητών τους, αλλά και για τα βιβλία της σχολικής βιβλι-

35ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

οθήκης. Περνούσαν πλέον αρκετό χρόνο της «ελεύθερης απασχόλησης» στη γωνιά της βιβλιοθήκης, ενώ και κατά τη διάρκεια άλλων δραστηριοτήτων όσοι κάθονταν κοντά στη βιβλιοθήκη δεν έχαναν ευκαιρία να ξεφυλλίζουν βιβλία.

Ακολουθούν μερικά κείμενα των παιδιών. Προτιμήσαμε να παρουσιάσουμε εδώ κάποια από όσα αναφέρονται σε πρωτότυπα έργα Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, εκτός από εκείνα των οποίων την έκδοση ανέλαβαν διάφορες εταιρίες και γράφτηκαν με στόχο τη διαφήμιση των προϊόντων τους. Τα στοι-χεία των αντίστοιχων με τα κείμενα βιβλίων προηγούνται της παρουσίασης, ενώ στην παρένθεση που τα συνοδεύει αναφέρεται το όνομα του νηπίου που έκανε τη συγκεκριμένη παρουσίαση.

Έλενας Χ. Στανιού, Το πρωτοχρονιάτικο δώρο του Άρη, εκδ. Ψυχογιός, 2009: «Μια φορά ήταν ένα παιδάκι, που δεν είχε αδερφάκια. Όμως θα ήθελε πολύ στο σπίτι του ένα μωράκι, ένα μικρότερο αδερφάκι. Έκλαιγε, επειδή δεν το είχε και το ήθελε οπωσδήποτε. Έτσι σκέφτηκε να ζητήσει τη βοήθεια του Αϊ-Βασίλη. Ζωγράφισε σ’ ένα χαρτόνι ένα μωράκι και το άφησε κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο τους.

»Ο Αϊ-Βασίλης ήρθε κρυφά την Πρωτοχρονιά κι άφησε στο δωμάτιό του το δώρο του, το μωράκι που το παιδί είχε ζητήσει. Εκείνο έτρεξε να το πει στους γονείς του. Του είπαν πως θα βρουν χώρο στο σπίτι, για να το βάλουν. Πήραν ένα κρεβατάκι-κούνια στο δωμάτιό τους κι έβαλαν εκεί το μωρό. Το αγαπούν και το φροντίζουν πολύ όλοι τους. Το παιδάκι το παίρνει αγκαλί-τσα, του δίνει γάλα και το κοιμίζει. Οι γονείς του εκτός από την κούνια του μωρού, πήραν και μια κούνια στην αυλή για το παιδί». (Δήμητρα)

Ευγένιου Τριβιζά, Η Δόνα Τερηδόνα και το μυστικό της γαμήλιας τούρτας, εκδ. Καλέντης, 2001: «Κάποτε ήταν ένα κοριτσάκι που το έλεγαν Λουκία. Αγόρασε μια μέρα γλυκά από ένα ζαχαροπλαστείο και τα πήγε δώρο στη μαμά και στον μπαμπά του


που γιορτάζουν. Τα σέρβιραν στους καλεσμένους τους, αυτοί όμως δεν τα δοκίμασαν. Εξήγησαν στη Λουκία και τους γονείς της ότι τα γλυκά αυτά τα φτιάχνει μια κακιά μάγισσα που φοράει μαύρα ρούχα. Έχουν πολύ άσχημη γεύση. Έτσι η Λουκία τα πήγε δώρο στη θεία της, για να κάνει πλάκα. Εκείνη είπε ότι της άρεσαν και τα έτρωγε. Έτσι η Λουκία συνέχισε να της πηγαίνει γλυκά. Η μάγισσα που έφτιαχνε τα γλυκά επίτηδες άσχημα, παραξενεύτηκε όταν άκουσε από τη Λουκία ότι άρεσαν στη θεία της.

»Η Λουκία πιστεύει ότι η θεία της κρύβει τα γλυκά στο ντουλάπι της και την κοροϊδεύει όταν λέει ότι τα τρώει. Η Λουκία θα συνεχίσει όμως να πη-γαίνει στη θεία τα γλυκά της μάγισσας όσο εκείνη θα λέει ότι της αρέσουν». (Γεωργία)

Κέιτ Φάιφερ, Η μαμά μου προσπαθεί να μου καταστρέψει τη ζωή, μτφρ.: Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη, εκδ. Μεταίχμιο, 2009: «Ένα κοριτσάκι το αγαπούσε πολύ η μαμά του και το φιλά μπροστά στους φίλους του. Και το κοριτσάκι την αγαπούσε, δεν του άρεσε όμως να το φι-λάει εκείνη, γιατί του έλεγαν οι φίλοι του “είσαι μωρό” και γελούσαν μαζί του. Είπε στη μαμά του να μην το φιλάει μπροστά τους αλλά αυτή συνέχιζε. Έτσι το κοριτσάκι κατέστρωσε ένα σχέδιο, για να φύγει από το σπίτι όταν θα πήγαιναν βόλτα με το αμάξι. Δεν αποφάσισε όμως να φύγει, γιατί θα το ανα-κάλυπταν. Σκέφτηκε λοιπόν να το σκάσει με το ποδήλατο όταν η μαμά της κοιμόταν στον καναπέ. Τελικά πήρε στο καλαθάκι κάτι για να φάει, το κόλ-λησε στο ποδήλατό του κι έφτασε όσο μακριά μπορούσε. Όμως η μαμά του το ακολουθούσε χωρίς εκείνο να το έχει καταλάβει. Όταν το ποδήλατό του κόλλησε σε μια λακκούβα, η μαμά του κατέβηκε από το αμάξι της και τότε την είδε. Έτρεξε όσο μπορούσε μακριά της, για να μην του καταστρέφει τη ζωή. Επειδή κόλλησε στη λακκούβα και το αυτοκίνητο της μαμάς, άρχισε να

37ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

τρέχει κι αυτή με τα πόδια πίσω του. Δεν μπόρεσε να το φτάσει κι έτσι γύρισε στο σπίτι της και πήρε τηλέφωνο την αστυνομία. Οι αστυνομικοί δεν πίστε-ψαν όσα τους είπε η μαμά και την έβαλαν φυλακή. Ο μπαμπάς προσπάθησε να τους πείσει ότι είναι αθώα και τον έβαλαν κι αυτόν φυλακή.

»Το βράδυ που το κοριτσάκι γύρισε σπίτι, είχε τελειώσει το φαγητό, ήταν κουρασμένο, κι όταν αποκοιμήθηκε είδε κακά όνειρα και ξύπνησε. Κανένας δεν ήταν κοντά του για να του δώσει φιλάκι και να του πει να μην φοβάται. Φοβήθηκε ακόμη πιο πολύ όταν είδε τη σκιά του κρεβατιού του και τη σκιά τη δικιά του. Φώναξε “Μαμά! Μπαμπά!” αλλά κανείς τους δεν ήταν εκεί. Πήρε τηλέφωνο την αστυνομία και ζήτησε να μιλήσει μαζί τους. Τότε τους άφησαν ελεύθερους. Όταν γύρισαν στο σπίτι τούς είπε: “Μαμά και μπαμπά, σας αγαπώ!”» (Μαρία-Πελαγία)

Σοφίας Ζαραμπούκα, Το Βρωμοχώρι, εκδ. Κέδρος, 1977: «Κάποτε ήταν ένα βρωμοχώρι, που το έλεγαν Βρωμοχώρι. Το χωριό αυτό μύριζε άσχημα, σκουπίδια και καπνό. Η βρώμα έφτανε στα γειτονικά χωριά και δεν άρεσε καθόλου στους κατοίκους τους. Έμεναν μέσα στα σπίτια τους και δεν μπορούσαν να βγουν καθόλου έξω.

»Όμως οι Βρωμοχωρίτες είχαν μάθει από τις γιαγιάδες τους να φτιάχνουν κάτι γυαλιά, που έπαιρναν από αυτά οξυγόνο κι έτσι όταν τα φορούσαν, δεν μύριζαν τις άσχημες μυρωδιές. Επειδή όμως κι αυτά τα γυαλιά βρώμισαν, τα παιδιά στο Βρωμοχώρι είχαν μια ιδέα, για να νιώσουν καλύτερα. Έβα-λαν μπαλόνια στις καμινάδες, για να μπαίνει εκεί ο μαύρος καπνός. Έτσι οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών δεν μύριζαν πια άσχημες μυρωδιές. Οι πυροσβέστες που είχαν πάει στο Βρωμοχώρι για να δουν τι συμβαίνει, γύ-ρισαν στα χωριά τους και είπαν τι είχαν δει. Έτσι έβαλαν και τ’ άλλα χωριά μπαλόνια στις καμινάδες τους και ζήσανε αυτοί καλά και οι Βρωμοχωρίτες καλύτερα». (Αναστάσης)

Μαρίας Βιγγοπούλου-Χύτα, Μελίτσα. Μια μικρή ελίτσα, εκδ. Άθως, 2010: «Σε έναν κήπο ήταν πολλά δέντρα με ελιές. Η οικογένεια που έμενε εκεί είχε τρία παιδιά. Τις ελιές και τα λουλούδια που υπήρχαν στον κήπο τα φρό-ντιζε ο παππούς. Κάποτε ο παππούς φύτεψε ένα κουκούτσι ελιάς που ήταν μαγικό, χωρίς όμως να το ξέρει. Έτσι γεννήθηκε ένα δέντρο, που δεν ήταν συνηθισμένο. Είχε πρόσωπο κοριτσίστικο, τα κλαριά του ήταν σαν χέρια και τα φύλλα του έμοιαζαν με μαλλιά. Τα παιδιά χαίρονταν που μπορούσαν να παίζουν μαζί του. Τους έκανε σκιά, για να παίζουν από κάτω τη μικρή Ελένη


και κρέμονταν από τα κλαδιά του. Ο παππούς βάφτισε το δέντρο Μελίτσα, αφού είχε τους πιο γλυκούς καρπούς. Επειδή το δέντρο μπορούσε να μιλά με κοριτσίστικη φωνή, έλεγε στα παιδιά να προσέχουν το καλοκαίρι τον ήλιο και να κάθονται στη δροσιά του. Τους έλεγε και ιστορίες για τους παραολυ-μπιακούς αγώνες». (Μαριεύη)

J. . Barrie, Πίτερ Παν, μτφρ.: Μάριος Βερέττας, εκδ. Άγκυρα, 1994: «Ένα κοριτσάκι πήγε στη χώρα του Πουθενά, για να δει τον Πίτερ Παν. Έχει πάει κι άλλες φορές με όλη του την οικογένεια. Ταξιδεύουν έως εκεί με αε-ροπλάνο. Φεύγουν από παντού αεροπλάνα για τη χώρα του Πουθενά, όμως πηγαινοέρχονται αδειανά. Μόνο το κοριτσάκι και τ’ αδέρφια του θέλουν να ταξιδεύουν εκεί. Οι άλλοι άνθρωποι φοβούνται τον κάπταιν Χουκ κι έτσι δεν πηγαίνουν ποτέ. Όμως το κοριτσάκι δεν τον φοβάται, γιατί είναι πολύ γενναίο. Ο Πίτερ Παν το περιμένει πάντα στο αεροδρόμιο. Το πηγαίνει στην παιδική χαρά της χώρας του. Αγαπάει πολύ να κάνει κούνια.

»Όταν διψάνε, πηγαίνουν στο σπίτι του Πίτερ Παν για νερό. Στο δωμάτιό του δεν έχει παράθυρα, γιατί δεν του αρέσει ο ήλιος, τον ζεσταίνει. Οι τοί-χοι είναι γεμάτοι αυτοκόλλητα σε διάφορα σχήματα. Βγάζουν τα παπούτσια τους κι ανεβαίνουν στο κρεβάτι του και χοροπηδάνε». (Δημητριάννα)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1. Όλα τα προγράμματα εφαρμόστηκαν σε δημόσιο Νηπιαγωγείο της Δυτικής Αττικής.2. Wayne C. Booth, The Rhetoric of Fiction, Penguin Books, iddlesex, 1987, σσ. 71, 79, 131,

396-398.3. Βλ. W. Iser, The Implied Reader, The Johns Hopkins Uniersity Press, Baltimore and Lon-

don, 1990, σ. 239.4. Βλ. Α. Σαχίνη, Η πεζογραφία της Κατοχής, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1948, σ. 117, και Romilly

Jenkins, «Μνήμη του Ηλία Βενέζη», Αθήνα, 1978, Τετράδια Ευθύνης 6, σ. 11.. Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, Τα πρόσωπα και τα κείμενα, τ. Β΄, Ανήσυχα χρόνια, Οι εκδόσεις

των φίλων, Αθήνα, 1980, σ. 71.6. Βλ. Pierre Amandry, Αιολική Γη, Πρόλογος στη γαλλική έκδοση, εκδ. Εστία, Αθήνα, σ. 19.7. Βλ. Ελένης Α. Ηλία, Ο Αναγνώστης και η Λογοτεχνική Δημιουργία του Ηλία Βενέζη, εκδ.

Αστήρ, 2000, σ. 62.8. Βλ. Ματσαγγούρα Ηλία Γ., Η Σχολική Τάξη, τ. Β΄, Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γρα-

πτού λόγου, Αθήνα, 2001, σσ. 21, 220-222.

39ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

TO NEΡΟΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ*

Θέτη ΧορτιάτηΣυγγραφέας

Θ α προσπαθήσω να παρουσιάσω το θέμα μου μέσα σ’ ένα κλίμα λογοτε-χνικό, με ποιητική πνοή και αύρα, για λέξεις σχετικές με το νερό, όπως «θάλασσα», «λίμνη», «ποταμός», «πηγή», «καταρράκτης», «χείμαρρος»,

«ρέμα», «ρυάκι», «βροχή», «χιόνι», «χαλάζι», «δροσιά», «πάχνη», «ομίχλη», «σύννεφο», κ.λπ., σε ύφος που να προσιδιάζει στο αντικείμενό μου, που δεν είναι άλλο από την Παιδική Ποίηση.

* Το παρόν κείμενο εκφωνήθηκε στο Σεμινάριο με θέμα: «Το νερό νεράκι» (7 Ιουνίου 2004, Θεσσαλονίκη).


Η θάλασσα στην Ελλάδα μας συνιστά την πλέον χαρακτηριστική πα-ρουσία και αίσθηση του νερού. Με την ποιητική μου διάθεση, επιδί-ωξή μου είναι να παρομοιάσω τη γλώσσα με τη θάλασσα, με τα άπειρα κυματάκια της, την αεικινησία της, το στραφτάλιασμά της – όπως κι εκείνη, έτσι και η γλώσσα έχει άπειρους συν-δυασμούς λέξεων, κι όταν υπάρχει έμπνευση, είναι σαν να… στραφταλιάζει.

Αναφέρω κάπου σχετικά:

«Η γλώσσα μου είναι θάλασσακι αν έχει ήλιο που λιάζειμ’ αράδες λέξεις κύματαμιλάει και στραφταλιάζει».

Ας ξεκινήσουμε από τη λέξη «νερό»! Ελ-πίζω να μην τα κάνω μούσκεμα, αλλά να σας τα πω σα… νεράκι. Η λέξη «νερό» προήλθε από το επίθετο «νεαρόν», το οποίο παλαιότερα χαρακτήριζε το ουσι-αστικό «ύδωρ»: «νεαρόν ύδωρ» (δηλαδή φρέσκο ύδωρ, φρέσκο νερό). Η γλώσσα όμως είναι ζωντανός οργανισμός, που μεταπλάθεται και μεταλλάσσεται, κι έτσι το επίθετο «νεαρόν» παραμέρισε το ου-σιαστικό «ύδωρ» για να μείνει στη θέση του ως ουσιαστικό πλέον. Φεύγει, λοιπόν, το «ύδωρ» και μένει το «νεαρόν», που μετασχηματίζεται σε «νερό». Έτσι έχουμε στην καθομιλουμένη τη λέξη «νερό», ενώ η λέξη «ύδωρ» χρησιμοποιείται σε επιστη-μονικούς όρους: π.χ. όμβρια ύδατα, χωρικά ύδατα, διεθνή ύδατα, ή σε λόγιες εκφράσεις όπως: «περί ανέμων και υδάτων», «η εξ ύδατος άδουσα ροή», «το λάλον ύδωρ», και, βέβαια, στον συγκλονιστικό ψαλμό «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου ο εν ύδασι την γην κρεμάσας» . Η λέξη «ύδωρ» ενυπάρχει επίσης σε πολλές σύνθετες λέξεις, όπως: υδρόγειος, υδραγωγείο, υδραυλικός, υδροπλάνο, υδροδότηση, υδρόμετρο, υδρορροή, υδατοπτώσεις, λει-ψυδρία… Ακόμη, συναντούμε πολλές λέξεις με πρώτο συν-θετικό τη λέξη «νερό»: νερόμυλος, νεροπρίονο, νεροτριβή, νε-ρομπογιά, νερουλός, νερομάνα, νεροποντή, νεροσταλιά, νεροσυρμή, νερόκρασο, νεράιδα… όπως και πολλές εκφράσεις: «κορίτσι σαν τα κρύα τα νερά», «αν κάνει ο Μάρτης δυο νερά κι Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνον τον

41ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

ζευγά που έχει φυτεμένα», «αυτό σηκώνει πολύ νερό», «το αίμα νερό δε γί-νεται», «τον έφερε στα νερά του», «έριξε νερό στο κρασί του», «αυτή

είναι του γλυκού νερού»…Το νερό κάποτε ενέπνεε θρησκευτικό σεβασμό. Υπήρχαν υδάτινες θεότητες, όπως ο Ποσειδώνας, ο Νηρέας, η…

Θέτις, οι Νηρηίδες, ενώ ακόμη και σήμερα το μυστή-ριο της Βάπτισης όπως και ο αγιασμός γίνονται διά

της χρήσεως του νερού. Στα παραμύθια επίσης, που είναι τα αρχαιότερα λογοτεχνήματα, υπάρχει το

«αθάνατο νερό», το «αμίλητο νερό», αλλά και οι πηγές του νερού που τις φύλαγαν οι δράκοι,

ζητώντας ως αντάλλαγμα την πεντάμορφη ή τη βασιλοπούλα, όπως, φυσικά, και οι νεράι-δες.

Την ίδια στιγμή, όλες οι τέχνες εμπνεύ-στηκαν από το νερό. Η μουσική τραγού-δησε τα «Κύματα του Δουνάβεως» (Στρά-ους) ή τον «Μολδάβα» (Ντβόρζακ). Θα μπορούσαμε να θυμηθούμε ακόμη έργα όπως το «La mer» του Ντεμπισί και το «Water muik» του Χέντελ. Η ζωγρα-Water muik» του Χέντελ. Η ζωγρα- muik» του Χέντελ. Η ζωγρα-muik» του Χέντελ. Η ζωγρα-» του Χέντελ. Η ζωγρα-φική, με τις θαλασσογραφίες σε πρώτο αλλά και σε δεύτερο πλάνο, αποτύπωσε θάλασσες, λίμνες, ποτάμια, ρυάκια… Τα βήματα του χορού μάς έδωσαν τις φιγού-ρες του Τζιν Κέλι στη βροχή, ή το χορό των νιφάδων! Ακόμη και η γλυπτική μάς

χάρισε δείγματα εμπνευσμένα από το νερό, όπως τους τέσσερεις μεγάλους ποταμούς,

Δούναβη, Γάγγη, Νείλο και Ρίο ντε λα Πλά-τα, στη σύνθεση του Μπερνίνι που βρίσκεται

στην πλατεία Ναβόνε της Ρώμης. Τέλος, η λο-γοτεχνία μάς προσφέρει αμέτρητα δείγματα. Ας

αναφέρουμε ενδεικτικά την Οδύσσεια του Ομή-ρου ή του Καζαντζάκη, το Ο γέρος και η θάλασσα

του Χέμινγουεϊ, τις 20.000 λεύγες υπό τη θάλασσα του Βερν, τα βιβλία και τα ντοκιμαντέρ του Ζακ-Ιβ

Κουστό.Θα παραθέσω ευθύς αμέσως ποιητικές αναφορές στο

νερό, αντλημένες, ως επί το πλείστον, από τη νεοελληνική ποι-ητική μας παραγωγή.

Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, που μιμείται τη δροσερή αφέλεια του παιδιού, μας δίνει έναν ποιητικό διάλογο ανάμεσα σ’ ένα παιδί και σ’ ένα ποταμάκι:


«– Από πού είσαι, ποταμάκι;– Από κείνο το βουνό.– Πώς τον λέγαν τον παππού σου;– Σύννεφο στον ουρανό.– Ποια ’ναι η μάνα σου; – Η μπόρα.– Πώς κατέβηκες στη χώρα;– Τα χωράφια να ποτίσω και τους μύλους να γυρίσω.– Στάσου να σε ιδούμε λίγο, ποταμάκι μου καλό.– Βιάζομαι πολύ να φύγω ν’ ανταμώσω το γιαλό».

Ο Γ. Σεφέρης γράφει στοχαστικά: «Λυπούμαι γιατί άφησα να περάσει ένα πλατύ ποτάμι μέσα από τα δάχτυλά μου χωρίς να πιω ούτε μια στάλα».

Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου συνεχίζει το τραγούδι:

«Το νερό κελαηδείκαι τον κόσμο τρελαίνειτη στιγμή που διαβαίνειαπό φράχτη ανθισμένη

σε βραδιά σιγαλήτο ρυάκι μιλείκαι στην όμορφη μέραμες στον ήσυχο αγέρατραγουδεί σαν φλογέρα

σαν παιδάκι γελάβλέπει τ’ άστρα ψηλάτα πουλιά, τ’ αγγελούδιακαι με χίλια τραγούδιαπερπατεί στα λουλούδια».

Ο Οδυσσέας Ελύτης, με τη σειρά του, αναφέρει: «Ένα ρυάκι δεν είναι απλώς λίγο νερό που κατρακυλάει τον κατήφορο· είναι η λαλούσα κι εύχαρις υποδή-λωση της παιδικής ηλικίας των πραγμάτων».

Αυτή την εύχαριν και λαλούσα υποδήλωση προσπαθεί να μιμηθεί η παιδική ποίηση ώστε να «αγγίξει» την παιδική ηλικία των πραγμάτων, και έτσι να μπο-ρέσει ν’ αγγίξει και τις ψυχές των παιδιών.

Με απλές λέξεις, με μια διάχυτη τρυφερότητα, σαν σε μια συγγενική σχέση με όλα και με όλους (ήλιος-θάλασσα-ο ψαράς, οι μικροί γιοι-τα ψάρια-οι γο-βιοί), προσπαθώ να τραγουδήσω:

43ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

«Με τους τρεις μικρούς του γιουςψάρευε ο ψαράς γοβιούς

πιάσαν έναν και μισόκαι τον ήλιο το χρυσό

χόρτασαν μ’ ένα γοβιόκαι τον ήλιο είχαν βιο».

Η ποίηση παίζει με τις άπειρες παραλλαγές της, τις άπειρες παρομοιώσεις και εικόνες της. Κάπου αναφέρω:

«Η θάλασσα προκομμένηόλη μέρα είναι σκυμμένη

και σε ζαφειρένια σκάφηπλένει του ήλιου το χρυσάφι.

Τα ψαράκια στην αράδακλέβουν άσπρη σαπουνάδα

και μες στην τρελή χαρά τουςμε ρακέτα την ουρά τους

παίζουνε, χτυπούνε μπάλεςμπουρμπουλήθρες και φουσκάλες».


Ο Κ. Καβάφης λέει με την ιδιαίτερη μαστοριά του λόγου του:

«Εδώ ας σταθώ. Κι ας δω κ’ εγώ τη φύση λίγο.Θάλασσας του πρωιού κι ανέφελου ουρανούλαμπρά μαβιά και κίτρινη όχθη· όλαωραία και μεγάλα φωτισμένα».

Ίσως, μάλιστα, και να του απαντάει ο Ελύτης:

«Γέμισα κάτασπρα πουλιά τον άνεμοπου θα πάει στα πρωινά εγκαίνια της θάλασσας».

Και κάπου εδώ παιζογελά η παιδική ποίηση, προσκαλώντας τα παιδιά να τρα-γουδήσουν, όπως τραγουδώ:

«Παίζει ο φλοίσβος φλι φλι φλιμια τραγούδι, μια φιλί

κύμα, κύμα τραλαλάκαι στα βότσαλα μιλά

κούνια μπέλα στο νερότραγουδάκι από αφρό

και χορεύει φλι φλι φλιτο νερένιο το φιλί».

Κι ο Ελύτης μάς λέει πάλι: «Το κελάρυσμα του νερού, ο αχός του αγέρα μιλού-νε όλες τις γλώσσες».

Είναι φανερό, πως η αποδοτικότερη γλωσσική αγωγή στα σχολεία είναι το να ακούγεται η γλώσσα μας όπως την κατέγραψαν και τη μαστόρεψαν οι τεχνί-

45ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

τες του λόγου, οι ποιητές μας. Είναι καλό τα παιδιά να δέχονται τη γλωσσική αγωγή μέσα από την αρμονικότερη τέχνη του λόγου.

Η παιδική ποίηση προσκαλεί τα παιδιά σ’ ένα πέταγμα με τη φαντασία. Τα παιδιά νιώθουν ελεύθερα, αποκτούν ευχέρεια συνδυαστικής φαντασίας και τόλμη ψυχής. Ας τραγουδήσουμε, λοιπόν:

«Άσπροι γλάροι στα φτερά τους πάνε βόλτα τη χαρά τους

μια στον ουρανό χορεύουνμε τον ήλιο χωρατεύουν

μια τη θάλασσα φιλάνετο ψαράκι τους τσιμπάνε.

Χάδια γαλανά και νάζιαβάφηκε η χαρά γαλάζια

μ’ άσπρη και γαλάζια χάρηπαίζουν η χαρά κι οι γλάροι».

Ας συνεχίσουμε το τραγούδι με μερικές τετράστιχες ποιητικές πινελιές σε φα-νταστικά πλάνα:

«Θάλασσα μες στα μάτια σουπαίζουν καθρέφτες χίλιοικαι σου γυαλίζονται χρυσοίόσοι καθρέφτες και ήλιοι».

l«Αρνάκια τρέχουν και πηδούν,θάλασσα, στην ποδιά σου,αχ, τσοπανάκος να ’μουνανα φύλαγα τ’ αρνιά σου».

l«Σύννεφά μου, αφήστε μεπάνω σας να πατήσω,τ’ αστράκια που θαμπώσατενα πάω να τα γυαλίσω».


l«Χελιδονάκι μου καλό,με το ψαλίδι της ουράς σουκόψε μου αυτό το σύννεφονα στολιστώ τον ήλιο».

Κι ο Διονύσος Σολωμός όμως, μας αγγίζει μ’ ένα τραγούδι όλο χάρη και τρυ-φερότητα:

«Την είδα την Ξανθούλα,Την είδα ψες αργά

Που μπήκε στη βαρκούλαΝα πάει στην ξενιτιά.

Εφούσκωνε τ’ αγέριΛευκότατα πανιά,Ωσάν το περιστέριΠου απλώνει τα φτερά

Εστέκονταν οι φίλοιΜε λύπη, με χαρά,Και αυτή με το μαντίλιΤους αποχαιρετά.

Και τον χαιρετισμό τηςΕστάθηκα να ιδώ,

Ως που η πολλή μακρότηςΜου το ’κρυψε κι αυτό

Σ’ ολίγο, σε λιγάκιΔεν ήξερα να πω

Αν έβλεπα πανάκιΉ του πελάγου αφρό».

Η ποίηση ανοίγει διάπλατα τις πύλες της φαντασίας για μια συναισθηματική συνομιλία με τα πράγματα του κόσμου, ενώ δίνει τα μέσα στο παιδί για μια μεταμορφωτική επέμβαση και ανατοποθέτηση των πραγμάτων του κόσμου. Το ενθαρρύνει συνάμα να συνθέσει τον δικό του μύθο και να πεισθεί ότι από ένα σημείο κι έπειτα όλα μπορεί να είναι εφικτά.

Ο Κωστής Παλαμάς τραγουδάει γλυκά και ίσως πονεμένα:

«Βρυσούλα, στου σπιτιού μου την αυλή,μην καρτερείς το στόμα μου στο στόμα σου να γείρει.Πώς το νεράκι σου να πιω; Συντρίμματα έγινετο κρυσταλλένιο μου που γνώριζες ποτήρι».


Λίγα την ημέρα…

KYK

ΛΟ

ΦΟ

ΡO

YN κ

αι σ

εK

YKΛ

ΟΦ

ΟΡ

OYN

κα

ι σε

Oικογένεια

Κοινωνική συμπεριφορά

Οικογένεια

Παιδικές φοβίες

Αναζητήστε περισσότερους από 750 τίτλους e-book στο www.psichogios.gr/ebooks!

Στοματική υγιεινή


Ο Οδυσσέας Ελύτης «πετάει» με τη σειρά του από το παράλογο στο λογικό: «Να πετύχεις μονόλογο σε όλες τις διαλέκτους του τρεχούμενου νερού».

Το θαύμα της ομορφιάς στη φύση πάντοτε έδινε έμπνευση στους ποιητές, και τα παιδιά, μέσα από τον ποιητικό λόγο, μπορούν να συλλάβουν τις εικόνες της ομορφιάς στο κείμενο και μετά να τις αναζητήσουν στη φύση. Η ποίηση έχει τον τρόπο να κάνει τα παιδιά να νιώσουν ότι είμαστε μέρος του όλου, μια αδιάσπαστη και αδιαχώριστη ενότητα που ζει μέσα σ’ ένα ενιαίο οικοσύστημα.

Ιδού και μια αλλιώτικη γυροβολιά στο χορό της νεωτερικής ποίησης για παι-διά, σαν σκανταλιά ή λεξοσκανταλιά:

«Γυαλί το γέλιο του γιαλούγελιέται ο ήλιος πάει γι’ αλλούγυαλίζεται και κολυμπάειθρύμματα φως γυαλοκοπάει

ο κόσμος γυάλα λαμπογυάλιτης Άνοιξης το ανθογυάλιμοσχοβολιά και μυρογυάλι

49ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

γυρίζει ο ήλιος ματογυάλιγιαλό γιαλό και περιγιάλι».

Κι ο Οδυσσέας Ελύτης λέει: «η παρουσία σου θα δροσίσει τη δροσιά…»

Η Ντίνα Χατζηνικολάου ζωγραφίζει με λέξεις μια ποιητική εικόνα:

«Ένα φύλλο σπάει και πέφτειστης λιμνούλας τον καθρέφτη.

Φυλλαράκι λεμονιάςβάρκα γίνηκε με μιας.

Αταξίδευτο βαρκάκι,Θε μου, ας είχε ένα πανάκι!

Πεταλούδα τού γελάτ’ αγκαλιάζει, το φιλά.

Τ’ αγεράκι το σαλεύεικι απαλά το ταξιδεύει…

Αχ, τι θάμα, να γενείφύλλο, βάρκα με πανί!»

Ο Οδυσσέας Ελύτης λέει: «Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι».

Η Ρένα Καρθαίου, από την πλευρά της, μας χαρίζει τις ποιητικές της μελωδίες:

«Άνοιξαν οι ουρανοίκι όλο βρέχει, βρέχει, βρέχει.Το φθινόπωρο, χαράς το,κέφι που έχει.

Άνοιξαν οι ουρανοίτρέμει, αστράφτει, μπουμπουνίζει.Το φθινόπωρο σα λύκοςφοβερίζει.

Άνοιξαν οι ουρανοίτο νερό χτυπάει με τρέλα,όποιον βρίσκει να σκεπάζεταιμε ομπρέλα.

Το φθινόπωρο βογκάειπόλεμος το πρωτοβρόχι,μα η ζωή, όπως και να ’ρθει,γλύκα πο ’χει».


Ο Οδυσσέας Ελύτης λέει:

«Άλλαζες με τα χέρια σου τις εποχέςΒάζοντας χιόνια και βροχές λουλούδια θάλασσες».

Η παιδική ποίηση μ’ έμαθε να παίζω στο ίδιο θέμα με διαφορετικές εικόνες:

«Σπαρταράει ο ουρανόςμ’ ένα τσάκισμα από φωςμε βροντή και αστραπήλέξεις στάλες θα μας πει

κρόσσια κρύσταλλα η βροχήλιώνει τ’ ουρανού η ψυχήγια να μπει σταλιά σταλιάμες σε κόρφο κι αγκαλιά

στο βασίλειο το χλωρόπου με χώμα και νερόθαύμα πλάθεται να βγειάνθη και καρποί στη γη».

51ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

Ακριβώς σε αυτό έγκειται και η εκπαιδευτική αξία της λογοτεχνίας, καθώς καλεί το παιδί-αναγνώστη ή ακροατή σε μια δυναμική συμμετοχή του στο όραμα για τον αυριανό κόσμο. Εκεί όπου απαιτείται η δυνατή συνεργασία και η συναδέλφωση μεταξύ των ανθρώπων και της φύσης. Αυτό συνεπάγεται με τη σειρά του σεβασμό προς κάθε ανθρώπινη διαφορετικότητα και προς όλα τα αγαθά της φύσης, δηλαδή τη γη, το νερό, τον αέρα, τα ζώα, τα φυτά, σεβασμό προς τα τοπία με αισθητική και ιστορική σημασία.

Η παιδική ποίηση, με τις διαλεγμένες λέξεις της, περιγράφει όλα τα θαυμαστά της φύσης:

«Φέρνουν του χιονιού οι νιφάδεςτ’ ουρανού φιλήματαπουπουλένιες σαπουνάδεςκι αστροχαιρετίσματα

γούνα απαλή το χιόνικι η γη κουκουλώνεταιλες, μια κάτασπρη σελίδαγέλια, λόγια στρώνεται


άσπρο παγωτό καϊμάκικρέμα με ουρανόσκονηθα γεμίσω ένα χωνάκιμε παραμυθόσκονη

χιονοπόλεμο θα παίξωθα εκραγεί η τρέλα μουστο χιονάνθρωπο θα γνέψω:φίλε, χαμογέλα μου!»

Και πάλι η ποίηση παίζει και χορεύει με το χιόνι:

«Πέφτουν αγγελοπούπουλαάσπρες νιφάδες χιόνιόπως χορεύουν οι άγγελοιμαδούν απ’ τα φτερά τους».

Μέσα από την ποίηση, τα παιδιά, πέρα από τη μαγεία που μπορούν να νιώ-σουν διά της αισθητικής του λόγου, μπορούν να διαισθανθούν τα προβλήματα του καιρού τους κι ακόμα να αφουγκραστούν τη «συνομιλία» του σύμπαντος με τον άνθρωπο.

«Τα ψαράκια τα καημέναμε πτερύγια σταυρωμένα

στην ψαρίσια τη σιωπή τουςλεν βουβά την προσευχή τους:

“Παναγιά μας κι Άι-Νικόλασας παρακαλούμε όλα

πείτε στους τρελούς ανθρώπους που βρομίζουνε τους τόπους

να προσέξουνε λιγάκιτο γαλάζιο μας νεράκι.

Αν σε μας βρομιές πετάνεβρόμικα πώς θα μας φάνε;

Κι ούτε ο ήλιος θα βουτάει σε νερό που θα βρομάει

και τη μύτη του θα πιάνειβόλτα στο γιαλό σαν κάνει”».

Ο Δημήτρης Μανθόπουλος επισημαίνει με πικρό χιούμορ το τεράστιο πρό-βλημα:

53ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

«Με λένε κυρα-Ρύπανση γνωστή μικρών μεγάλωνκαι φίνα την περνάω πολύσε κάθε περιβάλλον.

Στα σπίτια μέσα, στις αυλές,στους δρόμους, στις πλατείες,κυκλοφορώ μες στα χωριάκαι μες στις πολιτείες.

Παίρνω σε κάθε μια εποχήτα δροσερά μου μπάνιασε ποταμούς κι ακρολιμνιές,σ’ ακτές και σε λιμάνια.

Κι αφήνομαι μες στ’ απαλόφτερούγισμα του αγέρανα με πηγαίνει δω κι εκείταξίδι, νύχτα μέρα.

Της μόδας έγινα πολύτα τελευταία χρόνιακι όλοι για μένα συζητούνσ’ αίθουσες και σαλόνια.

Αυτό πολύ με συγκινείβεβαίως, μα σωπαίνω.Αυτοί μιλούν… μιλούν… κι εγώ,ρυπαί… ρυπαί… ΡΥΠΑΙΝΩ!»

Μαζί με τους ειδικούς επιστήμονες (υδροβιολόγους, ειδικούς πλαγκτονικών θεμάτων, ειδικούς αλιείας, ιχθυοτροφίας και ιχθυοπαραγωγής, ειδικούς υδρο-λογίας, ειδικούς ωκεανογραφίας, λιμνολογίας…) και η Λογοτεχνία παίζει τον δικό της σημαντικό ρόλο στο να συνειδητοποιήσει ο άνθρωπος, και ιδιαίτερα οι νέοι, την αναγκαιότητα της προστασίας της φύσης και της συνετής αξιοποί-ησης των θησαυρών της, για να προστατευθεί ο άνθρωπος όχι μόνο από τη μόλυνση του αέρα και του νερού, αλλά και από το θόρυβο, τη ραδιενέργεια, την κακή κυκλοφορία, την κατάχρηση φαρμάκων, κ.λπ. Ώστε να μπορεί να εξα-σφαλίσει υγιεινή διατροφή, υγιεινές συνθήκες διαβίωσης, τόπους αναψυχής, προστασία της νεότητας, σεβασμό εν τέλει των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Στον γαλανό τόπο μας, λες και πάντοτε υπήρχε η επικοινωνία της ομορ-φιάς με τον ηθικό κόσμο. Άλλωστε από τη φωταύγεια κι από το κάλλος αυτού του τόπου πηγάζει το ελληνικό ήθος, το ήθος μας. Συνειδητά ή ασυνείδητα ανασαίνουμε μέσα σ’ ένα ελληνικό ήθος και ύφος· οι στοχαστές του καιρού μας το ονομάζουν: Ηθική της Αισθητικής, για να καταλήξουν πως η ηθική του μέλλοντος είναι η αισθητική. Δηλαδή η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο».


Ας κλείσω όμως το κείμενο με ένα νοερό ταξιδάκι στο Αιγαίο, που συνιστά την αποθέωση της ομορφιάς του γαλάζιου, με τα αγαπημένα μας ελληνικά νερά:

«Άνοιξα του Αιγαίου τη θύρατην περνώ φτάνω στη Θήρα

απ’ την Άνδρο και τη Σύροκύματα χορό θα σύρω

για να πάω στην Αίγιναγλαροπούλι έγινα.

Πάτμο, Λέρο, Κω και Ρόδοροδοπέταλα από ρόδο

άπορος πατάω στον Πόροδίχως να ’χω κάποιον πόρο

όλοι παίρνουν απ’ την Πάροκι εγώ πάω για να πάρω

και ρωτάω έναν ψαρά:“προς τα πού είναι τα Ψαρά;”

Τήνος, Μύκονος και Μήλοςστα φτερά του μ’ έχει ο μύλος

“δεν υπάρχει σκόπελος”μου φωνάζει η Σκόπελος.

Παίζω σε γιαλό και σ’ άμμοαπ’ τη Λήμνο πάω στη Σάμο

Μυτιλήνη και στη Χιοτριγυρίζω σαν στοιχειό

σ’ ένα δέλφινα καβάλαπάω στη Θάσο στην Καβάλα

στη Μακεδονία, στη Θράκηκι από Κρήτη Σαμοθράκη».

55/1

β ι β λ ι ο π α ρ ο υ σ ί α σ η

ΣΤΟ Χ ΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Γ ΙΑ ΠΑΙΔ ΙΑ Κ Α Ι ΝΕΟΥΣΔΙΔ Α Κ ΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕ ΧΝΙΑ Σ Κ ΑΙ ΕΦΑ ΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ Σ ΧΟΛΕΙΟ

IOYNIOΣ - ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013

56/2

Εύη ΓεροκώσταΟ ΒΑΤΡΑΧΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΛΙΕικ.: Κατερίνα ΧαδουλούΜεταίχμιο, Αθήνα 2012, σελ. 2

Το περίφημο φιλί που μεταμορφώνει το βάτραχο σε πρίγκιπα πα-ρουσιάζεται εδώ σε μιαν άλλη, πραγματική εκδοχή, που μας αφη-γείται η Εύη Γεροκώστα. Και είναι περισσότερο ευχάριστη η εκδοχή της γιατί βασίζεται στην αγάπη. Τόσο στο παραμύθι όσο και στην ιστορία που διαβάζουμε, αισθάνεσαι το ίδιο ξάφνιασμα. Ιδωμένη από άλλη οπτική γωνία, η ιστορία μοιάζει να έχει ντυθεί ένα και-νούργιο ένδυμα και αποκτά νέο ενδιαφέρον. Το φιλί όμως, αλλά και η χαρά και η συγκίνηση που πηγάζουν απ’ αυτό, παραμέ νουν το ίδιο γοητευτικά. Η Κατερίνα Χαδουλού συνοδεύει με πράσινα χρώματα και κόκκινες πινελιές το κείμενο, κάνοντας τη βατραχίνα και τον βάτραχο σούπερ σταρ!

Α.Β.

Μάνια ΚαπλάνογλουΜΙΑ ΖΕΣΤΗ ΜΙΚΡΗ ΑΓΚΑΛΙΑ Εικ.: Εύη Τσακνιά Πατάκης, Αθήνα 2013, σελ. 37

Το φεγγάρι κρυώνει κάθε βράδυ εκεί ψηλά στον ουρανό και θέλει να βρει μια ζεστή αγκαλιά. Ταξιδεύοντας θα βρεθεί στην αγκαλιά ενός σύννεφου, στα νερά της θάλασσας, στα ξερά φύλλα ενός δάσους, μέσα σ’ ένα στάβλο. Δεν είναι όμως ευχαριστημένο. Ως τη στιγμή που συναντάει τη Δανάη. Στην αγκαλιά της θα βρει επιτέλους τη φιλία και την αγάπη. Χαριτωμένο ανάγνωσμα, με ωραία εικονογρά-φηση της Εύης Τσακνιά.

Λ.Ψ.

Γιώργος Λεμπέσης ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΑΛΦΑ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΛΑ ΚΑΘΟΥΜΕΝΑ Εικ.: Γιώργος Σγουρός Ψυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 40

Ο Γιώργος Λεμπέσης δημιούργησε σε αυτό το βιβλίο ένα μικρό «αντάρτικο» άλφα, που θέλοντας να γίνει αρχηγός αιχμαλώτισε όλα τα υπόλοιπα γράμματα ώστε να μη μάθουν να μιλούν οι άν-θρωποι που κάθονταν στα «καλά καθούμενα» και περίμεναν. Το ακολούθησαν τελικά μόνο το όμικρον και το ύψιλον, εθελοντικά.

για παιδιά νηπιακής και πρώτης σχολικής ηλικίας

57/3

Το άλφα όμως με το ου, έβγαζαν κάτι άναρθρες κραυγές: «ουά, αού, ου». Όμως αυτό δεν ήταν συνεννόηση, αλλά σκέτη τρέλα, εκεί στα καλά καθούμενα. Το ηρωικό ωμέγα έδωσε τελικά τη λύση στον τραγέλαφο που είχε δημιουργηθεί, απελευθερώνοντας τα υπόλοι-πα γράμματα! Έτσι οι άνθρωποι, στα «καλά καθούμενα», άρχισαν να μιλούν λογικά. Ο Γιώργος Σγουρός εικονογράφησε τους προϊ-στορικούς ανθρώπους και την «επανάσταση» του μικρού άλφα με έμπνευση και υπέροχα χρώματα!

Α.Β.

Ιωάννα Μπαμπέτα Η ΝΤΑΝΤΑ ΜΟΥΕικ.: Φωτεινή ΤίκκουΨυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 34

Οι γονείς της μικρής αφηγήτριας λείπουν από το σπίτι όλη μέρα. Ο μπαμπάς ταξιδεύει και η μαμά εργάζεται μέχρι αργά. Έτσι, τη μι-κρή τη φροντίζει μια ξένη νταντά. Την αγαπάει πολύ την νταντά της η μικρή, όμως εκείνη κάποτε θα πρέπει να φύγει, «για να γίνει νταντά στα δικά της παιδιά». Η μικρή στην αρχή είναι απαρηγό-ρητη, σύντομα όμως προσαρμόζεται στη νέα κατάσταση όταν μια νέα νταντά αναλαμβάνει τη φροντίδα της. Βιβλίο με χαριτωμένη, πρωτοπρόσωπη αφήγηση.

Λ.Π.-Α.

Μαρία ΠαπαγιάννηΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΕΡΑ ΘΑ ΝΙΚΗΣΕΙΣ ΕΣΥ!Εικ.: Εύα Θάρλετ Πατάκης, Αθήνα 2013, σελ. 32

Ο Άρης και ο Πέτρος, δυο μικροί κάστορες, όλη τη μέρα πολεμάνε για το αν θα κερδίσει ο ένας τον άλλο. Ο Άρης έρχεται πάντα πρώ-τος, οπότε ο Πέτρος αναρωτιέται πότε θα καταφέρει να ξεπεράσει τον αδερφό του. Κι όταν φτάνει εκείνη η μέρα, ο Πέτρος θα κατα-λάβει πως δεν έχει σημασία το ποιος κερδίζει, αλλά το ποιος μπορεί και ξεπερνά τον εαυτό του. Ωραιότατο εικαστικά βιβλίο, εικονογρα-φημένο από μια εξαιρετική εικονογράφο.

Λ.Ψ.

Ελένη ΠολυμενοπούλουΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝΕικ.: Ελένη Πολυμενοπούλου Πατάκης, Αθήνα 2013, σελ. 108

Στην πολιτεία ενός μακρινού πλανήτη, τη Ροδαλφίνη που μοιάζει με τη Γη, λείπουν όλα τα χρώματα. Ο Φώτης μαζί με τη Ροδούλα αναλαμβάνουν να λύσουν το μυστήριο. Βιβλίο γεμάτο περιπέτειες, που θα το διαβάσουν με ευχαρίστηση οι μικροί αναγνώστες.

Λ.Ψ.

Ελισάβετ ΤάρηΗ ΜΑΓΙΣΣΑ ΣΟΥΣΟΥΡΕΛΑ ΚΑΙ Η ΑΛΦΑΒΗΤΑΕικ.: Κωστής ΧατζηβασδέκηςΘερμαϊκός, Θεσσαλονίκη 2012, σελ. 48

Έναν ξεχωριστό, χαρούμενο, παραμυθένιο και αποτελεσματικό τρό-πο προτείνει η εκπαιδευτικός και συγγραφέας αυτού του βιβλίου για την εκμάθηση της αλφαβήτας από τα μικρά παιδιά. Μια καλή μάγισσα, η Σουσουρέλα, ολότελα διαφορετική από τις γνωστές και τυποποιημένες, όμορφη και χαμογελαστή, ταξιδεύει όχι με σκούπα αλλά με αεροπλάνο στη χώρα των μαγισσών, για να διδάξει στις άλ-λες τα 24 γράμματα, ώστε να μάθουν να γράφουν και να διαβάζουν. Και τα καταφέρνει, παρά τις αρχικές αντιδράσεις που συναντά. Το έξυπνο, ευχάριστο και καλοτυπωμένο αυτό βιβλίο εμπλουτίζεται στις τελευταίες σελίδες με προτάσεις για δραστηριότητες, συνταγή για κέικ, μαγικό σταυρόλεξο και CD με μουσική του Σούλη Λιάκου και τραγούδι από τη Χαρά Παπαμιχαήλ.

Λ.Π.-Α.

Ελένη Τσαλδίρη Σειρά ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ:Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΣΟΥΠΑΤΟ ΜΠΛΕ ΣΥΝΝΕΦΟΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΠΑΡΤΙΕικ.: Ελένη ΤσαλδίρηΛιβάνης, Αθήνα 2013, σελ. 24 (έκαστο)

Με ήρωα έναν άτακτο μικρό, εμπνευσμένο από ένα κυκλαδικό ειδώλιο, η συγγραφέας και εικονογράφος των μικρών τετράγω-

νων βιβλίων με μαλακό εξώφυλλο αυτής της σειράς μιλά στα παιδιά για τα χρώματα με τρόπο διασκεδαστικό. Με αφορμή την έμπνευσή

της, στην τελευταία σελίδα δίνει πληροφορί-ες στους μικρούς αναγνώστες σχετικά με τα Κυκλαδικά Ειδώλια και την ιστορία τους.

Λ.Π.-Α.

58/4

59/5

Μαριλίτα Χατζημποντόζη Η ΕΥΤΥΧΟΥΠΟΛΗ Εικ.: Γιώργος Πετρίδης Ψυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 37

Ο Ευτύχιος και η Ευτυχούλα ταξίδεψαν με πυξίδα τη λογική και χάρτη μια τεράστια καρδιά γεμάτη αγάπη, θέλοντας να ανακα-λύψουν στοιχεία για έναν κόσμο ειρηνικό και ευτυχισμένο και να γράψουν την τέλεια συνταγή, σίγουρη κι αποτελεσματική, για την ευτυχία. Συνάντησαν πολλούς ανθρώπους και από τις κουβέντες τους μάζεψαν ιδέες, άκουσαν μυστικά, έβγαλαν συμπεράσματα, και προχωρώντας στο ταξίδι τους ξεχώρισαν μερικές λέξεις, όπως: «χαμόγελο», «υγεία», «ειρήνη», «πίστη», «υπομονή», «οικογένεια», «ήθος», «ομορφιά». Αποφάσισαν λοιπόν να τις διαδώσουν ώστε οι λέξεις να κάνουν το γύρο του κόσμου. Ο Γιώργος Πετρίδης ήταν… μαζί στο ταξίδι τους και εικονογράφησε με λεπτό χιούμορ τις ανα-καλύψεις των παιδιών.

Α.Β.

Μισέλ ΠικμάλΔΕΝ ΤΟ ΕΚΑΝΑ ΕΓΩ!ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΟ ΜΟΥ!ΘΕΛΩ ΤΗΝ ΚΟΚΚΙΝΗ ΜΟΤΟΣΙΚΛΕΤΑ!ΕΙΝΑΙ ΑΔΙΚΟ!Εικ.: Τομά ΜπαάςΜετ.: Αριστέα ΚομνηνέλληΜεταίχμιο, Αθήνα 2012, σελ. 31 (έκαστο)

Τα τέσσερα αυτά βιβλία αναφέρονται σε συ-νήθεις συμπεριφορές των παιδιών καθώς και στις εμμονές τους. Το πρώτο αγγίζει φιλοσοφικά θέματα, όπως αλήθεια, ψέμα, υπευθυνότητα, αγωγή, συμβίωση με τον άλλο, πραγματικό και φανταστικό, συγ-χώρεση, επανόρθωση. Το δεύτερο θίγει το ζήτημα της ιδιοκτησίας, το μοίρασμα, την κοινωνικοποίηση, το παιχνίδι, τη φιλία, την κα-τανόηση των συναισθημάτων του άλλου. Στο τρίτο γίνεται διαπραγμάτευση θεμάτων όπως η επιθυμία, η κτήση, το χρήμα, ο πειρασμός, η απογοήτευση, η ευτυχία. Το τέταρτο, τέλος, ασχολείται με το νόμο, το δίκαιο, τη γονεϊκή εξουσία, την αδικία, την προ-στασία των παιδιών. Η σελίδα του τέλους, σε κάθε βιβλίο, απευθύνεται σε γονείς και εκπαι δευτικούς.

Α.Β.

60/6

Μαρία ΑγγελίδουΙΣΤΟΡΙΕΣ ΠΟΥ ΤΙΣ ΕΙΠΕ Ο ΔΡΟΜΟΣΕικ.: Ίρις ΣαμαρτζήΜεταίχμιο, Αθήνα 2013, σελ. 82

Η Μαρία Αγγελίδου συνεχίζει να μας προσφέρει ιστορίες με βάση την Ιστορία, με το μοναδικό και πρωτότυπο ύφος της. Σε αυτό το βιβλίο, σημείο αναφοράς είναι οι... δρόμοι. Οι δρόμοι που περπατά-με όλοι μας, οι δρόμοι που μας μαθαίνουν τον κόσμο. Ο Λυκούργος, ο Κτησίας, ο Αλκιβιάδης και ο Αρχιμήδης μάς παίρνουν από το χέρι και μας περπατούν στο δρόμο τον σωστό, στο δρόμο τον απίστευ-το, στο δρόμο τον «πολύ», στο δρόμο με την άμμο, αντίστοιχα. Οι ιστορίες της Αγγελίδου δεν παραλείπουν ούτε την παραμικρή λε-πτομέρεια από τα έργα και τις ημέρες αυτών των ανθρώπων, που με τον τρόπο που έζησαν έγιναν παραδείγματα που μας παραδόθηκαν από την Ιστορία. Η συγγραφέας έχει τιμηθεί για τη σειρά αυτή με το βραβείο του Κ.Ε.Π.Β.

Α.Β.

Ηρώ-Χρυσάνθη ΑλεξανδράκηΠΑΡΑΘΥΡΟ ΓΙΑ ΟΝΕΙΡΑ Εικ.: Ηρώ-Χρυσάνθη ΑλεξανδράκηΒεργίνα, Αθήνα 2010, σελ. 63

Τα ποιήματα για παιδιά είναι πάντοτε καλοδεχούμενα, ειδικά μάλι-στα όταν γράφονται με έμπνευση και λόγο μεστό. Ιδού ένα δείγμα γραφής από τη δουλειά της Ηρώς-Χρυσάνθης Αλεξανδράκη:

Φθινόπωρο

Στάλα, στάλα, στάλα, τραγουδάει η ψιχάλαπάνω στη σκεπή.στη γη φύλλ’ απλώνει, ολόχρυσο σεντόνιτ’ αγεριού η ριπή.Γύμνωσαν οι κλώνοι κι ο λυγμός του γκιώνημέσ’ στη σκοτεινιά,χειμωνιά θυμίζει, τζάκι που καπνίζει,κρύο και χιονιά.

Λ.Ψ.

για παιδιά 7 ετών και πάνω

61/7

Αθηνά ΑνδρουτσοπούλουΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΚΟΥΒΕΝΤΕΣ ΜΕ ΤΗ ΜΑΜΑ Εικ.: Κατερίνα ΧρυσοχόουΨυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 64

Μετά το βιβλίο Κουβέντες με τη μαμά, που απευθυνόταν σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, η συγγραφέας-ψυχολόγος μάς δίνει τις Με-γαλύτερες κουβέντες με τη μαμά, που απευθύνεται σε παιδιά πρω-τοσχολικής ηλικίας.

Εδώ θίγονται, με χιούμορ και τρόπο τρυφερό, θέματα που δεν απασχολούν αποκλειστικά τα παιδιά αλλά και όλους μας, σε κάθε ηλικία. Μέσα από έξι διαλόγους στους οποίους βασικός άξονας εί-ναι η ανάπτυξη μιας ικανοποιητικής σχέσης με τον εαυτό και τους άλλους, δίνεται η δυνατότητα στα παιδιά να εκφράσουν παρόμοια συναισθήματα και απορίες. Επίσης οι γονείς μπορούν, σαν τη μαμά του βιβλίου, να απαντήσουν σε απορίες με τρόπο που σέβεται την προσωπικότητα των παιδιών και δημιουργεί γέφυρες μέσα από κοι-νές εμπειρίες.

Ένα ξεχωριστό μικρό βιβλίο, που αθόρυβα υπερβαίνει την απλή διήγηση μιας ιστορίας, με στόχο να καταστεί πολύτιμος οδηγός για τις σχέσεις μικρών και μεγάλων.

Λ.Ψ.

Έλενα ΑρτζανίδουΤΟ ΚΟΥΤΙ ΤΗΣ ΙΖΟΛΔΗΣΕικ.: Ζωή ΛούραΨυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 8

Η Ιζόλδη, λες κι έχει μαγευτεί, μένει ώρες ακίνητη μπροστά στο κουτί της τηλεόρασης, ζώντας μια κατασκευασμένη πραγματικό-τητα∙ ούτε με το σκυλάκι της δε θέλει πια να παίξει! Οι γονείς της με αγάπη προσπαθούν να την αποσπάσουν από την παθητικότητα αυτής της συνήθειας, βοηθώντας την να βρει την ενεργητικότη-τά της και να αντλήσει ενδιαφέροντα από τη ζωντανή, τρέχουσα πραγματικότητα, μαθαίνοντας ταυτόχρονα τη σωστή χρήση της τηλεόρασης. Η πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση πλαισιώνει το κείμενο. Για παιδιά 7-8 ετών.

Θ.Χ.

για παιδιά 7 ετών και πάνω

62/8

Σταυρούλα Κάτσου-Καντάνη ΣΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ ΤΟ ΠΕΤΟΕικ.: Χριστίνα ΚαντάνηΑυτοέκδοση, Αθήνα 2013, σελ. 64

Ιδού και μια ποιητική συλλογή για μικρά παιδιά, που εκδόθηκε από την ίδια τη συγγραφέα, αφού δύσκολα βρίσκονται εκδότες που να εκδίδουν ποίηση, με το επιχείρημα ότι η ποίηση δεν είναι πια… εμπορική. Πρόκειται για 2 έμμετρες συνθέσεις που ταξιδεύουν με το καραβάκι της ποίησης στον ονειρικό της κόσμο.

Ας δούμε ένα δείγμα από τη συλλογή, που βραβεύτηκε από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά.

«Η μαγκούρα του παππού κρεμασμένητο ζεστό του χεράκι περιμένεικι ως περνώ κι απαλά την αγγίζω την ανάσα του θαρρώ πως μυρίζω.Η μαγκούρα του παππού κρεμασμένηδίχως στράτες πια, ξεχασμένηάτι ανάλαφρο, γοργό θα την κάνωθα την πάω στον ουρανό, επάνω.Τι κι αν πέταξε ψηλά ο παππούς μου;με την έγνοια του γεμίζει ο νους μουμη σκοντάψει, αχ! μην παραπατήσεινα ’χει τη μαγκούρα ν’ ακουμπήσει».

Α.Β.

Βασίλης Κουτσιαρής - Γιάννης ΔιακομανώληςΕΝΑΣ ΑΠΡΟΣΜΕΝΟΣ ΦΙΛΟΣΕικ.: Ζωή ΛούραΚόκκινη Κλωστή Δεμένη, Πάτρα 2012, σελ. 36

Ένα βιβλίο για το… βιβλίο και τη μαγική του ικανότητα να γίνε-ται γιατρικό στις δύσκολες στιγμές της ζωής. Στην περίπτωση του Φώτη οι συγγραφείς προσωποποιούν το βιβλίο, που αφηγείται από τη μεριά του την ιστορία. Η αγάπη για το βιβλίο από πλευράς Φώτη έχει δύναμη τρομερή! Πρόκειται για μια σχέση άρρηκτη και μαγική, απ’ αυτές που ανακουφίζουν και λυτρώνουν. Σ’ αυτή την αμφίδρο-μη πορεία, ο καθένας από τους δύο, αναγνώστης και βιβλίο, διαθέ-τουν αγάπη ο ένας για τον άλλο. Κι όταν ξαναβρίσκονται –αφού πάψουν να βλέπονται για λίγο καιρό– το βιβλίο αποκτά μαγικές ιδιότητες για να κάνει καλό στον μικρό του φίλο. Ιστορία απλή, που προκαλεί μεγάλη συγκίνηση, αναδεικνύοντας την αξία της φιλίας ανάμεσα σ’ ένα αντικείμενο αγαπημένο κι ένα παιδί που έχει την ανάγκη του.

Α.Β.

63/9

Κατερίνα ΜουρίκηΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΣΤΗ ΒΑΚΤΗΡΙΑΝΙΑΕικ.: Πέγκυ ΦούρκαΨυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 73

Από τον πλανήτη Καθαρών οι Βακτηριανοί, με αρχηγό τον Βρομύ-λιους Μολύνιους, αρπάζουν τη νεράιδα Κρύσταλ, που είναι το πνεύ-μα της καθαριότητας. Έξι παιδιά κι ένας σκύλος αναλαμβάνουν την αποστολή να σώσουν την Κρύσταλ. Η ιστορία γίνεται αφορμή ώστε να αφομοιώσουν οι μικροί αναγνώστες λέξεις και έννοιες όπως: βα-κτήρια, κόκκοι, μύκητες, ακάρεα, ιοί, μικροβιακή χλωρίδα, κ.λπ., και να τονισθεί η τήρηση των κανόνων υγιεινής, δεδομένου ότι η καθαριότητα είναι η ανίκητη ασπίδα μας. Θα καταφέρουν όμως τα παιδιά να βρουν την Κρύσταλ, που το τραγούδι της ξυπνούσε την αγάπη του κόσμου για την καθαριότητα; Η κεφάτη διάθεση συνε-χίζεται με παιχνίδια στις τελευταίες σελίδες.

Θ.Χ.

Μαρία ΠαπαγιάννηΗ ΕΛΛΗ ΣΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ Εικ.: Θανάσης Δήμου Πατάκης , Αθήνα 2012, σελ. 32

Το αυγουστιάτικο φεγγάρι, το πιο μεγάλο φεγγάρι του χρόνου που ολόγιομο ταξιδεύει στον ουρανό, κι η μικρή Έλλη, που μαγεύεται από την ομορφιά του, είναι οι πρωταγωνιστές του βιβλίου.

Κι είναι η Έλλη που με τον παιδικό της αυθορμητισμό και την αγνότητα της σκέψης της καταφέρνει να μεταδώσει τον ενθουσι-ασμό της στους ανθρώπους, που απορροφημένοι από τις επίγειες σκοτούρες τους δεν έχουν μάτια να δουν την πραγματική ομορφιά.

«Το φεγγάρι!» φώναξε η Έλλη και ξαφνικά οι άνθρωποι της κα-θημερινής ρουτίνας παράτησαν για λίγο τις δουλειές τους για να το απολαύσουν. Κι όλα τα αυτοκίνητα που βρέθηκαν στο δρόμο του φεγγαριού κι άκουσαν την Έλλη, έμοιαζαν να φωνάζουν όλα μαζί: «Το φεγγάρι! Το φεγγάρι!» Κι ένας μαέστρος. εκστασιασμένος, παράτησε το αυτοκίνητό του και, κοιτάζοντας το φεγγάρι, άρχισε να κουνάει τα χέρια του σα να διηύθυνε κάποια αόρατη ορχήστρα ξεχνώντας εντελώς τον πολύτιμο χρόνο που κυλούσε.

Ήταν σα να έλεγε, μαζί με την Έλλη, πως αξίζει τον κόπο, όσο κι αν πρακτικά μας κοστίζει, το να απολαύσουμε έστω και για λίγο το ωραίο.

Η.Π.

64/10

Γιώργος Παπασταματίου Ο ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΦΑΡΟΦΥΛΑΚΑΣ Εικ.: Μαρία Σινάνογλου Σιδέρης, Αθήνα 2012, σελ. 76

Ο Ρωμανός από μικρός θέλει να γίνει φαροφύλακας, κάτι που εν τέλει πραγματοποιεί αποφοιτώντας με άριστα από τη Σχολή Φα-ροφυλάκων. Παρότι νέος στο επάγγελμα, εκτελεί με ευσυνειδησία τα καθήκοντά του και βοηθά τους ναυτικούς να αποφεύγουν τις κακοτοπιές και τις κακοκαιρίες. Σώζει από μεγάλο κίνδυνο και τον Καπεταν-Γιώργη, τον πιο δύστροπο ναυτικό της περιοχής, που αρχικά αρνείται να ακολουθήσει τις οδηγίες του πιστεύοντας πως έχει να κάνει με αρχάριο. Όμως ο Ρωμανός, παρά τις αγριοφωνάρες και τη δυσπιστία του καπετάνιου, παραμένει ψύχραιμος, επιμέ-νει στις οδηγίες του και τελικά τον σώζει από πιθανό ναυάγιο. Ο Καπετάνιος τού το αναγνωρίζει και ανταποδίδει βοηθώντας τον Ρωμανό σε μιαν αρρώστια του στέλνοντάς του γιατρό και φάρ-μακα. Απλή ιστοριούλα με ισχυρά διδάγματα και ενδιαφέρουσα εικονογράφηση.

Η.Π.

Μαρία ΡουσάκηΡΕΟΣ, Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΦΙΛΟΣ Εικ.: Μαρκ ΓουαϊνστάινΜεταίχμιο, Αθήνα 2012, σελ. 0

Ο Ρέος είναι ένας ευγενικός αρουραίος, πρόθυμος πάντα να βοηθά όσους χρειάζονται βοήθεια. Έτσι βοηθάει τον μεγαλόσωμο Ελέφα-ντα, την ψηλή Αντιλόπη και τον ογκώδη Ουρακοτάγκο όταν αυτοί γυρεύουν τη συμπαράστασή του στις δουλειές τους ή στα παιχνίδια τους. Πάντα μ’ ένα τρανταχτό «Βεβαίως!» Κι ας είναι, συγκριτικά μ’ αυτούς, τόσο αδύνατος και μικροκαμωμένος. Όταν όμως μια μέρα ο Ρέος αρρωσταίνει και γυρεύει τη δική τους βοήθεια, οι τρανοί φίλοι του τον αγνοούν... Μόνο ένα μικρό κι ασήμαντο ποντίκι προσφέρει πρόθυμα τη βοήθειά του κι ο Ρέος γίνεται καλά. Αυτό όμως γίνεται η αιτία ώστε οι άλλοι να καταλάβουν την αχαριστία τους, οπότε μετανιωμένοι προσφέρουν τη φιλία τους μ’ ένα τρικούβερτο πάρτι και μ’ ένα σίγουρο «Βεβαίως, φίλοι για πάντα!» Από τότε ο Ρέος θα είναι ευτυχισμένος και δεν θα αρρωστήσει ξανά!

Η.Π.

65/11

Ναννίνα Σακκά-ΝικολακοπούλουΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΤΩΝ ΤΕΡΑΤΩΝ –ΤΥΦΩΝΑΣ ΕΧΙΔΝΑ

Εικ.: Διατσέντα ΠαρίσηΛιβάνης, Αθήνα 2013, σελ. 46

Με το δεύτερο αυτό βιβλίο για τα τέρατα της μυθολογίας, η συγ-γραφέας συνεχίζει να διηγείται με τον δικό της ξεχωριστό τρόπο το πώς δημιουργήθηκαν από τη φαντασία του προϊστορικού αν-θρώπου τα τέρατα της μυθολογίας, ποιες ήταν οι υπερφυσικές και τρομακτικές τους δυνάμεις, πώς τις χρησιμοποιούσαν και σε τι μπελάδες έμπαιναν οι θνητοί όταν έπρεπε να τα αντιμετωπίσουν. Η εξαιρετική εικονογράφηση της Διατσέντας Παρίση συνοδεύει εντυπωσιακά το κείμενο.

Λ.Π.-Α.

Σάκης ΣερέφαςΜΙΑ ΤΡΥΠΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ Εικ.: Κατερίνα Βερούτσου Μεταίχμιο, Αθήνα 2012, σελ. 64

Παίζοντας με τη γνωστή φράση «Μια τρύπα στο νερό», που κατά κοινή ομολογία σημαίνει «τίποτα», ο συγγραφέας με τρόπο παι-χνιδιάρικο και μέσα από την οπτική ενός παιδιού ανακαλύπτει πάμπολλες τρύπες που είναι χρήσιμες. Μόνο και μόνο γιατί κάτι λείπει, που ενισχύει τη χρησιμότητα. Τέτοιες τρύπες είναι το στόμα μας, η μύτη μας, τα αυτιά μας, τα μάτια μας, η μεγάλη τρύπα για τα θεμέλια ενός σπιτιού, η τρύπα της σκαπάνης του αρχαιολόγου που φέρνει στο φως αρχαία μνημεία, κι άλλες πολλές. Τελικά, μόνον η τρύπα στο νερό είναι αυτή που δεν υπάρχει! Χαριτωμένο βιβλίο κι ευχάριστο, που πατά πάνω στην παραδοχή ενός παράδοξου: πως καμιά φορά το χρήσιμο έρχεται από κάτι που δεν υπάρχει!

Η.Π.

Φράνση Σταθάτου ΤΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΜΟΥ ΠΟΔΙ Εικ.: Σπύρος Γούσης Ψυχογιός, Αθήνα 2013, σελ. 0

Το βιβλίο αφηγείται δύο «υποθέσεις». Η πρώτη έχει να κάνει με την εγκατάσταση της οικογένειας Καγκουρίδη στο μεγάλο μαγευτικό δάσος όπου καταφεύγει εξαιτίας πυρκαγιών στη μακρινή Αυστρα-λία. Η δεύτερη σχετίζεται με το πρόβλημα του μικρού καγκουρό της οικογένειας, του Ρίνου, που το μπροστινό ποδαράκι του είναι ελαττωματικό. Η οικογένεια τελικά τυγχάνει της αποδοχής και, ως

66/12

«ευχαριστώ», διοργανώνει επίδειξη αγωνίσματος πυγμαχίας. Έτσι, ακόμη και ο κύριος κάστορας, που μισούσε τους μετανάστες, αλλά-ζει στάση απέναντί τους. Για το ανάπηρο καγκουρό, ευκαιρία απο-δοχής γίνεται ένα ματς ποδοσφαίρου, όπου ο Ρίνος αναδεικνύεται πρωταγωνιστής, αφού με το ανάπηρο πόδι του επιδεικνύει μεγάλη δυνατότητα για επιδέξια σουτ. Εξαιρετικό κείμενο σχετικά με το ζήτημα της αποδοχής της διαφορετικότητας του Άλλου!

Α.Β.

Ουρανία ΤουτουντζήΤΟΤΕ ΠΟΥ ΧΤΙΖΟΤΑΝ Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣΕικ.: Σοφία ΠαπαδοπούλουΚέδρος, Αθήνα 2012, σελ. 162

Μέσα από την ιστορία της Ακρόπολης, την ανέγερση του Παρθε-νώνα, αλλά και την καταστροφή του από τους Πέρσες, περνούν στις σελίδες του βιβλίου κομμάτια της ελληνικής ιστορίας, με πα-ράλληλη αναφορά σε ανθρώπινες αξίες όπως η αρετή, το δίκαιο, το κάλος. Ένας μαραθωνομάχος παππούς και δυο παιδιά, η Μερόπη και ο Άγης, ζωντανεύουν εκείνη την εποχή, όπου αναδημιουργείται το κάλος επάνω στον Ιερό Βράχο, από τον Ικτίνο, τον Καλλικράτη και τον Φειδία! Γίνεται αναφορά σε ιστορικές τοποθεσίες όπως ο Μαραθώνας, οι Θερμοπύλες και η Σαλαμίνα, εκεί όπου δοξασμένοι στρατηγοί σαν τον Μιλτιάδη, τον Λεωνίδα ή τον Θεμιστοκλή νίκη-σαν τον πλούσιο στρατό των Περσών βασιλέων, Δαρείου και Ξέρξη.

Θ.Χ.

67/13

Αλέξης Κυριτσόπουλος ΒΕΓΓΑΛΙΚΑ – ΕΝΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΥ Εικ.: Αλέξης Κυριτσόπουλος Ίκαρος-Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2012, σελ. 62

Κείμενο ποιητικό, αφαιρετικό, γεμάτο συμβολισμούς, που συμπλέει με τα εκτυφλωτικά χρώματα της εικονογράφησης και προσεγγίζει την ομορφιά και την αγάπη με τρόπο μοναδικό. Με τα πεφταστέρια, τους κομήτες, τις αστραπές, τις καύτρες των σβησμένων ηφαιστεί-ων και με τη λάμψη από τα παραμύθια και τα σπαθιά των ιπποτών. Με όλα αυτά, ο ποιητής-πυροτεχνουργός φτιάχνει τα βεγγαλικά του για να φωτίσει την αγαπημένη του και το σύμπαν και να μας χαρίσει μια πανδαισία από φως και από λάμψεις χειροπιαστές, που παραπέμπουν στην ποίηση του Εγγονόπουλου, καθώς μέσα από τα πυροτεχνήματα ξεχωρίζουν γράμματα που σχηματίζουν ποιήματα λαμπερά. Βιβλίο που απευθύνεται σε κάθε ηλικία: Στα παιδιά, για τη μαγεία των χρωμάτων. Στους μεγάλους, για τη μαγεία της έκ-φρασης, του βαθύτερου συμβολισμού και την απόλαυση της κάθε εικόνας. Έκδοση εξαιρετική, καμωμένη από ποίηση και φως.

Η.Π.

Ηρώ ΠαπαμόσχουΣΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣΠατάκης, Αθήνα 2013, σελ. 212

Μετά το μυθιστόρημα Το χθες του έρωτα, που απέσπασε το βραβείο του περιοδικού Διαβάζω και συμπεριλήφθηκε στον τιμητικό πίνακα της ΙΒΒΥ, η βραβευμένη και με άλλα βραβεία συγγραφέας επιλέγει να μας αφηγηθεί την ιστορία που με τρόπο μαγικό και παραμυθέ-νιο άλλαξε τη ζωή της κόρης της Τατιάνας. Ήταν δώδεκα χρονών η Τατιάνα Παπαμόσχου όταν τη διάλεξε ο γνωστός σκηνοθέτης Μιχάλης Κακογιάννης για να ερμηνεύσει την Ιφιγένεια του Ευριπί-δη. Η συγγραφέας επιλέγει τη μέθοδο της διπλής αφήγησης, φτιά-χνοντας ένα φανταστικό ημερολόγιο της Τατιάνας όπου βλέπει τα γεγονότα με τα μάτια της κόρης της, ενώ παράλληλα τα αφηγείται όπως τα έζησε η ίδια ως μάνα. Μέσα από τις σελίδες του μυθιστορή-ματος παρακολουθούμε το πώς η Ιφιγένεια άπλωσε το χέρι της μέσα από τους αιώνες στη μικρή ηθοποιό και της έδειξε το δρόμο που

για μεγάλα παιδιά και νέους

68/14

θα ακολουθούσε στη ζωή της. Βιβλίο καλογραμμένο, με ανατροπές και γεμάτο χιούμορ, διαβάζεται μονορούφι από τους έφηβους, ενώ συγχρόνως θα το απολαύσουν και οι ενήλικες.

Λ.Ψ.

Γιάννης Τσίρος ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΥΔΑΤΑ Πατάκης, Αθήνα 2012, σελ. 90

Εξαιρετικό θεατρικό κείμενο, με δυνατό λόγο , που σε συναρπάζει από την αρχή! Με κεντρικό θέμα την εκμετάλλευση της ορμητι-κής νεότητας από τους εκάστοτε επιτήδειους, έχει ως ήρωες τρεις έφηβους που κηρύσσουν τον πόλεμο κατά της αδικίας. Και η αδικία στην προκειμένη περίπτωση έγκειται στη μη ελεύθερη πρόσβαση στο νερό. Ακολουθώντας οδηγίες, που υποσυνείδητα δεν τις εγκρί-νουν, οι τρεις νεαροί θα βιώσουν μια επικίνδυνη διαδικασία εκβι-ασμών, που θα λάβει στο τέλος μια διαφορετική έκβαση. Έχουμε να κάνουμε με τη βία και την ανατροπή της. Με τη στιγμή που ο εκβιαστής αρχίζει να συμπάσχει με τον εκβιαζόμενο κι αναλογίζεται τις ευθύνες του και τις ενοχές του. Σύγχρονο έργο, που λυτρώνει με την κάθαρση του τέλους, χωρίς να δίνει την απόλυτη λύση, γεγονός που προσμετράται στα υπέρ του.

Η.Π.

Κατερίνα Ι. Φραγκάκη ΚΑΝΤΗ Φανοστάτης, Ηράκλειο Κρήτης 2012, σελ. 244

Με ύφος στιβαρό η συγγραφέας περιγράφει τη ζωή της οικογένειάς της. Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1930 και διατρέχοντας σχεδόν έναν αιώνα (και τι αιώνα!), φθάνει μέχρι το σήμερα. Με αφομοιωμέ-να στοιχεία της κρητικής διαλέκτου, αναδεικνύει πολλά γεγονότα αυτής της περιόδου με τρόπο ζωντανό, και μας μεταφέρει στη ζωή και τις συνήθειες μιας άλλης εποχής, στις σκληρές μέρες του πολέ-μου και της Κατοχής, στο νησί της Κρήτης. Βασικό πλεονέκτημα του βιβλίου είναι το ότι ενώ η συγγραφέας κρατά μιαν απόσταση από τα δρώμενα, την ίδια στιγμή κατορθώνει να μεταδώσει έντονα τη συγκίνηση που κρύβουν τα γεγονότα.

Η.Π.

διαχρονικά*

ΤΟ ΑΤΑΚΤΟ ΣΧΕΔΙΟΑλέξης Κυριτσόπουλος

Εικονογράφος

Λέγοντας άτακτο σχέδιο, εννοώ το σκίτσο που κάνει αταξίες. Που κάνει σκασιαρχείο. Είναι οι ζωγραφιές που μεταμορφώνουν τα θρανία σε χαρ-ταετούς ή αερόστατα.

Σκασιαρχείο όμως από τι; Από έναν άχαρο και βαρετό κόσμο. Τον κόσμο του συμφέροντος. Όταν είσαι άτακτος, βλέπεις πως ο βασιλιάς είναι γυμνός. Και ότι η ποίηση της μικρής και της μεγάλης μας ζωής βρήκε καταφύγιο στα παραμύθια.

Η άτακτη λοιπόν ζωγραφική χορεύει στη μουσική των παραμυθιών. Και πα-ραμύθια θα πει παρηγοριά. Χορεύει και δεν πάει με δημοσιοϋπαλληλικό βήμα.

Το άτακτο σκίτσο χαζεύει. Δηλαδή ρεμβάζει. Θαυμάζει. Αγαπάει, δοξάζει τον κόσμο. Τι ωραίος που είναι. Υπέροχος! Και δεν είναι για να επιβεβαιώνει τις γνώσεις μας.

Σαν τους ερωτευμένους. Το ερωτευμένο σκίτσο, δηλαδή. Οι ερωτευμένοι διαβάζουν ποιήματα, τρέχουν ξυπόλητοι στην άκρη της θάλασσας. Ξεχνάνε την ώρα. Μαζεύουν λουλούδια. Κοιτούν το φεγγάρι. Ονειρεύονται. Κοκκινί-

* Στις σελίδες αυτές επαναδημοσιεύονται κείμενα με διαχρονική αξία, που είχαν παρουσιαστεί στις Διαδρομές κατά τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια της κυκλοφορίας τους. Τo άρθρο αυτό είχε δημοσιευτεί στο τεύχος 3, Άνοιξη 1999.

69ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

ζουν από ντροπή και χαμηλώνουν τα μάτια. Σαν παιδιά. Παίζουν. Μ’ ένα τίπο-τα. Μ’ ένα τζάμπα. Τα έχουν όλα όταν δεν έχουν τίποτα. Κι όταν τα πάρουν, δεν ξέρουν τι έχουν. Κι όλα τα αγοράζουν.

Η ποίηση που εξατμίστηκε από την καθημερινή μας ζωή γίνεται δροσιά στο παιδικό βιβλίο. Όταν βλέπω μια ζωγραφιά σε βιβλίο για παιδιά, ακούω τη μαμά μου να με περπατά στον κήπο. Κοίτα τι ωραίος κύκνος, τι ωραία λουλού-δια, πάμε στο γερυφάκι! Και σ’ το τραγουδάει. Κι αρχίζουν τα πυροτεχνήματα. Και γεμίζει η νύχτα με χειροπιαστά όνειρα και θαύματα.

Και τη χαζεύουμε χέρι με χέρι ή αγκαλίτσα, γιατί φοβάσαι και λίγο, όπως όταν βγαίνει ο μαύρος λύκος.

Κι όταν κρύβεται το φεγγάρι από τις λάμψεις των πυροτεχνημάτων.Κι ο πυροτεχνουργός;Το ξέρει καλά πως εκείνη προσεύχεται γι’ αυτόν. Θα μπορούσε να ’χε χάσει

χέρι-μάτι μέσα σ’ αυτά τα μπαρούτια και τα χαλκούνια. Σαν μπουρλοτιέρης, φωτιά στα τόπια. Είναι λοιπόν ο παραμυθάς ένας ποιητής;

Πλανιέται στο άλογο καβάλα ανάμεσα στους ευγενείς και τους τροβαδού-ρους. Τους πύργους και τα λιμάνια με πειρατές. Στους ήρωες που φυλάνε κά-στρα. Τους ιππότες που σκοτώνουν δράκους κι ελευθερώνουν κόρες. Χορεύει με πριγκίπισσες. Ξεκλειδώνει ο ζωγράφος κρυφά δωμάτια, βρίσκει μυστικούς διαδρόμους που οδηγούν στη λίμνη με το μαγεμένο σε κύκλο βασιλόπουλο.

Επισκέπτεται απόκρημνα βράχια και βουτά σε φοβερά ναυάγια. Βρίσκει παλιούς χάρτες, πολύτιμα χειρόγραφα. Σπάνια σπαθιά. Σκαλιστά μαχαίρια. Απίστευτα υφάσματα. Ξεδιψά σε πηγές σε μαγικούς κήπους με πανέμορφα πτηνά και λουλούδια.

Μπορεί.Άμα χαθεί.Αν πάρει τον στραβό, τον άτακτο δρόμο. Δηλαδή χοροπηδώντας από δω και

από κει από τη γραμμή των συνόρων, σαν τον Σαρλό, ανάμεσα στους χωροφύ-λακες και τους λαθρέμπορους∙ μέσα από αγρούς και χωράφια. Μ’ ένα λουλούδι στο αφτί. Δεν κοιμάται – και μην ανησυχείτε, αυτή τη φορά θα περάσει την τάξη!

Και δε νοσταλγεί, γιατί ελπίζει. Ελπίζει γιατί αγαπά τα χρώματα που σας λένε «καλημέρα». Ελπίζει λοιπόν πως μια μέρα οι άνθρωποι θα κοκκινίσουν από ντροπή, όπως τα παιδάκια και οι παπαρούνες το Πάσχα.

Άλλωστε αυτός δεν ονειρεύεται να λοξοδρομήσει από τον αυτοκινητόδρο-μο και να κάτσει λίγο στη σκιά του δέντρου.

Δε θα θέλατε τα παιδάκια σας να δουν ένα ζωντανό κοτόπουλο και όχι μόνο τα κατεψυγμένα, κουρεμένα κοτόπουλα του super market;

Η ζωγραφική για παιδιά μπορεί να μας συνδέσει με τη μεγάλη μας παρά-δοση ή με τη μεγάλη ζωγραφική. Είναι ένα μικρό σχολείο, μια γέφυρα. Από το παιδικό βιβλίο στο Μουσείο. Και στη γέφυρα οι ερωτευμένοι κάνουν βόλτες και κάποιος αρχίζει πάλι να ζωγραφίζει.

Είναι μια βιβλική σκηνή. Σαν το θαύμα που γεννιέται ένα παιδί. Για να γεν-νήσει μια γυναίκα, ο μάγος τής περιέγραφε το σύμπαν κι αυτή, μες στην έκ-σταση του θαυμασμού, έφερνε στον κόσμο έναν νέο ανθρωπάκο.


ΚΑΛΛΙΕΡΓΩΝΤΑΣ ΤΗ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑ:ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Τασούλα ΤσιλιμένηΑναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Π ραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία το Πανελλήνιο Συνέδριο που διοργάνωσε το Παιδαγωγικό Τμήμα Δη-μοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών και

το Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική ηλικία του Πανεπιστημίου Πατρών, στο διάστη-μα 7-9 Μαρτίου. Η έναρξη έγινε την Πέμπτη 7 Μαρτίου στην αίθουσα τελετών του ΕΚΠΑ, με τους χαιρετισμούς εκ μέρους του Πρύτανη του Πανεπιστημίου, καθηγητή κ. Θ. Πελεγρίνη, της Προέδρου του Συνεδρίου, καθηγήτριας κ. Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, του Προέδρου του ΠΤΔΕ, καθηγητή κ. Δ. Δασκα-λάκη, και του αναπληρωτή Πρύτανη και Προέδρου του Τμή-ματος του ΤΕΕΑ, καθηγητή κ. Π. Κυπριανού. Στη συνέχεια ακολούθησε η εναρκτήρια ομιλία της Προέδρου κ. Γκίβαλου, με τίτλο «Η φιλαναγνωσία και η ανάγκη καλλιέργειάς της».

Στο συνέδριο συμμετείχαν με εισηγήσεις τους πανεπι-στημιακοί καθηγητές όλων των Παιδαγωγικών Τμημάτων της χώρας και της Κύπρου, υποψήφιοι διδάκτορες, μεταπτυχιακοί φοιτη-τές, μελετητές της Παιδικής Λογοτεχνίας, βιβλιοθηκάριοι, βιβλιοθηκονόμοι, εκπαιδευτικοί, κ.ά. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσαν οι ανακοινώσεις των εκ-προσώπων διεθνών φορέων για την προώθηση του βιβλίου από τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία.

Από δεξιά προς αριστερά Oι εκπρόσωποι διεθνών φορέων: Jacques idal-Naquet, tefania anetti, erlinde Buck, καθώς και οι Δημήτρης Πολίτης και Κατρίν Βελισσάρη.

302013, ώρα 18.00

Κεντρικό κτήριο Πανεπιστηµίου Αθηνών, Πανεπιστηµίου Έναρξη εργασιών: Πέµπτη 7 Μαρτίου ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ∆ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗMΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Παιδαγωγικό Τµήµα ∆ηµοτικής Εκπαίδευσης

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗMΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τµήµα Επιστηµών της Εκπαίδευσης και της Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία


Το σημείο που έκανε τη μεγάλη διαφορά στο συνέδριο αυτό ήταν το ότι κατόρθωσε να συ-σπειρώσει όχι μόνο ειδι-κότητες που ασχολούνται αυστηρά με την Παιδική Λογοτεχνία και το βιβλίο, αλλά και ειδικότητες άλ-λων κατευθύνσεων, όπως

παιδιάτρους, κ.ά. Στο συνέδριο παρευρέθησαν επίσης συγγραφείς, εικονογρά-φοι και εκδότες.

Οι εργασίες του συνεδρίου αναπτύχθηκαν σε 10 συνεδρίες με αντίστοιχες θεματικές. Στην πρώτη συνεδρία συμμετείχαν οι πανεπιστημιακοί Δ. Πολίτης, Αντιπρόεδρος του συνεδρίου και επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, η κ. Μ. Κανατσούλη, καθηγήτρια του ΑΠΘ, η κ. Δ. Αναγνωστοπού-λου, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου, και ο Γ. Παπαδάτος, επίκουρος καθηγητής του ως άνω Πανεπιστημίου. Στη συνεδρία αυτή αναπτύχθηκαν θέ-ματα που συνέδεαν και διερευνούσαν τη φιλαναγνωσία υπό το πρίσμα θεωρι-ών της λογοτεχνίας. Σημειώθηκε η αξία της απόλαυσης της ανάγνωσης μέσα από ποικίλους τρόπους που διαθέτει το βιβλίο και η σχέση της με την εκπαί-δευση. Η πρώτη μέρα του συνεδρίου έκλεισε με γεύμα στο κτίριο Κ. Παλαμά.

Την Παρασκευή αναπτύχθηκαν τέσσερεις συνεδρίες και ένα «στρογγυ-λό τραπέζι» που ανέδειξαν ζητήματα για τη φιλαναγνωσία στο σχολείο, τα αναγνωστικά περιβάλλοντα και το πέρασμα από την ανάγνωση στη φιλανα-γνωσία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η ανακοίνωση του κ. Jacques idal-Naquet, Διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Λογοτεχνίας για τη Νεότητα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, ο οποίος παρουσίασε τους στόχους του Κέντρου και τους τρόπους υλοποίησής τους. Τονίσθηκε επίσης η διαρκής επιμόρφωση των επαγγελματιών του βιβλίου και της ανάγνωσης. Η κ. erlinde Buck, Διευθύ-erlinde Buck, Διευθύ- Buck, Διευθύ-Buck, Διευθύ-, Διευθύ-ντρια του Τμήματος Πληροφόρησης και Βιβλιοθήκης του Ινστιτούτου oethe Αθηνών, σχολίασε τους στόχους και τα αποτελέσματα της έρευνας PIA σε 1χρονους της Γερμανίας. Η παιδίατρος και μέλος της Εθνικής Συντονιστικής Επιτροπής του Προγράμματος «Nati per Leggere», κ. tefania anetti, παρου-Nati per Leggere», κ. tefania anetti, παρου- per Leggere», κ. tefania anetti, παρου-per Leggere», κ. tefania anetti, παρου- Leggere», κ. tefania anetti, παρου-Leggere», κ. tefania anetti, παρου-», κ. tefania anetti, παρου-tefania anetti, παρου- anetti, παρου-anetti, παρου-, παρου-σίασε το πρόγραμμα που αφορά στη σχέση του παιδιού-βρέφους με το βιβλίο. Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα παιδίατροι της Ιταλίας ενημερώνουν τους γονείς που επισκέπτονται το ιατρείο, ήδη από τον ο μήνα του βρέφους, για τη μεγάλη σημασία του βιβλίου στην ανάπτυξη του παιδιού, ενώ σε κάθε παιδί

H Πρόεδρος κ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου και ο Αντιπρόεδρος κ. Δημήτρης Πολίτης.

χαρίζουν από ένα βιβλίο. Η ανακοίνωση αυτή έκανε ιδιαίτερη αίσθηση, καθώς αποδείχθηκε επιστημονικά η επίδραση της «φωναχτής» ανάγνωσης στα βρέ-φη. Στην ίδια συνεδρία η κ. Κ. Βελισσάρη, τέως Διευθύντρια του ΕΚΕΒΙ, πα-ρουσίασε τις δράσεις της φιλαναγνωσίας στην Ελλάδα από το 199 έως και το 2012. Οι εργασίες της Παρασκευής έκλεισαν με τις τοποθετήσεις της κ. Ειρή-νης Βοκοτοπούλου, δημιουργού της καλοκαιρινής εκστρατείας «Διαδρομές με πυξίδα τη βιβλιοθήκη», και της κ. Μ. Ζορμπά που αναφέρθηκε στις δημόσιες πολιτικές ανάγνωσης σε σχέση με τον αναγνώστη. Ο υπεύθυνος του Παρατη-ρητήριου βιβλίου του ΕΚΕΒΙ, κ. Καμπουρόπουλος, παρουσίασε και σχολίασε δεδομένα ερευνών του ΕΚΕΒΙ που αφορούν σε αναγνωστικές συνήθειες του κοινού. Τέλος, η φιλόλογος και ερευνήτρια κ. Άβα Χαλκιαδάκη σχολίασε δε-δομένα έρευνας που διενήργησε το ΠΤΔΕ σχετικά με τη φιλαναγνωσία.

Το Σάββατο 9 Μαρτίου οι εργασίες του συνεδρίου αναπτύχθηκαν σε τρεις συνεδρίες οι οποίες εστίασαν σε φιλαναγνωστικές πρακτικές στην εκπαίδευ-ση και τις βιβλιοθήκες. Εκπαιδευτικοί, μεταπτυχιακοί και ερευνητές έδωσαν συγκεκριμένα παραδείγματα από εφαρμογές σε σχολεία της πρωτοβάθμιας και προσχολικής εκπαίδευσης, ενώ βιβλιοθηκονόμοι από διάφορες βιβλιο-θήκες της χώρας ανέπτυξαν το ρόλο των βιβλιοθηκών στην ενεργητική ανά-γνωση καθώς και δράσεις τους για την προώθηση της βιβλιοφιλίας. Στην τρίτη συνεδρία παρουσιάσθηκαν ερευνητικά στοιχεία που αφορούν τη σχέ-ση των φοιτητών με το βιβλίο, τα οποία δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, αφού οι περισσότεροι φοιτητές δεν φαίνεται να διατηρούν καλή σχέση με το βιβλίο. Στην τελευταία συνεδρίαση, εν είδει στρογγυλής τράπεζας, συζητή-θηκαν από τα μέλη ΔΕΠ των Πανεπιστημίων που διδάσκουν Παιδική Λογο-τεχνία οι στρατηγικές και δράσεις που εφαρμόζονται, είτε στο πλαίσιο των μαθημάτων είτε ανεξάρτητα από αυτά. Κατατέθηκαν προτάσεις και ιδέες για μια καλύτερη και πιο οργανωμένη δράση που θα φέρει τους/τις φοιτητές/τριες σε επαφή με το βιβλίο αφενός, και αφετέρου θα τους καταστήσει ικα-νούς και ικανές επιστημονικά για το θέμα της φιλαναγνωσίας, ως μελλοντι-κούς εκπαιδευτικούς.

Το κλείσιμο των εργασιών του συνεδρίου έκανε η Πρόεδρος κ. Κατσίκη-Γκίβαλου και ο Αντιπρόεδρος κ. Πολίτης, συνοψίζοντας αργά το βράδυ του Σαββάτου όσα παρουσιάσθηκαν και λέχθηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών του συνεδρίου. Η κ. Γκίβαλου υπογράμμισε τη σπουδαιότητα του διαλόγου και της προβληματικής που αναπτύχθηκε για τη φιλαναγνωσία καθ’ όλη τη διάρκεια του τριημέρου. Διαβεβαίωσε δε ότι οι ανακοινώσεις θα εκδοθούν σε Πρακτικά.

Το συνέδριο παρακολούθησε πολυπληθές κοινό που γέ-μιζε ασφυκτικά το αμφιθέατρο «Άλκης Αργυριάδης» καθη-μερινά, γεγονός που αποδεικνύει τη μεγάλη του επιτυχία, τόσο από πλευράς θεματικής και περιεχομένου όσο και από οργανωτικής άποψης.


ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΕ ΤΡΙΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΤΟΥ ΧΑΝΣ ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΑΝΤΕΡΣΕΝ

Πόλυ ΧατζημανωλάκηΣυγγραφέας-κριτικός

Η μακρά επώαση του κύκνου στο «Ασχημόπαπο»

Η μαμά-πάπια για το τελευταίο παπί: «Έμεινε πολύ στο αυγό, γι’ αυτό το μέλλον του δεν έχει σχηματιστεί».

Οι Νέες ιστορίες, τα παραμύθια που δημοσίευσε ο Χανς Κρίστιαν Άντερ-σεν το 1844, όπου περιλαμβάνεται και το «Ασχημόπαπο», δεν περιέχουν στον τίτλο τους τη φράση: «Για παιδιά». Όχι μόνο επειδή ισχύει το αυ-

τονόητο, ότι δηλαδή απευθύνεται στο «παιδί» που βρίσκεται μέσα στον κάθε

75ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

αναγνώστη, αλλά και γιατί, όπως έχουν επισημάνει οι μελετητές του, θέλει να συγχωνεύσει ψυχικό υλικό από βαθύτερα στρώματα, ίσως θέλει να αντιμετω-πίσει με τον παραμυθητικό-παρηγορητικό του τρόπο δικά του τραύματα (να θυμίσουμε ότι και ο ίδιος ήταν άσχημος, ότι είχε υποστεί λεκτική κακοποίηση από παιδιά, καθώς και το ότι φημολογείται πως ήταν νόθος γιος του πρίγκιπα Κρίστιαν Φρέντερικ, μετέπειτα Χριστιανού του 8ου της Δανίας: έτσι ίσως εξη-γείται η επώαση και η ανατροφή ενός μικρού παπιού από διαφορετική γενιά στη φωλιά μιας πάπιας).

Το ασχημόπαπο, που εκκολάπτεται με τα υπόλοιπα παπάκια, είναι άχαρο, άσχημο, εμφανώς μεγαλύτερο, και τραβάει μοιραία επάνω του τις επιθέσεις και τις ειρωνείες από το περιβάλλον του. Είναι ένας χαρακτήρας σίγουρα κα-τάλληλος για να «πάρουν εκδίκηση» τα όνειρα αυτού που νιώθει διαφορετι-κός, να παρηγορηθεί οπωσδήποτε με την ελπίδα ότι η διαφορετικότητά του δεν είναι μειονεξία αλλά μια άλλη δυνατότητα, που θα τον κάνει λαμπρότερο και καλύτερο από τους διώκτες του. Πρόκειται για την πεποίθηση ότι βρέθηκε εκεί κατά λάθος και ότι ανήκει σε μια καλύτερη γενιά. Έχουμε να κάνουμε, ενδεχομένως, με μια προτροπή για αυτοσυγκράτηση σε επίδοξους διώκτες, μιας και δεν ξέρουν ποιος μπορεί στ’ αλήθεια να κρύβεται πίσω από το θύμα τους, πιθανόν να γελοιοποιηθούν στο τέλος, να καταδικαστούν σε όλες τις συνειδήσεις, όχι για αυτό που κάνουν, αλλά γιατί επέλεξαν να το κάνουν σε λάθος θύμα.

Η ευγενική καταγωγή λοιπόν, που είναι καλά κρυμμένη, καθώς και οι δυ-νατότητές της, βρίσκονται πίσω από τις ερμηνείες των συμβολισμών σε αυτό το παραμύθι, είτε με τους ψυχαναλυτικούς όρους του Μπρούνο Μπέτελχαϊμ στη Γοητεία των παραμυθιών, που διαπιστώνει ότι το ασχημόπαπο δεν προ-βαίνει σε άθλους και δεν περνά δοκιμασίες όπως ένας τυπικός ήρωας παραμυ-θιού για να μεταμορφωθεί, αλλά μετασχηματίζεται αυτομάτως με τη βοήθεια του χρόνου, είτε με τους όρους της λογοτεχνικής κριτικής των μελετητών της παιδικής λογοτεχνίας, όπως η Μαρία Τατάρ, που θεωρούν ότι η ανωτερότητα του ασχημόπαπου οφείλεται στην καταγωγή και όχι σε μιαν άλλη, εσωτερική, ηθικής ή αισθητικής τάξεως, αξία.

Θα ήθελα ωστόσο να επισημάνω, ύστερα από την ανάγνωση του παρα-μυθιού στην αγγλική του μετάφραση1 από την πλήρη έκδοση του 1844, τη σημασία της επώασης στη δημιουργία της ταυτότητας του ασχημόπαπου.

Όλα τα αυγά της πάπιας του παραμυθιού επωάζονται στον ίδιο χρόνο πε-ρίπου, εκτός από ένα. Βαριεστημένα κάθεται επάνω του για να το κλωσσήσει, καθώς έχει ήδη κουραστεί τόσον καιρό. Επιτέλους, μερικές μέρες αργότερα, ξεπροβάλλει από το αυγό ο καθυστερημένος νεοσσός…

Η διαφορά του πλήρους κειμένου από τις διασκευές που βρήκα στο δι-αδίκτυο, είναι χαρακτηριστική της συντόμευσης αυτής της σκηνής της επώασης, που υποδηλώνει μιαν υποτίμηση της σημασίας της από τους διασκευαστές.

Στο πρωτότυπο υπάρχει μια εξαιρετική περιγραφή της φύσης, της πρασινάδας, του πελαργού που λιά-


ζεται και μιλά στα αιγυπτιακά μιας και μεταναστεύει εκεί κάθε χειμώνα και έχει μάθει τη γλώσσα – όπως και το χελιδόνι στον «Ευτυχισμένο πρίγκιπα» του Όσκαρ Γουάιλντ. Οι τσουκνίδες και τα τριβόλια, που «κάτω από τα φύλλα τους θα μπορούσε να σταθεί ένα παιδί όρθιο», ήδη υπονοούν το πώς σχηματί-ζεται και πώς μετριέται ένα παιδί...

Η μάνα επιτρέπει να κοιτούν το πράσινο, γιατί αυτό, ύστερα από τόσον καιρό στο αυγό, θα τους κάνει καλό στα μάτια. Εξάλλου, πρέπει να αντιλη-φθούν το πόσο μεγάλος είναι ο κόσμος… «Τι νομίζετε», τους λέει, «ο κόσμος είναι μόνο η αυλή μας;»

Αυτά είναι όλα κι όλα για τα μικρά –προτού ακόμη επωαστεί το τελευταίο αυγό– οι πρώτες νύξεις σχετικά με τα πρότυπα και τα μέτρα για τη θέση τους στον κόσμο, οι πρώτες δοκιμές, η αναγκαία ανατροφή και παιδεία, ώστε σε λίγο όλα να φαίνονται απλά σε αυτά… Το τελευταίο παπάκι όμως δεν έχει ακόμη επωαστεί, και έχει χάσει όλην αυτή τη διαδικασία. Δεν εμετρήθη στον τρίβολο, δεν άκουσε να του λένε για την έκταση του κόσμου, δεν του έδειξαν στοργικά το πράσινο… Και έτσι, όταν βγαίνει στον κόσμο, αμφισβητείται η αίσθησή του του «ανήκειν»… «Θα πάει στη λίμνη έστω και αν χρειαστεί να το σπρώξω», λέει η πάπια-μητέρα… Δεν είναι το ίδιο με το «ελάτε να σας δείξω τον κόσμο» που έχει πει στα υπόλοιπα…

Αμέσως μετά αρχίζουν οι περιπέτειες, οι ειρωνείες για την ασχήμια του, από ζώα και ανθρώπους. Δεν του έχει αναγνωριστεί ο δικός του χρόνος της επώασης, το ότι έχασε την ανατροφή και την παιδεία των άλλων. Ύστερα δε από το μυστηριώδες εκείνο: «Έμεινε πολύ στο αυγό, για αυτό το μέλλον του δεν έχει σχηματιστεί» που ειπώθηκε από τη μάνα του, συνειδητοποιούμε ότι όλοι θεωρούν πως το παπάκι έμεινε πίσω, και το σπρώχνουν να ακολουθήσει, ενώ γνωρίζουμε πια με βεβαιότητα, τόσα χρόνια αφότου έχουμε διαβάσει το παραμύθι, ότι δεν του δόθηκε ποτέ ο δικός του χρόνος επώασης…

Αυτή η επώαση, το «προνόμιο» που έχουν όλα τα βρέφη ήδη από τη μήτρα και την περίοδο της ονει-ροπόλησης της εγκύου, των ονείρων που επεν-δύονται στο αγέννητο, με όλες τις προσδοκίες και τις εκδοχές προτού ακόμη η μάνα βεβαιωθεί για το φύλο του, επίσης τα να-νουρίσματα και η στοργή στο νεογέννητο, τα νέα όνειρα και η τρυφερά-δα του μεγαλώματος –που στη γλώσσα των παπιών είναι

77ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

το να τα μετρήσει στο ύψος της τσουκνίδας η μάνα τους, να τους μιλήσει τη γλώσσα τους, να τα καμαρώσει, να τα πάει στη λίμνη– εδώ λείπουν. Το ασχη-μόπαπο πρέπει να επωάσει μόνο του τον εαυτό του...

Οι κύκνοι που πετούν από μακριά, οι αγριόχηνες που το καλούν στην ομά-δα τους αλλά δεν προλαβαίνει να πάει γιατί τις αποδεκατίζουν οι κυνηγοί, το σπίτι με το γατί και τη γριά που γνέθει, εκεί όπου προβληματίζεται και μαθαί-νει το τι θα πει εξυπνάδα, το αγρόκτημα με την παράξενη οικογένεια και τα υστερικά παιδιά της όπου περνάει το χειμώνα… Είναι τα μυητικά στάδια μιας πρόσκτησης ταυτότητας μετά τη βίαιη επώαση.

Να θυμηθούμε ότι ενώ κολυμπά στη λίμνη, η λίμνη παγώνει και βρίσκεται περικυκλωμένο από πάγο, κινδυνεύοντας να πεθάνει. Έρχεται τότε εκείνος ο αγρότης και σπάει τον πάγο για να το βγάλει. Σπάει δηλαδή το κέλυφος του αυγού και τον αποσπά βίαια, γιατί δεν μπορεί εκείνο να το επιτύχει μόνο του...

Τις πιθανότητες και τις εκδοχές του εαυτού του, ώστε να τις δοκιμάσει, για να ταυτιστεί και να τις απορρίψει, τις συναντά με τραυματικό τρόπο έξω από το αυγό. Διαμορφώνει δηλαδή με αυτές τις περιπέτειες το μέλλον του, σχη-ματίζει τον εαυτό του, τον μετρά, τον δοκιμάζει, τον απορρίπτει –τον απορρί-πτουν– σε όλα τα μέρη όπου τον ρίχνει η τύχη. Ανεπαισθήτως, το μέλλον του σχηματίζεται σε αυτή τη μακρά επώαση του πάγου, και στο τέλος οι κύκνοι, η γενιά του, τον αναγνωρίζουν.

Τα βιβλία του αηδονιού στο παραμύθι «Το αηδόνι του Αυτοκράτορα»

Την ιστορία λίγο πολύ την ξέρουμε όλοι. Ο αυτοκράτορας της Κίνας που προ-τίμησε το μηχανικό από το αληθινό αηδόνι, ο παρά λίγο χαμός του, αφού η μοίρα επιφυλάσσει κινδύνους σε όσους διαλέγουν την κακία από την αρετή, το τεχνούργημα δηλαδή από το χαρισματικό αληθινό αηδόνι… Η υποκρισία και η επιφανειακή προσέγγιση από το πλήθος και τους αυλικούς θυμίζει λίγο την ανικανότητα των παλαιών Αθηναίων να εκτιμήσουν τη μουσική του ξε-πεσμένου δερβίση στο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Είναι ακόμη η αχαριστία, οι κίνδυνοι από την αυταπάτη, η σχέση φύσης και τεχνικής, ότι δηλαδή το να προσπαθεί η τεχνική να υπερβεί τη φύση είναι ύβρις…

Αυτό που πρόσεξα διαβάζοντας προσεκτικά το κείμενο του Άντερσεν2 είναι ότι εκτός από το τραγούδι του αηδονιού, που ομολογουμένως συγκινεί τον αυτοκράτορα και τον κάνει να κλάψει όταν το ακούει, υπάρχει κι ένα άλλο τραγούδι σιωπηλό, εξ ίσου γοητευτικό, ένα τραγούδι της ψυχής, το τραγούδι της γραφής και των βιβλίων, και ένας παράλληλος σχολιασμός-αναστοχασμός, μαζί με το παραμύθι, για την ανθρώπινη αυτή ιδιότητα της γραφής (και της ανάγνωσης) που βρίσκεται κάπου ανάμεσα στην τεχνική και τη θεία έμπνευση.

Ο αναγνώστης του παραμυθιού θαμπώνεται τόσο πολύ από τη συγκινητική ιστορία του αηδονιού και από τις περιπέτειές του, ώστε ενδεχομένως να μην προσέξει πως μέσα στο παραμύθι υπάρχει άλλη μία ιστορία… Και τι εννοώ:


α) α βιβλία περιέχουν αφηγήσεις περιηγήσεων. Η ομορφιά του βασιλείου και των κήπων του αυτοκράτορα, πανέμορφοι κήποι, που στις παρυφές τους είναι η θάλασσα και μπορείς να βλέπεις πλοία να αρμενίζουν, καθώς και το όμορφο τραγούδι του αηδονιού που ακούγεται εκεί, συγκινεί τόσο πολύ τους σοφούς, που γράφουν για τον λόγο αυτό βιβλία…

β) Τα βιβλία είναι πηγή γνώσης για κάτι που βρίσκεται έξω από το πεδίο της παρατήρησης. Τα βιβλία ταξιδεύουν και φτάνουν στα χέρια του αυτοκρά-τορα, που χαίρεται, στη μοναξιά του παλατιού του, να μαθαίνει διαβάζο-ντας για τις ομορφιές της αυτοκρατορίας του… Διαπιστώνει ότι μπορεί να μάθει πράγματα που βρίσκονται έξω από την εμπειρία του. Τα βιβλία γίνονται δηλαδή πηγή γνώσης για κάτι που δεν έχεις παρατηρήσει με τα μάτια σου. Με τον τρόπο αυτό μαθαίνει για την ύπαρξη του αηδονιού: ο αυτοκράτορας διαβάζει για την ύπαρξη του αηδονιού σε κάποιο βιβλίο.

γ) Τα βιβλία δεν περιέχουν απαραίτητα την αλήθεια. Η ύπαρξη του αηδονιού μαρτυρείται, βεβαίως, στο βιβλίο. Αυτό όμως μπορεί να είναι μυθοπλασία, μαύρη τέχνη που ασκούν οι συγγραφείς. Πρέπει να βρεθούν κριτήρια για να αντιμετωπιστούν αυτές οι αφηγήσεις, οι γραμμένες...

δ) Η αξιοπιστία ενός βιβλίου δεν εξαρτάται από το συγγραφέα τους, αλλά από το ποιος το συστήνει. Στο παραμύθι του Άντερσεν, το βιβλίο που γρά-φει για την ύπαρξη του αηδονιού είναι δώρο του βασιλιά της Ιαπωνίας. Επομένως, η αλήθεια του είναι αδιαμφισβήτητη.

ε) Τα βιβλία είναι κάτι πολύτιμο, και ως τέτοια μπορούν να δωρίζονται. Γι’ αυτό μια μέρα, όταν λαμβάνει ένα μεγάλο δέμα με την ένδειξη «Αηδόνι», ο αυτοκράτορας πιστεύει ότι του έχουν στείλει κάποιο βιβλίο. Αντ’ αυτού όμως το δέμα περιέχει ένα μηχανικό αηδόνι…

Το μηχανικό αηδόνι της ιστορίας έρχεται στη θέση ενός βιβλίου που περιμένει κάποιος. Το δέμα αυτό, που δεν περιέχει βιβλίο, καθίσταται κατά κάποιον τρό-πο το κουτί της Πανδώρας με τα δεινά. Και τούτο γιατί το μηχανικό αηδόνι είναι η ατελής υλοποίηση του μύθου.

Το βιβλίο θα συνιστούσε το τέλειο, γιατί ως αφήγηση, ως μαρτυρία, φέρνει τον αυτοκράτορα κοντά στο χαρισματικό αηδόνι, ενώ το μηχανικό αηδόνι, ως κατασκευή, δεν είναι μύθος, είναι παραπλάνηση, είναι η ελλιπής πραγματικό-τητα, είναι το ψεύδος.

«Οι Άγριοι Κύκνοι» Yφαίνοντας το βιβλίο των χιτώνων, το βιβλίο της αγάπης.

Οι «Άγριοι Κύκνοι» –τα έντεκα βασιλόπουλα που γίνονται κύκνοι– του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν είναι μια ιστορία σχετική με τη δύναμη της αγάπης, την αυ-τοθυσία και την αγνότητα που μπορεί όλα να τα μεταμορφώνει, ακόμη και τα μάγια… Η Ελίζα, η μικρότερη κόρη του βασιλιά με τους έντεκα γιους, γίνεται

79ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

θύμα, όπως και τα αδέλφια της, της μητριάς τους, της δεύτερης γυναίκας του πατέρα τους. Εκείνη διώχνεται από το παλάτι και τα αδέλφια της μεταμορφώ-νονται σε κύκνους. Για να λυθούν τα μάγια αποφασίζει, σύμφωνα με τις συμ-βουλές της σπουδαίας μάγισσας Φάτα Μοργκάνα, να μαζέψει τσουκνίδες από


το νεκροταφείο, να φτιάξει νήμα πληγώνοντας τα χέρια της, και να υφάνει για το καθένα από τα αδέλφια της ένα πουκάμισο… Και όλα αυτά, τηρώντας όρκο σιωπής, δένοντας τη φωνή της, αφού σύμφωνα με τις οδηγίες της μάγισσας, αν μιλούσε την ώρα που ύφαινε, αν της ξέφευγε ο παραμικρός λόγος, αυτό θα ισοδυναμούσε με μαχαιριά στο στήθος των αγαπημένων της αδελφών.

Η θεληματική, αναγκαστική βωβότης της Ελίζας, της στοιχίζει την εμπι-στοσύνη του συζύγου της, του βασιλιά, μιας και δεν μπορεί να του εξηγήσει την αλλόκοτη συμπεριφορά της και τις προθέσεις της. Μοιραία πέφτει θύμα συκοφαντιών που υποβάλλονται από τον αρχιεπίσκοπο –η νέα θρησκεία, ίσως, εναντίον των τελετουργιών της παλιάς– καθώς η Ελίζα θεωρείται μά-γισσα, χωρίς να μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό της.

Η σιωπή, η βωβότης αυτή, ίσως θυμίζουν την ιστορία της Μικρής Γοργό-νας, αγαπημένη ιστορία και αυτή του Άντερσεν, όπου το παραμυθένιο πλάσμα της θάλασσας επίσης δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του, δεν μπορεί να αναγνωριστεί από τον αγαπημένο της. Η βωβή Ελίζα όμως είναι υφάντρα – αυτό που κάνει, θυμίζει τα έργα μιας άλλης βωβής υφάντρας, της Ελληνικής Μυθολογίας αυτή τη φορά, της Πρόκνης, που με κομμένη τη γλώσσα από το σύζυγο ύφαινε τα αποτρόπαια έργα του στο πανί της, στο μύθο της Πρόκνης και της Αηδόνας…

Λέγεται ότι η υφαντική είναι το συμβολικό αντίστοιχο της αφήγησης. Ας θυμίσουμε εδώ την ετυμολογική ομοιότητα μεταξύ text textus σχετικά με το

ύφασμα και το κείμενο, το ύφος (της γραφής) και το υφάδι... Αυτή η παρατήρηση παρακινεί στο να δούμε κατά

πόσο το θέμα της ύφανσης και του κειμένου του βιβλίου είναι σημαίνοντα στην ιστορία.

Η βωβή Ελίζα υφαίνει γιατί έχει να πει μια ιστορία αγάπης… Για τον κάθε

αδελφό χωριστά, μια ιστορία που θα τους ενώσει όλους μαζί, θα τους

δικαιώσει. Να θυμίσουμε επίσης μια σκηνή τη νύχτα στο βράχο: κάθε βράδυ οι κύκνοι μεταμορ-φώνονταν σε ανθρώπους και έπρεπε απεγνωσμένα να ανα-καλύψουν μια στεριά, όσο μι-κρή και να ήταν, για να ακου-μπήσουν και να περάσουν τη νύχτα – εκεί, σε μια τόσο δα μικρή επιφάνεια, σαν κουβά-ρι πλεγμένοι, χέρι χέρι, σφιχτά

σφιχτά, κρατιούνταν υπομονε-τικά περιμένοντας να ξημερώσει.

Η βωβή Ελίζα υφαίνει ανταπο-δίδοντας το δίχτυ που ύφαναν τα

81ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

αδέλφια της, από κλαδιά ιτιάς και βούρλα, για να τη μεταφέρουν μαζί τους. Η ύφανση, το πλέξιμο, το δέσιμο και η αγάπη... αλλά και το βιβλίο, η αλή-θεια… Αυτό που το ψεύδος και η συκοφαντία έχουν εξαφανίσει, και πρέπει να έλθει η αφήγηση-ύφανση για να αποκαλυφθεί.

Το πόσο σημαντικό είναι το βιβλίο για το παραμύθι, το διαβάζουμε από την αρχή της ιστορίας, στην αγγλική μετάφραση της έκδοσης του 18383, όπου περιγράφονται τα βασιλόπουλα, «όμορφα, με ένα αστέρι στο στήθος και ένα σπαθί στο πλευρό τους. Έγραφαν με διαμαντένια μολύβια και χρυσές πλάκες και μάθαιναν τόσο καλά τα μαθήματά τους που όλοι καταλάβαιναν ότι ήταν πρίγκιπες».

Ίσως κάπως διδακτικό για τα παιδιά της εποχής αυτό το παράθεμα, που δεν παύει όμως να προβάλλει την αξία της ανάγνωσης και της γραφής, του βιβλί-ου. Και η ίδια η Ελίζα έχει ένα βιβλίο με ζωγραφιές: «Η αδελφή τους η Ελίζα καθόταν σε ένα σκαμνί από καθαρό γυαλί και είχε ένα βιβλίο με εικόνες που στοίχιζε όσο το μισό βασίλειο».

Όπως και στην ιστορία με το αηδόνι του αυτοκράτορα, το βιβλίο έχει μεγά-λη αξία, είναι αυτοκρατορικό δώρο. Εδώ, το βιβλίο με εικόνες της Ελίζας έχει τόση αξία όσο το μισό βασίλειο. Και αυτό δεν σταματά εδώ. Να θυμίσουμε το όνειρο με το βιβλίο που βλέπει η Ελίζα στο δάσος, όταν αναζητά τα ίχνη από τα αδέλφια της. Τους βλέπει όπως όταν ήταν μικροί, να στέκονται με το μολύβι τους και την πλάκα τους και να γράφουν. Αυτά που έγραφαν όμως δεν ήταν γράμματα και λέξεις, αλλά τα όμορφα κατορθώματά τους, όπως και όλα τα μέρη στα οποία είχαν περιηγηθεί και είχαν γνωρίσει από κοντά.

Το βιβλίο των εικόνων ήταν εκεί και είχε ζωντανέψει, και τα πουλιά κελαη-δούσαν, και εικόνες έβγαιναν έξω από το βιβλίο, και άνθρωποι μιλούσαν στην Ελίζα –στο όνειρο–, και μετά έκλεινε το βιβλίο και όλα γίνονταν όπως πριν.

Δεν μπορεί λοιπόν κανείς να παραβλέψει αυτή τη σκηνή, την αναφορά δηλαδή στο βιβλίο, στην αφήγηση. Τα αδέλφια έχουν παραγνωριστεί από τη μητριά, τα αδέλφια έχουν αξία, τα αδέλφια έχουν την ιστορία τους να αφη-γηθούν και δεν το μπορούν ως κύκνοι. Αυτό θα το κάνει η αδελφή τους, που θα υφάνει το βιβλίο των χιτώνων, το βιβλίο της τσουκνίδας, το βιβλίο της αγάπης. Το ζωντανό βιβλίο που μιλά και που του χαρίζει τη φωνή της ενόσω υφαίνει, επειδή εκείνη κρατά με υπομονή και μαρτυρική αγάπη την υπόσχεση της σιωπής.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ1. http://hca.gilead.org.il/ugly_duc.html 2. Το παραμύθι του Άντερσεν στο διαδίκτυο: http://hca.gilead.org.il/nighting.html3. http://hca.gilead.org.il/wild_swa.html


συνέντευξη

Iωάννα Μπουλντούμη

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟΗ Ιωάννα Μπουλντούμη μεγάλωσε και ζει στον Πειραιά. Κατάγεται από ναυτική οικογένεια, γι’ αυτό και δεν μπορεί να αποχωριστεί εύκολα τη θά-λασσα. Σπούδασε Επικοινωνία, έκανε

μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Επιχειρήσεων και έχει εργαστεί σε πολυεθνικές εταιρίες και κοινωνικούς φορείς, αλλά και ως ελεύθερη επαγγελματίας. Αυτό που της αρέσει όμως πραγματικά είναι να διαβάζει και να γράφει∙ επίσης, να μιλάει με τα παιδιά ή απλώς να τα ακούει. Γι’ αυτό κι από το 1999 γράφει στην παιδική εφημερίδα Ερευνητές της εφημερίδας Η Καθημερινή. Τώρα πια γράφει και βιβλία. Κι είναι πολύ χαρούμενη γι’ αυτό!

Όνειρό της είναι κάποια μέρα να ασχολείται μόνο με τη συγγραφή, τη με-τάφραση και την ανάγνωση βιβλίων. Α! και με τα ταξίδια στην Ελλάδα και το εξωτερικό! Και τότε, όπως λέει, θα είναι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στον κόσμο!

Το Δεκέμβριο του 2009 κέρδισε το Β' Βραβείο Παραμυθιού από την Πα-νελλήνια Ένωση Λογοτεχνών. Ο Ονειροσυλλέκτης τιμήθηκε, το 2011, με το Β' Βραβείο Παιδικού Μυθιστορήματος του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου, ενώ το υπό έκδοση Βαρεμερεστάν κέρδισε Έπαινο από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, το Δεκέμβριο του 2012. Από τις εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφορούν τα βιβλία της Ο φαντασμένος Γάλλος παπαγάλος, Οι περιπέτειες του επιθεωρητή Σέλοκ του σέλινου Ι ΙΙ, Ο Ονειροσυλλέκτης Έξω απ’ τα δόντια, ενώ ετοιμάζεται το Βαρεμερεστάν.

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ• 2010, Ο φαντασμένος Γάλλος παπαγάλος, εκδ. Ψυχογιός.• 2011, Οι περιπέτειες του επιθεωρητή Σέλοκ του σέλινου Ι – Στα πράσα,

εκδ. Ψυχογιός.• 2012, Ο Ονειροσυλλέκτης, εκδ. Ψυχογιός.• 2012, Οι περιπέτειες του επιθεωρητή Σέλοκ του σέλινου ΙΙ – Μυστήριο στο

Υπουργείο Εθνικής Βιταμίνης, εκδ. Ψυχογιός.• 2013, Έξω απ’ τα δόντια, εκδ. Ψυχογιός.• 2013 (υπό έκδοση), Βαρεμερεστάν, εκδ. Ψυχογιός.

83ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Αγγελική Βαρελλά: Παρόλο που ασχολείσαι με την αστυνομική παιδική λο-γοτεχνία, θα ήθελα να μας πεις ποιο παραμύθι θυμάσαι από την παιδική σου ηλικία.Ιωάννα Μπουλντούμη: Οι ιστορίες που θυμάμαι πιο έντονα από την παιδι-κή μου ηλικία είναι εκείνες οι αυτοσχέδιες που σκάρωνε ο πατέρας μου για να κοιμηθώ. Επειδή τότε, σε αντίθεση με τώρα, ήταν δύσκολο για κάποιον να με πείσει να πέσω για ύπνο το βράδυ, ξάπλωνε ο πατέρας μου δίπλα μου και ξεκινούσε από ένα γνωστό παραμύθι, π.χ. την «Κοκκινοσκουφίτσα», που στην πορεία είχε μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο, μια κανονική παραμυθοσαλάτα εμπλουτισμένη με δικά του, παντελώς αυθαίρετα στοιχεία. Κάθε φορά λοιπόν, η ίδια κατάληξη: ο πατέρας μου αποκοιμιόταν κι εγώ πήγαινα στη μαμά μου και της έλεγα συνωμοτικά: «Εντάξει, μαμά, κοιμήθηκε ο μπαμπάς».

Πιστεύω ότι οι ιστορίες που θυμόμαστε από την παιδική μας ηλικία καθώς μεγαλώνουμε, είναι αυτές που λέγονται από καρδιάς – άσχετα με το αν πρό-κειται για γνωστές και καθιερωμένες ιστορίες ή δικά μας δημιουργήματα.

Πολλές φορές αναρωτιόμουν από πού «κληρονόμησα» το μεράκι να πλά-θω ιστορίες, αφού το DNA μου στερείται συγγραφικών καταβολών. Από τη στιγμή που ο πατέρας μου έφυγε από τη ζωή κι έπειτα, ανακαλώντας τις ανα-μνήσεις μου ξανάζησα τις βραδινές εκείνες αφηγήσεις, την αίσθηση ότι αυτός ο συναρπαστικός παραμυθένιος κόσμος μού ανήκει και του ανήκω, τη λαχτά-ρα να πω κι εγώ τις δικές μου ιστορίες.


Με λίγα λόγια, οι ιστορίες των παιδικών μας χρόνων και οι ανθρώπινες επαφές που αυτές γεννούν, αφήνουν τελικά το ίχνος τους στη ζωή μας, όποιο μονοπάτι κι αν αυτή ακολουθήσει…

Α.Β.: Με ποιο από τα βιβλία σου έχεις ιδιαίτερη συναισθηματική σχέση; Ι.Μ.: Αν με ρωτούσατε δέκα χρόνια αργότερα, τότε που φαντάζομαι κι εύ-χομαι ότι θα έχω περισσότερα βιβλία στο ενεργητικό μου, μπορεί και να σας έδινα άλλη απάντηση. Σήμερα όμως θα σας πω ότι με το κάθε βιβλίο μου έχω μια ιδιαίτερη συναισθηματική σχέση, για διαφορετικούς λόγους.

Για παράδειγμα, ο Φαντασμένος Γάλλος παπαγάλος «ευθύνεται» για το επί-σημο «χρίσμα» του συγγραφέα που μου «δόθηκε», αφού αυτό ήταν το πρώτο μου βιβλίο που διεκδίκησε την προσοχή των μικρών μου φίλων – κι εκείνοι τον αντάμειψαν με την αγάπη τους!

Ο Επιθεωρητής Σέλοκ το σέλινο με κάνει να γελώ πολύ – ακόμη και την ώρα που τον γράφω. Δε θα σας πω ψέματα: είμαι πολύ περήφανη γι’ αυτόν! Τον «συνέλαβα» οδηγώντας ένα βράδυ για το σπίτι και με κράτησε άγρυπνη μέχρι να ολοκληρώσω την πρώτη του περιπέτεια! Αυτό ήταν το πρώτο συγ-γραφικό μου ξενύχτι – άρα δύσκολο να το ξεχάσω.

Ο Ονειροσυλλέκτης, πάλι, γράφτηκε κατά τη διάρκεια μιας δύσκολης πε-ριόδου της ζωής μου. Θυμάμαι ότι όταν με πήραν στο τηλέφωνο από τον Κυ-πριακό Σύνδεσμο Παιδικού Νεανικού Βιβλίου για να με ενημερώσουν ότι είχε βραβευτεί, έκλαψα – όχι από συγκίνηση για τη διάκριση καθεαυτήν, αλλά για το ότι ήταν το «σημάδι» ότι όλα θα πήγαιναν καλύτερα εφεξής.

Το Βαρεμαρεστάν, που πρόκειται να εκδοθεί τον Οκτώβριο από τις εκδό-σεις Ψυχογιός, είναι ένα παιδικό μυθιστόρημα... πολύπαθο! Γράψε-σβήσε, μί-

85ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

κρυνε-μεγάλωσε, άσ’ το στην άκρη-ξαναπιάσε... Πω πω... Το παίδεψα πολύ. Έχει να κάνει όμως με ένα θέμα που υπεραγαπώ: την ίδια τη λογοτεχνία και τη σχέση μας μ’ αυτήν – άρα ήθελα να είμαι όσο πιο συνεπής γίνεται στη γραφή μου και στην εξέλιξη της ιστορίας. Ελπίζω πραγματικά να βρει αναγνώστες που θα αγαπήσουν το Βαρεμαρεστάν, αυτόν τον απίθανο, απρόβλεπτο φαντα-στικό κόσμο, όσο τον αγαπώ κι εγώ...

Α.Β.: Επιζητάς την επαφή με τους μικρούς αναγνώστες; Ι.Μ.: Όπως η έρημος τη βροχή – σας λέω αυτό που αισθάνομαι ακριβώς. Η επικοινωνία με τα παιδιά είναι κάθε φορά μαγική, λυτρωτική, ανεπανάληπτη. Με εκπλήσσει και με προσγειώνει αυτή η άνευ όρων ειλικρίνεια και αθωότητά τους. Στα σχολεία, στα βιβλιοπωλεία και όπου αλλού δίνεται η ευκαιρία να συναντηθούμε, κάθε φορά με «σοκάρει» αυτή η μία και μοναδική αλήθεια: ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να είναι ικανοποιημένος με τα λίγα, τα απλά, τα αυθόρμητα. Μεγαλώνοντας, το ξεχνάμε...

Σε κάθε παρουσίαση, η ευγένεια, η οξύνοια, η φαντασία και το χιούμορ των παιδιών με γεμίζει ενέργεια και ενθουσιασμό! Μακάρι οι επαγγελματικές υποχρεώσεις να μου επέτρεπαν να αφιερώσω περισσότερο χρόνο σ’ αυτές τις ζωογόνες επαφές!

Α.Β.: Πώς προέκυψε ο Σέλοκ το σέλινο; Σε επηρέασε κάτι; Θεωρείς ατού το να ασχολείσαι με κάτι που είναι δεδομένο ότι λείπει από την παιδική λογο-τεχνία; Ι.Μ.: Έχω αφιερώσει άπειρες ώρες διαβάζοντας και παρακολουθώντας στην οθόνη τις περιπέτειες του Ηρακλή Πουαρό και του Σέρλοκ Χολμς. Ανακάλυ-ψα την Αγκάθα Κρίστι και τον Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ σε μικρή ηλικία, και δεν μπορούσα παρά να αναρωτιέμαι πώς ένα μυαλό μπορεί να σκεφτεί ιστο-ρίες με τέτοια ανατρεπτική πλοκή. Ειδικά την Κρίστι τη θαύμαζα δεδομένου ότι «τόλμησε», ως γυναίκα της εποχής της, να ασχοληθεί και τελικά να καθιε-ρωθεί σε ένα χώρο που οι περισσότεροι θεωρούσαν ότι ταίριαζε περισσότερο στην αντρική ιδιοσυγκρασία.

Ανέκαθεν λοιπόν μου άρεσαν οι αστυνομικές ιστορίες μυστηρίου – εκείνες που λείπει το αίμα και το πιστολίδι και περισσεύουν τα παιχνίδια του μυαλού. Προφανώς λοιπόν, αυτή η προτίμηση με επηρέασε και δημιούργησα τον Σέλοκ. Όχι για να κατέχω έναν «εκδοτικό άσο» στο μανίκι μου, αλλά γιατί ήθελα να τον γράψω – έτσι απλά. Γιατί, ίσως, αν μπορούσα να ξαναγίνω παιδί σήμερα, θα ήθελα να διαβάσω μια τέτοια ιστορία μυστηρίου που θα ήταν προ-σαρμοσμένη στα μέτρα της ηλικίας μου. Και χαίρομαι πολύ που αρ-κετά παιδιά συμφωνούν μαζί μου και με ρωτούν πότε θα διαβά-σουν τον επόμενο Σέλοκ, την επόμενη περιπέτειά του… Αλλά και ενήλικες! Κι αυτό κάνει τη χαρά και την ευγνωμοσύνη μου ακόμη μεγαλύτερες…


Α.Β.: Γεννιέται κάποιος ως συγγραφέας ή γίνεται;Ι.Μ.: Ρωτάω κι εγώ με τη σειρά μου: ένα όμορφο λουλούδι, που από το σπόρο του είναι προορισμένο να είναι όμορφο, αν δεν το ποτίζεις, θα ζήσει για να μοιραστεί το χάρισμά του ή θα μαραθεί;

Θέλω να πω, πως ούτε η επιστήμη δεν μπορεί να απαντήσει σε αυτή την ερώτηση – πόσω μάλλον εγώ. Αυτό που πιστεύω ακράδαντα όμως, είναι ότι την όποια κλίση διαθέτεις, αν δεν την καλλιεργήσεις, μπορεί να χαθεί – ακόμη και να μην εκδηλωθεί ποτέ. Τα βιβλία που θα διαβάσεις, οι ιστορίες που θα σκαρφιστείς, οι άγνωστες λέξεις που θα ανακαλύψεις, οι εμπειρίες στις οποίες θα εκτεθείς, τα συναισθήματα που δε θα φοβηθείς να σε κατακλύσουν, όλα τα καλά και τα κακά, είναι η πρώτη ύλη για να «ανδρωθείς» ως συγγραφέας.

Θυμάμαι τον εαυτό μου ανέκαθεν να φτιάχνει ιστορίες, να υπερβάλλει τις εικόνες που ερέθιζαν τα οπτικά νεύρα μου, να πιστεύει ότι αυτός ο κόσμος μπορεί να είναι κι αλλιώς. Κι έφτασε η στιγμή που αυτή η ανησυχία έγινε ανά-γκη να εκφραστεί.

Πραγματικά, δεν ξέρω αν είναι θέμα προδιάθεσης, σίγουρα όμως είναι δι-άθεσης.

Κλείνοντας, θέλω να ευχαριστήσω το εξαιρετικό και μοναδικό στο είδος του περιοδικό, τις Διαδρομές, για την τιμή που μου έκανε. Αλλά και εσάς, κυ-ρία Βαρελλά των παιδικών μου χρόνων, που η γλυκύτητά σας με κάνει να αισθάνομαι ξανά το παιδί που χανόταν στα βιβλία σας και που ποτέ δεν φα-νταζόταν ότι μια μέρα θα γνώριζε την αγαπημένη δημιουργό τους από κοντά!

87ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ IBBY/KYKΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Εορτασμός Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου, τα αποτελέσματα των Διαγωνισμών και η απονομή των διακρίσεων

Με μεγάλη επιτυχία εορτάστηκε την Τρίτη 2 Απριλίου στο κατάμεστο Θέα-τρο της Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης:

Α. Ανακοινώθηκαν οι Υποψήφιοι:Βραβείο Άντερσεν: Για τη συγγραφή: Σοφία ΜαντουβάλουΓια την εικονογράφηση: Ντανιέλα Σταματιάδη

Διεθνές Βραβείο Asahi της ΙΒΒΥ: Η Βιβλιοθήκη «Αικατερίνη Λασκαρίδου»

Βραβείο Άνστριντ Λίντγκρεν 2014: Η Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Ανακοινώθηκαν επίσης τα βιβλία που θα αναγράφονται στους τιμητικούς πί-νακες της ΙΒΒΥ:• Κείμενο: Τα οικογενειακά των τεράτων, της Ναννίνας Σακά-Νικολακο-

πούλου

νέα


Το βιβλίο κυκλοφορεί σε εικονογράφηση της Διατσέντας Παρίση από τις εκδόσεις Λιβάνη.

• Εικονογράφηση: Οδύσσεια, από την Ίριδα Σαμαρτζή Το βιβλίο με κείμενο της Μαρίας Αγγελίδου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις

Βιβλιόφωνο. • Μετάφραση: Ψάρι στον Ουρανό, από την Αργυρώ Πιπίνη Το βιβλίο του Έρλινγκς Φρίντρικ, σε εικονογράφηση Δάφνης Μπέη, κυ-

κλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.

Β. Το μεγάλο τιμητικό βραβείο «Πηνελόπη Δέλτα» απονεμήθηκε για το σύνολο του έργου της στη Ζωή Βαλάση.

Μεταξύ άλλων, ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Πρόεδρος του Ελληνικού Τμήμα-τος της ΙΒΒΥ, παρουσιάζοντας το σκεπτικό της βράβευσης τόνισε: «Τα βιβλία της Ζωής Βαλάση ξεχωρίζουν για τη λογοτεχνικότητα και το συνταίριασμα το λαϊκού με τον έντεχνο λόγο. Πολλά από αυτά έχουν βραβευθεί και διακριθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Σεμνή, διακριτική κι αθόρυβη, συνοψίζει το τεράστιο έργο της στη φράση “Ζω μια ολόκληρη ζωή για το βιβλίο”. Σε ευχαρι-στούμε, Ζωή. Αυτό το βραβείο δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μεγάλο “ευχαρι-στώ” που οφείλουμε όλοι σε ανθρώπους με την προσφορά της Ζωής Βαλάση».

Γ. Βραβεία σε φυσικά πρόσωπα και φορείς που προάγουν την Φιλαναγνωσία, το καλό ελληνικό παιδικό βιβλίο και αναδεικνύουν την απόλαυση της ανάγνωσης:

89ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

1. Βραβείο «Κωνσταντίνος Π. Δεμερτζής» σε εκπαιδευτικό πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ο οποίος δείχνει έμπρακτα και αποτελεσματικά το ενδιαφέ-ρον του για την Παιδική-Νεανική Λογοτεχνία.

Αθλοθέτης: Εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ Χαλκιαδάκης Μανώλης2. Βραβείο «Βασίλης Δ. Αναγνωστόπουλος» σε εκπαιδευτικό δευτεροβάθμι-

ας εκπαίδευσης ο οποίος δείχνει έμπρακτα και αποτελεσματικά το ενδια-φέρον του για την Παιδική-Νεανική Λογοτεχνία.

Αθλοθέτης: Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Αντωνόπουλος Ευάγγελος & Πολυμένου Ευαγγελία 3. Βραβείο «Παντελής Αλέφαντος» σε παιδική/νεανική βιβλιοθήκη για τη

συνολική της δράση. Αθλοθέτες: Πάνος Αλέφαντος και Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Παιδική Βιβλιοθήκη «Μίμης Βασιλόπουλος» του Αετοπούλειου Πολιτι-

στικού Κέντρου Δήμου Χαλανδρίου 4. Βραβείο σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη Φιλαναγνωσία, το οποίο εκ-

πόνησε και εφάρμοσε σχολείο, βιβλιοθήκη, άλλος φορέας ή φυσικό πρό-σωπο.

Αθλοθέτης: Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ Ελληνικό Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού «Ο ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ» – Μό-

ναχο Γερμανίας, για το πρόγραμμα «Εβδομάδα Παιδικού Βιβλίου» 5. Βραβείο «Κυριάκος Παπαδόπουλος» για την προώθηση της Φιλαναγνωσί-

ας με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και κυρίως του διαδικτύου. Αθλοθέτης: Εκδόσεις ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Ένθετο της ηλεκτρονικής εφημερίδας http://www.kosvoice.gr/μαγικος

«Ο Μαγικός Κόσμος του παιδικού βιβλίου»6. Βραβείο σε Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων μαθητών Δημοτικού Σχο-

λείου, Γυμνασίου ή Λυκείου που με τις δραστηριότητές του προωθεί την Παιδική-Νεανική Λογοτεχνία.

Αθλοθέτης: Εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ Σύλλογος Γονέων Μαθητών 6ου Δημοτικού Σχολείου Χολαργού7. Βραβείο σε επαγγελματία βιβλιοθηκονόμο για τη δράση του σε παιδική

και νεανική βιβλιοθήκη ή τμήμα βιβλιοθήκης. Αθλοθέτης: Εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ Νικολού Σωτηρία, για το διάστημα που εργάστηκε στη Βιβλιοθήκη του

Δήμου Κρωπίας 8. Βραβείο σε Σχολικό-μαθητικό έντυπο το οποίο καλλιεργεί τη Φιλανα-

γνωσία και προωθεί την ανάγνωση Παιδικής-Νεανικής Λογοτεχνίας. Αθλοθέτης: Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ Περιοδική Έκδοση των μαθητών του 4ου Δημοτικού Σχολείου Καλυβίων

Αττικής, «Τα Δελφινάκια του Σαρωνικού»


Δ. Βραβεία σε δημιουργούς βιβλίων παραγωγής 2012 1. Βραβείο «Πηνελόπη Μαξίμου» σε συγγραφέα βιβλίου αφήγησης βραχείας

φόρμας για παιδιά (στην κατηγορία ανήκουν βιβλία με κείμενο μικρής έκτα-σης, τα οποία απευθύνονται σε παιδιά των πρώτων τάξεων του Δημοτικού).

Σάκης Σερέφας, Μια τρύπα στο νερό, Εκδόσεις Μεταίχμιο2. Βραβείο σε εικονογράφο και συγγραφέα βιβλίου με πολύχρωμη εικονο-

γράφηση (picture book ή album) για το κείμενο και την εικονογράφηση. Ισοψήφησαν τα βιβλία: • Αλέξης Κυριτσόπουλος, Βεγγαλικά – Ένα παραμύθι εμπνευσμένο από

ποιήματα του Ν. Εγγονόπουλου, Εκδόσεις Ίκαρος-Μουσείο Μπενάκηκαι • Βάσω Ψαράκη-Σοφία Μαντουβάλου, Το αρχοντόπουλο που έγινε

πύργος, Εκδόσεις Πατάκη3. Βραβείο «Φανή Αποστολίδου» σε συγγραφέα μυθιστορήματος ή εκτε-

νούς παραμυθιού για παιδιά έως 12 ετών. Σύρμω Μιχαήλ, Μα πού πήγαν οι νυχτερίδες;, Εκδόσεις Μεταίχμιο4. Βραβείο σε συγγραφέα εφηβικού ή νεανικού μυθιστορήματος, για παιδιά

από 13 ετών και άνω. Μάγια Δεληβοριά, Η αλφαβήτα της εφηβείας, Εκδόσεις Κέδρος5. Βραβείο «Βίτω Αγγελοπούλου» σε συγγραφέα βιβλίου γνώσεων για παιδιά. Μαρία Αγγελίδου, Ιστορίες που τις είπε ο πόλεμος, Εκδόσεις Μεταίχμιο6. Βραβείο σε μεταφραστή ξένου βιβλίου για παιδιά και νέους, το οποίο

κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα ελληνικά το 2012.

91ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, για το βιβλίο του Νες Πάτρικ, Το τέρας έρχεται, Εκδόσεις Πατάκη

7. Βραβείο «Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου» σε πρωτοεμφανιζόμενο/η συγγραφέα, του οποίου το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει πρώτη φορά το 2012. Ο συγγραφέας δεν πρέπει να έχει άλλοτε εκδώσει οποιοδήποτε λο-γοτεχνικό κείμενό του, σε καμία μορφή.

Ανδρέας Αρματάς, Η Λελέκα σηκώνει κεφάλι, Εκδόσεις Πατάκη

8. Βραβείο «Unicef» σε βιβλίο που προάγει τους σκοπούς της Unicef και έχει εκδοθεί το 2012. Αθλοθέτης: Ελληνική Επιτροπή Unicef.

Δεν δόθηκε γιατί κανένα βιβλίο δεν συγκέντρωσε την απαραίτητη πλει-οψηφία.

Συμμετοχή στην έκθεση της ΜπολόνιαΗ αντιπρόεδρος του Κύκλου, κ. Βάσω Νίκα, και η υπεύθυνη επικοινωνίας με την ΙΒΒΥ και μέλος της Διεθνούς Επιτροπής Άντερσεν, κ. Εύα Καλισκάμη, εκπροσώπησαν τον Κύκλο στο Children’s Book Fair της Bologna 2012, τελευ-ταία χρονιά που την ευθύνη του Ελληνικού περιπτέρου είχε το ΕΚΕΒΙ.

Το 2013, το περίπτερο ανέλαβε η ΠΟΕΒ. Στο ελληνικό περίπτερο που κο-σμούνταν με πόστερ και έκθεση βιβλίων προβλήθηκαν οι υποψήφιοι Άντερσεν για το 2014, Σοφία Μαντουβάλου και Ντανιέλα Σταματιάδη. Στην αποστολή δεν κρίθηκε απαραίτητη η παρουσία κάποιου στελέχους του Ελληνικού Τμή-ματος της ΙΒΒΥ.


Εργαστήρι για το Θέατρο Ανάγνωσης

Η Dr. Eliabeth Poe, η οποία ειδικεύεται στο Readers Theater, οργάνωσε στις 11 Απριλίου, στα γραφεία του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ, εργαστήρι Θε-άτρου Ανάγνωσης, βασισμένο στο βιβλίο της με τίτλο From children literature to Readers Theater που κυκλοφόρησε πρόσφατα.

Με την τεχνική του Readers Theater, παιδιά ή ενήλικες παρουσιάζουν μιαν «αλλιώτικη» παράσταση στην οποία κυρίαρχο είναι το κείμενο και όχι η υπο-κριτική. Χωρίς σκηνικά, κοστούμια, και βέβαια χωρίς να χρειάζεται αποστή-θιση του ρόλου, οι αναγνώστες-ηθοποιοί διαβάζουν σε ομάδες. Το σημαντικό είναι ότι οι ίδιοι μετατρέπουν το κείμενο σε θεατρικό σενάριο. Το γεγονός αυτό, όταν οι αναγνώστες είναι παιδιά, αποκτά ιδιαίτερη εκπαιδευτική αξία.

10η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου

Το Ελληνικό Τμήμα ΙΒΒΥ ήταν παρόν στη 10η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, στο διάστημα 16-19 Μαΐου 2013. Το περίπτερο του Κύκλου επισκέφτηκαν ομάδες μαθητών, όπου έπαιξαν με την αφίσα της IBBY και δημιούργησαν δικές τους αφίσες αλλά και μηνύματα για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου!

93ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

TA TΡΙΑ ΠΡΩΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΟΥ «ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ» ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Ο «Αναγνώστης» δίνει στη δημοσιότητα τη σειρά κατάταξης των τριών πρώτων βιβλίων σε κάθε κατηγορία, με βάση τα αποτελέσματα της μυστικής ψηφοφορίας.

Λογοτεχνικό βιβλίο για εφήβους • Παπαθεοδώρου Β., Οι άρχοντες των σκουπιδιών, Καστανιώτης• Ζορμπά-Ραμμοπούλου Β., Σελίδες ενός έφηβου χειμώνα, Πατάκης• Δαρλάση Αγγ., Με λένε σύννεφο, Πατάκης

Λογοτεχνικό βιβλίο για παιδιά• Χριστοδούλου Π., Η μπάλα της ζωής τους, Κέδρος• Καλοβυρνάς Λ., Γκντουπ, Κέδρος• Παππά Ρ., Το παιδί που στο κεφάλι του φύτρωσε ένα δέντρο, Νεφέλη

και• Ρουσάκη Μ., Μια φλόγα στο σκοτάδι. Η συγκλονιστική ιστορία της Έλεν

Κέλερ, Κέδρος (ισοψηφία)

Εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά • Κυριτσόπουλος Αλ., Βεγγαλικά, και Λίγο ακόμα, Ίκαρος• Καζάζης Μ. (κείμενο και εικονογράφηση), Ζήκος ο λύκος, Καλειδοσκόπιο• Κρις Κ., Το πρώτο Χμ που είδα, Κέδρος


2012 – ΜΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΧΑΝΙΩΝ

Οι Βιβλιοθήκες του Δήμου Χανίων, ζωντανά κύτταρα της πόλης, δυναμικά κέντρα δημιουργικότητας και καινοτομίας της τοπικής κοινωνίας, προσπα-θούν να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο και να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πολιτών για πρόσβαση στη γνώση, διά βίου μάθηση, κοινωνικοποίηση και ανταλλαγή ιδεών.

Στο πλαίσιο των στόχων τους για την ενίσχυση της αναγνωσιμότητας και κάθε είδους μορφωτικής και πολιτιστικής δραστηριότητας, διοργάνωσαν εκ-δηλώσεις για παιδιά και ενήλικες, συνεργάστηκαν με πολιτιστικούς φορείς, Ιδρύματα, Σχολεία και Μουσεία, και στόχευσαν μέσω μιας κοινής και συντονι-σμένης προσπάθειας στην ανάδειξη και εξέλιξή τους.

Συγκεκριμένα, κατά το έτος 2012, τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων επισκέ-φτηκαν 18.92 χρήστες, ενώ εγγράφηκαν σε αυτήν 1.010 νέα μέλη. Συνολικά έγιναν αντικείμενο δανεισμού 2.967 τεκμήρια (έντυπο και οπτικοακουστικό υλικό), εκ των οποίων 23.84 βιβλία, 62 περιοδικά και 1.1 τεκμήρια οπτι-κοακουστικού υλικού.

Τη Δημοτική Βιβλιοθήκη επισκέφθηκαν επίσης 13 τμήματα σχολείων.Τις υπηρεσίες Διαδικτύου χρησιμοποίησαν 1.79 αναγνώστες.Στη συλλογή προστέθηκαν 1.49 τόμοι νέων βιβλίων, 110 τόμοι περιοδι-

κών, 40 τόμοι εφημερίδων και 103 τεμάχια οπτικοακουστικού υλικού.

Παιδική-Εφηβική Βιβλιοθήκη Δημοτικού ΚήπουΚατά το προηγούμενο έτος, στη συλλογή της Παιδικής-Εφηβικής Βιβλιοθή-κης του Δημοτικού Κήπου προστέθηκαν 294 τόμοι βιβλίων, γράφτηκαν 630 παιδιά ως νέα μέλη, αγοράστηκαν 294 τόμοι βιβλίων και 23.367 τεκμήρια έγι-ναν αντικείμενο δανεισμού. Επισκέφτηκαν την Παιδική-Εφηβική Βιβλιοθήκη 76 τμήματα σχολείων.

Παιδική-Εφηβική Βιβλιοθήκη Δημοτικής Ενότητας ΣούδαςΤο έτος 2012, στη συλλογή της Παιδικής-Εφηβικής Βιβλιοθήκης της Δημοτι-κής Ενότητας Σούδας προστέθηκαν 37 τόμοι βιβλίων, γράφτηκαν 191 παιδιά ως νέα μέλη, και 1.924 τεκμήρια έγιναν αντικείμενο δανεισμού. Επισκέφθηκαν τη Βιβλιοθήκη 9 τμήματα σχολείων.

Κινητή Βιβλιοθήκη Οι υπεύθυνοι της Κινητής Βιβλιοθήκης, λαμβάνοντας υπόψη:

95ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

Ÿ τη δυσκολία πρόσβασης λόγω της απόστασης από τις Δημοτικές Βιβλιο-θήκες της πόλης, και

Ÿ την έλλειψη ή μηδαμινή ύπαρξη Σχολικών Βιβλιοθηκών,καθιέρωσαν πρόγραμμα επισκέψεων μία φορά την εβδομάδα σε 14 Σχολικές Μονάδες του Δήμου Χανίων, με εβδομαδιαίο δανεισμό, ανάλογα με το δυνα-μικό του σχολείου, 20-300 βιβλία.

Στατιστικά στοιχεία για το έτος 2012: Ÿ Εξυπηρετήθηκαν 14 Σχολικές Μονάδες. Ÿ Οι μαθητές δανείστηκαν συνολικά 4.30 βιβλία.

Λέσχη Ανάγνωσης Ενηλίκων Δημοτικής ΒιβλιοθήκηςΟι συναντήσεις της Λέσχης Ανάγνωσης Ενηλίκων πραγματοποιούνται σε σταθερή βάση, μία φορά το μήνα, με τόπο συνάντησης το Αναγνωστήριο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, για να συζητήσουν τα μέλη αυτής για ένα βιβλίο το οποίο συνεννοήθηκαν να διαβάσουν όλοι.

Η Λέσχη Ανάγνωσης της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, για το έτος 2012, συνα-ντήθηκε 13 φορές διαβάζοντας τους συγγραφείς: Μάρω Δούκα, Philip Roth, Julian Barnes, Ζυράννα Ζατέλη, Βασιλική Πέτσα, Nadine ordimer, ebastian Barry, John Banille και Γιάννη Μακριδάκη.

Παιδικές Λέσχες ΑνάγνωσηςΗ Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων, σε συνεργασία με τη γνωστή συγγραφέα παιδικών βιβλίων κα Ευδοκία Σκορδαλά-Κακατσάκη, την εκπαιδευτικό και πρόεδρο του Συλλόγου Φίλων του Μουσείου Σχολικής Ζωής κα Μαρία Δρα-κάκη και τη Σχολική Σύμβουλο της Α'/θμιας Εκπαίδευσης κα Αθηνά Ντού-λια, ανέλαβαν το συντονισμό των Παιδικών Λεσχών Ανάγνωσης του Δήμου Χανίων.

Σε 14 συναντήσεις, κατά το έτος 2012, στο χώρο της Παιδικής-Εφηβικής Βιβλιοθήκης του Δημοτικού Κήπου και στο χώρο της Παιδικής-Εφηβικής Βι-βλιοθήκης της Δημοτικής Ενότητας Σούδας, μία φορά το μήνα, στα παιδιά δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουν βιβλία, αγαπημένους συγγραφείς, να συζη-τήσουν γι’ αυτά, να παίξουν, να γελάσουν, ώστε η ανάγνωση να γίνει συνήθεια και μέρος της καθημερινότητάς τους. Με αυτόν τον τρόπο θα επιζητούν τη συντροφιά του βιβλίου από δική τους επιλογή και ανάγκη.

Εκδηλώσεις Δημοτικών ΒιβλιοθηκώνΠληθώρα εκδηλώσεων, καλά οργανωμένων και με εκπαιδευτικό χαρακτήρα για παιδιά και ενήλικες. Άνθρωποι του πνεύματος και των επιστημών επιστρατεύ-τηκαν για τη διεξαγωγή των εν λόγω εκδηλώσεων. Συγγραφείς, ποιητές, για-τροί, βιολόγοι, μετεωρολόγοι, εκπαιδευτικοί και άλλες ειδικότητες, αναλόγως του θέματος, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας – τους ευχαριστούμε θερμά!


Η Δημοτική Βιβλιοθήκη πραγματοποίησε, για το έτος 2012, 8 εκδηλώσεις για ενήλικες.

Ας θυμηθούμε, στην αρχή της χρονιάς, τη Μάρω Δούκα και Το δίκιο εί-ναι ζόρικο πολύ, αργότερα την παρουσίαση των βιβλίων Κρητική Μαντινάδα και Ριζίτικο τραγούδι, την τιμητική εκδήλωση για τον Σταμάτη Αποστολάκη, το αφιέρωμα στην Ημέρα Ποίησης, τη συμμετοχή στην εκδήλωση-αφιέρωμα για την Ημέρα της Γυναίκας με έκθεση βιβλίου, την έκθεση ζωγραφικής των έργων του ζωγράφου Χαράλαμπου Δερμάτη, την εκδήλωση «Έξυπνες Ιδέες, Ελκυστικές Βιβλιοθήκες» με καλεσμένη την Αμερικανίδα βιβλιοθηκονόμο Ελίζαμπεθ Φάουλερ, κ.ά.

Παιδικές-Εφηβικές ΒιβλιοθήκεςΠάνω από 110 εκδηλώσεις και μαθήματα εκμάθησης σκακιού, μαθήματα μου-σικοθεάτρου, μαθήματα ζωγραφικής για τα παιδιά, πραγματοποιηθήκαν το 2012 στις Παιδικές-Εφηβικές Βιβλιοθήκες του Δήμου Χανίων.

Τι να πρωτοθυμηθούμε! Τη Μάρω Θεοδωράκη και την Όμορφη Πόλη, την Αλκη Ζέη και την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, το αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα Νερού, την εκδήλωση για τα «Ήθη και Έθιμα του Πάσχα» με τον κ. Αποστολάκη και τις πασχαλινές κατασκευές, την ευαισθητοποίηση μαθητών και εφήβων για θέματα Περιβαλλοντικής Αγωγής με τον κ. Φιλιπ-πάκη, τη θεατρική μας παράσταση «Πριγκίπισσα Δυσκολούλα» με την κα Ξό-μαλη, την πληθώρα καλοκαιρινών δραστηριοτήτων με θέμα «Διαδρομές με πυξίδα τη Βιβλιοθήκη», τον εορτασμό της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Μετακίνη-σης-Ημέρα χωρίς Αυτοκίνητο, την Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού, το πρόγραμμα «Ανακαλύπτω τους μεγάλους ζωγράφους», με καλεσμένους τους ζωγράφους κ. Καψοκαβάδη και κ. Πανηγυράκη, τις όμορφες και δημιουργικές χριστουγεννιάτικες ώρες απασχόλησης των παιδιών, και τόσα άλλα!

Εκπαίδευση-επιμόρφωση προσωπικούΤο προσωπικό των Βιβλιοθηκών συμμετείχε ενεργά σε σεμινάρια και συνέδρια που αφορούσαν την ανάπτυξη των δεξιοτήτων και τον εμπλουτισμό των γνώ-σεων αυτού.

Τα σημαντικότερα σεμινάρια/συνέδρια στα οποία συμμετείχε το προσωπι-κό των Βιβλιοθηκών του Δήμου ήταν:

Ÿ το βιωματικό σεμινάριο του Future Library για την οργάνωση και διαχεί-ριση της καλοκαιρινής εκστρατείας «Διαδρομές με πυξίδα τη Βιβλιοθήκη», που πραγματοποιήθηκε στην πόλη της Βέροιας (Μάρτιος 2012), και

Ÿ το συνέδριο Un-conference, «Future Libraby 2012: Μοιραζόμαστε τις ίδιες σελίδες, ας μοιραστούμε ιδέες», που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη (Νοέμβριος 2012).

97ΤΕΥΧΟΣ 110 / 2013

ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΡΘΡΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Το περιοδικό Διαδρομές λειτουργεί με κριτές. Την κριτική επιτροπή αποτελούν μέλη της συντακτικής επιτροπής, πανεπιστημιακοί και άλλοι ειδικοί επιστήμονες, ανάλογα με τη θεματική του κειμένου που υποβάλλεται προς δημοσίευση.

Τα κείμενα υποβάλλονται σε ηλεκτρονική μορφή είτε μέσω e-mail είτε σε CD (με τη συνοδεία δύο εκτυπώσεων). Στην πρώτη περίπτωση τα κείμενα υποβάλλονται σε: α) Πέγκυ Σκουλίδα ([email protected]), β) Τασούλα Τσιλιμένη ([email protected]) και γ) Ελένη Ηλία ([email protected]).

Στη δεύτερη περίπτωση αποστέλλονται ταχυδρομικά στη διεύθυνση: Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, υπ’ όψιν Π. Σκουλίδα, Τατοΐου 121 Σπ. Μερκούρη 1, 144 2 Μεταμόρ-φωση Αττικής.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κάθε κείμενο δεν θα πρέπει να ξεπερνά στο σύνολό του τις 3.000 λέξεις.

Στην πρώτη σελίδα υποβολής της πρότασης θα πρέπει να περιέχεται κατά σειρά:• Τίτλος άρθρου: στο κέντρο, με στοιχεία 14΄ έντονα (bold), και από κάτω κενό 2

στίχων (αράδων).• Ονοματεπώνυμο συγγραφέα ή συγγραφέων (στιλ γραμματοσειράς απλό, μέγεθος

12΄).• Ιδιότητα, ταχυδρομική διεύθυνση, ηλεκτρονική διεύθυνση, τηλέφωνο.


Ακολουθεί μία (1) σελίδα όπου επαναλαμβάνεται ο τίτλος του άρθρου, όπως παραπάνω, και στη συνέχεια το πλήρες κείμενο, το οποίο θα είναι πλήρως στοιχισμένο ως εξής:• Γραμματοσειρά: imes New Roman reek, σε μέγεθος 12΄ (για το κείμενο).• Διάστιχο: μονό. • Εισαγωγικά τύπου: « » για τις παραθέσεις και: ‘’ για όρους, κ.λπ.• Εφόσον υπάρχουν τίτλοι ενοτήτων εντός του κειμένου, αυτοί θα πρέπει να έχουν

στοίχιση αριστερά, με στοιχεία 12΄ bold.

Οδηγίες για τις βιβλιογραφικές αναφορέςΣε ό,τι αφορά τις παραπομπές, σας παραθέτουμε στη συνέχεια παραδείγματα σύμφω-να με την American Psychological Association (4η έκδοση).

Αναφορά σε άρθρα περιοδικών:urner, J. C. (197). ocial comparison and social identity: ome prospects for inter-, J. C. (197). ocial comparison and social identity: ome prospects for inter-J. C. (197). ocial comparison and social identity: ome prospects for inter-. C. (197). ocial comparison and social identity: ome prospects for inter-C. (197). ocial comparison and social identity: ome prospects for inter-. (197). ocial comparison and social identity: ome prospects for inter-ocial comparison and social identity: ome prospects for inter-group behaiour. European Journal of Social Psychology, , -34.Αναφορά σε βιβλίο:accoby, E. E., Jacklin, C. N. (1974). The psychology of sex differences. tanford, CA: tanford Uniersity Press.Αναφορά σε άρθρα που αποτελούν κεφάλαιο βιβλίου ή συλλογικού τόμου:Pratto, F., idanius, J., tallworth, L. . (1993). exual selection and exual and ethnic basis of social hierarchy. In L. Ellis (Ed.), Social stratificatio αnd socioeconomic inequality (pp. 111-137). Westport, C: Praeger.

Αναφορές σε ηλεκτρονικές πηγές:Άρθρο σε περιοδικό:Kaplan, A., Krueger, J. (1999). Compliance after threat: elf-affirmation or self-pre-sentation? Current Research in Social Psychology, 4, 178-197. Retrieed Noember 2, 1999 from the World Wide Web: http://www.uiowa.edu/~grpproc/crisp/crisp.4.7.htm


ΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΠΟΥ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙΜάρω Βαμβουνάκη

Η μικρή Δανάη τριγυρίζει μέσα στο μεγάλο σπίτι της, μελαγχολεί και πλήττει. Ώσπου μια μέρα ανακαλύπτει την ξύλινη σκάλα που οδηγεί στο υπόγειο. Εκεί ζουν δυο άγνωστοι, παράξενοι ηλικιωμένοι, ο Ροδολίνος και η Τζιτζιφλώρα. Σοφοί, καλοί, ονειροπόλοι και δραπέτες από το βαρετό κόσμο των μεγάλων, θα τη δεχθούν με αγάπη, θα τη φροντίσουν και θα την πάρουν σε μια απίστευτη, θαυμαστή άλλη γη· τόπο ολοζώντανο παλιών παραμυθιών και μύθων. Η ζωή της πια γίνεται μια μαγευτική, ευτυχισμένη περιπέτεια, που κρύβεται καλά μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Εξάλλου, μόνο όσοι πιστεύουν στα θαύματα μπορεί κάποτε να τα ζήσουν.

Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝΓλυκερία Γκρέκου

Αθήνα, 2012. Μια ηλικιωμένη Eλληνίδα δασκάλα, με καταγωγή από τον Πόντο, ζει μόνη και αισθάνεται ξένη στον τόπο της. Φοβάται να βγει από το σπίτι της, εξαιτίας των ξένων που έχουν καταλάβει τη γειτονιά της. Στον απέναντι δρόμο ζει ένα κορίτσι, προσφυγόπουλο από το Αφγανιστάν, που ζει επίσης στο φόβο και βιώνει αντίστοιχα τη μοναξιά που νιώθει κάθε πρόσφυγας. Όταν η μοναξιά γίνεται αφόρητη, η ηλικιωμένη γυναίκα αισθάνεται πως η ζωή δεν έχει αξία αν δε μοιράζεσαι την καθημερινότητα με άλλους ανθρώπους. Σκαρφίζεται ένα κόλπο, γνωρίζεται με τη μικρή και έτσι αναπτύσσεται μια ανθρώπινη σχέση ανάμεσά τους… Ένα εξαιρετικό βιβλίο-καθρέφτης της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.

Κυκλοφορούν και σε e-books. Αναζητήστε περισσότερους από 750 τίτλους στο www.psichogios.gr/ebooks!

Οι ΔΙΑΔΡΟΜΕΣείναι το περιοδικό που ασχολείται

με τη θεωρητική θεμελίωση της Παιδικής Λογοτεχνίας,

την παρουσίαση παιδικών βιβλίων,την πληροφόρηση γύρω από

την κίνηση των παιδικών βιβλίων καθώς και με τη διδακτική της λογοτεχνίας

και τις εφαρμογές στο σχολείο.

Ε ν δ ι α φ έ ρ ε ι :

εκπαιδευτικούς γονείς

εικονογράφους βιβλιοθηκάριους

εκδότες παιδοψυχολόγους

ερευνητές σπουδαστές

και γενικά όσους ενδιαφέρονται για τα παιδικά βιβλία.

DIADROMES 110

Documents

Transcript of DIADROMES 110