DASKALOS book 87,2Με απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης τα...

Mελέτη Περιβάλλοντος

B ∆ηµοτικού

Bιβλίο ∆ασκάλου

ΣYΓΓPAΦEIΣ Mαρία ∆ηµοπούλου, EκπαιδευτικόςTάσος Zόµπολας, ΕκπαιδευτικόςEλένη Mπαµπίλα, ΕκπαιδευτικόςKωνσταντίνα Σκαναβή, Aναπληρώτρια Kαθηγήτρια του Πανεπιστηµίου AιγαίουAντιόπη Φραντζή, ΕκπαιδευτικόςMαριάννα Xατζηµιχαήλ, Εκπαιδευτικός

KPITEΣ-AΞIOΛOΓHTEΣ Eυγενία Φλογαΐτη, Aναπληρώτρια Kαθηγήτρια του Πανεπιστηµίου AθηνώνBασιλική Kουτσοκώστα, Σχολική ΣύµβουλοςΓεώργιος ∆ηµόπουλος, Εκπαιδευτικός

EIKONOΓPAΦHΣH Aικατερίνη Tσανανά, Σκιτσογράφος - Eικονογράφος

ΦIΛOΛOΓIKH EΠIMEΛEIA Xαριτίνη Λιναρδάτου, Φιλόλογος

YΠEYΘYNH TOY MAΘHMATOΣ Αλεξάνδρα X. Κουλουµπαρίτση,

KATA TH ΣYΓΓPAΦH Σύµβουλος του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου

YΠEYΘYNH TOY YΠOEPΓOY Eιρήνη Aργυρούδη, Eκπαιδευτικός

EΞΩΦYΛΛO Γιώργος Γκολφίνος, Eικαστικός Kαλλιτέχνης

ΠPOEKTYΠΩTIKEΣ

EPΓAΣIEΣ ACCESS Γραφικές Tέχνες A.E.

Γ΄ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ / Ενέργεια 2.2.1 / Κατηγορία Πράξεων 2.2.1.α: «Αναµόρφωση των προγραµµάτων σπουδών και συγγραφή νέων εκπαιδευτικών πακέτων»

ΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΜιχάλης Αγ. ΠαπαδόπουλοςΟµότιµος Καθηγητής του Α.Π.ΘΠρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Πράξη µε τίτλο: «Συγγραφή νέων βιβλίων και παραγωγή υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού µε βάσητο ∆ΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ για το ∆ηµοτικό και το Nηπιαγωγείο»

Επιστηµονικός Υπεύθυνος ΈργουΓεώργιος ΤύπαςMόνιµος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Αναπληρωτής Επιστηµονικός Υπεύθυνος ΈργουΓεώργιος ΟικονόµουMόνιµος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Έργο συγχρηµατοδοτούµενο 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και 25% από εθνικούς πόρους.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Π Α Ι ∆ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο Ι Ν Σ Τ Ι Τ Ο Υ Τ Ο

OPΓANIΣMOΣ EK∆OΣEΩΣ ∆I∆AKTIKΩN BIBΛIΩN

AΘHNA

Mαρία ∆ηµοπούλου Tάσος Zόµπολας Eλένη Mπαµπίλα

Kωνσταντίνα Σκαναβή Aντιόπη Φραντζή Mαριάννα Xατζηµιχαήλ

ANA∆OXOΣ ΣYΓΓPAΦHΣ: EK∆OΣEIΣ KAΛEI∆OΣKOΠIO

Mελέτη Περιβάλλοντος

B ∆ηµοτικού

Bιβλίο ∆ασκάλου

7

Ðåñéå÷üìåíá

ÐÑÏËÅÃÏÌÅÍÁ ............................................................................................................................................. 11

ËÉÃÁ ËÏÃÉÁ ÃÉÁ ÔÏ ÂÉÂËÉÏ ÔÏÕ ÄÁÓÊÁËÏÕ ..................................................................................... 19

Ãíùñéìßá ìå ôï Âéâëßï ôïõ ÌáèçôÞ êáé ôï ÔåôñÜäéï Åñãáóéþí (1 x 45´)............................................ 20

1. Ôï ó÷ïëåßï (5 äéäáêôéêÝò þñåò)

1.1 Ôï ó÷ïëåßï ìïõ (1 x 45´) ......................................................................................................................... 22

1.2 Ç æùÞ óôï ó÷ïëåßï (1 x 45´) .................................................................................................................. 23

1.3 Ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ó÷ïëåßïõ ìïõ (1 x 45´)........................................................................................ 24

1.4 ÈÝëïõìå Ýíá üìïñöï ó÷ïëåßï (1 x 45´)............................................................................................. 25

1.5 ¸÷ïõìå êáíüíåò êáé 1.6 Ôé ìÜèáìå ãéá ôï ó÷ïëåßï (1 x 45´) ......................................................... 25

2. Ç óõíïéêßá ìïõ (9 äéäáêôéêÝò þñåò)

2.1 Ôé õðÜñ÷åé óôç óõíïéêßá (1 x 45´) ......................................................................................................... 27

2.2 ÐÜìå ìéá âüëôá (2 x 45´)......................................................................................................................... 28´

2.3 Êáôïéêßåò êáé ïéêïãÝíåéåò (1 x 45´) ...................................................................................................... 29´

2.4 Ãíùñßæïõìå ôéò õðçñåóßåò ôçò óõíïéêßáò ìáò (1 x 45´) ................................................................... 30

2.5 H åêêëçóßá ôçò óõíïéêßáò (1 x 45´)...................................................................................................... 31

2.6 Áíáêáëýðôù ôï ðñÜóéíï óôç óõíïéêßá (1 x 45´) .............................................................................. 31

2.7 Öñïíôßæù ôç óõíïéêßá ìïõ (1 x 45´) .................................................................................................... 32

2.8 Áðü ôï ÷ôåò óôï óÞìåñá êáé 2.9 Óôï ÷ùñéü êáé óôçí ðüëç (1 x 45´) ......................................... 33

3. Ï ðñïóáíáôïëéóìüò (2 äéäáêôéêÝò þñåò)

3.1 Ìáèáßíù íá ðñïóáíáôïëßæïìáé (1 x 45´) ............................................................................................ 35

3.2 Ôé ìÜèáìå ãéá ôç óõíïéêßá êáé ôïí ðñïóáíáôïëéóìü (1 x 45´) ...................................................... 35

Ó÷Ýäéï åñãáóßáò: ÐÁÉÄÉÊÇ ×ÁÑÁ (3 äéäáêôéêÝò þñåò) ............................................................ 36

4. Ï ÷ñüíïò (3 äéäáêôéêÝò þñåò)

4.1 Ðþò ìåôñÜìå ôï ÷ñüíï (1 x 45´)........................................................................................................... 38

4.2 Ç ãéáãéÜ èõìÜôáé êáé 4.3 ÁëëáãÝò ìÝóá óôï ÷ñüíï (2 x 45´) ....................................................... 39

5. Ïé áíÜãêåò êáé ôá äéêáéþìáôÜ ìïõ (2 äéäáêôéêÝò þñåò)

5.1 Äéêáßùìá óôç æùÞ (1 x 45´) ..................................................................................................................... 41

5.2 Äéêáßùìá óôçí åéñÞíç (1 x 45´) ............................................................................................................. 42

DASKALOS book 87,2.indb 7 16/6/2005, 3:24:05 ììÊõáíü ÌáôæÝíôá Êßôñéíï Ìáýñï

8

6. Ôá æþá (9 äéäáêôéêÝò þñåò)

6.1 Åìåßò êáé ôá æþá (1 x 45´) ........................................................................................................................ 44

6.2 Ðþò áíáðôýóóåôáé Ýíá æþï (1 x 45´) .................................................................................................. 44

6.3 Ôá æþá öñïíôßæïõí ôá ìéêñÜ ôïõò (1 x 45´)....................................................................................... 45

6.4 Åßäç æþùí (2 x 45´).................................................................................................................................... 45

6.5 Ïé öùëéÝò ôùí æþùí (1 x 45´)................................................................................................................. 47

6.6 Ôá æþá ðñïóáñìüæïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí (1 x 45´)......................................................................... 48

6.7 Ìå èÝìá ôá æþá (1 x 45´)......................................................................................................................... 48

6.8 Ôé ìÜèáìå ãéá ôá æþá (1 x 45´) ............................................................................................................... 49

Ó÷Ýäéï åñãáóßáò: ÔÁ ÆÙÁ ÔÇÓ ÃÅÉÔÏÍÉÁÓ ÌÏÕ (3 äéäáêôéêÝò þñåò) ............................ 50

7. Ôá öõôÜ (7 äéäáêôéêÝò þñåò)

7.1 Ðþò áíáðôýóóïíôáé ôá öõôÜ (2 x 45´) ................................................................................................ 51

7.2 Åßäç öõôþí (2 x 45´) ................................................................................................................................. 53

7.3 Ôé ðñïóöÝñïõí ôá öõôÜ (2 x 45´) ......................................................................................................... 55

7.4 Ìå èÝìá ôá öõôÜ êáé 7.5 Ôé ìÜèáìå ãéá ôá öõôÜ (1 x 45´) .............................................................. 57

8. ÄéÜöïñïé ôüðïé ôçò ðáôñßäáò ìïõ (1 x 45´)

(7 äéäáêôéêÝò þñåò)

8.1 Ìéá åêäñïìÞ óôï âïõíü (1 x 45´)......................................................................................................... 58

8.2 Ôá ðïôÜìéá êáé ïé ëßìíåò (1 x 45´)......................................................................................................... 59

8.3 Ìéá èÜëáóóá ðëáôéÜ (1 x 45´) ................................................................................................................ 61

8.4 ÐÝñá óôïõò ðÝñá êÜìðïõò (1 x 45´) ................................................................................................... 62

8.5 Óôï ÷ùñéü êáé óôçí ðüëç (1 x 45´)........................................................................................................ 63

8.6 Ôé ìÜèáìå ãéá ôïõò äéÜöïñïõò ôüðïõò ôçò ðáôñßäáò ìáò (1 x 45´)............................................ 64

9. Ôï íåñü (2 äéäáêôéêÝò þñåò)

9.1 Íåñü ðáíôïý êáé 9.2 Ï êýêëïò ôïõ íåñïý (1 x 45´)........................................................................ 65

9.3 Ôï íåñü óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ (1 x 45´).............................................................................................. 66

10. Ï êáéñüò (3 äéäáêôéêÝò þñåò)

10.1 Ôé êáéñü èá êÜíåé áýñéï êáé 10.2 Ï êáéñüò áðü ôüðï óå ôüðï (1 x 45´).................................. 67

10.3 Ï êáéñüò åðçñåÜæåé ôç æùÞ ìáò êáé 10.4 Ï êáéñüò êáé ôá óðßôéá óå äéÜöïñïõò

ôüðïõò (1 x 45´)...................................................................................................................................... 68

10.5 Ôé ìÜèáìå ãéá ôï íåñü êáé ôïí êáéñü (1 x 45´) ................................................................................ 69


9

11. ¸÷ïõí æùÞ... äåí Ý÷ïõí æùÞ (2 äéäáêôéêÝò þñåò)

11.1 Æùíôáíïß ïñãáíéóìïß êáé õëéêÜ óþìáôá (1 x 45´)........................................................................... 70

11.2 Ãíùñéìßá ìå ôá õëéêÜ êáé 11.3 ÓôåñåÜ, õãñÜ, áÝñéá (1 x 45´)......................................................... 71

12. ÅíÝñãåéá (3 äéäáêôéêÝò þñåò)

12.1 ÅíÝñãåéá ðáíôïý óôç æùÞ ìáò êáé 12.2 ¹ëéå, Þëéå áñ÷çãÝ (1 x 45´) ......................................... 73

12.3 Öýóá, áåñÜêé êáé 12.4 ÔñÝ÷åé, ôñÝ÷åé, ôñÝ÷åé ôï íåñü (1 x 45´) ................................................ 74

12.5 Ôé ìÜèáìå ãéá ôá õëéêÜ êáé ôçí åíÝñãåéá (1 x 45´) .......................................................................... 76

13. ÌåôáöïñÝò (3 äéäáêôéêÝò þñåò)

13.1 ÌÝóá ìåôáöïñÜò êáé 13.2 Óõãêïéíùíßåò (1 x 45´) .......................................................................... 77´

13.3 Ôá ðñïúüíôá ôáîéäåýïõí (1 x 45´)....................................................................................................... 77

13.4 Êõêëïöïñþ ìå áóöÜëåéá (1 x 45´)..................................................................................................... 78

14. Åðéêïéíùíßá êáé åíçìÝñùóç (3 äéäáêôéêÝò þñåò)

14.1 Ôñüðïé åðéêïéíùíßáò êáé åíçìÝñùóçò (1 x 45´)............................................................................... 79

14.2 Ôá ÌÝóá ÌáæéêÞò ÅíçìÝñùóçò (1 x 45´) .......................................................................................... 79´

14.3 Ôé ìÜèáìå ãéá ôéò ìåôáöïñÝò êáé ôçí åðéêïéíùíßá-åíçìÝñùóç (1 x 45´).................................. 80

15. Ðïëéôéóìüò (5 äéäáêôéêÝò þñåò)

15.1 Ìíçìåßá áðü ðáëéÜ (1 x 45´)................................................................................................................. 81

15.2 Óôï Ëáïãñáöéêü Ìïõóåßï (1 x 45´) ................................................................................................... 82´

15.3 Ôá ðáëéÜ áíôéêåßìåíá äéçãïýíôáé (1 x 45´) ....................................................................................... 82

15.4 ÐáíçãõñÜêé ãßíåôáé (1 x 45´) ................................................................................................................ 83

15.5 Ôé ìÜèáìå ãéá ôïí ðïëéôéóìü (1 x 45´) ............................................................................................... 83

16. Áèëçôéóìüò êáé øõ÷áãùãßá (2 äéäáêôéêÝò þñåò)

16.1 Ï áèëçôéóìüò êáé ïé Ïëõìðéáêïß Áãþíåò (1 x 45´) ........................................................................ 84

16.2 Ôé êÜíù óôïí åëåýèåñï ÷ñüíï ìïõ (1 x 45´)................................................................................... 84

ÅÕÊÁÉÑÉÁÊÅÓ ÅÍÏÔÇÔÅÓ (5 äéäáêôéêÝò þñåò)

17. Ç äéáôñïöÞ ìáò (1 x 45´)...................................................................................................................... 85

18. Ôï ðáé÷íßäé (1 x 45´)................................................................................................................................ 85

19. Ôï âéâëßï (1 x 45´) .................................................................................................................................... 86

20. Áò ãïñôÜóïõìå (1 x 45´) ...................................................................................................................... 87

21. Ïé ôÝóóåñéò åðï÷Ýò (1 x 45´) .............................................................................................................. 87


10

ÐÑÏÔÅÉÍÏÌÅÍÅÓ ÅÕÊÁÉÑÉÁÊÅÓ ÅÍÏÔÇÔÅÓ (ÌÏÍÏ ÓÔÏ ÂÉÂËÉÏ ÔÏÕ ÄÁÓÊÁËÏÕ)

(10 äéäáêôéêÝò þñåò)

Á. Ãíùñéìßá ìå ôéò ôÝ÷íåò (2 x 45´) ......................................................................................................... 88

Â. ÐñïóÝ÷ù ôçí õãåßá ìïõ (2 x 45´) ....................................................................................................... 88

Ã. Ãíùñéìßá ìå ôéò ãëþóóåò ðïõ ìéëïýí ïé ìáèçôÝò (2 x 45´) ........................................................ 89

Ä. ¼÷é Üëëá óêïõðßäéá (2 x 45´)............................................................................................................... 89

Å. Ôï ÄéÜóôçìá (2 x 45´).............................................................................................................................. 90

ÐÁÍÏÑÁÌÉÊÏÓ ×ÁÑÔÇÓ ...................................................................................................................... 91

ÃåíéêÞ âéâëéïãñáößá ......................................................................................................................................... 96

ÐåñéïäéêÜ........................................................................................................................................................... 98

ÅêðáéäåõôéêÜ ðáêÝôá-ÌïõóåéïóêåõÝò ...................................................................................................... 98

Åêðáéäåõôéêü õëéêü.......................................................................................................................................... 98

CD-ROM, DVD-ROM, âéíôåïêáóÝôåò ...................................................................................................... 99

×ñÞóéìåò äéåõèýíóåéò (ôçëÝöùíá, éóôïóåëßäåò, çëåêôñïíéêÝò äéåõèýíóåéò)................................. 99


11

ÐÑÏËÅÃÏÌÅÍÁ

Ç öéëïóïößá ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò ÌåëÝôçò ôïõ ÐåñéâÜëëïíôïò

Ôï ìÜèçìá ôçò ÌôÐ óõíéóôÜ Ýíáí åíéáßï ôïìÝá ìÜèçóçò ìå äéåðéóôçìïíéêü ÷áñáêôÞñá. Óôï

ìÜèçìá áõôü åíóùìáôþíïíôáé óôïé÷åßá áðü ôï öõóéêü, êïéíùíéêü, èñçóêåõôéêü, ðïëéôéóìéêü, éóôï-

ñéêü êáé ïéêïíïìéêü ðåñéâÜëëïí. Óêïðüò ôïõ åßíáé íá âïçèÞóåé ôï ðáéäß íá áðïêôÞóåé ãíþóåéò êáé

íá áíáðôýîåé äåîéüôçôåò êñéôéêÞò áîéïëüãçóçò, êáèþò êáé áîßåò êáé óôÜóåéò ðïõ èá ôïõ åðéôñÝðïõí

íá ðáñáôçñåß, íá ðåñéãñÜöåé, íá åñìçíåýåé êáé íá ðñïâëÝðåé ôç ëåéôïõñãßá, ôïõò óõó÷åôéóìïýò êáé

ôéò áëëçëåðéäñÜóåéò ôüóï ôïõ öõóéêïý üóï êáé ôïõ áíèñùðïãåíïýò ðåñéâÜëëïíôïò, üðùò êáé íá

áíáêáëýðôåé ó÷Ýóåéò áíÜìåóá óôïí Üíèñùðï êáé óôï ðåñéâÜëëïí. ÔÝëïò, íá åöïäéÜóåé ôï ðáéäß êáé

ìå éêáíüôçôåò ãéá åíåñãü óõììåôï÷Þ. ¼ëåò ïé äñáóôçñéüôçôåò áðïóêïðïýí óôï íá áðïêôÞóåé ôï

ðáéäß èåôéêÞ óôÜóç áðÝíáíôé óôï ðåñéâÜëëïí, þóôå, ìå ôç äñÜóç ôïõ ùò åíÞëéêáò, íá óõìâÜëåé óôç

äéáôÞñçóç êáé ôçí áåéöïñßá ôïõ, óõììåôÝ÷ïíôáò åíåñãÜ óôç ëÞøç ðåñéâáëëïíôéêþí áðïöÜóåùí.

Ï óêïðüò áõôüò, áëëÜ êáé ç ßäéá ç öýóç ôïõ ìáèÞìáôïò, êÜíïõí öáíåñü üôé ç Ýìöáóç äßíåôáé óôçí

áíôéìåôþðéóç ôïõ ìáèçôÞ ùò åñåõíçôÞ êáé óôïí åöïäéáóìü ôïõ ìå ìéá óöáéñéêÞ áíôßëçøç ãéá ôç

æùÞ. Åðéäéþêïõìå íá áðïêôÞóåé äåîéüôçôåò êáé íá ìÜèåé íá ÷ñçóéìïðïéåß óôñáôçãéêÝò ðïõ èá ôïõ

åðéôñÝøïõí íá ó÷çìáôßóåé Ýííïéåò, êñßóåéò, ãåíéêåýóåéò êáé ó÷Þìáôá ãéá ôçí êáôáíüçóç, ôçí åñìç-

íåßá êáé ôçí áîéïëüãçóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò óôçí ðïëõðëïêüôçôÜ ôçò. Äßíåôáé åðïìÝíùò Ýìöáóç

óôéò ãíùóôéêÝò äéáóõíäÝóåéò, óôéò áëëçëåðéäñÜóåéò ìåôáîý äéáöïñåôéêþí áíôéêåéìÝíùí êáé óôçí

áíÜðôõîç ôçò óõóôçìéêÞò óêÝøçò.

Óôï ìÜèçìá ôçò ÌôÐ ôï ðåñéå÷üìåíï ïñãáíþíåôáé ãýñù áðü âáóéêÝò Ýííïéåò, ãíùóôéêïýò Üîïíåò

êáé èåìáôéêÝò åíüôçôåò. ¼ëá áõôÜ áðïôåëïýí êñßêïõò ðïõ óõíäÝïõí ôá äéäáêôéêÜ èÝìáôá ìåôáîý

ôïõò (áíèñùðïãåíÝò ðåñéâÜëëïí, öõóéêü ðåñéâÜëëïí, áëëçëåðßäñáóç áíèñþðïõ – ðåñéâÜëëïíôïò).

Ïé ãíùóôéêïß Üîïíåò –äçëáäÞ ïé ãåíéêÝò åíüôçôåò– åßíáé óôáèåñïß êáé ãéá ôéò ôñåéò ðñþôåò ôÜîåéò

ôïõ Äçìïôéêïý ó÷ïëåßïõ. ÅðáíÝñ÷ïíôáé áðü ôçí ðñïçãïýìåíç óôçí åðüìåíç ôÜîç åëéêïåéäþò êáé

äéåõñýíïíôáé åííïéïëïãéêÜ ìå íÝá äéäáêôéêÜ èÝìáôá. Ìå áõôü ôïí ôñüðï åîáóöáëßæåôáé ç óõíï÷Þ

ôùí ãíþóåùí êáé ç åíåñãçôéêÞ óýíäåóç ôçò ãíþóçò áðü ôÜîç óå ôÜîç. Ïé èåìáôéêÝò åíüôçôåò Ý÷ïõí

ó÷Ýóç ìå ôï Üìåóï ðåñéâÜëëïí ôùí ðáéäéþí êáé ôá ðñïóùðéêÜ âéþìáôá êáé ôéò åìðåéñßåò ôïõò. Ôá

ðáéäéÜ ðïõ âñßóêïíôáé óôçí çëéêßá ôùí ðñþôùí ó÷ïëéêþí ÷ñüíùí äýóêïëá åíäéáöÝñïíôáé ãéá êÜôé

ðïõ âñßóêåôáé ðÝñá áðü ôá Üìåóá âéþìáôÜ ôïõò. ÅðïìÝíùò, áí óôçñé÷èïýìå ó’ áõôÜ, èÝôïõìå óå

ëåéôïõñãßá Ýíáí åðéðëÝïí âáóéêü ðáñÜãïíôá ìÜèçóçò: ôá óõíáéóèÞìáôá. Ãé’ áõôü ôï ëüãï æçôÜìå áðü

ôá ðáéäéÜ íá ìáò áíáöÝñïõí âéþìáôá áðü ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõò æùÞ óôï Üìåóï Þ Ýììåóï ïéêïãåíåéá-

êü ôïõò ðåñéâÜëëïí, íá ðåñéãñÜøïõí ìå üðïéï ôñüðï ìðïñïýí êÜðïéï áãáðçìÝíï ôïõò áíôéêåßìåíï

êôë., þóôå ç ó÷ïëéêÞ ìÜèçóç íá áðïêôÞóåé íüçìá, êáèþò èá óôçñßæåôáé óôï ãíùóôü ôïõò êüóìï.

Ôá ðáéäéÜ, åðïìÝíùò, ïéêïäïìïýí ôç íÝá ãíþóç ðÜíù óôçí ðñïçãïýìåíç åìðåéñéêï-âéùìáôéêÞ ãíþ-


12

óç, ìÝóá áðü ìéá åíåñãü, åñåõíçôéêÞ äéáäéêáóßá ìÜèçóçò, ç ïðïßá ôá âïçèÜ íá óõíåéäçôïðïéïýí ôç

äéêÞ ôïõò èÝóç ìÝóá óôï ðåñéâÜëëïí áëëÜ êáé ôçí åðßäñáóç ôçò ðñïóùðéêÞò ôïõò äñÜóçò óå áõôü.

¸ôóé, ç öõóéêÞ áíÜðôõîç ôïõ ðáéäéïý èá åßíáé óõíåéäçôÞ, èåôéêÜ åðçñåáóìÝíç êáé åìðëïõôéóìÝíç

ìå ðïéêéëßá åìðåéñéþí ðïõ èá åíèáññýíïõí ôç äéáñêÞ áëëçëåðßäñáóç ôïõ ðáéäéïý ìå ôï ðåñéâÜëëïí

ôïõ. Óýìöùíá, Üëëùóôå, ìå ôïí Novak, ïé ãíþóåéò, ïé óêÝøåéò, ôá óõíáéóèÞìáôá êáé ïé äñÜóåéò ôùí

ìáèçôþí, óôá ïðïßá ôïõò åìðëÝêåé ôï ó÷ïëåßï, óõíäÝïíôáé óå åíéáßï óýíïëï. ¼ëç áõôÞ ç äéáäéêáóßá

áíáêáôáóêåõÞò ôçò åìðåéñéêï-âéùìáôéêÞò ãíþóçò åðéôõã÷Üíåôáé êáëýôåñá óå ðåñéâÜëëïí åðéêïéíù-

íéáêÞò ó÷Ýóçò ìåôáîý ôùí ìåëþí ôçò ìáèçôéêÞò ïìÜäáò. ¢ëëùóôå, ïé óôü÷ïé ôïõ ìáèÞìáôïò, üðùò

áíáöÝñèçêáí óôçí áñ÷Þ –ãíþóåéò, äåîéüôçôåò, óôÜóåéò– äåí áíáðôýóóïíôáé óå óõíèÞêåò áôïìéêÞò

áðïìüíùóçò, áëëÜ óõíôåëïýíôáé óå óõíèÞêåò äéáðñáãìÜôåõóçò ìå Üëëåò áôïìéêüôçôåò, ïé ïðïßåò,

óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç, åßíáé ç ìáèçôéêÞ ìéêñï-ïìÜäá. ¸ôóé êáôáëÞãïõìå óôçí åðüìåíç ìå-

èïäïëïãéêÞ ðñïóÝããéóç ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò ÌôÐ, ðïõ åßíáé ç ïìáäïóõíåñãáôéêÞ äéäáóêáëßá.

Åßíáé óå üëïõò ãíùóôÞ ç öñÜóç ôïõ ÁñéóôïôÝëç üôé ï Üíèñùðïò åßíáé «æþïí ðïëéôéêüí». Ïé ãíùóôéêïß

øõ÷ïëüãïé õðïóôçñßæïõí üôé ç ïìÜäá áðïôåëåß Üñéóôï ðëáßóéï ãéá ôçí áíáäéïñãÜíùóç ôùí áôåëþí

åííïéþí êáé áíôéëÞøåùí ôùí ðáéäéþí. Åêôüò üìùò áðü ôç öõóéêÞ ôÜóç ôïõ áíèñþðïõ ãéá óõíåñãáóßá

êáé ïìáäéêüôçôá, õðÜñ÷ïõí êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêÝò êáé äçìïãñáöéêÝò åîåëßîåéò ðïõ åõíïïýí áõôÞ ôçí

ôÜóç. Óôïí åðéóôçìïíéêü ôïìÝá, ïé ìåãÜëåò Ýñåõíåò äåí ìðïñïýí íá ãßíïõí áðü Ýíá ìüíï Üôïìï, áëëÜ

áðü ïìÜäá áôüìùí, ôá ïðïßá, åêôüò áðü ôç ãíþóç, ÷ñåéÜæåôáé íá Ý÷ïõí êáé ôçí éêáíüôçôá íá óõíåñ-

ãÜæïíôáé. Ïé ìåãÜëåò áíáêáôáôÜîåéò ôùí ðëçèõóìþí åßíáé Ýíáò áêüìá ëüãïò ãéá íá åíéó÷ýóïõìå óôá

ðáéäéÜ ôçí áíôßëçøç ôçò óõíåñãáôéêüôçôáò – êáé, åðïìÝíùò, ôçò áðïäï÷Þò ôïõ äéáöïñåôéêïý.

Óôï ðëáßóéï ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò ÌôÐ, ïé ìáèçôÝò ñùôïýí, åîçãïýí, ó÷ïëéÜæïõí, åðéêïéíùíïýí, áíôáë-

ëÜóóïõí áðüøåéò êáé ðëçñïöïñßåò, åëÝã÷ïõí ôçí áêñßâåéá ôùí óôïé÷åßùí, áíôéðáñáèÝôïõí, õðïèÝ-

ôïõí, åñåõíïýí êáé ðåéñáìáôßæïíôáé, ãéá íá êáôáëÞîïõí óå ôåêìçñéùìÝíåò áðüøåéò, ëýóåéò êáé ðñï-

ôÜóåéò. ÁõôÜ üëá ìðïñïýí íá åðéôåõ÷èïýí ìüíï ìå ïìáäïóõíåñãáôéêÞ äéäáóêáëßá, ðïõ åîáóöáëßæåé

äõíáôüôçôåò áõôåíÝñãåéáò ôüóï óôç äñÜóç, üóï êáé óôç óêÝøç. Óýìöùíá ìå ôéò ôåëåõôáßåò åðé-

óôçìïëïãéêÝò ðáñáäï÷Ýò, ï êüóìïò åßíáé ïñãáíùìÝíïò óå áëëåðÜëëçëá ðïëýðëïêá óõóôÞìáôá, ôá

ïðïßá óõíäÝïíôáé ìå ìç ãñáììéêÝò áéôéþäåéò ó÷Ýóåéò, ðïõ ïäçãïýí óå óõíå÷åßò ìåôáâïëÝò. Åðßóçò,

ïé ó÷Ýóåéò áíÜìåóá óôá óõóôÞìáôá äåí åßíáé ó÷Ýóåéò áéôéïêñáôßáò áëëÜ áëëçëåðßäñáóçò. ôóé, üëåò

ïé åðéóôÞìåò ðïõ áíôéðñïóùðåýïõí áõôÜ ôá óõóôÞìáôá äéáêñßíïíôáé áðü óõìðëçñùìáôéêüôçôá. Ç

áðïäï÷Þ ôùí ðáñáðÜíù èÝóåùí Ý÷åé Üìåóï áíôßêôõðï êáé óôç äéäáêôéêÞ ìåèïäïëïãßá, ïäçãþíôáò

óôçí êáôÜñãçóç ôùí óôåãáíþí ðïõ õðÞñ÷áí áíÜìåóá óôá ðïéêßëá ãíùóôéêÜ áíôéêåßìåíá ôùí ìáèç-

ìÜôùí –èÝóç ðïõ êõñéáñ÷ïýóå óôá ðáñáäïóéáêÜ áíáëõôéêÜ ðñïãñÜììáôá óðïõäþí– êáé èÝôïíôáò

ôá áéôÞìáôá ôçò äéåðéóôçìïíéêüôçôáò êáé ôçò äéáèåìáôéêüôçôáò óôá ó÷ïëéêÜ óõóôÞìáôá.

ÐáéäáãùãéêÝò ìÝèïäïé êáé óôñáôçãéêÝòÔï ìÜèçìá ôçò ÌôÐ åßíáé äéåðéóôçìïíéêÞò öýóçò êáé ðáñÝ÷åé äõíáôüôçôåò ãéá äéáèåìáôéêÝò ðñïóåã-

ãßóåéò. Äßíåé ôç äõíáôüôçôá ãéá åîåñåýíçóç, âáèéÜ êáôáíüçóç êáé ïëéóôéêÞ ðñïóÝããéóç èåìÜôùí ðïõ

åßíáé óçìáíôéêÜ ãéá ôïõò ìáèçôÝò êáé ó÷åôßæïíôáé ìå ôéò åìðåéñßåò ôïõò. Ìå ôéò êáôÜëëçëåò äéäáêôé-

êÝò óôñáôçãéêÝò ìÜèçóçò (êáôáéãéóìüò éäåþí, åííïéïëïãéêüò ÷Üñôçò, óõæÞôçóç, èåáôñéêü ðáé÷íßäé,

åñìçíåßá åéêüíáò, åñãáóßá óôï ðåäßï, óõíÝíôåõîç-åñùôçìáôïëüãéï, äéáèåìáôéêÜ ó÷Ýäéá åñãáóßáò

êáé åðßëõóç ðñïâëÞìáôïò), ôï ðáéäß ïäçãåßôáé óôï óôÜäéï ôçò äéáäéêáóôéêÞò ãíþóçò («ìáèáßíù ðþò

íá ìáèáßíù»), ìå óôü÷ï ôçí áõôïññõèìéæüìåíç ìÜèçóç (ôï Üôïìï ãßíåôáé éêáíü íá åëÝã÷åé êáé íá

áîéïëïãåß ôç äéáäéêáóßá ìÜèçóÞò ôïõ). Åéäéêüôåñá:


13

1. Êáôáéãéóìüò éäåþí: Ìå ôç ìÝèïäï áõôÞ åðéôõã÷Üíïõìå íá áðïôõðþóïõí ïé ìáèçôÝò, áõèüñìçôá

êáé óõíåéñìéêÜ, ôéò óêÝøåéò, ôéò ðñïçãïýìåíåò ãíþóåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõò ãýñù áðü Ýíá èÝìá

(Þ Ýííïéá)-êëåéäß. ×ñçóéìïðïéþíôáò ôï ó÷Þìá ôçò áñÜ÷íçò (êýêëïò ìå áêôßíåò), ãñÜöïõìå óôï

êÝíôñï ôï èÝìá êáé ãýñù áðü áõôü ôïðïèåôïýìå ëÝîåéò, åñùôÞìáôá Þ óêßôóá, ÷ùñßò êñéôéêÞ åðå-

îåñãáóßá êáé óõæÞôçóç. Ç áñÜ÷íç áõôÞ åßíáé ç ðñþôç áðïôýðùóç ôüóï ôïõ ôé ãíùñßæåé üóï êáé

ôïõ ôé èÝëåé íá ìÜèåé ãéá ôï èÝìá ï ìáèçôÞò. Ç ôå÷íéêÞ áõôÞ ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß áôïìéêÜ

áëëÜ êáé ïìáäéêÜ, áðü ïëüêëçñç ôçí ôÜîç (ôï ïðïßï åßíáé êáé ðñïôéìüôåñï ãé’ áõôÞ ôçí çëéêßá).

Ôá åñùôÞìáôá ðïõ äéáôõðþíïíôáé ìå ôçí áñÜ÷íç ïñãáíþíïíôáé êáé áðáíôþíôáé óôç óõíÝ÷åéá ìå

ôçí áíÜðôõîç ôïõ êåöáëáßïõ. Ðéèáíüí, üìùò, íá õðÜñîïõí åñùôÞìáôá ôá ïðïßá èá ìåßíïõí áíá-

ðÜíôçôá êáé ôá ïðïßá ìðïñïýí íá áðïôåëÝóïõí éäÝåò ãéá åðÝêôáóç ôçò åíüôçôáò Þ èÝìáôá ãéá

ôçí áíÜðôõîç ó÷åäßùí åñãáóßáò.

2. Åííïéïëïãéêüò ÷Üñôçò: Ïé ãñáöéêÝò áíáðáñáóôÜóåéò áðïôåëïýí Üñéóôï ôñüðï ðáñáãùãÞò êáé

ïñãÜíùóçò ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ ìéáò éäÝáò, ìéáò Ýííïéáò êôë. ÐáñïõóéÜæïõí ôá óçìáíôéêÜ óôïé÷åßá

ôçò Ýííïéáò êáé ôéò ìåôáîý ôïõò ó÷Ýóåéò, äéåõêïëýíïíôáò Ýôóé ôçí êáôáíüçóç áëëÜ êáé ôçí ïñãÜ-

íùóç åííïéïëïãéêþí ìïíôÝëùí. Ãéá íá åñãáóôïýìå ìå áõôü ôïí ôñüðï áíáëýïõìå ôçí êåíôñéêÞ éäÝá

(Þ Ýííïéá êôë.) óå âáóéêïýò Üîïíåò-óôïé÷åßá êáé áõôïýò, óôç óõíÝ÷åéá, óå ìåñéêüôåñïõò. ÐáñÜëëçëá,

áíáëýïõìå, ðåñéãñÜöïõìå êáé åîçãïýìå ôá åðéìÝñïõò óôïé÷åßá, áéôéïëïãïýìå ôéò ìåôáîý ôïõò óõó÷å-

ôßóåéò, áíáêáëýðôïõìå ó÷Ýóåéò. Ï åííïéïëïãéêüò ÷Üñôçò áðïôåëåß èáõìÜóéá âÜóç ãéá äéåñåýíçóç

åííïéþí êáé áîéþí, ãéá ïñãáíùìÝíç óõæÞôçóç, ãéá óõããñáöÞ êåéìÝíùí, êáèþò êáé ãéá áíÜðôõîç êáé

ïñãÜíùóç åðé÷åéñçìÜôùí.

3. Åñìçíåßá åéêüíáò: Ïé åéêüíåò êáé ïé öùôïãñáößåò åßíáé âáóéêü ìÝóï ãéá íá áíáêáëýøïõìå ðñÜãìáôá

ãéá ôïí åáõôü ìáò, ôïõò Üëëïõò, ôïí êüóìï, ôéò áîßåò êáé ôá ðñïâëÞìáôÜ ôïõ. Åßíáé Ýíá ÷ñÞóéìï åñãá-

ëåßï ãéá ôçí áöüñìçóç ãéá ïìáäéêÞ óõæÞôçóç êáé ôçí áíÜðôõîç ó÷åôéêþí éêáíïôÞôùí, ãéá ôïí åíôï-

ðéóìü ïðôéêþí ðëçñïöïñéþí êáé ôçí áîéïëüãçóÞ ôïõò, ãéá ôç ìåôáöïñÜ åõñýôåñùí åìðåéñéþí óôçí

ôÜîç êáé ôç äçìéïõñãßá êëßìáôïò êáôáíüçóçò êáé óõìðÜèåéáò ãéá Üëëá Üôïìá êáé êáôáóôÜóåéò.

4. ÓõæÞôçóç: ÁíôáëëáãÞ áðüøåùí ðÜíù óå Ýíá èÝìá, ç ïðïßá ôåßíåé óôç óýíèåóç êáé ôç óõíáßíåóç.

Ç óõæÞôçóç ðñïóöÝñåôáé éäéáßôåñá ãéá ôç äéåñåýíçóç ðåðïéèÞóåùí, áîéþí, óôÜóåùí êáé óõìðå-

ñéöïñþí. ÕðÜñ÷ïõí äéÜöïñåò ôáêôéêÝò ãéá ôçí ïñãÜíùóç ìéáò óõæÞôçóçò: ÷ñçóéìïðïßçóç ìéáò

åéêüíáò, ðáñÜèåóç âáóéêþí óôïé÷åßùí ôïõ èÝìáôïò, äéáôýðùóç åñùôÞóåùí ðïõ èá äéáãñÜøïõí

ôçí ðïñåßá ôïõ ðñïâëçìáôéóìïý. Óôï ôÝëïò êÜèå óõæÞôçóçò ðáñïõóéÜæåôáé ôï óõìðÝñáóìá.

5. Èåáôñéêü ðáé÷íßäé: Ðñüêåéôáé ãéá ìéá äçìéïõñãéêÞ äñáóôçñéüôçôá ðïõ ðñïóöÝñåé Üìåóç áðü-

ëáõóç óôï ðáéäß, óõìâÜëëåé óôçí áõôïãíùóßá êáé ôçí áõôïÝêöñáóÞ ôïõ, êáèþò êáé óôç äéåñåý-

íçóç êáé óõíåéäçôïðïßçóç áîéþí, ÷áñáêôÞñùí êáé äéáäéêáóéþí. Ôï èåáôñéêü ðáé÷íßäé ëåéôïõñãåß

÷ùñßò áíôáãùíéóìïýò êáé áíôéðáëüôçôåò. Ìðïñåß íá îåêéíÞóåé áðü êÜðïéï êåßìåíï Þ ó÷Ýäéï äñÜ-

óçò ó÷åôéêü ìå åíüôçôåò ôïõ Áíáëõôéêïý ÐñïãñÜììáôïò êáé íá ïäçãÞóåé óôïí áõôïó÷åäéáóìü

Þ óôçí ðáñáãùãÞ ðñïöïñéêïý Þ ãñáðôïý ëüãïõ. ×þñïò äñÜóçò ìðïñåß íá åßíáé ïðïéïäÞðïôå

óçìåßï óôï ïðïßï êéíïýíôáé ôá ðáéäéÜ, ìÝóá êáé Ýîù áðü ôçí ôÜîç. ×ñåéÜæïíôáé áðëÜ õëéêÜ, ðïõ

ìðïñïýí íá ôá öÝñïõí ïé ìáèçôÝò áêüìá êáé áðü ôï óðßôé (ðïëý÷ñùìá õöÜóìáôá, ðáëéÜ ñïý÷á,

ôóÜíôåò, êáðÝëá êôë.).

6. ÌåëÝôç óôï ðåäßï (ðåñéâáëëïíôéêÜ ìïíïðÜôéá): Ðñüêåéôáé ãéá ìéá ïñãáíùìÝíç äéáäñïìÞ-åê-

ðáéäåõôéêÞ åðßóêåøç, óå öõóéêü Þ äïìçìÝíï ðåñéâÜëëïí, êáôÜ ôçí ïðïßá ãßíåôáé óõóôçìáôéêÞ

ðáñáôÞñçóç, óõëëïãÞ ðñùôïãåíþí óôïé÷åßùí, ó÷åôéêÞ åðéôüðïõ óõæÞôçóç, êáôáãñáöÞ äåäïìÝ-

íùí êáé äéáôýðùóç õðïèÝóåùí. ÐáñÝ÷åé ôç äõíáôüôçôá ãéá âéùìáôéêÞ êáé, åðïìÝíùò, áðïôåëå-


14

óìáôéêüôåñç êáé âáèýôåñç ãíþóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá ôçí åðéôõ÷ßá

ôçò åßíáé: • Ç ãíùñéìßá ôïõ åêðáéäåõôéêïý ìå ôï ÷þñï-ðåäßï • Ç ðñïåôïéìáóßá ôçò ïìÜäáò • Ç

åîïéêåßùóç ôùí ìáèçôþí ìå ôï ÷åéñéóìü äéáöüñùí õëéêþí êáé åñãáëåßùí, üðùò ÷Üñôåò, êáóåôü-

öùíï, öùôïãñáöéêÞ ìç÷áíÞ, êéÜëéá, öýëëá ðáñáôÞñçóçò êôë. • Ç åðéóÞìáíóç êáé óõìöùíßá åíüò

êþäéêá óõìðåñéöïñÜò.

Ç åñãáóßá óôï ðåäßï óõíå÷ßæåôáé óôçí ôÜîç: ïé åìðåéñßåò óõæçôïýíôáé, óõíäÝïíôáé ìåôáîý ôïõò,

óõãêñßíïíôáé êáé áîéïëïãïýíôáé. Ïé ìáèçôÝò åñãÜæïíôáé áôïìéêÜ Þ ïìáäéêÜ êáé ðáñïõóéÜæïõí ôéò

åìðåéñßåò ôïõò ìå üðïéï ôñüðï åðéëÝîïõí (÷áñôüíéá ðáñïõóßáóçò, èåáôñéêü ðáé÷íßäé ê.Ü.).

7. ÓõíÝíôåõîç/åñùôçìáôïëüãéï: Ç ôå÷íéêÞ áõôÞ åðéôñÝðåé óôïõò ìáèçôÝò íá Ýñèïõí óå åðáöÞ ìå

áíèñþðïõò ðïéêßëùí êïéíùíéêþí ÷þñùí, íá óõëëÝîïõí ðëçñïöïñßåò-ìáñôõñßåò, íá âãÜëïõí óõ-

ìðåñÜóìáôá. Ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá áðïöáóßóïõí óå ðïéïõò èá áðåõèõíèïýí êáé ôé èá ñùôÞóïõí

(áíÜëïãá ìå ôï óôü÷ï ôçò Ýñåõíáò), íá ïñãáíþóïõí ôéò åñùôÞóåéò êáé ôá èÝìáôá ãéá ôá ïðïßá èÝëïõí

íá ðÜñïõí ðëçñïöïñßåò, íá äéáèÝôïõí ôïí êáôÜëëçëï åîïðëéóìü êáé íá ôïí ÷ñçóéìïðïéïýí óùóôÜ.

ÌåôÜ ôç óõãêÝíôñùóç ôùí åñùôçìáôïëïãßùí êáé ôçí ïëïêëÞñùóç ôùí óõíåíôåýîåùí, áêïëïõèåß ç

åðåîåñãáóßá ôïõò.

8. Åñãáóßá óå ïìÜäåò: Ç óõíåñãáôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò ôÜîçò, ùò ìïñöÞ êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóÞò ôçò,

öáßíåôáé íá åîáóöáëßæåé óå üëåò ôéò êáôçãïñßåò ìáèçôþí ôç ìÝãéóôç åîÝëéîÞ ôïõò óôïõò ôïìåßò ôçò

áêáäçìáúêÞò êáé êïéíùíéêÞò ìÜèçóçò, ôçò íïçôéêÞò êáé óõíáéóèçìáôéêÞò áíÜðôõîçò êáé ôçò øõ÷éêÞò

õãåßáò. Ç äõíáìéêÞ êáé ç ðïéïôéêÞ óõíåñãáôéêÞ åñãáóßá åîáñôÜôáé áðü ôç èåôéêÞ áëëçëåîÜñôçóç

ôùí ìåëþí, ôçí Üìåóç ðñïóùðéêÞ åðéêïéíùíßá (ðïõ ðñïûðïèÝôåé óõíå÷Þ åîÜóêçóç óå éêáíüôçôåò

äéáðñïóùðéêÞò åðéêïéíùíßáò êáé óõëëïãéêÞò åñãáóßáò) êáé ôç óõíåßäçóç óõëëïãéêÞò åõèýíçò êÜèå

ìÝëïõò. Ðñïôåßíåôáé ïé ïìÜäåò íá åßíáé áíïìïéïãåíåßò êáé ïëéãïìåëåßò êáé íá åíáëëÜóóïíôáé ïé ñüëïé

êáé ïé õðåõèõíüôçôåò ôùí ìåëþí ôïõò. Ãé’ áõôÞ ôçí çëéêßá åßíáé ðñïôéìüôåñï ç ïìÜäá íá áðïôåëåßôáé

áñ÷éêÜ áðü äýï Üôïìá, ìå óôáäéáêÞ áýîçóç ôùí ìåëþí ôçò ùò êáé ôá ôÝóóåñá.

9. ÄéáèåìáôéêÜ ó÷Ýäéá åñãáóßáò: Ç äñáóôçñéüôçôá áõôÞ åìðëÝêåé ôïõò ìáèçôÝò óå ìåèïäåõìÝíç

äñÜóç ãéá ôç ìåëÝôç åíüò èÝìáôïò Þ ôçí áíôéìåôþðéóç åíüò ðñïâëÞìáôïò áôïìéêïý Þ êïéíùíéêïý

åíäéáöÝñïíôïò. Ôá ó÷Ýäéá åñãáóßáò áðïôåëïýí ôï öõóéêü, êïéíùíéêü êáé ìåèïäïëïãéêü ðëáßóéï

ãéá ôçí ðñïùèçìÝíç äéáèåìáôéêüôçôá. Óôï ðëáßóéï áõôü, ï äÜóêáëïò åðéëÝãåé –óå óõíåñãáóßá ìå

ôïõò ìáèçôÝò ôïõ– Ýíá èÝìá. Óôç óõíÝ÷åéá, üëïé ìáæß ó÷åäéÜæïõí ôç ìåèïäïëïãéêÞ ðñïóÝããéóÞ

ôïõ, åíôïðßæïõí ôõ÷üí ðñïâëçìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò êáé äéáôõðþíïõí ðñïôÜóåéò ãéá ôçí åðßëõóÞ

ôïõ. ÄéåîÜãïõí óõëëïãéêÝò åñãáóßåò, ðáñïõóéÜæïõí ôï Ýñãï ôïõò óôçí ïìÜäá êáé áîéïëïãïýí ôá

áðïôåëÝóìáôá ôçò åñãáóßáò ôïõò.

10. Åðßëõóç ðñïâëÞìáôïò: Ìéá âáóéêÞ óôñáôçãéêÞ ìÜèçóçò ðïõ ðñïôåßíåôáé óôï ðëáßóéï áõôü åß-

íáé ç åðßëõóç ðñïâëÞìáôïò. Óýìöùíá ìå áõôÞ, ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé: • Íá áíáãíùñßóïõí êáé íá

ïñßóïõí ôï ðñüâëçìá. • Íá äéáôõðþóïõí ðñïôÜóåéò êáé íá äéåñåõíÞóïõí ðéèáíÝò ëýóåéò. • Íá åðé-

ëÝîïõí åêåßíç ôçí åíáëëáêôéêÞ ëýóç ðïõ áíôéìåôùðßæåé êáëýôåñá ôï ðñüâëçìá êáé íá ôçí åöáñìü-

óïõí. • Íá áîéïëïãÞóïõí ôá áðïôåëÝóìáôá. • Íá ðñïâïýí óôéò ôõ÷üí áëëáãÝò ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé.

Ïé ðñïóåããßóåéò áõôÝò ìðïñïýí íá âñïõí åöáñìïãÞ óå õðïèåôéêÜ Þ ðñáãìáôéêÜ èÝìáôá, óôçí êá-

ôÜëëçëç êëßìáêá. ¸ôóé äéåõêïëýíåôáé ç áëëçëïäéåßóäõóç êáé ç áíÜðôõîç áìößäñïìçò ó÷Ýóçò ìåôáîý

ôïõ ó÷ïëåßïõ êáé ôçò êïéíùíßáò, ìå óôü÷ï ôçí êáôáíüçóç êáé åðßëõóç ôùí ôïðéêþí ðåñéâáëëïíôéêþí

ðñïâëçìÜôùí êáé ôçí åí ãÝíåé óõììåôï÷Þ ôïõ ó÷ïëåßïõ óôá êïéíùíéêÜ äñþìåíá. ¢ëëùóôå, ïé ìáèçôï-

êåíôñéêÝò áõôÝò ðñïóåããßóåéò åðéôñÝðïõí óå üëïõò ôïõò ìáèçôÝò íá óõìâÜëïõí óôç äéáäéêáóßá ôçò

ìÜèçóçò êáé íá áíáðôýîïõí ôéò éäÝåò ôïõò, íá ðñïâÜëïõí ôá åíäéáöÝñïíôÜ ôïõò, íá áõôïðñïóäéïñé-

óôïýí êáé íá ðñïóäéïñßóïõí ôï ñüëï ôïõò óôç ìáèçôéêÞ ïìÜäá áëëÜ êáé óôï åõñýôåñï ðåñéâÜëëïí.


15

ÄïìÞ êáé ïñãÜíùóç ôçò ýëçò óôï Âéâëßï ôïõ ÌáèçôÞ

Óôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ Ý÷ïõí åíôá÷èåß êáé áíáëõèåß üëá ôá ðñïôåéíüìåíá èÝìáôá óôï Áíá-

ëõôéêü Ðñüãñáììá Óðïõäþí (Á.Ð.Ó.) ãéá ôç ÌôÐ óôç Â´ Äçìïôéêïý. Ôï âéâëßï åßíáé äéáñèñùìÝíï Ýôóé,

þóôå íá õëïðïéïýíôáé ïé ãíùóôéêïß, øõ÷ïêéíçôéêïß êáé óõíáéóèçìáôéêïß óôü÷ïé ðïõ ðñïäéáãñÜöïíôáé

óôï Ðñüãñáììá Óðïõäþí. ÐñïÜãåôáé Ýôóé ï ãåíéêüò óêïðüò ôçò ÌôÐ, ðïõ åßíáé ç áðüêôçóç ãíþóåùí

êáé ç áíÜðôõîç äåîéïôÞôùí, áîéþí êáé óôÜóåùí áðü ôï ìáèçôÞ, þóôå íá áðïêôÞóåé ìéá óöáéñéêÞ áíôß-

ëçøç ãéá ôç æùÞ êáé ôïí êüóìï. Ç äéÜôáîç ôùí ðåñéå÷ïìÝíùí âáóßæåôáé óôçí áîéïðïßçóç ôçò åìðåéñé-

êï-âéùìáôéêÞò ãíþóçò ôùí ìáèçôþí êáé óôçí áíáêáôáóêåõÞ ôçò ìå ðëáßóéï ôéò Ýííïéåò êáé ôá ó÷Þìáôá

ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôçí çëéêßá ôïõò, ìå óêïðü ôçí åóùôåñßêåõóÞ ôçò êáé ôç ìåôáôñïðÞ ôçò óå ãíùóôéêü

åñãáëåßï ãéá óõíåéäçôü Ýëåã÷ï, ìÝóá áðü ôç äçìéïõñãßá êáôÜëëçëïõ ìáèçóéáêïý êëßìáôïò.

ÊÜèå èÝìá åéóÜãåôáé áðü ôïí ðñï-ïñãáíùôÞ (Þ ðñïêáôáâïëéêü ïñãáíùôÞ). Ðñüêåéôáé ãéá ìéá

ãíùóôéêÞ óôñáôçãéêÞ ðïõ ðñïôåßíåôáé áðü ôïí Ausubel êáé ç ïðïßá åðéôñÝðåé óôï ìáèçôÞ íá áíáêá-

ëÝóåé êáé íá ìåôáöÝñåé ôçí ðñïçãïýìåíç ãíþóç óôç íÝá ðëçñïöïñßá ç ïðïßá ôïõ ðáñïõóéÜæåôáé.

ÐñïóöÝñåé Ýôóé óôï ìáèçôÞ ìéá ãÝöõñá áíÜìåóá óôï ãíùóôü êáé ôï Üãíùóôï. ¢ëëïôå Ý÷åé ôç ìïñöÞ

åííïéïëïãéêïý ÷Üñôç (ð.÷.: óåë. 11 – «Ôï ó÷ïëåßï», óåë. 23 – «Ç óõíïéêßá ìïõ»), Üëëïôå Ý÷åé ôç ìïñ-

öÞ «áñÜ÷íçò», óýìöùíá ìå ôçí ôå÷íéêÞ ôïõ êáôáéãéóìïý éäåþí (ð.÷.: óåë. 43 – «Ï ÷ñüíïò»), üðïõ

ãýñù áðü ôç âáóéêÞ Ýííïéá äéáôÜóóïíôáé ïé ðïëëáðëÝò åñìçíåßåò-áíáãíþóåéò ôçò Ýííïéáò áõôÞò.

Ç ôõðéêÞ äéÜñèñùóç êÜèå êåöáëáßïõ-ìáèÞìáôïò äïìåßôáé ìå âÜóç ôçí åéêüíá êáé ôï êåßìåíï, ìÝóù

ôùí ïðïßùí åéóÜãåôáé ç ðñïâëçìáôéêÞ ôçò äéäáóêáëßáò. Äçìéïõñãåßôáé Ýôóé ôï êáôÜëëçëï êëßìá äéÝ-

ãåñóçò ôïõ åíäéáöÝñïíôïò ôùí ìáèçôþí êáé áêïëïõèåß åðåîåñãáóßá áðü ôïõò ßäéïõò, ìå ôç âïÞèåéá

åñùôÞóåùí êáé õðü ôçí êáèïäÞãçóç ôïõ äáóêÜëïõ. Ó’ áõôÞ ôçí åðåîåñãáóßá âïçèÜ êáé Üëëï õðï-

óôçñéêôéêü õëéêü, üðùò óêßôóá Þ åñùôÞóåéò ôùí çñþùí (êïñßôóé, áãüñé, óêýëïò) êáé ó÷üëéÜ ôïõò,

ðïõ åéóÜãïõí åðåêôÜóåéò êáé äéåõñýíïõí ôçí åíüôçôá ìå ó÷åôéêÜ èÝìáôá óõæÞôçóçò êáé ðñïôÜóåéò

ãéá áîéïðïßçóç ôùí êáéíïýñéùí ãíþóåùí êáé äåîéïôÞôùí óå íÝåò êáôáóôÜóåéò. ÊÜèå êåöÜëáéï-ìÜèçìá

óõíïäåýåôáé áðü Ýíá ðëáßóéï ìå ôï âáóéêü ëåîéëüãéï ðïõ åéóÞ÷èç êáé ôï ïðïßï ëåéôïõñãåß óáí êáôá-

êëåßäá ôïõ èÝìáôïò ãéá ôï ìáèçôÞ. Ç åíüôçôá ïëïêëçñþíåôáé ìå ìéá áíáêåöáëáéùôéêÞ óåëßäá, óôü-

÷ïò ôçò ïðïßáò åßíáé ç ïñãÜíùóç ôçò ãíþóçò óå óýíïëï êáé ç åðéóÞìáíóç ôùí âáóéêþí óçìåßùí.

Óôç óõíÝ÷åéá ôùí åíïôÞôùí ðáñáôßèåíôáé åíäåéêôéêÜ ðÝíôå åõêáéñéáêÝò åíüôçôåò («Ç äéáôñïöÞ ìáò»,

«Ôï ðáé÷íßäé», «Ôï âéâëßï», «Áò ãéïñôÜóïõìå», «Ïé ôÝóóåñéò åðï÷Ýò»), ôá èÝìáôá ôùí ïðïßùí Ý÷ïõí ó÷Ý-

óç ìå ôá âéþìáôá ôùí ðáéäéþí. Ï äÜóêáëïò ôéò áîéïðïéåß áíÜëïãá ìå ôéò éäéáßôåñåò óõíèÞêåò ôçò ôÜîçò

ôïõ, êáèþò áðïôåëïýí åõêáéñßá: á) ãéá óýíäåóç ôïõ ìáèÞìáôïò ôçò ÌôÐ ìå ôçí åðéêáéñüôçôá êáé ìå

Üëëá ãíùóôéêÜ áíôéêåßìåíá êáé â) ãéá åðÝêôáóç, áîéïðïßçóç êáé åöáñìïãÞ ôùí ãíþóåùí ðïõ áðÝêôçóáí

ïé ìáèçôÝò áðü Üëëåò ó÷åôéêÝò åíüôçôåò ôïõ âéâëßïõ êáé åíéáéïðïßçóÞ ôïõò ãýñù áðü ôá ðñïôåéíüìåíá

åõêáéñéáêÜ èÝìáôá. Ïé äñáóôçñéüôçôåò ðïõ ðñïôåßíïíôáé Ý÷ïõí óêïðü, ìÝóá áðü óõãêåêñéìÝíåò ãíù-

óôéêÝò äéáäéêáóßåò-äåîéüôçôåò (ðáñáôÞñçóç, ðåñéãñáöÞ êáé áíÜëõóç óôïé÷åßùí, óýãêñéóç, áíôéóôïß÷éóç,

ôáîéíüìçóç, ïìáäïðïßçóç, åðåîÞãçóç, õðüèåóç, áîéïëüãçóç êôë.), íá êáôáóôÞóïõí ôïõò ìáèçôÝò éêáíïýò

íá êáôáíïïýí, íá êñßíïõí êáé íá åñìçíåýïõí ôá äåäïìÝíá ôïõò – êáé, êáô’ åðÝêôáóç, ôïí êüóìï ãýñù

ôïõò. Óôï ôÝëïò ôïõ ÂôÌ ðáñáôßèåíôáé ÃëùóóÜñéï ìå ôéò êõñéüôçôåò Ýííïéåò êáé ôïõò ïñéóìïýò ôïõò,

åíäåéêôéêÞ ÐáéäéêÞ Âéâëéïãñáößá, ÷ñÞóéìåò äéåõèýíóåéò êáé ðëçñïöïñßåò (äéáäßêôõï, ìïõóåßá êôë.). Ïé

ìáèçôÝò ìáèáßíïõí íá ôá ÷ñçóéìïðïéïýí êáé íá áíáôñÝ÷ïõí ó’ áõôÜ, áíÜëïãá ìå ôéò áíÜãêåò ðïõ ðñï-

êýðôïõí êáôÜ ôçí åðåîåñãáóßá ó÷åôéêþí åíïôÞôùí.

Ôï õëéêü ôïõ Âéâëßïõ ãéá ôï ÌáèçôÞ óõìðëçñþíåôáé áðü ôï ÔåôñÜäéï Åñãáóéþí, ôï ïðïßï áðïôåëåß ðñï-

Ýêôáóç ôïõ âéâëßïõ, óôçí ßäéá ëïãéêÞ êáé öéëïóïößá. Ïé åñãáóßåò ðïõ ðñïôåßíïíôáé åäþ áðïôåëïýí áíáðü-


16

óðáóôï êïììÜôé ôçò äéäáêôéêÞò äéáäéêáóßáò. Äéáêñßíïíôáé óå áôïìéêÝò êáé ïìáäéêÝò. ÊÜðïéåò õëïðïéïýíôáé

óôçí ôÜîç êáé Üëëåò óå ÷þñï åêôüò ó÷ïëåßïõ. ÐåñéëáìâÜíïíôáé óõíèåôéêÝò åñãáóßåò ðïõ ðñïÜãïõí ôç

äçìéïõñãéêüôçôá, Üëëåò ðïõ åíéó÷ýïõí ôçí áõôïññýèìéóç êáé Üëëåò ðïõ ëåéôïõñãïýí áîéïëïãéêÜ.

Ôï õëéêü êáé ïé äñáóôçñéüôçôåò ðïõ ðñïôåßíïíôáé óôï âéâëßï êáé ôï ôåôñÜäéï ôïõ ìáèçôÞ äåí åîá-

íôëïýí, öõóéêÜ, ôçí åíüôçôá. Ãé’ áõôü êáé óôï âéâëßï ôïõ äáóêÜëïõ ðñïôåßíïíôáé åíäåéêôéêÝò åñù-

ôÞóåéò êáé Üëëåò äñáóôçñéüôçôåò ãéá åðÝêôáóç, ìå Ýìöáóç óôç äéáèåìáôéêüôçôá êáé ôçí ðñïáãù-

ãÞ ôçò ðïëëáðëÞò íïçìïóýíçò êáôÜ Gardner (ãëùóóéêÞ, ëïãéêï-ìáèçìáôéêÞ, ÷ùñéêÞ, êéíáéóèçôéêÞ,

ìïõóéêÞ, åíäï-ðñïóùðéêÞ, äéá-ðñïóùðéêÞ, íáôïõñáëéóôéêÞ).

Èåùñïýìå ðùò ïé äñáóôçñéüôçôåò êáé ôá ìéêñÜ ó÷Ýäéá åñãáóßáò ðïõ ðñïôåßíïíôáé, äéåõñýíïõí ôá

ðåñéèþñéá êáé äßíïõí ôç äõíáôüôçôá: • Ãéá óýíäåóç ôçò ðáñå÷üìåíçò ó÷ïëéêÞò ãíþóçò ìå ôïí ðñáãìáôé-

êü êüóìï. • Ãéá äçìéïõñãéêÞ êáé åíäéáöÝñïõóá åíáó÷üëçóç ôùí ìáèçôþí áíÜëïãá ìå ôá åíäéáöÝñïíôá

Þ ôéò äõíáôüôçôåò ôïõò. • Ãéá åíèÜññõíóç ôçò áíÜðôõîçò ó÷Ýóåùí áìïéâáßïõ óåâáóìïý áíÜìåóá óå äÜóêáëï

êáé ìáèçôÞ. • Ãéá Üíïéãìá ôïõ ó÷ïëåßïõ óôçí êïéíùíßá.

Äéáìüñöùóç ôïõ ÷þñïõ

Áðáñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá ôçí åöáñìïãÞ áíÜëïãùí ðáéäáãùãéêþí ðñïóåããßóåùí åßíáé

ç êáôÜëëçëç äéáìüñöùóç ôïõ ÷þñïõ ôçò ó÷ïëéêÞò ôÜîçò. ÓõãêåêñéìÝíá ðñïôåßíïõìå:

Á. ÏñãÜíùóç ôçò ôÜîçò: ÁíÜëïãá ìå ôçí åíüôçôá ðïõ ìåëåôÜôáé, ôïõò óôü÷ïõò ðïõ ôßèåíôáé êáé ôéò

äñáóôçñéüôçôåò ðïõ ðñïãñáììáôßæïíôáé, ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá åñãáóôïýí óå ïëïìÝëåéá, áôïìéêÜ

Þ ïìáäéêÜ. Ïé ïìÜäåò ðñÝðåé íá åßíáé ïëéãïìåëåßò, þóôå íá ìðïñïýí ïé ìáèçôÝò íá êáëëéåñãÞóïõí óå

ìåãáëýôåñï âáèìü ôéò äåîéüôçôåò åðéêïéíùíßáò êáé íá óõíåñãáóôïýí áðïôåëåóìáôéêÜ. Ç óýíèåóç ôçò

ïìÜäáò ðñÝðåé íá åßíáé åõÝëéêôç, þóôå íá ðñïùèåßôáé ç óõíåñãáóßá ìå ðåñéóóüôåñïõò óõììáèçôÝò.

Åðßóçò, ðñÝðåé íá åíáëëÜóóïíôáé ïé ñüëïé óôçí ïìÜäá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ó÷ïëéêÞò ÷ñïíéÜò.

ÂáóéêÞ ðñïûðüèåóç ãéá ôçí åñãáóßá óå ïìÜäåò åßíáé, ìåôáîý Üëëùí, ç ëåéôïõñãéêÞ ïñãÜíùóç ôïõ

÷þñïõ ôçò ôÜîçò, þóôå íá äéåõêïëýíåôáé ç Üíåôç óõíåñãáóßá ôùí ðáéäéþí êáôÜ ïìÜäåò, áëëÜ êáé

ôùí ïìÜäùí ìåôáîý ôïõò. ÐáñÜëëçëá, ç äéÜôáîç ôùí èñáíßùí ðñÝðåé íá âïçèÜ óôçí áðïìüíùóç ôùí

ïìÜäùí, óôçí Üíåôç êõêëïöïñßá ìáèçôþí êáé äáóêÜëùí óôïõò äéáäñüìïõò, óôçí åýêïëç èÝáóç êáé

ðñüóâáóç óôïí ðßíáêá êáé óôá åðïðôéêÜ õëéêÜ.

Â. ÏñãÜíùóç êÝíôñùí åíäéáöÝñïíôïò

1. ÃùíéÜ ìå äéÜöïñá õëéêÜ áðáñáßôçôá ãéá ôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôùí äñáóôçñéïôÞôùí, ôéò êáôáóêåõÝò,

ôéò ïìáäéêÝò åñãáóßåò, ôéò ðáñïõóéÜóåéò êôë., üðùò: ìáñêáäüñïé, êçñïìðïãéÝò, ôÝìðåñåò, ðéíÝëá

ê.Ü., êáíóüí óå äéÜöïñá ÷ñþìáôá, êüëëåò ãêïöñÝ êáé ãëáóÝ, ÷áñôß ôïõ ìÝôñïõ, óõíäåôÞñåò, óõñ-

ñáðôéêü, äéáêïñåõôÞò, êáñößôóåò, ðéíÝæåò êôë., óôéê, êïëëçôéêÝò ôáéíßåò äéðëÞò üøçò, óåëïôÝéð,

øáëéäÜêéá, õöÜóìáôá, ðáëéÜ ñïý÷á, êáðÝëá êáé Üëëá õëéêÜ ÷ñÞóéìá ãéá ôï èåáôñéêü ðáé÷íßäé.

2. ÃùíéÜ ìå ïðôéêïáêïõóôéêÜ ìÝóá: êáóåôüöùíï, CD, öùôïãñáöéêÞ ìç÷áíÞ, öéëì, óëÜéíôò, âßíôåï. Ï

äÜóêáëïò óõãêåíôñþíåé åðßóçò êáóÝôåò, CD, âéíôåïôáéíßåò êôë. ó÷åôéêÝò ìå ôï åêÜóôïôå èÝìá.

Êáëü åßíáé íá êáôáãñÜöåé ôï õëéêü óå Ýíá ìéêñü ðßíáêá ðïõ èá êñåìÜóåé óå ìÝñïò ðñïóéôü óôá

ðáéäéÜ, þóôå íá ìðïñïýí åêåßíá íá ôïí óõìâïõëåýïíôáé åýêïëá êáé áõôüíïìá áðü ôï äÜóêáëï.

3. ÃùíéÜ âéâëéïèÞêçò: Ï äÜóêáëïò óõãêåíôñþíåé âéâëßá áðü ôç âéâëéïèÞêç ôïõ ó÷ïëåßïõ, åãêõêëï-

ðáßäåéåò, ëåîéêÜ êáé Üëëá âéâëßá ðïõ öÝñíïõí ôá ðáéäéÜ, ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá. Ãéá ôï óêïðü áõôü,

ôá ðáéäéÜ ìðïñïýí íá óõìâïõëåõôïýí ôçí åíäåéêôéêÞ ÐáéäéêÞ Âéâëéïãñáößá ðïõ ðáñáôßèåôáé óôï

Âéâëßï ôïõ ÌáèçôÞ. Ôá âéâëßá ðáñïõóéÜæïíôáé óôá ðáéäéÜ. ÐáñÜëëçëá, ïé ìáèçôÝò –áôïìéêÜ áëëÜ


17

êáé ïìáäéêÜ– ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéïýí ôá âéâëßá êáôÜ ôçí åñãáóßá ôïõò óôçí ôÜîç. Êáëü åßíáé ï

äÜóêáëïò íá áöéåñþóåé åéäéêü ÷ñüíï, þóôå ïé ìáèçôÝò íá åîïéêåéùèïýí ìå ôç äéáäéêáóßá Ýñåõíáò

êáé óõëëïãÞò ðëçñïöïñéþí, üðùò êáé ìå ôç ÷ñÞóç ëåîéêïý êáé åãêõêëïðáßäåéáò. ×ñÞóéìï åðßóçò

åßíáé íá óõãêåíôñùèïýí ðåñéïäéêÜ (ð.÷. ÅñåõíçôÝò – Áíáêáëýðôù ôïí êüóìï, Ãáéüñáìá, ÃÅÙ, åëëçíéêü

Ðáíüñáìá), ðïõ èá ëåéôïõñãÞóïõí óáí ðçãÞ ðëçñïöïñéþí êáé öùôïãñáöéêïý õëéêïý.

4. ÃùíéÜ Ýêèåóçò õëéêïý: Ï äÜóêáëïò áíáñôÜ óôïí ôïß÷ï ÷áñôüíéá, þóôå ïé ìáèçôÝò íá ìðïñïýí íá

ôïðïèåôïýí öùôïãñáößåò, êåßìåíá Þ ü,ôé Üëëï Ýíôõðï õëéêü öÝñíïõí ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá. Åðßóçò,

ìðïñåß íá õðÜñ÷åé êÜðïéï èñáíßï Þ ÷þñïò óôç âéâëéïèÞêç ãéá íá ôïðïèåôïýí ïé ìáèçôÝò åõñÞìáôá

ðïõ óõãêåíôñþíïõí óôç äéÜñêåéá åðéóêÝøåùí (ð.÷. öýëëá), õëéêÜ áðü óõëëïãÝò (ð.÷. êï÷ýëéá) êáé

êáôáóêåõÝò ôïõò. Ç äéáìüñöùóç áõôÞ ôïõ ÷þñïõ áðïäåéêíýåôáé áðáñáßôçôç êáôÜ ôçí åêðüíçóç

ôùí ó÷åäßùí åñãáóßáò ðïõ ðñïâëÝðïíôáé êáé ôéò åðåêôÜóåéò óôéò äéÜöïñåò äéäáêôéêÝò åíüôçôåò.

Áîéïëüãçóç

Ï äÜóêáëïò áîéïëïãåß ôçí åêðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá óå êÜèå óôÜäéü ôçò, áíÜëïãá ìå ôïõò

óêïðïýò êáé ôïõò óôü÷ïõò ðïõ Ý÷ïõí ôåèåß êáôÜ ôï ó÷åäéáóìü. ÅðïìÝíùò, ï äÜóêáëïò áîéïëïãåß

ôéò ãíþóåéò êáé ôéò äåîéüôçôåò ðïõ áðïêôïýí ïé ìáèçôÝò, üðùò êáé ôéò áîßåò, ôéò óôÜóåéò êáé ôéò óõ-

ìðåñéöïñÝò ðïõ õéïèåôïýí êáôÜ ôçí åñãáóßá ôïõò.

á) Ç áñ÷éêÞ Þ äéáãíùóôéêÞ áîéïëüãçóç ãßíåôáé ìÝóá áðü ôéò ôå÷íéêÝò ôïõ êáôáéãéóìïý ôùí éäåþí,

ôçò äéáìüñöùóçò ôùí áñ÷éêþí «áñá÷íþí» Þ ôá óõíáöÞ Öýëëá åñãáóßáò. Áðïóêïðåß óôïí ðñïó-

äéïñéóìü ôïõ åðéðÝäïõ ôùí ãíþóåùí, ôùí åìðåéñéþí êáé ôùí ðéèáíþí äõóêïëéþí ôùí ìáèçôþí,

þóôå ç äéäáóêáëßá íá ðñïóáñìïóôåß áíÜëïãá.

â) Ç äéáìïñöùôéêÞ áîéïëüãçóç åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ, óôï âáèìü ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò äåß-

êôçò êáé êñéôÞñéï ãéá ôçí ôñïðïðïßçóç ôïõ ó÷åäéáóìïý Þ ôçò äéäáêôéêÞò ìåèüäïõ, ãéá ôç ÷ñïíéêÞ

åðÝêôáóç ôçò åíüôçôáò (áí õðÜñ÷åé áíôßóôïé÷ï åíäéáöÝñïí Þ äõóêïëßåò óôçí êáôáíüçóÞ ôçò),

ðñïêåéìÝíïõ ïé ìáèçôÝò íá åðéôý÷ïõí ôïõò åðéäéùêüìåíïõò óôü÷ïõò.

Ç áîéïëüãçóç ôïõ äáóêÜëïõ óôçñßæåôáé:

1. Óôçí ðáñáôÞñçóç ðïõ êÜíåé, åíþ ïé ìáèçôÝò äïõëåýïõí, áôïìéêÜ Þ ïìáäéêÜ, áëëÜ êáé óôá äéá-

ëåßììáôá. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ðáñáôçñåß êáé êáôáãñÜöåé óôï çìåñïëüãéï: • Ôçí áíôáðüêñéóç ôùí

ìáèçôþí óôéò ïäçãßåò ôïõ. • Ôïí ôñüðï ðïõ óõíåñãÜæïíôáé. • Ôï ðþò ÷ñçóéìïðïéïýí ôéò ðçãÝò.

• Ôï áí êñáôïýí óçìåéþóåéò êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ôéò êñáôïýí. • Ôï áí êáôáíïïýí ôá êåß-

ìåíá ðïõ äéáâÜæïõí. • Ôï ðþò ðáñïõóéÜæïõí ôçí åñãáóßá ôïõò. • Ôï áí áëëÜæïõí êÜðïéåò êáèç-

ìåñéíÝò ôïõò óõíÞèåéåò.

2. Óå åñùôÞóåéò ðïõ êÜíåé óôá ðáéäéÜ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åñãáóßáò ôïõò, üðùò: • Ðþò èá øÜîåéò

ãéá ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ ÷ñåéÜæåóáé; • Ôé ÷ñåéÜæåóáé ãéá ôçí êáôáóêåõÞ óïõ; • Ôé óå äõóêïëåýåé;

• Ôé óêÝöôåóáé ãéá ôï æÞôçìá ðïõ äïõëåýåéò; • Ôé Ýêáíåò óôçí áñ÷Þ êáé ôé óôç óõíÝ÷åéá;

Ïé åñùôÞóåéò áõôÝò åêìáéåýïõí ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ïé ìáèçôÝò óêÝöôïíôáé êáé åñãÜæïíôáé,

óõìâÜëëïíôáò óôçí êáëýôåñç ïñãÜíùóç ôçò óêÝøçò êáé ôçò äñÜóçò ôïõò, üðùò êáé óôçí áõôï-

áîéïëüãçóÞ ôïõò. Éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ êñßíåôáé áõôïý ôïõ åßäïõò ç áîéïëüãçóç êáôÜ ôç äéÜñêåéá

åêðüíçóçò ó÷åäßùí åñãáóßáò.

ã) Ç ôåëéêÞ áîéïëüãçóç åßíáé ìéá áíáêåöáëáéùôéêÞ äéáäéêáóßá, ðñïêåéìÝíïõ íá äéáðéóôùèåß ï âáè-

ìüò åðßôåõîçò ôùí áñ÷éêþí óôü÷ùí ôüóï óå åðßðåäï ôÜîçò üóï êáé óå åðßðåäï áôïìéêÞò åðßäï-

óçò êÜèå ìáèçôÞ. Ï äÜóêáëïò áîéïëïãåß ôç óõììåôï÷Þ ôùí ìáèçôþí óôç äéäáêôéêÞ äéáäéêáóßá,


18

ôéò åðéäüóåéò ôïõò óôï ÔåôñÜäéï Åñãáóéþí, ôéò óõíèåôéêÝò äçìéïõñãéêÝò åñãáóßåò ôïõò (êåßìåíá,

êáôáóêåõÝò, ðáñïõóéÜóåéò) êáé ôï óýíïëï ôùí åñãáóéþí ôïõ ìáèçôÞ (áôïìéêüò öÜêåëïò).

Ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôùí ðñïúüíôùí ôùí ìáèçôþí ìåãÜëç óçìáóßá Ý÷åé ç äéáäéêáóßá ðáñáãùãÞò

ôïõò, äçëáäÞ: • Ôï ðþò óõíåñãÜóôçêáí. • Ôé ðçãÝò ÷ñçóéìïðïßçóáí. • Ôé åßäïõò âïÞèåéá êáé ðüóï

äéáèÝóéìï ÷ñüíï åß÷áí. • Ôé ðñïâëÞìáôá åß÷áí íá õðåñíéêÞóïõí êáé ðþò ôá ÷åéñßóôçêáí. • Ðïéá

ç ó÷Ýóç ôïõ ðñïúüíôïò ìå ôïí áñ÷éêü óêïðü Þ ôïõò áðïäÝêôåò óôïõò ïðïßïõò áðåõèýíåôáé.

Ç åìðëïêÞ ôùí ìáèçôþí óå ôÝôïéïõ åßäïõò äéáäéêáóßåò ôïõò âïçèÜ óôçí êáëýôåñç ïñãÜíùóç ôçò

óêÝøçò ôïõò, êáèþò êáé óôçí áðüêôçóç äåîéïôÞôùí áõôïññýèìéóçò, áíáóôï÷áóìïý êáé áõôïáîé-

ïëüãçóçò, üðùò êáé áîéïëüãçóçò ôùí óõììáèçôþí ôïõò.

ä) ÁõèåíôéêÞ áîéïëüãçóç (ÖÜêåëïò Åñãáóéþí ôïõ ÌáèçôÞ). Ï ÖÅôÌ åßíáé ìéá ìïñöÞ «áõèåíôéêÞò»

áîéïëüãçóçò. Áðïôåëåß áíïé÷ôÞ ìáèçóéáêÞ äéáäéêáóßá êáé õëïðïéåßôáé ìå ôç óõíåñãáóßá åêðáéäåõ-

ôéêïý êáé ìáèçôÞ. Ï ÖÅôÌ ðåñéëáìâÜíåé ôá Ýñãá åíüò ìáèçôÞ ðïõ Ý÷ïõí åðéëåãåß áðü ôïí ßäéï, ìå

âÜóç óõãêåêñéìÝíïõò óôü÷ïõò êáé êñéôÞñéá. Äåí åíäéáöÝñåé ç ðáñïõóßáóç ôùí êáëýôåñùí Ýñãùí

ôïõ, áëëÜ ç ðáñïõóßáóç ôïõ óêåðôéêïý êáé ôçò ðñïóðÜèåéáò ðïõ êáôÝâáëå ãéá ôçí åêðüíçóÞ ôïõò.

Óôü÷ïò åßíáé íá ðáñïõóéÜæåôáé ç åîåëéêôéêÞ ðïñåßá ôçò åñãáóßáò (ðñïãñáììáôéóìüò, óôï÷áóìüò,

áõôïêñéôéêÞ êáé áõôïññýèìéóç ôïõ ìáèçôÞ), üðùò êáé ç äéáëåêôéêÞ ó÷Ýóç ðïõ áíáðôý÷èçêå áíÜ-

ìåóá óôïí ßäéï êáé óôï áíôéêåßìåíï ìåëÝôçò, óôïõò óõììáèçôÝò ôïõ Þ óôï äÜóêáëü ôïõ. ÅðïìÝ-

íùò, ï ÖÅôÌ ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé ôï óôü÷ï êáé ôï óêåðôéêü ôïõ ìáèçôÞ êáôÜ ôçí åêðüíçóç

ôùí åñãáóéþí ðïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé, ôéò ïäçãßåò ôïõ åêðáéäåõôéêïý, ôá êñéôÞñéá áîéïëüãçóçò êáé

ôçí êñéôéêÞ-áîéïëüãçóç ôïõ «êïéíïý», ðïõ ëåéôïõñãåß áíáôñïöïäïôéêÜ. «Êïéíü» ìðïñåß íá åßíáé

ï ßäéïò ï ìáèçôÞò, ïé óõììáèçôÝò ôïõ, ï äÜóêáëïò, ïé ãïíåßò Þ ï ó÷ïëéêüò óýìâïõëïò.

Ãéá ôç äçìéïõñãßá ôïõ ÖÅôÌ ï äÜóêáëïò ðñÝðåé íá ëÜâåé õðüøç ôïõ: á. Ôç öýóç ôïõ èÝìáôïò,

áí äçëáäÞ áîéïëïãïýíôáé ãíþóåéò Þ äåîéüôçôåò êáé ðïéåò. â. Ôï «êïéíü» (áðïäÝêôåò-áîéïëïãçôÝò).

Óçìåéþíïõìå, åäþ, üôé ï öÜêåëïò ðïõ áðåõèýíåôáé óôïõò óõììáèçôÝò åßíáé äéáöïñåôéêüò áðü áõôüí

ðïõ áðåõèýíåôáé óôïõò ãïíåßò. ã. Ôçí çëéêßá ôùí ìáèçôþí. ä. Ôïõò äéáèÝóéìïõò ðüñïõò.

Ôé ìðïñåß íá áîéïëïãçèåß ìå ôï ÖÅôÌ: • Ïé ãíþóåéò ðïõ áðÝêôçóå ï ìáèçôÞò. • Ïé äåîéüôçôåò

ðïõ êáëëéÝñãçóå êáé ïé ïðïßåò áöïñïýí ôüóï ôç ìáèçóéáêÞ äéáäéêáóßá (ìåôáãíþóç, áõôïññýèìéóç),

üóï êáé ôçí êïéíùíéêÞ êáé óõíáéóèçìáôéêÞ áíÜðôõîÞ ôïõ (óõíåñãáóßá, óõììåôï÷Þ). • Ïé óôÜóåéò, äç-

ëáäÞ ïé áðüøåéò êáé ïé áîßåò ðïõ õéïèÝôçóå ï ìáèçôÞò ôüóï ãéá ôï èÝìá ðïõ åîåôÜæåé, üóï êáé ãéá

ôïí åáõôü ôïõ êáé ôçí ðñüïäü ôïõ.

Óçìáíôéêü ñüëï ó’ áõôÞ ôç äéáäéêáóßá êáôÝ÷åé ç äéáìüñöùóç óõãêåêñéìÝíùí êñéôçñßùí êáé ç áíôß-

óôïé÷ç êëßìáêá äéáâÜèìéóçò ãéá êáèÝíá áðü áõôÜ, ç ïðïßá èá âïçèÞóåé ôï ìáèçôÞ íá áîéïëïãÞóåé

ôï âáèìü åðßôåõîçò ôùí êñéôçñßùí ðïõ Ýèåóå ï ßäéïò.

Ðþò äçìéïõñãåßôáé ï ÖÅôÌ: Óôï åîþöõëëï åíüò öáêÝëïõ ãñÜöåôáé ôï üíïìá ôïõ ìáèçôÞ êáé ôï

èÝìá ôïõ. Ï äÜóêáëïò ìå ôï ìáèçôÞ óõíáðïöáóßæïõí ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ ÖÅôÌ, èÝôïíôáò åñùôÞ-

óåéò üðùò: Ôé èÝëù íá êÜíù; Ãéá ðïéï óêïðü; Ôé ðñÝðåé íá ðåñéÝ÷åé; Ôé ðñÝðåé íá êÜíù ãéá íá ðåôý÷ù

ôï óêïðü ìïõ; (ÊáôáãñÜöù ôçí ðïñåßá ôçò åñãáóßáò ìïõ.) Ôé êñéôÞñéá âÜæù ãéá ôçí ðïéüôçôá ôïõ

ðåñéå÷ïìÝíïõ ôçò åñãáóßáò ìïõ; Ðþò ôá ðÞãá; Ôé ðñÝðåé íá áëëÜîù;

Óôï ÖÅôÌ óõìðåñéëáìâÜíïíôáé ïé áîéïëïãéêÝò êñßóåéò êáé ðñïôÜóåéò ôùí áîéïëïãçôþí óôéò äéÜöïñåò öÜ-

óåéò, ãéá íá öáíåß ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï åðçñÝáóáí ôçí åîåëéêôéêÞ ðïñåßá ôçò åñãáóßáò ôïõ ìáèçôÞ.


19

ËÉÃÁ ËÏÃÉÁ ÃÉÁ ÔÏ ÂÉÂËÉÏ ÔÏÕ ÄÁÓÊÁËÏÕ

Óôï âéâëßï ãéá ôï äÜóêáëï ãßíåôáé ðåñéëçðôéêÞ ðáñïõóßáóç êÜèå åíüôçôáò êáé äßíïíôáé

ëåðôïìåñåßò ïäçãßåò ãéá ôçí ðïñåßá ôùí ìáèçìÜôùí ðïõ ôçí áðïôåëïýí. ÊÜèå åíüôçôá ðåñéëáìâÜíåé:

• ÌéêñÞ åéóáãùãÞ • ÄéÜñêåéá • Óôü÷ïõò • Ëåîéëüãéï • ÄéáèåìáôéêÝò Ýííïéåò • Äåîéüôçôåò • ÄéäáêôéêÝò

åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò • Óýíäåóç • ÅðÝêôáóç • Áîéïëüãçóç.

ÁíÜëõóç ôùí åðéìÝñïõò óôïé÷åßùíÄéÜñêåéá: ÁíáöÝñåôáé ï ÷ñüíïò ðïõ ðñïâëÝðåôáé ãéá ôçí ïëïêëÞñùóç ôïõ êåöáëáßïõ.

Óôü÷ïé: ÁíáöÝñïíôáé ïé óôü÷ïé ðïõ ðñïâëÝðåôáé íá õëïðïéçèïýí óôï ìÜèçìá ôçò çìÝñáò (ãíùóôé-

êïß, äåîéüôçôåò, óôÜóåéò).

Ëåîéëüãéï: ÁíáöÝñïíôáé ïé ëÝîåéò êáé ïé âáóéêÝò Ýííïéåò ðïõ ðñüêåéôáé íá ìÜèïõí ôá ðáéäéÜ óôçí

åðåîåñãáóßá ôçò åíüôçôáò (ð.÷. ïéêïãÝíåéá, ôñïöÞ, áãÜðç êôë.).

Äåîéüôçôåò: ÁíáöÝñïíôáé ïé äåîéüôçôåò ðïõ êáëëéåñãïýíôáé óôç äéäáóêáëßá ôçò åíüôçôáò. Óôçí Á´

êáé Â´ ôÜîç ïé äåîéüôçôåò áõôÝò âáóéêÜ åßíáé:

• ÐáñáôÞñçóçò: Ìå ÷ñÞóç üëùí ôùí áéóèÞóåùí, ìå óýãêñéóç êáé äéáôýðùóç ïìïéïôÞôùí êáé äéáöï-

ñþí, ìå åðéóÞìáíóç ôùí ìåôáâïëþí êáé áëëáãþí ðïõ óõìâáßíïõí.

• Ôáîéíüìçóçò: Ìå ðáñáôÞñçóç äéáöïñþí / ïìïéïôÞôùí, ìå ïìáäïðïéÞóåéò ìå äéêü ôïõò Þ äïóìÝíï

êñéôÞñéï, ìå ÷ñÞóç ðéíÜêùí, ìå õðïäéáßñåóç ìéáò ïìÜäáò óå õðï-ïìÜäåò Þ Ýíôáîç ïìÜäùí óå

ìåãáëýôåñá óýíïëá.

• Åñìçíåßáò ôçò ðáñáôÞñçóçò: Ìå åëåýèåñç äéáôýðùóç ôçò åîÞãçóçò, ìå ðñïþèçóç ôçò åðáãùãéêÞò

óêÝøçò ôùí ìáèçôþí áðü ôï óõãêåêñéìÝíï óôï ãåíéêü.

• Ðñüâëåøçò êáé äéáôýðùóçò õðïèÝóåùí: Ìå åñùôÞóåéò ôïõ ôýðïõ: «Ôé èá óõìâåß áí…», ìå ó÷ïëéá-

óìü ôùí äïêéìþí ðïõ Ýêáíáí, ôùí åðáëçèåýóåùí Þ áðïññßøåùí ðïõ óõíÝâçóáí.

• Åðéêïéíùíßáò: Ìå ÷ñÞóç ôïõ ðñïöïñéêïý ëüãïõ –ìå åíóùìáôùìÝíï ôï êáéíïýñéï ëåîéëüãéï– êáé

ìå ôçí åðéëïãÞ öùôïãñáöéþí êáé ëåæÜíôùí.

• Äéáôýðùóçò ïñéóìþí: Ìå åñìçíåßá ëÝîåùí êáé üñùí áðü ôï êáéíïýñéï ëåîéëüãéï, ìå ðåñéãñáöéêü Þ

âéùìáôéêü ôñüðï, âáóéóìÝíï óôçí åìðåéñßá ôïõò.

ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò: ÐåñéãñÜöåôáé ç ðïñåßá ôïõ ìáèÞìáôïò

ìÝóá áðü ôá óôÜäéá ôçò áöüñìçóçò, ôçò åêôÝëåóçò ôùí äñáóôçñéïôÞôùí, ôçò áíáêåöáëáßùóçò êáé

ôçò åìðÝäùóçò ìÝóá áðü ôá Öýëëá åñãáóßáò.

Óýíäåóç: Ðñïôåßíåôáé ç óýíäåóç ôçò åíüôçôáò ìå Üëëåò óõíáöåßò, ðñïçãïýìåíåò êáé åðüìåíåò.

ÅðÝêôáóç: Ðñïôåßíïíôáé åñãáóßåò êáé äñáóôçñéüôçôåò óõæÞôçóçò, áíáæÞôçóçò ðëçñïöïñéþí, êá-

ôáóêåõþí, äñáìáôïðïßçóçò, áíÜãíùóçò ëïãïôå÷íéêþí êåéìÝíùí, äçìéïõñãßáò óõëëïãþí, ëåîéêïý ðå-

ñéâÜëëïíôïò ê.Ü., ðïõ áðïóêïðïýí óôçí åìðÝäùóç êáé ôçí åðÝêôáóç ôùí ãíþóåùí ðïõ áðÝêôçóáí

óôï ìÜèçìá êáé ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò äçìéïõñãéêüôçôáò.

Áîéïëüãçóç: ÁíáöÝñïíôáé ïé áóêÞóåéò åìðÝäùóçò êáé áîéïëüãçóçò ðïõ ðåñéëáìâÜíïíôáé óôá Öýëëá

åñãáóßáò, ïé ïðïßåò, ìáæß ìå ôá õðüëïéðá óôïé÷åßá (áôïìéêü öÜêåëï ìáèçôÞ), ðñïúüíôá äñáóôçñéïôÞ-

ôùí åðÝêôáóçò, óõíèåôéêÝò åñãáóßåò äéáèåìáôéêþí ó÷åäßùí êáé ôï ìáèçóéáêü êëßìá ôçò ôÜîçò áðï-

ôåëïýí ôïõò ðõëþíåò ðÜíù óôïõò ïðïßïõò óôçñßæåôáé ç áðïôßìçóç ôçò ìáèçóéáêÞò äéáäéêáóßáò.


20

ÃÍÙÑÉÌÉÁ ÌÅ ÔÏ ÂÉÂËÉÏ ÔÏÕ ÌÁÈÇÔÇ

ÊÁÉ ÔÏ ÔÅÔÑÁÄÉÏ ÅÑÃÁÓÉÙÍ

Ç ðñþôç äéäáêôéêÞ þñá áöéåñþíåôáé óôï Âéâëßï ôïõ Ìáèç-

ôÞ êáé ôï ÔåôñÜäéï Åñãáóéþí. Ï äÜóêáëïò ðñïôñÝðåé ôïõò

ìáèçôÝò íá åîåñåõíÞóïõí ôï åîþöõëëï, íá ðáñáôçñÞóïõí ôçí

åéêïíïãñÜöçóç, ôïí ôßôëï êáé ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ äßíïíôáé.

Ìðïñåß íá ãßíïõí õðïèÝóåéò ãéá ôï áíôéêåßìåíï ðïõ ðñáãìá-

ôåýåôáé ôï âéâëßï. Óõæçôïýí ãéá ôïõò óõíôåëåóôÝò (ôï ñüëï

ôçò ïìÜäáò ôùí óõããñáöÝùí êáé ôùí åéêïíïãñÜöùí): «Ôé íïìß-

æù ðùò Ýêáíå ï êáèÝíáò», «Ãíùñßæù Üëëïõò óõããñáöåßò» êôë.

• Ç óåëßäá ôùí «Ðåñéå÷ïìÝíùí» âïçèÜ ôïõò ìáèçôÝò íá áðï-

êôÞóïõí óõíïëéêÞ åéêüíá ôùí åíïôÞôùí ðïõ èá åîåôÜóïõí óôç

Â´ ôÜîç. Åíôïðßæïõí ôï ÃëùóóÜñéï êáé ôçí ÐáéäéêÞ âéâëéïãñá-

ößá. Óõæçôïýí ôï ñüëï ôïõò êáé ôïí ôñüðï ÷ñÞóçò ôïõò, þóôå

íá ôá ÷ñçóéìïðïéïýí üôáí ÷ñåéÜæåôáé. Êáôüðéí äéáâÜæïõí ôïí

Ðñüëïãï êáé ãíùñßæïõí ôïõò Þñùåò ôïõ âéâëßïõ: ôïí ÊõñéÜêï

êáé ôçí ÁíèÞ (ðáéäéÜ óõíïìÞëéêá ìå ôïõò ìáèçôÝò ôçò ôÜîçò),

êáèþò êáé ôïí Óðßèá, Ýíá óêýëï. Ïé ôñåéò áõôïß ößëïé, ìå ôá ó÷ü-

ëéá, ôéò áðïñßåò, ôéò áíáêïéíþóåéò êáé ôéò ðñïôÜóåéò ôïõò, ðïõ

äéáôñÝ÷ïõí üëï ôï âéâëßï, âïçèïýí óôç âéùìáôéêÞ ðñïóÝããéóç

ôùí åííïéþí êÜèå åíüôçôáò áðü ôïõò ìáèçôÝò.

• Ç óåëßäá «Ðþò íá ÷ñçóéìïðïéÞóåéò ôï âéâëßï óïõ» âïçèÜ

ôïõò ìáèçôÝò íá êáôáíïÞóïõí ôç äïìÞ êÜèå åíüôçôáò (ðñï-

ïñãáíùôÞò, êýñéåò óåëßäåò, áíáêåöáëáßùóç). Ðáñáôßèåôáé

äåßãìá ôïõ ðñï-ïñãáíùôÞ, þóôå ï äÜóêáëïò íá åðéóçìÜíåé

óôïõò ìáèçôÝò ôï ñüëï áõôÞò ôçò óåëßäáò, ðïõ åéóÜãåé êÜèå

íÝá åíüôçôá, ó÷çìáôïðïéþíôáò ôá ðåñéå÷üìåíÜ ôçò. Ðñïôåßíå-

ôáé ï äÜóêáëïò íá åðéóçìÜíåé ìå ôïõò ìáèçôÝò ôá åðáíáëáì-

âáíüìåíá ìïôßâá ðïõ åìöáíßæïíôáé óôéò óåëßäåò ôïõ âéâëßïõ:

÷ñùìáôéêÞ åíáëëáãÞ êáôÜ åíüôçôá, óÞìá ðïõ ðáñáðÝìðåé óôï

áíÜëïãï Öýëëï åñãáóßáò áðü ôï ÔåôñÜäéï Åñãáóéþí, êåßìåíï

áíáöïñÜò óå ÷ñùìáôéóôü öüíôï, âáóéêü ëåîéëüãéï, óýìâïëá

ãéá ôçí åðåîåñãáóßá ôçò åíüôçôáò.

• Óôç óåëßäá «ÁíáêÜëõøå ôá óýìâïëá», ï äÜóêáëïò êáé ïé

ìáèçôÝò óõæçôïýí êáé ðñïóäéïñßæïõí ôï íüçìá ôùí óõìâü-

ëùí. Ôá áíôéóôïé÷ßæïõí ìå ôéò äñáóôçñéüôçôåò ðïõ êÜèå öïñÜ

ðñïôåßíïíôáé, þóôå ïé ìáèçôÝò íá áêïëïõèïýí áõôüìáôá ôçí

ïäçãßá, üôáí óõíáíôïýí Ýíá óýìâïëï.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé

Ïé ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé:

• Íá Ýñèïõí óå ìéá ðñþôç

åðáöÞ ìå ôï âéâëßï ôïõò êáé

ìå ôï ÔåôñÜäéï Åñãáóéþí.

• Íá åîïéêåéùèïýí ìå ôç

äïìÞ êáé ôïí ôñüðï ÷ñÞóçò

ôïõò.


21

1. ÔÏ Ó×ÏËÅÉÏÏé ìáèçôÝò ôçò Â´ ôÜîçò åßíáé åîïéêåéùìÝíïé Þäç ìå ôï ÷þñï êáé ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ó÷ïëåßïõ.

Óôü÷ïò áõôÞò ôçò åíüôçôáò åßíáé íá êáôáíïÞóïõí üôé:

á. ç äéäáêôéêÞ äéáäéêáóßá ðñáãìáôþíåôáé óå Ýíá óõãêåêñéìÝíï ÷þñï, ìå óõãêåêñéìÝíá ìÝóá êáé ìå

ôçí åíåñãü óõììåôï÷Þ êáé óõíåñãáóßá ìáèçôþí êáé äáóêÜëùí·

â. ãéá ôçí êáëÞ ëåéôïõñãßá ôçò ó÷ïëéêÞò ìïíÜäáò áðáéôïýíôáé êáíüíåò êáé

ã. ç âåëôßùóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ôïõ ó÷ïëåßïõ åðéôõã÷Üíåôáé ìÝóá áðü äñÜóåéò ðñïóùðéêÝò êáé

óõëëïãéêÝò, ìå ôç óõììåôï÷Þ üëùí ôùí ìåëþí ôçò ó÷ïëéêÞò êïéíüôçôáò (ìáèçôÝò, äÜóêáëïé, ãï-

íåßò, âïçèçôéêü ðñïóùðéêü).

Åííïéïëïãéêüò ÷Üñôçò ãéá ôçí åíüôçôá «Ôï ó÷ïëåßï»

Ôé óõìöùíÞóáìå

Ôé ãíùñßóáìå

Áýëåéïò ÷þñïò

Êáíüíåò

Åóùôåñéêü

Åîùôåñéêü

Ôáõôüôçôá ó÷ïëåßïõ ×áñáêôçñéóôéêÜ

Ôï ó÷ïëåßï ìïõ1

Âïçèçôéêü ðñïóùðéêü

ÌáèçôÝò

ÄÜóêáëïé

¢íèñùðïé

3

Åóùôåñéêüò ÷þñïò

ÐåñéâÜëëùí ÷þñïò

Ç æùÞ óôï ó÷ïëåßï2

Ëýóåéò

ÐñïâëÞìáôá

ÅðéóêÝøåéò

ÄéÜëåéììá

ÃéïñôÝò

ÌáèÞìáôá

Äñáóôçñéüôçôåò

4

Ôé ìÜèáìå

ÔÏ Ó×ÏËÅÉÏ

Åìåßò êáé ôï ó÷ïëåßï

Áíáêåöáëáßùóç

Ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ó÷ïëåßïõ ìïõ


22

Ôé èá ìÜèïõìåÓôçí áñ÷Þ êÜèå åíüôçôáò õðÜñ÷åé ç óåëßäá «Ôé èá ìÜèïõìå»,

äçëáäÞ o ðñïêáôáâïëéêüò ïñãáíùôÞò ôçò åíüôçôáò, óôïí

ïðïßï áíáãñÜöïíôáé üëá ôá êåöÜëáéá ìå ôá ïðïßá èá áó÷ïëç-

èïýìå óôç óõãêåêñéìÝíç åíüôçôá. Ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí êáé

ó÷ïëéÜæïõí ôç óåëßäá, ìå óêïðü íá êáôáíïÞóïõí ôçí ïñãÜ-

íùóç ôçò êáéíïýñéáò ãíþóçò, óõíäÝïíôáò ôçí ìå ü,ôé Þäç îÝ-

ñïõí. ÓõíÞèùò ðáñïõóéÜæåôáé ìå ìïñöÞ åííïéïëïãéêïý ÷Üñôç

(âë. óó. 13 êáé 21). Óôï êÝíôñï âñßóêåôáé ôï èÝìá ôçò åíüôç-

ôáò, ôï ïðïßï åîáêôéíþíåôáé óå õðï-åíüôçôåò ðïõ, ìå ôç óåéñÜ

ôïõò, åîáêôéíþíïíôáé óå Üëëá õðï-èÝìáôá.

Ï äÜóêáëïò êáëü åßíáé íá îåêéíÞóåé ÷ùñßò íá äåßîåé ôïí ðñï-

êáôáâïëéêü ïñãáíùôÞ ðïõ ðñïôåßíåôáé óôï Âéâëßï ôïõ ÌáèçôÞ.

Ìðïñåß íá æçôÞóåé áðü ôá ðáéäéÜ íá êÜíïõí ôï äéêü ôïõò åí-

íïéïëïãéêü ÷Üñôç-«áñÜ÷íç», ãñÜöïíôáò óôïí ðßíáêá –óôï êÝ-

íôñï ôïõ êýêëïõ– ôï èÝìá ôçò åíüôçôáò êáé ôïðïèåôþíôáò óôéò

áêôßíåò üëåò ôéò ëÝîåéò ðïõ áõèüñìçôá ëÝíå ôá ðáéäéÜ, ÷ùñßò íá

õößóôáíôáé êñéôéêÞ (êáôáéãéóìüò éäåþí, âë. óåë. 13). Óôç óõíÝ÷åéá,

üëåò ïé ëÝîåéò ïìáäïðïéïýíôáé, ðñïêåéìÝíïõ íá ó÷çìáôéóôïýí

áíôéóôïé÷ßåò ìå ôéò õðï-åíüôçôåò ôïõ ðñïêáôáâïëéêïý ïñãáíù-

ôÞ. ÈÝìáôá ðïõ äåí åíóùìáôþíïíôáé óôéò åíüôçôåò ìðïñïýí íá

áðïôåëÝóïõí åðåêôÜóåéò ôïõ áíôßóôïé÷ïõ êåöáëáßïõ.

1.1 Ôï ó÷ïëåßï ìïõÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 1.1 ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôïõò äéáëüãïõò

ôùí çñþùí êáé êáëïýíôáé íá ðáñáôçñÞóïõí ôï ó÷ïëåßï

ôçò åéêüíáò, óôï ïðïßï öïéôïýí ôá äýï ðáéäéÜ-Þñùåò (ï

ÊõñéÜêïò êáé ç ÁíèÞ). Ï äÜóêáëïò ðñïôñÝðåé ôïõò ìá-

èçôÝò íá ðáñáôçñÞóïõí üëåò ôéò ëåðôïìÝñåéåò, ãéá íá

ìðïñÝóïõí íá êÜíïõí ìéá ïëïêëçñùìÝíç ðåñéãñáöÞ ôïõ

ó÷ïëåßïõ êáé ôïõ áýëåéïõ ÷þñïõ. Óôç óõíÝ÷åéá, ðåñéãñÜ-

öïõí ôï äéêü ôïõò ó÷ïëåßï êáé óõæçôïýí ôõ÷üí áëëáãÝò

ðïõ Ýãéíáí óôç äéÜñêåéá ôïõ êáëïêáéñéïý óôï êôßñéï êáé

óôïõò áíèñþðïõò (óõììáèçôÝò, äáóêÜëïõò, âïçèçôéêü

ðñïóùðéêü).

Âãáßíïõí óôçí áõëÞ êáé êÜíïõí åóôéáóìÝíç ðáñáôÞñçóç

ôïõ êôéñßïõ, þóôå íá ìðïñÝóïõí íá óõìðëçñþóïõí ôïí

áíôßóôïé÷ï ðßíáêá. Ç ðáñïõóßáóç ôïõ ó÷ïëåßïõ ïëï-

êëçñþíåôáé ìå ôç óõìðëÞñùóç ôçò «ôáõôüôçôáò», ðïõ

ðåñéëáìâÜíåé ôá âáóéêÜ óôïé÷åßá ìå ôá ïðïßá ïñßæåôáé:

üíïìá, äéåýèõíóç, ôçëÝöùíï, ÷ùñéü-ðüëç. Óôç óõíÝ÷åéá,

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ðåñéãñÜøïõí ôïõò

åîùôåñéêïýò êáé åóùôåñéêïýò

÷þñïõò åíüò ó÷ïëåßïõ.

• Íá êáôïíïìÜóïõí ôïõò

áíôßóôïé÷ïõò ÷þñïõò óôï

äéêü ôïõò ó÷ïëåßï êáé íá

ðñïóäéïñßóïõí ôç èÝóç ôçò

áßèïõóÜò ôïõò óå ó÷Ýóç ìå

ôïõò Üëëïõò ÷þñïõò.

• Íá ãíùñßóïõí

ôçí ôáõôüôçôá

ôïõ ó÷ïëåßïõ ôïõò.


ôé õðÜñ÷åé ãýñù áðü

ôï ó÷ïëåßï ôïõò.


23

ïé ìáèçôÝò ðåñíïýí óôçí áíáêÜëõøç ôùí åóùôåñéêþí ÷þ-

ñùí ôïõ ó÷ïëåßïõ ôïõ ÊõñéÜêïõ êáé ôçò ÁíèÞò. Ó÷ïëéÜ-

æïõí ôéò äéÜöïñåò áßèïõóåò êáé ôç ëåéôïõñãßá ôïõò. Óçìåé-

þíïõí óå üóåò áðü áõôÝò õðÜñ÷ïõí êáé óôï äéêü ôïõò

ó÷ïëåßï. Ìå áöåôçñßá ôç äéêÞ ôïõò áßèïõóá, ðåñéãñÜöïõí

äéáäñïìÝò óôïõò ÷þñïõò ôïõ ó÷ïëåßïõ ôïõò.

Öýëëï åñãáóßáò 1

Ôá ðáéäéÜ êáëïýíôáé íá ðñïóäéïñßóïõí ôï ðåñéâÜëëïí

ôïõ ó÷ïëåßïõ ôïõò, åðéëÝãïíôáò êáé ôïðïèåôþíôáò ÷á-

ñáêôçñéóôéêÜ êôßñéá êáé ÷þñïõò ðïõ âñßóêïíôáé ãýñù

áðü áõôü. Åðßóçò, áóêïýíôáé óôçí éêáíüôçôá óýãêñéóçò

áðïóôÜóåùí êáé áíôßëçøçò ôïõ ÷þñïõ.

ÅðÝêôáóç

1. Öùôïãñáößæïõìå Þ æùãñáößæïõìå ãùíéÝò: Öùôïãñáöß-

æïõìå ãùíéÝò ôïõ ó÷ïëåßïõ ìáò: óôéò áßèïõóåò, óôïõò

åóùôåñéêïýò ÷þñïõò, óôçí áõëÞ, óôïí ðåñßãõñï. Ôéò

ïìáäïðïéïýìå êáôÜ ÷þñïõò Þ èÝìáôá (ð.÷. «ÃùíéÝò ðïõ

ìïõ áñÝóïõí» / «ÃùíéÝò ðïõ äå ìïõ áñÝóïõí»). Ôéò êïë-

ëÜìå óå ÷áñôüíéá êáé ôéò åêèÝôïõìå.

1.2 Ç æùÞ óôï ó÷ïëåßïÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 1.2 ïé ìáèçôÝò Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå ôçí

Ýííïéá ôçò ïìÜäáò, ìÝóá áðü ìéá åéêüíá ôÜîçò êáé Ýíá êåß-

ìåíï ðïõ ôá âïçèÜ íá áíáãíùñßóïõí óôïé÷åßá ôçò äéêÞò

ôïõò ôÜîçò. Óõæçôïýí ìå áöïñìÞ ôçí åéêüíá, ó÷ïëéÜæïíôáò

êáôáñ÷Üò ôç äéÜôáîç ôïõ êýêëïõ. Ðüôå êÜíïõìå êýêëï;

(Ãéá íá ðáßîïõìå, íá ãíùñéóôïýìå, íá óõæçôÞóïõìå êôë.)

Ôé ðéóôåýïõìå üôé êÜíïõí ôá ðáéäéÜ ôçò åéêüíáò;

Ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé, ìÝóá áðü ôçí åéêüíá êáé ôï êåßìå-

íï, íá åíôïðßóïõí óôïé÷åßá äéáöïñåôéêüôçôáò. Íá âñïõí

áíôßóôïé÷á óôïé÷åßá óôç äéêÞ ôïõò ôÜîç êáé íá ïäçãçèïýí

óôçí áíáãíþñéóç êáé áðïäï÷Þ ôçò ôÜîçò ôïõò ùò ïìÜäáò.

Óôç óõíÝ÷åéá, ôá ðáéäéÜ óõæçôïýí ãéá ôç äéêÞ ôïõò êá-

èçìåñéíüôçôá óôï ó÷ïëåßï (ðñüãñáììá ôùí ìáèçìÜôùí,

åêðáéäåõôéêÝò åðéóêÝøåéò, èåáôñéêü ðáé÷íßäé). ÅêöñÜæïõí

ôéò ðñïôéìÞóåéò ôïõò êáé ðñïôåßíïõí äñáóôçñéüôçôåò ìå

ôéò ïðïßåò èá Þèåëáí íá åìðëïõôéóôåß ç ó÷ïëéêÞ æùÞ.


Óôü÷ïò áõôÞò ôçò äñáóôçñéüôçôáò åßíáé ïé ìáèçôÝò íá

áðïêôÞóïõí áõôïåêôßìçóç êáé íá åêöñáóôïýí èåôéêÜ ãéá

ôïõò óõììáèçôÝò ôïõò.

ÄéáèåìáôéêÝò Ýííïéåò

Ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ, ÷þñïò,

áëëáãÞ

Äåîéüôçôåò

ÐáñáôÞñçóç, ðåñéãñáöÞ,

êáôáãñáöÞ, óýãêñéóç,

äéáôýðùóç õðïèÝóåùí

Ëåîéëüãéï

ÁõëÞ, êôßñéï, áßèïõóá, ôÜîç,

ó÷ïëåßï.

Óýíäåóç

Ìå ôçí åíüôçôá 3,

«Ðñïóáíáôïëéóìüò».

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá êáôáíïÞóïõí ôçí Ýííïéá

êáé ôç óçìáóßá ôçò ïìÜäáò.

• Íá áðïäå÷ôïýí ôç

äéáöïñåôéêüôçôá ôùí

óõììáèçôþí ôïõò.


¢ôïìï, ïìÜäá,

áëëçëåðßäñáóç, ó÷Ýóåéò,

ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ


ÐáñáôÞñçóç, óõæÞôçóç,

óýãêñéóç, äéáôýðùóç

ðñïôÜóåùí


24

ÅðÝêôáóç

1. Ðáé÷íßäé: Ôõöëüìõãá. Ôá ðáéäéÜ êÜíïõí Ýíáí êýêëï. Óôï

êÝíôñï ôïõ êýêëïõ êáëåßôáé Ýíáò ìáèçôÞò êáé ï äÜ-

óêáëïò ôïõ êëåßíåé ôá ìÜôéá ìå Ýíá ìáíôßëé. Óôç óõíÝ-

÷åéá, êÜðïéï ðáéäß ëÝåé ìéá ëÝîç êáé ï ìáèçôÞò ðñÝðåé

íá áíáãíùñßóåé ôç öùíÞ. ÐáñáëëáãÞ ôïõ ðáé÷íéäéïý: Ï

ìáèçôÞò ðïõ âñßóêåôáé óôï êÝíôñï áíáãíùñßæåé Ýíá

óõììáèçôÞ ôïõ, øçëáöþíôáò ôïí óôï ðñüóùðï.

2. Ðáé÷íßäé: ÓðáóìÝíï ôçëÝöùíï. Ôá ðáéäéÜ, êáèéóìÝíá óå

êýêëï, ðáßæïõí ôï «ÓðáóìÝíï ôçëÝöùíï».

1.3 Ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ ó÷ïëåßïõ ìïõÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 1.3 ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôçí åéêüíá

ôçò ôÜîçò, ôçí ðåñéãñÜöïõí êáé åíôïðßæïõí ôá èåôéêÜ

óôïé÷åßá ôçò. Óôá åéêïíßäéá ðïõ âñßóêïíôáé ãýñù áðü ôçí

êåíôñéêÞ åéêüíá åìöáíßæïíôáé ðñïâëÞìáôá. Ïé ìáèçôÝò

ôá êáôïíïìÜæïõí êáé áíáæçôïýí ôéò áéôßåò ôïõò.

Óôç óõíÝ÷åéá, ðáñáôçñïýí êáé ðåñéãñÜöïõí ôç äéêÞ ôïõò

ôÜîç. Åíôïðßæïõí èåôéêÜ óôïé÷åßá êáé ðñïâëçìáôéêÝò êá-

ôáóôÜóåéò, ôá êáôáãñÜöïõí óôïí áíôßóôïé÷ï ðßíáêá êáé

ôá áéôéïëïãïýí.

Ìå ôïí ßäéï ôñüðï åñãÜæïíôáé ðáñáôçñþíôáò ôçí åéêüíá

ôçò áõëÞò êáé ó÷ïëéÜæïíôáò ôï êåßìåíï. ÐåñéãñÜöïõí ôç

äéêÞ ôïõò áõëÞ êáé åíôïðßæïõí èåôéêÜ êáé áñíçôéêÜ óôïé-

÷åßá. Ðñïôåßíïõí áëëáãÝò êáé ôéò áéôéïëïãïýí. Êáëü èá

Þôáí íá êÜíïõí ìéá ìéêñÞ Ýñåõíá óå ïìÜäåò, ìå åðéôüðéá

ðáñáôÞñçóç, Þ íá ðÜñïõí óõíÝíôåõîç áðü ìáèçôÝò ôïõ

ó÷ïëåßïõ, äáóêÜëïõò, âïçèçôéêü ðñïóùðéêü.

ÅðÝêôáóç

1. Ôï ó÷ïëåßï ôùí ãïíéþí ìïõ

Ïé ìáèçôÝò ðáßñíïõí óõíÝíôåõîç áðü ôç ìáìÜ ôïõò Þ

ôïí ìðáìðÜ ôïõò êáé ôïõò ñùôïýí ãéá ôï ó÷ïëåßï ôïõò

êáé ôá ìáèçôéêÜ ôïõò ÷ñüíéá. ÅíäåéêôéêÝò åñùôÞóåéò:

• Óå ðïéï Äçìïôéêü ó÷ïëåßï ðÞãáéíåò; • Ðïéïõò

äáóêÜëïõò èõìÜóáé; • Ðïéïò äÜóêáëïò èá óïõ ìåß-

íåé áîÝ÷áóôïò êáé ãéáôß; • Ðüóá ðáéäéÜ ðåñßðïõ

åß÷å êÜèå ôÜîç; • Ðïý ðçãáßíáôå åêäñïìÞ; • Èõ-

ìÜóáé êÜðïéï åõ÷Üñéóôï Þ äõóÜñåóôï ãåãïíüò

áðü åêåßíç ôçí åðï÷Þ;

2. ÊáôáóêåõÞ: Ïé ìáèçôÝò êáôáóêåõÜæïõí ôç ìáêÝôá ôçò

ôÜîçò Þ ôïõ ó÷ïëåßïõ ôïõò ÷ñçóéìïðïéþíôáò äéÜöï-

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ðáñáôçñÞóïõí êáé íá

ðåñéãñÜøïõí ôï ðåñéâÜëëïí

ôïõ ó÷ïëåßïõ.

• Íá åíôïðßóïõí

èåôéêÜ óôïé÷åßá êáé

ðñïâëçìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò.

• Íá ðñïôåßíïõí áëëáãÝò.



óýãêñéóç, äéáôýðùóç

ðñïôÜóåùí, åðéêïéíùíßá,

áíáæÞôçóç êáé åíôïðéóìüò

ðëçñïöïñéþí


×þñïò, ó÷Ýóåéò,



25

ñá õëéêÜ (êïõôéÜ, êáëáìÜêéá, óöïõããÜñéá, öåëëïýò,

åöçìåñßäåò, ÷ñùìáôéóôÜ ÷áñôéÜ).

3. ÆùãñáöéêÞ: Ïé ìáèçôÝò öùôïãñáößæïõí ÷þñïõò ôïõ

ó÷ïëåßïõ. ÂãÜæïõí öùôïôõðßåò ôùí öùôïãñáöéþí êáé,

ðÜíù ó’ áõôÝò, æùãñáößæïõí ôéò áëëáãÝò ðïõ åðéèõìïýí

íá ãßíïõí óôïõò óõãêåêñéìÝíïõò ÷þñïõò.

1.4 ÈÝëïõìå Ýíá üìïñöï ó÷ïëåßï ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 1.4 ïé Þñùåò ðñïôñÝðïõí ôïõò ìáèçôÝò óå

åíÝñãåéåò ãéá ôç öñïíôßäá ôïõ ó÷ïëéêïý ðåñéâÜëëïíôïò

áëëÜ êáé ãéá ôçí åðßëõóç ðñïâëçìÜôùí. Ïé ìáèçôÝò ðáñá-

ôçñïýí êáé ó÷ïëéÜæïõí ôéò åéêüíåò. Óôçí åðüìåíç óåëßäá

ðáñáôçñïýí ôéò öùôïãñáößåò ðïõ åéêïíßæïõí ôçí åðßóêå-

øç óôï äéåõèõíôÞ êáé ôç óýíôáîç ôçò åðéóôïëÞò óôïí

õðïëïãéóôÞ, ôçí ïðïßá ìåëåôïýí êáé óõìðëçñþíïõí ìå

äéêÜ ôïõò áéôÞìáôá. Ôï ðñüôõðï ôçò åðéóôïëÞò ðïõ äßíå-

ôáé óõìðëçñþíåôáé ìå ôá éäéáßôåñá óôïé÷åßá êÜèå ìáèçôé-

êÞò ïìÜäáò (ðüëç–÷ùñéü, çìåñïìçíßá, óôïé÷åßá ó÷ïëåß-

ïõ, áéôÞìáôá). ¼óïí áöïñÜ ôçí åðéóôïëÞ, ðéï óùóôü èá

Þôáí íá áðåõèýíåôáé óôçí ÅðéôñïðÞ Ðáéäåßáò ôïõ ÄÞìïõ.

Ç åðéëïãÞ ôïõ äçìÜñ÷ïõ Ýãéíå ãéáôß, óõíÞèùò, ôá ðáéäéÜ

ðñïóùðïðïéïýí ôïõò èåóìïýò êáé ôéò õðçñåóßåò.


Ìå ôï óõãêåêñéìÝíï öýëëï åðéäéþêåôáé ïé ìáèçôÝò íá áíá-

ëïãéóôïýí êáé íá åðéëÝîïõí ôñüðïõò äñÜóçò, áôïìéêïýò êáé

ïìáäéêïýò, ìå óêïðü íá ïìïñöýíïõí ôçí ôÜîç ôïõò. Ìå

áõôü ôïí ôñüðï èá áíôéëçöèïýí ôç óçìáóßá ôçò óõëëïãé-

êÞò äñÜóçò, áëëÜ êáé ôçò ðñïóùðéêÞò äÝóìåõóçò.

1.5 ¸÷ïõìå êáíüíåò

1.6 Ôé ìÜèáìå ãéá ôï ó÷ïëåßïÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 1.5 ãßíåôáé áíáöïñÜ óôïõò êáíüíåò ðïõ ÷ñåé-

Üæåôáé íá õðÜñ÷ïõí êáé íá ôçñïýíôáé óå êÜèå ó÷ïëéêÞ ìï-

íÜäá. ÐáñïõóéÜæïíôáé èåôéêÝò êáé áñíçôéêÝò óõìðåñéöïñÝò

êáé ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá âÜëïõí óôïõò Üäåéïõò êýêëïõò

ôï óýìâïëï óõìöùíßáò Þ äéáöùíßáò êáé íá áéôéïëïãÞóïõí

ôçí åðéëïãÞ ôïõò. Ï ôñüðïò áõôüò ðáñïõóßáóçò ôïõ èÝ-

ìáôïò (óõìöùíþ / äéáöùíþ) åðáíáëáìâÜíåôáé êáé óå

Üëëåò åíüôçôåò. Óêïðüò åßíáé ôá ðáéäéÜ íá åìðëáêïýí

óå èÝìáôá áãùãÞò, íá åêöñÜóïõí ôç ãíþìç ôïõò êáé íá

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ðñïóäéïñßóïõí

ôñüðïõò óõìðåñéöïñÜò

êáé ìïñöÝò äñÜóçò, íá

ôéò áîéïëïãÞóïõí êáé íá

ðñïôåßíïõí äéêÝò ôïõò

ëýóåéò ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç

ôùí ðñïâëçìÜôùí ôïõ äéêïý

ôïõò ó÷ïëåßïõ.


¢ôïìï, ïìÜäá, åðéêïéíùíßá,

áëëçëåðßäñáóç



áîéïëüãçóç, óõíåñãáóßá

Ëåîéëüãéï

ÐåñéâÜëëïí, ðñïâëÞìáôá.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá êáôáíïÞóïõí ôçí

áíáãêáéüôçôá êáé ôç

ëåéôïõñãéêüôçôá ôùí

êáíüíùí óôï ó÷ïëåßï.

• Íá áíáêåöáëáéþóïõí ôçí

åíüôçôá «Ôï ó÷ïëåßï».


26

áíáëÜâïõí ðñïóùðéêÞ äÝóìåõóç. Ç áãùãÞ áõôÞ äéá-

ìïñöþíåé óôÜóåéò, áîßåò êáé óõìðåñéöïñÝò áðÝíáíôé óå

áíèñþðïõò êáé ÷þñïõò.

Óôç óõíÝ÷åéá, ïé ìáèçôÝò ðñïôåßíåôáé íá óõæçôÞóïõí ôé

åßíáé êáíüíáò, ôçí áíáãêáéüôçôá êáé ôï óêïðü ôïõ (ð.÷.

áóöÜëåéá ìáèçôþí, äçìéïõñãßá öéëéêïý êëßìáôïò, áëëç-

ëïâïÞèåéá êôë.) êáé ôéò óõíÝðåéåò üôáí ïé êáíüíåò äåí

ôçñïýíôáé. Ðñïôåßíåôáé íá ãßíåé åðßóçò åðÝêôáóç ôïõ

èÝìáôïò êáé óå Üëëïõò ôïìåßò ôçò ó÷ïëéêÞò êáé ðñïóù-

ðéêÞò æùÞò. Ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá óõæçôÞóïõí ôïõò

êáíüíåò ðïõ ðñÝðåé íá ôçñïýí óôéò åêðáéäåõôéêÝò åðé-

óêÝøåéò. Åðßóçò, ðåñéãñÜöïõí ôïõò êáíüíåò åíüò áãáðç-

ìÝíïõ ôïõò ðáé÷íéäéïý, þóôå, âéùìáôéêÜ ðëÝïí, íá óõíåé-

äçôïðïéÞóïõí ôçí Ýííïéá ôïõ êáíüíá êáé íá áóêçèïýí

óôçí éêáíüôçôá äéáôýðùóÞò ôïõ. Ï äéÜëïãïò ôùí çñþùí

ðáñáðÝìðåé óôï Öýëëï åñãáóßáò 4 êáé óôç óçìáóßá ôçò

ðñïóùðéêÞò äÝóìåõóçò óôçí ôÞñçóç ôùí êáíüíùí.

Öýëëï åñãáóßáò 4 (Öýëëï áîéïëüãçóçò)

Óêïðüò ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé íá áóêçèïýí ïé ìáèç-

ôÝò óå äåîéüôçôåò ãñáðôÞò Ýêöñáóçò, éåñÜñ÷çóçò, áéôéï-

ëüãçóçò ôçò Üðïøçò êáé óõíåñãáóßáò. Áöïý âãïõí ïé êá-

íüíåò ôçò ôÜîçò, ãñÜöïíôáé óå Ýíá ÷áñôüíé, õðïãñÜöïíôáé

áðü üëïõò êáé áíáñôþíôáé óôïí ôïß÷ï. Ôï öýëëï áõôü åßíáé

êáé Öýëëï áîéïëüãçóçò, áöïý ï äÜóêáëïò ìðïñåß íá äéá-

ðéóôþóåé: á. ÊáôÜ ðüóï ïé ìáèçôÝò êáôáíüçóáí ôçí Ýííïéá

ôïõ êáíüíá êáé â. ÊáôÜ ðüóï ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí êáíüíùí

ó÷åôßæåôáé ìå ôá èåôéêÜ óôïé÷åßá ðïõ åðéóÞìáíáí êáé ôéò

ëýóåéò ðïõ ðñüôåéíáí óôéò ðñïçãïýìåíåò åíüôçôåò.

Óôï ôÝëïò ôçò äéäáêôéêÞò þñáò ðñïôåßíåôáé ç áíáêåöá-

ëáßùóç ôçò åíüôçôáò «Ôï ó÷ïëåßï», ìå ôï êåöÜëáéï 1.6

(«Ôé ìÜèáìå ãéá ôï ó÷ïëåßï»). Ïé ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé íá

óõíïøßóïõí, íá åìðåäþóïõí êáé íá óõóôçìáôïðïéÞóïõí

ôéò ðëçñïöïñßåò êáé ôéò ãíþóåéò ðïõ áðÝêôçóáí, êáèþò

êáé íá ôéò óõíäÝóïõí ìå ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõò æùÞ.

ÅðÝêôáóç

1. Êáíüíåò. Ïé ìáèçôÝò äéáôõðþíïõí êáíüíåò ãéá ôéò ó÷ï-

ëéêÝò åïñôÝò êáé ôéò åðéóêÝøåéò.

• Ôïõò ãñÜöïõí óå ÷áñôüíé êáé ôïõò õðïãñÜöïõí.

• Ôïõò ðñïôåßíïõí óôï äéåõèõíôÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ ôïõò

êáé óôïõò Üëëïõò ìáèçôÝò.


¢ôïìï, ïìÜäá


ÓõæÞôçóç, éåñÜñ÷çóç,

áîéïëüãçóç, åðéëïãÞ,

óõíåñãáóßá

Ëåîéëüãéï

Êáíüíåò.


27

Ôé èá ìÜèïõìåÏé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí êáé ó÷ïëéÜæïõí ôç óåëßäá, ìå óêïðü íá

êáôáíïÞóïõí ôçí ïñãÜíùóç ôçò êáéíïýñéáò ãíþóçò, óõíäÝ-

ïíôÜò ôçí ìå ü,ôé Þäç îÝñïõí. ÄéáâÜæïõí ôá ðïéçìáôÜêéá êáé

ó÷ïëéÜæïõí ôïí åííïéïëïãéêü ÷Üñôç.

2.1 Ôé õðÜñ÷åé óôç óõíïéêßáÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 2.1 ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï åíüò

ìáèçôÞ ôçò Â´ ôÜîçò ìå èÝìá Ýíáí ðåñßðáôï óôïõò äñüìïõò

ôçò óõíïéêßáò ôïõ. Óôçí Á´ ôÜîç ïé ìáèçôÝò Ý÷ïõí Þäç ãíù-

ñßóåé ôçí Ýííïéá ôçò ãåéôïíéÜò êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò.

¸ôóé, óôç Â´ ôÜîç, åðé÷åéñåßôáé ç äéåýñõíóç ôçò Ýííïéáò ôçò

ãåéôïíéÜò ìå ôç ìåôÜâáóç óôçí Ýííïéá ôçò óõíïéêßáò.

Óôï ôÝëïò ôçò óåëßäáò õðÜñ÷åé Ýíáò ó÷çìáôéêüò ïñéóìüò

ôçò ëÝîçò óõíïéêßá, ï ïðïßïò, áí êáé äåí ôçí åñìçíåýåé ðëÞ-

ñùò, åîïéêåéþíåé ôá ðáéäéÜ ìå ôéò Ýííïéåò óõíïéêßá êáé ïéêßá.

ÌåôÜ, ôá ðáéäéÜ ìåëåôïýí ðñïóåêôéêÜ ôï êåßìåíï, åíôïðß-

æïõí ôá óôïé÷åßá ôçò óõíïéêßáò ðïõ óõíÜíôçóå ï ìáèçôÞò

óôïí ðåñßðáôü ôïõ êáé óõìðëçñþíïõí ôá êåíÜ ãýñù áðü ôç

ëÝîç óõíïéêßá (äñüìïé, áõôïêßíçôá, óðßôéá, ìáãáæéÜ, ôñÜðåæá,

êéíçìáôïãñÜöïò, ãÞðåäï, Ùäåßï, Üíèñùðïé, æþá, öõôÜ).

Óôçí åðüìåíç äñáóôçñéüôçôá ï äÜóêáëïò æçôÜ áðü ôïõò ìá-

èçôÝò íá èõìçèïýí ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôïé÷åßá ôçò äéêÞò ôïõò

óõíïéêßáò êáé íá äéçãçèïýí Ýíáí ðåñßðáôü ôïõò ó’ áõôÞí.


Ôï Öýëëï åñãáóßáò Ýñ÷åôáé ùò ðñïÝêôáóç ôçò ôåëåõôáß-

áò äñáóôçñéüôçôáò ôïõ êåöáëáßïõ. Ïé ìáèçôÝò êáëïý-

íôáé íá áðïäþóïõí åéêáóôéêÜ ôïí ðåñßðáôï óôç óõíïéêßá

ôïõò, ðïõ Ý÷ïõí Þäç äéçãçèåß.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá óõó÷åôßóïõí

ôá ãåíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ

ôçò ãåéôïíéÜò ôïõò

ìå áõôÜ ôçò åõñýôåñçò

êïéíüôçôáò

(óõíïéêßá Þ ÷ùñéü).

• Íá åíåñãïðïéÞóïõí ôçí

ðáñáôçñçôéêüôçôÜ ôïõò

êáé ôéò áéóèÞóåéò ôïõò ãéá

íá ðñïóëáìâÜíïõí êáé íá

áîéïëïãïýí ðëçñïöïñßåò

áðü ôï ðåñéâÜëëïí ôïõò.


×þñïò, ïìïéüôçôá /äéáöïñÜ


ÐáñáôÞñçóç, êáôáãñáöÞ,

óýãêñéóç, ðñïöïñéêÞ

Ýêöñáóç, åéêáóôéêÞ áðüäïóç

Ëåîéëüãéï: Óõíïéêßá.

2. Ç ÓÕÍÏÉÊÉÁ ÌÏÕ

Ç óõíïéêßá Þ ôï ÷ùñéü åßíáé ç åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ãýñù áðü ôï ó÷ïëåßï êáé ôï óðßôé üðïõ æïõí

êáé äñáóôçñéïðïéïýíôáé ïé ìáèçôÝò êáé óõíäÝåôáé ìå ôá ðñüóùðá ðïõ êáèçìåñéíÜ óõíáíáóôñÝöï-

íôáé. Âáóéêü óôïé÷åßï ôçò óõíïéêßáò Þ ôïõ ÷ùñéïý åßíáé ç ãåéôïíéÜ êáé ãé’ áõôü ðïëëÝò öïñÝò äßíåôáé

âáñýôçôá ó’ áõôÞ ôçí Ýííïéá. Óôü÷ïò ôçò åíüôçôáò åßíáé íá ãíùñßóïõí ôá ðáéäéÜ ôç óõíïéêßá ôïõò

ìå âéùìáôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, íá íéþóïõí åíåñãïß ðïëßôåò-ìÝëç ôçò åõñýôåñçò êïéíüôçôáò êáé íá

áíáëÜâïõí äñÜóåéò ãéá ôç âåëôßùóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôüò ôçò.

Ç åíüôçôá áíáöÝñåôáé êõñßùò óôçí Ýííïéá ôçò óõíïéêßáò ìéáò ðüëçò, ìå üëåò ôéò õðçñåóßåò êáé ôïõò

÷þñïõò ðïõ ìðïñåß íá ðåñéëáìâÜíåé. Áõôü Ýãéíå ãéá íá ðåñéãñÜøïõìå êÜèå ðéèáíü ðåñéâÜëëïí óõ-

íïéêßáò ðïõ èá êëçèåß ï äÜóêáëïò êáé ïé ìáèçôÝò íá ðñïóåããßóïõí. Óå ðåñßðôùóç ðïõ ïé ìáèçôÝò

æïõí óå ÷ùñéü, ï äÜóêáëïò ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéåß ôçí Ýííïéá ÷ùñéü áíôß ãéá ôçí Ýííïéá óõíïéêßá êáé

íá äþóåé âáñýôçôá óôá óôïé÷åßá åêåßíá ðïõ áðïôåëïýí ôï äéêü ôïõò ðåñéâÜëëïí.


28

2.2 ÐÜìå ìéá âüëôáÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Åðßóêåøç ãéá åðéôüðïõ ðáñáôÞñçóç

Ðñïôåßíåôáé, ðñéí áðü ôçí åðåîåñãáóßá ôïõ êåöáëáß-

ïõ 2.2, íá ãßíåé Ýíáò ðåñßðáôïò ôùí ðáéäéþí óôç ãåéôïíéÜ

ôïõ ó÷ïëåßïõ, ãéá åðéôüðïõ ðáñáôÞñçóç.

— Ðñéí áðü ôçí åðßóêåøç

Ï äÜóêáëïò èÝôåé óôïõò ìáèçôÝò åñùôÞóåéò, üðùò:

• Ðïéï ôìÞìá ôçò ãåéôïíéÜò èÝëåôå íá åðéóêåöôïýìå

êáé ãéáôß; • Ôé íïìßæåôå üôé èá óõíáíôÞóïõìå åêåß; (Ï äÜ-

óêáëïò êáôáãñÜöåé ôéò áðáíôÞóåéò ôùí ðáéäéþí óå Ýíá

÷áñôüíé ìå ôç ìïñöÞ «áñÜ÷íçò», ðñïêåéìÝíïõ áõôÝò íá

óõãêñéèïýí ìå ôéò ðáñáôçñÞóåéò ôïõò, ìåôÜ ôçí åðßóêå-

øç.) • Ôé èÝëåôå íá êÜíåôå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ðåñßðá-

ôïõ; (Íá ãñÜöåôå, íá ìáãíçôïöùíåßôå, íá öùôïãñáöß-

æåôå, íá ðáßñíåôå óõíÝíôåõîç ê.ï.ê.).

Óôç óõíÝ÷åéá ôá ðáéäéÜ ÷ùñßæïíôáé óå ïìÜäåò êáé êÜèå

ïìÜäá áíáëáìâÜíåé Ýíá óõãêåêñéìÝíï Ýñãï: ìéá ïìÜäá

èá ðáñáôçñÞóåé ôï ðñÜóéíï ôçò ãåéôïíéÜò (ðïý õðÜñ-

÷ïõí öõôÜ), Üëëç ôá êôßñéá (óðßôéá, åêêëçóßåò, õðçñåóß-

åò, êáôáóôÞìáôá), ìéá ôñßôç ôïõò áíïé÷ôïýò ÷þñïõò (ãÞ-

ðåäá, ðÜñêá, ðáéäéêÝò ÷áñÝò, ÷þñïé óôÜèìåõóçò), Üëëç

ôïõò áíèñþðïõò (êáôçãïñßåò åðáããåëìÜôùí).

ÊÜèå ïìÜäá åôïéìÜæåé ôüóá ïìïéüìïñöá êáñôåëÜêéá,

üóá êáé ôá ìÝëç ôçò. Ôá êáñôåëÜêéá áõôÜ óçìáôïäï-

ôïýí ìå ëÝîåéò Þ åéêüíåò ôïí ôïìÝá ðïõ Ý÷åé áíáëÜâåé íá

åñåõíÞóåé ç ïìÜäá. Óôåñåþíïíôáé óôï óôÞèïò ôùí ðáé-

äéþí ðñéí áðü ôçí Ýîïäï áðü ôï ó÷ïëåßï.

— ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðßóêåøçò, ôá ðáéäéÜ ðáñáôçñïýí

êáé êáôáãñÜöïõí ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ áöïñïýí ôçí

ïìÜäá ôïõò ìå ëÝîåéò, óêßôóá, æùãñáöéÝò, öùôïãñáößåò,

ç÷ïãñáöÞóåéò, óõíåíôåýîåéò.

— ÌåôÜ ôçí åðßóêåøç, ôá ðáéäéÜ êÜèå ïìÜäáò åíçìåñþ-

íïõí ôïõò õðüëïéðïõò ãéá üóá óõíÜíôçóáí óôïí ðåñßðá-

ôü ôïõò êáé üëïé ìáæß óõæçôïýí (ôé äåí åß÷áí ðñïâëÝøåé

üôé èá óõíáíôïýóáí, ôé ôïõò Üñåóå, ôé äåí ôïõò Üñåóå,

ôé èá Þèåëáí íá ìåëåôÞóïõí ðåñéóóüôåñï). ÊÜíïõí óå

÷áñôüíé ôç óýíèåóç ôçò ïìÜäáò ôïõò, ÷ñçóéìïðïéþíôáò

ôá êåßìåíá, ôá óêßôóá, ôéò æùãñáöéÝò êáé ôéò öùôïãñáöß-

åò, ãñÜöïíôáò ó÷åôéêÝò ëåæÜíôåò. Óôá ÷áñôüíéá áõôÜ èá

êáôáöåýãåé ï äÜóêáëïò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðåîåñãá-

óßáò êáé ôùí õðïëïßðùí êåöáëáßùí ôçò åíüôçôáò.

Óôï êåöÜëáéï 2.2, ïé ìáèçôÝò ìåëåôïýí ôçí åéêüíá ôçò

ÄéÜñêåéá

2 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí ôá

÷áñáêôçñéóôéêÜ óôïé÷åßá

ìéáò óõíïéêßáò (÷þñïõò êáé

êôßñéá).

• Íá ôá óõó÷åôßóïõí ìå ôá

óôïé÷åßá ôçò äéêÞò ôïõò

óõíïéêßáò.

• Íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí

ôçí áíÜãêç óõíåñãáóßáò

ôùí áíèñþðùí ðïõ æïõí Þ

åñãÜæïíôáé ó’ áõôÞí.


×þñïò, ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ,

áëëçëåðßäñáóç, ó÷Ýóåéò,

åðéêïéíùíßá


ÐáñáôÞñçóç, áíáæÞôçóç

ðëçñïöïñéþí, óõæÞôçóç,

ôáîéíüìçóç, óýãêñéóç


29

óõíïéêßáò êáé óõæçôïýí ãéá ôá óôïé÷åßá ðïõ õðÜñ÷ïõí ó’

áõôÞí. ÄéáâÜæïõí ôï êåßìåíï áíáöïñÜò, üðïõ áíáöÝñï-

íôáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ãåéôïíéÜò êáé ç Ýííïéá ôçò

óõíïéêßáò ìå üëá ôá óôïé÷åßá ôçò, åíþ ãßíåôáé áíáöïñÜ

êáé óôéò ó÷Ýóåéò ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìåôáîý ôùí áíèñþ-

ðùí ôçò óõíïéêßáò Þ ôçò ãåéôïíéÜò.

Áêïëïõèåß óõæÞôçóç ãéá ôá óôïé÷åßá ôçò äéêÞò ôïõò ãåé-

ôïíéÜò Þ óõíïéêßáò, ìå âÜóç ôá ðñïóùðéêÜ ôïõò âéþìá-

ôá êáé ôçí åðßóêåøç ðïõ Ý÷åé ðñïçãçèåß. Ôá êõêëþíïõí

óôçí åéêüíá ôïõ âéâëßïõ. Ôï êåöÜëáéï ïëïêëçñþíåôáé ìå

ôç óõìðëÞñùóç ôçò «ôáõôüôçôáò» ôçò ãåéôïíéÜò Þ ôçò

óõíïéêßáò ôïõ ó÷ïëåßïõ.

ÅðÝêôáóç

1. ÁíÜãíùóç ÷Üñôç

Ï äÜóêáëïò ìïéñÜæåé óå êÜèå ðáéäß öùôïáíôßãñáöï

áðü ÷Üñôç ôçò óõíïéêßáò ôïõò Þ áíáñôÜ Ýíá ìåãÜëï

óôïí ôïß÷ï. Åêåß, ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá âñïõí êáé íá

óçìåéþóïõí óôïé÷åßá ðïõ óõíÜíôçóáí óôïí ðåñßðáôü

ôïõò (ð.÷. ôï ó÷ïëåßï, ç åêêëçóßá, ç ðëáôåßá êôë.).

2.3 Êáôïéêßåò êáé ïéêïãÝíåéåòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 2.3 ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôçí åéêüíá, ìå-

ôñïýí ôéò ìïíïêáôïéêßåò êáé ôéò ðïëõêáôïéêßåò êáé óõìðëç-

ñþíïõí ôï ñáâäüãñáììá. Êáôüðéí ï äÜóêáëïò æçôÜ áðü

ôïõò ìáèçôÝò íá ðåñéãñÜøïõí ôï äñüìï ôïõò ìå âÜóç ôï

åßäïò ôùí êáôïéêéþí ðïõ êõñéáñ÷åß ó’ áõôüí: ðïëõêáôïé-

êßåò Þ ìïíïêáôïéêßåò.

Ç äñáóôçñéüôçôá ðñïöïñéêÞò Ýêöñáóçò ðïõ áêïëïõèåß âï-

çèÜ ôá ðáéäéÜ íá åíôÜîïõí óôïé÷åßá ôçò ðáñáôÞñçóÞò ôïõò

óå óõíå÷Þ ëüãï, äßíïíôáò ôçí ðåñéãñáöÞ ìéáò ìïíïêáôïéêßáò

Þ ðïëõêáôïéêßáò.

Óôçí åðüìåíç óåëßäá ôá ðáéäéÜ äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï. Áêï-

ëïõèåß óõæÞôçóç ðïõ åðéêåíôñþíåôáé óôéò Ýííïéåò ôüðïò

êáôáãùãÞò êáé áñìïíéêÞ óõíýðáñîç ïéêïãåíåéþí áðü äéáöï-

ñåôéêÝò ÷þñåò. Ãéá ôçí êáôáíüçóç áõôþí ôùí åííïéþí, ôá

ðáéäéÜ ðáñáôçñïýí ôéò åéêüíåò, äéáâÜæïõí ôïõò äéáëüãïõò

ôùí çñþùí êáé êáôáèÝôïõí ôá ðñïóùðéêÜ ôïõò âéþìáôá

ó÷åôéêÜ ìå ôïí ôüðï êáôáãùãÞò ôïõò êáé ôçí åðáöÞ ôïõò

ìå Üëëá ðáéäéÜ ôçò ðïëõêáôïéêßáò Þ ôçò ãåéôïíéÜò ôïõò.


Óôü÷ïò áõôïý ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé ç åðéêïéíù-

íßá ôïõ ðáéäéïý ìå êÜðïéïõò áðü ôïõò ãåßôïíÝò ôïõ.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá äéáêñßíïõí ôéò êáôïéêßåò

áðü ôá õðüëïéðá êôßñéá ôçò

óõíïéêßáò.


ôïõò áíèñþðïõò ðïõ

ìÝíïõí ó’ áõôÝò.

• Íá äéáêñßíïõí ôá åßäç ôùí

êáôïéêéþí (ðïëõêáôïéêßåò Þ

ìïíïêáôïéêßåò).

• Íá áíáãíùñßóïõí

êáé íá áíôéìåôùðßóïõí

ìå óåâáóìü ôçí ýðáñîç

óôçí êïéíüôçôá áôüìùí

äéáöïñåôéêÞò

êáôáãùãÞò Þ öõëÞò.


×þñïò, åðéêïéíùíßá, ó÷Ýóåéò,



30

Áêüìá, Ýñ÷åôáé óå åðáöÞ ìå ôï ðñþôï óôÜäéï ìéáò

Ýñåõíáò, ðïõ åßíáé ç óõëëïãÞ äåäïìÝíùí. Ï äÜóêáëïò

ìðïñåß íá óõãêåíôñþóåé ôçí åðüìåíç ìÝñá ôá óõìðëç-

ñùìÝíá öýëëá åñãáóßáò ôùí ìáèçôþí, íá åðåîåñãáóôåß

ìáæß ôïõò ôá äåäïìÝíá êáé íá ó÷ïëéÜóïõí áí ï ôü-

ðïò äéáìïíÞò óõìðßðôåé Þ åßíáé äéáöïñåôéêüò áðü ôïí

ôüðï êáôáãùãÞò. (Âñßóêåôáé åíôüò Þ åêôüò ÅëëÜäáò;)

ÅðÝêôáóç

1. Ìïíïêáôïéêßåò Þ ðïëõêáôïéêßåò: Ï äÜóêáëïò æçôÜ áðü

ôïõò ìáèçôÝò íá ìåôñÞóïõí ôéò ðïëõêáôïéêßåò êáé ôéò

ìïíïêáôïéêßåò óå ðåñéïñéóìÝíï ôìÞìá ôïõ äñüìïõ

üðïõ âñßóêåôáé ôï óðßôé ôïõò. Áðü ôá óôïé÷åßá ðïõ

óõãêåíôñþíïõí ÷áñáêôçñßæïõí ôç óõíïéêßá ôïõò ðõ-

êíïêáôïéêçìÝíç Þ áñáéïêáôïéêçìÝíç, áíÜëïãá ìå ôïí

áñéèìü ôùí ðïëõêáôïéêéþí êáé ôùí ìïíïêáôïéêéþí.

2.4 Ãíùñßæïõìå ôéò õðçñåóßåò ôçò óõíïéêßáò ìáòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 2.4 ïé ìáèçôÝò, ìå ôçí Üóêçóç ãñáðôÞò

Ýêöñáóçò êáé ôï ó÷åäéáóìü ôçò ðïñåßáò ôçò ÁíèÞò óôï

÷Üñôç, áóêïýíôáé óôçí éêáíüôçôá ðñïóáíáôïëéóìïý êáé ðå-

ñéãñáöÞò ìéáò äéáäñïìÞò. Óõã÷ñüíùò óõíáíôïýí ðïëëÝò

õðçñåóßåò êáé óõæçôïýí ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôïõò êáé ôç óç-

ìáóßá ôïõò óôç æùÞ ôçò óõíïéêßáò. Óôï óçìåßï ôùí ïäçãéþí

ôïõ ÊõñéÜêïõ, ðñïôåßíåôáé íá óõìðëçñþóïõí ôá ðáéäéÜ ôç

äéáäñïìÞ, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ëÝîåéò, üðùò: áñéóôåñÜ, äåîéÜ,

åõèåßá, áðÝíáíôé, öáíÜñé, äéÜâáóç.

Óôç äåýôåñç óåëßäá («Ç ÁíèÞ óôï Ôá÷õäñïìåßï»), ìå

áöïñìÞ ôçí åðßóêåøç ôçò çñùßäáò óôï Ôá÷õäñïìåßï,

ôá ðáéäéÜ êáôáíïïýí ôéò åíÝñãåéåò ðïõ êÜíïõìå ãéá íá

åîõðçñåôçèïýìå óå ìéá õðçñåóßá (1. ðñïóÝëåõóç, 2.

áñéèìüò ðñïôåñáéüôçôáò, 3. áãïñÜ ãñáììáôïóÞìïõ...).

¸ðåéôá ôá ðáéäéÜ áíáêïéíþíïõí óôçí ôÜîç ôõ÷üí åìðåéñß-

åò áðü åðéóêÝøåéò ðïõ Ý÷ïõí êÜíåé óôï Ôá÷õäñïìåßï Þ

óå Üëëåò äçìüóéåò õðçñåóßåò ôçò óõíïéêßáò ôïõò. Áí åß-

íáé åöéêôü, åðéóêÝðôïíôáé ìéá äçìüóéá õðçñåóßá, ãéá íá

áðïêôÞóïõí âéùìáôéêÞ ãíþóç ôçò ëåéôïõñãßáò ôçò.


Áõôü ôï Öýëëï åñãáóßáò óôï÷åýåé óôçí åìðÝäùóç áðü

ôá ðáéäéÜ ôïõ óêïðïý êáé ôïõ ñüëïõ êÜèå õðçñåóßáò. Ôá

ðáéäéÜ ðñÝðåé íá áíôéóôïé÷ßóïõí ôéò äýï óôÞëåò.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá åíôïðßóïõí ôïõò

÷þñïõò óôç óõíïéêßá

ðïõ óôåãÜæïõí âáóéêÝò

õðçñåóßåò ó÷åôéêÝò ìå ôç

äéïßêçóç, ôçí áóöÜëåéá, ôçí

õãåßá, ôçí åðéêïéíùíßá êáé

ôïí ðïëéôéóìü.

• Íá ìÜèïõí ôïí ôñüðï ìå

ôïí ïðïßï ëåéôïõñãåß ìßá

áðü áõôÝò ôéò õðçñåóßåò

– êáé, óõãêåêñéìÝíá,

ôï Ôá÷õäñïìåßï.


Ôüðïò, áëëçëåðßäñáóç,




óåéñïèÝôçóç, ðñïöïñéêÞ




ôáîéíüìçóç, áíáæÞôçóç

ðëçñïöïñéþí, äéåñåýíçóç

èåìÜôùí ðñïóùðéêïý êáé

êïéíùíéêïý åíäéáöÝñïíôïò

Ëåîéëüãéï

Êáôïéêßá, ïéêïãÝíåéá, ôüðïò

êáôáãùãÞò.


31

ÅðÝêôáóç

Èåáôñéêü ðáé÷íßäé: ÅðéëÝãïõìå ìéá õðçñåóßá (ÔñÜðåæá, Ôá-

÷õäñïìåßï êôë.) êáé áíáðáñéóôïýìå ìå áõôïó÷åäéáóìü

ìéá óêçíÞ áðü åðßóêåøÞ ìáò.

2.5 Ç åêêëçóßá ôçò óõíïéêßáòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 2.5 ôá ðáéäéÜ ðáñáôçñïýí ôï íáü ôçò

åéêüíáò, ôïí óõãêñßíïõí ìå ôï íáü ôçò óõíïéêßáò Þ ôïõ

÷ùñéïý ôïõò êáé óõìðëçñþíïõí ôçí ôáõôüôçôÜ ôïõ.

Ï äÜóêáëïò êáé ïé ìáèçôÝò, áí åßíáé åöéêôü, åðéóêÝ-

ðôïíôáé ôïí ðéï êïíôéíü íáü óôï ó÷ïëåßï êáé ðáñáôç-

ñïýí áõôÜ ðïõ õðÜñ÷ïõí ìÝóá. ÄéáöïñåôéêÜ, ï äÜóêá-

ëïò ðñïóðáèåß íá ôïõò èõìßóåé ôé îå÷ùñéóôü õðÜñ÷åé

óôï íáü ðïõ äåí õðÜñ÷åé óå Üëëá êôßñéá. Ïé ìáèçôÝò

óõìðëçñþíïõí: åéêüíåò, ìáíïõÜëéá, ôÝìðëï, êáíôÞëéá,

êåñéÜ, éåñü, óôáóßäéá, êáèßóìáôá, ðïëõÝëáéïé, Üìâùíáò,

ãõíáéêùíßôçò ê.Ü.

Óôç óõíÝ÷åéá, óõæçôïýí ãéá ôï ìõóôÞñéï ôçò âÜöôéóçò,

ôçí ðåñéöïñÜ åéêüíáò êáé ãéá Üëëåò èñçóêåõôéêÝò ôåëå-

ôÝò ðïõ Ý÷ïõí ðáñáêïëïõèÞóåé.

Óôçí åðüìåíç óåëßäá, ôá ðáéäéÜ ðáñáôçñïýí ôïõò íá-

ïýò Üëëùí èñçóêåéþí (êáèïëéêü íáü, åâñáúêÞ óõíáãùãÞ,

ìïõóïõëìáíéêü ôÝìåíïò). Óõæçôïýí áí õðÜñ÷ïõí íáïß

Üëëùí èñçóêåéþí Þ äïãìÜôùí óôç óõíïéêßá Þ óôï ÷ùñéü

ôïõò. Áí åßíáé åöéêôü, ôïõò åðéóêÝðôïíôáé.

2.6 Áíáêáëýðôù ôï ðñÜóéíï óôç óõíïéêßáÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 2.6 ïé ìáèçôÝò, ìÝóá áðü ôïõò äéáëüãïõò

ôùí çñþùí, ðñïôñÝðïíôáé íá ðáñáôçñÞóïõí êáé íá áíá-

êáëýøïõí ôéò ðñÜóéíåò ãùíéÝò ôçò óõíïéêßáò ôïõò, ìå ôéò

ïðïßåò Þäç åß÷áí ìéá ðñþôç åðáöÞ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò

ïñãáíùìÝíçò åðßóêåøçò óôç óõíïéêßá ðïõ ðñïôåßíáìå

íá ãßíåé óôçí áñ÷Þ ôçò åíüôçôáò.

ÌÝóá áðü ôç ìåëÝôç ôùí åéêüíùí ôïõ âéâëßïõ, ðñïôåßíå-

ôáé óôïõò ìáèçôÝò íá åóôéÜóïõí ôçí ðáñáôÞñçóÞ ôïõò

ó÷åôéêÜ ìå ôï ðñÜóéíï óå ôñßá åðßðåäá –øçëÜ, ìðñï-

óôÜ êáé ÷áìçëÜ– êáôÜ ôç äéáäñïìÞ ôïõò áðü ôï óðßôé

óôï ó÷ïëåßï. Óôç óõíÝ÷åéá, óõæçôïýí êáé ðñïóäéïñßæïõí

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá áíáæçôÞóïõí

ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå

ôçí åêêëçóßá ôçò ãåéôïíéÜò/

óõíïéêßáò ôïõò êáé íá

åêôéìÞóïõí ôç óçìáóßá ôùí

èñçóêåõôéêþí ôåëåôþí.

• Íá ãíùñßóïõí íáïýò Üëëùí

èñçóêåéþí.

• Íá áðïäå÷ôïýí ôç èñç-

óêåõôéêÞ äéáöïñåôéêüôçôá.


×þñïò, ÷ñüíïò,




óýãêñéóç

Ëåîéëüãéï

Íáüò, åêêëçóßá.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá åíôïðßóïõí êáé íá

ïíïìÜóïõí ôéò ðñÜóéíåò

ãùíéÝò ôçò óõíïéêßáò ôïõò

êáé íá êáôáíïÞóïõí ôï

ñüëï êáé ôç óçìáóßá ôïõò.

• Íá åðéóçìÜíïõí ôçí áíÜãêç

ðñïóôáóßáò ôïõ öõóéêïý

êáé ôïõ áíèñùðïãåíïýò

ðåñéâÜëëïíôïò, üðùò êáé


32

ôïõò ÷þñïõò ðñÜóéíïõ óôç äéêÞ ôïõò óõíïéêßá, óçìåéþ-

íïíôÜò ôïõò ìå ðÜíù óôï âéâëßï.

Óå ìéá ðéï åîåéäéêåõìÝíç äñáóôçñéüôçôá, ïé ìáèçôÝò êáëïý-

íôáé íá ðïõí êáé íá ãñÜøïõí ôéò ïíïìáóßåò ìåñéêþí áðü ôá

öõôÜ ðïõ óõíáíôïýí êáôÜ ôç äéáäñïìÞ ôïõò áðü ôï óðßôé

óôï ó÷ïëåßï, ìå ôç âïÞèåéá ôïõ äáóêÜëïõ, ôùí ãïíéþí Þ ó÷å-

ôéêþí âéâëßùí. Ç äñáóôçñéüôçôá áõôÞ ìðïñåß íá ïëïêëçñù-

èåß ìå ôç äçìéïõñãßá åíüò öõôïëïãßïõ ôçò ôÜîçò.

Óôçí åðüìåíç óåëßäá åéóÜãåôáé ôï èÝìá ôçò ðñïóôáóß-

áò ôïõ ðñÜóéíïõ êáé, ãåíéêÜ, ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, ìå ôçí

ïéêåßá äñáóôçñéüôçôá ôïõ «óõìöùíþ / äéáöùíþ». Ôï

ó÷üëéï ôïõ Óðßèá èÝôåé ôïí ðñïâëçìáôéóìü êáé äçìéïõñãåß

ôç ãÝöõñá ãéá ôï åðüìåíï êåöÜëáéï, ðïõ áöïñÜ ôç «ëýóç

ðñïâëÞìáôïò» ìÝóá áðü óõëëïãéêÞ äñÜóç.

ÅðÝêôáóç

1. Óôï ÷Üñôç: Óôï ÷Üñôç ôçò óõíïéêßáò ìáò (âë. ÅðÝêôáóç

ôïõ êåöáëáßïõ 2.2), âñßóêïõìå ôïõò ÷þñïõò ðñÜóéíïõ

êáé ôïõò ÷ñùìáôßæïõìå ìå ðñÜóéíï ÷ñþìá. ÓõæçôÜìå

áí åßíáé áñêåôïß.

2. ÐñÜóéíï ó÷ïëåßï: Áí èÝëïõìå íá ðñáóéíßóåé ç óõíïéêßá

Þ ç ãåéôïíéÜ ìáò, ìðïñïýìå íá îåêéíÞóïõìå áðü ôçí

áõëÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ. Óõæçôïýìå ôñüðïõò ãéá íá öñïíôß-

óïõìå êáé íá áõîÞóïõìå ôï ðñÜóéíï óôçí áõëÞ ìáò.

2.7 Öñïíôßæù ôç óõíïéêßá ìïõÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 2.7 öáßíïíôáé ôá âÞìáôá ôçò ìåèüäïõ

åðßëõóçò ðñïâëÞìáôïò. Ôá ðáéäéÜ ìåëåôïýí êáé ðåñéãñÜ-

öïõí ôçí åéêüíá ôçò ðñïåðéëåãìÝíçò ðñïâëçìáôéêÞò êá-

ôÜóôáóçò. Ï äÜóêáëïò, ìå êáôÜëëçëåò åñùôÞóåéò, âïçèÜ

ôïõò ìáèçôÝò íá ó÷ïëéÜóïõí ðñïöïñéêÜ êáé íá êáôáíïÞ-

óïõí ôá ðÝíôå ðñïôåéíüìåíá âÞìáôá ôçò ìåèüäïõ, þóôå

íá ìðïñïýí íá ôçí åöáñìüæïõí êáé óå Üëëåò ðñïâëçìá-

ôéêÝò êáôáóôÜóåéò. Óôï ðÝìðôï âÞìá, ïé ìáèçôÝò êáëïý-

íôáé íá ó÷åäéÜóïõí óôïí êåíü ÷þñï ðþò öáíôÜæïíôáé ôï

áðïôÝëåóìá ôçò ðáñÝìâáóÞò ôïõò.

1ï ÂÞìá – Óõæçôþ: Ðïéï åßíáé ôï ðñüâëçìá.

2ï ÂÞìá – Ðñïôåßíù: Ðñïôåßíù ðéèáíÝò ëýóåéò.

3ï ÂÞìá – Áðïöáóßæù: Áðïöáóßæïõìå áðü êïéíïý ðïéá

ëýóç åßíáé ç êáëýôåñç ãéá ôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç.

4ï ÂÞìá – ÊÜíù: ÊáèÝíáò îå÷ùñéóôÜ êáé üëïé ìáæß ðñï-

÷ùñÜìå óå óõãêåêñéìÝíåò äñÜóåéò, üðùò Ý÷ïõìå áðïöá-

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá åíôïðßóïõí êáé

íá ðñïóåããßóïõí

ôïðéêÜ ðåñéâáëëïíôéêÜ

ðñïâëÞìáôá.

• Íá åîïéêåéùèïýí

ìå ôç ìÝèïäï ëýóçò

ðñïâëÞìáôïò.

• Íá áíáãíùñßóïõí ôçí

áíÜãêç ëÞøçò áðüöáóçò.

• Íá áíáðôýîïõí èåôéêÞ

óôÜóç ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí.

ôç óçìáóßá ôçò óõìâïëÞò

ôùí áíèñþðùí óôç óùóôÞ

äéá÷åßñéóÞ ôïõ.


×þñïò, Üôïìï, óýíïëï



Ýñåõíá

Ëåîéëüãéï

Öñïíôßäá, ðñïóôáóßá.


33

óßóåé. Âñßóêïõìå óõíåñãÜôåò, ÷ñÞìáôá, åñãáëåßá êôë.

5ï ÂÞìá – Áîéïëïãþ: Åßíáé ôþñá êáëýôåñá; Ãéáôß; Ôé Üë-

ëáîå êáé ðþò; Ðþò öôÜóáìå óå áõôü ôï áðïôÝëåóìá;

Ðþò áéóèÜíïìáé;

ÅðÝêôáóç

1. ÍïéÜæïìáé ãéá ôç äéêÞ ìïõ óõíïéêßá Þ ãåéôïíéÜ: Ðñïôåß-

íïõìå ôçí áîéïðïßçóç ôïõ õëéêïý, öùôïãñáöéêïý êáé

Üëëïõ, ðïõ Ý÷ïõí óõãêåíôñþóåé ïé ìáèçôÝò êáôÜ ôçí

áñ÷éêÞ åðßóêåøÞ ôïõò óôç óõíïéêßá Þ ôç ãåéôïíéÜ. Ìå

ôç âïÞèåéá ôïõ äáóêÜëïõ, åðéëÝãïõí Ýíá ðñüâëçìá

ôçò óõíïéêßáò Þ ôçò ãåéôïíéÜò ôïõò êáé áêïëïõèïýí

ôá ðÝíôå âÞìáôá ãéá ôçí åðßëõóÞ ôïõ. Óõíïøßæïõí ôçí

åìðåéñßá ôïõò óå Ýíá ÷áñôüíé.

2.8 Áðü ôï ÷ôåò óôï óÞìåñá

2.9 Óôï ÷ùñéü êáé óôçí ðüëçÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 2.8 ïé ìáèçôÝò, áöïý ïëïêëÞñùóáí ôçí

Ýñåõíá êáé ôç ãíùñéìßá ìå ôç äéêÞ ôïõò óõíïéêßá Þ ãåé-

ôïíéÜ, ðñïôåßíåôáé íá áíáæçôÞóïõí ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí

éóôïñßá ôçò êáé íá ðñïâïýí óôéò áðáñáßôçôåò óõãêñßóåéò

ìåôáîý ðáñåëèüíôïò êáé ðáñüíôïò. ÌÝóá áðü ôï äéÜëïãï

ôùí çñþùí õðïäåéêíýïíôáé ïé ðçãÝò óôéò ïðïßåò ìðïñïýí

íá áíáôñÝîïõí ãéá ôç óõãêÝíôñùóç áõôþí ôùí ðëçñï-

öïñéþí: ðáëéÝò öùôïãñáößåò, çëéêéùìÝíïé êÜôïéêïé. Äß-

íåôáé, åðßóçò, Ýíá ìïíôÝëï ðáñïõóßáóçò ôçò éóôïñßáò ôçò

óõíïéêßáò, ðïõ ðåñéëáìâÜíåé æåýãç åðéëåãìÝíùí åéêüíùí

áðü ôï ÷ôåò êáé ôï óÞìåñá ìå ôéò áíôßóôïé÷åò ëåæÜíôåò.

Ìå áöïñìÞ áõôÝò ôéò åéêüíåò ãßíåôáé óõæÞôçóç óôçí ôÜîç

ãéá ôéò áëëáãÝò ðïõ Ý÷ïõí ðñïêýøåé óôï ðåñéâÜëëïí êáé

óôç æùÞ ôùí êáôïßêùí. ÊñéôÞñéï ãéá ôéò åéêüíåò ðïõ Ý÷ïõí

åðéëåãåß åßíáé íá ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí êáèçìåñéíüôçôá ôùí

ðáéäéþí: ôá óðßôéá ôïõò, ôïõò ÷þñïõò üðïõ ðáßæïõí, ôá

êáôáóôÞìáôá óôá ïðïßá øùíßæïõí.

Óôï êåöÜëáéï 2.9 ï äÜóêáëïò, ìå áöåôçñßá ôï ðåñéâÜë-

ëïí ôïõ ó÷ïëåßïõ (÷ùñéü Þ ðüëç), ïñãáíþíåé ìéá óõæÞôçóç

ó÷åôéêÜ ìå ôéò ïìïéüôçôåò êáé ôéò äéáöïñÝò ôçò æùÞò óôï

÷ùñéü êáé óôçí ðüëç. Óôü÷ïò åßíáé íá áîéïðïéçèïýí ôüóï

ïé âéùìáôéêÝò åìðåéñßåò ôùí ìáèçôþí áðü ôï áíôßóôïé÷ï

ðåñéâÜëëïí, üóï êáé áðü ôéò åéêüíåò ôçò óåëßäáò, ðïõ ôéò

÷ñçóéìïðïéïýí ãéá íá ðåñéãñÜøïõí ðñïöïñéêÜ ôï ÷ùñéü

êáé ôçí ðüëç. Ìå ôç äñáóôçñéüôçôá «Êëåßóå ôá ìÜôéá»,


×þñïò, Üôïìï / óýíïëï,

ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ, ó÷Ýóåéò


Ëýóç ðñïâëÞìáôïò,

ðáñáôÞñçóç, áíÜëõóç

äåäïìÝíùí, êñéôéêÞ óêÝøç,

åðåîÞãçóç, áîéïëüãçóç,

åéêáóôéêÞ áðüäïóç

Óýíäåóç

Ôï êåöÜëáéï áõôü

ðñïóöÝñåôáé ãéá óýíäåóç ìå

ôï êåöÜëáéï 1.4, «ÈÝëïõìå

Ýíá üìïñöï ó÷ïëåßï».

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá óõãêñßíïõí ôç ãåéôïíéÜ

ôïõ ðáñåëèüíôïò ìå áõôÞí

ôïõ ðáñüíôïò.

• Íá åíôïðßóïõí,

íá áíáëýóïõí

êáé íá ðåñéãñÜøïõí âáóéêÝò

äéáöïñÝò áíÜìåóá óôçí

ðüëç êáé óôï ÷ùñéü.

Óýíäåóç

Ç åíüôçôá 2.8 óõíäÝåôáé ìå

ôçí åíüôçôá 4.3, «ÁëëáãÝò

ìÝóá óôï ÷ñüíï».


×þñïò, ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ,

ó÷Ýóåéò, áëëçëåðßäñáóç


ÁíáæÞôçóç ðëçñïöïñéþí,

ðáñáôÞñçóç, áîéïëüãçóç,

áíôéóôïß÷éóç, áíáóôï÷áóìüò


34

äßíåôáé óôïõò ìáèçôÝò ç äõíáôüôçôá íá äéçãçèïýí «ç-

÷çôéêÝò êáé ÷ñùìáôéêÝò» áíáìíÞóåéò êáé ãåíéêüôåñá óõ-

íáéóèÞìáôá ðïõ íéþèïõí óôçí ðüëç Þ óôï ÷ùñéü.


Ôï öýëëï áõôü åßíáé êáé Öýëëï áîéïëüãçóçò. ¸÷åé

Ýíôïíï âéùìáôéêü ÷áñáêôÞñá, ãé’ áõôü ðáñÝ÷åé óå

êÜèå ìáèçôÞ ôç äõíáôüôçôá íá åêöñáóôåß ðñïóùðé-

êÜ, íá áíáóôï÷áóôåß ðÜíù óôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò

óõíïéêßáò ôïõ –óå óõíäõáóìü ìå ðñïóùðéêÝò ôïõ

åìðåéñßåò êáé ðñïôéìÞóåéò– êáé íá ðÜñåé õðüøç ôïõ ôéò

áíÜãêåò êáé ðñïôéìÞóåéò ôùí Üëëùí.

ÅðÝêôáóç

ÃñÜöïõìå ìéá éóôïñßá. ÃñÜöïõìå ìéá áóôåßá éóôïñßá ãéá Ýíá

ãÜéäáñï ðïõ ðÞãå óôçí ðüëç.


35

3. Ï ÐÑÏÓÁÍÁÔÏËÉÓÌÏÓ

Ï ðñïóáíáôïëéóìüò åßíáé ìéá äýóêïëç äåîéüôçôá ãéá ôá ðáéäéÜ áõôÞò ôçò çëéêßáò, ãéáôß äåí

ìðïñïýí íá óõíäÝóïõí ôçí Ýííïéá ôïõ ïñßæïíôá ìå ôçí ðïñåßá ôïõ Þëéïõ êáé ôï ðåñéâÜëëïí óôï ïðïßï

æïõí, éäéáßôåñá áí êáôïéêïýí óå ìåãÜëç ðüëç. Óôü÷ïò ôçò åíüôçôáò åßíáé íá êáôáíïÞóïõí ôá ðáéäéÜ, ìå

áðëÝò âéùìáôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, ôçí Ýííïéá ôïõ ïñßæïíôá êáé ôùí ôåóóÜñùí óçìåßùí ôïõ, êáèþò êáé

íá áóêçèïýí óôï óôïé÷åéþäç ðñïóáíáôïëéóìü êáé ôçí åýñåóç ôùí óçìåßùí ôïõ ïñßæïíôá.

3.1 Ìáèáßíù íá ðñïóáíáôïëßæïìáéÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá ðáñáôçñÞóïõí ôçí åéêüíá. Ï

äÜóêáëïò èÝôåé åñùôÞóåéò: • Ôé âëÝðïõí; (Ôç ãñáììÞ ðïõ

åíþíåé ôç èÜëáóóá ìå ôïí ïõñáíü êáé ôçí ðïñåßá ôïõ

Þëéïõ.) • Áðü ðïý âãáßíåé ï Þëéïò êáé ðïý ðçãáßíåé; • Ï

Þëéïò êéíåßôáé; • Ôé óçìáßíïõí ôá ãñÜììáôá Á êáé Ä; Ïé ìá-

èçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï, ôï ïðïßï åéóÜãåé ôïí ïñéóìü

ôçò ëÝîçò ïñßæïíôáò êáé åíüò áðü ôá óçìåßá ôïõ (ÁíáôïëÞ).

Ôï ó÷üëéï ôçò ÁíèÞò âïçèÜ íá êáôáíïÞóïõí ôç ó÷Ýóç

ôïõ ðñïóáíáôïëéóìïý ìå ôçí ÁíáôïëÞ (åííïéïëïãéêÜ êáé

ãëùóóéêÜ). Ç åéêüíá ôçò åêêëçóßáò ôïýò ðëçñïöïñåß ãéá

Ýíáí åíáëëáêôéêü ôñüðï åíôïðéóìïý ôçò ÁíáôïëÞò.

Óôçí åðüìåíç óåëßäá, ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôçí åéêüíá,

äéáâÜæïõí ôá êåßìåíá êáé ðëçñïöïñïýíôáé ãéá ôïí ôñüðï

ìå ôïí ïðïßï ìðïñïýí íá âñïõí êáé ôá õðüëïéðá óçìåß-

á ôïõ ïñßæïíôá, üôáí ãíùñßæïõí ôçí ÁíáôïëÞ. Ôá ðáéäéÜ

åîáóêïýíôáé óôçí áíôéóôïß÷éóç ôïõ óþìáôüò ôïõò ìå ôá

ôÝóóåñá óçìåßá ôïõ ïñßæïíôá. ÌåôÜ, ðáñáôçñïýí ôï

÷Üñôç ôçò ÅëëÜäáò óôï âéâëßï. Óõæçôïýí ãéá ôçí ýðáñîç

ôùí óçìåßùí ôïõ ïñßæïíôá óôï ÷Üñôç. Ìå ôçí áíáöïñÜ

óôçí ðõîßäá, åéóÜãåôáé Ýíáò áêüìá ôñüðïò ðñïóáíáôï-

ëéóìïý êáé ãßíåôáé óõæÞôçóç ãéá ôç ÷ñçóéìüôçôÜ ôçò.


Óôü÷ïò ôïõ åßíáé íá âñßóêïõí ïé ìáèçôÝò, ìå âéùìáôéêü

ôñüðï, ôá óçìåßá ôïõ ïñßæïíôá êáé íá ôá óõíäõÜæïõí ìå

ôï ðåñéâÜëëïí ôïõò (ð.÷. ôçí áõëÞ ôïõ ó÷ïëåßïõ ôïõò).

3.2 Ôé ìÜèáìå ãéá ôç óõíïéêßá

êáé ôïí ðñïóáíáôïëéóìüÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò áíáêåöáëáéþíïõí ôéò äýï åíüôçôåò ìÝóá áðü

ïëïêëçñùìÝíåò ðñïôÜóåéò ôéò ïðïßåò äéáâÜæïõí. ÌåôÜ,

ðáñïõóéÜæïõí óôçí ôÜîç ôï Öýëëï åñãáóßáò 8 êáé óõ-

æçôïýí ãéá ôéò ðñïôéìÞóåéò êáé åðéëïãÝò ôïõò ðïõ áíôáíá-

êëþíôáé óå áõôü, ÷ùñßò êñéôéêÞ äéÜèåóç êáé áîéïëüãçóç.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá åîïéêåéùèïýí ìå ôïí

ðñïóáíáôïëéóìü óôï ÷þñï,

ìå âÜóç ôá ôÝóóåñá óçìåßá

ôïõ ïñßæïíôá.

• Íá åîïéêåéùèïýí ìå ôïí

ïñéóìü ôçò èÝóçò ôïõò óå

ó÷Ýóç ìå ôçí áíáôïëÞ êáé

ôç äýóç ôïõ Þëéïõ.


×þñïò, ÷ñüíïò


ÐáñáôÞñçóç, åñìçíåßá

ôçò ðáñáôÞñçóçò,

ðñïóáíáôïëéóìüò

Ëåîéëüãéï

Ïñßæïíôáò, ðñïóáíáôïëéóìüò,

ÁíáôïëÞ, Äýóç, ÂïññÜò,

Íüôïò.

ÄéÜñêåéá: 1 x 45´

Óôü÷ïé: Ïé ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé

íá áíáêåöáëáéþóïõí ôéò

åíüôçôåò «H óõíïéêßá ìïõ»

êáé «O ðñïóáíáôïëéóìüò».


36

Ðñïôåéíüìåíï äéáèåìáôéêü ó÷Ýäéï åñãáóßáò ãéá ôçí åíüôçôá «Ç óõíïéêßá ìïõ»

Ôßôëïò: «ÐáéäéêÞ ÷áñÜ»

ÄéÜñêåéá (åíäåéêôéêÜ)

3 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí ôï ðåñéâÜëëïí ôçò ÐáéäéêÞò ÷áñÜò (öõóéêü êáé áíèñùðïãåíÝò).

• Íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí ôï ñüëï êáé ôç óçìáóßá ôçò ãéá ôçí êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ.

• Íá åðéóçìÜíïõí ðñïâëçìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò.

• Íá ðñïôåßíïõí ëýóåéò.

• Íá õéïèåôÞóïõí óôÜóåéò êáé óõìðåñéöïñÝò öéëéêÝò ðñïò ôï ðåñéâÜëëïí.

Á ÖÁÓÇ

Á1. ÅðéëïãÞ êáé äéåñåýíçóç ôïõ èÝìáôïò

ÅðéëÝãåôáé ç åðåîåñãáóßá ôçò èåìáôéêÞò åíüôçôáò «ÐáéäéêÞ ÷áñÜ» ãéáôß åìðßðôåé óôá ìáèçôéêÜ

åíäéáöÝñïíôá, Ý÷åé åýêïëç ðñüóâáóç ãéá åñãáóßá ðåäßïõ êáé ðñïóöÝñåôáé ãéá äñÜóç.

Á2. ÓõæÞôçóç

Ôá ðáéäéÜ óõæçôïýí ãéá ôçí êïíôéíÞ ÐáéäéêÞ ÷áñÜ, óôçí ïðïßá óõ÷íÜæïõí. Áðáíôïýí óå åñù-

ôÞóåéò, üðùò:

• Ðïý âñßóêåôáé; Åßíáé êïíôÜ óôï ó÷ïëåßï Þ êïíôÜ óôï óðßôé;

• Ôé þñåò óõ÷íÜæïõí óôçí ÐáéäéêÞ ÷áñÜ;

• Ôé åßäïõò ðáé÷íßäéá õðÜñ÷ïõí åêåß;

• Ìå ðïéá ðáßæïõí óõíÞèùò;

• Ìå ðïéïí ðçãáßíïõí;

• Ôé Üëëï õðÜñ÷åé óôçí ÐáéäéêÞ ÷áñÜ;

• Ôé èá Þèåëáí íá õðÞñ÷å áêüìç;

Á3. ÏñãÜíùóç åðßóêåøçò

ÐñïåôïéìÜæåôáé ç åðßóêåøç óôçí ÐáéäéêÞ ÷áñÜ, ðñïêåéìÝíïõ íá áðáíôçèïýí ôá åñùôÞìáôá

ðïõ Ýìåéíáí áíáðÜíôçôá, íá äéåõêñéíéóôïýí ïé äéáöïñåôéêÝò áðüøåéò, íá óõãêåíôñùèïýí ðå-

ñéóóüôåñá äåäïìÝíá êáé íá åðéâåâáéùèïýí (Þ íá äéáøåõóôïýí) ïé åéêüíåò áðü ôçí ÐáéäéêÞ

÷áñÜ ðïõ Ý÷ïõí óôï ìõáëü ôïõò.

Ó÷çìáôßæåôáé êáôÜëïãïò ìå ôïí áðáñáßôçôï åîïðëéóìü ãéá ôçí åðßóêåøç: öùôïãñáöéêÝò ìç÷á-

íÝò, êáóåôüöùíï, óçìåéùìáôÜñéï, óáêïõëÜêéá ãéá äåßãìáôá ðïõ èá óõëëåãïýí (öýëëá, ðÝôñåò,

îõëáñÜêéá, ÷áìÝíá áíôéêåßìåíá ê.Ü.).

Â ÖÁÓÇ

Â1. Åðßóêåøç-Ýñåõíá ðåäßïõ

ÅöïäéáóìÝíïé ìå ôïí áðáñáßôçôï åîïðëéóìü, ïé ìáèçôÝò åðéóêÝðôïíôáé ôçí ÐáéäéêÞ ÷áñÜ.

Öùôïãñáößæïõí, ç÷ïãñáöïýí, óõëëÝãïõí õëéêÜ, æùãñáößæïõí, ðáßæïõí.


37

Â2. Åðåîåñãáóßá ôùí óôïé÷åßùí ðïõ óõíÝëåîáí

Ï äÜóêáëïò åìöáíßæåé üóï ðéï óýíôïìá ãßíåôáé ôéò öùôïãñáößåò. Ïé öùôïãñáößåò åêôßèåíôáé, ó÷ï-

ëéÜæïíôáé áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò ìáèçôÝò (ãåíéêÜ ðëÜíá, ëåðôïìÝñåéåò) êáé ïìáäïðïéïýíôáé áíÜëïãá

ìå ôá èÝìáôá ðïõ áðåéêïíßæïõí (üñãáíá, öõôÜ, Üíèñùðïé, æþá, ðñïâëÞìáôá ê.Ü.). ÅðéëÝãïíôáé ïé

öùôïãñáößåò ðïõ èá áðåéêïíßóïõí ôçí êáôÜóôáóç ôçò ÐáéäéêÞò ÷áñÜò êáé ãñÜöïíôáé áíôßóôïé÷åò

ëåæÜíôåò. Áí Ý÷ïõìå ìáãíçôïöùíÞóåé êÜðïéïõò Þ÷ïõò, ôïõò áêïýìå üëïé ìáæß êáé ðñïóðáèïýìå

íá ìáíôÝøïõìå ôçí ðçãÞ ôïõò. ÅêèÝôïõìå óå Ýíá ôñáðÝæé ôéò ìéêñÝò óõëëïãÝò (öýëëá, ðåôñþìá-

ôá ê.Ü.) êáé êáôáóêåõÜæïõìå êáñôåëÜêéá ìå ôéò ïíïìáóßåò ôïõò. Åðéóçìáßíïõìå ôéò ðñïâëçìáôéêÝò

êáôáóôÜóåéò êáé æùãñáößæïõìå ôéò ðñïôÜóåéò ìáò ãéá âåëôßùóç.

Áíáæçôïýìå ôñüðïõò íá õëïðïéÞóïõìå áõôÝò ôéò áëëáãÝò (Üñèñï óå ôïðéêÞ åöçìåñßäá, ãñÜììá êáé

åðßóêåøç óôï ÄÞìáñ÷ï, áíÜñôçóç ìéêñÞò áößóáò óôïí ðßíáêá áíáêïéíþóåùí ôïõ ó÷ïëåßïõ ê.ï.ê.).

Ã´ ÖÁÓÇ: Óýíèåóç

Áðü ôá åõñÞìáôá ðïõ Ý÷ïõí óõëëÝîåé êáé ôá Ýñãá ðïõ Ý÷ïõí äçìéïõñãÞóåé (öùôïãñáößåò,

óõëëïãÝò, æùãñáöéÝò ê.Ü.), ôá ðáéäéÜ åðéëÝãïõí åêåßíá ðïõ èåùñïýí ðéï áíôéðñïóùðåõôéêÜ

êáé ôá ÷ñçóéìïðïéïýí ãéá íá êÜíïõí ìéá óýíèåóç óå ÷áñôüíé. Ç óýíèåóç áõôÞ ðåñéÝ÷åé:

• Ôï üíïìá ôçò ÐáéäéêÞò ÷áñÜò (áí õðÜñ÷åé).

• Ôç èÝóç ôçò.

• Ôçí çìåñïìçíßá ðïõ ôçí åðéóêÝöôçêáí.

• Öùôïãñáößåò ðïõ áðåéêïíßæïõí ôçí ôùñéíÞ êáôÜóôáóç (üñãáíá, öõôÜ, Üíèñùðïé, æþá,

ðñïâëÞìáôá ê.Ü.).

• ËåæÜíôåò ãéá ôéò öùôïãñáößåò.

• ÆùãñáöéÝò ðïõ áðåéêïíßæïõí ôçí ðñïçãïýìåíç êáôÜóôáóç.

• ÆùãñáöéÝò ðïõ áðïôõðþíïõí ôéò âåëôéþóåéò ðïõ ðñïôåßíïõí.

• Ôñüðïõò äñÜóçò ãéá âåëôßùóç ôçò êáôÜóôáóçò (öùôïôõðßá ôçò åðéóôïëÞò óôï ÄÞìáñ-

÷ï, öùôïãñáößá áðü ôçí åðßóêåøç…).

Ä ÖÁÓÇ: Áîéïðïßçóç

Óôïí ðßíáêá áíáêïéíþóåùí ôïõ ó÷ïëåßïõ áíáñôÜôáé Ýíá ìéêñü ÷áñôüíé ìå ìåñéêÝò åíäåéêôéêÝò

öùôïãñáößåò, ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ åðéóçìÜíèçêáí êáé ôéò ðñïôåéíüìåíåò åíÝñãåéåò ãéá âåëôß-

ùóç êáé äñÜóç. Áöïý ìå ôïí ôñüðï áõôü åõáéóèçôïðïéçèåß ç ó÷ïëéêÞ êïéíüôçôá, åôïéìÜæåôáé

Ýíá êåßìåíï ãéá ôç óõãêÝíôñùóç õðïãñáöþí ôùí ìáèçôþí ôùí Üëëùí ôÜîåùí, ôùí äáóêÜëùí

êáé ôùí ãïíÝùí, ðïõ èá óõíïäåýóåé ôçí åðéóôïëÞ ôùí ðáéäéþí óôï ÄÞìáñ÷ï.

Å ÖÁÓÇ: Áîéïëüãçóç

ÂëÝðå «Áîéïëüãçóç» (óó. 17-18).


38

Ôé èá ìÜèïõìåÓôïí ðñïêáôáâïëéêü ïñãáíùôÞ ôá ðáéäéÜ åéóÜãïíôáé óôïõò ôñü-

ðïõò áíôßëçøçò êáé ìÝôñçóçò ôïõ ÷ñüíïõ êáé ôçò óçìáóßáò ôïõ

ãéá ôç æùÞ ìáò, ìå åéêüíåò ðïõ ðáñáðÝìðïõí óå ðïëëáðëÝò åñ-

ìçíåßåò êáé áíáãíþóåéò. Ï äÜóêáëïò æçôÜ áðü ôïõò ìáèçôÝò

íá ðáñáôçñÞóïõí Ýíá Ýíá ôá åéêïíßäéá, íá ôá ïíïìÜóïõí êáé

íá âñïõí ôç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôï ÷ñüíï. Ð.÷.: Ç ÷åëþíá ðåñðáôÜ

áñãÜ Þ Ç ÷åëþíá æåé ðïëëÜ ÷ñüíéá. Åðßóçò, æçôÜ íá ðñïôåßíïõí

äéêÝò ôïõò éäÝåò ãéá ôçí áðåéêüíéóç ôçò Ýííïéáò ôïõ ÷ñüíïõ.

4.1 Ðþò ìåôñÜìå ôï ÷ñüíïÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 4.1 ïé ìáèçôÝò ðñïóåããßæïõí ôçí Ýííïéá

ôïõ ÷ñüíïõ óðåéñïåéäþò, îåêéíþíôáò áðü ôï 24ùñï (ìßá

ìÝñá), ôçí åâäïìÜäá, ôï ìÞíá êáé, ôÝëïò, ôï ÷ñüíï. Ðá-

ñáôçñïýí ôï öýëëï ôïõ çìåñïëïãßïõ êáé óõæçôïýí ôá

óôïé÷åßá ðïõ áíáãñÜöïíôáé ó’ áõôü êáé Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå

ôç ìÝôñçóç ôïõ ÷ñüíïõ: ìÞíáò, çìåñïìçíßá, çìÝñá, þñá

áíáôïëÞò êáé äýóçò ôïõ Þëéïõ, åïñôïëüãéï ôçò çìÝñáò,

çìåñÞóéï ÷ñïíïäéÜãñáììá. Áðáíôïýí óôéò åñùôÞóåéò êáé

áíáæçôïýí óôï çìåñïëüãéï ôçò ôÜîçò ôá áíôßóôïé÷á óôïé-

÷åßá ôçò çìÝñáò ðïõ ãßíåôáé ôï ìÜèçìá. Äéçãïýíôáé ðþò

ðåñíïýí ôç ìÝñá ôïõò, äéáêñßíïõí ôéò þñåò åñãáóßáò áðü

åêåßíåò ôïõ åëåýèåñïõ ÷ñüíïõ êáé ôïõ ýðíïõ, ó÷çìáôï-

ðïéþíôáò Ýôóé ôçí Ýííïéá ôïõ 24þñïõ.

Óôç óõíÝ÷åéá, ìå áöïñìÞ ôï åâäïìáäéáßï ó÷ïëéêü ðñü-

ãñáììá, óõæçôïýí ãéá ôéò äéêÝò ôïõò äñáóôçñéüôçôåò

êáé áíÜëïãá ôï óõìðëçñþíïõí. Ç ðáñÜèåóç ôùí åöôÜ

çìåñþí åéóÜãåé ôçí Ýííïéá ôçò åâäïìÜäáò. Ôï áðüóðá-

óìá áðü ôï âéâëßï ôïõ ÔæéÜíé ÑïíôÜñé Ôá ðáñáìýèéá ôïõ

ìðáñìðá-ÃåíåéÜäá ðñïôñÝðåé ôá ðáéäéÜ óå ìéá äéá÷åßñéóç

ôïõ ÷ñüíïõ âáóéóìÝíç óôçí åõ÷áñßóôçóç êáé óôï ðáé-

4. Ï ×ÑÏÍÏÓ

Ï ÷ñüíïò, ùò Ýííïéá, åéóÜãåôáé åìðåéñéêÜ ìÝóá áðü ôç äéáäï÷Þ ôùí ãåãïíüôùí ôçò ðñïóùðéêÞò

æùÞò ôùí ìáèçôþí, ôçí åîåëéêôéêÞ ðïñåßá ôçò æùÞò ôïõ áíèñþðïõ ãåíéêüôåñá, áëëÜ êáé ôçí ðáñáôÞ-

ñçóç ôùí áëëáãþí óôï ðåñéâÜëëïí.

Ïé ìáèçôÝò áíáãíùñßæïõí ÷ñïíéêÝò êáôáãñáöÝò êáé üñãáíá ìÝôñçóçò ôïõ ÷ñüíïõ êáé áðïêôïýí ïé

ßäéïé äåîéüôçôåò êáôáãñáöÞò ãåãïíüôùí êáé ÷ñïíéêþí ðåñéüäùí ìå áñéèìïýò êáé óýìâïëá. ¸ñ÷ïíôáé

óå åðáöÞ ìå ôçí Ýííïéá ôçò áëëáãÞò, ôçò åîÝëéîçò êáé ôçò ìåôáâïëÞò, óõíäÝïíôÜò ôåò ìå ôï ÷ñüíï.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí ôñüðïõò

ìÝôñçóçò ôïõ ÷ñüíïõ.

• Íá óõíäÝóïõí âáóéêÝò

÷ñïíéêÝò Ýííïéåò ìå ôç äéêÞ

ôïõò âéïëïãéêÞ åîÝëéîç êáé,

ãåíéêüôåñá, ìå ôïí êýêëï

æùÞò ôïõ áíèñþðïõ.


×ñüíïò, ìåôáâïëÞ


ÐáñáôÞñçóç, êáôáãñáöÞ,

óõëëïãÞ, óåéñïèÝôçóç,

áíáóôï÷áóìüò

Ëåîéëüãéï

×ñüíïò, áëëáãÞ, çìåñïëüãéï,

ìÝñá, ìÞíáò, åðï÷Þ.


39

÷íßäé. Ï äÜóêáëïò ôïõò æçôÜ íá óõíå÷ßóïõí ðñïöïñéêÜ

ôï ðñüãñáììá ôùí õðüëïéðùí çìåñþí, ãåìßæïíôÜò ôï ìå

åõ÷Üñéóôá ðñÜãìáôá.

Óôïí êýêëï ôïõ ÷ñüíïõ ðïõ áêïëïõèåß, óôçí åðüìåíç

óåëßäá, ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôá ïíüìáôá ôùí ìçíþí.

Ðáñáôçñïýí üôé, áíÜ ôñåéò, ïé ìÞíåò Ý÷ïõí ôï ßäéï ÷ñþ-

ìá. Óõæçôïýí ãéá ôéò åðï÷Ýò, áöïý óõìðëçñþóïõí ôéò

ïíïìáóßåò ôïõò. Ôá ãåíÝèëéá, ç óçìáíôéêÞ áõôÞ åðÝôåéïò

ãéá êÜèå ðáéäß, óõíäÝåôáé ôüóï ìå ôçí çìåñïìçíßá ãÝííç-

óçò üóï êáé ìå ôç ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá åíüò Ýôïõò. Ôá ðáéäéÜ

óõæçôïýí ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõò åìðåéñßåò, óçìåéþíïõí

ôçí çìåñïìçíßá ôçò ãÝííçóÞò ôïõò êáé óõìðëçñþíïõí

óôç ãñáììÞ ôïõ ÷ñüíïõ åõ÷Üñéóôá Þ äõóÜñåóôá ãåãï-

íüôá ôçò ðñïóùðéêÞò ôïõò æùÞò.

ÅðÝêôáóç

1. Ðáñïéìßåò. Ïé ìáèçôÝò áíáæçôïýí ðáñïéìßåò êáé åêöñÜ-

óåéò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí Ýííïéá ôïõ ÷ñüíïõ êáé ìå

ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá ôùí ìçíþí. Áöïý ôéò

áíáêïéíþóïõí óôçí ôÜîç, ôéò åñìçíåýïõí, ôéò æùãñá-

ößæïõí, ôéò áíáðáñéóôïýí ìå èåáôñéêü äñþìåíï.

2. Ëïãïôå÷íéêÜ êåßìåíá-ðïéÞìáôá. Ï äÜóêáëïò êáé ïé ìáèçôÝò

áíáæçôïýí ëïãïôå÷íéêÜ êåßìåíá Þ ðïéÞìáôá ðïõ Ý÷ïõí

ó÷Ýóç ìå ôï ÷ñüíï êáé ôá äéáâÜæïõí óôçí ôÜîç. Åíäåéêôé-

êÜ, ôÝôïéá êåßìåíá ðåñéÝ÷ïíôáé óôá âéâëßá Ç Üóðñç éóôïñßá

ôçò Ðáõëßíáò Ðáìðïýäç, Ôï öåããáñÜêé ðÜåé åêäñïìÞ êáé

Ó÷ïëåßï ðáé÷íéäéþí ôçò ÆùÞò ÂáëÜóç.

4.2 Ç ãéáãéÜ èõìÜôáé

4.3 ÁëëáãÝò ìÝóá óôï ÷ñüíïÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ìáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 4.2 ïé ôÝóóåñéò åéêüíåò áðïôõðþíïõí ôïí

êýêëï æùÞò ôïõ áíèñþðïõ, áíáäåéêíýïõí ôá óôÜäéá ôçò

ãÝííçóçò, ôçò áíÜðôõîçò, ôçò ùñßìáíóçò êáé ôçò ãÞñáíóçò

êáé ôïíßæïõí ôï ñüëï ôçò ïéêïãÝíåéáò óå áõôÞ ôçí ðïñåßá.

Ôá ðáéäéÜ, áöïý ðáñáôçñÞóïõí êáëÜ áõôÝò ôéò åéêüíåò, ôéò

ðåñéãñÜöïõí êáé áíáöÝñïõí éóôïñßåò ðïõ Ý÷ïõí áêïýóåé

ãéá ôç æùÞ ôùí ðáððïýäùí êáé ôùí ãéáãéÜäùí ôïõò. Åðßóçò,

êáëïýíôáé íá ìðïõí óôç èÝóç ôçò ãéáãéÜò óôéò äéáöïñåôé-

êÝò öÜóåéò ôçò æùÞò ôçò êáé íá åêöñáóôïýí áíÜëïãá.

Óôï êåöÜëáéï 4.3 ç óýãêñéóç åéêüíùí ôïõ ßäéïõ ôïðß-

ïõ óå äéáöïñåôéêïýò ÷ñüíïõò äßíåé ôç äõíáôüôçôá óôá

ðáéäéÜ íá ðáñáôçñÞóïõí ôéò áëëáãÝò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò

ÄéÜñêåéá

2 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ðåñéãñÜøïõí ôá

óôÜäéá ôçò áíÜðôõîçò, ôçò

ùñßìáíóçò êáé ôçò ãÞñáíóçò

ôïõ áíèñþðïõ.

• Íá áíáãíùñßóïõí ôç

óçìáóßá ôïõ ñüëïõ ôùí

ãïíÝùí, ôçò ïéêïãÝíåéáò êáé

ãåíéêÜ ôùí åíçëßêùí óôç

æùÞ åíüò ðáéäéïý.

Óýíäåóç

Ôï êåöÜëáéï 4.1 ðñïóöÝñåôáé

ãéá óýíäåóç ìå ôçí åíüôçôá

20, «Áò ãéïñôÜóïõìå».


40

óôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ. Áöïý ôá ðáéäéÜ áðáíôÞóïõí

óôéò åñùôÞóåéò ðïõ áíáöÝñïíôáé óôéò åéêüíåò, ï äÜ-

óêáëïò ôïõò æçôÜ íá áíáöÝñïõí áëëáãÝò ðïõ Ý÷ïõí

áíôéëçöèåß ôá ßäéá óôï ðåñéâÜëëïí üðïõ æïõí (áðü óåé-

óìïýò, ðõñêáãéÝò, ðëçììýñåò, êáôïëéóèÞóåéò, êáôåäá-

ößóåéò, áíïéêïäüìçóç, ìåãÜëá Ýñãá ê.Ü.). Óôï ôÝëïò ôçò

äéäáêôéêÞò þñáò ï äÜóêáëïò æçôÜ áðü ôïõò ìáèçôÝò

íá ðñïåôïéìáóôïýí ãéá ôï Öýëëï åñãáóßáò 10, ðïõ èá

ãßíåé ôçí åðüìåíç äéäáêôéêÞ þñá. Ïé ìáèçôÝò öÝñíïõí

öùôïãñáößåò ôïõò áðü ôç ãÝííçóÞ ôïõò ùò óÞìåñá, ãéá

íá äçìéïõñãÞóïõí ôï ëåýêùìÜ ôïõò.

ÅðÝêôáóç

1. ¼ôáí ãßíù ðáððïýò Þ ãéáãéÜ… ÊÜèå ðáéäß öáíôÜæåôáé

êáé áíáêïéíþíåé óôïõò óõììáèçôÝò ôïõ ôé èá êÜíåé ôï

ßäéï óôç æùÞ ôïõ ìÝ÷ñé íá ãßíåé ðáððïýò Þ ãéáãéÜ.

2. Áãþíáò ôá÷ýôçôáò. Ï äÜóêáëïò âÜæåé ôá ðáéäéÜ íá äé-

áó÷ßóïõí ìéá ïñéóìÝíç áðüóôáóç ôñÝ÷ïíôáò, ðçäþ-

íôáò, ðåñðáôþíôáò, óôá ôÝóóåñá. Ìå Ýíá ÷ñïíüìåôñï

ìåôñïýí êáé óõãêñßíïõí ôïõò ÷ñüíïõò.

3. Çìåñïìçíßá ëÞîçò. Ïé ìáèçôÝò óõãêåíôñþíïõí óõóêåõ-

áóßåò, åíôïðßæïõí ôçí çìåñïìçíßá ëÞîçò êáé ôïðïèå-

ôïýí ôéò óõóêåõáóßåò óå ÷ñïíéêÞ óåéñÜ (ùò ðñïò ôçí

çìåñïìçíßá ëÞîçò).


Óå áõôü ôï Öýëëï åñãáóßáò áöéåñþíåôáé ìßá äéäáêôéêÞ

þñá, þóôå ôá ðáéäéÜ íá äçìéïõñãÞóïõí ôï ðñïóùðé-

êü ôïõò ëåýêùìá («ÖôéÜ÷íù ôï äéêü ìïõ âéâëßï»). ¸ôóé

ôïõò äßíåôáé ç äõíáôüôçôá íá åêöñáóôïýí ðñïóùðéêÜ,

íá áíáðôýîïõí äåîéüôçôåò óõëëïãÞò, óåéñïèÝôçóçò ÷åé-

ñïôå÷íéêþí êáôáóêåõþí, íá êáëëéåñãÞóïõí ôçí åíäï-

ðñïóùðéêÞ êáé äéáðñïóùðéêÞ íïçìïóýíç, áëëÜ êáé ôç

äåîéüôçôá áíáóôï÷áóìïý, êáèþò óôï ôÝëïò äåß÷íïõí

ôï âéâëßï ôïõò óôïõò óõììáèçôÝò ôïõò êáé êáëïýíôáé íá

åîçãÞóïõí ðþò ôï Ýöôéáîáí.

• Íá ðáñáôçñÞóïõí

ôéò ìåôáâïëÝò ðïõ

óõíôåëïýíôáé óôï

ðåñéâÜëëïí óôçí ðïñåßá

ôïõ ÷ñüíïõ.


×þñïò, ÷ñüíïò, ìåôáâïëÞ,

ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ,




óýãêñéóç, áíáóôï÷áóìüò

Óýíäåóç

Ôï êåöÜëáéï 4.3 óõíäÝåôáé

ìå ôï êåöÜëáéï 2.8, «Áðü ôï

÷èåò óôï óÞìåñá».


41

5.1 Äéêáßùìá óôç æùÞ ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 5.1 ôá ðáéäéÜ ðáñáôçñïýí ôéò öùôïãñáößåò

ìÝóá óôçí êáñäéÜ êáé äéáâÜæïõí ôá êåßìåíá ðïõ áíôéóôïé-

÷ïýí óôçí êáèåìéÜ. Óôá êåßìåíá äßíïíôáé ôñßá áðü ôá âáóé-

êÜ äéêáéþìáôá ôïõ ðáéäéïý, ìáæß ìå ôéò áíÜãêåò óôéò ïðïßåò

áíôéóôïé÷ïýí: ôï äéêáßùìá óôç æùÞ, ôï äéêáßùìá óôçí åê-

ðáßäåõóç êáé óôï ðáé÷íßäé êáé ôï äéêáßùìá óôçí õãåßá. Ï

äÜóêáëïò óõíäÝåé ôçí Ýííïéá ôùí áíáãêþí ìå åêåßíç ôùí

äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ –êáé, åéäéêüôåñá, ôùí ðáéäé-

þí– êáé äéåõñýíåé ôç óõæÞôçóç, þóôå íá áíáäåé÷èïýí êáé

Üëëïé ôñüðïé éêáíïðïßçóçò áõôþí ôùí áíáãêþí.

Ôï êåßìåíï óôï ôÝëïò ôçò óåëßäáò áíáöÝñåôáé óôï æÞôçìá

ôçò êÜëõøçò ôùí âáóéêþí áíáãêþí ôïõ áíèñþðïõ ìÝóá

áðü ôçí ïéêïãÝíåéá êáé ôçí êïéíùíßá.

Ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï. Óõæçôïýí ôé ðñïóöÝ-

ñåé ç ïéêïãÝíåéá êáé ôé ç êïéíùíßá. Äßíïõí ðáñáäåßãìáôá

óõíåñãáóßáò áðü ôçí ïéêïãåíåéáêÞ, ôç ó÷ïëéêÞ êáé ôçí

êïéíùíéêÞ æùÞ, þóôå íá êáôáíïÞóïõí ôçí åðßäñáóç ôïõ

ïéêïãåíåéáêïý êáé ôïõ êïéíùíéêïý ðåñéâÜëëïíôïò óôçí

éêáíïðïßçóç ôùí áíáãêþí ôïõ áíèñþðïõ.

Óôç äåýôåñç óåëßäá ãßíåôáé áíáöïñÜ óôá äéêáéþìáôá ôùí

áôüìùí ìå åéäéêÝò áíÜãêåò. Ïé åéêüíåò êáé ôá êåßìåíá åðå-

êôåßíïõí ôçí Ýííïéá ôùí âáóéêþí áíáãêþí ôïõ áíèñþðïõ

ìå áíáöïñÜ óôá Üôïìá ìå áíáðçñßåò. Ôá ðáéäéÜ óõæçôïýí

ãéá ôá éäéáßôåñá ðñïâëÞìáôá ðïõ áíôéìåôùðßæïõí óôçí

êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ üóïé Ý÷ïõí ðñïâëÞìáôá üñáóçò,

áêïÞò êáé êßíçóçò. ÁíáöÝñïõí ðéèáíÝò äéêÝò ôïõò âéùìá-

ôéêÝò åìðåéñßåò áðü áíÜëïãåò ðåñéðôþóåéò. Óôç óõíÝ÷åéá,

êáëïýíôáé íá âñïõí ôéò äõóêïëßåò ðïõ áíôéìåôùðßæïõí ôá

Üôïìá ìå áíáðçñßåò óôç ìåôáêßíçóÞ ôïõò ìÝóá óôï ó÷ï-

ëåßï êáé Ýîù áðü áõôü, êáèþò êáé ôïõò ôñüðïõò åðßëõóçò

áõôþí ôùí ðñïâëçìÜôùí (ñÜìðá, áíåëêõóôÞñåò, áíÜãëõ-

öá ðëáêÜêéá, ç÷çôéêüò óçìáôïäüôçò ê.Ü.).

5. ÏÉ ÁÍÁÃÊÅÓ ÊÁÉ ÔÁ ÄÉÊÁÉÙÌÁÔÁ ÌÏÕ

Óôçí åíüôçôá áõôÞ ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá íá áíáäåé÷èåß ôï æÞôçìá ôçò éêáíïðïßçóçò ôùí âá-

óéêþí áíáãêþí ôïõ áíèñþðïõ ùò âáóêü áôïìéêü äéêáßùìá óå ðáãêüóìéï åðßðåäï. Óôï ðëáßóéï áõôü

ãßíåôáé áíáöïñÜ óôá Üôïìá ìå åéäéêÝò áíÜãêåò êáé óôéò ðñïûðïèÝóåéò ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ãéá íá óõì-

ìåôÝ÷ïõí éóüôéìá óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ. ÔÝëïò, äßíåôáé Ýìöáóç óôï äéêáßùìá óôçí åéñÞíç ùò áðá-

ñáßôçôç ðñïûðüèåóç ãéá ôçí éêáíïðïßçóç ôùí âáóéêþí áíáãêþí ôïõ áíèñþðïõ êáé ôçí Üóêçóç ôùí

äéêáéùìÜôùí ôïõ. Ïé ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé íá áíáðôýîïõí ó÷Ýóåéò áëëçëïêáôáíüçóçò, áðïäï÷Þò êáé

áëëçëåããýçò êáé íá áíáëÜâïõí õðïóôçñéêôéêÝò ðñùôïâïõëßåò.

ÄéÜñêåéá

1 ÷ 45´

Óôü÷ïé


• Íá áíáãíùñßóïõí ôéò

âáóéêÝò êïéíÝò áíÜãêåò

(áôïìéêÝò, ôïðéêÝò,

ðáãêüóìéåò) ôùí áíèñþðùí

ùò áôüìùí êáé ùò ìåëþí

ôçò êïéíüôçôáò.

• Íá áíáãíùñßóïõí ôá ðëå-

ïíåêôÞìáôá ôçò êïéíùíéêÞò

æùÞò (ïéêïãåíåéáêÞò,

êïéíïôéêÞò).

• Íá êáôáíïÞóïõí üôé ïé

Üíèñùðïé æïõí óå ïìÜäåò

ãéá íá êáëýøïõí ôéò áíÜãêåò

ôïõò.

• Íá åõáéóèçôïðïéçèïýí

áðÝíáíôé óôá ÁìÅÁ êáé óôá

ðñïâëÞìáôÜ ôïõò.


¢ôïìï, óýíïëï, óýóôçìá,

áëëçëåðßäñáóç, åðéêïéíùíßá


ÐáñáôÞñçóç, áîéïëüãçóç,

êñéôéêÞ óêÝøç, åíóõíáßóèçóç


42

5.2 Äéêáßùìá óôçí åéñÞíç ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 5.2 ãßíåôáé áíáöïñÜ óôï äéêáßùìá óôçí

åéñÞíç. Ôá ðáéäéÜ ðáñáôçñïýí êáé ó÷ïëéÜæïõí ôç öùôï-

ãñáößá. Óõæçôïýí ãéá ôéò åðéðôþóåò ôïõ ðïëÝìïõ, ôç óôÝ-

ñçóç äéêáéùìÜôùí êáé ôç ìç éêáíïðïßçóç ôùí âáóéêþí

áíáãêþí êáé åêöñÜæïõí ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõò. Óôü÷ïò

åßíáé íá áíáðôýîïõí ôçí åíóõíáßóèçóç êáé ôç äõíáôüôç-

ôá íá ìðáßíïõí óôç èÝóç ôïõ Üëëïõ.


Áõôü ôï Öýëëï åñãáóßáò Ý÷åé óôü÷ï ôçí åðéóÞìáíóç êáé

êáôáãñáöÞ áíáãêþí ôùí ðáéäéþí –ðÝñá áðü ôéò âéïëïãé-

êÝò– ïé ïðïßåò ðéèáíüí êáëýðôïíôáé áðü ôçí ïéêïãÝíåéÜ

ôïõò Þ ôçí êïéíüôçôá.

ÐáñáêÜôù äßíïíôáé åíäåéêôéêÜ êÜðïéåò ëÝîåéò-áíÜãêåò

ãéá êÜèå ãñÜììá ôçò áëöáâÞôáò: áãÜðç, áäÝëöéá / âéâëßá

/ ãéáôñüò, ãéáãéÜ, ãÝëéï / äéáêïðÝò, äéáóêÝäáóç, äéêáéïóýíç,

äïõëåéÜ / åéñÞíç, åëåõèåñßá, åíäõìáóßá / æåóôáóéÜ / Þëéïò /

èáëðùñÞ, èåüò / êáôïéêßá, êïéíüôçôá, êáèáñéüôçôá / ëåöôÜ /

ìáìÜ, ìðáìðÜò / íåñü / îåêïýñáóç / ïéêïãÝíåéá / ðáé÷íßäé,

ðáððïýò, ðáñÝá / ñïý÷á / ó÷ïëåßï, óðßôé / ôñïöÞ, ôñõöåñüôç-

ôá / ýðíïò / ößëïé, öùò / ÷áñÜ / øõ÷áãùãßá.

ÅðÝêôáóç

1. Ôá ðáéäéÜ ôïõ Ôñßôïõ Êüóìïõ

Ï äÜóêáëïò äåß÷íåé óôïõò ìáèçôÝò öùôïãñáößåò, äéá-

âÜæåé éóôïñßåò êáé áîéïðïéåß åêðáéäåõôéêü õëéêü áðü

ïñãáíþóåéò üðùò ç UNICEF, ç ActionAid, ïé Ãéáôñïß

×ùñßò Óýíïñá ê.Ü., ó÷åôéêÜ ìå ôá ðáéäéÜ ôïõ Ôñßôïõ

Êüóìïõ. Ãßíåôáé óõæÞôçóç ãéá ôçí åëëéðÞ êÜëõøç âáóé-

êþí áíáãêþí (ôñïöÞ, åéñÞíç), áëëÜ êáé ãéá ôá áßôéá êáé

ôéò óõíÝðåéåò áõôÞò ôçò êáôÜóôáóçò, äßíïíôáò Ýôóé ôçí

ðáãêüóìéá äéÜóôáóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò.

2. Ôï äþñï ôïõ Áú-Âáóßëç

ÓõæçôÜìå ôé äþñï èá èÝëáìå íá ìáò öÝñåé ï ¢ãéïò Âá-

óßëçò êáé ôé èá èÝëáìå íá öÝñåé óôçí ïéêïãÝíåéÜ ìáò,

óôçí ðüëç ìáò, óôç ÷þñá ìáò, óôç Ãç. Éåñáñ÷ïýìå

Ýôóé ôéò áíÜãêåò êáé óêåöôüìáóôå êáé ôéò áíÜãêåò ôùí

Üëëùí áíèñþðùí.

ÄéÜñêåéá

1 ÷ 45´

Óôü÷ïé


• Íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí üôé

ç åéñÞíç áðïôåëåß âáóéêü

äéêáßùìá êáé áíÜãêç ãéá

ôïõò áíèñþðïõò üëïõ

ôïõ êüóìïõ.


¢ôïìï, óýíïëï,



ÐáñáôÞñçóç, åðéëïãÞ,

åíóõíáßóèçóç

Ëåîéëüãéï

ÁíÜãêç, äéêáßùìá, êïéíùíßá.

ÓõíäÝóåéò :

Ç åíüôçôá 5 óõíäÝåôáé ìå

ôá êåöÜëáéá 1.4 («ÈÝëïõìå

Ýíá üìïñöï ó÷ïëåßï»), 2.7

(«Öñïíôßæù ôç óõíïéêßá ìïõ»)

êáé 6.3 («Ôá æþá öñïíôßæïõí

ôá ìéêñÜ ôïõò»).


43

6. ÔÁ ÆÙÁ

Óôü÷ïò áõôÞò ôçò åíüôçôáò åßíáé ç áíáêáôáóêåõÞ ôçò åìðåéñéêï-âéùìáôéêÞò ãíþóçò ôùí

ðáéäéþí, ìå ðëáßóéï ôéò Ýííïéåò êáé ôá ó÷Þìáôá ôçò çëéêßáò ôïõò. Åéäéêüôåñá, óôü÷ïò åßíáé íá óõíåé-

äçôïðïéÞóïõí, ìÝóá áðü ðïéêßëåò êáé åõ÷Üñéóôåò ãé’ áõôÜ äñáóôçñéüôçôåò, ôá óôÜäéá áíÜðôõîçò

ôùí æþùí, ôï ìÝãåèüò ôïõò, ôïí ôñüðï æùÞò ôïõò, ôéò áíÜãêåò êáé ôá ðñïâëÞìáôÜ ôïõò, ôçí ðïéêéëßá

ôùí åéäþí êáé ôç ó÷Ýóç ìå ôï ðåñéâÜëëïí ôïõò.

Ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí êáé óõæçôïýí ôï ó÷åôéêü ìå ôá æþá êåßìåíï áíáöïñÜò. Óôç óõíÝ÷åéá åðå-

îåñãÜæïíôáé ôïí ðñïêáôáâïëéêü ïñãáíùôÞ ôçò åíüôçôáò ôùí æþùí, ï ïðïßïò ïñßæåé ôé ðñüêåéôáé íá

ìÜèïõí ó’ áõôÞí.

Åííïéïëïãéêüò ÷Üñôçò ãéá ôçí åíüôçôá «Ôá æþá»

ÁíÜãêåò ôùí æþùíÐþò ìåãáëþíïõí

Ðþò öñïíôßæïõí ôá ìéêñÜ ôïõò

Ðþò ìåôáêéíïýíôáé

Ðïý öùëéÜæïõíÐþò ðñïóáñìüæïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí

Ôé éäéáßôåñá ÷áñßóìáôá Ý÷ïõí

Ôé Ýìáèá

Ôé ôñþíå

Ðþò êáëýðôåôáé ôï óþìá ôïõò

1

Ðþò áíáðôýóóåôáé

Ýíá æþï

ÌåôáâïëÞ

Ôá æþá êáé ôï ðåñéâÜëëïí

Ðñïóôáóßá, Áëëçëåðßäñáóç,

ÌåôáâïëÞ

Åìåßò êáé ôá æþá

Åãþ êáé ôá æþá

2

3

4

5

ÔÁ ÆÙÁÖõóéêü ðåñéâÜëëïí

Ôé îÝñïõìå Ôé èá ìÜèïõìå

Åßäç æþùí

Ïìïéüôçôåò, äéáöïñÝò


44

6.1 Åìåßò êáé ôá æþáÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 6.1 ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôá ðïéÞìáôá ôùí

çñþùí êáé êáëïýíôáé íá êáôáèÝóïõí ôéò ðñïóùðéêÝò ãíþ-

óåéò, åìðåéñßåò êáé áðïñßåò ðïõ Ý÷ïõí ãéá ôá æþá, ãñÜöï-

íôáò ôé îÝñïõí êáé ôé èÝëïõí íá ìÜèïõí ãé’ áõôÜ. Óôç óõíÝ-

÷åéá, áíáêïéíþíïõí óôçí ôÜîç üóá Ýãñáøáí êáé ï äÜóêáëïò

åðé÷åéñåß íá ôá ïìáäïðïéÞóåé óôïí ðßíáêá. ÁõôÞ ç óåëßäá

ìðïñåß íá áðïôåëÝóåé áñ÷éêÞ áîéïëüãçóç ôçò åíüôçôáò ôùí

æþùí. Ðñïôåßíïõìå äÜóêáëïò êáé ìáèçôÝò íá åðéóôñÝøïõí

ó’ áõôÞí, ìåôÜ ôçí ïëïêëÞñùóç ôçò åíüôçôáò.

ÅðÝêôáóç

1. ÌåëÝôç ðåäßïõ Þ åðßóêåøç: Ðñïôåßíïõìå íá ãßíåé ìéá åðß-

óêåøç óå Ýíá ÷þñï üðïõ ôá ðáéäéÜ èá óõíáíôÞóïõí êáé

èá ðáñáôçñÞóïõí æþá, ãéá íá Ý÷ïõí âéùìáôéêÞ åðáöÞ

(áãñüêôçìá, ðÜñêï, Üëóïò, ìïõóåßï öõóéêÞò éóôïñß-

áò, æùïëïãéêü êÞðï, êÝíôñï ðñïóôáóßáò âéïôüðïõ Þ

åèíéêïý äñõìïý –õðÜñ÷ïõí óå ïëüêëçñç ôçí ÅëëÜäá–,

êôçíéáôñåßï êôë.). ôóé èá äïõí áðü êïíôÜ ôï ìÝãåèïò,

ôá ìïñöïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí æþùí, ôï ðåñéâÜë-

ëïí ôïõò êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõò ìÝóá ó’ áõôü.

2. Ðáé÷íßäé: ÆçôÜìå áðü ôá ðáéäéÜ íá ðåé ôï êáèÝíá ìå ôç

óåéñÜ ôïõ áðü Ýíá æþï. ÊáôáãñÜöïõìå óôïí ðßíáêá

ü,ôé ëÝíå. Ï êýêëïò åðáíáëáìâÜíåôáé êáé ï áñéèìüò

ôùí ìáèçôþí ðïõ áðáíôïýí ìåéþíåôáé óôáäéáêÜ. «Íé-

êçôÞò» åßíáé áõôüò ðïõ ìÝíåé ùò ôï ôÝëïò, Ý÷ïíôáò ðåé

ôá ðåñéóóüôåñá æþá.

6.2 Ðþò áíáðôýóóåôáé Ýíá æþï

Ôé áíÜãêåò Ý÷ïõí ôá æþá

Ðþò ìåãáëþíïõí ôá æþá

ÄéäáêôéêÝò åíüôçôåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôçí ðñþôç óåëßäá ôïõ êåöáëáßïõ 6.2, ôá ðáéäéÜ ðáñá-

ôçñïýí êáé ó÷ïëéÜæïõí ôéò åéêüíåò êáé ôéò ëåæÜíôåò ôïõò

êáé äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï áíáöïñÜò. Óõãêñßíïõí ôéò áíÜ-

ãêåò ôùí áíèñþðùí ìå åêåßíåò ôùí æþùí.

Óôç óõíÝ÷åéá, óôo õðïêåöÜëáéï «Ðþò ìåãáëþíïõí ôá

æþá», ïé ìáèçôÝò óõíäÝïõí ôï êåßìåíï áíáöïñÜò ìå ôéò

åéêüíåò. Ïé äñáóôçñéüôçôåò ðïõ áêïëïõèïýí óôçí åðüìå-

íç óåëßäá âïçèïýí ôïõò ìáèçôÝò íá äéáêñßíïõí êáé íá âÜ-

ëïõí óôç óùóôÞ óåéñÜ ôá óôÜäéá áíÜðôõîçò ôùí æþùí.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé

Ïé ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé

íá åêöñÜóïõí ôéò ãíþóåéò,

ôéò åìðåéñßåò êáé ôá

åíäéáöÝñïíôÜ ôïõò ó÷åôéêÜ

ìå ôá æþá.

Óýíäåóç

Ç åíüôçôá 6 óõíäÝåôáé

ìå ôçí åíüôçôá 8,

«ÄéÜöïñïé ôüðïé

ôçò ðáôñßäáò ìïõ».

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïò

Ïé ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé íá

êáôáíïÞóïõí ôïõò âáóéêïýò

ðáñÜãïíôåò åðéâßùóçò ôùí

æþùí (ôñïöÞ, íåñü, áÝñáò) êáé

ôá óôÜäéá áíÜðôõîÞò ôïõò.


ÐáñáôÞñçóç, óýãêñéóç,


45


Ïé ìáèçôÝò áóêïýíôáé óôçí åöáñìïãÞ ïäçãéþí êáé ôçí

áíÜðôõîç éêáíïôÞôùí êáôáóêåõÞò. ÐáñÜëëçëá, ðñïôñÝ-

ðïíôáé íá áðïêôÞóïõí áîßåò êáé íá ðñï÷ùñÞóïõí óå

äñÜóåéò öéëéêÝò ðñïò ôá æþá.

ÅðÝêôáóç

ÓõæÞôçóç. Oé ìáèçôÝò óõæçôïýí êáé ãéá Üëëåò áíÜãêåò

ôùí æþùí (êïéíùíéêüôçôá, óõíôñïöéêüôçôá), åêôüò áðü

ôéò âáóéêÝò âéïëïãéêÝò.

6.3 Ôá æþá öñïíôßæïõí ôá ìéêñÜ ôïõò ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 6.3 ôá ðáéäéÜ åðåîåñãÜæïíôáé ôï êåßìåíï

«Ôá ðåëåêáíÜêéá» ìå ôç âïÞèåéá ôïõ äáóêÜëïõ. ÓõìðåñÜ-

óìáôá ðïõ áíáìÝíåôáé íá åîá÷èïýí: • ¼ëá ôá ðëÜóìáôá

öñïíôßæïõí ôá ìéêñÜ ôïõò. • Ç ó÷Ýóç ìåôáîý ãïíéþí êáé

ðáéäéþí åßíáé ìïíáäéêÞ.


Ôá ðáéäéÜ êáëïýíôáé íá ãñÜøïõí ìéá éóôïñßá ìå áñ÷Þ,

ìÝóç êáé ôÝëïò, ðïõ íá óõíäÝåé íïçìáôéêÜ ôéò ðñïôåéíü-

ìåíåò ëÝîåéò. Ìå áõôü ôï Öýëëï åñãáóßáò ï äÜóêáëïò

ìðïñåß íá áîéïëïãÞóåé ôçí êáôáíüçóç ôçò åõñýôåñçò

Ýííïéáò ôçò öñïíôßäáò áðü ôïõò ìáèçôÝò.

Ïé éóôïñßåò äéáâÜæïíôáé óôçí ôÜîç êáé ðñïôåßíåôáé óôïõò

ìáèçôÝò íá áíáóôï÷áóôïýí ðñïöïñéêÜ ðÜíù óôçí ðï-

ñåßá äçìéïõñãßáò ôçò äéêÞò ôïõò éóôïñßáò. ÅíäåéêôéêÝò

åñùôÞóåéò ðïõ ìðïñåß íá êÜíåé ï äÜóêáëïò ãéá íá âï-

çèÞóåé ôïõò ìáèçôÝò óå áõôÞ ôç äéáäéêáóßá: • Ðïý äéá-

äñáìáôßæåôáé ç éóôïñßá óïõ; • Ðïéïé åßíáé ïé Þñùåò; • Ôé

êÜíïõí; • Ôé ðñüâëçìá ðáñïõóéÜóôçêå; • Ôé ëýóç Ýäùóåò;

• Áí îáíÜãñáöåò ôçí éóôïñßá, ôé áëëáãÝò èá Ýêáíåò;

6.4 Åßäç æþùí

Ðþò ìåôáêéíïýíôáé ôá æþá

Ìå ôé êáëýðôåôáé ôï óþìá ôùí æþùí

ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôçí ðñþôç óåëßäá ôïõ êåöáëáßïõ 6.4 ïé ìáèçôÝò äéá-

âÜæïõí ôï êåßìåíï áíáöïñÜò ãéá ôá êñéôÞñéá ôáîéíüìç-

óçò ôùí æþùí óå åßäç. Óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôç äéáäéêáóßá

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïò


êáôáíïÞóïõí ôï óçìáíôéêü

ñüëï ôùí ãïíÝùí óôçí

áíÜðôõîç ôùí ìéêñþí æþùí.


Êáôáíüçóç êåéìÝíïõ,

ðåñéãñáöÞ åéêüíáò,

óõæÞôçóç, óýíèåóç

äåäïìÝíùí, áíáóôï÷áóìüò,

áõôïññýèìéóç

Ëåîéëüãéï

ÔñïöÞ, ðñïóôáóßá, öñïíôßäá.

äéáôýðùóç õðüèåóçò, ëÞøç

áðüöáóçò, êáôÜôáîç


Ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ,

ìåôáâïëÞ, ÷ñüíïò

Ëåîéëüãéï: ÁÝñáò, íåñü, ôñïöÞ,

áíÜðôõîç, ìåôáìüñöùóç.

ÓõíäÝóåéò: Óýíäåóç ìå ôçí

åíüôçôá «Ï ÷ñüíïò» (êåö. 4.2,

«H ãéáãéÜ èõìÜôáé» – óôÜäéá

áíÜðôõîçò ôïõ áíèñþðïõ).


Óôü÷ïé


• Íá ôáîéíïìÞóïõí ôïõò


46

ôçò áíôéóôïß÷éóçò, ôá ðáéäéÜ ïìáäïðïéïýí ðñïôåéíüìåíá

æþá ôçò åëëçíéêÞò ðáíßäáò óôéò ðéï áíôéðñïóùðåõôéêÝò

êáôçãïñßåò, áíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï ìåôáêßíçóÞò ôïõò. Ï

äéÜëïãïò, óôï ôÝëïò ôçò óåëßäáò, äßíåé ôçí åõêáéñßá ãéá

óõæÞôçóç ó÷åôéêÜ ìå:

1. Æþá ðïõ äåí áíÞêïõí óå êáìéÜ áðü ôéò ðáñáðÜíù êá-

ôçãïñßåò (ð.÷. ÷ôáðüäé).

2. ÅêöñÜóåéò ðïõ óõó÷åôßæïõí ôïí éäéáßôåñï ôñüðï ìå-

ôáêßíçóçò åíüò æþïõ ìå êÜðïéåò áíèñþðéíåò óõìðåñé-

öïñÝò.

Óôç äåýôåñç óåëßäá ôïõ êåöáëáßïõ 6.4 ïé ìáèçôÝò êáëïý-

íôáé íá óõó÷åôßóïõí ôïõò ôñüðïõò êÜëõøçò ôïõ óþìáôïò

ôùí æþùí ôüóï ìå ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí óôï ïðïßï æïõí,

üóï êáé ìå ôá éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé ôéò áíÜãêåò

ôïõò.

ÅíäåéêôéêÝò åñùôÞóåéò:

– Ôé èá ãéíüôáí áí êïëõìðïýóáìå ìå ðáëôü;

– Ôé èá ãéíüôáí áí ôï ðïõëß åß÷å êÝëõöïò;

Ôé ôñþíå ôá æþá


Óôï êåöÜëáéï 6.4 (äåýôåñç äéäáêôéêÞ þñá) ïé ìáèçôÝò

äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï áíáöïñÜò êáé êáëïýíôáé íá óêåöôïýí

êáé íá ãñÜøïõí æþá ðïõ íá áíÞêïõí óôçí êÜèå ïìÜäá.

Ìå ôéò äýï åðüìåíåò åéêüíåò (ðåñéóôÝñé / êïõêïõâÜãéá)

ïäçãïýíôáé óôçí êáôçãïñéïðïßçóç öõôïöÜãá - óáñêïöÜ-

ãá, ìå äéáöïñåôéêü üìùò êñéôÞñéï, äçëáäÞ åîùôåñéêÜ ìïñ-

öïëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ (èÝóç ìáôéþí). Óôç óõíÝ÷åéá, ïé

ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôéò åéêüíåò, ôéò ðåñéãñÜöïõí, óõ-

ó÷åôßæïõí êáé áéôéïëïãïýí ôá üñãáíá ëÞøçò ìå ôï åßäïò

ôñïöÞò êáé ôï áíôßóôñïöï.


Ïé ìáèçôÝò óõìðëçñþíïõí ôï Öýëëï åñãáóßáò ìå óêïðü

ôçí åðáíÜëçøç êáé åìðÝäùóç ôïõ íÝïõ ëåîéëïãßïõ (ðôå-

ñýãéï, êÝëõöïò, ñÜìöïò, öõôïöÜãï).

æùéêïýò ïñãáíéóìïýò ìå

êñéôÞñéï ôá åîùôåñéêÜ

÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò: åßäïò

Üêñùí (ðüäéá, ðôåñýãéá,

öôåñÜ), êÜëõøç óþìáôïò.

• Íá ôáîéíïìÞóïõí ôïõò

æùéêïýò ïñãáíéóìïýò ìå

êñéôÞñéï ôéò äéáôñïöéêÝò

ôïõò óõíÞèåéåò (öõôïöÜãá,

óáñêïöÜãá, ðáìöÜãá).

• Íá ãíùñßóïõí ôá üñãáíá

ëÞøçò ôñïöÞò ôùí

äéÜöïñùí æþùí.

• Íá óõó÷åôßóïõí êáé

íá áéôéïëïãÞóïõí ôçí

êáôáóêåõÞ êÜèå ïñãÜíïõ ìå

ôï åßäïò ôçò ôñïöÞò.


Ó÷Ýóåéò, ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ

Äåîéüôçôåò: ÐáñáôÞñçóç,

ðåñéãñáöÞ, ïìáäïðïßçóç,

óõó÷åôéóìüò, ôáîéíüìçóç,

äéáôýðùóç õðüèåóçò,

ãåíßêåõóç

Ëåîéëüãéï: Åßäïò, üñãáíá,

ðôåñýãéï.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Ëåîéëüãéï

ÔñïöÞ, öõôïöÜãá, óáñêïöÜãá,

ðáìöÜãá.


47

ÅðÝêôáóç

1. ÅêöñÜóåéò. Ôá ðáéäéÜ ìðïñïýí íá áíáæçôÞóïõí åêöñÜ-

óåéò ðïõ óõó÷åôßæïõí ôïí éäéáßôåñï ôñüðï ìåôáêßíçóçò

åíüò æþïõ ìå êÜðïéåò áíèñþðéíåò óõìðåñéöïñÝò (ð.÷.

ðåñðáôÜåé óáí ôïí êÜâïõñá). Ïé åêöñÜóåéò áõôÝò êáëü

åßíáé íá óõãêåíôñùèïýí êáé íá êáôáãñáöïýí óå ÷áñ-

ôüíé, ôï ïðïßï èá áíáñôçèåß óôç «ãùíéÜ» ôùí æþùí.

2. Äçìéïõñãßá êáñôåðéêïëëÞóåùí (êïëÜæ). Ïé ìáèçôÝò óõ-

ãêåíôñþíïõí öùôïãñáößåò áðü ðåñéïäéêÜ êáé åöçìå-

ñßäåò êáé äçìéïõñãïýí ïìáäéêÝò êáñôåðéêïëëÞóåéò,

óýìöùíá ìå ôçí ðñïçãçèåßóá ïìáäïðïßçóç.

3. Ôñáãïýäé. Áêïýìå ôï ðáñáäïóéáêü ôñáãïýäé «Ðá-

íôñåýïõìå ôïí êÜâïõñá». Ôï ôñáãïõäïýìå, ÷ïñåý-

ïõìå. Óõæçôïýìå ãéá ôá æþá ðïõ áíáöÝñïíôáé ó’ áõôü.

Óêåöôüìáóôå ðïéá Üëëá æþá èá ìðïñïýóáí íá ðÜíå

óôï «ãÜìï ôïõ êÜâïõñá».

4. Äçìéïõñãßá óõëëïãþí. Ïé ìáèçôÝò ðñïôñÝðïíôáé íá äç-

ìéïõñãÞóïõí óôçí ôÜîç ìéá óõëëïãÞ áðü üóôñáêá Þ

êåëýöç.

6.5 Ïé öùëéÝò ôùí æþùíÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 6.5 ïé ìáèçôÝò ìåëåôïýí ó÷åôéêü êåßìåíï

áíáöïñÜò êáé ðåñéãñÜöïõí ôéò öùëéÝò. Óôç óõíÝ÷åéá, êá-

ëïýíôáé íá âñïõí äýï Üëëá æþá ðïõ öùëéÜæïõí: êÜôù áðü

ôç ãç (ìõñìÞãêé, ôõöëïðüíôéêáò, ëáãüò, ößäé), óå öùëéÝò

öôéáãìÝíåò ìå êëáäÜêéá, ÷üñôá, öôåñÜ (ðåñéóôÝñé, êïôóý-

öé, ðåëáñãüò, áçäüíé) êáé óå öõóéêÝò ôñýðåò (áñêïýäá,

äñõïêïëÜðôçò, êïõêïõâÜãéá, íõ÷ôåñßäá, óêßïõñïò). Æþá

ðïõ êïõâáëïýí ôï óðßôé ôïõò ìáæß (÷åëþíá, óáëéãêÜñé, ìýäé,

ðïñöýñá, á÷éâÜäá) êáé æþá ðïõ öñïíôßæåé ï Üíèñùðïò

(ãÜôá, óêýëïò / Üëïãï, ðñüâáôï, êáôóßêá, ãïõñïýíé, êüôá).

Ãéá ôç äñáóôçñéüôçôá áõôÞ ÷ñåéÜæåôáé íá áíáóýñïõí ðñï-

çãïýìåíåò ðëçñïöïñßåò êáé ãíþóåéò Þ íá åñåõíÞóïõí ðå-

ñéïäéêÜ, âéâëßá êáé åãêõêëïðáßäåéåò ðïõ èá âñßóêïíôáé óôç

«ãùíéÜ» ôçò ôÜîçò, ôçí áöéåñùìÝíç óôá æþá.


Ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá áíôéóôïé÷ßóïõí ôá óõãêåêñéìÝ-

íá æþá ðïõ äßíïíôáé ìå ôï êáôÜëëçëï ðåñéâÜëëïí ãéá íá

÷ôßóïõí ôéò öùëéÝò ôïõò. ÁõôÞ ç äñáóôçñéüôçôá åìðÝäù-

óçò ðñïûðïèÝôåé óõãêÝíôñùóç, óýãêñéóç êáé áíÜëõóç

äåäïìÝíùí, ðñïêåéìÝíïõ íá êáôáëÞîïõí ïé ìáèçôÝò óå

ôåêìçñéùìÝíá óõìðåñÜóìáôá.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá óõìðåñéëÜâïõí ôç

öùëéÜ óôéò âáóéêÝò áíÜãêåò

ôùí æþùí (ôñïöÞ, íåñü,

áÝñáò).

• Íá óõó÷åôßóïõí ôï åßäïò

ôçò öùëéÜò ìå ôï öõóéêü

ðåñéâÜëëïí óôï ïðïßï æåé

ôï æþï.


Ôüðïò, ó÷Ýóç, ïìïéüôçôá /

äéáöïñÜ


ÓõæÞôçóç, ðåñéãñáöÞ,

ó÷ïëéáóìüò, óõó÷Ýôéóç,

óýãêñéóç, áíáæÞôçóç

ðëçñïöïñéþí


48

ÅðÝêôáóç

ÊáôáóêåõÝò. ÖÝñíïõìå õëéêÜ áðü ôç öýóç (Þ ôá ìáæåýïõìå

ìáæß ìå ôá ðáéäéÜ), üðùò Üììï, ðÝôñåò, ðçëü, Ü÷õñá êôë.

êáé æçôÜìå áðü ôá ðáéäéÜ íá «÷ôßóïõí» öùëéÝò.

6.6 Ôá æþá ðñïóáñìüæïíôáé óôï ðåñéâÜëëïí

Ôá æþá Ý÷ïõí... éäéáßôåñá ÷áñßóìáôá


Óôï êåöÜëáéï 6.6, ìå ôï ìéêñü åéóáãùãéêü êåßìåíï ãßíå-

ôáé ìéá óýíïøç ôùí âáóéêþí áíáãêþí ôùí æþùí (ôñïöÞ,

ðñïóôáóßá áðü ôï êñýï êáé ôïõò å÷èñïýò) êáé åéóÜãåôáé

ç êáéíïýñéá Ýííïéá ôçò ðñïóáñìïãÞò óôï ðåñéâÜëëïí.

Ïé ìáèçôÝò, ìÝóá áðü åðéëåãìÝíåò åéêüíåò æþùí êáé

áíôßóôïé÷á êåßìåíá, ïäçãïýíôáé óôçí áíÜäåéîç ôñüðùí

öõóéêÞò ðñïóáñìïãÞò óôï ðåñéâÜëëïí (óêáíôæü÷ïéñïò

– ÷åéìÝñéá íÜñêç / ðåëáñãüò – áðïäçìßá / ëáãüò – ÷ñù-

ìáôéêÞ ðñïóáñìïãÞ). Óõæçôïýí åðßóçò êáé ðñïóðáèïýí

íá áéôéïëïãÞóïõí ôïõò ëüãïõò áõôÞò ôçò ðñïóáñìïãÞò

(Ýëëåéøç ôñïöÞò, ÷áìçëÞ èåñìïêñáóßá, ðñïóôáóßá áðü

ôïõò å÷èñïýò). Óôçí åðüìåíç óåëßäá ðáñïõóéÜæïíôáé

ïé áëëáãÝò ôéò ïðïßåò äçìéïõñãïýí óôï ðåñéâÜëëïí ïé

áíèñþðéíåò ðáñåìâÜóåéò êáé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ óõíå-

ðÜãïíôáé áõôÝò ãéá ôá æþá.

Óôéò óåëßäåò ðïõ áêïëïõèïýí áíáöÝñïíôáé ôá éäéáßôåñá ÷á-

ñßóìáôá óõãêåêñéìÝíùí æþùí, ôá ïðïßá ôá ÷áñáêôçñßæïõí

êáé óõíäÝïíôáé ìå ôéò áíÜãêåò åðéâßùóÞò ôïõò. Ð.÷.: áåôüò

– êáëÞ üñáóç / ðïíôßêé – ìïõóôÜêéá (üñãáíï áöÞò).

ÅðÝêôáóç

Ïé ðõñêáãéÝò. Ï äÜóêáëïò äéáâÜæåé Ýíá áðüóðáóìá áðü

åöçìåñßäá Þ ó÷åôéêü âéâëßï, ìå èÝìá ðñüóöáôç êáôá-

óôñåðôéêÞ ðõñêáãéÜ óå äÜóïò.

6.7 Ìå èÝìá ôá æþá

¸íáò áñ÷áßïò ìýèïò – Ôá æþá åìðíÝïõí


Óôçí ðñþôç óåëßäá ôïõ êåöáëáßïõ 6.7 ôá ðáéäéÜ Ýñ-

÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå ôïí áñ÷áßï ìýèï ôïõ Ðñùôáãüñá

(ÐëÜôùí, Ðñùôáãüñáò, 320-322), ðïõ Ý÷åé ó÷Ýóç ìå ôç

äçìéïõñãßá ôùí èíçôþí åéäþí. Ãßíåôáé ç áíÜãíùóÞ ôïõ,


Óôü÷ïé


• Íá åéóá÷èïýí óôçí Ýííïéá

ôçò ðñïóáñìïãÞò.

• Íá ìÜèïõí ôñüðïõò

ðñïóáñìïãÞò ôùí æþùí

óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí,

óõó÷åôßæïíôáò ôá

åîùôåñéêÜ êáé âéïëïãéêÜ

÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò ìå ôéò

óõíÞèåéåò ðïõ åðéêñáôïýí ó’

áõôü (öõóéêÞ äéáìüñöùóç,

èåñìïêñáóßá, å÷èñïß).

• Íá óõó÷åôßóïõí ôéò

óõìðåñéöïñÝò ôùí æþùí ìå

ôéò áëëáãÝò ðïõ õößóôáôáé

ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí áðü

ôçí áíèñþðéíç ðáñÝìâáóç.


Ó÷Ýóåéò, ïìïéüôçôá /

äéáöïñÜ, áëëçëåðßäñáóç


ÓõæÞôçóç, óõó÷Ýôéóç

áéôßáò êáé áðïôåëÝóìáôïò,

äéáôýðùóç ðñïôÜóåùí

Ëåîéëüãéï: ÐñïóáñìïãÞ,

÷åéìÝñéá íÜñêç,

áðïäçìçôéêÜ ðïõëéÜ,

áðåéëïýìåíï åßäïò.


Óôü÷ïé



÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá


49

ó÷ïëéÜæïíôáé ôá âáóéêÜ óçìåßá êáé ïé ìáèçôÝò ôïí áíáäé-

çãïýíôáé ìå äéêÜ ôïõò ëüãéá. Óôç óõíÝ÷åéá, ðåñíïýí óôï

äåýôåñï åðßðåäï åðåîåñãáóßáò, ìå äïóìÝíåò åñùôÞóåéò.

Óôü÷ïò ôùí åñùôÞóåùí åßíáé:

• ç áíáêåöáëáßùóç üëùí ôùí êáôçãïñéïðïéÞóåùí

ðïõ Ý÷ïõí Þäç ãßíåé êáé ó÷åôßæïíôáé ìå ôá ìïñöï-

ëïãéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí æþùí,

• ç áíÜäåéîç ôçò ó÷Ýóçò ôùí ìïñöïëïãéêþí ÷áñá-

êôçñéóôéêþí ìå ôçí áíÜãêç åðéâßùóçò,

• ç óõíåéäçôïðïßçóç ôçò áíáãêáéüôçôáò åðéâßùóçò

üëùí ôùí åéäþí.

Óôçí åðüìåíç óåëßäá ðáñáôßèåíôáé äåßãìáôá áðü ôç ëáúêÞ

ðáñÜäïóç êáé ôçí ôÝ÷íç.

Ëýóç áéíßãìáôïò: Ç ÷åëþíá.

ÅðÝêôáóç

1. Ðáñïéìßåò. Ïé ìáèçôÝò åéêïíïãñáöïýí ðáñïéìßåò ðïõ

Ý÷ïõí âñåß Þ ôéò ðñïôåéíüìåíåò: Ï ëáãüò êé áí êñýâåôáé,

ô’ áõôéÜ ôïõ öáßíïíôáé – ¼ôáí ëåßðåé ç ãÜôá, ÷ïñåýïõí ôá ðï-

íôßêéá – Äõï ãÜéäáñïé ìáëþíáíå óå îÝíï á÷õñþíá.

2. Ðçëüò Þ ðëáóôåëßíç. Ïé ìáèçôÝò êáôáóêåõÜæïõí ìå ðçëü

Þ ðëáóôåëßíç ìéêñÜ æþá êáé ôá åêèÝôïõí óôçí ôÜîç ôïõò.

6.8 Ôé ìÜèáìå ãéá ôá æþáÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 6.8 ïé ìáèçôÝò áíáêåöáëáéþíïõí üëç ôçí

åíüôçôá ôùí æþùí ìÝóá áðü ïëïêëçñùìÝíåò ðñïôÜóåéò ôéò

ïðïßåò äéáâÜæïõí.

Óôç óõíÝ÷åéá åðéóôñÝöïõí óôï êåöÜëáéï 6.1, ðñïêåéìÝíïõ

íá äéáðéóôþóïõí: á) ôçí ïñèüôçôá ôùí ãíþóåþí ôïõò êáé

â) ôçí éêáíïðïßçóç ôùí áéôçìÜôùí ôïõò.


Ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá äéáëÝîïõí Ýíá æþï ðïõ óõìðá-

èïýí, íá êïëëÞóïõí ôç öùôïãñáößá ôïõ, íá ôï ðåñéãñÜ-

øïõí ðñïöïñéêÜ óôï/ç äéðëáíü/Þ ôïõò, íá åîçãÞóïõí

ãéáôß ôï óõìðáèïýí, íá ãñÜøïõí ëßãá ëüãéá ãé’ áõôü.

ÅðÝêôáóç

Áðåéëïýìåíá åßäç: Ìå áöïñìÞ ôçí Ýííïéá ôùí áðåéëïýìå-

íùí åéäþí ðïõ åéóÜãåôáé, ï äÜóêáëïò ìðïñåß íá ðñïôåß-

íåé óå ïñéóìÝíïõò ìáèçôÝò ìéá ìéêñÞ Ýñåõíá (ð.÷. ãéá ôï

ëýêï, ôçí áñêïýäá, ôç öþêéá) åßôå óôç âéâëéïèÞêç ôçò

ôÜîçò (Þ ôïõ ó÷ïëåßïõ) åßôå óôï óðßôé. Ôá áðïôåëÝóìáôá

ôçò Ýñåõíáò áõôÞò èá ðáñïõóéáóôïýí óôçí ôÜîç.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



åíüôçôá ôùí æþùí.

• Íá áîéïðïéÞóïõí ôéò

ãíþóåéò ðïõ áðÝêôçóáí

êáé íá ôéò óõíäÝóïõí ìå

ðñïçãïýìåíåò ðñïóùðéêÝò

åìðåéñßåò êáé âéþìáôá.


ÓõæÞôçóç, áõôïáîéïëüãçóç,

óõëëïãÞ, ôáîéíüìçóç,

åðåîåñãáóßá äåäïìÝíùí,

áõôïññýèìéóç

êáé ôéò óõíÞèåéåò ôùí æþùí,

üðùò êáé ôç ó÷Ýóç áõôþí

ìå ôçí áíÜãêç åðéâßùóÞò

ôïõò, ìÝóá áðü ìýèïõò,

ðáñïéìßåò, áéíßãìáôá, ëáúêÜ

ôñáãïýäéá êôë.

• Íá êáôáëÜâïõí ðþò ôá æþá

áðïôÝëåóáí êáé áðïôåëïýí

ðçãÞ Ýìðíåõóçò ãéá ôïõò

áíèñþðïõò.


Ó÷Ýóåéò


ÓõæÞôçóç, ðåñéãñáöÞ,

ïìáäïðïßçóç


50

Ðñïôåéíüìåíï äéáèåìáôéêü ó÷Ýäéï åñãáóßáò ãéá ôçí åíüôçôá «Tá æþá»

Ôßôëïò: «Ôá æþá ôçò ãåéôïíéÜò ìïõ»

ÄéÜñêåéá (åíäåéêôéêÜ): 3 x 45´

Óôü÷ïé: Ïé ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé: • íá ãíùñßóïõí ôá æþá ôïõ ïéêåßïõ ôïõò ðåñéâÜëëïíôïò, • íá óõ-

ó÷åôßóïõí ôá æþá ìå ôïí ôüðï üðïõ æïõí, • íá ðñïóåããßóïõí ôéò ó÷Ýóåéò áíèñþðùí – æþùí êáé

• íá õéïèåôÞóïõí óõìðåñéöïñÝò öéëéêÝò ðñïò ôá æþá.

Á ÖÁÓÇ: ÅðéëïãÞ êáé äéåñåýíçóç ôïõ èÝìáôïò

1. Ç åðéëïãÞ ãßíåôáé ìå âÜóç ôá åíäéáöÝñïíôá ôùí ìáèçôþí êáé ôéò äõíáôüôçôåò ôïõ ïéêåßïõ

ðåñéâÜëëïíôïò ãéá Ýñåõíá.

2. Äéáôýðùóç ôïõ ôßôëïõ ôïõ èÝìáôïò êáé äéåñåýíçóç ôùí óõíéóôùóþí ôïõ ìå ôç ìÝèïäï ôïõ

êáôáéãéóìïý éäåþí.

3. Ãýñù áðü ôïí ôßôëï «Ôá æþá ôçò ãåéôïíéÜò ìïõ», ðïõ ãñÜöåôáé óôïí ðßíáêá, óçìåéþíïõìå ôá

æþá ðïõ ðñïôåßíïõí ïé ìáèçôÝò, óôçí åñþôçóç ôé æþá óõíáíôïýí óôç ãåéôïíéÜ ôïõò. Ïìáäï-

ðïßçóç ôùí æþùí ôçò «áñÜ÷íçò» ôùí ìáèçôþí óå ïéêïãÝíåéåò, ìå Ýíá êñéôÞñéï – ãéá ðáñÜäåéãìá,

ìå âÜóç ôï åßäïò: Ýíôïìá, ðïõëéÜ, åñðåôÜ, êáôïéêßäéá (áäÝóðïôá êáé ïéêüóéôá).

4. ×ùñéóìüò ôçò ôÜîçò óå ïìÜäåò, óýìöùíá ìå ôá õðï-èÝìáôá. ÊÜèå ïìÜäá áíáëáìâÜíåé íá

åñåõíÞóåé Ýíá ÷áñáêôçñéóôéêü æþï ôçò áíôßóôïé÷çò õðï-ïìÜäáò æþùí (ãéá ðáñÜäåéãìá, ç

ïìÜäá ôùí åíôüìùí áíáëáìâÜíåé íá åñåõíÞóåé ôï ìõñìÞãêé).

Â ÖÁÓÇ: ¸ñåõíá êáé åðåîåñãáóßá

1. Ç Ýñåõíá ìðïñåß íá ãßíåé óå âéâëßá, óå ðåñéïäéêÜ, óôï äéáäßêôõï Þ óôï ðåäßï. Ïé ìáèçôÝò,

êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò óõãêÝíôñùóçò ðëçñïöïñéþí, èá Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá öùôïãñáöß-

óïõí, íá ðÜñïõí óõíåíôåýîåéò (áðü éäéïêôÞôåò êáôïéêßäéùí, áðü ãåßôïíåò ê.Ü.), íá öôéÜîïõí

Ýíá åñùôçìáôïëüãéï, íá óõìâïõëåõôïýí Ýíáí åéäéêü (ð.÷. êôçíßáôñï). Ç óõíÜíôçóç ìå ôïí

åéäéêü êáëü åßíáé íá ãßíåé ìåôÜ ôçí åðåîåñãáóßá ôùí óôïé÷åßùí áðü ôïõò ìáèçôÝò, þóôå íá

áðáíôçèïýí ôõ÷üí áðïñßåò ôïõò ðïõ èá Ý÷ïõí ðñïêýøåé.

2. Ïé ìáèçôÝò åðéëÝãïõí ôá óðïõäáéüôåñá áðü áõôÜ ôá óôïé÷åßá, óõæçôïýí êáé áðïöáóßæïõí

ôïí ôñüðï ðáñïõóßáóÞò ôïõò. Åíäåéêôéêïß ôñüðïé ðáñïõóßáóçò: á) äçìéïõñãßá ÷Üñôç (ðÜíù

óå Ýíá ÷áñôüíé êïëëïýí öùôïãñáößåò, ëåæÜíôåò, ìéêñÜ êåßìåíá Þ æùãñáöéÝò), â) óõããñáöÞ

êåéìÝíùí ãéá ðñïöïñéêÞ áíáêïßíùóç, ã) äñáìáôïðïßçóç (ìå óêçíÝò áðü ôç æùÞ ôùí æþùí ðïõ

åðÝëåîáí) êáé ä) áêñüáóç ç÷çôéêþí íôïêïõìÝíôùí (óõíÝíôåõîç, Þ÷ïé æþùí).

Ã ÖÁÓÇ: Óýíèåóç. Áöïý ïëïêëçñùèïýí ïé áëëçëïðáñïõóéÜóåéò ôùí ïìÜäùí, ïé ìáèçôÝò ðñï÷ùñïýí

óå óõíèåôéêÝò åñãáóßåò, ðïõ óôü÷ï Ý÷ïõí íá óõìðåñéëÜâïõí ôá åðéìÝñïõò óôïé÷åßá ôçò Ýñåõ-

íáò, äçìéïõñãþíôáò Ýíá åíéáßï óýíïëï. Åßäç óõíèåôéêþí åñãáóéþí åßíáé ïé êáôáóêåõÝò (êïëÜæ,

ìáêÝôåò, áößóá), ôá èåáôñéêÜ äñþìåíá, ç óõããñáöÞ êåéìÝíùí (ðïéÞìáôá, ðáñáìýèéá, åðéóôïëÞ).

Åðßóçò, ìðïñïýí íá êÜíïõí äéÜöïñåò äñáóôçñéüôçôåò, üðùò: 1. Ðáßñíïõìå óõíÝíôåõîç áðü Ýíáí

áäÝóðïôï óêýëï, …áðü ìéá óðéôßóéá ãÜôá, …áðü Ýíáí êüôóõöá, … áðü Ýíá ìõñìÞãêé êôë. 2. ÊÜ-

íïõìå Ýíáí ðßíáêá ìå äýï óôÞëåò: «Ðüôå åíï÷ëþ Ýíá æþï» êáé «Ðüôå ìå åíï÷ëåß Ýíá æþï».

Ä ÖÁÓÇ: Áîéïðïßçóç. Ôá ðñïúüíôá ôùí óõíèåôéêþí åñãáóéþí ðñïôåßíåôáé íá ðáñïõóéáóôïýí óôçí

õðüëïéðç ó÷ïëéêÞ êïéíüôçôá êáé ôçí åõñýôåñç êïéíùíßá (èåáôñéêÞ ðáñÜóôáóç, ðáñïõóßáóç, åðé-

óôïëÞ óôï ÄÞìï Þ óôïõò áñìüäéïõò öïñåßò, áöéóïêüëëçóç, äçìïóéåýóåéò, Ýêäïóç åíôýðïõ).

Å ÖÁÓÇ: Áîéïëüãçóç. ÂëÝðå «Áîéïëüãçóç» (óó. 17-18).


51

7. ÔÁ ÖÕÔÁ

Ôá öõôÜ åßíáé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß, ôï êëåéäß ôçò æùÞò óôç Ãç. ×ùñßò áõôÜ, ïé Üëëïé æùíôáíïß ïñ-

ãáíéóìïß èá åîáöáíßæïíôáí. Ôá óõíáíôÜìå óå üëá ôá ó÷Þìáôá êáé ôá ìåãÝèç: áðü ôï ìéêñïóêïðéêü

öõôïðëáãêôüí ôùí èáëáóóþí ùò ôá ðáíýøçëá äÝíôñá ôùí äáóþí. Ôá öõôÜ, óôçí åîåëéêôéêÞ ôïõò

ðïñåßá, ôåëåéïðïßçóáí ôïõò ðïëýðëïêïõò ìç÷áíéóìïýò êáé ôéò ëåéôïõñãßåò ðïõ áðáéôïýíôáé ãéá ôçí

ðáñáãùãÞ ôçò ôñïöÞò ôïõò, ôçí ðñïóôáóßá êáé ôçí áíáðáñáãùãÞ ôïõò, üðùò êáé ôçí ðñïóáñìïãÞ

ôïõò óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí. Óôü÷ïò áõôÞò ôçò åíüôçôáò åßíáé íá ãíùñßóïõí ïé ìáèçôÝò ôá öõôÜ,

ôéò ëåéôïõñãßåò ôïõò êáé ôï ñüëï ôïõò óôï ðåñéâÜëëïí êáé óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé

Ï ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé:

• Íá áíáãíùñßóïõí ôïõò

âáóéêïýò ðáñÜãïíôåò ðïõ

åðçñåÜæïõí ôçí áíÜðôõîç

ôùí öõôþí: öùò, íåñü,

áÝñáò êáé ÷þìá (èñåðôéêÜ

óõóôáôéêÜ), ìÝóá áðü ôéò

öÜóåéò äçìéïõñãßáò êáé

åîÝëéîçò åíüò ó÷ïëéêïý

êÞðïõ.

• Íá áíáðôýîïõí äåîéüôçôåò

ãéá ôç äçìéïõñãßá ó÷ïëéêïý

êÞðïõ.

• Íá ðñïâëçìáôéóôïýí ãéá ôç

óõíôÞñçóç êáé ôç öñïíôßäá

ôïõ, åìðåäþíïíôáò

Ôé èá ìÜèïõìåÏé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí êáé ó÷ïëéÜæïõí ôç öùôïãñáößá, óõí-

äÝïíôÜò ôç ìå ðñïóùðéêÜ âéþìáôá. Èõìïýíôáé êáé äéçãïýíôáé

åìðåéñßåò áðü áíÜëïãï ðåñéâÜëëïí (äÜóïò, ðåñéâüëé, ðÜñêï,

êÞðï). Äßíåôáé Ýìöáóç óôá óõíáéóèÞìáôá êáé óôçí áíÜêëçóç

åéêüíùí, áñùìÜôùí êáé Þ÷ùí ðïõ óõíèÝôïõí ôéò áíáìíÞóåéò êáé

ôéò åìðåéñßåò ôïõò. Ôç äçìéïõñãéêÞ áõôÞ Ýêöñáóç êáé êáôáãñá-

öÞ ÷ñçóéìïðïéåß ï äÜóêáëïò ùò áöüñìçóç ãéá ôçí åéóáãùãÞ

óôçí åíüôçôá ôùí öõôþí, ôá êõñéüôåñá êåöÜëáéá ôçò ïðïßáò

êáôáãñÜöïíôáé óôï ìéêñü åííïéïëïãéêü ÷Üñôç, óôï ÂôÌ.

7.1 Ðþò áíáðôýóóïíôáé ôá öõôÜ

Ôé áíÜãêåò Ý÷ïõí ôá öõôÜ


Ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôéò åéêüíåò êáé äéáâÜæïõí ôá êåßìå-

íá ðïõ áíáöÝñïíôáé óå Ýíá ó÷ïëéêü êÞðï (äçìéïõñãßá êáé

öÜóåéò åîÝëéîçò), ãéá íá áíôéëçöèïýí ôá óôÜäéá áíÜðôõîçò

ôùí öõôþí êáé ôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ ôçí åðçñåÜæïõí. ×ñù-

ìáôßæïõí ìå êáôÜëëçëá ÷ñþìáôá ôéò ôÝóóåñéò åéêüíåò ðïõ

áíáöÝñïíôáé óôç äçìéïõñãßá ôïõ êÞðïõ êáé ðñïôñÝðïíôáé

íá äçìéïõñãÞóïõí äéêü ôïõò ó÷ïëéêü êÞðï.

Ðñïôïý áñ÷ßóåé ç êáôáóêåõÞ ôïõ ó÷ïëéêïý êÞðïõ, êáëü

åßíáé íá åíçìåñùèïýí êáé ôá ðáéäéÜ ôùí Üëëùí ôÜîåùí.

Ãéá ôç äçìéïõñãßá ôïõ êÞðïõ ôïõò, ïé ìáèçôÝò ðñÝðåé íá

åñåõíÞóïõí ïñéóìÝíá èÝìáôá. Ôá óðïõäáéüôåñá áðü áõôÜ

ðñïôåßíïíôáé óôï ÂôÌ.


ÌÝóá áðü ìéá ðåéñáìáôéêÞ åöáñìïãÞ, ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé

íá êáôáíïÞóïõí ôï ñüëï ôïõ öùôüò óôçí áíÜðôõîç ôïõ

öõôïý. ÊáôáãñÜöïõí ôéò ðáñáôçñÞóåéò êáé ôéò õðïèÝóåéò

ôïõò ãéá ôï áðïôÝëåóìá. Ôá ðáéäéÜ ðñÝðåé íá ðáñáôçñÞ-

óïõí üôé ôï öýëëï ðïõ óêåðÜóôçêå ìå ôï ÷áñôß êéôñßíéóå.

Áéôßá åßíáé ç áðïõóßá ÷ëùñïöýëëçò áðü ôï óõãêåêñéìÝíï


52

öýëëï, ëüãù ôçò Ýëëåéøçò çëéáêïý öùôüò. ÅðåéäÞ ïé ìáèç-

ôÝò äå ãíùñßæïõí ôç ÷ëùñïöýëëç êáé ôç óçìáóßá ôçò, äåí

ìðïñïýí íá ôï áíôéëçöèïýí. Èá ìåßíïõìå óôç äéáðßóôùóç

üôé ôï öýëëï êéôñßíéóå åðåéäÞ äåí ôï âëÝðåé ï Þëéïò – êáé

Ýôóé èá óõìðåñÜíïõí üôé áõôüò åßíáé áðáñáßôçôïò ãéá ôçí

áíÜðôõîç ôïõ öõôïý.

ÅðÝêôáóç

1. Åðßóêåøç óå Ýíá âïôáíéêü êÞðï (Þ Üëóïò, öõôþñéï,

èåñìïêÞðéï, ÷ùñÜöé, ëá÷áíüêçðï...). Ó÷åôéêÜ ìå ôçí

åðßóêåøç ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß óõìâïõëåõôéêÜ –Þ

ìå ôéò áðáñáßôçôåò ôñïðïðïéÞóåéò– ôï Öýëëï åñãáóßáò

27 Þ ç äñáóôçñéüôçôá «Åðßóêåøç ãéá åðéôüðïõ ðáñá-

ôÞñçóç» ôïõ êåöáëáßïõ 2.2 («ÐÜìå ìéá âüëôá»).

2. ÓõíÝíôåõîç áðü éäéïêôÞôç êÞðïõ (ãåùðüíï Þ êçðïõñü).

ÅíäåéêôéêÝò åñùôÞóåéò (ðïõ ìðïñåß íá ôñïðïðïéçèïýí,

áíÜëïãá ìå ôï ðñüóùðï óôï ïðïßï áðåõèõíüìáóôå):

• Ôé äÝíôñá êáé ëïõëïýäéá Ý÷åôå; Ðïéï åßíáé ôï áãáðç-

ìÝíï óáò êáé ãéáôß; • Ôé öñïíôßäá ÷ñåéÜæåôáé ï êÞðïò; •

Ðüóï ÷ñüíï ôïõ áöéåñþíåôå; • Ôé ðñïâëÞìáôá ìðïñåß

íá ðáñïõóéÜóïõí ôá öõôÜ êáé ðþò ôá áíôéìåôùðßæåôå; •

Ôé íïìßæåôå üôé ðñïóöÝñåé Ýíáò êÞðïò óôçí ðüëç; • Áí

êÜðïéïò äåí Ý÷åé ÷þñï ãéá êÞðï, ôé ìðïñåß íá êÜíåé;

3. Äçìéïõñãßá ó÷ïëéêïý êÞðïõ. Ïé ìáèçôÝò êÜíïõí åðéôüðéá

Ýñåõíá, ãéá íá âñïõí ôïí êáôÜëëçëï ÷þñï ãéá ôïí êÞðï

ôïõò. Áõôüò ðñÝðåé: • Íá ìçí åìðïäßæåé ôï ðáé÷íßäé ôùí

ìáèçôþí óôá äéáëåßììáôá, áí âñßóêåôáé óôçí áõëÞ ôïõ

ó÷ïëåßïõ. • Íá äÝ÷åôáé ôï öùò ôïõ Þëéïõ áñêåôÝò þñåò.

• Íá Ý÷åé ÷þìá ðëïýóéï óå èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ. • Íá

åðéôñÝðåé ôçí Üìåóç ðñüóâáóç ôùí ìáèçôþí.

Âáóéêü êñéôÞñéï ãéá ôçí åðéëïãÞ ôùí öõôþí ôïõ êÞðïõ

ðñÝðåé íá åßíáé ç áíôï÷Þ ôïõò óôçí Ýëëåéøç íåñïý.

Ðþò ìåãáëþíïõí ôá öõôÜ

Ðþò öôéÜ÷íïõí ôá öõôÜ ôçí ôñïöÞ ôïõò


Óôçí ðñþôç óåëßäá, ìÝóá áðü ôïõò äéáëüãïõò ôùí çñþùí,

ïé ìáèçôÝò ðáñáêïëïõèïýí ôçí ðïñåßá áíÜðôõîçò ôùí

öõôþí êáé ôï âáóéêü ñüëï ôïõ óðüñïõ óå áõôÞí.

Óôç óõíÝ÷åéá, ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí äåîéüóôñïöá ôçí åé-

êüíá ðïõ áðïôõðþíåé ôçí êõêëéêÞ äéáäéêáóßá êáé ôá óôÜäéá

áíÜðôõîçò ôçò êïõêéÜò êáé óõæçôïýí ãéá üëá áõôÜ. Ôï êåß-

ìåíï áíáöïñÜò óõãêåíôñþíåé ôéò öÜóåéò áíÜðôõîçò åíüò

öõôïý. Óôç óõíÝ÷åéá, ðáñïõóéÜæïíôáò Ýíá ðñáãìáôéêü

ôéò áíÜãêåò ôùí öõôþí, êáé

íá äåóìåõôïýí ãé’ áõôü.






Ýñåõíá

Ëåîéëüãéï

ÁÝñáò, Þëéïò, ÷þìá, íåñü.

Óýíäåóç

Ôï êåöÜëáéï ðñïóöÝñåôáé

ãéá óýíäåóç ìå ôçí åíüôçôá

2 («Ç óõíïéêßá ìïõ») êáé,

åéäéêüôåñá, ìå ôï êåöÜëáéï

2.6 («Áíáêáëýðôù ôï ðñÜóéíï

óôç óõíïéêßá»).

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá áíáãíùñßóïõí üôé

ï óðüñïò áðïôåëåß

ðñùôáñ÷éêÞ ìïñöÞ æùÞò

åíüò öõôéêïý ïñãáíéóìïý

êáé íá ðåñéãñÜøïõí


53

öõôü, ï äÜóêáëïò óõæçôÜ ìå ôïõò ìáèçôÝò ãéá ôá ìÝñç

ôïõ öõôïý êáé ðñïóðáèåß íá áíáóýñåé ôéò ãíþóåéò ðïõ

Ý÷ïõí ó÷åôéêÜ ìå ôç óõìâïëÞ ôïõò óôçí áíÜðôõîÞ ôïõ.

Ïé ìáèçôÝò äéáôõðþíïõí õðïèÝóåéò ðïõ êáôáãñÜöïíôáé

óôïí ðßíáêá. ÌåôÜ, ðáñáôçñïýí ôçí åéêüíá ôïõ âéâëßïõ.

ÄéáâÜæïõí ôá êåßìåíá ðïõ åðåîçãïýí ôçí ðñïóöïñÜ êÜèå

ìÝñïõò ôïõ öõôïý óôç äéáäéêáóßá ðáñáãùãÞò ôçò ôñïöÞò

êáé ôá óõãêñßíïõí ìå ôéò õðïèÝóåéò ôïõò.

ÅðÝêôáóç

1. ÓõëëïãÞ öýëëùí: Ïé ìáèçôÝò óõëëÝãïõí äéÜöïñá öýë-

ëá êáé ðñïóðáèïýí íá êÜíïõí ìéá ðñþôç ïìáäïðïßçóç

(ðëáôéÜ, ëåðôÜ, âåëïíïåéäÞ êôë.).

2. Öõôåýïõìå ôç äéêÞ ìáò êïõêéÜ: Óå Ýíá ðëáóôéêü óêåýïò

ôïðïèåôïýìå âñåãìÝíï âáìâÜêé Þ õãñü ÷þìá êáé åðÜ-

íù âÜæïõìå óðüñïõò (êïõêéÜ, öáóüëéá, öáêÝò) ãéá íá

öõôñþóïõí.

7.2 Åßäç öõôþí

Ðüåò, èÜìíïé, äÝíôñá

ÖõôÜ öõëëïâüëá êáé áåéèáëÞ


Óôçí ðñþôç óåëßäá, ìåëåôþíôáò ôï êåéìÝíï áíáöïñÜò êáé

ôá åðåîçãçìáôéêÜ êåßìåíá ãéá ôéò ðüåò, ôïõò èÜìíïõò êáé

ôá äÝíôñá, ïé ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé íá ôáîéíïìÞóïõí ôá

öõôÜ ìå êñéôÞñéá ôï ÷ñüíï æùÞò ôïõò êáé ôï åßäïò ôïõ

âëáóôïý ôïõò. Ïé ìáèçôÝò áíáöÝñïõí öõôÜ ãéá êáèåìéÜ

áðü ôéò ôñåéò êáôçãïñßåò êáé áíôéóôïé÷ßæïõí ôá öõôÜ ôïõ

âéâëßïõ óå êÜèå êáôçãïñßá.

Óôçí åðüìåíç óåëßäá åîåôÜæïíôáé ôá öõëëïâüëá êáé ôá

áåéèáëÞ öõôÜ. Ç öõëëüññïéá åßíáé óçìáíôéêü ôìÞìá óôïí

êýêëï æùÞò åíüò öõôïý. Óôá öõëëïâüëá, üëá ôá öýëëá ðÝ-

öôïõí ôçí ßäéá åðï÷Þ, áöÞíïíôáò ôï öõôü áðïãõìíùìÝíï.

Óôá áåéèáëÞ, ôá öýëëá ðÝöôïõí êáé áíáíåþíïíôáé óõíÝ÷åéá

êé Ýôóé ôï öõôü äå ìÝíåé ðïôÝ ÷ùñßò öýëëá. Óôçí åñþôçóç

«Ðïéá åðï÷Þ öáßíåôáé óôç öùôïãñáößá ìå ôï áåéèáëÝò

äÝíôñï;», üëåò ïé áðáíôÞóåéò åßíáé óùóôÝò. Óôç óõíÝ÷åéá

ïé ìáèçôÝò áíáöÝñïõí öõôÜ öõëëïâüëá êáé áåéèáëÞ ðïõ

ãíùñßæïõí êáé óõìðëçñþíïõí ôïõò êýêëïõò ùò åîÞò: • öõë-

ëïâüëá åßíáé ç áìõãäáëéÜ, ç óõêéÜ êáé ç ëåýêá • áåéèáëÞ åßíáé

ç åëéÜ, ï öïßíéêáò êáé ôï êõðáñßóóé.

ôç äéáäéêáóßá áíÜðôõîçò

åíüò öõôïý.

• Íá êáôáíïÞóïõí üôé ôá

öõôÜ öôéÜ÷íïõí ìüíá ôïõò

ôçí ôñïöÞ ôïõò.

• Íá óõó÷åôßóïõí êÜèå

ìÝñïò ôïõ öõôïý ìå ôï

Ýñãï ôïõ óôç äéáäéêáóßá

äçìéïõñãßáò ôçò ôñïöÞò.






Ýñåõíá, óõó÷Ýôéóç, óýãêñéóç,

äéáôýðùóç õðïèÝóåùí

Ëåîéëüãéï

Ñßæá, âëáóôüò, öýëëá, Üíèïò.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí ôá åßäç

ôùí öõôþí êáé íá ôá

ôáîéíïìÞóïõí:

á. óå äÝíôñá, èÜìíïõò,

ðüåò, ìå êñéôÞñéï ôç

äéÜñêåéá æùÞò ôïõò êáé ôï

åßäïò ôïõ âëáóôïý ôïõò,

â. óå öõëëïâüëá êáé

áåéèáëÞ (ôá ðïëõåôÞ öõôÜ),

áíÜëïãá ìå ôï áí ñß÷íïõí Þ

êñáôïýí ôá öýëëá ôïõò.


×ñüíïò, ìåôáâïëÞ,



54


ÊÜèå ìáèçôÞò åðéëÝãåé Ýíá öõôü ãéá ôï ïðïßï ðñÝðåé íá

óõãêåíôñþóåé ïñéóìÝíåò ðëçñïöïñßåò, ãéá íá óõìðëçñþ-

óåé ôï äåëôßï ôáõôüôçôÜò ôïõ. Åðßóçò, ðñÝðåé íá ôï ðáñá-

ôçñÞóåé óôï öõóéêü ôïõ ðåñéâÜëëïí Þ áðü öùôïãñáößåò,

þóôå íá ìðïñÝóåé íá ôï áðïäþóåé åéêáóôéêÜ. Êáëü åßíáé

íá óõæçôçèåß óôçí ôÜîç ç óçìáóßá ôçò ðéóôÞò áðüäïóçò

ôïõ ó÷Þìáôïò êáé ôùí ÷ñùìÜôùí, þóôå êÜèå áðåéêïíéæü-

ìåíï öõôü íá äéáôçñåß ôçí ôáõôüôçôÜ ôïõ.

ÅðÝêôáóç

ÓõëëïãÞ ãñáììáôïóÞìùí. Ïé ìáèçôÝò öÝñíïõí ãñáììáôü-

óçìá ìå èÝìá öõôÜ Þ ôïðßá ìå ÷áñáêôçñéóôéêÞ âëÜóôç-

óç. Ôá ïìáäïðïéïýí. Ôá ôïðïèåôïýí óå êáñôÝëåò êáé ôá

áíáñôïýí óôïí ðßíáêá áíáêïéíþóåùí.

Ôßðïôá äåí åßíáé ôõ÷áßï… óôá öõôÜ


Ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôéò åéêüíåò, äéáâÜæïõí êáé ó÷ï-

ëéÜæïõí ôá êåßìåíá, þóôå íá ðñïâëçìáôéóôïýí êáé íá

áíáãíùñßóïõí ôïõò äéÜöïñïõò ìç÷áíéóìïýò ðïõ Ý÷ïõí

áíáðôýîåé ôá öõôÜ ãéá íá åðéâéþóïõí.

Ç 1ç åéêüíá, ìå ôï áíôßóôïé÷ï êåßìåíï, áíáöÝñåôáé óôá

öõôÜ ðïõ, ìå ôá ðïëý÷ñùìá êáé ìõñùäÜôá ëïõëïýäéá

ôïõò, ðñïóåëêýïõí ôá Ýíôïìá êáé åîáóöáëßæïõí ìå ôçí

åðéêïíßáóç ôçí áíáðáñáãùãÞ ôïõò. Ðéï êïéíïß åðéêïíéá-

óôÝò åßíáé ôá Ýíôïìá, ïé íõ÷ôåñßäåò êáé ôá ðïõëéÜ. Ôá ëïõ-

ëïýäéá ðñïóåëêýïõí ôá æþá ìå ôá æùçñÜ ôïõò ÷ñþìáôá

Þ ôç ãëõêéÜ ìõñùäéÜ ôïõò êáé ç êïëëþäçò ãýñç ôïõò ðñï-

óêïëëÜôáé óôá æþá ðïõ ôçí áêïõìðïýí. Óôç 2ç åéêüíá êáé

óôï áíôßóôïé÷ï êåßìåíï åðéóçìáßíåôáé ï ñüëïò ôùí æþùí

–ðïõ ðñïóåëêýïíôáé áðü ôïõò ãëõêïýò êáé æïõìåñïýò

êáñðïýò– óôçí áíáðáñáãùãÞ ôùí öõôþí ìå ôç ìåôáöïñÜ

ôùí óðåñìÜôùí ôïõò. ÓõíçèéóìÝíïé ôñüðïé ìåôáöïñÜò ôùí

óðåñìÜôùí åßíáé: áÝñáò, íåñü, ñÜìöïò ðïõëéþí, ðåñéôôþ-

ìáôá æþùí, ìõñìÞãêéá, ôñýðåò ðïõ áíïßãïõí óôï Ýäáöïò

ïé óêßïõñïé, ôßíáãìá áðü ôá öõôÜ, êýëéóç ôùí ßäéùí ôùí

óðåñìÜôùí. Åðßóçò, ôá óðÝñìáôá ìåôáöÝñïíôáé ìå ôç ëÜ-

óðç ðïõ êïëëÜ óôá ðüäéá ôùí æþùí, ìå áãêßóôñùóç óôá

öôåñÜ ðôçíþí, óôéò ôñß÷åò æþùí, óôá ñïý÷á êáé óôá ðá-

ðïýôóéá áíèñþðùí. Óôçí 3ç åéêüíá, ìå ôï ðáñÜäåéãìá ôçò

ôñéáíôáöõëëéÜò, áíáäåéêíýïíôáé ïé áìõíôéêïß ìç÷áíéóìïß ôùí

öõôþí (ð.÷. áãêÜèéá óå âëáóôïýò) áðÝíáíôé óôá öõôïöÜãá

æþá. Óôçí 4ç åéêüíá, ìå ôç öñáãêïóõêéÜ, äåß÷íåôáé Ýíáò


ÐáñáôÞñçóç, óýãêñéóç,

áíôéóôïß÷éóç, ôáîéíüìçóç,


Ëåîéëüãéï

Ðüåò, èÜìíïé, äÝíôñá,

öõëëïâüëá, áåéèáëÞ.

Óýíäåóç

Ìå ôï êåöÜëáéï 2.6

(«Áíáêáëýðôù ôï ðñÜóéíï

óôç óõíïéêßá»).

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé

Ï ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé:

Íá áíáãíùñßóïõí

äéÜöïñïõò ìç÷áíéóìïýò

ðïõ Ý÷ïõí áíáðôýîåé ôá

öõôÜ ãéá íá åîáóöáëßóïõí

• ôçí ðñïóáñìïãÞ ôïõò óôï

ðåñéâÜëëïí

• ôçí áíáðáñáãùãÞ

• ôçí êáñðïöïñßá

• ôçí ðñïöýëáîç áðü ôïõò

å÷èñïýò ôïõò.





ÐáñáôÞñçóç, óõó÷åôéóìüò,


åîáãùãÞ óõìðåñÜóìáôïò


55

Üëëïò áìõíôéêüò ìç÷áíéóìüò (åíÜíôéá óôçí îçñáóßá),

ðïõ ãßíåôáé ìå ôçí áðïèÞêåõóç íåñïý óôï âëáóôü. ÔÝ-

ëïò, óôçí 5ç åéêüíá, ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ êéóóïý (áíáññé-

÷çôéêü öõôü) áíáäåéêíýåé ôçí áíáññß÷çóç ùò ìç÷áíéóìü

åðéâßùóçò, ðñïêåéìÝíïõ íá öôÜóïõí ôá öõôÜ êïíôÜ óôï

öùò êáé íá öùôïóõíèÝóïõí.

Ï äéÜëïãïò ôùí çñþùí Ý÷åé óêïðü íá âïçèÞóåé ôá ðáéäéÜ

íá âñïõí æåõãÜñéá öõôþí / æþùí ðïõ åìöáíßæïõí ðáñü-

ìïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðñïêåéìÝíïõ íá åîõðçñåôÞóïõí ðá-

ñåìöåñåßò áíÜãêåò. Ôï ðáãüíé, üðùò êáé ï ðáíóÝò, Ý÷ïõí

ðïëëÜ ÷ñþìáôá, ãéá íá õðïâïçèïýí ôçí áíáðáñáãùãÞ

ôïõò: ôï ðáãüíé ðñïóåëêýåé Ýôóé ôï èçëõêü ôïõ åßäïõò

ôïõ, åíþ ï ðáíóÝò Üëëá åßäç (Ýíôïìá). ¢ëëá æåõãÜñéá,

üðùò ï áóâüò ìå ôç ðáó÷áëéÜ (ìõñùäéÜ) Þ ï êéóóüò ìå ôá

ðáñÜóéôá-ôóéìðïýñéá (åðéâßùóç), èá äþóïõí ôçí åõêáéñßá

ãéá óõæÞôçóç êáé Üóêçóç óå óõãêñßóåéò êáé óõó÷åôßóåéò.

ÅðÝêôáóç

1. ÂëÝðù – Ìõñßæù – ÐéÜíù. Ï äÜóêáëïò öÝñíåé óôçí ôÜîç

ìéá óõëëïãÞ áðü öýëëá êáé Üíèç. Êáëåß ôá ðáéäéÜ íá ôá

äïõí, íá ôá ìõñßóïõí êáé íá ôá ðéÜóïõí, þóôå íá ðáñá-

ôçñÞóïõí êáé íá áéóèáíèïýí ôá äéáöïñåôéêÜ ó÷Þìáôá,

ôç ìõñùäéÜ êáé ôçí õöÞ ôïõò. Óôç óõíÝ÷åéá, ãñÜöïõí

åðßèåôá ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôá öõôÜ óýìöùíá ìå ôá

ñÞìáôá âëÝðù, ìõñßæù êáé ðéÜíù. Ãéá ðáñÜäåéãìá: ÂËÅÐÙ

(ó÷Þìáôá): óôñïããõëü, ìáêñïõëü, ùoåéäÝò – ÌÕÑÉÆÙ

(áñþìáôá): Ýíôïíï, äéáêñéôéêü, âáñý – ÐÉÁÍÙ (åðéöÜ-

íåéåò): áðáëü, Üãñéï, âåëïõäÝíéï.

7.3 Ôé ðñïóöÝñïõí ôá öõôÜ

Ôá öõôÜ óôç äéáôñïöÞ ìáò


Ï äÜóêáëïò óõæçôÜ ìå ôïõò ìáèçôÝò êáé áðïôõðþíåé ìå

ôç ìïñöÞ ìéáò «áñÜ÷íçò» (óå ÷áñôß Þ óôïí ðßíáêá) ôá

åßäç ôùí öõôþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôçí êáèçìåñéíÞ

äéáôñïöÞ ôïõ áíèñþðïõ, üðùò ðñïôåßíïíôáé áðü ôïõò

ìáèçôÝò, ãñÞãïñá êáé óõíåéñìéêÜ. Ç «áñÜ÷íç» áõôÞ èá

áðïôåëÝóåé áöüñìçóç ãéá ôçí åðåîåñãáóßá ôïõ êåöáëáß-

ïõ ìå ôï ïðïßï êáé èá óõìðëçñùèåß.

Ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí, óõæçôïýí êáé áíáêáëýðôïõí ôá

åßäç ôùí öõôþí ðïõ âñßóêïíôáé óôçí åéêüíá ôçò êïõæßíáò.

Ç áíÜãíùóç ôçò åéêüíáò ãßíåôáé óôáäéáêÜ êáé êáôÜ ïìÜäåò

ôñïößìùí (ëá÷áíéêÜ, öñïýôá, áñùìáôéêÜ öõôÜ, äçìçôñé-

áêÜ, îçñïß êáñðïß, ëÜäéá). Óõæçôïýí ãéá ôá ëá÷áíéêÜ óôç

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá áíáãíùñßóïõí ôï ñüëï

ôùí öõôþí óôç äéáôñïöÞ

ôïõ áíèñþðïõ.

• Íá åíôïðßóïõí ôéò

äéÜöïñåò êáôçãïñßåò

öõôþí (ëá÷áíéêÜ, öñïýôá,

äçìçôñéáêÜ, áñùìáôéêÜ

öõôÜ, îçñïß êáñðïß) êáé

ôéò ìïñöÝò ìå ôéò ïðïßåò


56

äéáôñïöÞ ôïõ áíèñþðïõ. ÄéáâÜæïõí ôï êåßìåíï ðïõ äß-

íåé ðëçñïöïñßåò ãéá ôá äéÜöïñá ìÝñç ôùí öõôþí (ñßæåò,

âïëâïß, öýëëá, Üíèç, êáñðïß) ðïõ ôñþãïíôáé, åßôå öñÝóêá

åßôå ìáãåéñåìÝíá. Ç óõæÞôçóç ìðïñåß íá åðåêôáèåß óôçí

êáôáãñáöÞ ôùí ëá÷áíéêþí ôçò åðï÷Þò êáôÜ ôçí ïðïßá

ìåëåôÜôáé ôï êåöÜëáéï, óôïõò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò

ìáãåéñåýïíôáé, óôá áãáðçìÝíá öáãçôÜ ôùí ìáèçôþí.

Ìå ôïí ßäéï ôñüðï åðåîåñãÜæïíôáé ôéò åðüìåíåò ïìÜäåò

öõôéêþí ôñïöþí (öñïýôá, áñùìáôéêÜ öõôÜ, äçìçôñéá-

êÜ). Ï äÜóêáëïò ìðïñåß íá åðåêôáèåß óôçí ïìÜäá ôùí

îçñþí êáñðþí êáé ôùí ëáäéþí êáé óôï óõó÷åôéóìü ôïõò

ìå ôá áíôßóôïé÷á öõôÜ áðü ôá ïðïßá ðñïÝñ÷ïíôáé, êáèþò

êáé óôïõò ôñüðïõò åðåîåñãáóßáò ôïõò (áìõãäáëéÜ-áìý-

ãäáëá, êáñõäéÜ-êáñýäéá, åëéÜ-ëÜäé, êáëáìðüêé-êáëáìðï-

êÝëáéï...). Óôï ôÝëïò ïé ìáèçôÝò ãñÜöïõí áðü ôñßá öõôÜ

óå êÜèå êáôçãïñßá.


Óôü÷ïò ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé íá êáôáíïÞóïõí ïé ìá-

èçôÝò ôç óçìáóßá êáé ôç óõìâïëÞ ôùí öõôþí óôç äéáôñïöÞ

ôùí áíèñþðùí. Óõã÷ñüíùò, áíáðôýóóïõí ìáèçìáôéêÝò äå-

îéüôçôåò ó÷åôéêÝò ìå ôá êëÜóìáôá êáé ôçí ðïóüóôùóç.

ÅðÝêôáóç

1. Åðßóêåøç óôç ëáúêÞ áãïñÜ Þ óôï ìáíÜâéêï ôçò ãåéôïíéÜò.

Ïé ìáèçôÝò ðñïóðáèïýí íá áíáãíùñßóïõí ôá åßäç êáé

íá ôá ÷ùñßóïõí óôéò âáóéêÝò êáôçãïñßåò öñïýôùí êáé

ëá÷áíéêþí. Óôçí ôÜîç ïé ìáèçôÝò óêÝöôïíôáé êáé Üëëá

åðáããÝëìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôá öõôÜ (ãåùðüíïò, ãåùñãüò,

äáóïëüãïò, îõëïêüðïò êôë.) êáé óõæçôïýí ãéá ôçí åñ-

ãáóßá ôïõò êáé ôç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôá öõôÜ.

Ôá öõôÜ óôçñßæïõí ôç æùÞ


Ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï áíáöïñÜò êáé óõæçôïýí

ãéá ôïí êáèïñéóôéêü ñüëï ôùí öõôþí óôï ðåñéâÜëëïí êáé,

ãåíéêÜ, óôç æùÞ. Ðáñáôçñïýí ôï äÝíôñï êáé ôïõò æùíôá-

íïýò ïñãáíéóìïýò ðïõ âñßóêïíôáé ãýñù ôïõ. Óõæçôïýí ãéá

ôï ôé ôñþåé êÜèå ïñãáíéóìüò êáé ïäçãïýíôáé óôç ó÷çìá-

ôïðïßçóç áðëþí ôñïöéêþí áëõóßäùí (ðïéïò ôñþåé ðïéïí),

óõíäÝïíôáò êáôÜëëçëá öõôÜ êáé æþá. Äéáêñßíåôáé ç åîÞò

áëõóßäá: Ôá öõôÜ ôñþãïíôáé áðü ôï ðñüâáôï (öõôïöÜãï)

ðïõ, ìå ôç óåéñÜ ôïõ, ôñþãåôáé áðü ôï ëýêï (óáñêïöÜãï).

Ïé ìáèçôÝò ðñïôåßíïõí ðáñüìïéåò ôñïöéêÝò áëõóßäåò.

Ìå ôçí åñþôçóç «Ôé èá ãéíüôáí áí åîáöáíßæïíôáí ôá

ôá óõíáíôÜìå óôçí êïõæßíá

(öñÝóêá, áðïîçñáìÝíá,

åðåîåñãáóìÝíá,

åê÷õëßóìáôá…).


×þñïò, ìåôáâïëÞ


ÐáñáôÞñçóç, óõó÷Ýôéóç,

ôáîéíüìçóç

Ëåîéëüãéï

ÁñùìáôéêÜ öõôÜ, äçìçôñéáêÜ,

öñïýôá, ëá÷áíéêÜ, îçñïß

êáñðïß.

Óýíäåóç

Ôï êåöÜëáéï 7.3

ðñïóöÝñåôáé ãéá óýíäåóç

ìå ôçí åíüôçôá 17,

«Ç äéáôñïöÞ ìáò».

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


íá êáôáíïÞóïõí ôï ñüëï

ôùí öõôþí:

– óôçí ýðáñîç ôçò æùÞò,

– ùò âÜóçò ôçò ôñïöéêÞò

ðõñáìßäáò êáé

– ùò êýñéáò ðçãÞò ðáñáãùãÞò

ïîõãüíïõ.


57

öõôÜ;» áíáäåéêíýåôáé ç óõìâïëÞ ôùí öõôþí (ðçãÞ ôñï-

öÞò) óôç óôÞñéîç ôçò æùÞò (âÜóç ôçò ôñïöéêÞò ðõñáìß-

äáò), êáèþò êáé ï ñüëïò ôïõò óôçí ðáñáãùãÞ ïîõãüíïõ.


Óôü÷ïò ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé íá êáôáíïÞóïõí ïé ìá-

èçôÝò ðþò áðü ôï îýëï ôïõ äÝíôñïõ ðáñÜãåôáé ôï ÷áñôß.

Áõôü ãßíåôáé ìå ôñåéò åéêüíåò êáé áíôßóôïé÷á êåßìåíá.

ÅðÝêôáóç

1. ÃñÜöïõìå ìéá éóôïñßá, ìå èÝìá ôç æùÞ åíüò äÝíôñïõ:

• Ðïéï äÝíôñï äéáëÝãåôå êáé ãéáôß; • Ðüóá ÷ñüíéá æåé; •

Ðïý âñßóêåôáé; Ôé ðñïâëÞìáôá áíôéìåôùðßæåé; • Ðïéá æþá

öùëéÜæïõí ðÜíù ôïõ; • Ðïéïé ôï åðéóêÝðôïíôáé êáé ãéáôß;

7.4 Ìå èÝìá ôá öõôÜ

7.5 Ôé ìÜèáìå ãéá ôá öõôÜÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôçí ðñþôç óåëßäá ðáñáôßèåíôáé äåßãìáôá áðü ôç ëáúêÞ ðá-

ñÜäïóç. Ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôá êåßìåíá, ôá ó÷ïëéÜæïõí

êáé ðñïóðáèïýí íá âñïõí ôç óçìáóßá ôïõò. Ëýóç áéíßã-

ìáôïò: ôïìÜôá. ÌåôÜ, áíáæçôïýí Üëëá äåßãìáôá áðü êÜèå

åßäïò (ôñáãïýäé, ðáñïéìßá êôë.), ðáñáìýèéá êáé ìýèïõò ìå

Þñùá Þ èÝìá êÜðïéï öõôü. Óôç äåýôåñç óåëßäá, áíáêåöá-

ëáéþíïõí ôçí åíüôçôá «Ôá öõôÜ» ìÝóá áðü ïëïêëçñùìÝíåò

ðñïôÜóåéò ðïõ äéáâÜæïõí. Óôï ôÝëïò, ìÝóá áðü ôï äéÜëïãï

ôçò ÁíèÞò êáé ôïõ ÊõñéÜêïõ, åéóÜãïíôáé óôçí åðüìåíç åíü-

ôçôá («ÄéÜöïñïé ôüðïé ôçò ðáôñßäáò ìïõ»), óôçí ïðïßá êá-

ëïýíôáé íá åîåñåõíÞóïõí ôá öõôÜ êáé ôá æþá êÜèå ôüðïõ.


Óôü÷ïò ôïõ åßíáé íá åìðåäþóïõí ïé ìáèçôÝò âáóéêÝò Ýííïé-

åò-üñïõò ôçò åíüôçôáò, ìå ôç ëýóç åíüò óôáõñüëåîïõ.

Ëýóç ôïõ óôáõñüëåîïõ Ïñéæüíôéá: 1. äÝíôñá 2. óðüñïõò 3.

ïîõãüíï 4. ñßãáíç 5. ÷þìá ÊÜèåôá: 1. èÜìíïé 2. ðüá 3.

êáñðïýò 4. íåñü 5. Þëéïò

ÅðÝêôáóç

1. ØçöéäùôÜ. Ïé ìáèçôÝò óõãêåíôñþíïõí óðüñïõò (öá-

óüëéá, öáêÝò, ñåâßèéá ê.Ü.), ãéá íá êÜíïõí øçöéäùôÜ.

Æùãñáößæïõí óå ÷áñôüíé ôï ó÷Ýäéï (Üíèïò, öñïýôï

êôë.) êáé êáëýðôïõí ôçí åðéöÜíåéá ìå ôïõò óðüñïõò.

2. ÐïéÞìáôá. ÄéáâÜæïõìå ðïéÞìáôá. ÃñÜöïõìå Ýíá ðïßçìá

ãéá ôï áãáðçìÝíï ìáò ëïõëïýäé Þ öñïýôï.

3. ¸èéìá. ÓõëëÝãïõìå ðëçñïöïñßåò ãéá Ýèéìá ó÷åôéêÜ ìå

ôç óõãêïìéäÞ (ôñýãïò, èåñéóìüò, ëéïìÜæùìá) êáé, áöïý

ôá óõæçôÞóïõìå, ôá äñáìáôïðïéïýìå óôçí ôÜîç.


Ó÷Ýóç, áëëçëåðßäñáóç,

ìåôáâïëÞ


ÐáñáôÞñçóç, äéáôýðùóç

õðüèåóçò, óõæÞôçóç, åîáãùãÞ

óõìðåñÜóìáôïò, ãåíéêåýóåéò,

åðåêôÜóåéò

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



÷áñáêôçñéóôéêÜ êáé

éäéüôçôåò ôùí öõôþí ìÝóá

áðü ðáñïéìßåò, áéíßãìáôá,

ëáúêÜ ôñáãïýäéá, åêöñÜóåéò

êôë.

• Íá áíôéëçöèïýí üôé ôá

öõôÜ áðïôÝëåóáí êáé

áðïôåëïýí ðçãÞ Ýìðíåõóçò

ãéá ôïõò áíèñþðïõò.


åíüôçôá ôùí öõôþí.


ÓõæÞôçóç, ïìáäïðïßçóç


58

8. ÄÉÁÖÏÑÏÉ ÔÏÐÏÉ ÔÇÓ ÐÁÔÑÉÄÁÓ ÌÏÕ

ÊÜèå ôüðïò áðïôåëåßôáé áðü äýï óýíïëá ðïõ ó÷åôßæïíôáé äõíáìéêÜ ìåôáîý ôïõò. Ôï Ýíá åßíáé ï

âéüôïðïò, ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé ùò ôï óýíïëï ôùí áâéïôéêþí ðáñáãüíôùí ìéáò ðåñéï÷Þò, äçëáäÞ ôï êëß-

ìá, ôï íåñü êáé ôï Ýäáöüò ôçò. Ôï Üëëï åßíáé ç âéïêïéíüôçôá, ðïõ áðïôåëåßôáé áðü ôç öõôïêïéíüôçôá

(÷ëùñßäá) êáé ôç æùïêïéíüôçôá (ðáíßäá). Ï âéüôïðïò êáé ç âéïêïéíüôçôá óõãêñïôïýí ôï ïéêïóýóôçìá.

¼ëá ìÝóá óôï ïéêïóýóôçìá âñßóêïíôáé óå óôåíÞ ó÷Ýóç êáé áëëçëåðéäñïýí ìåôáîý ôïõò.

Óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷åé ìåãÜëç ðïéêéëßá ïéêïóõóôçìÜôùí. Óôá êåöÜëáéá ðïõ áêïëïõèïýí ãßíåôáé ìéá

ðñïóðÜèåéá ãíùñéìßáò êáé óöáéñéêÞò ðñïóÝããéóçò ôùí äéÜöïñùí ôüðùí. ÅîåôÜæïíôáé ç ãåùìïñöï-

ëïãßá ôïõ ôïðßïõ, ç ðáíßäá, ç ÷ëùñßäá, ïé áíèñþðéíåò äñáóôçñéüôçôåò, ïé áðåéëÝò êáé ïé ðñïôÜóåéò

ãéá ðñïóôáóßá êÜèå ôüðïõ.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí ôç ìåãÜëç

ðïéêéëßá öõóéêþí ôïðßùí ôçò

ÅëëÜäáò (ïñåéíÜ, ðåäéíÜ,

ðáñáèáëÜóóéá, áãñïôéêÜ,

áóôéêÜ, ëéìíáßá, ðïôÜìéá).

• Íá ðáñáôçñÞóïõí ôïí

ôüðï êáé íá êáôáãñÜøïõí

÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óôïé÷åßá

(ãåùìïñöïëïãßá, öõôÜ, æþá,

äñáóôçñéüôçôåò).


×þñïò




ðáñáôÞñçóç, ðñïöïñéêÞ

Ýêöñáóç, óõæÞôçóç


Ç åéóáãùãéêÞ óåëßäá ëåéôïõñãåß ùò ðñïêáôáâïëéêüò ïñ-

ãáíùôÞò. Ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï êáé óõæçôïýí

ãéá ôéò åéêüíåò êáé ôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ ôïõò äçìéïõñãïý-

íôáé. Õðïãñáììßæïõí ôéò ëÝîåéò ðïõ äçëþíïõí ãåùãñáöé-

êïýò üñïõò. Ôïõò åíôïðßæïõí óôçí åéêüíá êáé ãñÜöïõí

óå êÜèå ðëáßóéï ôïí áíôßóôïé÷ï ãåùãñáöéêü üñï: âïõíü,

ðåäéÜäá, ðïôÜìé, èÜëáóóá, íçóß, ëßìíç, ÷ùñéü, ðüëç.

ÌåôÜ, óõæçôïýí ãéá ôïí ôüðï ôïõò. ÁíáöÝñïõí ðïéá áðü

ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò åéêüíáò âñßóêïõí ó’ áõôüí. ÁíáöÝ-

ñïíôáé óå ôáîßäéá Þ åêäñïìÝò ðïõ Ý÷ïõí êÜíåé óå Üëëïõò

ôüðïõò ôçò ÅëëÜäáò, äéáöïñåôéêïýò áðü ôï äéêü ôïõò.


Óôü÷ïò åßíáé íá äéåñåõíçèåß ç ãíþóç ðïõ Ý÷ïõí ïé ìá-

èçôÝò ãéá ôá óôïé÷åßá ôïõ ôüðïõ ôïõò (ãåùìïñöïëïãßá,

÷ëùñßäá, ðáíßäá, áíèñþðéíåò äñáóôçñéüôçôåò). Ïé ìá-

èçôÝò öôéÜ÷íïõí ôçí «áñÜ÷íç» ôïõ ôüðïõ ôïõò, áðáíôþ-

íôáò óôéò åñùôÞóåéò.

8.1 Ìéá åêäñïìÞ óôï âïõíüÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí áñ÷éêÜ ôçí åéêüíá ôïõ äÜóïõò.

Ï äÜóêáëïò ôïõò æçôÜ íá áíáöÝñïõí ôõ÷üí äéêÝò ôïõò

åìðåéñßåò áðü áíôßóôïé÷åò åðéóêÝøåéò. Óôç óõíÝ÷åéá, äéá-

âÜæïõí ôá êåßìåíá ôïõ êåöáëáßïõ, ðïõ, ìÝóá áðü âéùìá-

ôéêü ëüãï, êáôáãñÜöïõí üóá åßäáí ïé Þñùåò.

Ìå áöïñìÞ ôçí ðñþôç åñþôçóç, óõæçôïýí ãéá Üëëïõò

áíèñþðïõò ðïõ ôõ÷üí èá óõíáíôïýóáí óôï äÜóïò êáé

ãéá ôéò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõò. ÊÜðïéåò áðü áõôÝò åðéóç-

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí ôï äÜóïò

ùò Ýíá áðü ôá öõóéêÜ

ïéêïóõóôÞìáôá ôïõ ôüðïõ

ìáò.


59

ìáßíïíôáé óôçí åéêüíá ìå áñéèìïýò: 1. õëïôïìßá, 2. ìåëéó-

óïêïìßá, 3. äáóïðõñüóâåóç, 4. óõëëïãÞ ñåôóéíéïý.

Óôç äåýôåñç äñáóôçñéüôçôá, ïé ìáèçôÝò äéáãñÜöïõí ü,ôé

äåí áíÞêåé óôï äáóéêü ïéêïóýóôçìá. Ç áíáöïñÜ óôï

ðõñïóâåóôéêü ü÷çìá ðáñáðÝìðåé óôïõò êéíäýíïõò ðïõ

áðåéëïýí ôï äÜóïò, óôïõò ôñüðïõò áíôéìåôþðéóÞò ôïõò

áëëÜ êáé óôïõò ôñüðïõò ðñüëçøçò.

Ìå ôçí ôñßôç äñáóôçñéüôçôá («Áðü ôé èá êéíäýíåõåò…»),

ïé ìáèçôÝò åõáéóèçôïðïéïýíôáé óôïõò êéíäýíïõò ðïõ äéá-

ôñÝ÷ïõí ïé êÜôïéêïé ôïõ äÜóïõò, ìÝóá áðü ñüëïõò öõôþí

êáé æþùí. Ç åñãáóßá ìðïñåß íá ãßíåé êáé ãñáðôÜ.


Ìå áõôü ôï Öýëëï åðéäéþêåôáé íá ãíùñßóïõí ôá ðáéäéÜ

ôç óÞìáíóç ðïõ óõíáíôÜìå óå äáóéêÝò ðåñéï÷Ýò êáé ðïõ

áöïñÜ óôçí ðñïóôáóßá ôïõ äÜóïõò áëëÜ êáé ôùí áíèñþ-

ðùí ðïõ âñßóêïíôáé ìÝóá ó’ áõôü. Ïé ðéíáêßäåò ðïõ åðé-

ëÝ÷èçêáí ðáñáðÝìðïõí êáé óôçí ýðáñîç êáíüíùí, þóôå

ïé ìáèçôÝò íá êáôáíïÞóïõí üôé äåí ìðïñïýí íá êÜíïõí

áõèáßñåôåò åíÝñãåéåò óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí.

ÅðÝêôáóç

1. ¹÷ïé ôïõ äÜóïõò. Ïé ìáèçôÝò, óå ïìÜäåò, äçìéïõñãïýí

Þ÷ïõò ôïõ äÜóïõò, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôç öùíÞ ôïõò,

áíôéêåßìåíá (ð.÷. ôåíåêåäÜêéá ìå üóðñéá) Þ ìïõóéêÜ

üñãáíá (íôÝöé, ìáñÜêåò). Ïé õðüëïéðïé ðñïóðáèïýí

íá ìáíôÝøïõí ôé ìéìåßôáé ï Þ÷ïò ðïõ áêïýí.

2. Áößóá. Ïé ìáèçôÝò óõãêåíôñþíïõí êáé ìåëåôïýí áößóåò

êáé öõëëÜäéá ó÷åôéêÜ ìå ôï ôé ðñÝðåé íá êÜíïõìå áí

áíôéëçöèïýìå ðõñêáãéÜ óôï äÜóïò. ÖôéÜ÷íïõí êáôÜ

ïìÜäåò áößóá êáé öõëëÜäéï êáé ôá ðáñïõóéÜæïõí.

8.2 Ôá ðïôÜìéá êáé ïé ëßìíåòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò, ìÝóá áðü ôéò äýï åéêüíåò êáé ôá êåßìåíá áíá-

öïñÜò, ãíùñßæïõí ôï ðïôÜìé êáé ôç ëßìíç ùò õäÜôéíïõò

ó÷çìáôéóìïýò ãëõêïý íåñïý, êáèþò êáé ôïí ôñüðï äçìé-

ïõñãßáò ôïõò. Ôïõò ðåñéãñÜöïõí êáé âñßóêïõí ïìïéüôç-

ôåò êáé äéáöïñÝò. Óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôá ó÷üëéá ôçò ÁíèÞò

êáé ôïõ ÊõñéÜêïõ, áëëÜ êáé ôéò áíôßóôïé÷åò öùôïãñáößåò,

Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå ÷áñáêôçñéóôéêÜ åßäç ðïôÜìéáò êáé

ëéìíáßáò ÷ëùñßäáò êáé ðáíßäáò êáé ãíùñßæïõí áíèñþðéíåò

äñáóôçñéüôçôåò ðïõ áóêïýíôáé óå áõôÝò ôéò ðåñéï÷Ýò.

Ìå ôç äñáóôçñéüôçôá «Êëåßóå ôá ìÜôéá óïõ…» äßíåôáé ç

äõíáôüôçôá óôïõò ìáèçôÝò íá äéçãçèïýí äéêÝò ôïõò åìðåé-

• Íá ðáñáôçñÞóïõí ôç èåôéêÞ

êáé áñíçôéêÞ åðßäñáóç ôùí

åíåñãåéþí ôïõ áíèñþðïõ

óôï äÜóïò.


áðÝíáíôé óôïõò êéíäýíïõò

ðïõ áíôéìåôùðßæåé.


Óýóôçìá, ÷þñïò, ÷ñüíïò,






Ýêöñáóç, óõæÞôçóç,

åíóõíáßóèçóç

Ëåîéëüãéï

Âïõíü, äÜóïò, ðõñêáãéÜ,

äáóïðõñïóâÝóôçò.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí ôï ðïôÜìé êáé

ôç ëßìíç ùò öõóéêÜ ïéêï-

óõóôÞìáôá ôïõ ôüðïõ ìáò.

• Íá áíáöÝñïõí

áíôéðñïóùðåõôéêÜ æþá,

öõôÜ êáé áíèñþðéíåò

äñáóôçñéüôçôåò áõôþí

ôùí ïéêïóõóôçìÜôùí.


60

ñßåò áðü åðéóêÝøåéò óå ðïôÜìéá êáé ëßìíåò, äßíïíôáò Ýìöá-

óç óå ç÷çôéêÝò Þ ÷ñùìáôéêÝò áíáìíÞóåéò êáé, ãåíéêüôåñá,

óôá óõíáéóèÞìáôá ðïõ Ýíéùóáí. Ç åñþôçóç «ãéá ðïéï ëüãï

ïé Üíèñùðïé äéÜëåîáí íá æÞóïõí êïíôÜ óå ðïôÜìéá êáé ëß-

ìíåò» ëåéôïõñãåß ùò áöüñìçóç ãéá ìéá óõæÞôçóç ó÷åôéêÞ:

• ìå ôïõò ëüãïõò ðïõ ïäÞãçóáí ôïõò áíèñþðïõò íá

÷ôßóïõí ÷ùñéÜ êáé ðüëåéò êïíôÜ óå ðïôÜìéá êáé ëßìíåò

(Üñäåõóç / ãåùñãéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, ýäñåõóç, ìåôá-

öïñÜ åìðïñåõìÜôùí, áëéåßá)

• ìå ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôùí áíèñþðùí, ôá ðñïâëÞìá-

ôá ðïõ äçìéïõñãïýíôáé êáé ôéò åðéðôþóåéò ôïõò óôá äýï

áõôÜ ïéêïóõóôÞìáôá (áðü ôéò ãåùñãéêÝò êáëëéÝñãåéåò

/ ñýðáíóç áðü öõôïöÜñìáêá êáé ëéðÜóìáôá, áðü ôéò

âéïôå÷íéêÝò êáé âéïìç÷áíéêÝò ìïíÜäåò / ñýðáíóç áðü

áðüâëçôá ðïõ ÷ýíïíôáé óôá íåñÜ ôïõò, ëýìáôá áðü ôéò

êôçíïôñïöéêÝò ìïíÜäåò, ñýðáíóç áðü áóôéêÜ ëýìáôá,

ïéêéáêÜ áðïññßììáôá, áëüãéóôåò áììïëçøßåò áðü ôéò êïß-

ôåò ôùí ðïôáìþí, õðåñâïëéêÞ Üíôëçóç íåñïý ãéá Üñäåõ-

óç, åêôñïðÞ êïßôçò ðïôáìþí).


Óôü÷ïò áõôïý ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé íá ãíùñßóïõí

ïé ìáèçôÝò æþá êáé öõôÜ ðïõ õðÜñ÷ïõí óôéò ëßìíåò, áíôé-

óôïé÷ßæïíôáò óùóôÜ ôéò áñéèìçìÝíåò ïíïìáóßåò ìå ôçí

áðåéêüíéóç êÜèå æþïõ Þ öõôïý (1. ðÜðéá, 2. íïýöáñï, 3.

ðëÜôáíïò, 4. íåñüöéäï, 5. êáëÜìéá, 6. âÜôñá÷ïò, 7. ðåëå-

êÜíïò, 8. ðÝóôñïöá, 9. óáýñá).

ÅðÝêôáóç

1. ×åßìáññïé êáé ñÝìáôá. Ðþò îå÷ùñßæåé Ýíáò ÷åßìáññïò

Þ Ýíá ñõÜêé áðü Ýíá ðïôÜìé; ÕðÜñ÷ïõí ÷åßìáññïé,

ñõÜêéá Þ ðïôÜìéá óôïí ôüðï ìáò; Ðïéá åðï÷Þ Ý÷ïõí

ðåñéóóüôåñï íåñü êáé ãéáôß; Êáëü åßíáé ç åíüôçôá íá

åðåêôáèåß óå áõôÜ ôá èÝìáôá, áöïý ïé ÷åßìáññïé êáé

ôá ñÝìáôá áíÞêïõí óôï õäñïãñáöéêü äßêôõï ìéáò ðå-

ñéï÷Þò. Óôéò áóôéêÝò ðåñéï÷Ýò, ÷åßìáññïé êáé ñÝìáôá

óõ÷íÜ äå öáßíïíôáé, áöïý óõ÷íÜ ìðáæþíïíôáé Þ åãêé-

âùôßæïíôáé, ìå óõíÝðåéá íá ðñïêáëïýíôáé ðëçììýñåò.

Óå Üëëåò, ðÜëé, ðåñéðôþóåéò ìåôáôñÝðïíôáé óå ÷þñïõò

áðïññéììÜôùí êáé åóôßåò ìüëõíóçò. ¼ðïõ üìùò äå

óõìâáßíåé êÜôé ôÝôïéï, äçìéïõñãïýí ãñáììÝò ðñÜóéíïõ

êáôÜ ìÞêïò ôïõ ïéêéóôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, åðéôñÝðï-

íôáò ôçí êõêëïöïñßá áÝñéùí ìáæþí áðü ôç ìéá ðåñéï-

÷Þ óôçí Üëëç. Áí õðÜñ÷ïõí ñÝìáôá Þ ÷åßìáññïé óôçí

ðåñéï÷Þ, ï äÜóêáëïò êáé ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá ôïõò

åðéóêåöôïýí êáé íá êÜíïõí åðéôüðïõ ðáñáôçñÞóåéò.

• Íá áíôéëçöèïýí ãéá ðïéïõò

ëüãïõò äçìéïõñãïýíôáé

ïéêéóìïß êïíôÜ óå ðïôÜìéá

Þ ëßìíåò.


ó÷åôéêÜ ìå ôïõò

êéíäýíïõò ðïõ áðåéëïýí

áõôÜ ôá ïéêïóõóôÞìáôá

êáé ðñïÝñ÷ïíôáé

áðü ôéò áíèñþðéíåò

äñáóôçñéüôçôåò.


Óýóôçìá, áëëçëåðßäñáóç,

÷þñïò, ÷ñüíïò






Ëåîéëüãéï

ÐïôÜìé, ëßìíç, ðçãÝò, ëåêÜíç.


61

2. Äéáöçìéóôéêü öõëëÜäéï. Ïé ìáèçôÝò, ÷ùñéóìÝíïé óå

ïìÜäåò, öôéÜ÷íïõí Ýíá äéáöçìéóôéêü öõëëÜäéï ðïõ

ðñïôåßíåé äéáêïðÝò äßðëá óå Ýíá ðïôÜìé Þ ìéá ëßìíç.

3. Ìýèïé êáé èñýëïé. Ïé ìáèçôÝò áíáæçôïýí ìýèïõò, èñýëïõò,

ðáñáäüóåéò êáé äïîáóßåò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ðïôÜìéá

êáé ëßìíåò. Ôá ðáñïõóéÜæïõí óôçí ôÜîç óáí áíáãíþ-

óìáôá, äñáìáôïðïéÞóåéò Þ åéêáóôéêÝò äçìéïõñãßåò.

8.3 Ìéá èÜëáóóá ðëáôéÜÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ôï ðáñÜêôéï êáé èáëÜóóéï ïéêïóýóôçìá êáëýðôåôáé óå

Ýíá äéóÝëéäï, åéêïíïãñáöçìÝíï Ýôóé þóôå íá äåß÷íåé ôç

äéáìüñöùóç ôçò áêôïãñáììÞò êáé ôïõ âõèïý, ôç æùÞ

ðïõ õðÜñ÷åé ìÝóá êáé êïíôÜ óôç èÜëáóóá, áëëÜ êáé ôéò

äñáóôçñéüôçôåò ðïõ áíáðôýóóïíôáé áðü ôïí Üíèñùðï

ãýñù áðü áõôÞí. Ôá êåßìåíá äßíïõí ðëçñïöïñßåò ãéá:

• ôç èåñìïêñáóßá ôïõ èáëáóóéíïý íåñïý êáé ôç ìåßùóÞ

ôçò áíÜëïãá ìå ôï âÜèïò, åîáéôßáò ôçò äõóêïëßáò íá

öôÜóïõí åêåß ïé áêôßíåò ôïõ Þëéïõ,

• ôçí ýðáñîç öõôþí ìÝóá óôç èÜëáóóá êáé ôç óçìáóßá

ôïõò óôçí ðáñáãùãÞ ôïõ ïîõãüíïõ ðïõ åßíáé áðáñáß-

ôçôï ãéá ôç èáëÜóóéá æùÞ,

• ôç óçìáóßá ôïõ ðëáãêôïý, ðïõ åßíáé ç âÜóç ôçò ôñïöé-

êÞò áëõóßäáò ôùí èáëÜóóéùí æþùí.

Óôï äéóÝëéäï åéêïíßæïíôáé öõôÜ ôçò èÜëáóóáò (öýêéá êáé

ëéâÜäéá ìå ðïóåéäùíßåò) êáé ÷áñáêôçñéóôéêÜ æþá áðü

üëç ôçí ôñïöéêÞ ðõñáìßäá (ìýäéá, ðåôáëßäåò, êïñÜëëéá,

á÷éíïß, áóôåñßåò, êáâïýñéá, ÷ôáðüäéá, ìéêñÜ êáé ìåãÜëá

øÜñéá, êáèþò êáé ðïõëéÜ). Ïé ìáèçôÝò, ìå ôç âïÞèåéá ôùí

åéêüíùí, ìðïñïýí íá ó÷çìáôßóïõí ôñïöéêÝò áëõóßäåò

(ð.÷. ðëáãêôüí, ìéêñü øÜñé, ìåãÜëï øÜñé).

Óôï ðÜíù ìÝñïò ôçò åéêüíáò, äçëáäÞ óôçí áêôÞ êáé ôçí åðé-

öÜíåéá ôçò èÜëáóóáò, äéáêñßíïíôáé åíäåéêôéêÝò áíèñþðéíåò

äñáóôçñéüôçôåò (øÜñåìá, áèëÞìáôá óôç èÜëáóóá êáé ôçí

ðáñáëßá, èáëÜóóéåò ìåôáöïñÝò, ïéêïíïìéêÝò äñáóôçñéüôç-

ôåò óôçí áêôÞ). Ïé ìáèçôÝò óõæçôïýí ãéá üëá üóá âëÝðïõí

óôçí åéêüíá Þ ãíùñßæïõí êáé ïé ßäéïé áðü ðñïóùðéêÝò åìðåé-

ñßåò áíáöïñéêÜ ìå ôç ó÷Ýóç áíèñþðïõ êáé èÜëáóóáò. Ùò

êáôáêëåßäá ôïõ êåöáëáßïõ óõæçôïýí ãéá ôéò áðåéëÝò ðïõ

äÝ÷åôáé áõôü ôï ïéêïóýóôçìá áðü ôéò áíèñþðéíåò äñá-

óôçñéüôçôåò, ìå áöïñìÞ ôá óêïõðßäéá ðïõ âñßóêïíôáé óôï

âõèü (ñýðáíóç áðü ïéêéáêÜ ëýìáôá, âéïìç÷áíéêÜ áðüâëçôá,

ìåôáöïñÝò, ãåùñãéêÞ äñáóôçñéüôçôá –öõôïöÜñìáêá êáé

ëéðÜóìáôá–, õðåñáëßåõóç, Ýñãá óôéò áêôÝò).

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



÷áñáêôçñéóôéêÜ

ôïõ ðáñÜêôéïõ êáé

ôïõ èáëÜóóéïõ

ïéêïóõóôÞìáôïò.


áíôéðñïóùðåõôéêÜ

æþá êáé öõôÜ áõôþí

ôùí ïéêïóõóôçìÜôùí,

üðùò êáé áíèñþðéíåò



ó÷åôéêÜ ìå ôïõò

êéíäýíïõò ðïõ áðåéëïýí

áõôÜ ôá ïéêïóõóôÞìáôá

êáé ðñïÝñ÷ïíôáé




Óýóôçìá, ÷þñïò, ïìïéüôçôá /







Ëåîéëüãéï

ÈÜëáóóá, ðëáãêôüí, öýêéá.


62


Áõôü ôï Öýëëï åñãáóßáò ÷ñçóéìïðïéåß ôç ÷ùñéêÞ íïçìïóý-

íç ôïõ ðáéäéïý, ìéáò êáé ôï æçôïýìåíï åßíáé íá ðåñÜóåé ìå

ôï ìïëýâé ôïõ üëï ôï äéÜäñïìï êáé íá öôÜóåé óôï ôÝñìá,

üðïõ âñßóêåôáé ï èçóáõñüò, ðïõ áíáöÝñåôáé óôéò êáèáñÝò

èÜëáóóåò. Óôç óõíÝ÷åéá, ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá ãñÜøïõí

ïé ßäéïé Ýíá óýíèçìá ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôçò èÜëáóóáò.

ÅðÝêôáóç

1. Åðßóêåøç. Ïé ìáèçôÝò åðéóêÝðôïíôáé ôïí øáñÜ ôçò ãåé-

ôïíéÜò ôïõ ó÷ïëåßïõ ôïõò. ÊáôáãñÜöïõí åßäç øáñéþí

êáé èáëáóóéíþí, ðáßñíïõí óõíÝíôåõîç áðü ôïí øáñÜ

áëëÜ êáé ôïõò ðåëÜôåò, óçìåéþíïõí ôéìÝò.

2. ÊáñôåðéêïëëÞóåéò. Ïé ìáèçôÝò óõãêåíôñþíïõí öùôïãñá-

ößåò áðü ôéò êáëïêáéñéíÝò ôïõò äéáêïðÝò óôç èÜëáóóá êáé

êáôáóêåõÜæïõí ïìáäéêÜ êáñôåðéêïëëÞóåéò (êïëÜæ).

3. ÌáêÝôá. Ïé ìáèçôÝò êáôáóêåõÜæïõí ìáêÝôá ìå èá-

ëáóóéíÞ Üììï Þ ðëáóôåëßíç êáé ôïðïèåôïýí ðÜíù ôçò

áóôåñßåò, êï÷ýëéá, ïìïéþìáôá á÷éíþí (áðü ðçëü êáé

ïäïíôïãëõößäåò), øÜñéá, öõôÜ êôë.

4. Ðáñïéìßåò, ëáúêÝò åêöñÜóåéò. Ïé ìáèçôÝò âñßóêïõí ðáñïé-

ìßåò êáé ëáúêÝò åêöñÜóåéò ó÷åôéêÝò ìå ôç èÜëáóóá.

8.4 ÐÝñá óôïõò ðÝñá êÜìðïõòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ôï êåöÜëáéï 8.4 áíáðôýóóåôáé óå äýï óåëßäåò. Ðáñïõ-

óéÜæåôáé Ýíá ôïðßï ìå ðïéêßëåò êáëëéÝñãåéåò áëëÜ êáé Üãñé-

á âëÜóôçóç: åëáéþíáò, óéôï÷þñáöï, ëá÷áíüêçðïò, ÷ù-

ñÜöéá ïñãùìÝíá êáé óðáñìÝíá, ëüöïé ÷Ýñóïé êáé Üêñåò

÷ùñáöéþí êáé äñüìùí üðïõ öõôñþíåé Üãñéá âëÜóôçóç

êáé êáôáöåýãïõí ðïëëÜ ìéêñÜ æþá. Ôï êåßìåíï áíáöï-

ñÜò (óôï ðÜíù ìÝñïò ôïõ äéóÝëéäïõ) äßíåé ðëçñïöïñßåò

óôïõò ìáèçôÝò ãéá ôç óõóôçìáôéêÞ Üóêçóç ôçò ãåùñãßáò,

ðñïêåéìÝíïõ íá êáëýøåé ï Üíèñùðïò ôéò äéáôñïöéêÝò ôïõ

áíÜãêåò, êáèþò êáé ôçí éóôïñéêÞ åîÝëéîç ôùí ãåùñãéêþí

ðñáêôéêþí (êáëëéÝñãåéá ìå Üñïôñï, ìå ãåùñãéêÜ ìç÷áíÞ-

ìáôá ê.ï.ê.). Ôï åðüìåíï êåßìåíï áíáöÝñåôáé óôçí ýðáñ-

îç Üãñéáò æùÞò óôéò Üêñåò ôùí äñüìùí êáé ôùí ÷ùñáöéþí

êáé óôç ìåãÜëç óçìáóßá ôïõò ãéá ôç äéáôÞñçóç ôçò ïéêï-

ëïãéêÞò éóïññïðßáò ôùí áãñïïéêïóõóôçìÜôùí.

Ïé äñáóôçñéüôçôåò Ý÷ïõí ùò óôü÷ï: • Íá äçëþóïõí ïé

ìáèçôÝò ôéò ïíïìáóßåò ôùí äéáöïñåôéêþí êáëëéåñãåéþí

–âÜæïíôáò êÜèå ëÝîç óôçí êáôÜëëçëç èÝóç– êáé íá óõ-

æçôÞóïõí ãéá ôá ðñïúüíôá ðïõ ðáßñíïõìå áðü êáèåìéÜ.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí

áãñïïéêïóõóôçìÜôùí, ôçí

éóôïñéêÞ åîÝëéîÞ ôïõò êáé ôá

åßäç ôïõò.


áíôéðñïóùðåõôéêÜ æþá,

öõôÜ êáé áíèñþðéíåò

äñáóôçñéüôçôåò áõôþí ôùí

ïéêïóõóôçìÜôùí.


ó÷åôéêÜ ìå ôéò áðåéëÝò

êáé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ

ôõ÷üí ðñïêáëïýíôáé




63

• Íá áíáãíùñßóïõí ôá öõôÜ êáé ôá æþá ðïõ õðÜñ÷ïõí óôéò

Üêñåò ôùí ÷ùñáöéþí ôçò åéêüíáò: öñáãêïóõêéÜ, ðáðáñïý-

íá, ìáñãáñßôåò, ðÝñäéêá, ìÝëéóóá, ðïíôßêé, óêáíôæü÷ïéñïò,

óáëéãêÜñé, óáýñá, ëáãüò, ðåôáëïýäá, ðáó÷áëßôóá, ìõñìÞ-

ãêé. • Íá óõæçôÞóïõí ãéá ôõ÷üí ôïðéêÝò êáëëéÝñãåéåò

(åßäç öõôþí ðïõ êáëëéåñãïýíôáé, ìÝèïäïé ðïõ ÷ñçóé-

ìïðïéïýíôáé, ó÷åôéêÜ åðáããÝëìáôá).


Óôü÷ïò ôïõ Öýëëïõ åßíáé, ìÝóá áðü Ýíá êåßìåíï ðïõ áöï-

ñÜ ôï óêáíôæü÷ïéñï, íá ãíùñßóïõí ïé ìáèçôÝò ôç óçìá-

óßá ôùí öõóéêþí öñá÷ôþí ãéá ôç äéáâßùóç ðïëëþí åéäþí

Üãñéáò æùÞò. Ôá åßäç áõôÜ áðåéëïýíôáé êáé áðü ôá ãåùñ-

ãéêÜ öÜñìáêá. ×ñçóéìïðïéþíôáò áõôÝò ôéò ðëçñïöïñßåò,

ïé ìáèçôÝò óõìðëçñþíïõí ôï äéÜëïãï ðïõ áêïëïõèåß.

ÅðÝêôáóç

ÓõíÝíôåõîç. Ïé ìáèçôÝò ðáßñíïõí óõíÝíôåõîç áðü áãñü-

ôåò Þ çëéêéùìÝíïõò ðïõ õðÞñîáí áãñüôåò. ÅíäåéêôéêÝò

åñùôÞóåéò: Óå ðïéá ðåñéï÷Þ æïýóáôå; Ôé öõôÜ êáëëéåñ-

ãïýóáôå; Ðþò ôá êáëëéåñãïýóáôå; Äïõëåýáôå ìüíïé óáò

Þ óáò âïçèïýóáí êé Üëëïé; Ðïéá ðñïâëÞìáôá áíôéìåôù-

ðßæáôå (êáéñüò, ìç÷áíÞìáôá, Üñäåõóç, áóèÝíåéåò öõôþí

êôë.); Ôé ôñüðïõò ÷ñçóéìïðïéïýóáôå ãéá íá äéþ÷íåôå ôá

æþá (ðïõëéÜ, ôõöëïðüíôéêåò, Ýíôïìá, ðáñÜóéôá) ðïõ

Ýôñùãáí ôç óïäåéÜ óáò;

8.5 Óôï ÷ùñéü êáé óôçí ðüëç ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôçí ðñþôç óåëßäá ôïõ êåöáëáßïõ 8.5 ïé ìáèçôÝò, óå

óõíÝ÷åéá ôïõ ðñïçãïýìåíïõ êåöáëáßïõ ðïõ áöïñïýóå

ôç æùÞ óôá ÷ùñÜöéá, ðáñáôçñïýí ôçí åéêüíá ôïõ áãñï-

êôÞìáôïò êáé äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï áíáöïñÜò. Óå áõôü

åðéóçìáßíåôáé ç ðáñïõóßá Üãñéùí êáé Þìåñùí æþùí êáé

öõôþí óôçí ðüëç êáé óôï ÷ùñéü. Ïé ìáèçôÝò ðåñéãñÜ-

öïõí ôçí åéêüíá êáé óõìðëçñþíïõí ôçí áíôßóôïé÷ç äñá-

óôçñéüôçôá. Óôç óõíÝ÷åéá óõæçôïýí ãéá ôá êáôïéêßäéá

æþá, ôçí ðñïóöïñÜ ôïõò óôïí Üíèñùðï êáé ôéò áíÜãêåò

ôïõò. Óçìáíôéêü åßíáé íá äéåõêñéíéóôåß ç Ýííïéá ôçò Üãñé-

áò êáé åëåýèåñçò æùÞò, óå áíôéäéáóôïëÞ ìå ôá åîçìåñù-

ìÝíá æþá êáé ôá êáëëéåñãçìÝíá öõôÜ.

Óôç äåýôåñç óåëßäá ôïõ êåöáëáßïõ ç óõæÞôçóç åðåêôåß-

íåôáé óôçí ðáñïõóßá Üãñéáò æùÞò óôçí ðüëç êáé óôï

÷ùñéü. Ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá èõìçèïýí æþá ðïõ óõ-

íáíôïýí óôç äéáäñïìÞ áðü ôï óðßôé óôï ó÷ïëåßï êáé íá

ôá ãñÜøïõí óôçí áíôßóôïé÷ç èÝóç.


Óýóôçìá, ÷þñïò, ïìïéüôçôá /







Ëåîéëüãéï

×ùñÜöé, ãåùñãüò, öõóéêüò

öñÜ÷ôçò.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



ïéêïóõóôÞìáôá ôïõ ÷ùñéïý

êáé ôçò ðüëçò.


Óýóôçìá, ÷þñïò,







Ëåîéëüãéï

Êáôïéêßäéá æþá.


64

ÅðÝêôáóç

1. Ëåýêùìá. Ïé ìáèçôÝò öôéÜ÷íïõí Ýíá ëåýêùìá ãéá ôá

áãáðçìÝíá ôïõò êáôïéêßäéá, ìå öùôïãñáößåò, ó÷üëéá

êáé ìéêñÜ êåßìåíá.

2. ÊáôÜëïãïò áíáãêþí êáé öñïíôßäáò. Ï äÜóêáëïò, ìå êá-

ôÜëëçëåò åñùôÞóåéò, âïçèÜ ôïõò ìáèçôÝò íá öôéÜîïõí

üëïé ìáæß óôïí ðßíáêá Þ óå ïìÜäåò ôïí êáôÜëïãï ôùí

áíáãêþí ðïõ Ý÷åé Ýíá êáôïéêßäéï. Óõãêñßíïõí áõôÝò ìå

ôéò äéêÝò ôïõò êáé óõæçôïýí ãéá ôçí åõèýíç ðïõ Ý÷åé ï

éäéïêôÞôçò ôïõò ùò ðñïò ôçí êÜëõøÞ ôïõò.

8.6 Ôé ìÜèáìå ãéá ôïõò äéÜöïñïõò ôüðïõò

ôçò ðáôñßäáò ìáòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 8.6 ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï, âñß-

óêïíôáò ôéò ëÝîåéò ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óôá óêßôóá. Ïé ëÝ-

îåéò ðïõ ëåßðïõí åßíáé: ÅëëÜäá, äÜóç, âïõíÜ, æþá, öõôÜ,

÷ùñÜöéá, öõôÜ, ðïôÜìéá, ëßìíåò, ðïõëéÜ, øÜñéá, öõôÜ,

èÜëáóóåò, øÜñéá, öýêéá, ÷ùñéÜ, ðüëåéò, áãÜðç.


Ôï Öýëëï åñãáóßáò 27 áðïôåëåß Ýíá ïëïêëçñùìÝíï ó÷Ý-

äéï åîüäïõ ôùí ìáèçôþí áðü ôçí ôÜîç, ðñïêåéìÝíïõ íá

ó÷çìáôßóïõí ìéá åéêüíá ôïõ ôüðïõ ôïõò. Ôï ìÝñïò ôïõ

çìåñïëïãßïõ ðïõ áðïôõðþíåé óôïé÷åßá ðñéí áðü ôçí åðß-

óêåøç áðïôåëåß åðÝêôáóç ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò 22 (ç

«áñÜ÷íç» ôïõ ôüðïõ ìïõ). Êáëü èá Þôáí íá óõãêñéèïýí

ôá äýï öýëëá ìåôáîý ôïõò. ÌåôÜ ôçí åðßóêåøç, ïé ìáèç-

ôÝò êáëïýíôáé íá åðéâåâáéþóïõí ôéò õðïèÝóåéò ðïõ åß÷áí

êÜíåé ðñéí áðü ôçí åðßóêåøç, ùò ðñïò ôç ÷ëùñßäá, ôçí

ðáíßäá êáé ôéò áíèñþðéíåò äñáóôçñéüôçôåò ôïõ ôüðïõ

ôïõò. Êáëïýíôáé áêüìá íá áíáóôï÷áóôïýí ðÜíù óôéò

åíÝñãåéåò ðïõ Ýêáíáí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åðßóêåøçò

êáé íá ôéò êáôáãñÜøïõí.

Óôç óõíÝ÷åéá, ðñïôåßíïíôáé äéÜöïñïé ôñüðïé óýíèåóçò:

÷áñôüíéá ìå öùôïãñáößåò êáé ëåæÜíôåò áðü ôçí åðßóêå-

øç, äñáìáôïðïéÞóåéò, åéêáóôéêÝò áðåéêïíßóåéò ê.Ü.

Óýíäåóç

Ìå ôï ó÷Ýäéï åñãáóßáò «Tá

æþá ôçò ãåéôïíéÜò ìïõ».

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



åíüôçôá 8, «ÄéÜöïñïé ôüðïé

ôçò ðáôñßäáò ìïõ».


65

9. ÔÏ ÍÅÑÏ

Ôï íåñü åßíáé âáóéêü óôïé÷åßï ôçò æùÞò ôïõ ðëáíÞôç ìáò. Ôá 3/4 ôçò åðéöÜíåéáò ôçò Ãçò êáëýðôïíôáé

áðü íåñü. Ôï 97% ôïõ óõíïëéêïý íåñïý ôïõ ðëáíÞôç âñßóêåôáé óôïõò ùêåáíïýò êáé óôéò èÜëáóóåò,

åßíáé äçëáäÞ áëìõñü íåñü. Áðü ôï õðüëïéðï 3%, ðïõ åßíáé ãëõêü íåñü, ôï 2% âñßóêåôáé äåóìåõìÝíï

óôïõò ðÜãïõò ôùí ðüëùí. ¢ñá ìüíï ôï 1% ôïõ ãëõêïý íåñïý ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ïé Üíèñùðïé

ãéá ôéò äéÜöïñåò áíÜãêåò ôïõò (ãåùñãßá, âéïìç÷áíßá, ïéêéáêÞ ÷ñÞóç). ÅðéðëÝïí, ôï êáèáñü ðüóéìï íåñü

áðïôåëåß ìéêñü ìüíï ðïóïóôü áõôïý ôïõ 1% ôïõ ãëõêïý íåñïý. Ãé’ áõôü áîßæåé íá ôïíéóôåß ç áíÜãêç ãéá ôç

óùóôÞ äéá÷åßñéóÞ ôïõ. Áò óçìåéùèåß üôé ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò ðáéäéêÞò (êáé ü÷é ìüíï) èíçóéìüôçôáò

óôïí Ôñßôï Êüóìï ïöåßëåôáé óôçí áäõíáìßá ðñüóâáóçò ôùí ðëçèõóìþí óå êáèáñü ðüóéìï íåñü.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá êáôáíïÞóïõí ôç

óçìáóßá ôïõ íåñïý ãéá ôç

äéáôÞñçóç ôçò æùÞò.

• Íá ðåñéãñÜøïõí ôïí êýêëï

êáé ôéò ìïñöÝò ôïõ íåñïý

óôç öýóç (íåñü, õäñáôìïß,

óýííåöá, âñï÷Þ, ÷éüíé,

ðÜãïò) êáé íá ôá óõíäÝóïõí

ìå ôéò ìåôáâïëÝò ôçò

öõóéêÞò êáôÜóôáóÞò ôïõ.


×þñïò, áëëçëåðßäñáóç,

ìåôáâïëÞ, ïìïéüôçôá /

äéáöïñÜ



åîáãùãÞ óõìðåñÜóìáôïò,

åéêáóôéêÞ áðüäïóç, ãñáðôÞ

Ýêöñáóç

Ëåîéëüãéï

Íåñü, áëìõñü íåñü, ãëõêü

íåñü, êýêëïò íåñïý, åîÜôìéóç,

õäñáôìüò.

9.1 Íåñü ðáíôïý

9.2 Ï êýêëïò ôïõ íåñïýÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 9.1 ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôï ãáëÜæéï ÷ñþ-

ìá ôïõ ðëáíÞôç Ãç êáé óõìðåñáßíïõí üôé ôï ìåãáëýôåñï

ðïóïóôü ôçò åðéöÜíåéÜò ôïõ êáëýðôåôáé áðü íåñü. Óôç

óõíÝ÷åéá äéáâÜæïõí ôá êåßìåíá áíáöïñÜò, áðü ôá ïðïß-

á áíáäåéêíýïíôáé ïé éäéüôçôÝò ôïõ (ãëõêü, áëìõñü) êáé ç

áíáãêáéüôçôÜ ôïõ óôç æùÞ ìáò. Ìðïñåß íá ãßíåé óõæÞôçóç

ó÷åôéêÜ ìå ôïí üñï ãëõêü íåñü, ðïõ äçëþíåé ôçí áíôéðá-

ñÜèåóç ìå ôï áëìõñü (êáé ü÷é ôç ãëõêéÜ ãåýóç ôïõ).

Óôï êåöÜëáéï 9.2 ôá ðáéäéÜ ðáñáôçñïýí ôçí åéêüíá, äéá-

âÜæïõí ôï êåßìåíï áíáöïñÜò êáé óõæçôïýí ãéá ôïí êýêëï

êáé ôéò ìïñöÝò ôïõ íåñïý óôç öýóç. Ôéò óõíäÝïõí ìå ôéò

ìåôáâïëÝò ôçò öõóéêÞò êáôÜóôáóçò ôïõ íåñïý óôçí êáèç-

ìåñéíÞ æùÞ: óýííåöá / õäñáôìïß áðü ôçí êáôóáñüëá, ÷éüíé

/ ðáãÜêéá, âñï÷Þ / ðüóéìï íåñü. Ç äñáóôçñéüôçôá ðïõ

ðñïôåßíåôáé ãéá ôï ó÷åäéáóìü ìéáò öáíôáóôéêÞò ìç÷áíÞò

Ý÷åé óôü÷ï íá âïçèÞóåé ôá ðáéäéÜ íá óõó÷åôßóïõí ôçí êá-

ôáóêåõÞ ôçò ìç÷áíÞò ìå ôo äéáöïñåôéêü ðåñéâÜëëïí óôï

ïðïßï èá ÷ñåéáóôåß íá ôáîéäÝøåé (èÜëáóóá, áÝñáò, ãç),

áêïëïõèþíôáò ôï ôáîßäé ôïõ íåñïý. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ

ôçò ìç÷áíÞò èá ïäçãÞóïõí óôçí ïíïìáóßá ôçò. Ïé æùãñá-

öéÝò ìðïñåß íá ãßíïõí óôï ôåôñÜäéï ãéá ó÷åôéêÝò åñãáóßåò

Þ óå ÷áñôß Á4 êáé íá áíáñôçèïýí óôïí åéäéêü ðßíáêá.


Óôü÷ïò ôïõ åßíáé ç áíáêåöáëáßùóç ôïõ êýêëïõ ôïõ íåñïý.

Ôá ðáéäéÜ óõìðëçñþíïõí ôéò ëÝîåéò ôïõ êåéìÝíïõ, üðïõ ðå-

ñéãñÜöåôáé ôï öáíôáóôéêü ôáîßäé ìéáò óôáãüíáò, ç ïðïßá

ðåñíÜ áðü ôéò êýñéåò öÜóåéò ôïõ êýêëïõ ôïõ íåñïý.

ÅðÝêôáóç

1. ÐåéñÜìáôá ìå ôï íåñü. Ãéá ôçí áíáðáñÜóôáóç ôïõ êýêëïõ

ôïõ íåñïý óôçí ôÜîç, èá ÷ñåéáóôïýìå: ÃêáæÜêé, Êáôóá-


66

ñüëá, Ìéêñü êáèñÝöôç, ÐáãïèÞêç ìå ðáãÜêéá.

• ÁäåéÜæïõìå ôá ðáãÜêéá óôçí êáôóáñüëá. • ÂñÜæïõìå

ôï íåñü. Ìå ôç âïÞèåéá ôïõ êáèñÝöôç ôá óôáãïíßäéá

ôùí õäñáôìþí õãñïðïéïýíôáé êáé ðÝöôïõí ðÜëé óôçí

êáôóáñüëá. • Ôïðïèåôïýìå ôï íåñü óôçí ðáãïèÞêç

êáé ôç âÜæïõìå óôçí êáôÜøõîç. • Óõãêñßíïõìå ôá óôÜ-

äéá ôïõ êýêëïõ ôïõ íåñïý, óýìöùíá ìå ôï ðåßñáìá

óôçí ôÜîç (âñáóìüò, åîÜôìéóç, õãñïðïßçóç, ðÞîç), ìå

ôá óôÜäéá ôïõ êýêëïõ ôïõ íåñïý óôç öýóç.

2. Áí Þìïõí… Ôá ðáéäéÜ óêÝöôïíôáé ðþò èá áíôéäñïý-

óáí óå ìéá îáöíéêÞ ìðüñá áí Þôáí ëïõëïýäéá, óðüñïé,

ðïõëéÜ, ÷þìá, äÝíôñá, Ýñçìïò, ðïôáìÜêéá, óáëéãêÜñéá.

ËÝíå ôéò óêÝøåéò ôïõò, ãñÜöïõí äéáëüãïõò, äñáìáôï-

ðïéïýí Þ æùãñáößæïõí ìéá áðü áõôÝò ôéò åéêüíåò.

9.3 Ôï íåñü óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò


ðïõ áíáðáñéóôÜ ôï ôáîßäé ôïõ íåñïý áðü ôçí ðçãÞ ùò

ôç èÜëáóóá êáé, óõã÷ñüíùò, äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï áíá-

öïñÜò. Áõôü ðñÝðåé íá ãßíåé óå äýï óôÜäéá:

• Óôï ðñþôï áó÷ïëïýíôáé ìå ôï ôáîßäé ôïõ íåñïý áðü

ôçí ðçãÞ óôç âñýóç (äçëáäÞ ôçí ýäñåõóç), ìå åíäé-

Üìåóï óôáèìü ôï õäñáãùãåßï, üðïõ ôï öõóéêü íåñü,

ìå ôïí êáèáñéóìü, ãßíåôáé ðüóéìï êáé êáôÜëëçëï ãéá

êÜèå ïéêéáêÞ ÷ñÞóç.

• Óôï äåýôåñï óôÜäéï áó÷ïëïýíôáé ìå ôï ôáîßäé ôïõ ÷ñç-

óéìïðïéçìÝíïõ íåñïý ðñïò ôç èÜëáóóá (äçëáäÞ ôçí

áðï÷Ýôåõóç), ìå åíäéÜìåóï óôáèìü ôéò åãêáôáóôÜóåéò

ôïõ âéïëïãéêïý êáèáñéóìïý, üðïõ ôï íåñü, ìå åéäéêÞ

åðåîåñãáóßá êáèáñéóìïý, åðáíÝñ÷åôáé óå áóöáëÞ ãéá

ôç öýóç êáôÜóôáóç.


Óôü÷ïò åßíáé, ìÝóá áðü ôç ìåëÝôç åíüò åõ÷Üñéóôïõ êåéìÝ-

íïõ, íá áíáäåé÷ôïýí ÷áñáêôçñéóôéêÜ (êáèÜñéï, êñõóôÜëëé-

íï, äñïóåñü) êáé ÷ñÞóåéò ôïõ íåñïý óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò

æùÞ, þóôå ïé ìáèçôÝò íá áíáãíùñßóïõí ôç óçìáóßá ôïõ.

ÅðÝêôáóç

1. Êáíüíåò. Ïé ìáèçôÝò óõæçôïýí ãéá ôçí áíÜãêç êáé ôïõò ôñü-

ðïõò åîïéêïíüìçóçò íåñïý^ ðñïôåßíïõí êáíüíåò óõìðåñé-

öïñÜò. ÅñãÜæïíôáé óýìöùíá ìå ôï Öýëëï åñãáóßáò 4.

2. Äçìéïõñãßá áößóáò. Ïé ìáèçôÝò ó÷åäéÜæïõí áößóåò ìå

ôï ðáñáðÜíù èÝìá.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ìÜèïõí ãéá ôï ôáîßäé ôïõ

íåñïý áðü ôçí ðçãÞ óôï

õäñáãùãåßï, óôç âñýóç,

óôï âéïëïãéêü êáèáñéóìü,

óôç èÜëáóóá.

• Íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí

ôç ó÷Ýóç ôïõ íåñïý ôçò

âñýóçò (ýäñåõóç) ìå ôï

íåñü óôç öýóç.

• Íá åõáéóèçôïðïéçèïýí ãéá

ôçí ïñèïëïãéêÞ ÷ñÞóç ôïõ

ðüóéìïõ íåñïý.


Óýóôçìá, ó÷Ýóåéò



åîáãùãÞ óõìðåñáóìÜôùí,

åéêáóôéêÞ áðüäïóç, áëëáãÞ

óõìðåñéöïñÜò

Ëåîéëüãéï

Õäñáãùãåßï, ýäñåõóç,

áðï÷Ýôåõóç, âéïëïãéêüò

êáèáñéóìüò.


67

10. Ï ÊÁÉÑÏÓ

Ï êáéñüò êáé ôï êëßìá åßíáé óçìáíôéêÝò ðáñÜìåôñïé ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Óõíôåëïýí óôç äéáìüñ-

öùóç ôüóï ôïõ åäÜöïõò, üóï êáé ôçò ðáíßäáò êáé ÷ëùñßäáò ìéáò ðåñéï÷Þò, åíþ åðçñåÜæïõí ôéò óõí-

èÞêåò æùÞò êáé ôéò êáèçìåñéíÝò äñáóôçñéüôçôåò ôùí áíèñþðùí. Ôá ðáéäéÜ, áí êáé Ý÷ïõí êáèçìåñéíÜ

ðñïóùðéêÞ åìðåéñßá áðü ôéò áëëáãÝò ôïõ êáéñïý, äýóêïëá áíôéëáìâÜíïíôáé ôçí åðéññïÞ ôïõ óôï ðå-

ñéâÜëëïí. Ãé’ áõôü îåêéíÜìå áðü ôéò Üìåóåò åìðåéñßåò ôïõò óôï ðáñüí, ðñï÷ùñÜìå óå õðïèÝóåéò ãéá

Üëëïõò ôüðïõò ôçí ßäéá ìÝñá êáé êáôáëÞãïõìå óå ãåíéêåýóåéò ðïõ áöïñïýí: á. ôç ó÷Ýóç êáéñïý êáé

áíèñþðéíùí äñáóôçñéïôÞôùí êáé â. êáéñïý êáé êáôïéêéþí.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí ðáñÜãïíôåò

(èåñìïêñáóßá, Üíåìïò, Þëéïò,

õãñáóßá) áðü ôïõò ïðïßïõò

åîáñôþíôáé ïé êáéñéêÝò

óõíèÞêåò.

• Íá êáôáíïÞóïõí ôï üôé

åðéêñáôïýí äéáöïñåôéêÝò

êáéñéêÝò óõíèÞêåò ôçí ßäéá

ìÝñá óå äéÜöïñïõò ôüðïõò

ôçò ÅëëÜäáò.

• Íá åîïéêåéùèïýí ìå ôçí

áíÜãíùóç åíüò äåëôßïõ

êáéñïý êáé íá êáôáíïÞóïõí

ôçí åðßäñáóç ôïõ êáéñïý

óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ.


Ó÷Ýóåéò, ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ



óõæÞôçóç, óýãêñéóç,

óõó÷Ýôéóç, áíôéóôïß÷éóç

Ëåîéëüãéï

Êáéñüò, äåëôßï êáéñïý.

10.1 Ôé êáéñü èá êÜíåé áýñéï

10.2 Ï êáéñüò áðü ôüðï óå ôüðïÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 10.1 ïé ìáèçôÝò ìåëåôïýí ôïõò ðáñÜãï-

íôåò (êáé ôéò äéáâáèìßóåéò ôïõò) áðü ôïõò ïðïßïõò åîáñ-

ôþíôáé ïé êáéñéêÝò óõíèÞêåò åíüò ôüðïõ. Óôç óõíÝ÷åéá,

ðåñéãñÜöïõí ôïí êáéñü ôçò çìÝñáò. Ï äÜóêáëïò ðñï-

ôñÝðåé ôá ðáéäéÜ íá ðáñáêïëïõèÞóïõí Þ íá äéáâÜóïõí

ôï äåëôßï êáéñïý ãéá ôçí åðüìåíç ìÝñá áðü ôçí ôçëåü-

ñáóç, ôï ñáäéüöùíï Þ ôéò åöçìåñßäåò êáé íá äéáêñßíïõí

ôïõò ðáñÜãïíôåò ôïõ êáéñïý êáé ôá óýìâïëá ðïõ ÷ñç-

óéìïðïéïýìå ãéá ôçí áðåéêüíéóÞ ôïõò. Ç äñáóôçñéüôçôá

óôï ôÝëïò ôçò óåëßäáò Ý÷åé óôü÷ï ôïí åìðëïõôéóìü ôïõ

ëåîéëïãßïõ ôïõò ãéá ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ êáéñïý.

Óôï êåöÜëáéï 10.2 ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï,

ðáñáôçñïýí ôï ÷Üñôç ôçò ÅëëÜäáò êáé ðåñéãñÜöïõí ôïí

êáéñü óôéò ðüëåéò ðïõ äßíïíôáé, ìå ôç âïÞèåéá ôùí óõì-

âüëùí êáé ôùí üñùí ðïõ Ý÷ïõí äïèåß óôçí ðñïçãïýìåíç

óåëßäá. Óôç óõíÝ÷åéá ãñÜöïõí ôá ïíüìáôá ôùí ðüëåùí

êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ êáéñïý ðïõ áíôéóôïé÷ïýí óå

êÜèå åéêüíá, áíÜëïãá ìå ôçí Ýíäõóç êÜèå ðáéäéïý.


68

10.3 Ï êáéñüò åðçñåÜæåé ôç æùÞ ìáò

10.4 Ï êáéñüò êáé ôá óðßôéá óå

äéÜöïñïõò ôüðïõòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 10.3 ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôéò öùôïãñá-

ößåò êáé äéáâÜæïõí ôá êåßìåíá. Ç öùôïãñáößá ôçò öïõñ-

ôïõíéáóìÝíçò èÜëáóóáò äßíåé ôç äõíáôüôçôá óõæÞôçóçò

ãéá ôéò äõóêïëßåò ôùí èáëÜóóéùí óõãêïéíùíéþí ôï ÷åéìþ-

íá êáé ôçí åðßäñáóç ðïõ Ý÷åé áõôü ðÜíù óôç æùÞ ðïëëþí

áíèñþðùí. Ïé ìáèçôÝò áöçãïýíôáé ôõ÷üí áíôßóôïé÷åò

ðñïóùðéêÝò åìðåéñßåò. Óôç óõíÝ÷åéá, ìÝóá áðü ôï äéÜ-

ëïãï ôïõ ÊõñéÜêïõ êáé ôçò ÁíèÞò, ðïõ ðñïãñáììáôßæïõí

Ýíá Óáââáôïêýñéáêï óôç öýóç, Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå

ôçí ðñüãíùóç (äåëôßï êáéñïý) êáé ðåñéãñÜöïõí ãñáðôÜ

äýï óåíÜñéá: Ýíá ìå êáëü êáéñü êáé Ýíá ìå Üó÷çìï êáéñü.

ÓõìðåñáóìáôéêÜ, óõó÷åôßæïõí ôéò ìåôáâïëÝò ôïõ êáéñïý

ìå ôéò áëëáãÝò óôç öýóç, óôéò áíèñþðéíåò äñáóôçñéüôç-

ôåò êáé óôçí øõ÷ïëïãéêÞ ìáò äéÜèåóç.

Óôï êåöÜëáéï 10.4 ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôá êåßìåíá

áíáöïñÜò êáé ðáñáôçñïýí ôéò åéêüíåò, ìå óêïðü íá

âñïõí ïìïéüôçôåò êáé äéáöïñÝò ìåôáîý ôùí êáôïéêéþí

(ó÷Þìá, ìÝãåèïò, õëéêÜ), áëëÜ êáé óôïí ðåñéâÜëëïíôá

÷þñï ôïõò (êáéñéêÝò óõíèÞêåò, öõóéêü ðåñéâÜëëïí),

þóôå íá óõó÷åôßóïõí ôï ðåñéâÜëëïí ìå ôï áíôßóôïé÷ï

åßäïò êáôïéêßáò. Ôï ó÷üëéï ôïõ ÊõñéÜêïõ ðñïôñÝðåé ôïõò

ìáèçôÝò íá óõæçôÞóïõí ãéá ôá óðßôéá ôçò äéêÞò ôïõò ðå-

ñéï÷Þò êáé ôá õëéêÜ êáôáóêåõÞò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé.

Ìå áõôü ôïí ôñüðï ìðïñïýí íá äéáðéóôþóïõí ìåñéêÝò

áðü ôéò äéáöïñÝò áíÜìåóá óôçí ðáñáäïóéáêÞ êáé ôç

óýã÷ñïíç áñ÷éôåêôïíéêÞ.


Óôü÷ïò ôïõ åßíáé íá åìðåäþóïõí ïé ìáèçôÝò ôç ó÷Ýóç êëß-

ìáôïò êáé êáôïéêßáò. ÁðáíôÞóåéò: (¹ðåéñïò) 1. ÕðÜñ÷åé

Üöèïíç åêåß. 2. Ãëéóôñïýí ôá íåñÜ ôçò âñï÷Þò êáé ôá ÷éü-

íéá. (ÊõêëÜäåò) 1. Ãéá íá ìÝíïõí äñïóåñÜ üôáí Ý÷åé ðïëëÞ

æÝóôç. 2. Ôï ëåõêü áöñü áðü ôï êýìá ôçò èÜëáóóáò.

ÅðÝêôáóç

Ãßíïìáé ÷ôßóôçò. ÆçôÜìå áðü ôïõò ìáèçôÝò íá öÝñïõí êÜ-

ðïéï ðáé÷íßäé êáôáóêåõþí (ôïõâëÜêéá, lego êôë.) Þ õëéêÜ

áðü ôç öýóç (Üììï, ðÝôñåò, ðçëü, Ü÷õñá, êáëáìÜêéá êôë.)

êáé íá ÷ôßóïõí óðßôéá. Óõæçôïýìå ãéá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ

êÜèå õëéêïý êáé ôéò äõóêïëßåò ðïõ ðáñïõóéÜæåé.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá óõó÷åôßóïõí ôéò

ìåôáâïëÝò ôïõ êáéñïý ìå

ôéò ìåôáâïëÝò óôç öýóç

êáé ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôùí

áíèñþðùí.

• Íá êáôáíïÞóïõí üôé ôï

ðåñéâÜëëïí êáèïñßæåé ôç

ìïñöÞ ôçò êáôïéêßáò.

• Íá óõó÷åôßóïõí ôç ìïñöÞ

ôçò êáôïéêßáò ìå ôéò öõóéêÝò

óõíèÞêåò êÜèå ðåñéï÷Þò.

• Íá ðáñáôçñÞóïõí óôïé÷åßá

ôçò ëáúêÞò ðáñáäïóéáêÞò

áñ÷éôåêôïíéêÞò óôçí

êáôáóêåõÞ ôùí êáôïéêéþí.


Ó÷Ýóåéò, áëëáãÞ, ïìïéüôçôá /

äéáöïñÜ



óõæÞôçóç, óõó÷Ýôéóç

Ëåîéëüãéï

ÕëéêÜ, êáéñéêÝò óõíèÞêåò.

Óýíäåóç

Ôï êåöÜëáéï 10.4

ðñïóöÝñåôáé ãéá óýíäåóç

ìå ôéò åíüôçôåò 2 êáé 11 («Ç

óõíïéêßá ìïõ» êáé «¸÷ïõí

æùÞ... äåí Ý÷ïõí æùÞ»,

áíôßóôïé÷á).


69

10.5 Ôé ìÜèáìå ãéá ôï íåñü êáé ôïí êáéñü ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Áíáêåöáëáßùóç ôùí åíïôÞôùí 9 êáé 10. Ìå ôá ó÷üëéá

ôùí çñþùí åðáíåñ÷üìáóôå óôï èÝìá ôçò ïéêïíïìßáò óôç

÷ñÞóç ôïõ íåñïý.


Ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá äçìéïõñãÞóïõí Ýíá ëåîéêü ìå

ëÝîåéò ó÷åôéêÝò ìå ôïí êáéñü. ÊÜèå ëÝîç Ý÷åé ôç äéêÞ ôçò

êáñôÝëá. Ç åðåîÞãçóÞ ôçò ìðïñåß íá ãßíåé ìå êåßìåíï Þ æù-

ãñáöéÜ. Ç ôáîéíüìçóç ôùí êáñôåëþí ãßíåôáé åßôå áëöáâçôé-

êÜ åßôå êáôÜ èåìáôéêÝò åíüôçôåò. Ôï ëåîéêü, ïëïêëçñùìÝíï,

äåß÷íåôáé óôïõò óõììáèçôÝò. Ç áöÞãçóç ôïõ ôñüðïõ åñ-

ãáóßáò êáé ç áéôéïëüãçóç ôùí åðéëïãþí áðïôåëåß ìéá ðñþ-

ôç áõôïáîéïëüãçóç ôùí ìáèçôþí. Óõã÷ñüíùò, ï äÜóêáëïò

ìðïñåß íá äéáðéóôþóåé ðüóåò êáé ðïéåò áðü ôéò êáéíïýñéåò

ëÝîåéò êáé ôïõò ó÷åôéêïýò ìå ôïí êáéñü üñïõò êáôáíüçóáí

êáé ÷ñçóéìïðïßçóáí ïé ìáèçôÝò êáé íá áîéïëïãÞóåé ðþò åñ-

ãÜóôçêáí ãéá íá öôÜóïõí óôï ôåëéêü áðïôÝëåóìá: ôé äå-

îéüôçôåò áíÝðôõîáí, ôé ëýóåéò Ýäùóáí óôá óõãêåêñéìÝíá

ðñïâëÞìáôá ðïõ åß÷áí íá áíôéìåôùðßóïõí ê.ï.ê.

ÅðÝêôáóç

Ï ÷ïñüò ôçò âñï÷Þò. Ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá äçìéïõñ-

ãÞóïõí Ýíá ÷ïñåõôéêü ìå èÝìá ôç âñï÷Þ. ÄéáëÝãïõí ôçí

áíÜëïãç ìïõóéêÞ. ÖôéÜ÷íïõí ó÷åôéêü óêçíéêü.

Ìðïñïýí íá äéáâÜóïõí ãéá Ýèéìá êáé ðáñáäüóåéò áðü

ôï öõëëÜäéï «Ôï Üãéï, ôï íéï, ô’ áìßëçôï íåñü», ôïõ åê-

ðáéäåõôéêïý ðáêÝôïõ ¸íá êïõôß ãåìÜôï íåñü (åêä. Êáëåé-

äïóêüðéï).

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá áíáêåöáëáéþóïõí ôéò

åíüôçôåò ôïõ íåñïý êáé ôïõ

êáéñïý.

• Íá óõíäÝóïõí ôá êáéñéêÜ

öáéíüìåíá (âñï÷Þ, ÷éüíé

êôë.) ìå ôéò öõóéêÝò

êáôáóôÜóåéò ôïõ íåñïý.


70

11. Å×ÏÕÍ ÆÙÇ… ÄÅÍ Å×ÏÕÍ ÆÙÇ

Ôá äéÜöïñá óþìáôá ðïõ õðÜñ÷ïõí óôï ðåñéâÜëëïí ãýñù ìáò êáé âñßóêïíôáé óå óõíå÷Þ

áëëçëåðßäñáóç ìåôáîý ôïõò äéáêñßíïíôáé óå Ýìâéá (æùíôáíïß ïñãáíéóìïß) êáé óå Üâéá (Ýäáöïò, çëé-

áêÞ áêôéíïâïëßá, íåñü, áÝñáò, êëßìá). Ç áíÜðôõîç, ç áíáðáñáãùãÞ, ç ðñïóáñìïãÞ óôï ðåñéâÜëëïí

êáé ç åðéêïéíùíßá ìå áõôü áðïôåëïýí ôá êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí, ðïõ ôïõò

êÜíïõí íá äéáöÝñïõí áðü ôá Üâéá óþìáôá.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ôáîéíïìÞóïõí ïôéäÞðïôå

ôïõò ðåñéâÜëëåé óå äýï

êáôçãïñßåò: óå Ýìâéá êáé

Üâéá (Ý÷ïõí æùÞ – äåí

Ý÷ïõí æùÞ).

• Íá åíôïðßóïõí ôéò âáóéêÝò

äéáöïñÝò áíÜìåóá óôéò äýï

êáôçãïñßåò.


×þñïò, ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ



ôáîéíüìçóç, êáôçãïñéïðïßçóç

Óýíäåóç

Ç åíüôçôá 11 óõíäÝåôáé ìå ôéò

åíüôçôåò 6 êáé 7 («Ôá æþá» êáé

«Ôá öõôÜ», áíôßóôïé÷á).

11.1 Æùíôáíïß ïñãáíéóìïß êáé õëéêÜ óþìáôáÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò


êáé óõæçôïýí ãéá ôá êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá

ôùí æùíôáíþí ïñãáíéóìþí: ãÝííçóç, áíáðíïÞ, áíÜðôõ-

îç (èñÝøç), áíáðáñáãùãÞ êáé èÜíáôïò. Óôç óõíÝ÷åéá

äéáâÜæïõí óôá ìðëïêÜêéá ôçò ÁíèÞò êáé ôïõ ÊõñéÜêïõ,

áíôßóôïé÷á, ôñåéò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò êáé ôñßá ðñÜã-

ìáôá ðïõ äåí Ý÷ïõí æùÞ. Ìå ôï êåßìåíï áíáöïñÜò ðïõ

áêïëïõèåß, åðéâåâáéþíåôáé üôé âáóéêÞ äéáöïñÜ áíÜìåóá

óôá Ýìâéá êáé ôá Üâéá åßíáé ç ýðáñîç æùÞò êáé üôé üëá

ìáæß áðïôåëïýí ôï ðåñéâÜëëïí ìáò.

ÅðÝêôáóç

1. ÓõëëïãÞ öùôïãñáöéþí. Ïé ìáèçôÝò óõëëÝãïõí öùôïãñá-

ößåò áðü ðåñéïäéêÜ êáé åöçìåñßäåò (ôïðßá, äéáöçìß-

óåéò, óôéãìéüôõðá êôë.). Êáôüðéí åñãÜæïíôáé áíÜ äýï,

ðñïóðáèþíôáò óå êÜèå öùôïãñáößá íá åíôïðßóïõí

êáé íá êõêëþóïõí ü,ôé Ý÷åé æùÞ.

2. ÊïëÜæ. Ïé ìáèçôÝò, ÷ùñéóìÝíïé óå äýï ïìÜäåò, êáëïý-

íôáé íá äçìéïõñãÞóïõí Ýíá êïëÜæ. Ïé ìáèçôÝò ôçò ìéáò

ïìÜäáò æùãñáößæïõí Üâéá óôïé÷åßá (Þëéïò, âïõíÜ, èÜ-

ëáóóá, ðïôÜìéá, óðßôéá, äñüìïé, ÷þìá, óýííåöá êôë.),

ôá êüâïõí êáé ôá êïëëïýí óå Ýíá ìåãÜëï ÷áñôüíé. Ç

Üëëç ïìÜäá æùãñáößæåé ôá Ýìâéá (áíèñþðïõò, æþá,

äÝíôñá, ëïõëïýäéá êôë.), ôá êüâåé êáé ôá êïëëÜ ðÜíù

óôçí ðñïçãïýìåíç óýíèåóç. ¸ôóé äçìéïõñãåßôáé ìéá

åéêüíá ðïõ, åíþ Ý÷åé äéáêñéôïýò ôïõò âéïôéêïýò êáé

ôïõò áâéïôéêïýò ðáñÜãïíôåò, óõã÷ñüíùò áðïôåëåß

Ýíá óýíïëï.


71

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ïìáäïðïéÞóïõí ôá õëéêÜ

óå öõóéêÜ êáé ôå÷íçôÜ.

• Íá ãíùñßóïõí ôéò ôñåéò

êáôáóôÜóåéò ôùí õëéêþí

óùìÜôùí (óôåñåÜ, õãñÜ,

áÝñéá) êáé ôéò éäéüôçôÝò

ôïõò.


×þñïò, ïìïéüôçôá / äéáöïñÜ



ôáîéíüìçóç, ïìáäïðïßçóç

Ëåîéëüãéï

ÖõóéêÜ õëéêÜ, ôå÷íçôÜ õëéêÜ,

óôåñåÜ, õãñÜ, áÝñéá.

11.2 Ãíùñéìßá ìå ôá õëéêÜ

11.3 ÓôåñåÜ, õãñÜ, áÝñéáÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 11.2 ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï áíá-

öïñÜò, óõæçôïýí ãéá ôá õëéêÜ áðü ôá ïðïßá åßíáé öôéáãìÝ-

íá ôá ðñÜãìáôá ãýñù ìáò, ôá ôáîéíïìïýí êáé ôá ãñÜöïõí

óå äýï óôÞëåò óôïí ðßíáêá (öõóéêÜ õëéêÜ / ôå÷íçôÜ õëé-

êÜ). Ôá ó÷üëéá ôùí çñþùí äßíïõí áöïñìÞ ãéá óõæÞôçóç

ó÷åôéêÜ ìå ôá áíáêõêëþóéìá õëéêÜ Þ ôïõò ôñüðïõò åðá-

íá÷ñçóéìïðïßçóÞò ôïõò êáé ôï ñüëï ôçò ó÷ïëéêÞò êïéíü-

ôçôáò. Óôç óõíÝ÷åéá, ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá ãñÜøïõí

ôñßá ðñÜãìáôá áðü ÷áñôß, áðü ãõáëß, áðü ìÝôáëëï, áðü

ðëáóôéêü, áðü îýëï, áðü ìáëëß.

Óôï êåöÜëáéï 11.3 ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôçí åéêüíá êáé

äéáâÜæïõí ôï äéÜëïãï ôùí çñþùí, ðïõ áðïôåëåß áöüñìçóç

ãéá íá ïìáäïðïéÞóïõí ôá õëéêÜ óþìáôá óå ôñåéò êáôçãïñß-

åò: óôåñåÜ, õãñÜ, áÝñéá.

Ï äÜóêáëïò âïçèÜ ôïõò ìáèçôÝò ìå åñùôÞóåéò åðéêå-

íôñùìÝíåò óôéò éäéüôçôåò ôùí õëéêþí: õöÞ (ôñá÷ý, ëåßï),

óêëçñüôçôá (ìáëáêü, óêëçñü), ñåõóôüôçôá (ñÝåé åýêïëá

Þ äýóêïëá), óôáèåñüôçôá ó÷Þìáôïò (ìéêñÞ Þ ìåãÜëç). Ìå

ôá êåßìåíá áíáöïñÜò äßíåôáé Ýìöáóç óôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ

ôùí ðáñáðÜíù êáôçãïñéþí. Ïé ìáèçôÝò óõæçôïýí êáé áíá-

öÝñïõí ó÷åôéêÜ ðáñáäåßãìáôá.


Ïé ìáèçôÝò áíáêåöáëáéþíïõí êáé óõóôçìáôïðïéïýí ôéò éäé-

üôçôåò ôùí óôåñåþí, ôùí õãñþí êáé ôùí áÝñéùí óùìÜôùí.

ÅðÝêôáóç

1. ÁíáêõêëùìÝíï ÷áñôß.

Èá ÷ñåéáóôïýìå: ðáëéÝò åöçìåñßäåò, ìðëÝíôåñ, ôáøß,

óÞôá.

• Óêßæïõìå óå êïììáôÜêéá ìåñéêÝò ðáëéÝò åöçìåñßäåò.

Ñß÷íïõìå ôá êïììáôÜêéá óå Ýíá ìðëÝíôåñ, ðñïóèÝôï-

íôáò áñêåôü íåñü. Ôï âÜæïõìå íá äïõëÝøåé ìÝ÷ñé ôï

÷áñôß íá ãßíåé ðïëôüò (ðñïóèÝôïíôáò üóï íåñü ÷ñåé-

Üæåôáé).

• Áðëþíïõìå ôïí ðïëôü ïìïéüìïñöá óôç óÞôá, ãéá íá

óôñáããßóåé ôï íåñü. ÌåôÜ, áíïßãïõìå Ýíá äéðëü öýëëï

åöçìåñßäáò, âÜæïõìå ôç óÞôá ìå ôïí ðïëôü óôï Ýíá

öýëëï ôçò êáé ôç óêåðÜæïõìå ìå ôï Üëëï.

• Áíáðïäïãõñßæïõìå ìå ðñïóï÷Þ ôçí åöçìåñßäá êáé

ôçí ðéÝæïõìå äõíáôÜ ìå ôá ÷Ýñéá ìáò. Ôçí áíïßãïõìå

êáé âãÜæïõìå ôç óÞôá.


72

• ÁöÞíïõìå ãéá ìéá-äõï ìÝñåò ôïí ðïëôü íá óôåãíþóåé

åíôåëþò. ÌåôÜ ðáßñíïõìå ôï áíáêõêëùìÝíï ÷áñôß ðïõ

Ý÷åé äçìéïõñãçèåß, ôï ïðïßï ìðïñïýìå íá ÷ñçóéìï-

ðïéÞóïõìå óôç æùãñáöéêÞ Þ óå êáôáóêåõÝò.

2. Ìå Ü÷ñçóôá õëéêÜ. Ïé ìáèçôÝò óõãêåíôñþíïõí äéÜöïñá

Ü÷ñçóôá õëéêÜ êáé êáôáóêåõÜæïõí, áôïìéêÜ Þ ïìáäéêÜ:

• Áíèñþðéíåò öéãïýñåò, áðü ÷Üñôéíá êïõôéÜ, ðåñéïäéêÜ,

åöçìåñßäåò.

• Êïýêëåò, áðü ðëáóôéêÜ ìðïõêÜëéá, íÞìáôá, óýñìá ðß-

ðáò, ÷áñôéÜ, êïñäÝëåò.

• ÔñÝíï áðü ñïëÜ ÷áñôéïý õãåßáò Þ êïõôÜêéá áëïõìéíßïõ,

íÞìá, êïõìðéÜ, ÷ñþìáôá.


73

12. ÅÍÅÑÃÅÉÁ

Ç Ýííïéá ôçò åíÝñãåéáò åßíáé ðïëý äýóêïëï íá ãßíåé êáôáíïçôÞ áðü ôá ðáéäéÜ. Êáèþò ðñü-

êåéôáé ãéá áöçñçìÝíç Ýííïéá, ãßíåôáé áíôéëçðôÞ êõñßùò ìÝóá áðü ôéò áëëáãÝò ðïõ ðñïêáëåß óôï ðå-

ñéâÜëëïí êáé ôïõò ôñüðïõò ÷ñÞóçò ôçò. Óôçí åíüôçôá áõôÞ åðéäéþêåôáé ïé ìáèçôÝò íá óõíäÝóïõí

ôçí Ýííïéá ôçò æùÞò, ôçò êßíçóçò êáé ôéò êáèçìåñéíÝò ôïõò äñáóôçñéüôçôåò ìå ôçí åíÝñãåéá (çëéáêÞ,

÷çìéêÞ, áéïëéêÞ, õäñáõëéêÞ) êáé íá åõáéóèçôïðïéçèïýí óôç ÷ñÞóç åíáëëáêôéêþí ìïñöþí åíÝñãåéáò,

öéëéêþí óôï ðåñéâÜëëïí. Ç ôå÷íïëïãéêÞ áíÜðôõîç ôùí ôåëåõôáßùí ÷ñüíùí áíÝäåéîå äýï ðñïâëÞ-

ìáôá ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôçí åíÝñãåéá: ôçí åíåñãåéáêÞ êñßóç, ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôçí åîÜíôëçóç ôùí

öõóéêþí ðüñùí, êáé ôç ñýðáíóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Ç çëéáêÞ, ç áéïëéêÞ êáé ç õäñáõëéêÞ åßíáé Þðéåò

êáé áíáíåþóéìåò ðçãÝò åíÝñãåéáò.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



óçìáóßá ôçò åíÝñãåéáò óôç

æùÞ êáé ôçí áíáãêáéüôçôÜ

ôçò ãéá ôéò êáèçìåñéíÝò ìáò


• Íá ãíùñßóïõí ôçí çëéáêÞ

åíÝñãåéá, ùò ôçí ðéï

áðáñáßôçôç ìïñöÞ åíÝñãåéáò

ãéá ôçí ýðáñîç ôçò æùÞò

óôç Ãç.


Ó÷Ýóç, ìåôáâïëÞ


ÐáñáôÞñçóç, ÷ñïíéêÞ

áëëçëïõ÷ßá, õðüèåóç,

åîáãùãÞ óõìðåñÜóìáôïò

Ëåîéëüãéï

ÅíÝñãåéá, çëéáêÞ åíÝñãåéá.

Óýíäåóç

Ôï êåöÜëáéï ðñïóöÝñåôáé ãéá

óýíäåóç ìå ôçí åíüôçôá 17,

«Ç äéáôñïöÞ ìáò».

12.1 ÅíÝñãåéá ðáíôïý óôç æùÞ ìáò

12.2 ¹ëéå, Þëéå áñ÷çãÝÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 12.1 ïé ìáèçôÝò, ìÝóá áðü ôçí áíôéóôïß÷é-

óç åéêüíùí êáé ðñïôÜóåùí ðïõ ðåñéãñÜöïõí êáèçìåñé-

íÝò äñáóôçñéüôçôåò ôïõ ÊõñéÜêïõ, ïéêåßåò êáé óôá ßäéá,

êáëïýíôáé íá áíáãíùñßóïõí ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò åíÝñ-

ãåéáò óôéò êáèçìåñéíÝò ôïõò äñáóôçñéüôçôåò, íá Ýñèïõí

óå åðáöÞ ìå ôá ïñáôÜ áðïôåëÝóìáôÜ ôçò óôïí Üíèñùðï

–ìéáò êáé ç ßäéá äåí åßíáé ïñáôÞ– êáèþò êáé ìå ôéò ðçãÝò

ôçò, ðïõ óôçí ðñïêåßìåíç ðåñßðôùóç åßíáé ç ôñïöÞ.

¢îïíáò ôçò óõæÞôçóçò åßíáé ç öñÜóç «Óôç æùÞ ìáò óõ-

íÝ÷åéá ðáßñíïõìå êáé äßíïõìå åíÝñãåéá». Ï äÜóêáëïò,

ìÝóá áðü ôç óõæÞôçóç, åîçãåß ðþò ôï óþìá ðñïóëáì-

âÜíåé åíÝñãåéá áðü ôéò ôñïöÝò êáé ôçí áðïèçêåýåé óå

ïñéóìÝíåò ÷çìéêÝò åíþóåéò, üðùò ç ãëõêüæç, ìÝ÷ñé íá

ôç ÷ñåéáóôåß. Ìå ôçí êáýóç áõôþí ôùí åíþóåùí, ç áðï-

èçêåõìÝíç åíÝñãåéá ìåôáöÝñåôáé óôïõò ìõò. Åêåß ìå-

ôáôñÝðåôáé óå êéíçôéêÞ êáé Ýôóé ðñïêáëåßôáé ç êßíçóç

ôùí ìõþí, ðïõ, ìå ôç óåéñÜ ôçò, ðñïêáëåß êßíçóç Üëëùí

áíôéêåéìÝíùí (ðåôÜëé, ìðÜëá). Ôá ðáéäéÜ óêÝöôïíôáé ðá-

ñáäåßãìáôá ìåôáôñïðÞò ôçò åíÝñãåéáò ôùí ôñïöþí óå

êßíçóç óôçí êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ.

Óôï êåöÜëáéï 12.2 ï äÜóêáëïò æçôÜ áðü ôïõò ìáèçôÝò

íá ó÷çìáôßóïõí ðñïôÜóåéò ãéá ôïí Þëéï (Ï Þëéïò åßíáé

ëáìðåñüò / öùôßæåé ôç ìÝñá…). Ôéò ãñÜöåé óå ÷áñôüíé

êáé ôéò ÷ñçóéìïðïéåß óáí áöüñìçóç ãéá ìéá óõæÞôçóç ìå

èÝìáôá, üðùò: Ôé îÝñïõìå ãéá ôïí Þëéï; Ôé ñüëï ðáßæåé óôç

æùÞ ìáò; Ðþò ôçí åðçñåÜæåé; Óôü÷ïò åßíáé, ìÝóá áðü ôéò

áðáíôÞóåéò, íá áíáäåé÷èåß ï ñüëïò ôïõ Þëéïõ óôçí åíáë-

ëáãÞ ìÝñáò êáé íý÷ôáò, áëëÜ êáé åðï÷þí, óôçí áëëáãÞ

ôïõ êáéñïý (êñýï, æÝóôç), óôç æùÞ ôùí öõôþí (öùôïóýí-


74

èåóç) êôë. Êáôáíïïýí Ýôóé üôé ï Þëéïò öùôßæåé êáé èåñ-

ìáßíåé, âïçèÜ ôá öõôÜ óôç öùôïóýíèåóç êáé óõìâÜëëåé

óôçí åîÜôìéóç ôïõ íåñïý – Üñá áíôéëáìâÜíïíôáé üôé ï

Þëéïò åßíáé ç êõñéüôåñç êáé áíåîÜíôëçôç ðçãÞ åíÝñãåéáò

óôç Ãç, áíåîÜñôçôç áðü ôç èÝëçóç ôïõ áíèñþðïõ. ÌåôÜ,

ïé ìáèçôÝò ó÷ïëéÜæïõí ôçí åðéóôçìïíéêÞ ôáõôüôçôá ôïõ

Þëéïõ. Ìáèáßíïõí ôçí çëéêßá ôïõ êáé áíôéëáìâÜíïíôáé ôï

çëéáêü ìáò óýóôçìá óáí ìéá ïéêïãÝíåéá áðü ðëáíÞôåò ìå

áñ÷çãü ôïí ßäéï, ùò ôï ãçñáéüôåñï êáé ìåãáëýôåñï, ðïõ

åðéðëÝïí áðïôåëåß ðçãÞ èåñìüôçôáò êáé ñõèìßæåé, ìå ôçí

Ýëîç ðïõ áóêåß, ôçí êßíçóç êáé, ãåíéêüôåñá, ôçí ýðáñîç

ôùí ðëáíçôþí.

Ç åðåîåñãáóßá ôùí åéêüíùí ôïõ çëéáêïý èåñìïóßöùíá

êáé ôïõ çëéáêïý áõôïêéíÞôïõ Ý÷åé óôü÷ï íá óõíåéäçôï-

ðïéÞóïõí ïé ìáèçôÝò üôé ç çëéáêÞ åíÝñãåéá åßíáé äùñåÜí,

áíåîÜíôëçôç êáé äå ñõðáßíåé, Üñá åßíáé öéëéêÞ ðñïò ôï

ðåñéâÜëëïí.

ÅðÝêôáóç

1. Ôé èá ãéíüôáí áí… Ï äÜóêáëïò æçôÜ áðü ôá ðáéäéÜ íá

öáíôáóôïýí «Ôé èá ãéíüôáí óôç Ãç, áí äåí Ýâãáéíå ï

Þëéïò». Áõôü ìðïñåß íá ãßíåé êáé ãñáðôþò.

2. Ößëïò áëëÜ êáé å÷èñüò. Ç óõæÞôçóç åðéêåíôñþíåôáé óôéò

êáëïêáéñéíÝò äéáêïðÝò, ãéá íá áíáäåé÷èïýí ïé êßíäõíïé

áðü ôçí õðåñâïëéêÞ Ýêèåóç óôïí Þëéï. Ôá ðáéäéÜ áíá-

öÝñïõí ôñüðïõò ðñïóôáóßáò (ãõáëéÜ, áíôçëéáêÜ, êá-

ðÝëï êôë.), ëüãù ìåãÜëçò çëéïöÜíåéáò óôç ÷þñá ìáò.

12.3 Öýóá, áåñÜêé

12.4 ÔñÝ÷åé, ôñÝ÷åé, ôñÝ÷åé ôï íåñüÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 12.3 ïé ìáèçôÝò ãíùñßæïõí ôçí áéïëéêÞ

åíÝñãåéá ìÝóá áðü ôá êåßìåíá êáé ôéò öùôïãñáößåò. Ç

ðñþôç öùôïãñáößá, ìå ôï áíôßóôïé÷ï êåßìåíï, áíáöÝ-

ñåôáé óôçí áîéïðïßçóç ôçò êéíçôéêÞò åíÝñãåéáò ôïõ áíÝ-

ìïõ óôéò ìåôáêéíÞóåéò ìå éóôéïöüñá. Ç äåýôåñç áíá-

öÝñåôáé óôçí áîéïðïßçóç ôçò áéïëéêÞò åíÝñãåéáò ãéá ôï

Üëåóìá ôùí äçìçôñéáêþí (áíåìüìõëïò) êáé ç ôñßôç óôéò

áíåìïãåííÞôñéåò, ðïõ ìåôáôñÝðïõí ôçí áéïëéêÞ åíÝñ-

ãåéá óå çëåêôñéêÞ. Åðéóçìáßíåôáé üôé áõôÝò ôïðïèåôïý-

íôáé óå ðåñéï÷Ýò üðïõ ðíÝïõí éó÷õñïß Üíåìïé, üðùò ôá

íçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ. ÔÝëïò, ïé äéÜëïãïé ôùí çñþùí äßíïõí

ôçí åõêáéñßá óôïõò ìáèçôÝò íá óõó÷åôßóïõí ôï üíïìá

áéïëéêÞ åíÝñãåéá ìå ôï èåü Áßïëï, ðïõ, óýìöùíá ìå ôçí

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé

Ïé ìáèçôÝò åðéäéþêåôáé :

• Ná åîïéêåéùèïýí ìå ôçí

áéïëéêÞ êáé ôçí õäñáõëéêÞ

åíÝñãåéá

• Ná ðåñéãñÜøïõí

ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò

÷ñçóéìïðïéåßôáé ç êßíçóç

ôïõ íåñïý êáé ôïõ áÝñá

óôçí ðáñáãùãÞ äéáöüñùí

ìïñöþí åíÝñãåéáò (êéíçôéêÞ,

çëåêôñéêÞ).


75

åëëçíéêÞ ìõèïëïãßá, åß÷å ïñéóôåß öýëáêáò ôùí áíÝìùí

– äçëáäÞ äéá÷åéñéóôÞò ôçò åíÝñãåéáò ôïõ áíÝìïõ.

Óôï êåöÜëáéï 12.4 ïé ìáèçôÝò Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå

ôçí õäñáõëéêÞ åíÝñãåéá, äçëáäÞ ìå ôçí åíÝñãåéá ôïõ

íåñïý. Áõôü ãßíåôáé ìå åðßóçò ôñåéò öùôïãñáößåò êáé

áíôßóôïé÷á êåßìåíá, ðïõ áíáäåéêíýïõí ôçí åîÝëéîç ôçò

áîéïðïßçóçò ôçò äýíáìçò ôïõ íåñïý áðü ôïí Üíèñùðï

óôçí ðïñåßá ôùí áéþíùí. Ï ÇñáêëÞò êáèáñßæåé ìå ôç

äýíáìç ôïõ íåñïý ôïõò óôÜâëïõò ôïõ Áõãåßá. Ç êéíç-

ôéêÞ åíÝñãåéá ôïõ íåñïý ãõñßæåé ôç öôåñùôÞ ôïõ ìýëïõ

êáé êéíåß ôï åëáéïôñéâåßï. ÔÝëïò, ç õäñáõëéêÞ åíÝñãåéá

ìåôáôñÝðåôáé óå çëåêôñéêÞ óôï õäñïçëåêôñéêü åñãï-

óôÜóéï. Ôï ó÷üëéï ôïõ Óðßèá äßíåé ôçí åõêáéñßá ôïõ

óõó÷åôéóìïý ôùí ëÝîåùí ýäùñ / õäñáõëéêÞ åíÝñãåéá /

õäñïçëåêôñéêü åñãïóôÜóéï.

ÅðÝêôáóç

1. Äñáìáôïðïßçóç. Ï äÜóêáëïò äéáâÜæåé óôçí ôÜîç ïëï-

êëç ñù ìÝ íïõò ôïõò ìýèïõò ãéá ôçí êüðñï ôïõ Áõãåßá

êáé ãéá ôïí Áßïëï. Ïé ìáèçôÝò ôïõò äñáìáôïðïéïýí.

Ç êüðñïò ôïõ Áõãåßá Ï Áõãåßáò Þôáí âáóéëéÜò ôçò ¹ëéäáò. Ôá ðëïýôç ôïõ Þôáí

îáêïõóôÜ. Ðéï ïíïìáóôÜ üìùò Þôáí ôá êïðÜäéá ôïõ áðü âüäéá

êáé ðñüâáôá. Áðü ôá áíáñßèìçôá æþá ðïõ åß÷áí ìáæåõôåß óôç

÷þñá, ìáæåõüôáí ôüóï ðïëëÞ êïðñéÜ (êüðñïò), ðïõ Þôáí

áäýíáôï ïé õðçñÝôåò íá ðñïëÜâïõí íá ôç ìåôáöÝñïõí. ôóé

ó÷çìÜôéæå ëüöïõò óå ïëüêëçñç ôç ÷þñá. Ï ÅõñõóèÝáò ôï

Üêïõóå êáé óêÝöôçêå ðùò èá Þôáí Ýíáò äýóêïëïò Üèëïò

ãéá ôïí ÇñáêëÞ íá êáèáñßóåé ôüóç êïðñéÜ. ÌÜëéóôá, ãéá

íá ôïí äõóêïëÝøåé áêüìç ðåñéóóüôåñï, ôïõ æÞôçóå íá ôçí

êáèáñßóåé óå ìéá ìÝñá. Ï ÇñáêëÞò Ýðñåðå íá óêåöôåß êÜôé

Ýîõðíï. ¸óêáøå, ëïéðüí, Ýíá ÷áíôÜêé, ðïõ ðåñíïýóå áðü

ôá ÷ùñÜöéá êáé ôïõò óôÜâëïõò üðïõ Þôáí óõóóùñåõìÝíç ç

êïðñéÜ, êáé äéï÷Ýôåõóå ìÝóá ó’ áõôü ôá íåñÜ ôïõ Áëöåéïý

êáé ôïõ Ðçíåéïý. Ôï ïñìçôéêü ñåýìá ôùí ðïôáìþí ðáñÝóõñå

ôçí êïðñéÜ êáé ôçí Ýñéîå óôç èÜëáóóá. ¸ôóé ï ÇñáêëÞò

ïëïêëÞñùóå óå ìéá ìÝñá êáé ôïí ðÝìðôï Üèëï ôïõ.

Ï ÏäõóóÝáò óõíáíôÜ ôïí Áßïëï

ÌåôÜ ôçí ðôþóç ôçò Ôñïßáò, ï ÏäõóóÝáò Üñ÷éóå ôï ôáîßäé

åðéóôñïöÞò ôïõ óôçí ÉèÜêç, ðïõ êñÜôçóå 10 ïëüêëçñá

÷ñüíéá. ÊÜðïôå, óôç äéÜñêåéá áõôïý ôïõ ôáîéäéïý, Üñáîå

óôçí Áéïëßá, Ýíá ðëùôü íçóß, ìå ÷Üëêéíá ôåß÷ç. Åêåß æïýóå

ï Áßïëïò ìå ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, óôïí ïðïßï ï Äßáò åß÷å

áíáèÝóåé íá öõëÜ êáé íá äéá÷åéñßæåôáé ôïõò áíÝìïõò.

Ï Áßïëïò öéëïîÝíçóå Ýíá ìÞíá ôïí ÏäõóóÝá êáé ôïõò

óõíôñüöïõò ôïõ. ¼ôáí Ýöôáóå ç þñá íá öýãïõí, Ýäùóå

óôïí ÏäõóóÝá Ýíá áóêß, üðïõ åß÷å êëåßóåé üëïõò ôïõò

áíÝìïõò, åêôüò áðü ôïí ÆÝöõñï, ãéá íá öïõóêþíåé ôá ðáíéÜ

ôïõò êáé íá ôïõò ïäçãÞóåé óôçí ÉèÜêç. ÓðñùãìÝíï áðü

Ëåîéëüãéï

ÁéïëéêÞ åíÝñãåéá, õäñáõëéêÞ

åíÝñãåéá.


Ó÷Ýóç, ìåôáâïëÞ



õðüèåóç, åîáãùãÞ

óõìðåñÜóìáôïò


76

ôïí ÆÝöõñï, ôï êáñÜâé ôáîßäåøå åííÝá ìÝñåò. Ôç äÝêáôç,

åðéôÝëïõò, öÜíçêå ìðñïóôÜ ôïõò ç ÉèÜêç. Ï ÏäõóóÝáò,

ðïõ êáèüôáí ï ßäéïò óôï ôéìüíé üëåò áõôÝò ôéò ìÝñåò, äåí

Üíôåîå êáé áðïêïéìÞèçêå. Ôüôå ïé óýíôñïöïß ôïõ Üíïéîáí

ôï áóêß ìå ôïõò áíÝìïõò, ðéóôåýïíôáò üôé ìÝóá êñõâüôáí

êÜðïéïò èçóáõñüò. Ìá ôüôå îÝöõãáí ìáíéáóìÝíïé ïé Üíåìïé

êé Üñ÷éóáí íá öõóïýí. Ìéá ôñïìåñÞ èýåëëá îÝóðáóå êáé ôï

êáñÜâé áðïìáêñýíèçêå êáé ðÜëé áðü ôçí ÉèÜêç. Ãéá ÷ñüíéá

ôï ôáîßäé ôïõ ÏäõóóÝá èá óõíå÷éæüôáí...

2. ËÝîåéò ãåìÜôåò íåñü… Ïé ìáèçôÝò öôéÜ÷íïõí äýï

«ïéêïãÝíåéåò» ëÝîåùí: ôïõ íåñïý êáé ôïõ ýäáôïò.

Íåñü : íåñþíù, íåñïêïõâáëçôÞò, íåñï÷ýôçò, íåñïìÜíá,

íåñïìðïãéÜ, íåñïëáäéÜ, íåñüëáêêïò, íåñïðüôçñï,

íåñïðïíôÞ, íåñüöéäï, íåñïêïëïêýèá. ¾äùñ : õäñü-

ãåéïò, õäñáãùãåßï, ýäñåõóç, õäñáõëéêüò, õäñïçëå-

êôñéêüò, õäÜôéíïò, ðáñõäÜôéïò.

12.5 Ôé ìÜèáìå ãéá ôá õëéêÜ

êáé ôçí åíÝñãåéáÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ôá ðáéäéÜ áíáêåöáëáéþíïõí ôéò ðáñáðÜíù åíüôçôåò,

ìÝóá áðü ïëïêëçñùìÝíåò ðñïôÜóåéò, óôéò ïðïßåò áíá-

ãñÜöïíôáé ôá óôïé÷åßá ôùí âáóéêþí åííïéþí ôéò ïðïßåò

äéäÜ÷èçêáí.


Óôü÷ïò áõôïý ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé íá áíáêá-

ëÝóïõí ïé ìáèçôÝò óôç ìíÞìç ôïõò ôéò ãíþóåéò ðïõ

áðÝêôçóáí ðÜíù óôéò âáóéêÝò Ýííïéåò ôùí åíïôÞôùí

«¸÷ïõí æùÞ… äåí Ý÷ïõí æùÞ» êáé «ÅíÝñãåéá».

Ëýóç ìåóïóôé÷ßäáò (ÁÉÏËÏÓ)

ÁÍÅÌÏÓ ÇËÉÁÊÇ ÍÅÑÏ ËÁÌÐÁ ÇËÉÏÓ ÓÉÔÁÑÉ

Ëýóç Üóêçóçò «óùóôü-ëÜèïò»

Ó, Ë, Ó, Ë, Ó, Ë

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



åíüôçôåò 11 êáé 12 êáé íá

åìðåäþóïõí ôéò ãíþóåéò ðïõ

áðÝêôçóáí.


77

13. ÌÅÔÁÖÏÑÅÓ

Ôá ìÝóá ìåôáöïñÜò áðïôåëïýí óðïõäáßï ôå÷íïëïãéêü åðßôåõãìá êÜèå åðï÷Þò. Ç ðñïóÝã-

ãéóÞ ôïõò óêïðü Ý÷åé íá áíáäåßîåé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ìáò åîõðçñåôïýí, ðïý êáé ðþò êéíïýíôáé,

ôá åõåñãåôÞìáôá ðïõ ðñïóöÝñïõí óôïí Üíèñùðï áëëÜ êáé ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ ðñïêáëïýí.


Óôü÷ïé


• Íá ïíïìÜóïõí ôá ìÝóá

ìåôáöïñÜò êáé íá ôá

ïìáäïðïéÞóïõí óå îçñÜò,

èÜëáóóáò êáé áÝñá.

• Íá äéáêñßíïõí ôá ìÝóá

ìåôáöïñÜò áãáèþí áðü

ôá ìÝóá ìåôáêßíçóçò

áíèñþðùí.


×þñïò, ÷ñüíïò, ïìïéüôçôá /




óõæÞôçóç, ïìáäïðïßçóç,

óýãêñéóç, õðüèåóç,

ðñïöïñéêÞ êáé ãñáðôÞ

Ýêöñáóç, óåéñïèÝôçóç

Ëåîéëüãéï

ÌÝóá ìåôáöïñÜò, ìÝóá

óõãêïéíùíßáò.

13.1 ÌÝóá ìåôáöïñÜò

13.2 ÓõãêïéíùíßåòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ôï êåöÜëáéï 13.1 áñ÷ßæåé ìå ìéá ðáíïñáìéêÞ åéêüíá ôùí

ìåôáöïñþí, ç ïðïßá ìðïñåß íá ëåéôïõñãÞóåé ùò áöüñìç-

óç êáé ðñïïñãáíùôÞò ôçò åíüôçôáò. Äßíåé óôïé÷åßá ãéá ôá

ìÝóá ìåôáöïñÜò óôçí îçñÜ, óôç èÜëáóóá êáé óôïí áÝñá,

ãéá ôá Ýñãá õðïäïìÞò ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé (äñüìïé, ëéìÜíé,

óôáèìüò), üðùò êáé ãéá ðéèáíÜ êõêëïöïñéáêÜ ðñïâëÞ-

ìáôá. Ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí, ðåñéãñÜöïõí ôçí åéêüíá,

áíáöÝñïíôáé óå ðñïóùðéêÜ ôïõò âéþìáôá êáé ïìáäïðïé-

ïýí ôá ìÝóá ìåôáöïñÜò.

Óôï êåöÜëáéï 13.2 ïé ìáèçôÝò åðåîåñãÜæïíôáé åéäéêü-

ôåñá ôá ìÝóá óõãêïéíùíßáò, ìå áíáöïñÜ óôï ëåùöï-

ñåßï, óôï óéäçñüäñïìï, óôï áåñïðëÜíï êáé óôï ðëïßï,

ðñïêåéìÝíïõ íá áíáäåé÷èåß ç óçìáóßá ôçò ìáæéêÞò ìå-

ôáêßíçóçò áíèñþðùí ìå óõãêåêñéìÝíá äñïìïëüãéá êáé

åéóéôÞñéï.


Óôü÷ïò åßíáé ïé ìáèçôÝò áöåíüò íá ìÜèïõí íá «äéáâÜ-

æïõí» Ýíá åéóéôÞñéï êáé íá êáôáíïïýí ôéò ðëçñïöïñßåò

ðïõ áíáãñÜöïíôáé óå áõôü (ôüðïò êáé þñá áíá÷þñçóçò,

ôüðïò ðñïïñéóìïý, ôéìÞ êôë.), áöåôÝñïõ íá âÜëïõí óå

ëïãéêÞ óåéñÜ ôéò åíÝñãåéåò åíüò åðéâÜôç êáôÜ ôç äéÜñêåéá

åíüò áåñïðïñéêïý ôáîéäéïý.

13.3 Ôá ðñïúüíôá ôáîéäåýïõí ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò, ìÝóá áðü ôï ðáñÜäåéãìá ôïõ «ôáîéäéïý»

ôçò íôïìÜôáò áðü ôï ÷ùñÜöé óôçí êïõæßíá, óõæçôïýí: á.

ãéá ôçí áíÜãêç ìåôáöïñÜò ôùí ðñïúüíôùí áðü ôïí ôüðï

ðáñáãùãÞò ôïõò óôïí ôüðï êáôáíÜëùóçò êáé â. ãéá ôï

ñüëï ôùí ðïéêßëùí ìÝóùí ìåôáöïñÜò. Ïé ëÝîåéò ðïõ ëåß-

ðïõí áðü ôï âéâëßï ôïõ ìáèçôÞ åßíáé: ôñáêôÝñ, öïñôçãü,

öïñôçãÜêé, ìç÷áíÜêé.


Óôü÷ïé


• Íá áíáãíùñßóïõí ôçí

áíÜãêç ôçò ìåôáöïñÜò

ôùí áãáèþí áðü ôïí ôüðï

ðáñáãùãÞò óôïí ôüðï

êáôáíÜëùóÞò ôïõò.


78

Ðñïôåßíåôáé íá ãßíåé ïìáäéêÞ åñãáóßá ãéá ôï ôáîßäé ôïõ

ãÜëáêôïò áðü ôçí áãåëÜäá óôï ðïôÞñé (öÜñìá, âõôéïöü-

ñá, åñãïóôÜóéï ãáëáêôïâéïìç÷áíßáò, öïñôçãÜ øõãåßá,

óïýðåñ ìÜñêåô). Ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá áíáðáñáóôÞ-

óïõí ôï ôáîßäé ôïõ ãÜëáêôïò ó’ Ýíá ÷áñôüíé, ÷ñçóéìïðïé-

þíôáò ó÷åôéêÝò äéáöçìßóåéò, öùôïãñáößåò Þ æùãñáöéÝò

êáé ãñÜöïíôáò ôá áíôßóôïé÷á êåßìåíá.

13.4 Êõêëïöïñþ ìå áóöÜëåéá ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 13.4 óêïðüò åßíáé ïé ìáèçôÝò, ìÝóá áðü

ôç äñáóôçñéüôçôá óõìöùíþ / äéáöùíþ, íá åðéëÝîïõí

óùóôÝò åíÝñãåéåò êõêëïöïñéáêÞò óõìðåñéöïñÜò óôçí

êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ. Óôç óõíÝ÷åéá, êáëïýíôáé íá ìÜèïõí

ôï ñõèìéóôéêü ñüëï êáé ôç óçìáóßá ôùí ðéíáêßäùí ãéá ôçí

êõêëïöïñßá ðåæþí êáé ïäçãþí. Åíôïðßæïíôáé ôñåéò âáóéêÝò

êáôçãïñßåò ïäçãéþí –ðñïóï÷Þ, áðáãüñåõóç, õðï÷ñÝùóç–

ïé ïðïßåò ðñÝðåé íá óõó÷åôéóôïýí ìå ôï ó÷Þìá, ôï ÷ñþìá

êáé ôï óêßôóï êÜèå ðéíáêßäáò.

Ðñïóï÷Þ: ôñéãùíéêü ó÷Þìá, êüêêéíï êáé êßôñéíï ÷ñþìá.

Áðáãüñåõóç: êõêëéêü ó÷Þìá, êüêêéíï êáé Üóðñï ÷ñþìá.

Õðï÷ñÝùóç: ïñèïãþíéï ó÷Þìá, ìðëå êáé Üóðñï ÷ñþìá.

Ïé áðáíôÞóåéò ãéá ôï Âéâëßï ôïõ ÌáèçôÞ åßíáé:

Ðñïóï÷Þ! ÄéÜâáóç ôñÝíùí.

Áðáãïñåýåôáé ç åßóïäïò óå äßêõêëá.

ÓôÜóç ëåùöïñåßïõ.

ÅðÝêôáóç

1. Ôï ðïäÞëáôü ìïõ. Ï äÜóêáëïò æçôÜ áðü ôïõò ìáèçôÝò íá

ðåñéãñÜøïõí Ýíá ðïäÞëáôï. Áðü ôé ìÝñç áðïôåëåßôáé;

Ðþò êéíåßôáé; Ðïý ìðïñïýìå íá ðÜìå ìå áõôü; Ðüóï

åýêïëï Þ äýóêïëï åßíáé íá êõêëïöïñÞóïõìå óôçí ðüëç

ìå ðïäÞëáôï; Ðþò ôï ïäçãïýìå; Ðþò êõêëïöïñïýìå

ìå áóöÜëåéá;

2. Ôï ü÷çìá ôïõ ìÝëëïíôïò. ÊÜèå ìáèçôÞò öáíôÜæåôáé ðþò

èá åßíáé ôï áõôïêßíçôï ìåôÜ áðü ðïëëÜ ÷ñüíéá êáé ôï

æùãñáößæåé. ¼ëåò ïé æùãñáöéÝò ôùí ðáéäéþí ãßíïíôáé

êïëÜæ ìå áíôßóôïé÷ï ôßôëï.

• Íá êáôáíïÞóïõí ôï ñüëï

êáé ôç óçìáóßá ôùí ìÝóùí

ìåôáöïñÜò ãéá ôç ãñÞãïñç

êáé áóöáëÞ ìåôáöïñÜ

áãáèþí.


×þñïò, ÷ñüíïò, ìåôáâïëÞ


õðüèåóç, óõó÷åôéóìüò

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá åîïéêåéùèïýí ìå

âáóéêïýò êáíüíåò ôïõ

êþäéêá ïäéêÞò êõêëïöïñßáò

• Íá áíáãíùñßæïõí ôá âáóéêÜ

óÞìáôá êõêëïöïñßáò.


¢ôïìï, ïìÜäá


ÓõæÞôçóç, áîéïëüãçóç,

åðéëïãÞ, óõó÷Ýôéóç,

êáôçãïñéïðïßçóç


79

14. ÅÐÉÊÏÉÍÙÍÉÁ ÊÁÉ ÅÍÇÌÅÑÙÓÇ

Åðéêïéíùíßá åßíáé ç ìåôáâßâáóç êáé áíôáëëáãÞ ìçíõìÜôùí êáé ðëçñïöïñéþí ìÝóù êïéíïý óõóôÞ-

ìáôïò óçìÜôùí, óõìâüëùí Þ ôñüðùí óõìðåñéöïñÜò. Ç åðéêïéíùíßá áðïôåëåß ôï âáóéêü ìç÷áíéóìü

áíÜðôõîçò ôùí áíèñþðéíùí ó÷Ýóåùí êáé ðåñéëáìâÜíåé: ôïí ðïìðü êáé ôï äÝêôç, ôï ìÞíõìá áëëÜ êáé

ôï ìÝóï ìåôáâßâáóçò. Óêïðüò åßíáé íá áíôéëçöèïýí ïé ìáèçôÝò ôç óçìáóßá ôçò åðéêïéíùíßáò ãéá ôçí

ðñïóùðéêÞ åîÝëéîç ôïõ áôüìïõ áëëÜ êáé ôçí êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç êáé áëëáãÞ.

Åéäéêüôåñá ùò ðñïò ôçí åíçìÝñùóç, üðïõ ï ñüëïò ôùí Ì.Ì.Å. óôçí åðï÷Þ ìáò åßíáé ôüóï êõ-

ñßáñ÷ïò, áðïôåëåß áíáãêáéüôçôá ç áãùãÞ êáé åêðáßäåõóç óôç äéá÷åßñéóÞ ôçò, þóôå ïé ðïëßôåò íá

áðïêôÞóïõí êñéôéêÞ óôÜóç óôçí ðëçñïöïñßá.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


íá áíáãíùñßóïõí ôïõò

ôñüðïõò êáé ôá ìÝóá ìå

ôá ïðïßá åðéêïéíùíïýí êáé

åíçìåñþíïíôáé ïé Üíèñùðïé.





ÐáñáôÞñçóç, óõæÞôçóç

14.1 Ôñüðïé åðéêïéíùíßáò êáé åíçìÝñùóçòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 14.1 ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï áíá-

öïñÜò, ðáñáôçñïýí ôéò åéêüíåò ôçò «áñÜ÷íçò» êáé óõæç-

ôïýí ãéá ôïõò ôñüðïõò åðéêïéíùíßáò ôùí áíèñþðùí. Óôç

óõíÝ÷åéá åðéêåíôñþíïíôáé óôçí ïìéëßá, ìå Ýìöáóç óôéò

äéáöïñåôéêÝò ãëþóóåò ðïõ ðéèáíüí ìéëïýí óôï Üìåóï ðå-

ñéâÜëëïí ôïõò.

Óôçí åðüìåíç óåëßäá, ìéá èåáôñéêÞ ðáñÜóôáóç áðïôåëåß

áöïñìÞ ãéá äéåñåýíçóç äéáöïñåôéêþí ôñüðùí äéÜ÷õóçò

ôçò ðëçñïöïñßáò, ìå óêïðü ôçí åðéêïéíùíßá êáé ôçí åíç-

ìÝñùóç (ôçëåöþíçìá, ðñüóêëçóç, éóôïóåëßäá).

14.2 Ôá ÌÝóá ÌáæéêÞò ÅíçìÝñùóçòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 14.2 ïé ìáèçôÝò åðåîåñãÜæïíôáé ôá ôñßá

ìÝóá ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò (åöçìåñßäåò, ñáäéüöùíï, ôç-

ëåüñáóç). Ìáèáßíïõí íá åíôïðßæïõí êáé íá ïíïìÜæïõí

ôá äéáöïñåôéêÜ óôïé÷åßá ìéáò åöçìåñßäáò (Üñèñá, öù-

ôïãñáößåò, ãåëïéïãñáößåò, äéáöçìßóåéò, áããåëßåò êôë.),

êáèþò êáé ôéò äéÜöïñåò åéäéêüôçôåò ðïõ óõíåñãÜæïíôáé

ãéá ôç äçìéïõñãßá ôçò. Óõæçôïýí ãéá ôï ñáäéüöùíï ùò

ìÝóï øõ÷áãùãßáò êáé åíçìÝñùóçò êáé ôéò äéáöïñåôéêÝò

åêðïìðÝò ôïõ. ÅðåîåñãÜæïíôáé ðñïóùðéêÜ âéþìáôá áðü

óõãêñïõóéáêÝò êáôáóôÜóåéò êáé áíé÷íåýïõí ðéèáíïýò

ôñüðïõò åðßëõóÞò ôïõò.

Óôçí åðüìåíç óåëßäá ïé ìáèçôÝò óõæçôïýí ãéá ôçí ôçëå-

üñáóç êáé ôá äéáöïñåôéêÜ åßäç åêðïìðþí, åíþ áóêïý-

íôáé êáé óôï óùóôü ôñüðï äéá÷åßñéóÞò ôçò (þñåò êáé

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


ãíùñßóïõí ôá ÌÝóá ÌáæéêÞò

ÅíçìÝñùóçò (åöçìåñßäåò,

ñáäéüöùíï, ôçëåüñáóç) êáé

íá áóêçèïýí óôç ÷ñÞóç ôïõò

óýìöùíá ìå óõãêåêñéìÝíá

êñéôÞñéá.





óõæÞôçóç, óõó÷åôéóìüò, ëýóç


80

äéÜñêåéá ðáñáêïëïýèçóçò, êáôáëëçëüôçôá åêðïìðþí,

êñéôÞñéá åðéëïãÞò, åíáëëáêôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò áíôß

ôçò ôçëåèÝáóçò).

14.3 Ôé ìÜèáìå ãéá ôéò ìåôáöïñÝò

êáé ôçí åðéêïéíùíßá-åíçìÝñùóç ÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 14.3 ïé ìáèçôÝò áíáêåöáëáéþíïõí ôéò

åíüôçôåò «ÌåôáöïñÝò» êáé «Åðéêïéíùíßá êáé åíçìÝñù-

óç» ìÝóá áðü ïëïêëçñùìÝíåò ðñïôÜóåéò.

Öýëëï åñãáóßáò 35 (öýëëï áîéïëüãçóçò)

Óôü÷ïò áõôïý ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé íá áíáêáëÝ-

óïõí ïé ìáèçôÝò óôç ìíÞìç ôïõò ôï âáóéêü ëåîéëüãéï

ôùí äýï åíïôÞôùí ìÝóá áðü ôç óõìðëÞñùóç ôïõ óôáõ-

ñüëåîïõ.

Ëýóç óôáõñüëåîïõ:

Ïñéæüíôéá: 1. ðïäÞëáôï, 2. áåñïðëÜíï, 3. ôçëÝöùíï,

4. ëåùöïñåßï, 5. ðëïßï.

ÊÜèåôá: 1. åêðïìðÞ, 2. ôñÝíï, 3. äéáöçìßóåéò, 4. âßá,

5. ïìéëßá.

ÅðÝêôáóç

1. Ìå ôï óþìá Þ ìå ôï ðñüóùðï. Ï äÜóêáëïò æçôÜ áðü

ôïõò ìáèçôÝò íá åðéêïéíùíÞóïõí áíÜ äýï ìå ôï ðñü-

óùðï Þ ôï óþìá, ÷ùñßò íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ëÝîåéò.

Ìðïñïýí ìå áõôü ôïí ôñüðï íá äñáìáôïðïéÞóïõí

êáôáóôÜóåéò, üðùò: èõìüò, êïýñáóç, ÷áñÜ ê.Ü.

2. ÓôÝëíù ãñÜììá. ÊÜèå ìáèçôÞò öÝñíåé Ýíá öÜêåëï áë-

ëçëïãñáößáò áðü ôï óðßôé ôïõ. ÃñÜöåé Ýíá ãñÜììá óå

Ýíá áãáðçìÝíï ôïõ ðñüóùðï. Óõìðëçñþíåé ìå ôç âï-

Þèåéá ôïõ äáóêÜëïõ ôá óôïé÷åßá ôïõ áðïóôïëÝá êáé

ôïõ ðáñáëÞðôç. Áí åßíáé åöéêôü, ðçãáßíïõìå óôï Ôá-

÷õäñïìåßï êáé ôï óôÝëíïõìå.

3. Åíôïðßæïõìå Ýíá ðñüâëçìá ôïõ ó÷ïëåßïõ Þ ôïõ åõ-

ñýôåñïõ ðåñéâÜëëïíôïò. Âñßóêïõìå ôñüðïõò íá ôï

áíáêïéíþóïõìå Þ íá ðáñïõóéÜóïõìå ôéò ðñïôÜóåéò

ìáò ãéá ôç ëýóç ôïõ.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



åíüôçôåò «ÌåôáöïñÝò» êáé

«Åðéêïéíùíßá – ÅíçìÝñùóç».

ðñïâëÞìáôïò, áõôïññýèìéóç,

ëÞøç áðüöáóçò, åíóõíáßóèçóç

Ëåîéëüãéï

ÌÝóá ÌáæéêÞò ÅíçìÝñùóçò


81

15. ÐÏËÉÔÉÓÌÏÓ

Ðïëéôéóìüò èåùñåßôáé ôï óýíïëï ôùí õëéêþí êáé ðíåõìáôéêþí ðñïúüíôùí ôçò äñÜóçò åíüò óõíü-

ëïõ áíèñþðùí (êïéíùíéêïý, èñçóêåõôéêïý, åèíéêïý) óå ïñéóìÝíç Þ ìç åðï÷Þ êáé ï éäéáßôåñïò ÷áñá-

êôÞñáò ôïõ üðùò åêöñÜæåôáé ìÝóá áðü áõôÜ (Ã. Ìðáìðéíéþôçò, Ëåîéêü ôçò ÍÝáò ÅëëçíéêÞò Ãëþóóáò).

Óôï êåöÜëáéï áõôü åðéäéþêåôáé ïé ìáèçôÝò íá áíôéëçöèïýí ôçí Ýííïéá ôïõ ðïëéôéóìïý, êõñßùò ìÝóá

áðü óôïé÷åßá ôïõ åëëçíéêïý ëáúêïý ðïëéôéóìïý.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



äéáöïñåôéêïýò ÷þñïõò

ðïëéôéóìéêÞò áíáöïñÜò.


×þñïò, ÷ñüíïò, ïìïéüôçôá /

äéáöïñÜ, ìåôáâïëÞ




óýãêñéóç

Ëåîéëüãéï

Íáüò, êÜóôñï, áñ÷ïíôéêü,

êáëíôåñßìé, âñýóç.

Ôé èá ìÜèïõìåÏé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôïõò äéáëüãïõò ôçò ÁíèÞò êáé ôïõ Êõ-

ñéÜêïõ. Ðñïóðáèïýí íá äþóïõí ôéò äéêÝò ôïõò áðáíôÞóåéò ìå

âÜóç ôá ðñïóùðéêÜ ôïõò âéþìáôá, ôéò ïðïßåò óõíäõÜæïõí ìå

ôçí ïñãÜíùóç ôïõ êåöáëáßïõ ðïõ áêïëïõèåß.

15.1 Ìíçìåßá áðü ðáëéÜÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 15.1 ïé ìáèçôÝò åðåîåñãÜæïíôáé ðáñáäåßã-

ìáôá ìíçìåßùí áðü ôá ðáëéÜ: áñ÷áßï íáü, êÜóôñï, áñ÷ï-

íôéêü, êáëíôåñßìé, âñýóç. ÌÝóá áðü ôéò öùôïãñáößåò, ôá

êåßìåíá áíáöïñÜò êáé ôéò ðñïôåéíüìåíåò äñáóôçñéüôçôåò

äéåñåõíïýí: ôï åßäïò ôïõ ìíçìåßïõ, ôá õëéêÜ êáôáóêåõ-

Þò ôïõ, ôïõò ôå÷íßôåò ðïõ åñãÜóôçêáí, ôï ñüëï ôïõ óôçí

êïéíùíéêÞ æùÞ åêåßíçò ôçò åðï÷Þò êáé óÞìåñá. ÔÝëïò, óõ-

æçôïýí ãéá ôá ìíçìåßá ôïõ óýã÷ñïíïõ ðïëéôéóìïý êáé ðñï-

ôåßíïõí áõôÜ ðïõ èá Þèåëáí íá äéáóùèïýí óôï ìÝëëïí.


Óôü÷ïò ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé ïé ìáèçôÝò íá áíáãíù-

ñßóïõí êáé íá áíôéóôïé÷ßóïõí ëåðôïìÝñåéåò ìå ôá ìíçìåßá

áðü ôá ïðïßá ðñïÝñ÷ïíôáé, áóêþíôáò ôçí ðáñáôçñçôéêü-

ôçôÜ ôïõò.

ÅðÝêôáóç

Ìíçìåßï. Åíôïðßæïõìå Ýíá ìíçìåßï óôçí ðåñéï÷Þ ìáò.

Áíáæçôïýìå ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí éóôïñßá ôïõ êáé ôç óç-

ìåñéíÞ êáôÜóôáóç êáé ÷ñÞóç ôïõ. ÅôïéìÜæïõìå åíçìå-

ñùôéêü öõëëÜäéï ãéá ôçí ôáõôüôçôÜ ôïõ, ôç óçìáóßá ôïõ

êáé ôïõò ôñüðïõò ðñïóôáóßáò ôïõ.


82

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá Ýñèïõí óå åðáöÞ ìå

áíôéêåßìåíá ôçò ëáúêÞò

ôÝ÷íçò êáé ðáñÜäïóçò.


Ðïëéôéóìüò, ïìïéüôçôá /

äéáöïñÜ, ÷ñüíïò, ÷þñïò



óýãêñéóç, åðéëïãÞ

15.2 Óôï Ëáïãñáöéêü ÌïõóåßïÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 15.2, ìÝóá áðü ôéò öùôïãñáößåò, ôá êåßìå-

íá êáé ôéò äñáóôçñéüôçôåò ðïõ ðñïôåßíïíôáé, ïé ìáèçôÝò

Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå ôïí ôñüðï æùÞò ôùí áíèñþðùí óå

ðáëéüôåñåò åðï÷Ýò (÷þñïé, áíôéêåßìåíá, öïñåóéÝò) êáé

ôïí óõãêñßíïõí ìå ôï óçìåñéíü ôñüðï æùÞò.

ÅðÝêôáóç

Åðßóêåøç. Ïñãáíþíïõìå åðßóêåøç óå Ëáïãñáöéêü Ìïõ-

óåßï (âë. Öýëëï åñãáóßáò 27).

15.3 Ôá ðáëéÜ áíôéêåßìåíá äéçãïýíôáé Óôï êåöÜëáéï 15.3 ïé ìáèçôÝò Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå

ôÝóóåñá áíôéðñïóùðåõôéêÜ áíôéêåßìåíá ôçò ëáúêÞò ôÝ-

÷íçò êáé ðáñÜäïóçò (êáóÝëá-îõëïãëõðôéêÞ, óêïõëáñß-

êéá-áñãõñï÷ñõóï÷ïÀá, ÷áëß-õöáíôïõñãßá, êáíÜôá-êåñá-

ìéêÞ). Ôá êåßìåíá áíáöïñÜò óôï÷åýïõí óôçí áíÜäåéîç

ôùí ïéêïãåíåéáêþí êåéìçëßùí ùò ìáñôõñéþí ôçò ïéêïãå-

íåéáêÞò éóôïñßáò êáé äåéãìÜôùí ôïõ ëáúêïý ðïëéôéóìïý.

Ìå ôéò ðñïôåéíüìåíåò äñáóôçñéüôçôåò, ïé ìáèçôÝò åðå-

îåñãÜæïíôáé äéÜöïñåò äéáóôÜóåéò ôùí áíôéêåéìÝíùí (÷ñç-

óôéêüôçôá, äçìéïõñãüò, ÷áñáêôçñéóôéêÜ, áíôßóôïé÷á óýã-

÷ñïíá áíôéêåßìåíá...).

ÅðÝêôáóç

¸íá ðáëéü áíôéêåßìåíï. Æçôïýìå áðü ôïõò ìáèçôÝò íá öÝ-

ñïõí óôï ó÷ïëåßï, áí Ý÷ïõí, êÜðïéï ðáëéü áíôéêåßìåíï,

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá êáôáíïÞóïõí ôï ñüëï

ôïõ Ëáïãñáöéêïý Ìïõóåßïõ

óôçí áíÜäåéîç ôïõ ëáúêïý

ðïëéôéóìïý êáé ôçò

ðáñÜäïóçò.

• Íá Ýñèïõí óå åðáöÞ ìå

ðáëéÜ áíôéêåßìåíá ôùí

óõëëïãþí ôïõ ìïõóåßïõ.

• Íá åîáóêçèïýí óôçí

Üíôëçóç ðëçñïöïñéþí áðü

ðñùôïãåíåßò ðçãÝò.

• Íá åõáéóèçôïðïéçèïýí óôç

óùóôÞ óõìðåñéöïñÜ ìÝóá

óå Ýíá ìïõóåßï.


ÌåôáâïëÞ, åðéêïéíùíßá,

ðïëéôéóìüò.


ðåñéãñáöÞ, óýãêñéóç.

Ëåîéëüãéï

Ìïõóåßï, óõëëïãÞ, Ýêèåìá.


83

ãéá íá ôï ìåëåôÞóïõìå óôçí ôÜîç êáé, óôç óõíÝ÷åéá, íá

ôï æùãñáößóïõìå.

15.4 ÐáíçãõñÜêé ãßíåôáéÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ôï êåöÜëáéï 15.4 áíáöÝñåôáé óå Ýíá ðáñáäïóéáêü ðá-

íçãýñé êáé óå ìéá ó÷ïëéêÞ ãéïñôÞ, ìå óôü÷ï íá áíáäåß-

îåé ôçí Ýííïéá ôçò ãéïñôÞò ðáëéüôåñá êáé óÞìåñá êáé íá

óõíäÝóåé áõôÝò ôéò Ýííïéåò ìå ôá âéþìáôá ôùí ðáéäéþí.

Ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí êáé ó÷ïëéÜæïõí ôá óôïé÷åßá ôçò

öùôïãñáößáò ôïõ ðáíçãõñéïý. Óõæçôïýí ãéá äéêÝò ôïõò

åìðåéñßåò êáé âéþìáôá áðü ðáíçãýñéá. Åðéêåíôñþíïíôáé

óôçí ðáñáäïóéáêÞ ìïõóéêÞ êáé óôá áíôßóôïé÷á ìïõóéêÜ

üñãáíá.

Óôçí åðüìåíç óåëßäá, ïé ìáèçôÝò óõæçôïýí ãéá ôéò ãéïñôÝò

ðïõ äéïñãáíþíïõí ïé ßäéïé óôï ðëáßóéï ó÷ïëéêþí åêäçëþ-

óåùí. Óôç óõíÝ÷åéá, ðñïâëçìáôßæïíôáé ãéá ôï ðåñéå÷üìå-

íï ìéáò ôÝôïéáò ãéïñôÞò, þóôå íá êÜíïõí óõãêåêñéìÝíåò

ðñïôÜóåéò êáé íá ðÜñïõí ôéò áíÜëïãåò áðïöÜóåéò.

ÅðÝêôáóç

1. ¸èéìï. Áíáöåñüìáóôå óå êÜðïéï ôïðéêü Ýèéìï (Þ ðá-

íçãýñé, ãÜìï, ãéïñôÞ) êáé ðñïóðáèïýìå íá ôï áíáðá-

ñáóôÞóïõìå óôçí ôÜîç.

15.5 Ôé ìÜèáìå ãéá ôïí ðïëéôéóìüÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

H åíüôçôá Ðïëéôéóìüò ïëïêëçñþíåôáé ìå ôá áíáêåöá-

ëáéùôéêÜ êåßìåíá ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ôéò ëÝîåéò-êëåéäéÜ. Óôü-

÷ïò ôçò áíáêåöáëáßùóçò åßíáé ç åðáíÜëçøç êáé ç åìðÝ-

äùóç ôçò ýëçò ðïõ Ý÷åé äéäá÷èåß.


Ïé ìáèçôÝò, ìÝóá áðü ôç ìåëÝôç ôïõ ðßíáêá ôïõ Íéêçöü-

ñïõ Ëýôñá «Ôá êÜëáíôá», áíáêåöáëáéþíïõí ôçí åíüôçôá

ôïõ Ðïëéôéóìïý. ÅðåîåñãÜæïíôáé ôïí ðßíáêá êáé åíôïðß-

æïõí óôïé÷åßá ðïõ áöïñïýí ôá Ýèéìá, ôéò öïñåóéÝò, ôá

ìïõóéêÜ üñãáíá êáé ôá ÷ñçóôéêÜ áíôéêåßìåíá ôçò åðï÷Þò.

Ìå ôçí ôåëåõôáßá äñáóôçñéüôçôá ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé

íá óêåöôïýí ôï Ýèéìï óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ. Íá åíôïðß-

óïõí ôéò áëëáãÝò óôá ñïý÷á ôùí ðáéäéþí, óôá ìïõóéêÜ

üñãáíá ðïõ êñáôïýí êáé óôïí ðåñéâÜëëïíôá ÷þñï (óðßôé,

÷ñçóôéêÜ áíôéêåßìåíá).

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí óôïé÷åßá

ôïõ ëáúêïý ðïëéôéóìïý êáé

ôçò ðáñÜäïóçò (ãéïñôÝò,

ìïõóéêÞ, ôñáãïýäé, ÷ïñüò,

Ýèéìá).


Ðïëéôéóìüò, ÷ñüíïò, ÷þñïò,

ïìÜäá, åðéêïéíùíßá


ÐåñéãñáöÞ, ðáñáôÞñçóç,

óýãêñéóç, ëÞøç áðüöáóçò

Ëåîéëüãéï

Ðáíçãýñé, ðáñáäïóéáêÜ

üñãáíá.

Óýíäåóç

Ìå ôçí åíüôçôá 20, «Áò

ãéïñôÜóïõìå».

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



åíüôçôá ôïõ ðïëéôéóìïý.



óýãêñéóç

Ëåîéëüãéï

ÁããåéïðëÜóôçò, áñãáëåéüò.


84

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé



óðïõäáéüôçôá ôçò Üóêçóçò

ãéá ôç óùìáôéêÞ êáé

ðíåõìáôéêÞ áíÜðôõîç.

• Íá ðñïóåããßóïõí ôï

ðíåýìá ôùí Ïëõìðéáêþí

Áãþíùí.


×ñüíïò, Üôïìï, ïìÜäá,


åðéêïéíùíßá, ðïëéôéóìüò



åðéëïãÞ, óýãêñéóç, ôáîéíüìçóç

16. ÁÈËÇÔÉÓÌÏÓ ÊÁÉ ØÕ×ÁÃÙÃÉÁ

Ï áèëçôéóìüò êáé ç øõ÷áãùãßá óõíäÝïíôáé ìå ôïí åëåýèåñï ÷ñüíï êáé ôá åíäéáöÝñïíôá

ôùí ðáéäéþí, êõñßùò Ýîù áðü ôï ÷þñï ôïõ ó÷ïëåßïõ. Áêüìá, óõíäõÜæïõí ôç ãíþóç, ôçí áãùãÞ, ôéò

äåîéüôçôåò, ôéò åìðåéñßåò êáé ôç äçìéïõñãéêüôçôá ìå ôï ðíåýìá ôçò ïìÜäáò, ôï ïðïßï ðñÝðåé íá öÝ-

ñåé ôï ðáéäß êáé Ýîù áðü ôï ó÷ïëåßï.

16.1 Ï áèëçôéóìüò êáé ïé Ïëõìðéáêïß ÁãþíåòÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ôï êåöÜëáéï 16.1 áíáöÝñåôáé óôïí áèëçôéóìü êáé, åéäé-

êüôåñá, óôïõò Ïëõìðéáêïýò Áãþíåò.

Ïé ìáèçôÝò ðáñáôçñïýí ôéò åéêüíåò, áíáãíùñßæïõí ôá

áèëÞìáôá ðïõ áðåéêïíßæïíôáé óå áõôÝò êáé óõæçôïýí

ãéá ôç äéá÷ñïíéêüôçôá êáé ôç óçìáóßá ôïõ áèëçôéóìïý.

Ôáîéíïìïýí ôá áèëÞìáôá óå áôïìéêÜ êáé ïìáäéêÜ êáé åê-

öñÜæïõí ôá ðñïóùðéêÜ ôïõò âéþìáôá êáé ôéò ðñïôéìÞóåéò

ôïõò.

ÅðÝêôáóç

Ôï áãáðçìÝíï ìïõ Üèëçìá. ÊÜèå ìáèçôÞò ðáñïõóéÜæåé ôï

áãáðçìÝíï ôïõ Üèëçìá (âë. Öýëëï åñãáóßáò 16).

16.2 Ôé êÜíù óôïí åëåýèåñï ÷ñüíï ìïõÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 16.2 ðáñïõóéÜæïíôáé äéÜöïñá åßäç äñá-

óôçñéïôÞôùí ãéá ôïí åëåýèåñï ÷ñüíï. Ïé ìáèçôÝò óõ-

æçôïýí ãéá ôçí áíáãêáéüôçôá ôïõ åëåýèåñïõ ÷ñüíïõ, ôéò

ðñïôéìÞóåéò ôïõò êáé ôç óçìáóßá ôçò äçìéïõñãéêÞò êÜ-

ëõøÞò ôïõ.


Ìå áõôü ôï Öýëëï åñãáóßáò, ïé ìáèçôÝò êÜíïõí ìéá ìé-

êñÞ Ýñåõíá ó÷åôéêÜ ìå ôéò äñáóôçñéüôçôåò ìå ôéò ïðïß-

åò ðñïôéìïýí íá áó÷ïëïýíôáé ïé óõììáèçôÝò ôïõò óôïí

åëåýèåñï ÷ñüíï ôïõò.

Óôç óõíÝ÷åéá, êáèÝíáò ðáñïõóéÜæåé ôï áðïôÝëåóìá ôçò

ÝñåõíÜò ôïõ óôçí ôÜîç. Êáëü èá åßíáé ï äÜóêáëïò íá

óõãêåíôñþóåé ôá åðéìÝñïõò áðïôåëÝóìáôá óå Ýíá óõ-

íïëéêü ðßíáêá, þóôå üëïé ìáæß íá óõæçôÞóïõí ôéò ôÜóåéò

ðïõ åðéêñáôïýí.


Óôü÷ïé


• Íá óõíäÝóïõí ôïí

åëåýèåñï ÷ñüíï

ôïõò ìå äçìéïõñãéêÝò

êáé øõ÷áãùãéêÝò



×þñïò, ÷ñüíïò, åðéêïéíùíßá,

ðïëéôéóìüò, Üôïìï, ïìÜäá


ÐñïöïñéêÞ Ýêöñáóç

Óýíäåóç: Óýíäåóç ìå ôéò

åíüôçôåò 18 («Ôï ðáé÷íßäé»)

êáé 19 («Ôï âéâëßï»).


85

ÅÕÊÁÉÑÉÁÊÅÓ ÅÍÏÔÇÔÅÓ

Ïé åõêáéñéáêÝò åíüôçôåò ðïõ ðñïôåßíïõìå åðéëÝ÷èçêáí ìå âáóéêü êñéôÞñéï ôá âéþìáôá êáé

ôá åíäéáöÝñïíôá ôùí ðáéäéþí áõôÞò ôçò çëéêßáò. Åìðëïõôßæïõí ôï Áíáëõôéêü Ðñüãñáììá êáé äßíïõí

åõêáéñßá ãéá ôçí åðåîåñãáóßá èåìÜôùí óçìáíôéêþí ãéá ôçí êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ. Ôá ðáéäéÜ ãíùñßæïõí

ôï ðåñéâÜëëïí ôïõò: öõóéêü (åðï÷Ýò), êïéíùíéêü (ãéïñôÝò) êáé ïñãáíþíïõí ôéò âáóéêÝò ôïõò áíÜãêåò:

äéáôñïöÞ, ðáé÷íßäé, äéÜâáóìá.

17. Ç ÄÉÁÔÑÏÖÇ ÌÁÓÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôï êåßìåíï áíáöïñÜò, ðáñáôçñïýí

ôéò åéêüíåò êáé äéáêñßíïõí ôéò ïìÜäåò ôñïößìùí: ãáëáêôï-

êïìéêÜ, öñïýôá êáé ëá÷áíéêÜ, êñÝáò, ëßðç, áìõëïý÷á (äçìç-

ôñéáêÜ, üóðñéá). Óõæçôïýí ãéá ôá êõñéüôåñá ôñüöéìá ðïõ

ðåñéëáìâÜíåé êÜèå ïìÜäá êáé ôá èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ ðïõ

êõñßùò ðåñéÝ÷åé (ðñùôåÀíåò, õäáôÜíèñáêåò, ëßðç, âéôáìßíåò,

ìÝôáëëá, íåñü). Áíáãíùñßæïíôáé ïé äéáöïñåôéêÝò ïìÜäåò

ôñïöþí óôá öáãçôÜ ìáò (ð.÷. ìáêáñüíéá ìå êéìÜ êáé ôñéì-

ìÝíï ôõñß: Üìõëï, êñÝáò, ëßðç, ãáëáêôïêïìéêÜ, ëá÷áíéêÜ).

Ç åðüìåíç óåëßäá áíáöÝñåôáé óôá êáèçìåñéíÜ ãåýìáôá

êáé óôçí áíáãêáéüôçôá ëÞøçò ðïéêéëßáò ôñïöþí óå êáèÝíá

áðü áõôÜ (ðñùéíü – ãÜëá, ìåóçìåñéáíü – øÜñé, âñáäéíü

– ñýæé). Ç ðáñïéìßá äßíåé ôï ìÝôñï ôùí ãåõìÜôùí óôç äé-

Üñêåéá ôçò ìÝñáò. Ïé ìáèçôÝò óõæçôïýí ôéò äéáôñïöéêÝò

ôïõò óõíÞèåéåò. ¸ìöáóç äßíåôáé óôç óðïõäáéüôçôá ôïõ

ðñùéíïý êáé ôïõ äåêáôéáíïý, ðïõ óõíáñôþíôáé Üìåóá ìå

ôçí ðáñïõóßá ôùí ðáéäéþí óôï ó÷ïëåßï. Èßãåôáé åðßóçò ôï

ðïëý óïâáñü æÞôçìá ôùí áíáøõêôéêþí êáé ôùí Ýôïéìùí

ëé÷ïõäéþí, ðïõ óõìâÜëëïõí óôçí ðáéäéêÞ ðá÷õóáñêßá. Ôï

ó÷üëéï ôçò ÁíèÞò áíáäåéêíýåé ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò óù-

ìáôéêÞò Üóêçóçò. Êáëü åßíáé íá ãßíåé ó÷åôéêÞ óõæÞôçóç.


Óôü÷ïò åßíáé ïé ìáèçôÝò íá óõíåéäçôïðïéÞóïõí êáé íá

óôáèìßóïõí ôéò äéáôñïöéêÝò ôïõò óõíÞèåéåò, ðñïêåéìÝ-

íïõ íá ôéò áëëÜîïõí, üðïõ åßíáé áðáñáßôçôï.

18. ÔÏ ÐÁÉ×ÍÉÄÉÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 18 ïé ìáèçôÝò êáëïýíôáé íá æùãñáößóïõí

ôï áãáðçìÝíï ôïõò ðáé÷íßäé (áíôéêåßìåíï Þ äéáäéêáóßá)

êáé, ìÝóá áðü ôéò ó÷åôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, íá ôï ðá-

ñïõóéÜóïõí óôçí ôÜîç.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí ôç èñåðôéêÞ

áîßá ôùí ôñïöþí êáé

ôç óçìáóßá ôïõò óôç

äéáôñïöÞ.

• Íá õéïèåôÞóïõí óùóôÝò

äéáôñïöéêÝò óõíÞèåéåò.

• Íá êáôáíïÞóïõí ôï

ñüëï ôçò äéáôñïöÞò óôçí

áíÜðôõîç êáé ôçí õãåßá ôïõò.


×ñüíïò, ðïëéôéóìüò



óõæÞôçóç, åðéëïãÞ,

áéôéïëüãçóç

Óýíäåóç

Ôï êåöÜëáéï 17 óõíäÝåôáé

ìå ôá êåöÜëáéá 7.3 («Ôé

ðñïóöÝñïõí ôá öõôÜ») êáé

12.1 («ÅíÝñãåéá ðáíôïý

óôç æùÞ ìáò»).

ÄéÜñêåéá

1 x 45´


86

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


íá ãíùñßóïõí ôïõò

óõíôåëåóôÝò åíüò âéâëßïõ

êáé íá êáëëéåñãÞóïõí ôç

öéëáíáãíùóßá ôïõò.


Åðéêïéíùíßá, ðïëéôéóìüò


ÓõæÞôçóç, åðéëïãÞ,

áéôéïëüãçóç, áíáæÞôçóç

ðëçñïöïñéþí, ôáîéíüìçóç

Óýíäåóç

Óýíäåóç ìå ôçí åíüôçôá 1

(«Ôï ó÷ïëåßï») êáé ôï

êåöÜëáéï 16.2 («Ôé êÜíù óôïí

åëåýèåñï ÷ñüíï ìïõ»).

Óôç óõíÝ÷åéá, ðáñáôçñïýí ôéò åéêüíåò ðáé÷íéäéþí äéáöï-

ñåôéêþí åðï÷þí, þóôå íá áíôéëçöèïýí ôéò ïìïéüôçôåò êáé

äéáöïñÝò.

Ïé äñáóôçñéüôçôåò ôçò åðüìåíçò óåëßäáò áöïñïýí ôï

ìáèçôÞ ùò ÷ñÞóôç êáé áãïñáóôÞ ðáé÷íéäéþí. Ôá ðáéäéÜ

óõæçôïýí êáé ðñïâëçìáôßæïíôáé ó÷åôéêÜ ìå ôéò áîßåò êáé

ôá êñéôÞñéá ðïõ ðñÝðåé íá áíáðôýîïõí (óõíåñãáóßá óôï

ðáé÷íßäé, êñéôéêÞ óôÜóç óôç äéáöÞìéóç, äçìéïõñãéêüôç-

ôá, öáíôáóßá êáé áõôåíÝñãåéá).


Áõôü ôï Öýëëï åñãáóßáò äßíåé óôïõò ìáèçôÝò ôç äõíá-

ôüôçôá íá áíáðôýîïõí äåîéüôçôåò ÷åéñïôå÷íéêþí êáôá-

óêåõþí, íá êáëëéåñãÞóïõí ôç äçìéïõñãéêüôçôá, ôç öá-

íôáóßá êáé ôç ÷ùñéêÞ íïçìïóýíç (åéêáóôéêÞ áðüäïóç

ôçò êáôáóêåõÞò), üðùò êáé ôçí åíäïðñïóùðéêÞ íïçìï-

óýíç (Ýêöñáóç óõíáéóèçìÜôùí, ðñïóùðéêÝò íïçìáôï-

äïôÞóåéò ó÷åôéêÜ ìå ôçí Ýííïéá ôïõ äþñïõ).

19. ÔÏ ÂÉÂËÉÏÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Óôï êåöÜëáéï 19 ïé ìáèçôÝò ãíùñßæïõí ôïõò óõíôåëå-

óôÝò äçìéïõñãßáò (óõããñáöåßò, åéêïíïãñÜöïò, óêéôóï-

ãñÜöïò, ãñáößóôáò, ôõðïãñÜöïò, åêäïôéêüò ïßêïò) ôïõ

óõãêåêñéìÝíïõ âéâëßïõ êáé, ãåíéêüôåñá, ôùí âéâëßùí.

Áóêïýíôáé óå ôñüðïõò ãíùñéìßáò ìå âéâëßá, ðáñïõóéÜ-

æïíôáò ôï áãáðçìÝíï ôïõò âéâëßï óôçí ôÜîç, ðñïêåéìÝ-

íïõ íá êáëëéåñãçèåß ç áãÜðç óôï äéÜâáóìá.


Óôü÷ïò ôïõ Öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé ç åîÜóêçóç ôùí ìá-

èçôþí:

á. óôçí ôáîéíüìçóç ôùí âéâëßùí óå äýï ïìÜäåò (ðáñá-

ìýèéá / âéâëßá ãíþóåùí) êáé

â. óôçí ïñãÜíùóç ôçò âéâëéïèÞêçò.

Óôü÷ïé


• Íá äéáêñßíïõí ôï

ðáé÷íßäé ùò äéáäéêáóßá

êáé ùò áíôéêåßìåíï êáé íá

äéáìïñöþóïõí êñéôÞñéá

ó÷åôéêÜ ìå ôç ÷ñÞóç êáé ôçí

åðéëïãÞ ðáé÷íéäéþí.

• Íá êáôáíïÞóïõí ôçí

åîÝëéîç ôïõ ðáé÷íéäéïý-

áíôéêåßìåíï óôï ÷ñüíï.


×ñüíïò, Üôïìï, ïìÜäá,


åðéêïéíùíßá, ðïëéôéóìüò


ðåñéãñáöÞ, åðéëïãÞ, óýãêñéóç,

óõæÞôçóç, áéôéïëüãçóç,


Óýíäåóç

Ôï êåöÜëáéï 18 óõíäÝåôáé ìå

ôï êåöÜëáéï 16.2, «Ôé êÜíù

óôïí åëåýèåñï ÷ñüíï ìïõ».


87

20. ÁÓ ÃÉÏÑÔÁÓÏÕÌÅÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò, ìå áöïñìÞ ôï êåßìåíï áíáöïñÜò êáé ôéò öù-

ôïãñáößåò, óõæçôïýí ãéá ôï íüçìá ôçò ãéïñôÞò, åêöñÜ-

æïõí ðñïóùðéêÜ ôïõò âéþìáôá êáé äéáêñßíïõí ôéò ãéïñôÝò

óå ðñïóùðéêÝò, êïéíùíéêÝò, èñçóêåõôéêÝò, åèíéêÝò.

Óôç óõíÝ÷åéá, åðéêåíôñþíïíôáé óôç ãéïñôÞ ôùí ãåíåèëß-

ùí, ðïõ Ý÷åé ìåãáëýôåñç óçìáóßá ãéá ôá ðáéäéÜ áõôÞò

ôçò çëéêßáò. Êáëïýíôáé íá óêåöôïýí ôé ÷ñåéÜæåôáé ãéá ôçí

ðåôõ÷çìÝíç ïñãÜíùóç ìéáò ãéïñôÞò êáé íá äéáôõðþóïõí

ôá ó÷åôéêÜ åñùôÞìáôá: ðïý èá ãéïñôÜóïõí, ðïéïõò èá

êáëÝóïõí, ðþò èá äéáêïóìÞóïõí ôï ÷þñï, ôé èá ðñïóöÝ-

ñïõí, ðþò èá äéáóêåäÜóïõí, ðþò èá åßíáé ç ôïýñôá, ðþò

èá åßíáé ç ðñüóêëçóç (ôçí ïðïßá êáëïýíôáé íá ãñÜøïõí

êáé íá äéáêïóìÞóïõí). Åðßóçò, áíáðïëïýí ðñïóùðéêÜ âé-

þìáôá êáé åêöñÜæïõí ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôïõò (áíÜðôõîç

åíäïðñïóùðéêÞò íïçìïóýíçò).


Óôü÷ïò åßíáé íá óõíäÝóïõí êÜèå ãéïñôÞ ìå ôéò åõ÷Ýò ðïõ

óõíçèßæïõìå íá åêöñÜæïõìå êáôÜ ðåñßðôùóç. ÅðéëÝ÷èç-

êáí ãéïñôÝò (ãåíÝèëéá, ðñùôï÷ñïíéÜ, ãÜìïò, ãÝííçóç ìù-

ñïý) ðïõ áöïñïýí üëá ôá ðáéäéÜ, áíåîÜñôçôá áðü èñç-

óêåßá, åèíéêüôçôá Þ Üëëç ðïëéôéóìéêÞ éäéáéôåñüôçôá.

21. ÏÉ ÔÅÓÓÅÑÉÓ ÅÐÏ×ÅÓÄéäáêôéêÝò åíÝñãåéåò – ÌáèçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò äéáâÜæïõí ôá êåßìåíá áíáöïñÜò êáé ðáñáôç-

ñïýí ôéò öùôïãñáößåò ðïõ ðåñéãñÜöïõí ôç æùÞ óõíïìç-

ëßêùí ôïõò ðïõ æïõí óå äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò ôçò ÅëëÜäáò,

ìå áíáöïñÜ óôéò ôÝóóåñéò åðï÷Ýò ôïõ ÷ñüíïõ.

Óõæçôïýí ãéá ôá äéêÜ ôïõò âéþìáôá: Ðþò åßíáé ïé äéÜöï-

ñåò åðï÷Ýò óôïí ôüðï ôïõò; Ôé îå÷ùñéóôü êÜíïõí êÜèå

åðï÷Þ; Ðïéá åðï÷Þ ôïõò áñÝóåé ðåñéóóüôåñï êáé ãéáôß;

Óõìðëçñþíïõí ôïõò ìÞíåò êáé ôéò óçìáíôéêüôåñåò ãéïñ-

ôÝò êÜèå åðï÷Þò.


Óôü÷ïò áõôïý ôïõ öýëëïõ åñãáóßáò åßíáé íá êáëëéåñãÞ-

óïõí ïé ìáèçôÝò ìáèçìáôéêÝò äåîéüôçôåò êáé, ðáñÜë-

ëçëá, íá áíáêåöáëáéþóïõí ôçí åíüôçôá ôùí ôåóóÜñùí

åðï÷þí.

ÄéÜñêåéá

1 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá äéáêñßíïõí ôéò ãéïñôÝò

óå ðñïóùðéêÝò, êïéíùíéêÝò,

èñçóêåõôéêÝò, åèíéêÝò.

• Íá êáëëéåñãÞóïõí

äåîéüôçôåò ïñãÜíùóçò

ôùí ãåíåèëßùí ôïõò.


×ñüíïò, ÷þñïò, Üôïìï,

ïìÜäá, åðéêïéíùíßá,

ðïëéôéóìüò



åðéëïãÞ, óõæÞôçóç,

áéôéïëüãçóç

Óýíäåóç

Ìå ôï 4.1 («Ðþò ìåôñÜìå

ôï ÷ñüíï») êáé ìå ôï 15.4

(«ÐáíçãõñÜêé ãßíåôáé…»).


Óôü÷ïé


• Íá ïíïìÜóïõí ôéò åðï÷Ýò

êáé íá ôéò áíôéóôïé÷ßóïõí ìå

ìÞíåò êáé ãéïñôÝò.

• Íá óõíäÝóïõí ôéò åðï÷Ýò ìå

ôéò êáéñéêÝò óõíèÞêåò

êáé ôéò äñáóôçñéüôçôåò

ôùí áíèñþðùí.

ÄéáèåìáôéêÝò Ýííïéåò: ×ñüíïò,

÷þñïò, åðéêïéíùíßá, ðïëéôéóìüò


ðåñéãñáöÞ, óõæÞôçóç

Óýíäåóç: Ìå ôéò åíüôçôåò 4 êáé

10 («Ï ÷ñüíïò», «Ï êáéñüò»).


88

ÐÑÏÔÅÉÍÏÌÅÍÅÓ ÅÕÊÁÉÑÉÁÊÅÓ ÅÍÏÔÇÔÅÓ

ÄéÜñêåéá

2 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ãíùñßóïõí äéÜöïñåò

ôÝ÷íåò: ìïõóéêÞ, æùãñáöéêÞ

ãëõðôéêÞ, êéíçìáôïãñÜöï,

èÝáôñï.

ÈÝìá 1ï: ÃÍÙÑÉÌÉÁ ÌÅ ÔÉÓ ÔÅ×ÍÅÓÐñïôåéíüìåíåò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò áêïýí Ýíá ìïõóéêü êïììÜôé. ÌïéñÜæïíôáé ôá

óõíáéóèÞìáôÜ ôïõò. Óõæçôïýí ãéá ôï äçìéïõñãü êáé áíá-

öÝñïõí ôï óõíèÝôç, ôï óôé÷ïõñãü, ôïí ôñáãïõäéóôÞ, ôá

ìïõóéêÜ üñãáíá, ôï åßäïò ôçò ìïõóéêÞò. Ãíùñßæïõí ôïõò

÷þñïõò üðïõ ìðïñïýìå íá áêïýóïõìå ìïõóéêÞ (áßèïõóá

óõíáõëéþí, ëáúêü êÝíôñï, ðëáôåßá, ãÞðåäï êôë.), êáèþò êáé

ôïõò ôñüðïõò åããñáöÞò åíüò ìïõóéêïý êïììáôéïý (äßóêïò

âéíéëßïõ, êáóÝôá, CD). Óõãêåíôñþíïõí áãáðçìÝíá ôïõò

ôñáãïýäéá, ôá áêïýí, ôñáãïõäïýí, öôéÜ÷íïõí äéêÜ ôïõò.

Ìå áíÜëïãï ôñüðï åðåîåñãÜæïíôáé ôéò õðüëïéðåò ôÝ÷íåò,

áíáäåéêíýïíôáò ãéá êáèåìéÜ: ôï äçìéïõñãü, ôï Ýñãï, ôá

åñãáëåßá, ôï ÷þñï (åñãáóôÞñéï Þ ÷þñïò ðáñïõóßáóçò).

Êáëü åßíáé ïé ìáèçôÝò íá Ýñèïõí óå åðáöÞ ìå ôçí êÜèå

ôÝ÷íç ðñáãìáôïðïéþíôáò åðßóêåøç óôïí áíôßóôïé÷ï

÷þñï (áßèïõóá óõíáõëéþí, êéíçìáôïãñÜöï, èÝáôñï, ðé-

íáêïèÞêç).

ÈÝìá 2ï: ÐÑÏÓÅ×Ù ÔÇÍ ÕÃÅÉÁ ÌÏÕ Ðñïôåéíüìåíåò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò áðáíôïýí óôçí åñþôçóç «Ôé ðñÝðåé íá ðñï-

óÝ÷ù ãéá íá åßìáé ãåñüò». Ïé áðáíôÞóåéò ìðïñïýí íá

ðÜñïõí ôç ìïñöÞ åíüò ìéêñïý áñá÷íïãñÜììáôïò. Óôç

óõíÝ÷åéá, åðåîåñãÜæïíôáé êáé åðåêôåßíïõí æçôÞìáôá ðïõ

Ý÷ïõí ôåèåß, üðùò:

• Äéáôõðþíïõí ôïõò êáíüíåò áôïìéêÞò êáèçìåñéíÞò õãéåé-

íÞò (ðëýóéìï ÷åñéþí, äïíôéþí, ìðÜíéï, êáèáñÜ ñïý÷á).

• Óõó÷åôßæïõí ôç óùóôÞ äéáôñïöÞ (ðëÞñç ãåýìáôá, ðïé-

êéëßá ôñïöþí) êáé ôçí Üèëçóç ìå ôçí êáëÞ õãåßá.

• Ìáèáßíïõí íá êõêëïöïñïýí ìå áóöÜëåéá óôï äñüìï

êáé óôï ó÷ïëåßï, íá áðïöåýãïõí ðéèáíïýò êéíäýíïõò

óôï óðßôé (êïöôåñÜ áíôéêåßìåíá, çëåêôñéêÝò óõóêåõÝò,

ìðáëêüíéá, óêÜëåò), êáèþò êáé åðéêßíäõíåò óõìðåñéöï-

ñÝò (óðñùîßìáôá, ÷ôõðÞìáôá).

• Åõáéóèçôïðïéïýíôáé óå èÝìáôá óõíåñãáóßáò, Ýêöñá-

óçò óõíáéóèçìÜôùí, ïìáäéêÞò óõììåôï÷Þò êáé äéá÷åßñé-

óçò óõãêñïýóåùí, ðïõ áðïôåëïýí áðáñáßôçôåò ðñïû-

ðïèÝóåéò ãéá êáëÞ øõ÷éêÞ õãåßá.

ÄéÜñêåéá

2 x 45´

Óôü÷ïé



ôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ

åðçñåÜæïõí ôçí êáëÞ õãåßá.


89

• Ãíùñßæïõí ôñüðïõò ïñãáíùìÝíçò ðñüëçøçò, üðùò ï åì-

âïëéáóìüò êáé ç ôáêôéêÞ åðßóêåøç óôïí ïäïíôßáôñï. Åîïé-

êåéþíïíôáé ìå ÷þñïõò üðùò: éáôñåßï, ïäïíôéáôñåßï, äéáãíù-

óôéêü êÝíôñï, êÝíôñï õãåßáò, íïóïêïìåßï, áëëÜ êáé ìå ôïõò

áíôßóôïé÷ïõò åðáããåëìáôßåò: ãéáôñïýò, íïóïêüìïõò ê.Ü.

ÈÝìá 3ï: ÃÍÙÑÉÌÉÁ ÌÅ ÔÉÓ ÃËÙÓÓÅÓ

ÐÏÕ ÌÉËÏÕÍ ÏÉ ÌÁÈÇÔÅÓ Ðñïôåéíüìåíåò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò óõæçôïýí ãéá ôç ìçôñéêÞ ôïõò ãëþóóá êáé êá-

ôáãñÜöïõí ôéò äéáöïñåôéêÝò ãëþóóåò ðïõ ìéëéïýíôáé áðü

ðáéäéÜ ôçò ôÜîçò, áíôéóôïé÷ßæïíôÜò ôåò ìå ôéò ÷þñåò êáôá-

ãùãÞò ôùí ìáèçôþí, ôéò ïðïßåò êáé âñßóêïõí óôï ÷Üñôç.

Óõíå÷ßæïõí ôç äéåñåýíçóç ìå ôéò îÝíåò ãëþóóåò ðïõ äé-

äÜóêïíôáé óôï ó÷ïëåßï (Þ óôï öñïíôéóôÞñéï) êáé åîåôÜ-

æïõí ôçí áíáãêáéüôçôÜ ôïõò. Åðéóçìáßíïõí ôç ÷ñÞóç ôçò

áããëéêÞò ùò äéåèíïýò ãëþóóáò (äßãëùóóåò åðéãñáöÝò,

ïäçãßåò óå çëåêôñïíéêÜ ðáé÷íßäéá, ìïõóéêÞ, êéíïýìåíá

ó÷Ýäéá êôë.)

ÊÜíïõí êáôáëüãïõò ìå âáóéêÝò êáèçìåñéíÝò ëÝîåéò óôéò

ãëþóóåò ðïõ ìéëéïýíôáé áðü ðáéäéÜ ôçò ôÜîçò êáé óôá

áããëéêÜ. Áêïýí ôñáãïýäéá óå äéÜöïñåò ãëþóóåò, ãíù-

ñßæïõí ôï áëöÜâçôü ôïõò.

Óõæçôïýí ãéá ôç íïçìáôéêÞ ãëþóóá, ìåëåôïýí ôï áëöÜ-

âçôü ôçò, ðáñáêïëïõèïýí ôéò áíÜëïãåò åéäÞóåéò êáé Ýñ-

÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå ôç ãñáöÞ ÌðñÜéã.

ÈÝìá 4ï: Ï×É ÁËËÁ ÓÊÏÕÐÉÄÉÁÐñïôåéíüìåíåò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò åíôïðßæïõí óêïõðßäéá óôçí ôÜîç êáé óôï óðß-

ôé, ôá ïìáäïðïéïýí (áðü ÷áñôß, ãõáëß, áëïõìßíéï, ðëáóôé-

êü, ýöáóìá, ïñãáíéêÜ êôë.) êáé óõæçôïýí ãéá ôçí ðñþôç

ýëç êáôáóêåõÞò ôïõò.

Åñåõíïýí ôï ôáîßäé ôùí óêïõðéäéþí áðü ôïí êÜäï ùò

ôç ÷ùìáôåñÞ Þ ôï ×.Õ.Ô.Á. (÷þñïò õãåéïíïìéêÞò ôáöÞò

áðïññéììÜôùí). Ãíùñßæïõí ôéò Õðçñåóßåò Êáèáñéüôçôáò

ôïõ ÄÞìïõ.

Áíáæçôïýí ôñüðïõò ìåßùóçò ôùí óêïõðéäéþí: áëëáãÞ óôéò

êáôáíáëùôéêÝò óõíÞèåéåò (áðïöõãÞ ôçò ðåñéôôÞò óõóêåõ-

áóßáò, ÷ñÞóç äé÷ôõïý Þ ðÜíéíçò óáêïýëáò áíôß ôçò ðëá-

óôéêÞò êôë.), áíáêýêëùóç, åðáíá÷ñçóéìïðïßçóç.

ÄéÜñêåéá

2 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá áíáðôýîïõí óåâáóìü

ðñïò ôéò äéáöïñåôéêÝò

ãëþóóåò ðïõ ìéëïýí

ïé óõììáèçôÝò ôïõò.

ÄéÜñêåéá

2 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá áóêçèïýí óå ôñüðïõò

ìåßùóçò êáé áíáêýêëùóçò

ôùí óêïõðéäéþí.


óå èÝìáôá êáèáñéüôçôáò

ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò.


90

Åíôïðßæïõí óôï ðåñéâÜëëïí ôïõò óçìåßá ìå óêïõðßäéá

êáé äéáôõðþíïõí êáíüíåò óùóôÞò óõìðåñéöïñÜò ãéá ôï

ó÷ïëåßï êáé ôï óðßôé (âë. Öýëëï Åñãáóßáò 4).

ÈÝìá 5ï: Ôï ÄéÜóôçìáÐñïôåéíüìåíåò äñáóôçñéüôçôåò

Ïé ìáèçôÝò æùãñáößæïõí ôï «óýìðáí» êáé, ìÝóá áðü ôéò

áíáðáñáóôÜóåéò ôïõò, åíôïðßæïíôáé ôá «äýóêïëá» óç-

ìåßá áëëÜ êáé åêåßíá ðïõ åíäéáöÝñïõí ôá ðáéäéÜ:

Ïõñáíüò, Þëéïò, ãç, áóôÝñéá. Ïé ìáèçôÝò óõæçôïýí ãéá ôï

ðëáíçôéêü ìáò óýóôçìá êáé ôï ñüëï ôïõ Þëéïõ, ãíùñß-

æïõí ôïõò ðëáíÞôåò (ìå Ýìöáóç óôç Ãç). Áíáæçôïýí ðëç-

ñïöïñßåò êáé áíáöïñÝò óôçí åëëçíéêÞ ìõèïëïãßá.

Ìáèáßíïõí ãéá ôï ôçëåóêüðéï ùò åñãáëåßï ãéá ôç ìåëÝôç

ôïõ äéáóôÞìáôïò, ãéá ôï áóôåñïóêïðåßï êôë. Ðáñáêï-

ëïõèïýí åêðáéäåõôéêÝò ôáéíßåò ãéá ôá ôáîßäéá ôïõ áíèñþ-

ðïõ óôç ÓåëÞíç, ôá äéáóôçìüðëïéá, ôïõò áóôñïíáýôåò,

ôïõò äéáóôçìéêïýò óôáèìïýò. ÖôéÜ÷íïõí éóôïñßåò ãéá

ðëáíÞôåò ðïõ èá Þèåëáí íá åðéóêåöèïýí, äéáóôçìéêÜ

ôáîßäéá, åîùãÞéíïõò ðïëéôéóìïýò...

ÄéÜñêåéá

2 x 45´

Óôü÷ïé


• Íá ìÜèïõí ïñéóìÝíá

óôïé÷åßá ãéá ôï óýìðáí

êáé, åéäéêüôåñá, ãéá

ôï çëéáêü ìáò óýóôçìá.


91

ÐÁ

ÍÏ

ÑÁ

ÌÉÊ

ÏÓ

×Á

ÑÔ

ÇÓ

Ãíù

ñéì

ßá ì

å ô

ï Â

éâëßï

ôï

õ Ì

áèç

ôÞ

êá

é ôï

Ôåôñ

Üä

éï Å

ñãá

óéþ

í (

1 ÷

45´)

1. Ô

Ï Ó

×Ï

ËÅ

ÉÏ (

5 ÷

45

)

1.1

Ôï ó

÷ïëå

ßï ì

ïõ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

1

1 x

45´

1.2

Ç æ

ùÞ ó

ôï ó

÷ïëå

ßï

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

2

1 x

45´

1.3

Ôï ð

åñéâ

Üëë

ïí

ôïõ ó

÷ïëå

ßïõ ì

ïõ

1 x

45´

1.4

ÈÝë

ïõìå

Ýíá ü

ìïñö

ï

ó÷ïëå

ßï

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

3

1 x

45´

1.5

¸

÷ïõìå

êáíü

íåò

1.6

Ô

é ìÜèáìå

ãéá ô

ï ó

÷ïëå

ßï

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

4

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

2. Ç

ÓÕ

ÍÏ

ÉÊÉÁ

ÌÏ

Õ (

9 ÷

45´)

2.1

Ôé õ

ðÜñ÷åé

óôç

óõíï

éêßá

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

5

1 x

45´

2.2

Ð

Üìå

ìéá

âüëô

á

(ðåñ

éëáìâÜíå

ôáé

åðßó

êåø

ç, äéÜ

ñêå

éáò

ìßá

ò äéä

áêô

éêÞò

þñáò)

2 x

45´

2.3

Ê

áôï

éêßå

ò êá

é ïéê

ïãÝ

íåéå

ò

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

6

1 x

45´

2.4

Ãí

ùñßæ

ïõìå

ôéò

õðçñåó

ßåò

ôçò

óõíï

éêßá

ò ìáò

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

7

1 x

45´

2.5

Ç

åêê

ëçóßá

ôçò

óõí

ïéê

ßáò

1 x

45´

2.6

Á

íáêá

ëýðôù

ôï

ðñÜó

éíï ó

ôç ó

õíï

éêßá

1 x

45´

2.7

Ö

ñïíô

ßæù

ôç

óõíï

éêßá

ìïõ

1 x

45´

2.8

Á

ðü ô

ï ÷

ôåò

óôï

óÞìåñ

á2.9

Óôï

÷ù

ñéü

êáé

óôç

í ðüëç

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

8

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

3. Ï

ÐÑ

ÏÓ

ÁÍ

ÁÔ

ÏË

ÉÓÌ

ÏÓ

(2 ÷

45´)

3.1

Ì

áèáßí

ù í

á

ðñïó

áíá

ôïëß

æïìáé

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

9

1 x

45´

3.2

Ô

é ìÜèáìå

ãéá ô

ç ó

õíïéê

ßá ê

áé

ôïí

ðñïóáíá

ôïëé

óìü

1 x

45´

Ó÷Ýä

éï å

ñãá

óßá

ò: «

Ðáéä

éêÞ ÷

áñÜ» (

3 x

45´)


92

4. Ï

×Ñ

ÏÍ

ÏÓ

(3 ÷

45´)

4.1

Ð

þò

ìåô

ñÜìå

ôï ÷

ñüíï

1 x

45´

4.2

Ç

ãéá

ãéÜ è

õìÜôá

é4.3

Á

ëëáãÝ

ò ìÝó

á

óôï

÷ñüíï

1 x

45´

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

10

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

5. Ï

É Á

ÍÁ

ÃÊ

ÅÓ

ÊÁ

É Ô

Á Ä

ÉÊÁ

ÉÙÌ

ÁÔ

Á Ì

ÏÕ

(2 ÷

45´)

5.1

Ä

éêáßù

ìá ó

ôç æ

ùÞ

1 x

45´

5.2

Ä

éêáßù

ìá ó

ôçí

åéñÞíç

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

11

1 x

45´

6. Ô

Á Æ

ÙÁ

(9 ÷

45´)

6.1

Åìåß

ò êá

é ôá

æþ

á

1 ÷

45´

6.2

Ð

þò

áíá

ðôý

óó

åôáé

Ýíá æ

þï

•

Ôé áíÜ

ãêåò

Ý÷ïõí

ôá æ

þá

•

Ðþ

ò ìåã

áëþ

íïõí

ôá æ

þá

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

12

1 x

45´

6.3

Ô

á æ

þá ö

ñïíô

ßæïõí

ôá ì

éêñÜ ô

ïõò

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

13

1 x

45´

6.4

Åßä

ç æ

þù

í

• Ð

þò

ìåô

áêé

íïýíô

áé

ôá æ

þá

•

Ìå

ôé ê

áëý

ðôå

ôáé

ôï ó

þìá ô

ùí

æþù

í

1 x

45´

•

Ôé ôñ

þíå

ôá æ

þá

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

14

1 x

45´

6.5

Ï

é ö

ùëé

Ýò ô

ùí

æþù

í

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

15

1 x

45´

6.6

Ô

á æ

þá

ðñïó

áñìüæï

íôáé

óôï

ðåñ

éâÜëë

ïí

•

Ôá æ

þá Ý

÷ïõí.

.. éä

éáßô

åñá ÷

áñßó

ìáôá

1 x

45´

6.7

Ì

å èÝì

á ô

á æ

þá

•

¸íá

ò áñ÷áßï

ò ìýèïò

•

Ôá æ

þá å

ìðíÝ

ïõí

1 x

45´

6.8

Ô

é ìÜèáìå

ãéá ô

á æ

þá

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

16

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

Ó÷Ýä

éï å

ñãá

óßá

ò: «

Ôá æ

þá ô

çò

ãåéô

ïíé

Üò

ìïõ» (

3 x

45´)


93

7. Ô

Á Ö

ÕÔ

Á (

7 ÷

45´)

7.1

Ð

þò

áíá

ðôý

óó

ïíô

áé

ôá ö

õôÜ

• Ô

é áíÜ

ãêåò

Ý÷ïõí

ôá ö

õôÜ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

17

1 x

45´

•

Ðþ

ò ìåã

áëþ

íïõí

ôá ö

õôÜ

•

Ðþ

ò ö

ôéÜ÷íï

õí

ôá ö

õôÜ

ôçí

ôñïö

Þ ô

ïõò

1 x

45´

7.2

Åßä

ç ö

õôþ

í

• Ð

üåò

, èÜìíï

é, äÝí

ôñá

•

ÖõôÜ

öõëë

ïâüëá

êáé áåé

èáëÞ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

18

1 x

45´

•

Ôßð

ïôá

äåí

åßí

áé

ôõ÷áßï

… ó

ôá ö

õôÜ

1 x

45´

7.3

Ô

é ðñïó

öÝñ

ïõí

ôá ö

õôÜ

• Ô

á ö

õôÜ

óôç

äéá

ôñïö

Þ

ìáò

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

19

1 x

45´

•

Ôá ö

õôÜ

óôç

ñßæ

ïõí

ôç æ

ùÞ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

20

1 x

45´

7.4

Ì

å èÝì

á ô

á ö

õôÜ

7.5

Ô

é ìÜèáìå

ãéá ô

á ö

õôÜ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

21

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

8. Ä

ÉÁÖ

ÏÑ

ÏÉ

ÔÏ

ÐÏ

É Ô

ÇÓ

ÐÁ

ÔÑ

ÉÄÁ

Ó Ì

ÏÕ

(7 ÷

45´)

Ä

éÜö

ïñïé ôü

ðïé

ôçò

ðáôñ

ßäáò

ìïõ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

22

1 x

45´

8.1

Ì

éá å

êäñïìÞ ó

ôï

âïõíü

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

23

1 x

45´

8.2

Ô

á ð

ïôÜ

ìéá

êáé ï

é ëßì

íåò

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

24

1 ÷

45´

8.3

Ì

éá è

Üëá

óó

á ð

ëáôé

Ü

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

25

1 x

45´

8.4

Ð

Ýñá ó

ôïõò

ðÝñ

á

êÜìðïõò

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

26

1 x

45´

8.5

Óôï

÷ù

ñéü

êáé ó

ôçí

ðüëç

1 x

45´

8.6

Ô

é ìÜèáìå

ãéá ô

ïõò

äéÜ

öïñïõò

ôüðïõò

ôçò

ðáôñ

ßäáò

ìáò

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

27

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

9. Ô

Ï Í

ÅÑ

Ï (

2 ÷

45´)

9.1

Í

åñü ð

áíô

ïý

9.2

Ï

êýêë

ïò

ôïõ í

åñïý

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

28

1 x

45´

9.3

Ô

ï í

åñü

óôç

í êá

èçìåñ

éíÞ æ

ùÞ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

29

1 x

45´

ÐÁ

ÍÏ

ÑÁ

ÌÉÊ

ÏÓ

×Á

ÑÔ

ÇÓ


94

10. Ï

ÊÁ

ÉÑÏ

Ó (

3 ÷

45´)

10.1

Ôé ê

áéñ

ü è

á ê

Üíå

é áýñ

éï

10.2

Ï ê

áéñ

üò

áðü ô

üðï

óå

ôüðï

1 x

45´

10.3

Ï ê

áéñ

üò

åðçñåÜ

æåé

ôç æ

ùÞ ì

áò

10.4

Ï ê

áéñ

üò

êáé ôá

óðßô

éá

óå

äéÜ

öïñïõò

ôüðïõò

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

30

1 x

45´

10.5

Ôé ìÜèáìå

ãéá ô

ï í

åñü

êáé ôï

í êá

éñü

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

31

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

11. Å

×Ï

ÕÍ

ÆÙ

Ç…

ÄÅ

Í Å

×Ï

ÕÍ

ÆÙ

Ç (

2 ÷

45´)

11.1

Æù

íôáíï

ß ïñãá

íéó

ìïß

êá

é õëé

êÜ ó

þìáôá

1 x

45´

11.2

Ãíù

ñéì

ßá ì

å ôá

õëé

êÜ

11.3

Óôå

ñåÜ

, õãñ

Ü, áÝñ

éá

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

32

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

12. Å

ÍÅ

ÑÃÅ

ÉÁ (

3 ÷

45´)

12.1

ÅíÝ

ñãå

éá ð

áíô

ïý

óôç

æù

Þ ì

áò

12.2

¹ëé

å, Þ

ëéå

áñ÷çãÝ

1 x

45´

12.3

Öýó

á á

åñÜêé

12.4

ÔñÝ÷

åé, ôñ

Ý÷åé

, ôñ

Ý÷åé

ôï

íåñ

ü1 ÷

45´

12.5

Ôé ìÜèáìå

ãéá ô

á õ

ëéêÜ

êá

é ôç

í åí

Ýñãå

éá

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

33

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

13. Ì

ÅÔ

ÁÖ

ÏÑ

ÅÓ

(3 ÷

45´)

13.1

ÌÝó

á ì

åôáö

ïñÜò

13.2

Óõãê

ïéí

ùíß

åò

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

34

1 x

45´

13.3

Ôá ð

ñïúü

íôá

ôáîé

äåý

ïõí

1 x

45´

13.4

Êõêë

ïö

ïñþ

ìå

áó

öÜëå

éá

1 x

45´


95

14. Å

ÐÉÊ

ÏÉÍ

ÙÍ

ÉÁ Ê

ÁÉ

ÅÍ

ÇÌ

ÅÑ

ÙÓ

Ç (

3 ÷

45´)

14.1

Ôñüðïé åð

éêïéí

ùíß

áò

êáé åí

çìÝñ

ùó

çò

1 x

45´

14.2

Ôá Ì

Ýóá Ì

áæé

êÞò

Åíç

ìÝñ

ùó

çò

•

Äéá

âÜæù

, áêï

ýù

, âëÝ

ðù

…

1 x

45´

14.3

Ôé ìÜèáìå

ãéá ô

éò ì

åôáö

ïñÝò

êá

é ôç

í åð

éêïéí

ùíß

á-

åíçìÝñ

ùó

ç

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

35

(öýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

15. Ð

ÏË

ÉÔÉÓ

ÌÏ

Ó (

5 ÷

45´)

15.1

Ìíç

ìåß

á á

ðü ð

áëé

Ü

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

36

1 x

45´

15.2

Óôï

Ëáïãñ

áö

éêü

Ìïõó

åßï

1 x

45´

15.3

Ôá ð

áëé

Ü á

íôéê

åßìåí

á

äéç

ãïýíô

áé

1 x

45´

15.4

Ðáíç

ãõñÜêé

ãßí

åôáé

1 x

45´

15.5

Ôé ìÜèáìå

ãéá ô

ïí

ðïëé

ôéó

ìü

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

37

(ö

ýëë

ï á

îéïëü

ãçó

çò)

1 x

45´

16. Á

ÈË

ÇÔ

ÉÓÌ

ÏÓ

ÊÁ

É Ø

Õ×

ÁÃÙ

ÃÉÁ

(2 ÷

45´)

16.1

Ï á

èëç

ôéó

ìüò

êáé ïé

Ïëõ

ìðéá

êïß Á

ãþíå

ò

1 x

45´

16.2

Ôé êÜ

íù ó

ôïí

åëåý

èåñ

ï ÷

ñüíï

ìïõ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

38

1 x

45´

ÅÕ

ÊÁ

ÉÑÉÁ

ÊÅ

Ó Å

ÍÏ

ÔÇ

ÔÅ

Ó

17.

Ç Ä

ÉÁÔ

ÑÏ

ÖÇ

ÌÁ

Ó

Öýëë

ï åñ

ãáóß

áò

39

1 x

45´

18.

ÔÏ

ÐÁ

É×Í

ÉÄÉ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

40

1 x

45´

19.

ÔÏ

ÂÉÂ

ËÉÏ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

41

1 x

45´

20.

ÁÓ

ÃÉÏ

ÑÔ

ÁÓ

ÏÕ

ÌÅ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

42

1 x

45´

21.

ÏÉ Ô

ÅÓ

ÓÅ

ÑÉÓ

ÅÐ

Ï×

ÅÓ

Ö

ýëë

ï åñ

ãáóß

áò

43

1 x

45´

ÐÑ

ÏÔ

ÅÉÍ

ÏÌ

ÅÍ

ÅÓ

ÅÕ

ÊÁ

ÉÑÉÁ

ÊÅ

Ó Å

ÍÏ

ÔÇ

ÔÅ

Ó (

ÌÏ

ÍÏ

ÓÔ

Ï Â

ÉÂË

ÉÏ Ô

ÏÕ

ÄÁ

ÓÊ

ÁË

ÏÕ

)

Á.

ÃÍ

ÙÑ

ÉÌÉÁ

Ì

Å Ô

ÉÓ Ô

Å×

ÍÅ

Ó

2 x

45´

Â.

ÐÑ

ÏÓ

Å×

Ù

ÔÇ

Í Õ

ÃÅ

ÉÁ Ì

ÏÕ

2 x

45´

Ã.

ÃÍ

ÙÑ

ÉÌÉÁ

Ì

Å Ô

ÉÓ Ã

ËÙ

ÓÓ

ÅÓ

Ð

ÏÕ

ÌÉË

ÏÕ

Í

ÏÉ

ÌÁ

ÈÇ

ÔÅ

Ó

2 x

45´

Ä.

Ï×

É Á

ËË

Á

ÓÊ

ÏÕ

ÐÉÄ

ÉÁ

2 x

45´

Å. Ô

Ï Ä

ÉÁÓ

ÔÇ

ÌÁ

2 x

45´

ÐÁ

ÍÏ

ÑÁ

ÌÉÊ

ÏÓ

×Á

ÑÔ

ÇÓ


96

ÃåíéêÞ âéâëéïãñáößáÂÉÂËÉÁ

ÁâÝñùö-ÉùÜííïõ, Ô. (1994) Ìáèáßíïíôáò ôá ðáéäéÜ íá óõíåñãÜæïíôáé. ÁèÞíá: ÈõìÜñé.

¢ëêçóôéò (1998) Ôï áõôïó÷Ýäéï èÝáôñï óôï ó÷ïëåßï. ÁèÞíá: áõôïÝêäïóç.

¢ëêçóôéò (1995) Ìïõóåßá êáé ó÷ïëåßá-äåéíüóáõñïé êáé áããåßá. ÁèÞíá: ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá. Ãåùñãüðïõëïò, Á. êáé

Ôóáëßêç, Å. (1993) ÐåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç. ÁèÞíá: Gutenberg.

Äçìïðïýëïõ, Ì., Æüìðïëáò, Ô., Ìðáìðßëá, Å. êáé ×áôæçìé÷áÞë, Ì. (2001) ÐåñéâáëëïíôéêÞ áãùãÞ ãéá ìéêñÜ ðáéäéÜ.

ÁèÞíá: Êáëåéäïóêüðéï.

Äçìïðïýëïõ, Ì., Ìðáìðßëá, Å., ÖñáíôæÞ, Á. êáé ×áôæçìé÷áÞë, Ì. (2003) Åîåñåõíþ ôçí ðüëç ìïõ. ÁèÞíá:

Êáëåéäïóêüðéï.

Æùïëïãßá (1999) ÁèÞíá: ÅêäïôéêÞ Áèçíþí.

Èåïöéëßäçò, ×ñ. (1997) ÄéáèåìáôéêÞ ðñïóÝããéóç ôçò äéäáóêáëßáò. ÁèÞíá: Ãñçãüñçò.

Éïñäáíßäïõ, Á. êáé ÖôåñíéÜôç, Á. (2000) ÅðéêïéíùíéáêÝò äéäáêôéêÝò ðñïôÜóåéò ãéá ôï ãëùóóéêü ìÜèçìá óôï äçìïôéêü

ó÷ïëåßï. ÁèÞíá: ÐáôÜêçò.

ÊáêñéäÞò, É. (åðéì.) (1986) ÅëëçíéêÞ ìõèïëïãßá, Ôüìïé 5. ÁèÞíá: ÅêäïôéêÞ Áèçíþí.

ÊáëêÜíçò, Ã. (1997) Ç åíÝñãåéá êáé ïé ðçãÝò ôçò: Ôé, ðþò, ãéáôß. ÁèÞíá: Õðïõñãåßï ÁíÜðôõîçò - ÊÝíôñï

Áíáíåþóéìùí Ðçãþí ÅíÝñãåéáò.

Êáìáñéíïý, Ä. (1998) ÂéùìáôéêÞ ìÜèçóç óôï ó÷ïëåßï. ÁèÞíá: áõôïÝêäïóç.

ÊëéÜöá, Ì. êáé ÂáëÜóç, Æ. (2000) Áò ðáßîïõìå ðÜëé. ÁèÞíá: ÊÝäñïò.

Êüêêïôáò, Â.Ð. (2002) ÄéäáêôéêÞ ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí (ÌÝñïò II). ÁèÞíá: Ì.Ð. Ãñçãüñçò.

ÊïëéÜäçò, Á.Å. (1997) Èåùñßåò ìÜèçóçò êáé åêðáéäåõôéêÞ ðñÜîç (ôüì. Ã). ÁèÞíá.

Êïóìüðïõëïò, Ð. (2000) ÐåñéâáëëïíôéêÞ êïéíùíéêÞ øõ÷ïëïãßá. Èåóóáëïíßêç: University Studio Press.

Êïõëïõìðáñßôóç, Á.×. (2003) Ç êáôáíüçóç óôï áíáëõôéêü ðñüãñáììá, óôá ó÷ïëéêÜ âéâëßá êáé óôç äéäáêôéêÞ ðñÜîç.

ÁèÞíá: Ãñçãüñçò.

Êïõëïõìðáñßôóç, Á.×., ÌïõñáôéÜí, Æ. êáé ïìÜäá åêðáéäåõôéêþí (2004) Ó÷Ýäéá åñãáóßáò óôçí ôÜîç êáé óôçí ðñÜîç.

Óôü÷ïò-ôñüðïò-áîéïëüãçóç. ÁèÞíá: ÐáôÜêçò.

ÊïõóïõñÞò, È. êáé ÁèáíáóÜêçò, Á. (1999) ÐåñéâÜëëïí-ïéêïëïãßá-åêðáßäåõóç. ÁèÞíá: Äáñäáíüò.

ÊñïíôçñÜ, Á. (÷.÷.) ÅëÜôå íá ðáßîïõìå ìÝóá óôï ÷ñüíï. ÁèÞíá: ÖõôñÜêçò.

Ìáôóáããïýñáò, Ç. (2000) ÏìáäïóõíåñãáôéêÞ äéäáóêáëßá êáé ìÜèçóç. ÁèÞíá: Ãñçãüñçò.

Ìáôóáããïýñáò, Ç. (2003) Ç äéáèåìáôéêüôçôá óôç ó÷ïëéêÞ ãíþóç. ÅííïéïêåíôñéêÞ áíáðëáéóßùóç êáé ó÷Ýäéá åñãáóßáò.

ÁèÞíá: Ãñçãüñçò.

ÌåñáêëÞò, Ì. (1998) ÅëëçíéêÞ ëáïãñáößá. ÁèÞíá: ÏäõóóÝáò.

Ìðáìðéíéþôçò, Ã. (1998) Ëåîéêü ôçò íÝáò åëëçíéêÞò ãëþóóáò. ÁèÞíá: ÊÝíôñï Ëåîéêïëïãßáò ÅÐÅ.

ÍôåêÜóôñï, Ì. (1993) ËáúêÞ ÔÝ÷íç. ÁèÞíá: ÊÝäñïò.

Ðáéäáãùãéêü Éíóôéôïýôï, Äéáèåìáôéêü Åíéáßï Ðëáßóéï Óðïõäþí êáé Áíáëõôéêü Ðñüãñáììá Óðïõäþí, ÖÅÊ 303 êáé 304,

13-3-2003.

Ðáðáäçìçôñßïõ, Â. (2000) ÐåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç. ÁèÞíá: Gutenberg.

Ðáðáäçìçôñßïõ, Â. (2001) ÐåñéâáëëïíôéêÞ åêðáßäåõóç êáé ó÷ïëåßï. Ìéá äéá÷ñïíéêÞ èåþñçóç. ÁèÞíá: ÔõðùèÞôù.

ÐëÜôùí, Ðñùôáãüñáò (ìåôöñ. Ðåñäéêßäçò Ïñ.) (1993) óåéñÜ: «Ïé ¸ëëçíåò» ÁèÞíá: ÊÜêôïò.

ÓêáíáâÞ-Ôóáìðïýêïõ, Ê. (2004) ÐåñéâÜëëïí êáé êïéíùíßá - ìéá ó÷Ýóç óå áäéÜêïðç åîÝëéîç. ÁèÞíá: Êáëåéäïóêüðéï.

ÓêáíáâÞ-Ôóáìðïýêïõ, Ê. (2004) ÐåñéâÜëëïí êáé åðéêïéíùíßá - äéêáßùìá óôçí åðéëïãÞ. ÁèÞíá: Êáëåéäïóêüðéï.

ÓêáñôóÞò, Ó.Ë. (1997) Ç ðáñïéìßá. ÁèÞíá: ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá.

Óðõñïðïýëïõ, Ä. êáé ÊáóôáíÞ, Ä. (2000) Ï êáéñüò, ôï êëßìá êáé ç ó÷Ýóç ôïõò ìå ôï ðåñéâÜëëïí. ÁèÞíá: ÓáââÜëáò.

ÓôáìÜôç, Å. (åðéì.) (2003) ¸íá Üèëçìá ðïõ áãáðþ. ÁèÞíá: Ìïõóåßï ÅëëçíéêÞò ÐáéäéêÞò ÔÝ÷íçò - ÕÐ.ÐÏ.

daskalos PART 04 .indd 96 1/7/2005, 10:05:50 ðìÊõáíü ÌáôæÝíôá Êßôñéíï Ìáýñï

97

ÓöÞêáò, Ã. (1995) Âéüôïðïé ôçò ÅëëÜäáò. ÁèÞíá: ÐáôÜêçò.

Öáêßíïõ, Åõã. (2000) Åëëçíéêü ðáíüñáìá. ÁèÞíá: ÊÝäñïò.

ÖëïãáÀôç, Å. (1998) ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç. ÁèÞíá: ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá.

ÖëïãáÀôç, Å. êáé ÂáóóÜëá, Ð. (1999) Ôï åíåñãåéáêü æÞôçìá. ÁèÞíá: ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá.

Öõôïëïãßá (1995) ÁèÞíá: ÅêäïôéêÞ Áèçíþí.

×áôæÞ, Ã. (1988) ¸ëëçíåò æùãñÜöïé óôïí 19ï áé. ÁèÞíá: ÊÝäñïò.

×ñéóôéÜò, Éù. (1998) Áðü ôçí ðáôñéäïãíùóßá óôç ìåëÝôç ðåñéâÜëëïíôïò. Ç ðáéäáãùãéêÞ êáé ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ

äçìïôéêïý ó÷ïëåßïõ. ÁèÞíá: Äáñäáíüò.

×ñõóáößäçò, Ê. (2000) ÂéùìáôéêÞ, åðéêïéíùíéáêÞ äéäáóêáëßá. ÁèÞíá: Gutenberg.

ÊáúæÝñ, P., ÊáúæÝñ, Ìð. êáé ÌðáëïõÝ, Ð. (2001) Ôï âéâëßï ôçò ðüëçò (ìåôöñ. Ðáõëßäçò ×.). ÁèÞíá: ÅñåõíçôÝò.

ÌáêêÝõ, Öñ. (1996) Äñáóôçñéüôçôåò ãéá ôï ðåñéâÜëëïí. ÁèÞíá: ÐáôÜêçò.

Javna, J. (1990) 50 áðëÜ ðñÜãìáôá ðïõ ìðïñïýí íá êÜíïõí ôá ðáéäéÜ ãéá íá óþóïõí ôç ãç (ìåôöñ.: ÂñáíÜò Ñ.). ÁèÞíá:

Ðïíôßêé.

ÑïíôÜñé, Ôæ. (1995) Ç ãñáììáôéêÞ ôçò öáíôáóßáò (ìåôöñ. Âåñôóþíç-Êïêüëç Ì., Áããïõñßäïõ-ÓôñéíôæÞ Ë.). ÁèÞíá:

ÔåêìÞñéï.

Óïõæïýêé, Íô. êáé ×Ýííåñ, Ìð. (1996) Ìéá ìáôéÜ óôï ðåñéâÜëëïí. ÁèÞíá: Anaco.

Ôæüíóïí, Ð. (1997) ÖôéÜ÷íù ôï äéêü ìïõ âéâëßï. ÁèÞíá: ÏäõóóÝáò.

Asquith, S., Chambers, B. and Donert K. (1996) Themes. Warwickshire,: Scholastic Ltd.

Ausubel, D. (1970) The Use of Ideational Organizers in Science Teaching.

Bruner, J.S. (1986) Actual Minds, Possible Worlds. Cambridge: Harward University Press.

Burnie, D. (1994) Ëåîéêü ôçò öýóçò (ìåôöñ. ÊáñáêÜóçò Ã.). ÁèÞíá: ÅñåõíçôÝò.

Cornell, J. (1994) Áò ìïéñáóôïýìå ôç öýóç ìå ôá ðáéäéÜ. Èåóóáëïíßêç: ÐáñáôçñçôÞò.

Curto, L.M., Morillo, Ì.Ì. êáé Teixido, Ì.Ì. (1998) ÃñáöÞ êáé áíÜãíùóç Ôüì. É, II, III. ÁèÞíá: ÁñéóôïôÝëåéï Ðáí/

ìéï Èåóóáëïíßêçò - Ï.Å.Ä.Â.

Frey, Ê. (1986) Ç ìÝèïäïò Project. Èåóóáëïíßêç: Êõñéáêßäçò.

Helm, J.H. êáé Katz, L. (2002) ÌÝèïäïò project êáé ðñïó÷ïëéêÞ åêðáßäåõóç, (åðéì. Âåñãéïðïýëïõ Á., ×ñõóáößäçò

Ê., ÊïõôóïõâÜíïõ Å.). ÁèÞíá: Ìåôáß÷ìéï.

Novak, J.D. êáé Gowin, D.B. (1985) Learning how to learn. N.Y.: Cambridge University Press.

Stowell, C. (2000) ÖôéÜ÷íù ìüíïò ìïõ âéâëßá (ìåôöñ.: ÔóéëåäÜêç Ó.). ÁèÞíá: Modern Times.

Taba, H. (1964) Thinking in Elementary School Children. California.

Webnster-Gandy, J. (2000) ÄéáôñïöÞ. ÁèÞíá: ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá.

Wilkes, A. (1990) To ðñþôï âéâëßï ôçò öýóçò (ìåôöñ.: Êïõíôïýñç Ô.). ÁèÞíá: Ìáñãáñßôá.

Ó×ÅÄÉÁ ÅÑÃÁÓÉÁÓ

ÊáóéÜñïõ, Åõ., ÐáðáãéÜííç, Ð., ÐáðáäÜêç, Óô. êáé Ñüæç, È. (2003) Ó÷Ýäéï åñãáóßáò É: «Ç ëáúêÞ áãïñÜ». ÁèÞíá:

ÊÝíôñï ÄéáðïëéôéóìéêÞò ÁãùãÞò (ôìÞìá Ö.Ð.Ø.), ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí.

ÊáóéÜñïõ, Åõ., ÐáðáãéÜííç, Ð., ÐáðáäÜêç, Óô. êáé Ñüæç, È. (2003) Ó÷Ýäéï åñãáóßáò 2: «Ç ïéêïãÝíåéá». ÁèÞíá:


ÊáóéÜñïõ, Åõ., ÐáðáãéÜííç, Ð., ÐáðáäÜêç, Óô. êáé Ñüæç, È. (2003) Ó÷Ýäéï åñãáóßáò 3: «Ç èÜëáóóá». ÁèÞíá:


ÊáóéÜñïõ, Åõ., ÐáðáãéÜííç, Ð., ÐáðáäÜêç, Óô. êáé Ñüæç, È. (2004) Ó÷Ýäéï åñãáóßáò 8: «Ï åëåýèåñïò ÷ñüíïò».

ÁèÞíá: ÊÝíôñï ÄéáðïëéôéóìéêÞò ÁãùãÞò (ôìÞìá Ö.Ð.Ø.), ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí.


98

ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÅÉÓ - ÅÉÓÇÃÇÓÅÉÓ ÁÐÏ ÐÑÁÊÔÉÊÁ ÓÕÍÅÄÑÉÙÍ

ÂáñíÜâá-Óêïýñá, Ôæ. (åðéì.) Ôï ðáéäß êáé ç ãñáöÞ. ÐñáêôéêÜ äéÞìåñïõ óåìéíáñßïõ (2-3 Äåêåìâñßïõ 1996).

ÁèÞíá: ÁñéóôïôÝëåéï ÐáíåðéóôÞìéï Èåóóáëïíßêçò - Ï.Å.Ä.Â.

Âáóéëïðïýëïõ, Ì. (2001) «Ï ÷Üñôçò åííïéþí ùò åñãáëåßï áîéïëüãçóçò óôçí ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç».

ÐñáêôéêÜ 1ïõ ÐáíåëëÞíéïõ Óõíåäñßïõ ãéá ôçí Ð.Å.: 27-29.

ÊÅÖÁËÁÉÁ ÓÅ ÂÉÂËÉÁ

ÂáñíÜâá-Óêïýñá, Ôæ. (1989) «ÄéáèåìáôéêÞ ðñïóÝããéóç óôç äéäáóêáëßá», ÐáéäáãùãéêÞ Øõ÷ïëïãéêÞ Åãêõêëïðáßäåéá,

ôüì. 3. ÁèÞíá: ÅëëçíéêÜ ÃñÜììáôá.

Vygotsky, L.S. (1981) «The Genesis of Higher Mental Functions», óôï Wertsch J.V. (åðéì.) The Concept of Activity

on Societ Psychology.

ÁÑÈÑÁ ÓÅ ÐÅÑÉÏÄÉÊÁ

Ausubel, D.: «In Defense of Advance Organizers: A Reply to the Critics». Review of Educational Research, 48: 251-257.

Wood, D.J., Bruner, J.S. and Ross, G. (1976): «The Role of Tutoring in Problem Solving». Journal of Child Psychology

and Psychiatry, 17.

ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÉÊÁ ÐÁÊÅÔÁ - ÌÏÕÓÅÉÏÓÊÅÕÅÓ

«Áñêôïýñïò» (2005) Ôï âáëéôóÜêé ôçò êáöÝ áñêïýäáò. ÁèÞíá: Êáëåéäïóêüðéï.

ÊïõóêïëÝêêá Í., Ôáìðïýêïõ Á. (2005) ¸äáöïò - ¸íáò ïëüêëçñïò êüóìïò. ÁèÞíá: Êáëåéäïóêüðéï.

ÊïõóêïëÝêêá Í., (1999) ¸íá êïõôß ãåìÜôï íåñü. ÁèÞíá: Êáëåéäïóêüðéï.

ÖëïãáÀôç, Å. (1995) ÐåñéâáëëïíôéêÞ Åêðáßäåõóç óôï Äçìïôéêü Ó÷ïëåßï (åðéì. WWF ÅëëÜò). ÁèÞíá: WWF ÅëëÜò.

Ç âáëßôóá ôçò ÷åëþíáò (1990). ÁèÞíá: Óýëëïãïò ãéá ôçí Ðñïóôáóßá ôçò ÈáëÜóóéáò ×åëþíáò «Áñ÷Ýëùí».

Ç åêðáéäåõôéêÞ âáëßôóá ôçò öþêéáò (1995). ÆÜêõíèïò: Euronature (ôçë.: 26950 51769).

Ç æùÞ óôéò áêôÝò (1992). ÁèÞíá: Óýëëïãïò ãéá ôçí Ðñïóôáóßá ôçò ÈáëÜóóéáò ×åëþíáò «Áñ÷Ýëùí».

Ôï óðïñÜêé, ðçãÞ æùÞò. ÁèÞíá: ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá ãéá ôçí Ðñïóôáóßá ôïõ ÐåñéâÜëëïíôïò êáé ôçò ÐïëéôéóôéêÞò

ÊëçñïíïìéÜò.

MEDASSET - Ìåóïãåéáêüò Óýíäåóìïò ãéá ôç Óùôçñßá ôùí Èáëáóóßùí ×åëùíþí (2002) Ìåóüãåéïò ÈÜëáóóá.

ÁèÞíá: Êáëåéäïóêüðéï.

WWF ÅëëÜò (Ðáãêüóìéï Ôáìåßï ãéá ôç Öýóç): ÓåéñÝò äéáöáíåéþí:

• Áðåéëïýìåíá æþá ôïõ êüóìïõ êáé ôçò ÅëëÜäáò (28 slides)

• Ôï äÜóïò ôçò ÄáäéÜò — ðñïóôáôåõüìåíç ðåñéï÷Þ ãéá áñðáêôéêÜ ðïõëéÜ (78 slides)

• Ôá áðåéëïýìåíá èáëÜóóéá åßäç ôçò ÅëëÜäáò (60 slides).

ÅÊÐÁÉÄÅÕÔÉÊÏ ÕËÉÊÏ

ÂáóóÜëá, Ð. êáé ÖëïãáÀôç, Å. (2005) Ï êüóìïò ôçò èÜëáóóáò. ÁèÞíá: Ìåôáß÷ìéï.

Ïé ðñÜóéíåò ãùíéÝò ôçò ãåéôïíéÜò ìïõ. ÁèÞíá: ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá Ðñïóôáóßáò ôçò Öýóçò. ÏéêïëïãéêÜ ó÷ïëåßá.

ÁèÞíá: ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá Ðñïóôáóßáò ôçò Öýóçò.

Æùãñáößæù ôï äÝíôñï. (åêðáéäåõôéêÞ âáëßôóá). ÁèÞíá: Åêðáéäåõôéêü ÔìÞìá ôïõ Ìïõóåßïõ ÅëëçíéêÞò ÐáéäéêÞò ÔÝ÷íçò.

Ç èÜëáóóá. (åêðáéäåõôéêÞ âáëßôóá). ÁèÞíá: Åêðáéäåõôéêü ÔìÞìá ôïõ Ìïõóåßïõ ÅëëçíéêÞò ÐáéäéêÞò ÔÝ÷íçò.

ÐÅÑÉÏÄÉÊÁ

• Áíïé÷ôü ó÷ïëåßï

• ÃÝöõñåò


99

• ÅêðáéäåõôéêÞ Êïéíüôçôá

• Experiment Ãáéüñáìá

• ÏÉÊÏ ÊáèçìåñéíÞò

• Ïé åñåõíçôÝò ðÜíå ðáíôïý (Ýíèåôï åöçì. Ç ÊáèçìåñéíÞ)

• National Geographic

• Ãåùôñüðéï (Ýíèåôï åöçì. Åëåõèåñïôõðßá)

CD-ROM, DVD-ROM, ÂÉÍÔÅÏÊÁÓÅÔÅÓ

ÅëëçíéêÜ ÈáëÜóóéá ÏéêïóõóôÞìáôá, Õ.ÐÅ.×Ù.Ä.Å.

Åëëçíéêïß õãñüôïðïé, Åëëçíéêü êÝíôñï Âéüôïðùí-Õãñüôïðùí.

Ìéá èåßá ãåìÜôç åíÝñãåéá, ÊÝíôñï Áíáíåþóéìùí Ðçãþí ÅíÝñãåéáò.

×ÑÇÓÉÌÅÓ ÄÉÅÕÈÕÍÓÅÉÓ

(ÔÇËÅÖÙÍÁ, ÉÓÔÏÓÅËÉÄÅÓ ÊÁÉ ÇËÅÊÔÑÏÍÉÊÅÓ ÄÉÅÕÈÕÍÓÅÉÓ)

Ãéáôñïß ôïõ êüóìïõ: Óáðöïýò 12, ÁèÞíá, ôçë. 2103213150.

Ãéáôñïß ÷ùñßò óýíïñá: Îåíßáò 15, ÁèÞíá, ôçë. 2105200500.

Action Aid: ÖáëÞñïõ 52, ÁèÞíá, ôçë. 210921 2 321, 801 11 228466.

UNICEF: Îåíßáò 1, ÁèÞíá, ôçë. 2107484184.

«Áñêôïýñïò», ÁóôéêÞ ìç êåñäïóêïðéêÞ åôáéñåßá ãéá ôçí ðñïóôáóßá êáé äéá÷åßñéóç ôçò Üãñéáò æùÞò êáé ôïõ öõóéêïý

ðåñéâÜëëïíôïò, Â. Ïõãêþ 3, 54 625 Èåóóáëïíßêç, ôçë.: 2310 555920, e-mail: [email protected].

«Áñ÷Ýëùí», Óýëëïãïò ãéá ôçí Ðñïóôáóßá ôçò èáëÜóóéáò ×åëþíáò, Óïëùìïý 57, 104 32 ÁèÞíá, ôçë.: 210 5231

342, e-mail: [email protected].

Äßêôõï «Ìåóüãåéïò S.O.S.»: e-mail: [email protected]. ÅèíéêÞ ÌåôåùñïëïãéêÞ Õðçñåóßá (Å.Ì.Õ.), www.emy.gr

ÅêðáéäåõôéêÜ èÝìáôá, www.school.gr êáé www.edra.gr

ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá ãéá ôçí Ðñïóôáóßá ôïõ ÐåñéâÜëëïíôïò êáé ôçò ÐïëéôéóôéêÞò ÊëçñïíïìéÜò, Ôñéðüäùí 28,

ÁèÞíá, ôçë.: 210 3225245, e-mail: [email protected].

ÅëëçíéêÞ Åôáéñåßá Ðñïóôáóßáò ôçò Öýóçò, Íßêçò 20, ÁèÞíá, ôçë.: 210 3225285, e-mail: [email protected].

Ìïõóåßï ÅëëçíéêÞò ÐáéäéêÞò ÔÝ÷íçò, Êüäñïõ 9, ÁèÞíá, ôçë.: 210 3312621.

MEDASSET (Ìåóïãåéáêüò Óýíäåóìïò ãéá ôç Óùôçñßá ôùí èáëáóóßùí ×åëùíþí): Ëõêáâçôôïý 1 Ã, ÁèÞíá 106

72, ôçë.: 210 361 3572, e-mail: [email protected].

VVWF ÅëëÜò (Ðáãêüóìéï Ôáìåßï ãéá ôç Öýóç): ÖéëåëëÞíùí 26, 105 58 ÁèÞíá, ôçë.: 210 3244631, e-mail:

[email protected].

Õðïõñãåßï ÐåñéâÜëëïíôïò, ×ùñïôáîßáò êáé Äçìïóßùí ¸ñãùí; www. minenv.gr

Õðïõñãåßï Ðïëéôéóìïý: www. culture.gr

Õðïõñãåßï ÅèíéêÞò Ðáéäåßáò êáé ÈñçóêåõìÜôùí; www. ypepth.gr

Ðáãêüóìéï Ôáìåßï ãéá ôçí Ðñïóôáóßá ôçò Öýóçò (WWF ÅëëÜò): www.wwf.gr

ÐáéäéêÞ óåëßäá ôçò Helmepa: www.helmepajunior.gr

ÐáéäéêÞ óåëßäá ôïõ ÊÝíôñïõ Áíáíåþóéìùí Ðçãþí ÅíÝñãåéáò: www.cres.gr/kape/kidsol


Με απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης τα διδακτικά βιβλία του ∆ηµοτικού,

του Γυµνασίου και του Λυκείου τυπώνονται από τον Οργανισµό Εκδόσεως

∆ιδακτικών Βιβλίων και διανέµονται δωρεάν στα ∆ηµόσια Σχολεία. Τα βιβλία

µπορεί να διατίθενται προς πώληση, όταν φέρουν βιβλιόσηµο προς απόδει-

ξη της γνησιότητάς τους. Κάθε αντίτυπο που διατίθεται προς πώληση και δε

φέρει βιβλιόσηµο, θεωρείται κλεψίτυπο και ο παραβάτης διώκεται σύµφωνα

µε τις διατάξεις του άρθρου 7, του Νόµου 1129 της 15/21 Μαρτίου 1946

(ΦEK 1946, 108, A΄).

Απαγορεύεται η αναπαραγωγή οποιουδήποτε τµήµατος αυτού του βιβλίου, που καλύπτεται απόδικαιώµατα (copyright), ή η χρήση του σε οποιαδήποτε µορφή, χωρίς τη γραπτή άδεια του Παιδα-γωγικού Ινστιτούτου.

BIBΛIOΣHMO

DASKALOS book 87,2Με απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης τα...

Documents

Transcript of DASKALOS book 87,2Με απόφαση της Ελληνικής Κυβέρνησης τα...