BOOK CD MORE TELIKO - mikis-crete.gr · Επεξηγήσεις όρων, πληροφοριακά...

31

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν ΑÐÑÙÔÏÕ ÄÉÓÊÏÕ (CD I)

BOOK CD MORE TELIKO.qxd 4/4/2006 11:46 Page 31

MELOS 1 (απόσπασµα)

"Οι πρώτες µουσικέςεικόνες"

ΣΟΝΑΤΙΝΑ ΑΡ. 1 ΓΙΑΒΙΟΛΙ & ΠΙΑΝΟ(απόσπασµα)

"Πρόλογος"

ΣΤΡΩΣΕ ΤΟ ΣΤΡΩΜΑΣΟΥ (εισαγωγή)

"Οι νότες"

ΘΑ ΣΟΥ ∆ΩΣΩ EΝΑ ΤΟΠΙ ΧΡΥΣΟ

"Σινεµά"

ΒΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝΦΤΩΧΟΓΕΙΤΟΝΙΑ

"Μπετόβεν Ι"

Ω∆Η ΣΤΗ ΧΑΡΑ

"Μπετόβεν ΙΙ"

ΑΡΝΗΣΗ

"Η διαδικασία"

ΝΥΧΤΑ ΜΕΣΑ ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΣΟΥ

"Το τετράδιο"

ΤΙ ΘΕΛΩ

"ΕπαγγελµατικόςΠροσανατολισµός"

ΟΙ ∆ΡΟΜΟΙ ΤΟΥΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ

ΤΑΤΙΑΝΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΠΡΟΖΑ ΑΦΗΓΗΣΗ: ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣΛΟΓΟΘΕΤΗΣ, ΗΘΟΠΟΙΟΣ

ΧΑΡΗΣ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ -ΒΙΚΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ

ΠΡΟΖΑ ΑΠΟ∆ΟΣΗ: ΒΑΓΓΕΛΙΩ ΑΝ∆ΡΕΑ∆ΑΚΗ,ΗΘΟΠΟΙΟΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΜΠΕΤΑΣ / ΙΑΚ. ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΜAΡΙΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ/ BRENDAN BEHAN(ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΒΑΣ. ΡΩΤΑΣ)

ΠΡΟΖΑ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗΣ/ ΤΑΣΟΣ ΛΕΙΒΑ∆ΙΤΗΣ

ΠΡΟΖΑ

LUDWIG VAN BEETHOVEN/ BERLINERPHILARMONIKER -HERBΕΡΤ VON KARAJAN/ FRIENDRIG SCHILLER

ΠΡΟΖΑ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗΣ/ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΖΟΡΜΠΑΛΑ /ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΠΑΙ∆ΙΚΗ ΧΟΡΩ∆ΙΑΛΑΡΙΣΑΣ - ∆ΗΜΗΤΡΗΣΚΑΡΒΟΥΝΗΣ/ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ∆ΡΟΣΙΝΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΕΚΚΑΣ -ΧΟΡΩ∆ΙΑ / ΜΙΧ. ΓΚΑΝΑΣ

ΑΠΑΝΤΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ∆ΩΜΑΤΙΟΥ ΙΙ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΌ ΤΑΒΙΒΛΙΑ "ΑΞΙΟΣ ΕΣΤΙ", "ΟΙ∆ΡΟΜΟΙ ΤΟΥΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ" & "ΖΩΗΜΟΥ ΕΊΝΑΙ Η ΕΛΛΑ∆Α"

ΑΠΑΝΤΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ∆ΩΜΑΤΙΟΥ ΙΙ

Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΩΝΑΓΓΕΛΩΝ

ΕΝΑΣ ΟΜΗΡΟΣ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ Α'- ΠΟΛΙΤΕΙΑ Β'

LUDWIG VAN BEETHOVENSYMPHONIE Nr.9

ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-ΕΠΙΦΑΝΙΑ

ΤΑΞΙ∆Ι ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ

40 ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΓΙΑΠΑΙ∆ΑΚΙΑ & ΠΑΙ∆ΙΑ

ΑΣΙΚΙΚΟ ΠΟΥΛΑΚΗ

FM RECORDS/ΗΧΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΜΕΓΑΡΟΥ ΜΟΥΣΙΚΗΣ,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

FM RECORDS/ΗΧΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟΜΕΓΑΡΟΥ ΜΟΥΣΙΚΗΣ,ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

MINOS - EMI

MINOS - EMI

MINOS - EMI

DEUTSCHE GRAMMOPHON

MINOS - EMI

LYRA

UNIVERSAL

SONY MUSICENTERTAINMENT (GREECE) A.E.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

3:38

2:15

0:41

0:50

0:39

3:02

0:44

4:02

1:01

0:53

0:24

3:22

0:25

6:34

0:46

2:40

0:35

3:17

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΗΣ /ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΣ

ΤΙΤΛΟΣ CDΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

ΕΤΑΙΡΕΙΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Α/Α∆ΙΑΡΚΕΙΑ

Ε Κ Π Α Ι ∆ Ε Υ Τ Ι Κ Ο C D


"Κήρυξη πολέµου"

ΘΑ ΣΗΜΑΝΟΥΝ ΟΙΚΑΜΠΑΝΕΣ

"Πάει πόλεµο"

ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙ∆Ι

"Οι Γερµανοί"

Ο ΑΝΤΩΝΗΣ (απόσπασµα σε 3 γλώσσες)

"Ερωτήµατα"

ΠΟΙΟΣ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ

"Συµφωνική ορχήστρα"

Η ΕΙΣΟ∆ΟΣ ΤΟΥ ΖΟΡΜΠΑ

"Ο έρωτας"

ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ

"Αντίσταση"

ΑΡΝΙΕΜΑΙ

"Τα στηρίγµατα"

ΚΑΤΩ ΑΠ ΤΑ ΡΟΥΧΑ ΜΟΥ

"Εµφύλιος"

ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ

"Η στιγµή του πολέµου"

ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ

ΠΡΟΖΑ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗΣ/ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ

ΠΡΟΖΑ

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗΣ /BRENDAN BEHAN(ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΒΑΣ. ΡΩΤΑΣ)

ΠΡΟΖΑ

ΜΑΡΙΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ -GISELA MAY- ELINOARMOAV / ΙΑΚΩΒΟΣΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΧΑΡΗΣ & ΠΑΝΟΣΚΑΤΣΙΜΙΧΑΣ / ΜΑΝΟΣΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ

ΠΡΟΖΑ

CHΟΕUR ET ORCHESTRESYMPHONIQUE DEMONTREAL -PHILARMONIAORCHESTRE - CHARLESDUTOIT/ ΙΑΚΩΒΟΣΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ /ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΧΟΡΩ∆ΙΑ - ΒΑΣΙΛΗΣΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ/ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΈΛΛΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΖΟΡΜΠΑΛΑ /ΜΑΝΟΛΗΣΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗΣ/ΜΙΚΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗΣ

ΠΡΟΖΑ

ΜΑΡΙΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ /ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ

ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΜΟΥ 59-86, Β' ΜΕΡΟΣ

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥ∆ΙΑ ΜΟΥ 59-86, Β' ΜΕΡΟΣ - GISELAMAY & THANASSISMORAITIS SING MIKISTHEODORAKIS -MAOUTHOUSEN TRILOGY

ΦΩΣ - PHOS

ZORBAS BALLET(ΣΚΗΝΗ 11)

ΦΑΙ∆ΡΑORIGINAL SOUNDRACK

Ο ΕΧΘΡΟΣ ΛΑΟΣ

ΜΠΑΛΛΑΝΤΕΣ

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥ∆Ι ΤΟΥΝΕΚΡΟΥ Α∆ΕΛΦΟΥ

Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΟΥΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ

MINOS - EMI

MINOS - EMI

MINOS - EMI - PROTASIS (AMICA) -PLANE

MINOS - EMIΑΘΗΝΑ 2004/

DECCA

FM RECORDS

MINOS- ΕΜΙ

MINOS - EMI

MINOS - EMI

MINOS - EMI

1`9

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

0:55

4:25

0:58

2:23

0:58

3:58

0:20

3:08

1:07

3:02

1:19

2:49

1:12

3:07

0:49

2:44

0:31

3:05

1:14

3:08

ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΗΣ /ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΣ

ΤΙΤΛΟΣ CDΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

ΕΤΑΙΡΕΙΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Α/Α∆ΙΑΡΚΕΙΑ

Μ Ι Κ Η Θ Ε Ο ∆ Ω Ρ Α Κ Η Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Ε Σ Ι

¨

BOOK CD MORE TELIKO.qxd 4/4/2006 11:46 3

34

Νέα Υόρκη, 1995. Ο Μίκης Θεοδωράκης µε την µικρή πιανίστα από την Νέα Υόρκη,Αδαµοπούλου.

Γιοχάνεσµπουργκ, 1998. Με τα παιδιά τηςχορωδίας "ΕλληνικήΠνευµατική Κίνηση".


35

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΠΡΩΤΟΥ ∆ΙΣΚΟΥ(CD I)Επεξηγήσεις όρων, πληροφοριακά στο ιχε ία , σχόλ ια


1. ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

MELOS: Το µουσικό κοµµάτι που ακούγεται, ανήκει στησυλλογή 12 MELOS, που παρουσιάστηκε σε παγκόσµιαπρώτη εκτέλεση από την πιανίστα Τατιάνα Παπαγεωργί-ου στο Λονδίνο το 1998 και ηχογραφήθηκε το 1999 στοΜέγαρο Μουσικής της Αθήνας µε την ίδια σολίστ. Τα ME-LOS αποτελούν διασκευή των Λυρικώτερων (1995) καιτων Λυρικώτατων (1996) του Μίκη Θεοδωράκη από τηνΤατιάνα Παπαγεωργίου και τον Θέµη Συµβουλόπουλο.

ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ (1970)Ηθοποιός του θεάτρου και του κινηµατογράφου, κρητι-κής καταγωγής (Χανιά). Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1970.Σπούδασε στη ∆ραµατική Σχολή του Εθνικού θεάτρου κιέκανε µεταπτυχιακές σπουδές υποκριτικής στο Λονδί-νο. Έχει πάρει Κρατικό Βραβείο Α΄ ανδρικού ρόλου γιατην ερµηνεία του στην ταινία Business στα Βαλκάνιατου Βασίλη Μπουντούρη (1996) και Β΄ ανδρικού ρόλου,για την ταινία Γαµήλια νάρκη του ∆ηµήτρη Ινδαρέ(2003). Ζει κι εργάζεται στην Αθήνα. Είναι γιος του ηθο-ποιού Ηλία Λογοθέτη.

ΤΑΤΙΑΝΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ (1970)Γεννήθηκε στην Αθήνα και έλαβε το ∆ίπλωµα Πιάνου µε‘άριστα παµψηφεί, πρώτο βραβείο και χρυσό µετάλλιο’.Το 1995 ολοκλήρωσε σπουδές Master’s µε διάκριση στοΠανεπιστήµιο Reading της Αγγλίας µε ερευνητικό θέµατο πιανιστικό έργο του Heitor Villa-Lobos. Στο ίδιο Πανε-πιστήµιο σήµερα ολοκληρώνει διδακτορική διατριβή µεθέµα το πιανιστικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη. Έχει δώ-σει ρεσιτάλ στην Ελλάδα, Αγγλία, Αυστρία, Ισπανία, Αυ-στραλία, ΗΠΑ. Οι πρόσφατες εµφανίσεις της στο Ηρώ-δειο, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και Θεσσαλονίκης,το Queen Elizabeth Hall του Λονδίνου, το Chicago, στηΓερµανία κ.α. µε έργα του Μίκη Θεοδωράκη σε παγκό-σµια πρώτη και υπό τη διεύθυνση του συνθέτη, απέ-σπασαν εξαιρετικά σχόλια από τους κριτικούς και τοδιεθνή τύπο. Έχει ηχογραφήσει ολόκληρο το πιανιστικόέργο του Μίκη Θεοδωράκη, έχει συνεργαστεί µαζί τουστην επιµέλεια και τελική διαµόρφωση πιανιστικών τουέργων κι έχει πραγµατοποιήσει σχετικά σεµινάρια σεΠανεπιστήµια της Ελλάδας και του εξωτερικού. ∆ιδά-σκει και διευθύνει το µουσικό τµήµα του ΑµερικανικούΚολλεγίου Ελλάδας.

“ΤΩΡΑ ΠΟΥ ΘΑ ΦΥΓΕΙΣ ΚΑΙ ΘΑ ΠΑΣ ΣΤΑ ΞΕΝΑ...”Στίχος από το µελοποιηµένο ποίηµα Χώµα Ελληνικό πουανήκει στη συλλογή «Αµάραντα» του Γεωργίου ∆ροσίνη.Η πρώτη στροφή έχει ως εξής:

ΚΑΝΤΑ∆Α: Ο όρος καντάδα προέρχεται από την ιταλικήλέξη canto που σηµαίνει τραγούδι. Είναι ένα είδος πο-λυφωνικού τραγουδιού µε συνοδεία κιθάρας ή άλλωνοργάνων. Στη χώρα µας άνθισε κυρίως στα Επτάνησα.

ΤΑNΓΚΟ: Αργός, λαϊκος, αστικός χορός και µουσική τηςΑργεντινής σε ρυθµό 2/4 ή 4/4. Έγινε γνωστός τον 15οαιώνα και η καταγωγή του είναι µάλλον αφρικανική.

ΠΡΙΜΟ – ΣΕΚΟΝΤΟ: (Ντουέτο µε πρώτη & δεύτερη φω-νή). Η απόδοση ενός µουσικού µέρους από δύο φωνές.Την πρώτη που τραγουδάει τη βασική µελωδία και τηδεύτερη που τραγουδάει την ίδια ακριβώς µελωδίατρεις νότες πιο ψηλά ή πιο χαµηλά.

ΣΟΠΡΑΝΟ: Υψίφωνος γυναικεία φωνή. Ωστόσο, κάποιεςφορές συναντάται φυσιολογικά και σε µερικούς άνδρες(που ονοµάζονται falsetti, altinaturali ή tenorini). Οι φω-νές σοπράνο διακρίνονται σε πιο ισχυρές ή δραµατικές καισε ευέλικτες και ελαφριές ή λυρικές.

ΣΜΥΡΝΗ: Είναι µια από τις αρχαιότερες ελληνικές πό-λεις στα παράλια της Mικράς Aσίας (τουρκικά Ismir).Ιδρύθηκε γύρω στα 1050 π.X. σε µια θέση που είχε ήδηκατοικηθεί παλαιότερα από τους Xετταίους. Μετά τηνΕλληνιστική, Ρωµαϊκή και Βυζαντινή περίοδο, πέρασεστα χέρια των Αράβων, των Τούρκων, των Φράγκων καικατέληξε οριστικά στα χέρια των Oθωµανών στα 1425.Aπό το τέλος του 17ου και µέχρι τις αρχές του 20ου αιώ-να απετέλεσε το σπουδαιότερο λιµάνι και κοσµοπολίτι-κο εµπορικό κέντρο στα δυτικά παράλια της MικράςAσίας. Η παρουσία των Ελλήνων στη Σµύρνη ήταν έντο-

36


νη µέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή, το 1922, ότανπυρπολήθηκε η πόλη και εκδιώχθηκαν οι Έλληνες, οιοποίοι ήρθαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα. Έφεραν µα-ζί τους πολλά στοιχεία του πολιτισµού τους, ένα από ταοποία ήταν το Σµυρναίικο τραγούδι. Η Σµυρναίικη µου-σική σχολή επηρέασε και µπόλιασε τη σύγχρονη λαϊκήµουσική των πόλεων στην Ελλάδα. Τα όργανα που χρη-σιµοποιούσαν ήταν κυρίως το βιολί και το σαντούρι.

ΑΡΜΟΝΙΑ: Εκφραστικό µέσο της µουσικής κι ένα από τατρία γνωρίσµατά της. Τα άλλα δύο είναι ο ρυθµός και η µε-λωδία. Η αρµονία βασίζεται στο συνδυασµό µουσικώνφθόγγων σε συνηχήσεις και σειρές, µέσα σε πλαίσιο συ-γκεκριµένων µουσικών κανόνων. Το βασικό στοιχείο τηςείναι η συγχορδία, δηλαδή ο συνδυασµός φθόγγων πουυπάρχει σε σειρές από τρίτες (τρεις νότες στη σειρά). Η αρ-µονία όπως την εννοούµε σήµερα εµφανίστηκε γύρω στον9ο αιώνα µ.Χ. οπότε έχουµε τις πρώτες πολυφωνικές συν-θέσεις. Μέχρι τότε η µουσική ήταν µονοφωνική, δηλαδήστηριζόταν στη µελωδία, ενώ η αρµονία ήταν ανύπαρκτη.

ΜΠΑΝΤΑ ΜΕ ΧΑΛΚΙΝΑ: Ορχηστρικό σύνολο πνευστώνµουσικών οργάνων που κατασκευάζονται από χαλκό,όπως σάλπιγγες, κορνέτες, κόρνα, τροµπόνια, τούµπες,σαξόφωνα κ.α.

ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ: Στην Ελλάδα ο όρος είναι συνώνυµοςτης λέξης µπάντα που σηµαίνει ένα ορχηστρικό σύνολοαπό χάλκινα και κρουστά όργανα, ενώ στην Ευρώπη οίδιος όρος σηµαίνει συµφωνική ορχήστρα.

ΜΑΕΣΤΡΟΣ: Μαέστρος ή αρχιµουσικός ή διευθυντήςορχήστρας είναι ο µουσικός ο οποίος µε διάφορες κι-νήσεις των χεριών του (µε µπαγκέτα ή µη) συντονίζειδιευθύνοντας ένα ορχηστρικό σύνολο. Οι αρχιµουσικοίδιακρίνονται σε ορχήστρας, χορωδίας, µπάντας κλπ.

Τι είναι η µουσική;Η µουσική είναι µαθηµατικά…Μια πλήρης παρτιτούραενός µαέστρου είναι ένας χάρτης, ένα διάγραµµα πουδείχνει συχνότητες, εντάσεις συναισθηµάτων, αλλαγέςστην ένταση, στη µελωδία, στην αρµονία, και όλα αυτάκατευθείαν και µε τον πιο ακριβή έλεγχο του χρόνου.

Music Education Pages, 1981

2. ΣΟΝΑΤΙΝΑ ΑΡ. 1, VIVO (Απόσπασµα)

ΣΟΝΑΤIΝΑ ΑΡ. 1 ΓΙΑ ΒΙΟΛI ΚΑΙ ΠΙAΝΟΤόπος & Χρόνος σύνθεσης: Αθήνα 1952 – 1953Σολίστ: Χάρης Χατζηγεωργίου (βιολί)

Βίκυ Στυλιανού (πιάνο) Ηχογραφήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής το 1999Η σονατίνα αυτή ήταν το πρώτο έργο µουσικής δωµατίουπου έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης (Νέα Σµύρνη, 1952).Το έργο αποτελείται από τα µέρη: 1. Vivo (ζωντανό, ζωηρό)2. Largo (αργό, επίσηµο)3. Allegro (γρήγορο)

ΜΟΥΣΙΚΗ ∆ΩΜΑΤΙΟΥ: Μουσική κατάλληλη για εκτέλεση σεχώρο µικρών διαστάσεων από ολιγάριθµο ορχηστρικό σύνολο.

ΣΟΝΑΤΑ: Ενόργανη σύνθεση γραµµένη κατά κανόνα για έναν ή δυο εκτελεστές πάνω σε ορισµένο µορφολογικό και αισθητικό πρότυπο. Αποτελεί τη µια από τις δυοκυριότερες φόρµες της ευρωπαϊκής µουσικής (η άλλη είναιη φούγκα). Εµφανίζεται κατά την εποχή του µπαρόκ,αλλά διαµορφώνεται στη σηµερινή µορφή της από τουςκλασικούς (Χάυντν και Μότσαρτ) και φτάνει στο απόγειότης µε τις σονάτες για πιάνο τού Μπετόβεν.

ΣΟΝΑΤΙΝΑ: Μικρή µε πολλά µέρη σύνθεση, γραµµένη κατάκανόνα για έναν ή δυο εκτελεστές, σε απλοποιηµένη κατάτη µορφή, το περιεχόµενο και την τεχνική, φόρµα σονάτας.

ΣΟΝΑΤΙΝΑ ΑΡ. 1 ΓΙΑ ΒΙΟΛΙ ΚΑΙ ΠΙΑΝΟ Είναι εµφανής σ’ αυτό το έργο η γνώση των ιδιαιτερο-τήτων αλλά και των δυνατοτήτων του βιολιού, που ήταν άλλωστε το πρώτο µουσικό όργανο που σπούδασε ο ΜίκηςΘεοδωράκης στο Ωδείο Πατρών (1937 – 39). Η γραφή γιατο βιολί εκπλήσσει µε την ευρηµατικότητά της σε πο-λυφωνικά σχήµατα ή ορµητικά περάσµατα ανάµεσα σελυρικότατες στιγµές και για τα δύο όργανα. Παράλληλα,µε τη σονατίνα ο συνθέτης προτείνει και ένα αισθητικό πρότυπο: µια σονάτα για πιάνο και βιολί που σφύζει απόελληνικότητα, αφού τα µέρη vivo και allegro στηρίζονται σε ελληνικούς χορευτικούς ρυθµούς.

Γιώργος ∆εµερτζής, βιολονίστας

37


38

ΧΑΡΗΣ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥΓεννήθηκε στην Κύπρο και σπούδασε βιολί αρχικά στηνπατρίδα του και στη συνέχεια, ως υπότροφος, στο ΩδείοΤσαϊκόφσκι του Κιέβου και στη Βαρσοβία. Έχει δώσειπολλά ρεσιτάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ενώ έχειπραγµατοποιήσει πολλές ηχογραφήσεις για το ραδιό-φωνο και την τηλεόραση και έχει δισκογραφήσει έργαελλήνων συνθετών για βιολί και πιάνο. Το 1982 ίδρυσετο Τρίο Αθηνών (Χάρης Χατζηγεωργίου, βιολί, Ντάνα Χα-τζηγεωργίου, βιολοντσέλο και Βίκυ Στυλιανού, πιάνο).Στις δραστηριότητες του σχήµατος ανήκουν περιοδείεςστην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και η ηχογράφη-ση τεσσάρων δίσκων µε έργα ελλήνων συνθετών. Είναιεξάρχων της Ορχήστρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνήςκαι πρώτο βιολί της Ορχήστρας ∆ωµατίου της ΕθνικήςΛυρικής Σκηνής, την οποία συνήθως διευθύνει.

ΒΙΚΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥΓεννήθηκε στην Αθήνα και άρχισε µαθήµατα πιάνουστην ηλικία των πέντε ετών. Στη συνέχεια σπούδασε στοΩδείο Αθηνών, στο Παρίσι - ως υπότροφος - και στηΜουσική Ακαδηµία της Βασιλείας. Έχει δώσει πολλάρεσιτάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ενώ έχει πραγ-µατοποιήσει πολλές ηχογραφήσεις για το ραδιόφωνοκαι την τηλεόραση. Συµµετείχε σε ελληνικά και ξέναφεστιβάλ. Είναι µέλος του Τρίο Αθηνών. Επίσης διδά-σκει στο Ελληνικό Ωδείο και ανήκει στο δυναµικό τηςΟρχήστρας των Χρωµάτων.

3. ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Οι φορείς που είχαν την πρωτοβουλία της παραγωγήςτου εκπαιδευτικού υλικού (δηλαδή η Γενική Γραµ-µατεία Περιφέρειας Κρήτης, η Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκη-ση Χανίων και το Περιφερειακό Ταµείο Ανάπτυξης Κρή-της) εξηγούν τους λόγους για τους οποίους πήραν αυ-τή την πρωτοβουλία. Το κείµενο αποδίδει η ηθοποιόςΒαγγελιώ Ανδρεαδάκη.

ΒΑΓΓΕΛΙΩ ΑΝ∆ΡΕΑ∆ΑΚΗΓεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε ∆ασολογία στοΑριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης και υποκριτι-κή στη ∆ραµατική Σχολή του Κ.Θ.Β.Ε. Έχει παρακολου-θήσει σεµινάρια για επαγγελµατίες ηθοποιούς, µάσκας,

φωνητικής, κίνησης και χορού. Συµµετείχε στο τριετέςεργαστήρι Αρχαίου ∆ράµατος του Λευτέρη Βογιατζή(1989-1991). Έπαιξε στο Κ.Θ.Β.Ε. σε σηµαντικές παρα-στάσεις όπως Γλάρος, Πενθεσίλεια, Έξι πρόσωπα ζη-τούν συγγραφέα σε ταινίες µικρού και µεγάλου µή-κους, σε τηλεταινίες και σε τηλεοπτικές σειρές. Έχειπάρει το Βραβείο Γυναικείας Ερµηνείας στο Φεστιβάλ∆ράµας (1997) για τη µικρού µήκους ταινία Το χαµόγε-λο της Άννας, της Νικολέτας Γουλή. Για την ταινία Μάτιααπό Νύχτα του Περικλή Χούρσογλου τιµήθηκε µε τοΚρατικό Βραβείο Γυναικείας Ερµηνείας στο ΦεστιβάλΘεσσαλονίκης και στο Φεστιβάλ του Ραµπάτ στο Μαρό-κο (2005).

ΜΙΚΗ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΕΣΟι ΙΣΤΟΡΙΕΣ του Μίκη Θεοδωράκη που περιέχονται στουςδύο ψηφιακούς δίσκους, προέρχονται από τα βιβλία:

1. ΑΞΙΟΣ ΕΣΤΙ τόµοι Ι και ΙΙ (Βιογραφική συνέντευξη του Μίκη Θεοδωράκη στονδηµοσιογράφο Γ.Π. Μαλούχο του ραδιοφωνικού σταθ-µού Sky, εκδόσεις ΣΚΑΪ, εκδοτικός οίκος Α. Α. Λιβά-νη, Αθήνα 2003 – 4).Το έργο κυκλοφόρησε πρόσφατα µε τίτλο «ΜΙΚΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗΣ – ΑΞΙΟΣ ΕΣΤΙ», σε µια σειρά από 59 CDsκαι 1 DVD, από το ραδιοφωνικό σταθµό Sky και τη δι-σκογραφική εταιρεία ΜΙΝΩΣ – ΕΜΙ (∆εκέµβριος 2005)

2. ΟΙ ∆ΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ, τόµοι 1,2,3,4,5Aυτοβιογραφία Μίκη Θεοδωράκη, εκδόσεις ΚΕ∆ΡΟΣ(1988)

3. ΜΙΚΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗΣ – Μια ζωή για την Ελλάδα, βιογραφία, Guy Wagner από τις εκδόσεις ΤΥΠΩΘΗΤΩ –ΠΑΡΑΦΕΡΝΑΛΙΑ, Αθήνα 2002

4. «ΣΤΡΩΣΕ ΤΟ ΣΤΡΩΜΑ ΣΟΥ» (Εισαγωγή)

Η εισαγωγή από το δηµοφιλές αυτό τραγούδι, σε ρυθµόχασάπικου που γράφτηκε για το θεατρικό έργο Η Γειτο-νιά των Αγγέλων, αποτέλεσε την εισαγωγή και για τοµουσικό θέµα της ταινίας ΖΟΡΜΠΑΣ.


Τραγούδι για το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καµπα-νέλλη Η Γειτονιά των Αγγέλων (1963).Στίχοι: Ιάκωβος Καµπανέλλης Μπουζούκι: Γιώργος Ζαµπέτας

ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ (1922) Γεννήθηκε στη Νάξο. Θεατρικός συγγραφέας, γεννήτο-ρας του µεταπολεµικού θεάτρου. Τα χρόνια από το 1943µέχρι το 1945 έζησε κρατούµενος των Γερµανών στοστρατόπεδο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας. Στο θέατροπρωτοεµφανίστηκε µε το έργο Χορός πάνω στα στάχυα(1950). Μερικά από τα σηµαντικά έργα του είναι: Ηέβδοµη µέρα της ∆ηµιουργίας, Η αυλή των θαυµάτων,Το παραµύθι χωρίς όνοµα, Το µεγάλο µας τσίρκο, Οεχθρός Λαός, Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα, Τα τέσ-σερα πόδια του τραπεζιού. Συνεργάστηκε ως σεναριο-γράφος µε Έλληνες κινηµατογραφιστές (Στέλλα του Κα-κογιάννη, ∆ράκος και Ποτάµι του Κούνδουρου). Στίχουςτου µελοποίησαν οι: Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζι-δάκις, Σταύρος Ξαρχάκος, Νίκος Μαµαγκάκης. Το 1963έγραψε το µοναδικό του πεζογράφηµα Μαουτχάουζεν,µια «αληθινή ιστορία», όπως το αποκαλεί ο ίδιος.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΜΠΕΤΑΣ (1925 – 1992) Γεννήθηκε στην Αθήνα και ξεκίνησε την καριέρα του

την εποχή του απόηχου του ρεµπέτικου τραγουδιού.Υπήρξε συνθέτης, τραγουδιστής και εξαιρετικός σολί-στας του µπουζουκιού. Πηγαίος άνθρωπος, αθυρόστο-µος, χιοµουρίστας αλλά και µάγκας, ο Ζαµπέτας γνώρι-σε µεγάλες επιτυχίες στις δεκαετίες του ΄60 και του ΄70καθώς και ευρύτερη αναγνώριση στη δεκαετία του ’90λίγο πριν και λίγο µετά το θάνατό του.

Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝΗ παράσταση ανέβηκε στο ΘΕΑΤΡΟ ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ το φθινόπωρο του 1963.

Σκηνοθεσία: Ιάκωβος ΚαµπανέλληςΤραγούδι: Τζένη Καρέζη, Νίκος Κούρκουλος, Γιάννης ΠουλόπουλοςΗθοποιοί:Τζένη Καρέζη, Νίκος Κούρκουλος, Αλίκη Ζωγράφου, ∆ιονύσης ΠαπαγιαννόπουλοςΜπουζούκι: Γιώργος Ζαµπέτας

5. ΟΙ ΝΟΤΕΣ

ΝΟΤΑ: Νότα ή φθογγόσηµο είναι η γραφική παράστασητου µουσικού ήχου.

ΠΙΑΝΟ: Έγχορδο πληκτροφόρο µουσικό όργανο που έχειέκταση πάνω από 7 οκτάβες (διάστηµα από 8 διαδοχι-κές νότες). Έκανε την εµφάνισή του το 1710 και από τό-τε έγινε το κατεξοχήν όργανο των συνθετών. Το piano εί-ναι η συντοµογραφία της λέξης pianoforte που χρησιµο-ποιήθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία. Ο ήχος παράγεταιµε πίεση των πλήκτρων, τα οποία µεταδίδουν την κίνησησε σφυράκια καλυµµένα µε τσόχα ή δέρµα τα οποία χτυ-πούν τις χορδές. Τα γνωστότερα είδη πιάνου είναι τα όρ-θια και τα πιάνα συναυλιών (µε ουρά). Στα πρώτα οι χορ-δές είναι κάθετες προς τα πλήκτρα ενώ στα πιάνα µεουρά οι χορδές είναι παράλληλες µε τα πλήκτρα.

ΠΕΝΤΑΓΡΑΜΜΟ: Πεντάγραµµο ή διάγραµµα είναι στηνευρωπαϊκή σηµειογραφία το σύνολο πέντε οριζόντιων,παράλληλων γραµµών µε ίσες αποστάσεις µεταξύ τουςπάνω στο οποίο γράφονται τα φθογγόσηµα. Για τουςψηλότερους ή βαρύτερους φθόγγους, που γράφονταιεκτός πενταγράµµου χρησιµοποιούνται αντίστοιχες βο-ηθητικές γραµµές πάνω ή κάτω από το πεντάγραµµο.

39


6. ΘΑ ΣΟΥ ∆ΩΣΩ ΕΝΑ ΤΟΠΙ ΧΡΥΣΟ

Τραγούδι για το θεατρικό έργο του Brendan BehanΈνας Όµηρος σε µετάφραση Βασίλη Ρώτα (Παρίσι, 1961). Ερµηνεύει η Μαρία Φαραντούρη

ΜΠΡΕΝΤΑΝ ΜΠΗΑΝ / BRENDAN BEHAN (1923 –1964)Ιρλανδός συγγραφέας, γεννήθηκε στο ∆ουβλίνο κι έζη-σε την παιδική του ηλικία στις φτωχογειτονιές της πόλης.Η οικογένειά του έτρεφε αντιβρεττανικά αισθήµατα και οµικρός Μπρένταν, ακολουθώντας την οικογενειακή πα-ράδοση, από την ηλικία των 9 µόλις χρονών, έγινε µέλοςµιας οργάνωσης νέων που συνδεόταν µε τον ΙΡΑ, ενώήδη από τα τέλη του 1930 ο Ιρλανδικός Στρατός τον χρη-σιµοποιούσε ως «ταχυδρόµο» στις συνεννοήσεις µεταξύτων µελών του. Έζησε σε φυλακές και υπό περιορισµότον περισσότερο χρόνο ανάµεσα στα 1939 και 1946. Παρ’όλες τις ταλαιπωρίες του, τα έργα του διακρίνονται για τη

δροσιά τους και το κέφι τους. ∆ύο είναι τα βασικά χαρα-κτηριστικά των έργων του: οι ισχυρές πολιτικές απόψειςκαι η σάτιρα. Η πιο γνωστή του νουβέλα Borstal Boy (ΤοΠαιδί του Αναµορφωτηρίου) καταγράφει τη διαδροµήενός νεαρού αγοριού από την κοµπαστική αλαζονική συ-µπεριφορά στην αυτογνωσία και στη γνώση του κόσµου.Το έργο του The Hostage (Ένας Όµηρος), που έχει ως κε-ντρικό πυρήνα την εκτέλεση ενός δεκαοκτάχρονου αιχ-µαλώτου, Άγγλου στρατιώτη, από τον ΙΡΑ, γνώρισε τερά-στια επιτυχία στο Λονδίνο, στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη.

ΜΑΡΙΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ (1948)Γεννήθηκε στην Αθήνα. Στα 16 της χρόνια, ο Μίκης Θεο-δωράκης την άκουσε να τραγουδά ένα δικό του τραγούδι,τον «Καηµό». Έτσι άρχισε η συνεργασία τους. Στο πλευρότου συνθέτη η Φαραντούρη έκανε γνωστούς στο πλατύκοινό τους µεγάλους Έλληνες ποιητές, Ελύτη, Σεφέρη,Κάλβο και άλλους. Το 1967 πήγε στο Παρίσι και µε δικήτης ορχήστρα κράτησε ζωντανή την απαγορευµένη στηνΕλλάδα µουσική του Μίκη µε συναυλίες και ηχογραφή-σεις που µεταδίδονταν από το ΒΒC και την Deutsche Welle.Έγινε σύµβολο αντίστασης και ελπίδας γυρίζοντας τον κό-σµο και δίνοντας χιλιάδες συναυλίες. Παράλληλα µε τησυνεργασία της µε τον Θεοδωράκη ερµήνευσε και έργαάλλων συνθετών, όπως του Μάνου Λο¨ιζου, του Μάνου Χα-τζιδάκι, του Λούτσιο Ντάλλα, του Ζουλφού Λιβανελί.

ΕΝΑΣ ΟΜΗΡΟΣΗ παράσταση ανέβηκε στο ΚΥΚΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ την άνοιξη του 1962

Σκηνοθεσία: Λεωνίδας ΤριβιζάςΤραγούδι: Ντόρα ΓιαννακοπούλουΗθοποιοί: Κώστας Μπάκας, Νέλλη Αγγελίδη, ΜαρίκαΚοτοπούλη, Χρήστος Πάρλας, Τασσώ ΚαβαδδίαΚιθάρα: ∆ηµήτρης Φάµπας

7. ΣΙΝΕΜΑ

ΡΕΠΕΡΤΟΡΙΟ: Η λέξη ρεπερτόριο προέρχεται από τη λα-τινική λέξη repertorium που σηµαίνει ευρετήριο. Χρησι-µοποιείται για να περιγράψει ένα σύνολο διαφόρων έρ-γων, κοµµατιών κ.λ.π.. που ερµηνεύονται από ένα ή πε-ρισσότερα άτοµα.

40


ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ: Πριν τη σύσταση της ∆ΕΗ το ηλεκτρικόρεύµα το παρείχαν τοπικές ηλεκτρικές εταιρείες.

8. ΒΡΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΦΤΩΧΟΓΕΙΤΟΝΙΑ

Τραγούδι για την ταινία Συνοικία το Όνειρο(Αθήνα, 1960)Σκηνοθεσία: Αλέκος ΑλεξανδράκηςΣτίχοι: Τάσος ΛειβαδίτηςΕρµηνεύει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης

ΤΑΣΟΣ ΛΕΙΒΑ∆ΙΤΗΣ (1921 – 1988) Γεννήθηκε στην Αθήνα. Ποιητής µε έντονη δράση στοχώρο της Αριστεράς. Έργα του είναι: Φυσάει στα σταυ-ροδρόµια του κόσµου (1953, Α’ Βραβείο Φεστιβάλ Βαρ-σοβίας αλλά και αιτία παραποµπής σε δίκη ως έργοαντεθνικό), Ο άνθρωπος µε το ταµπούρλο, Συµφωνίααρ. 1, Καντάτα, 25η Ραψωδία της Οδύσσειας, Οι τελευ-ταίοι, Το εκκρεµές (συλλογή εννέα διηγηµάτων), Νυχτε-ρινός επισκέπτης, Σκοτεινή πράξη, Οι τρεις, Ανακάλυ-ψη, Εγχειρίδιο ευθανασίας, (1979, Α’ Κρατικό ΒραβείοΠοίησης), Βιολέτες για µια εποχή, Μικρό βιβλίο για µε-γάλα όνειρα. Έργα του έχουν µεταφραστεί και συµπερι-ληφθεί σε πολλές ξένες ανθολογίες και στίχοι τουέχουν µελοποιηθεί κυρίως από τον Μίκη Θεοδωράκη.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗΣ (1922 – 2005)Γεννήθηκε στο Περιστέρι. Μια κρύα νύχτα του χειµώνατου 1937 πήγε ν΄ ακούσει τρεις µουσικούς που έπαιζανµε τα µπουζούκια τους σ΄ ένα κουτούκι. Ενθουσιάστηκεκι από τότε ασπάστηκε το ρεµπέτικο και το λαϊκό. Το1947 εκτοπίστηκε µαζί µε εκατοντάδες άλλους Έλληνεςστη Μακρόνησο. Εκεί έγραψε το πρώτα του τραγούδια

και γνωρίστηκε µε τον Μίκη Θεοδωράκη. Από τα πρώτατου βήµατα στο τραγούδι είχε το δικό του τρόπο ερµη-νείας. Συνεργάσθηκε µε τους σπουδαιότερους συνθέ-τες – Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Τσιτσάνη. Η «δωρική» φω-νή του αγκάλιασε την µεταπολεµική Ελλάδα κι έδωσε τοδικό της βάρος και τη δική της λαϊκότητα στα µεγάλαέργα του Θεοδωράκη. Έγινε ο πιο καλός αγωγός τηςποίησης του Σεφέρη, του Ελύτη, του Ρίτσου, του Λειβα-δίτη, του Χριστοδούλου.

ΑΛΕΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΑΚΗΣ (1928 – 2005) Γεννήθηκε στην Αθήνα και η πρώτη του εµφάνιση στηθεατρική σκηνή εντυπωσίασε κοινό και κριτικούς (Φθινοπωρινή Παλίρροια). Στη συνέχεια καθιερώθηκεως πρωταγωνιστής του κινηµατογράφου µε την ερµη-νεία και τη γοητεία του. Μερικές από τις ταινίες του εί-ναι Ραντεβού στην Κέρκυρα, ∆άκρυα για την Ηλέκτρα, Ηκόµισσα της Κέρκυρας ενώ σηµαντικά αξιόλογη υπήρ-ξε και η παρουσία του στο θέατρο (Ήταν όλοι τους παι-διά µου, Ο γλάρος, Έγκληµα και Τιµωρία) αλλά και στηντηλεόραση (Παράξενος Ταξιδιώτης, Γιούγκερµαν). Σκη-νοθέτησε επίσης έργα για το θέατρο και τον κινηµατο-γράφο. Το περίφηµο Συνοικία το Όνειρο ήταν αντιπρο-σωπευτικό δείγµα του νεορεαλιστικού ελληνικού κινη-µατογράφου. Η λογοκρισία απαγόρευσε την προβολήαυτής της ταινίας, γεγονός που είχε ως αποτέλεσµα τηνοικονοµική καταστροφή του Αλεξανδράκη.

ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ: ∆ραµατική, κοινωνική ταινία του 1961.

Σκηνοθεσία: Αλέκος ΑλεξανδράκηςΗθοποιοί: Αλέκος Αλεξανδράκης, Αλίκη Γεωργούλη,Αλέκα Παΐζη, Μάνος Κατράκης, Σαπφώ Νοταρά, Βασίλης Ανδρονίδης, Θανάσης Μυλωνάς. Τραγούδι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Η ταινία πραγµατεύεται τη ζωή των ανθρώπων µιαςαθηναϊκής φτωχογειτονιάς, που ζουν µέσα σε αβάστα-χτη φτώχια και µιζέρια.∆ιακρίσεις: Η ταινία απέσπασε στο Φεστιβάλ Θεσσαλο-νίκης το 1961 τα βραβεία Φωτογραφίας, Μουσικής καιΑνδρικής Ερµηνείας για τον Αλέκο Αλεξανδράκη.

41


42

9. ΜΠΕΤΟΒΕΝ Ι

ΧΟΡΩ∆ΟΙ: Μέλη ενός συνόλου τραγουδιστών που ερµη-νεύουν κάποιο µουσικό έργο και διακρίνονται σε οµά-δες ανάλογα µε το ύψος της φωνής.

ΣΥΜΦΩΝΙΑ: Μουσική σύνθεση για σύνολο εγχόρδων,κρουστών και πνευστών που αποτελείται συνήθως απότέσσερα µέρη. Η συµφωνία εµφανίστηκε για πρώτη φο-ρά στις αρχές του 18ου αιώνα ως εξέλιξη της εισαγω-γής της ναπολιτάνικης όπερας, η οποία αποτελείτο απότρία µέρη. Αποφασιστική για την εξέλιξή της στάθηκε ησυµβολή του Χάυντν, του Μότσαρτ και του Μπετόβεν.

Η ΕΝΑΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΟΥ ΜΠΕΤΟΒΕΝ: Είναι ένα από τατελειότερα δείγµατα ορχηστρικής γραφής όχι µόνο τηςκλασικής περιόδου αλλά και όλων των εποχών. Αποτελείτο απάνθισµα της συµφωνικής τέχνης του Μπετόβεν,συνδυάζοντας παράλληλα και τη µοναδική εµπειρία τηςταυτόχρονης χρήσης ορχήστρας και φωνητικών µερών,είτε σε µορφή χορωδίας είτε σε µορφή σόλο. Το κορυ-φαίο αυτό έργο υπήρξε έµπνευση µε διάφορους τρό-πους για πάρα πολλούς µεταγενέστερους µουσικούς. Ο Μπετόβεν έγραψε την ενάτη συµφωνία µετά από επι-θυµία µιας Φιλαρµονικής Εταιρείας που ενδιαφερόταν ναπροωθήσει τα έργα του. Ολοκληρώθηκε το 1824 και πα-ρουσιάστηκε µαζί µε άλλα έργα µε µεγάλη επιτυχία στοKamtnertor theater της Βιέννης. Ο Μπετόβεν, που διηύθυ-νε την ορχήστρα στην πρεµιέρα, δεν είχε καταλάβει τοχειροκρότηµα – εξαιτίας της κώφωσής του - ώσπου έναςαπό τους σολίστες τον έπιασε από τον ώµο και τον γύρι-σε προς τη µεριά του κοινού που τον χειροκροτούσε.

Ω∆Η ΣΤΗ ΧΑΡΑ ή ΥΜΝΟΣ ΣΤΗ ΧΑΡΑ (AN DIE FREUDE):Ποίηµα του Φρίντριχ Σίλλερ που µελοποίησε ο Μπετόβενκαι αποδίδεται από χορωδία στο τελευταίο µέρος τηςΕνάτης συµφωνίας. Εκφράζει το ιδεαλιστικό όραµα τουποιητή για τη συναδέλφωση των ανθρώπων- όραµα πουσυµµεριζόταν και ο Μπετόβεν.Ο Μπετόβεν ήταν λάτρης της ποίησης του Σίλλερ και

σχεδίαζε, από τα νεανικά του χρόνια ακόµη, να µελο-ποιήσει την «Ωδή στη Χαρά». Η ένταξη της χορωδίας σ΄ ένα συµφωνικό σύνολο απο-τέλεσε µια µεγάλη καινοτοµία για την εποχή εκείνη.

10. Ω∆Η ΣΤΗ ΧΑΡΑ

Συµφωνία Αρ. 9 d-moll op.125Σύνθεση: Λούντβιχ Βαν Μπετόβεν (1824) Στίχοι: Φρήντριχ ΣίλλερEρµηνεύει η ορχήστρα: Berliner Philarmoniker, 1977∆ιευθυντής Ορχήστρας: Χέρµπερτ Φον Κάραγιαν

ΦΡΗΝΤΡΙΧ ΓΙΟΧΑΝ ΚΡΙΣΤΟΦ ΦΟΝ ΣΙΛΛΕΡ / FRIENDRIGJOHANN KRISTOF VON SCHILLER (1759 – 1805) Γεννήθηκε στο Μάρµπαχ της Βυρτεµβέργης και πέθανεστη Βαϊµάρη. Τα γνωστότερα θεατρικά του έργα είναι Οιληστές, η τριλογία Βάλενσταϊν, Μαρία Στιούαρτ και Γουλι-έλµος Τέλλος. Έγραψε επίσης ποιήµατα και µυθιστορή-µατα. Ο Σίλλερ επιτέθηκε κατά των κοινωνικών συµβάσε-ων, της πολιτικής καταπίεσης και της τυραννίας, Υπέρ-µαχος της φυσικής ελευθερίας στα πρώτα του έργα,πραγµατεύτηκε αργότερα, στα πιο ώριµα, την πνευµατικήελευθερία. Θεωρούσε ότι η τέχνη µπορούσε να βοηθήσειτον άνθρωπο να πετύχει την εσωτερική του αρµονία καιπως µε την «αισθητική αγωγή» του κάθε πολίτη µπορείνα προαχθεί µια πιο ανθρώπινη κοινωνική τάξη.

ΧΕΡΜΠΕΡΤ ΦΟΝ ΚΑΡΑΓΙΑΝ / HERBERT VON KARAJAN(1908 -1989) Γεννήθηκε στο Σάλτσµπουργκ της Αυστρίας. ∆ιετέλεσεεπί 34 χρόνια κύριος αρχιµουσικός της ΦιλαρµονικήςΟρχήστρας του Βερολίνου (1955-1989) ενώ έκανε πάνωαπό 800 ηχογραφήσεις. Παιδί –θαύµα στο πιάνο, ο Κά-ραγιαν σπούδασε στο Μοτσαρτέουµ του Σάλτσµπουργκκαι στη Βιέννη. Πρωτοεµφανίστηκε ως διευθυντής Ορ-


43

χήστρας το 1927 στην Ούλµ της Γερµανίας και από τότεδιηύθυνε σπουδαίες ορχήστρες, στο Βερολίνο, στη Σκά-λα του Μιλάνου, στο Λονδίνο, στη Βιέννη, στο Παρίσι. Οι µουσικές του ερµηνείες αρχικά χαρακτηρίζονταν γιατην ακρίβειά τους. Όµως κατά τις δεκαετίες του ’70 καιτου ’80 απέκτησαν ένα πιο προσωπικό ύφος.

11. ΜΠΕΤΟΒΕΝ ΙΙ

ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΑΝ ΜΠΕΤΟΒΕΝ / (BEΕTHOVEN VAN LUDWIG (1770 – 1827)Ένας από τους µεγαλύτερους συνθέτες όλων των επο-χών, ο Μπετόβεν γεννήθηκε στη Βόννη στις 15 ∆εκεµ-βρίου του 1770 από µουσική αλλά φτωχή οικογένειαφλαµανδικής καταγωγής. Έκανε αποσπασµατικές γενι-κές σπουδές, τις οποίες σταµάτησε στα έντεκα χρόνιατου. Από πολύ νέος έδειξε την κλίση του στη µουσικήκαι έµαθε από τον πατέρα του πιάνο, βιολί κι εκκλησια-στικό όργανο. Εννέα χρονών πέρασε στη φροντίδα τουNeefe, οργανίστα και συνθέτη, που του γνώρισε τουςΓερµανούς δασκάλους του 18ου αιώνα και του δίδαξετις µεθόδους της σύνθεσης. Η τέχνη του, έχοντας τις ρί-ζες της στην κλασική παράδοση του Χάυντν και του Μό-τσαρτ, απλώθηκε και αγκάλιασε το πνεύµα του ουµανι-σµού, όπως εκφράστηκε στα έργα του Γκαίτε και τουΣίλερ (των δύο αυτών συγχρόνων του στη σφαίρα τηςλογοτεχνίας) και πάνω απ’ όλα στα ιδεώδη της ΓαλλικήςΕπανάστασης µε τις παθιασµένες διακηρύξεις της γιαελευθερία και αξιοπρέπεια του ατόµου. Σε ό,τι αφοράτη µουσική φόρµα υπήρξε ένας σπουδαίος καινοτόµος,διευρύνοντας τις εκφραστικές δυνατότητες της σονά-τας, της συµφωνίας, του κονσέρτου και του κουαρτέ-του, ενώ στην Ενάτη Συµφωνία συνδύασε το λόγο τηςφωνητικής και της ενόργανης µουσικής µ’ έναν τρόποπου ποτέ πριν δεν είχε επιχειρηθεί. Την προσωπική τουζωή σφράγισε ένας ηρωικός αγώνας µε την τυραννικήκώφωσή του. Μερικά από τα σπουδαιότερα έργα τουδηµιουργήθηκαν κατά τα τελευταία δέκα χρόνια τηςζωής του, όταν είχε ήδη στερηθεί την ακοή του.

12. Άρνηση

Τραγούδι από τη µελοποιηµένη ποιητική συλλογήΕπιφάνια (Παρίσι, 1960)Στίχοι: Γιώργος ΣεφέρηςΕρµηνεύει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ (1900 – 1971)Γεννήθηκε στη Σµύρνη. Ποιητής από τους σηµαντικότε-ρους της λογοτεχνικής γενιάς του ’30, χάρισε στη χώραµας το πρώτο Νόµπελ Λογοτεχνίας το 1963. Το πραγµα-τικό του όνοµα ήταν Γιώργος Σεφεριάδης. Σπούδασενοµικά στο Παρίσι και στη συνέχεια άρχισε την επαγ-γελµατική του σταδιοδροµία στο Υπουργείο Εξωτερικώνως ακόλουθος, την οποία και θα τερµατίσει ως πρε-σβευτής στο Λονδίνο το 1962. Το 1969 κατάγγειλε δηµό-σια το δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα, γεγονός πουείχε παγκόσµια απήχηση. Η επίσηµη εµφάνισή του στοχώρο της λογοτεχνίας γίνεται το 1931 µε την ποιητικήσυλλογή Στροφή. Ακολούθησαν Η Στέρνα, Το Μυθιστό-ρηµα, Ηµερολόγιο Καταστρώµατος Α’, Τετράδιο γυµνα-σµάτων, Ηµερολόγιο Καταστρώµατος Β’, Κίχλη, Ηµερο-λόγιο Καταστρώµατος Γ’, Τρία κρυφά ποιήµατα. Έγραψεεπίσης το µυθιστόρηµα Έξι νύχτες στην Ακρόπολη καιδοκίµια που χαρακτηρίστηκαν υποδείγµατα γλωσσικήςστιλπνότητας και βαθύτατου στοχασµού. Μετάφρασε σταελληνικά ποιήµατα σύγχρονων Ευρωπαίων και Αµερικά-νων ποιητών (Αντιγραφές) καθώς και κείµενα της αρ-χαίας γραµµατείας (Μεταγραφές) και απέδωσε στη νε-οελληνική γλώσσα το Άσµα Ασµάτων και την Αποκάλυ-ψη του Ιωάννη. Για την ποίησή του και το σύνολο του


44

πνευµατικού του έργου έχει τιµηθεί στην Ελλάδα µε τοΈπαθλο Παλαµά το 1947 και στο εξωτερικό, που το έργοτου είχε γίνει γνωστό από µεταφράσεις σε πολλέςγλώσσες, µε το βραβείο Foyle στο Λονδίνο (1961). Η µέ-ρα της κηδείας του (20.9.71), στην Αθήνα, πήρε το χα-ρακτήρα πάνδηµης αντιδικτατορικής εκδήλωσης.

13. Η ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑ

ΣΥΝΘΕΣΗ: Η πράξη της σύλληψης ενός µουσικού κοµ-µατιού, η τέχνη της δηµιουργίας του και το τελικό απο-τέλεσµα της δηµιουργικής διαδικασίας. Οι έννοιες αυ-τές είναι αλληλένδετες και προϋποθέτουν την ύπαρξηµιας παράδοσης µέσα στην οποία εντάσσονται τα µου-σικά έργα. Αυτό άρχισε να συµβαίνει µόνο από το τέλοςτου 18ου αίώνα, όταν οι µουσικές εκδόσεις άρχισαν ναδίνουν µια οριστική µορφή στα µουσικά έργα. Στον ∆υ-τικό Πολιτισµό η έννοια µουσική σύνθεση αναφέρεταικυρίως στο ολοκληρωµένο έργο, όπως αυτό έχει κατα-γραφεί σηµειογραφικά ή έχει ηχογραφηθεί.

14. ΝΥΧΤΑ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΟΥ

ÍÕ×ÔÁ ÌÅÓÁ ÓÔÁ ÌÁÔÉÁ ÓÏÕ

Τραγούδι από τη συλλογή Ταξίδι Μέσα στη Νύχτα(Αθήνα, 1978)Στίχοι: Γιάννης ΘεοδωράκηςΕρµηνεύει η Μαργαρίτα ΖορµπαλάΜπουζούκι: Λάκης Καρνέζης

ΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΑΚΗΣ (1932 –1996) Γεννήθηκε στα Γιάννενα. ∆ηµοσιογράφος και ποιητής,αδελφός του Μίκη Θεοδωράκη. Εργάστηκε στα περιοδικάΑντί και ∆ρόµοι της Ειρήνης καθώς και στις εφηµερίδεςΑυγή και Ριζοσπάστης. Αριστερός, εντάχθηκε από µικρόςστην Εθνική Αντίσταση. Υπήρξε ένας από τους δηµοσιο-γράφους της Αθήνας που συνέβαλαν στην αποκάλυψη τωνδολοφόνων του Γρηγόρη Λαµπράκη. Ποιητικά του έργα:Λιποτάχτες (µελοποιηµένο από τον Μίκη Θεοδωράκη),Πληµµύρα, Ένα τραγούδι του καιρού. Ακόµα, το πεζογρά-φηµα Υπέρ Βωµών και Αστείων, όπου διακωµωδεί το πα-ρακράτος. Υπήρξε επίσης συνεργάτης της εφηµερίδας«ΚΗΡΥΞ» των Χανίων.

ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΖΟΡΜΠΑΛΑΓεννήθηκε στην Τασκένδη (πρώην Σοβιετική Ένωση) απόΈλληνες γονείς, πολιτικούς πρόσφυγες. Ήταν 9 χρονώνόταν πρωτογνώρισε το Μίκη Θεοδωράκη, οικογενειακόφίλο, που πήγε να τους επισκεφθεί στη Μόσχα. Στα 17της χρόνια ήρθε στην Ελλάδα µετά από πρόσκληση τουσυνθέτη για να τραγουδήσει σ’ έναν από τους σηµαντι-κότερους του δίσκους, στις «Μπαλλάντες» σε ποίησηΜανόλη Αναγνωστάκη. Η συνεργασία της µε το Μίκη εί-

Όταν ηχογραφούσαµε, λέω στον Μπιθικώτση:- Πρόσεξε την άνω τελεία. Εκεί που λες «πήραµετη ζωή µας», βάλε παύση πριν πεις «λάθος».Στ’ αυτιά µου είχα την προτροπή – παράκληση τουποιητή:- Την άνω τελεία! Την άνω τελεία! Αλλιώτικα µουαντιστρέφεις το νόηµα.Τελικά όµως αυτό αποδείχθηκε ανεφάρµοστο στηνπράξη, µε αποτέλεσµα να ακουστεί η λέξη «λάθος»κολλητά στο «πήραµε τη ζωή µας», δίνοντας αντί-θετο νόηµα στο ποίηµα. Όµως πόσο κατανοητό ήτανγια το λαό, που ποιος λίγο, ποιος πολύ, είχε πάρειτη ζωή του λάθος…

Μίκης θεοδωράκης


45

χε ως αποτέλεσµα άλλους πέντε δίσκους και µια σειράαπό συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από το1993 ζει µόνιµα στην Κύπρο και συνεχίζει να τραγουδάτόσο σε ζωντανές εµφανίσεις όσο και σε δίσκους.

15. ΤΟ ΤΕΤΡΑ∆ΙΟ

ΒΙΟΛΙ: Έγχορδο, ευρωπαϊκό όργανο, µε δοξάρι και τέσ-σερις χορδές. Στην ορχήστρα χρησιµοποιούνται πρώτακαι δεύτερα βιολιά. Τα πρώτα παίζουν κυρίως τη µελω-δία και σπάνια το µέρος της συνοδείας. Τα δεύτερα συ-µπληρώνουν την αρµονία, παίζουν τη δεύτερη φωνή τηςµελωδίας, αντιθέµατα, αν υπάρχουν, ή την κύρια µελω-δία µια όγδοη χαµηλότερα. Το βιολί πιθανολογείται ότιπροέρχεται από τη βιόλα αλλά ίχνη του βρίσκονται καιστη lira da braccio. Αφού πέρασε πολλές αλλαγές, υπο-λογίζεται ότι κατά το 1480 – 1530 απέκτησε σχήµα πα-ρόµοιο µε το σηµερινό.

ΚΛΙΜΑΚΑ: Κλίµακα ή σκάλα είναι η συνεχής διαδοχήοκτώ φθόγγων. Όταν το ύψος των φθόγγων αυξάνεται ηκλίµακα λέγεται ανιούσα, κι όταν µειώνεται κατιούσα. Ηπρώτη νότα λέγεται τονική και δίνει το όνοµά της σ’ολόκληρη την κλίµακα. Ο αριθµός των κλιµάκων πουχρησιµοποιούνται σήµερα στις διάφορες µουσικές τουκόσµου είναι τεράστιος. Οι κλίµακες αυτές διαφέρουντόσο ως προς τη σύλληψη και τα τεχνικά χαρακτηριστι-κά, όσο και ως προς την ηχητική αίσθηση που προκα-λούν. Σε ό,τι αφορά την ευρωπαϊκή µουσική η βασικήκλίµακα που συναντάται είναι η διατονική, η οποία απο-τελείται από τόνους και ηµιτόνια.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ (1824 –1879) Γεννήθηκε στη Λευκάδα. Όνειρό του η ενσωµάτωση τωνΕφτανήσων στην Ελλάδα και η ολοκλήρωση της εδαφι-κής ακεραιότητας της χώρας µας µε την απελευθέρω-ση της Ηπείρου. Μετά την ένωση των Εφτανήσων εκλέ-χτηκε πρώτος αντιπρόσωπός τους στην Εθνοσυνέλευσητης Αθήνας. Στα γράµµατα παρουσιάστηκε σε ηλικία 23χρονών µε την ποιητική συλλογή Στιχουργήµατα. Εξέδω-σε επίσης τις συλλογές Μνηµόσυνα και Κυρά Φροσύνηκαι τα δραµατικά ποιήµατα Αστραπόγιαννος, ΘανάσηςΒάγιας, Σαµουήλ και Φυγή. Έγραψε ακόµα και πολλά

άλλα ποιήµατα, ενώ άφησε ατέλειωτο το τελευταίο τουέργο, τον Φωτεινό. Τα πατριωτικά του ποιήµατα έχουνεπικό και δραµατικό χαρακτήρα. Αυτά είναι και το κα-λύτερο δείγµα της ποίησής του. Στα µεγάλα δεκαπεντα-σύλλαβα πατριωτικά του έπη περιγράφει τα γεγονότα µεµοναδική παραστατικότητα και ζωντάνια.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΟΛΕΜΗΣ (1862 – 1924) Γεννήθηκε στην Αθήνα. Έγραψε ποίηση και θεατρικάέργα. Το 1918 τιµήθηκε µε το αριστείο γραµµάτων γιατην ποιητική του συλλογή “Σπασµένα µάρµαρα”. Ήταν οιδρυτής της Εταιρείας Θεατρικών Συγγραφέων και οπρώτος της πρόεδρος. Η συλλογή Το παλιό βιολί (1909)εκδόθηκε πολλές φορές και πολλά ποιήµατα του µελο-ποιήθηκαν και έγιναν πολύ γνωστά τραγούδια. Ο Πολέ-µης εισήγαγε στην ποίηση του καθώς και στη θεατρικήτου παραγωγή στοιχεία από τη δηµοτική ποίηση και πα-ράδοση. Σε γνωστή λαϊκή παράδοση βασίζεται και τοπιο γνωστό του δράµα Ο βασιλιάς Ανήλιαγος, το οποίοερµήνευσε στη σκηνή η Μαρίκα Κοτοπούλη.

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ (1859 – 1943)Ένας από τους κορυφαίους ποιητές της νέας ελληνι-κής ποίησης, ο Παλαµάς υπήρξε η κεντρική φυσιο-γνωµία της πνευµατικής ζωής της Ελλάδας την ίδιαεποχή που στην πολιτική ζωή της χώρας δέσποζε ηµορφή του Ελευθέριου Βενιζέλου. Σηµαντικά του έρ-γα είναι η συλλογή Ασάλευτη Ζωή, Ο ∆ωδεκάλογοςτου Γύφτου και η Φλογέρα του Βασιλιά. Η ποίησή τουκινείται ανάµεσα σε ένα λυρισµό του «εγώ» και στηνέκφραση των µεγάλων οραµάτων της πατρίδας µας,ένα λυρισµό του «εµείς». Έγραψε επίσης 2.500 περί-που άρθρα, µελέτες και σηµειώµατα, ανάµεσα σταοποία σηµαντική θέση κατέχουν τα µαχητικά του άρ-θρα υπέρ της δηµοτικής γλώσσας.

∆ΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (1798 – 1857) Ο ∆ιονύσιος Σολωµός είναι ένας από τους σηµαντικότε-ρους Έλληνες ποιητές. Χαρακτηρίζεται ως ο Εθνικόςµας Ποιητής, γιατί είναι αυτός που το 1823 έγραψε τονΎµνο προς την Ελευθερία, απόσπασµα του οποίου κα-θιερώθηκε ως ο Εθνικός µας Ύµνος µελοποιηµένο απότον Νικόλαο Μάντζαρο. Σηµαντικά έργα του είναι επίσηςοι Ελεύθεροι Πολιορκηµένοι, ο Κρητικός και ο Λάµπρος.


Τα ποιήµατά του έχουν έναν πρωτοφανέρωτο λυρισµόκαι ταυτόχρονα εισχωρούν ολοένα και πιο βαθιά σταµυστικά της γλώσσας και στους ποιητικούς εκφραστι-κούς τρόπους της λαϊκής παράδοσης.

16. ΤΙ ΘΕΛΩ

Τραγούδι από τη συλλογή 40 Τραγούδια για Παιδάκια και Παιδιά.Σύνθεση του 1939 (14 χρονών)Στίχοι: Γεώργιος ∆ροσίνης Ερµηνεύει η Παιδική Χορωδία & Ορχήστρα του ∆ηµοτικούΩδείου Λάρισας µε διευθυντή τον ∆ηµήτρη Καρβούνη

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ∆ΡΟΣΙΝΗΣ (1859 – 1951) Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε νοµικά και φιλολογίαστο Πανεπιστήµιο της Αθήνας και στη συνέχεια Ιστορίατης Τέχνης στη Λειψία, στη ∆ρέσδη και στο Βερολίνο.Πρωτοεµφανίστηκε το 1879 στο χώρο της λογοτεχνίας µεποιήµατά του στα περιοδικά «Ραµπαγάς» και «Μη χάνε-σαι». Χρησιµοποίησε τη δηµοτική γλώσσα από τις πρώτεςτου δηµιουργίες, ενώ ως πεζογράφος χρησιµοποίησε αρ-χικά την καθαρεύουσα, για να στραφεί και εκεί αργότεραστη δηµοτική. Τα δηµοτικά µας τραγούδια και η λαϊκή πα-ράδοση στάθηκαν σηµαντικές πηγές της έµπνευσής του.

∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΒΟΥΝΗΣΓεννήθηκε στην Τσαριτσάνη της Λάρισας. Σπούδασεµουσική στο ∆ηµοτικό Ωδείο Λάρισας µε καθηγητή τοΓιάννη Τσανακά και στη συνέχεια παρακολούθησε σε-µινάρια χορωδιακής µουσικής και σεµινάριο του συ-στήµατος Ζ. Kodaly στην Ουγγαρία. Είναι καθηγητήςµουσικής στη Μέση Εκπαίδευση από το 1983 και καθη-γητής θεωρητικών στο ∆ηµοτικό Ωδείο Λάρισας από το1981. Επίσης παρουσιάζει εκποµπές µουσικολογικού

περιεχοµένου στη ∆ηµοτική Ραδιοφωνία Λάρισας καιείναι διευθυντής πολλών χορωδιών.

Η ΠΑΙ∆ΙΚΗ ΧΟΡΩ∆ΙΑ του ∆ΗΜΟΤΙΚΟΥ Ω∆ΕΙΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ:Ιδρύθηκε το 1977, µε σκοπό αφενός την πληρέστερη µου-σική αγωγή των µαθητών του Ωδείου και αφετέρου µιαδυναµική παρέµβαση στο πολιτιστικό «γίγνεσθαι» της πό-λης. Το 1981, τη διεύθυνσή της ανέλαβε ο σηµερινός διευ-θυντής της, ∆ηµήτρης Καρβούνης. Η χορωδία έδωσε πά-νω από 130 συναυλίες και συµµετείχε σε Συναντήσεις καιΦεστιβάλ χορωδιών στη Λάρισα και άλλες πόλεις της Ελ-λάδας και του εξωτερικού, ερµηνεύοντας µεγάλο ρεπερ-τόριο ελληνικής και ξένης µουσικής, που ξεπερνά τα 250έργα. Το 1978 και 1985 βραβεύτηκε στον Πανελλήνιο ∆ια-γωνισµό του Χορωδιακού Φεστιβάλ Αθηνών. Τα τελευταίαδέκα χρόνια συνεργάστηκε µε κορυφαίους καλλιτέχνεςκαι συγκροτήµατα, όπως τους: Μίκη Θεοδωράκη, ΜάνοΧατζιδάκι, Σταύρο Ξαρχάκο, Νίκο Κυπουργό, Αντώνη Κο-ντογεωργίου, Αλκη Μπαλτά, την Χορωδία της ΕΡΤ κ.α.

Η συνθετική ικανότητα του Θεοδωράκη φαίνεται απ΄ταπρώτα του τραγούδια, τα οποία, αν και συνέθεσε σεηλικία µόλις 12 και 13 χρονών, έχουν άρτια µορφολογικάτη δοµή του τραγουδιού. Πέρα από την υπέροχη µελωδίατους υπάρχει µια ολοκληρωµένη συνθετική πρόταση µεµορφολογική ισορροπία, αισθητικό και άρτια τεχνικόαποτέλεσµα. Το πρώτο του τραγούδι, όπως σηµειώνεικαι ο ίδιος ο συνθέτης, είναι «Το καραβάκι», το οποίοέγραψε στην Πάτρα το 1937, σε ηλικία µόλις 12 χρονών.Απ΄τα τραγούδια που εκδόθηκαν, εννιά γράφτηκαν στονΠύργο τα χρόνια 1938 και 1939, δεκατρία στην Τρίποληαπ΄το 1940 µέχρι το 1943 και τα υπόλοιπα στην Αθήνααπ΄το 1944 και ύστερα, όταν ο συνθέτης εγκαθίσταται οριστικά στην πρωτεύουσα.

∆ηµήτρης Καρβούνης

17. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ

Ω∆ΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ: Τον Ιούνιο του 1871 ιδρύθηκε µε πρωτο-βουλία του τότε πρωθυπουργού Αλέξανδρου Κουµουν-δούρου ο «Μουσικός και ∆ραµατικός Σύλλογος». Ανάµε-σα στους σκοπούς του Συλλόγου ήταν και η σύστασηΩδείου, τα εγκαίνια του οποίου έγιναν στις 10 Ιανουαρί-ου του 1873. Μετά από µια δύσκολη -εξαιτίας κυρίωςτης έλλειψης πόρων - εικοσαετή προσπάθεια δραστη-

46


ριοτήτων, και ενώ φαινόταν ότι το Ωδείο βάδιζε προς τηνκαταστροφή, σήµανε η «αναγέννησή του» µε την εµφά-νιση στην διεύθυνση του Ωδείου του Γεωργίου Νέζου(ανέλαβε καθήκοντα το 1891). Ο Νέζος έδωσε νέα πνοήστο Ωδείο. Το Ίδρυµα απέκτησε κύρος και φήµη και -µετά την παραίτηση του Νέζου το 1924 - η ανοδική τουπορεία συνεχίστηκε ακάθεκτη. Ακόµα και στα δύσκολαχρόνια της Κατοχής εξακολουθούσε να λειτουργεί όπωςπρώτα. Το Ωδείο Αθηνών δεν είναι µόνο ένα σηµαντικόµουσικό εκπαιδευτικό ίδρυµα. Σ’ αυτό οφείλουµε τη δη-µιουργία της πρώτης στην Ελλάδα δραµατικής σχολής,την ίδρυση θεάτρου, τη δηµιουργία συµφωνικής ορχή-στρας και χορωδίας, τη συλλογή δηµοτικών τραγουδιών.

18. ΟΙ ∆ΡOΜΟΙ ΤΟΥ ΑΡXAΓΓΕΛΟΥ

Τραγούδι από τη Συλλογή Ασίκικο Πουλάκη(Αθήνα 1985 & 1995)Στίχοι: Μιχάλης ΓκανάςΕρµηνεύει ο Βασίλης ΛέκκαςΤα παιδικά χρόνια στη Λέσβο, στα Γιάννενα, στο

Αργοστόλι είναι τα πιο κρίσιµα. ∆εν είναι τυχαίο πουµέσα από τις µνήµες η µορφή του Αρχάγγελου Μιχαήλ, της εικόνας που του είχε χαρίσει η γιαγιά του, παίρνει µια ιδιαίτερη θέση, καθώς βοηθάει το αποξενωµένο παιδί εκείνου του καιρού να ζει ανάµεσα στο υπαρκτό και στο ιδεατό – στη ζωή και στο όνειρο – σε ίση βάση.Γεγονός που του χαρίζει την απαραίτητη ψυχικήισορροπία για να αντιµετωπίζει τις συνεχείς αλλαγές,από πόλη σε πόλη, που δεν του επιτρέπουν να πιάσει ρίζες πουθενά, αλλά πού, τελικά, τον οδηγούν να βρει ένα µεγάλο στήριγµα στη Μουσική.

Απόσπασµα από την ΕΙΣΑΓΩΓΗ του εκδότη στην οµώνυµη, πεντάτοµη αυτοβιογραφία του

Μίκη Θοεδωράκη, που περιλαµβάνει και πολλά στοιχεία µυθοπλασίας.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΚΑΝΑΣ (1944)Γεννήθηκε στον Τσαµαντά Θεσπρωτίας Ηπείρου. Ποιή-µατά του έχουν µεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες,ενώ στίχοι του έχουν µελοποιηθεί από γνωστούς Έλλη-νες και ξένους συνθέτες: Μίκη Θεοδωράκη, Ν. Μαµα-γκάκη, Ν. Ξυδάκη, ∆.Παπαδηµητρίου, Ν. Κυπουργό, G.Bregovic, A. Dinkjian . Μετέφρασε τις «Νεφέλες» τουΑριστοφάνη για το Θέατρο Τέχνης – Καρόλου Κουν καιτους «Επτά επί Θήβας» του Αισχύλου για το ∆ΗΠΕΘΕ Πα-τρών. Το 1994 τιµήθηκε µε το Κρατικό Βραβείο Ποίησηςγια το βιβλίο του Παραλογή. Έργα του που έχουν εκδο-θεί είναι: Ακάθιστος ∆είπνος, Γυάλινα Γιάννενα, Παρα-λογή, Τα Μικρά και το πεζογράφηµα Μητριά Πατρίδα.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΕΚΚΑΣ Πρωτοεµφανίστηκε το 1980 στο µουσικό χώρο τραγου-δώντας στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι Η εποχή της Μελ-λισσάνθης. Συνεργάστηκε από τότε µε τον συνθέτη σεδίσκους, συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις. Το1996 ηχογράφησε το Ασίκικο Πουλάκη. Άλλοι συνθέτεςµε τους οποίους έχει συνεργασθεί είναι ο Γιάννης Μαρ-κόπουλος, ο Γιάννης Σπάθας και ο Χάρης Παπαδόπου-λος. Το 2000 ερµήνευσε σε διασκευή τη Ρωµιοσύνη.

Όταν συναντηθήκαµε στο σπίτι µου για πρώτη φορά όλοι µαζί, ο Γιάννης Σπάθας, ο Βασίλης Λέκκας και ο Μιχάλης Γκανάς, τους έδειξα τη φωτογραφία των Πουλάκηδων, βγαλµένη στον Τσεσµέ (Κρήνη) της Μικρασίας λίγα χρόνια πριν την καταστροφή και τους είπα «ο δίσκος

47


πρέπει να βαπτιστεί Ασίκικο Πουλάκη (το «κη» µε ήτα), για να φανεί η ρίζα της έµπνευσης…». Πράγµατι για µέναείναι πολύ σηµαντικό, γιατί οι υπόλοιπες µουσικές ρίζες,η κρητική, η λαϊκή, η ευρωπαϊκή, κυριάρχησαν µέσα στηµουσική µου, έτσι ώστε να αδικηθεί η µητρική που –

καλώς εχόντων των πραγµάτων – θα έπρεπε να είναι η πιο δυνατή… Πρόκειται λοιπόν κατ’ αρχήν για την αποκατάσταση µιας «αδικίας». Κι ακόµα γιατί δεν θα ’θελα να νοµισθεί πως έτσι στα καλά καθούµενα µου ήρθε ν’ ασχοληθώ µε τους ∆ρόµους. Όσο για τον Ασίκικο, αυτός είναι Ρυθµός – Χορός δικής µου φαντασίας. Του έδωσα µάλιστα αυστηρή φόρµα βασισµένη στη ρυθµικήεναλλαγή και εξέλιξη ….. πράγµα που δίνει ένα ξαφνικό τίναγµα στο ρυθµό και γι’ αυτό και τον ονόµασα ΑΣΙΚΙΚΟ, δηλαδή χορό για Ασίκηδες, για Λεβέντες. Ο ρυθµός αυτός, παντρεµένος µε τους ∆ρόµους, µας πηγαίνει κατ’ ευθείαν στα παράλια της Μικρασίας, εκεί που κάποτε έλαµψε ο ελληνικός πολιτισµός, στη γλυκιά Ιωνία, τη ρίζα της µητέρας µου.

Μίκης Θεοδωράκης

19. ΚΗΡΥΞΗ ΠΟΛΕΜΟΥ

Ο ΤΟΡΠΙΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ «ΕΛΛΗΣ» ΚΑΙ Η ΕΙΣΟ∆ΟΣ ΤΗΣΕΛΛΑ∆ΑΣ ΣΤΟ Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ: Η κατάληψητης Αλβανίας από τον Μουσολίνι το 1939 αποκαλύπτει ταιταλικά σχέδια στην Ανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκά-νια. Από τότε αρχίζει µια σειρά εκφοβισµών της Ιταλίαςπρος την Ελλάδα µε αποκορύφωµα τον τορπιλισµό τουελληνικού αντιτορπιλικού Έλλη (15 Αυγούστου 1940) στολιµάνι της Τήνου. Οι εκφοβισµοί όµως της Ιταλίας δενέχουν το αποτέλεσµα που είχε προεξοφλήσει ο Μουσο-λίνι. Το τελεσίγραφο της 28ης Οκτωβρίου 1940, µε τοοποίο η Ιταλία ζητά την ελεύθερη δίοδο των στρατευµά-των της από το ελληνικό έδαφος, απορρίπτεται από τοντότε πρωθυπουργό δικτάκτορα Ιωάννη Μεταξά ο οποίος,αυτή τη συγκεκριµένη στιγµή, γίνεται ο εκφραστής τηςκοινής θέλησης του ελληνικού λαού. Η µάχη της Ελλά-δας κράτησε 216 συνολικά ηµέρες: από την 28η Οκτω-βρίου 1940 ως την 31η Μαΐου 1941, οπότε έληξε κάθε ορ-γανωµένη αντίσταση και στην Κρήτη.

20. ΘΑ ΣΗΜΑΝΟΥΝ ΟΙ ΚΑΜΠΑΝΕΣ

Τραγούδι από τη µελοποιηµένη ποιητική συλλογήΡωµιοσύνη (Αθήνα, 1966)Στίχοι: Γιάννης ΡίτσοςΕρµηνεύει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ (1909 – 1990)Ένας από τους σηµαντικότερους εκπροσώπους της νε-οελληνικής ποίησης της γενιάς του ’30. Πήρε µέροςστην Εθνική Αντίσταση από τις τάξεις του ΕΑΜ. Για τηνσυµµετοχή του αυτή και την ένταξή του στο ΚΚΕ εξορί-στηκε από το 1948 έως το 1952 στο Κοντοπούλι της Λή-µνου, τη Μακρόνησο και τον Αι-Στράτη. Εξορίστηκε επί-σης στη Γυάρο και στο Παρθένι της Λέρου µε τη δικτα-τορία του ’67, ενώ πέρασε ένα µεγάλο µέρος της Χού-ντας σε κατ’ οίκον περιορισµό στη Σάµο. Το πρώτο τουβιβλίο µε τον τίτλο Τρακτέρ κυκλοφόρησε το 1934. Έκτο-τε κυκλοφόρησαν περισσότερες από 100 ποιητικέςσυλλογές και έργα του, ανάµεσα στα οποία: Επιτάφιος,Το τραγούδι της αδερφής µου, Εαρινή συµφωνία, Το εµ-βατήριο του ωκεανού, ∆οκιµασία, Η σονάτα του σεληνό-φωτος (1956, πρώτο βραβείο ποίησης), Οι γειτονιές τουκόσµου, Ρωµιοσύνη, ∆εκαοχτώ λιανοτράγουδα της πι-

48


κρής πατρίδας, Μαρτυρίες, Καπνισµένο Τσουκάλι, Η Κυ-ρά των Αµπελιών, Ηµερολόγια Εξορίας, Εικονοστάσιοανωνύµων αγίων, κ.α. Έγραψε επίσης τα θεατρικά Μιαγυναίκα πλάι στη θάλασσα, Πέρα από τον ίσκιο των κυ-παρισσιών, Τα ραβδιά των τυφλών, Ο λόφος µε το σι-ντριβάνι. Μετέφρασε ποιητικά έργα των Μπλοκ, Μαγια-κόβσκη, Χικµέτ, Γιόζεφ, Έρενµπουργκ, Γκιλιέν, κ.α. Με-τά το 1970 γνώρισε τη µεγαλύτερη φήµη του µε τη διε-θνή διάδοση και αναγνώριση του έργου του, που συνο-δεύτηκε από πολυάριθµες βραβεύσεις και τιµητικέςδιακρίσεις ανάµεσα στις οποίες και το βραβείο Λένινγια την Ειρήνη το 1977.

Τη ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ µου την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουµένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα απ’ τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσµατα από τη ∆ΟΚΙΜΑΣΙΑ για να µου τα εµπιστευθεί. Όµως τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν. Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγµή κάποιοχέρι (χωρίς να ξέρει κανείς το πώς και το γιατί) τα ανέσυρε και τα ακούµπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά µε την Αστυνοµία. Ο άγριος ξυλοδαρµός και η κακοποίησή µου, γεγονότα που µ’επηρέασαν βαθειά. Τόσο που, µόλις διάβασα τον πρώτο στίχο «Αυτά τα δέντρα δεν βολεύονται µε λιγότερο ουρανό…», κάθισα, όπως ήµουν λερωµένος µε λάσπη και αίµατα, και συνέθεσα µονορούφι τη ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ.


21. ΠΑΕΙ ΠΟΛΕΜΟ

Ο πατέρας του Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργης, πήρε µέροςστους Βαλκανικούς πολέµους σε ηλικία 16 ετών και πο-λέµησε στην Ήπειρο, όπου και τραυµατίστηκε. Έγραψετις αναµνήσεις του από τον πόλεµο, µε τον τίτλο «Πολε-µικαί σελίδες», έργο το οποίο δεν εκδόθηκε όµως ποτέ.

22. ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙ∆Ι

Τραγούδι από το θεατρικό έργο του Brendan BehanΈνας Όµηρος σε µετάφραση Βασίλη Ρώτα (Παρίσι, 1961)Ερµηνεύει ο Μίκης Θεοδωράκης

49


50

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΩΤΑΣ (1889 – 1977)Ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, κριτικός, µεταφραστής.Εµφανίστηκε στα ελληνικά γράµµατα µε ποιήµατά του πουδηµοσιεύτηκαν στο περιοδικό των µαχόµενων δηµοτικι-στών Ο Νουµάς το 1908. Στη συνέχεια και για περισσότεροαπό 60 χρόνια έδωσε ένα σηµαντικότατο έργο από ποιή-µατα, πεζά, θεατρικά, µελέτες, µεταφράσεις. Σηµειώνου-µε εδώ ένα ελάχιστο δείγµα της δουλειάς του: ΑνοιξιάτικαΤραγούδια ποιήµατα, Τραγούδια της Κατοχής, ποιήµατα,Παλιές Ιστορίες, Αφηγήµατα, πεζό, Ελληνικά νιάτα, θεατρι-κό, Θέατρο για παιδιά – περιλαµβάνει όλα τα θεατρικά πουέγραψε για παιδιά. Οδηγός για Σχολικές Παραστάσεις, µε-λέτη, ∆ηµοκράτες παραδηµοκρατικοί µελέτη (σε συνεργα-σία µε τη Βούλα ∆αµιανάκου). Σηµαντική είναι η µετάφρα-ση που έκανε όλων των θεατρικών έργων και των σονέτωντου Σαίξπηρ αλλά και έργων του Σίλλερ, του Αριστοφάνηκαι του Ησίοδου. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ίδρυσε τοΘεατρικό Σπουδαστήριο µε στόχο να συµβάλλει στη θεα-τρική παιδεία του τόπου. Μαζί µε άλλα µέλη της ΕΠΟΝ ορ-γάνωνε θεατρικές παραστάσεις στο βουνό.

Ο Μπήαν εµπνέεται από τον απελευθερωτικό αγώνα του ιρλανδικού λαού. ∆εν µένει όµως εκεί αλλά µε τοκεντρικό πρόσωπο – σύµβολο του οµήρου Άγγλου στρατιώτη, υψώνει µια σπαρακτική κραυγή µπροστά στον παραλογισµό του πολέµου που µεταβάλλει τους ανθρώπους σε απλά εξαρτήµατα ενός αποτρόπαιου και στυγνού µηχανισµού που ζει µε σάρκες και δάκρυα.


23. ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ

ΚΑΤΟΧΗ: Η χρονική περίοδος 1941- 1944 κατά την οποίαοι Γερµανοί εισέβαλαν και παρέµειναν στη χώρα µας. Στις 27 Απριλίου του 1941 οι Γερµανοί εισήλθαν σε µια σχε-δόν άδεια Αθήνα, αφού οι κάτοικοι έµειναν πεισµατικάκλεισµένοι στα σπίτια τους. Η ύψωση της ναζιστικής σβά-στικας στην Ακρόπολη σηµατοδότησε την αρχή της γερµα-νικής κατοχής. Με την πτώση της Κρήτης στα τέλη τουΜαΐου, σηµειώθηκε η ολοκληρωτική κατάληψη της χώραςαπό τους Γερµανούς, οι οποίοι επέβαλαν τη “Nέα Tάξη”,που σήµανε τη συσσώρευση εξαιρετικών δεινών και δο-κιµασιών για τον ελληνικό λαό. Η Ελλάδα περιήλθε σε τρι-πλή κατοχή, αφού διαµοιράστηκε ανάµεσα στους Γερµα-νούς και στους συµµάχους τους, Iταλούς και Bουλγάρους.

ΦΑΛΑΓΓΑ: Μακρά σειρά ατόµων ή οχηµάτων που προ-χωρούν προς µια κατεύθυνση σε καθορισµένο δροµο-λόγιο – φάλαγγα στρατιωτικών οχηµάτων.

24. Ο AΝΤΩΝΗΣ

Τραγούδι από τη µελοποιηµένη ποιητική συλλογή Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν (Αθήνα, 1965).Στίχοι: Ιάκωβος ΚαµπανέλληςEρµηνεύουν: Μαρία Φαραντούρη (Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν), Gisela May (Gisela May and ThanassisMoraitis sing Mikis Theodorakis) και η Elinoar MoavVeniadis (Mauthaouzen Trilogy)


51

ANDONIS

Dort auf der Breiten Treppe,Auf der Treppe der Tränen,Im tiefen “ Wiener Graben ”,Im Steinbruch der Klagen.

Dort Laufen Juden und Partisanen,Stürzen Juden und Partisanen,

Schleppen Steine auf dem Rücken,Steine, Kreuze des Todes .

Dort hört Andonis die Stimme,Hört die Stimme sagen:Kamerad, o Kamerad,

Hilf mir die Treppe hinauf !

Doch dort auf der breiten TreppeUnd auf der Treppe der Tränen

Ist solche Hilfe Schande,Ist solch ein Mitleid Fluch .

Der Jude stürzt auf der Treppe,Die Treppe färbt sich rot .

Und du, mein Junge, komm mal her,Schlepp jetzt einen doppelt so großen Stein .

Ich nehm einen zweimal, dreimal so großen .Ich heiße Andonis,

Und bist du ein mann, Komm her,Auf den marmornen Druschplatz.

Την µετάφραση στα γερµανικά έχει κάνει ηGisela Steineckert

ΓΚΙΖΕΛΑ ΜΑΪ / GISELA MAYΓερµανίδα ηθοποιός και τραγουδίστρια. Μεγάλωσε στηΛειψία. Την ανακάλυψε ο Hans Eisler το 1957 σε µια θε-ατρική παράσταση του Berthold Brecht στο «Γερµανικόθέατρο». Από τότε και για πολλά χρόνια ήταν η ιδανικήερµηνεύτρια των τραγουδιών του Brecht µε τα οποίακλήθηκε να δώσει παραστάσεις σε τρεις ηπείρους. ΗΌπερα στο Σίδνεϋ, το Carnegie-Hall στη Νέα Υόρκη, ηΣκάλα του Μιλάνου είναι µερικοί µόνο από τους σταθ-µούς στις περιοδείες της. Έχουν κυκλοφορήσει πολλοί

δίσκοι µε ερµηνείες της σε έργα των Berthold Brecht -Kurt Weil καθώς και του Jacques Brel. Η Gisela May είναιξεχωριστή µουσική προσωπικότητα. Η φωνή της περιέχειδύναµη και κοµψότητα. Όταν τραγουδάει ποτέ δεναγνοεί ότι είναι ηθοποιός, ενώ συγχρόνως τονίζει κάθελέξη του κειµένου. Προπάντων γοητεύει η σκληρότηταµε την οποία τραγουδάει τα τραγούδια. Ηχογράφησετραγούδια του Θεοδωράκη το 1988, µαζί µε τον ΘανάσηΜωραΐτη.

ΕΛΙΝΟΑΡ ΜΟΑΒ ΒΕΝΙΑ∆Η / ELINOAR MOAV - VENIADISΙσραηλινή τραγουδίστρια, σύζυγος του Έλληνα ζωγρά-φου Κύριλλου Βενιάδη. Τα τραγούδια του Μαουτχάου-ζεν, τα µετέφρασε η ίδια στα Εβραϊκά και τα ηχογράφη-σε στο Τελ Αβίβ το 1995.

Ιστορική θεωρείται πια η παρουσίαση του έργου το 1988 µέσα στο οµώνυµο στρατόπεδο σε τρεις γλώσσες: ελληνικά µε την Μαρία Φαραντούρη, γερµανικά µε την Gisela May και εβραϊκά µε την ισραηλινή τραγουδίστριαElinoar Moav.

MAUTHAUSEN TRILOGY (1995): ∆ίσκος σε τρίγλωσσηέκδοση, για τα 50 χρόνια από την απελευθέρωση τωνκρατουµένων του στρατοπέδου. Περιέχει τα τραγούδιατης συλλογής «Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» ερµη-νευµένα στα Ελληνικά, στα Αγγλικά και στα Εβραϊκά απότις τραγουδίστριες Μαρία Φαραντούρη, Nadia Weinbergκαι Elinoar Moav Veniadis.

25. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

...αυτό που κάνει τους καλλιτέχνες να κατέχουν µιαξεχωριστή, «µυθική» ίσως θέση ανάµεσα στους άλλουςανθρώπους είναι η δύναµή τους να διατυπώνουν τη συλλογική ανάγκη για έκφραση. Όµως όχι µια οποιαδήποτε«έκφραση», αλλά εκείνη που έχει τη σφραγίδα της διάρκειας και της αντοχής στο χρόνο.



26. ΠΟΙΟΣ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ

Τραγούδι από τη συλλογή Τα Τραγούδια του Αγώνα(Λονδίνο, 1971)Στίχοι: Μάνος ΕλευθερίουΕρµηνεύουν: Χάρης και Πάνος Κατσιµίχας

ΜΑΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ (1938)Γεννήθηκε στην Ερµούπολη της Σύρου. Έγραψε ποιήµα-τα, διηγήµατα, µία νουβέλα, τρία λευκώµατα και µία µε-λέτη τετράτοµη για το θέατρο στην Ερµούπολη κατά τηνπερίοδο 1901 – 1921. Θεωρείται ένας από τους σηµαντι-κότερους σύγχρονους στιχουργούς. Έχει συνεργαστεί µεόλους σχεδόν τους Έλληνες συνθέτες: Μίκη Θεοδωρά-κη, Μάνο Χατζιδάκι, ∆ήµο Μούτση, Σταύρο Κουγιουµτζή,Γιάννη Μαρκόπουλο, Γιάννη Σπανό, Χρήστο Νικολόπου-λο, Ηλία Ανδριόπουλο. Το 2004 έκανε για πρώτη φοράτην εµφάνισή του στο χώρο του µυθιστορήµατος µε τοβιβλίο Ο καιρός των χρυσανθέµων. Συνεργάζεται µε τηνεφηµερίδα ΤΑ ΝΕΑ και κάνει εκποµπές στο ραδιόφωνο. Ορισµένα από τα σηµαντικότερα έργα του είναι:Τα παραµύθια: Ιστορία ενός µικρού µυρµηγκιού, Τα παρα-µύθια του αυτοκράτορα, Ένα καράβι µια φορά. Επίσης,έχει επιµεληθεί τα βιβλία: Φωτογραφίες και Φωτογράφοι,Ενθύµιον Σύρου, Το Θέατρο στην Ερµούπολη (2 τόµοι).

ΧΑΡΗΣ ΚΑΙ ΠΑΝΟΣ ΚΑΤΣΙΜΙΧΑΣ Ξεκίνησαν την καριέρα τους το 1975, παίζοντας ελληνι-κή µουσική σε πάµπς του Βερολίνου. Εξελίχθηκανόµως γρήγορα σε τραγουδοποιούς, γράφουν δηλαδήαυτοί τους στίχους και τη µουσική των τραγουδιών τους

και τα τραγουδούν οι ίδιοι. Παράλληλα µ’ αυτό γράφουνπαιδικά τραγούδια και παραµύθια για το ραδιόφωνο καιτην τηλεόραση.

27. ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ

ΟΡΧΗΣΤΡΑ: Κατά την αρχαιότητα ο όρος ορχήστρα σή-µαινε το χώρο του θεάτρου που βρισκόταν κοντά στουςθεατές και στον οποίο κινούνταν ο χορός, ενώ κατά τηνκλασική εποχή της ευρωπαϊκής µουσικής σήµαινε µιαοµάδα οργάνων που χρησιµοποιούνταν για να αποδί-δουν αυτοτελείς µουσικές συνθέσεις. Στις µέρες µαςορχήστρα είναι ένα σύνολο οργάνων που ποικίλει σεµέγεθος και σε σύνθεση ανάλογα µε το είδος της µου-σικής που προορίζεται να εξυπηρετήσει. Υπάρχουν ορ-χήστρες δηµοτικές, λαϊκές, ελαφρές, δωµατίου, εκκλη-σιαστικής µουσικής, συµφωνικής µουσικής κ.λ.π.. Οι πρόδροµοι της σύγχρονης ορχήστρας εµφανίστηκανγια πρώτη φορά στη ∆ύση περί το 1600.

ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ: Μεγάλη ή µικρή ορχήστρα τηςοποίας η σύνθεση των οργάνων επιτρέπει να εκτελείσυµφωνικά έργα. Ο αριθµός των οργάνων ποικίλει απόέργο σε έργο, ανάλογα µε τις απαιτήσεις της σύνθεσηςαλλά και την άποψη του συνθέτη. Μια µεγάλη συµφωνι-κή ορχήστρα αποτελείται συνήθως από 20-24 πρώτα βιο-λιά, 18-20 δεύτερα βιολιά, 16-18 βιόλες, 14-16 βιολοντσέ-λα, 12-14 κοντραµπάσα, 2 φλάουτα, 1 πίκολο φλάουτο, 2όµποε, 1 αγγλικό κόρνο, 2 κλαρινέτα, 1 µπάσο κλαρινέτο,2 φαγκότα, 1 κόντρα φαγκότο, 3 τροµπέτες, 4-6 κόρνα, 3τροµπόνια, 1 τούµπα, 4-8 κρουστά και 1-2 άρπες.

ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ: Μουσικά έργα που είναι γραµ-µένα να παιχτούν από συµφωνική ορχήστρα.

ΟΠΕΡΑ: Μουσική σύνθεση που συνδυάζει τη δραµατικήπλοκή µε τη µουσική και το τραγούδι. Το κείµενο ονο-µάζεται λιµπρέτο και κατά κανόνα τραγουδιέται. Η όπε-ρα πρωτοεµφανίστηκε στη Φλωρεντία κατά την όψιµηΑναγέννηση. Αρχικά το µουσικό και το δραµατικό στοι-χείο ήταν ισοδύναµα, µε τον καιρό όµως δόθηκε µεγα-λύτερη βαρύτητα στη µουσική παρά στην πλοκή, κατά-σταση που επιχείρησε να ανατρέψει ο Ρίχαρντ Βάγκνερ,δηµιουργώντας το µουσικό δράµα. Η όπερα γνώρισε τηµεγαλύτερη άνθηση της στην Ιταλία τον 18ο και 19ο αιώ-

52


να, ενώ στυλοβάτες του είδους θεωρούνται οι Σκαρλά-τι, Γκλουκ, Μότσαρτ, Βέρντι, Πουτσίνι, Ροσίνι, Βέµπερκ.α. Τα διάφορα είδη όπερας είναι η όπερα µπούφα ήκωµική όπερα, η όπερα σέρια (σοβαρή όπερα), η οπε-ρέτα και η όπερα µπάλαντ (χαρακτηριστικό αγγλικό εί-δος κωµικής όπερας).

ΤΑΝNΧΟΫΖΕΡ / TANNHAEUSER: Τίτλος όπερας του Βά-γκνερ. Μουσικό δράµα µε τρεις πράξεις σε µουσική καικείµενο του Ρίχαρντ Βάγκνερ. Η πρώτη παράσταση δό-θηκε στη ∆ρέσδη το 1845. Η ιστορία εκτυλίσσεται τον13ο αιώνα στην Θουριγγία και το Βάρτµπουργκ.

Η υπόθεση του έργου: Ο Ταννχόυζερ ζει κοντά στηνΑφροδίτη, σ’ ένα περιβάλλον απόλυτου έρωτα, νοσταλ-γεί όµως την προηγούµενη ζωή του και φεύγει παράτην προειδοποίηση της Αφροδίτης ότι θα ποθήσει ναξαναγυρίσει κοντά της. Στο δρόµο της επιστροφής µα-θαίνει για την παλιά του ζωή πράγµατα που δεν θυµά-ται καθόλου. Εγκατέλειψε τον τόπο του, γιατί είχε απο-τύχει σε ένα διαγωνισµού τραγουδιού παρ’ όλο που εί-χε κερδίσει µε το τραγούδι του την καρδιά της Ελίζα-µπεθ. Αποφασίζει τότε να συµµετάσχει στον επόµενοδιαγωνισµό τραγουδιού στο Βάρτµπουργκ. Μπροστάστην Ελίζαµπεθ ο Ταννχόυζερ τραγουδά για τον σαρκικόέρωτα. Μετανιώνει όµως για το τραγούδι του και απο-φασίζει να πάει στη Ρώµη, στον πάπα, για να ζητήσεισυγχώρεση. ∆εν τα καταφέρνει, γιατί έχει ήδη ποθήσειτην επιστροφή κοντά στην Αφροδίτη. Ξαναγυρίζει στοΒάρτµπουργκ, όπου η Ελίζαµπεθ - χάνοντας κάθε ελπί-δα να τον ξαναδεί - είναι νεκρή. Ο Ταννχόυζερ πεθαί-νει κι αυτός. Ένα ραβδί που ανθίζει κοντά του φανερώ-νει ότι πήρε επιτέλους συγχώρεση.

ΡΙΧΑΡΝΤ ΒΑΓΚΝΕΡ / RICHARD WAGNER (1813-1883)Το 1813 γεννήθηκε στη Λειψία η σπουδαιότερη φυσιο-γνωµία της γερµανικής ροµαντικής όπερας, ο ΡίχαρντΒάγκνερ. Είχε γερή µόρφωση τόσο κλασική όσο καιµουσική. Σπούδασε σύνθεση και στο Πανεπιστήµιο τηςΛειψίας φιλοσοφία και αισθητική. Πήρε µέρος στο επα-ναστατικό κίνηµα του Μαΐου του 1849 και κυνηγηµένοςαπό την αστυνοµία κατέφυγε στη Ζυρίχη, όπου έµεινεµια δεκαετία. Το 1834 έγραψε τον Ιπτάµενο Ολλανδόενώ το 1845 ολοκλήρωσε τον Ταννχόϋζερ. Αντλούσε τασκοτεινά και τραγικά θέµατά του από τη γερµανική µυ-

θολογία και ιστορία. Χρειάστηκε 25 ολόκληρα χρόνια γιανα γράψει την Τετραλογία Το δαχτυλίδι των Νιµπελούνγκεν,που αποτελείται από 4 µουσικά δράµατα: Ο χρυσός τουΡήνου, Βαλκυρία, Ζίγκφριντ και Λυκόφως των θεών.Παράλληλα έγραψε την όπερα Τριστάνος και Ιζόλδη,που παρουσιάστηκε στο Μόναχο το 1865. Ήταν ξεκάθαροπια ότι η ορχήστρα του είχε γίνει ιδιαίτερα εκφραστική,εν µέρει λόγω του λάιτµοτιβ (επαναλαµβανόµενη µου-σική φράση), βασικό χαρακτηριστικό στην όπερα τουΒάγκνερ, που είναι ένα σύντοµο µουσικό σχήµα καθο-ριστικό ενός προσώπου, µιας ιδέας ή ενός πράγµατος.Τελευταίο του έργο ήταν ο Πάρσιφαλ, που ολοκληρώθη-κε στα 1882.

ΕΓΧΟΡ∆Α: Μουσικά όργανα των οποίων ο ήχος παράγε-ται από τη δόνηση µίας ή περισσοτέρων χορδών καιδιακρίνονται σε τοξωτά, νυκτά και πληκτροφόρα. Ταπρώτα είναι εκείνα που παίζονται µε δοξάρι, όπως τοβιολί, η βιόλα, το βιολοντσέλο κ.λ.π.. Τα δεύτερα είναιεκείνα που παίζονται µε τα δάκτυλα ή µε πένα (κιθάρα,άρπα, µαντολίνο κ.α.) και τα πληκτροφόρα είναι εκείναπου φέρουν πλήκτρα (πιάνο, τσέµπαλο κ.α.).

ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ‘ΑΙΦΕΛ: Το µνηµείο σύµβολο του Παρισιού.Επιλέχθηκε ανάµεσα σε 107 σχέδια, κατασκευάστηκεαπό τον Γουσταύο Άιφελ ως η κορωνίδα της ΠαγκόσµιαςΈκθεσης του 1889 και από τότε αποτελεί το σύµβολο τηςπόλης. Έχει ύψος 320 µέτρα και αποτελείται από 7.000τόνους σιδήρου. Στον δεύτερο όροφο υπάρχουν εστιατό-ρια και καταστήµατα, τα οποία προσφέρουν µιαναξιοθαύµαστη πανοραµική θέα των Παρισίων.

53


28. Η ΕΙΣΟ∆ΟΣ ΤΟΥ ΖΟΡΜΠΑ

Σκηνή 11, από το Μπαλέτο ZORBA IL GRECO: Σουίτα γιαΜπαλέτο, µπουζούκι / κλαρίνο, χορωδία και συµφωνι-κή ορχήστρα (Αθήνα – Βραχάτι – Παρίσι, 1987-88)Στίχοι σκηνής 11: Ιάκωβος Καµπανέλλης (από το τρα-γούδι Από το παράθυρο σου)Ερµηνεύουν η Συµφωνική Ορχήστρα και η Χορωδία του Μόντρεαλ ∆ιεύθυνση Ορχήστρας: Charles Dutoit

ΣΟΥΪΤΑ : Ορχηστρική σύνθεση αποτελούµενη από αυτο-τελή ενόργανα τµήµατα διαφορετικής µουσικής φυσιο-γνωµίας, στην ίδια τονικότητα και µε µορφές συνήθωςµικρότερες από εκείνες της σονάτας. Επίσης, ο όροςσουίτα χρησιµοποιείται για επιλογές σκηνικής µουσικήςαπό θεατρικά έργα ή µουσικής µπαλέτου, που προορί-ζονται να εκτελεστούν σε κοντσέρτα.

ZORBA IL GRECOΗ σουίτα για το µπαλέτο Ζορµπάς ήταν παραγγελία τουχορογράφου Lorca Massine και του Ente Lirico – Arenadi Verona.Το έργο, που αποτελείται από 2 πράξεις και 23 σκηνές,προέκυψε από συνδυασµό της µουσικής που γράφτηκεγια το φιλµ του Μιχάλη Κακογιάννη Zorba the Greek (1964)και αποσπασµάτων προγενέστερων έργων του συνθέτη. Ηεπιλογή έγινε µε τρόπο που να µπορεί να στηρίξει τηνιστορία του ήρωα στο µυθιστόρηµα του Καζαντζάκη. Τοέργο αναδεικνύει το σφρίγος και το αίσθηµα ελευθερίαςτης ελληνικής ψυχής, µεταδίδει το µήνυµα ότι η ζωή συ-νεχίζεται, ενώ ταυτόχρονα εκφράζει την αντίληψη τουΜίκη Θεοδωράκη για τη σύγχρονη µουσική. Η πρώτη εκτέλεση του έργου έγινε το καλοκαίρι του1988 στην Arena di Verona.

Συµφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της Arena di Verona∆ιεύθυνση: Μίκης ΘεοδωράκηςΣολίστ: Λάκης Καρνέζης, Κώστας Παπαδόπουλος Τραγούδι: Σοφία ΜιχαηλίδουΧορογραφία: Lorca MassineΧορευτές: Vladimir Vassiliev και το µπαλλέτο της Arenadi Verona

Μουσική µε λαϊκές ρίζες πλουτισµένη µε όλες τις έντε-χνες επεξεργασίες της εποχής µας. Είµαι Κρητικός, όπωςο Νίκος Καζαντζάκης, και µπορώ να πω ότι ο Ζορµπάς εί-ναι ο ίδιος ο εαυτός µου. ∆ηλαδή η Κρήτη µε το ξέφρενοπάθος για ζωή, για χαρά που δεν είναι τίποτα άλλο για µας παρά Μουσική – Μελωδία – Ρυθµός – Χορός.


ΛΑΚΗΣ ΚΑΡΝΕΖΗΣ & ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΣ Ο Λάκης Καρνέζης και ο Κώστας Παπαδόπουλος είναιδύο µοναδικοί σολίστ του µπουζουκιού (πρίµο – σεκόντο)οι οποίοι µαζί έκαναν τα πρώτα τους βήµατα στον καλλι-τεχνικό χώρο ξεκινώντας από την Κοκκινιά, για να κατα-κτήσουν µε τις πενιές τους ολόκληρο τον κόσµο. Βρέθη-καν στην ορχήστρα του Μίκη Θεοδωράκη από το 1960.Επιτάφιος, Άξιον Εστί, Το τραγούδι του νεκρού αδελφούσφραγίστηκαν από τις ερµηνείες τους σε δίσκους καισυναυλίες. Έχουν συνεργαστεί επίσης µε τους Μάνο Χα-τζιδάκι, ∆ήµο Μούτση, Απόστολο Καλδάρα και άλλους.

Ο Λόρκα Μασίν (ο χορογράφος και ο Ζορµπάς στο µπα-λέτο) γεννήθηκε και µεγάλωσε στην καρδιά του κλασικούχορού. Όταν ήρθε στην Ελλάδα και γνώρισε τους σύγχρονουςελληνικούς λαϊκούς χορούς (ζεϊµπέκικο, χασάπικο, καλαµατιανό), γοητεύτηκε και θέλησε από τότε να τους µυθοποιήσει εντάσσοντάς τους στην τεχνική του κλασικούµπαλέτου. Είναι αυτός που είδε ότι στο έργο µου υπήρχαντα στοιχεία εκείνα που θα τον βοηθούσαν, ώστε µε τακαινούρια κινησιολογικά κίνητρα (ως χορευτική απεικόνισητων νέων ρυθµών και µελωδιών) να δώσει στον σύγχρονοέντεχνο χορό νέα πνοή. Και νοµίζω ότι τα κατάφερε. Η όλη σύλληψη και χορογράφηση του Ζορµπά αναδει-κνύεται σε µνηµειώδες χορευτικό έργο.


54


ZORBA THE GREEK (ΑΛΕΞΗΣ ΖΟΡΜΠΑΣ):Ασπρόµαυρη ταινία, διάρκειας 142’, σε σκηνοθεσία καισενάριο Μιχάλη Κακογιάννη.Η ταινία ήταν βασισµένη στο βιβλίο του Νίκου Καζα-ντζάκη Βίος & πολιτεία του Αλέξη Ζορµπά.Παραγωγή: ΗΠΑ / Αγγλία / Ελλάδα, 1964. Ερµηνευτές:Anthony Quinn, Alan Bates, Lila Kedrova, Ειρήνη ΠαπάΗ ταινία πήρε 3 Όσκαρ: Για την Καλλιτεχνική ∆ιεύθυνσητου Βασίλη Φωτόπουλου, για την ερµηνεία του Β΄Γυναι-κείου Ρόλου από την Lila Kedrova και για τη φωτογραφίατου Walter Lassally, ο οποίος τα τελευταία χρόνια κατοικείστον τόπο όπου έγιναν τα γυρίσµατα της ταινίας ΖΟΡΜΠΑΣ,στην Κρήτη, στο Σταυρό Ακρωτηρίου Χανίων. Η µουσικήγια την ταινία γράφτηκε στην Αθήνα, τον Μάρτιο του 1964.

Η ταινία είναι µία διασκευή του έργου του Καζαντζάκη µετον Άλαν Μπέιτς στο ρόλο του Άγγλου διανοούµενου πουσυνεργάζεται µε τον Αλέξη Ζορµπά, έναν ανοιχτόκαρδο,πολυλογά και γυναικά τυχοδιώκτη Κρητικό, σ’ ένα απίθα-νο σχέδιο, που δίνει την ευκαιρία στον πρώτο να µάθει νααπολαµβάνει και να γεύεται κάθε στιγµή της ζωής του. ΟΚακογιάννης έδωσε τη ζωντάνια και τον παλµό που απαι-τεί το βιβλίο. Η ταινία σηµείωσε µεγάλη επιτυχία στοεξωτερικό και καθιέρωσε διεθνώς το «συρτάκι».

ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ (1883 – 1957)Πνευµατική φυσιογνωµία µε έργο τεράστιο σε όγκο καισηµασίας γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1883.Ταξίδεψε και έζησε πολλά χρόνια στο εξωτερικό, καθώςήταν πνεύµα ανήσυχο και διψασµένο για κάθε είδουςγνώση. Νίτσε, Χριστός, Βούδας, Λένιν ήταν οι µορφέςπου επηρέασαν βαθιά το έργο του. Σύµφωνα µε τον ίδιοτα σηµαντικότερα έργα του είναι η Ασκητική, ως σπόροςγια το κατοπινό του έργο, και η Οδύσσεια, που θεωρού-σε ότι ήταν το κατ’ εξοχήν έργο του. Σηµαντικό έργο τουεπίσης είναι το Αναφορά στον Γκρέκο που θεωρείται ηπνευµατική του αυτοβιογραφία. Έγραψε όµως και ποιή-µατα και τραγωδίες και βέβαια µυθιστορήµατα (Ο Χρι-στός ξανασταυρώνεται, Αδελφοφάδες, Ο φτωχούληςτου Θεού, Καπετάν Μιχάλης). Με αυτά τα τελευταία«επικοινώνησε» µε το πλατύτερο κοινό, κάτι που του εί-χαν στερήσει τα προηγούµενα έργα του. Μετέφρασε σταελληνικά αριστουργήµατα της παγκόσµιας λογοτεχνίαςκαι µε το γενικό τίτλο Ταξιδεύοντας δηµοσίευσε τιςεντυπώσεις του από τα ταξίδια του στον κόσµο.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ (1922)Σκηνοθέτης του κινηµατογράφου και του θεάτρου γεν-νήθηκε στη Λεµεσό της Κύπρου. Στην πρώτη του ταινίαήδη (Κυριακάτικο ξύπνηµα 1954) διαφαίνονται τα στοι-χεία που αποτελούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα τηςδουλειάς του: το νεορεαλιστικό στοιχείο επιτυχηµέναδεµένο µε στοιχεία της αρχαίας τραγωδίας ή του µελο-δράµατος. Σηµαντικές άλλες ταινίες του είναι: Στέλλα,Το κορίτσι µε τα µαύρα, Το τελευταίο ψέµα, Ηλέκτρα. Το1975 έφτιαξε ένα πολιτικό ντοκιµαντέρ µε θέµα τηντουρκική εισβολή στην Κύπρο, το Αττίλας 74. Στο θέατροσκηνοθετεί κυρίως αρχαία τραγωδία και Σαίξπηρ.

29.Ο ΕΡΩΤΑΣ

BBC (BRITISH BROADCASTING CORPORATION): Το ειδησειογραφικό βρετανικό δίκτυο Μπι – Μπι- Σιιδρύθηκε το 1922 ως ραδιοφωνικό δίκτυο αρχικά. Το1936 προχώρησε στην ίδρυση και τηλεόρασης. Σήµεραδιαθέτει ραδιόφωνο, τηλεόραση και ηλεκτρονικό δί-κτυο και εκπέµπει σε 43 διαφορετικές γλώσσες. Ενώείναι κρατικό δίκτυο, είναι ανεξάρτητο από πολιτικέςκαι οικονοµικές επιρροές, γεγονός που το έχει φέρειπολλές φορές σε σύγκρουση µε τους κυβερνώντες.

ΕΠΟΝ (ΕΝΙΑΙΑ ΠΑΝΕΛΛΑ∆ΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΟΛΑΙΑΣ)Αντιστασιακή οργάνωση νέων κατά την Κατοχή, η οποίαυπαγόταν στο ΕΑΜ. Ιδρύθηκε το Φλεβάρη του 1943. Στοκαταστατικό της η ΕΠΟΝ αυτοπροσδιορίζεται ως οργά-νωση “εθνικοαπελευθερωτική, αντιφασιστική -προο-δευτική, αντιπολεµική -φιλειρηνική”.

Η µόρφωση ήταν από τους βασικούς µας στόχους(σ.σ. της ΕΠΟΝ). Για αυτό, µόλις απελευθερώνονταν µια γειτονιά, η πρώτη µας έννοια ήταν να ανοίξουµε το σχολείο της...

Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη, ποιήτρια

55


30. ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ

Τραγούδι για την ταινία Φαίδρα (Παρίσι, 1961)Σκηνοθεσία: Ζυλ ΝτασσένΣτίχοι: Γιάννης ΘεοδωράκηςΕρµηνεύει η Μελίνα Μερκούρη

ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ (1925 – 1994)Η Μελίνα Μερκούρη (Μαρία - Αµαλία Μερκούρη) γεν-νήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε θέατρο στη δραµατικήσχολή του Εθνικού (1943 –46). Ως πρωταγωνίστρια κα-θιερώθηκε το 1949 µε το ρόλο της Μπλάνς από το έργοτου Τένεσι Ουίλιαµς Λεωφορείον ο Πόθος. Η πρώτη κι-νηµατογραφική δουλειά της ήταν η ταινία του ΜιχάληΚακογιάννη Στέλλα (1955). Με το ρόλο, όµως, της `Ιλιαστην ταινία Ποτέ την Κυριακή (1960), αλλά και τη θεα-τρική µεταφορά του έργου στη Νέα Υόρκη, απέκτησεπλέον διεθνή φήµη. Η Μελίνα Μερκούρη πάλεψε σκληρά για την ανατροπήτης χούντας από το εξωτερικό όπου βρισκόταν. Μετάτην αποκατάστασή της ∆ηµοκρατίας γύρισε στην Ελλά-δα και πολιτεύτηκε. Εκλέχθηκε µε το ΠΑΣΟΚ το 1981 και

ανέλαβε καθήκοντα υπουργού Πολιτισµού, αξίωµα πουδιατήρησε ως το τέλος της πρώτης οκταετίας των κυ-βερνήσεων Παπανδρέου.`Οραµά της ήταν µέχρι το θάνατό της η επιστροφή τωνµαρµάρων του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο.∆ηµιούργησε τα ∆ηµοτικά Περιφερειακά Θέατρα για ναέρθει το θέατρο στην επαρχία, ενώ δικής της έµπνευσηςήταν και η δηµιουργία του θεσµού της ``ΠολιτιστικήςΠρωτεύουσας της Ευρώπης΄΄. Το άστρο της Μελίνας έσβησε στις 6 Μαρτίου του 1994.

ΖΥΛ ΝΤΑΣΣΕΝ / JULES DASSIN (1911)Αµερικανός σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηµατογρά-φου, γεννήθηκε στο Middletown του Connecticut. Το 1936φοίτησε σε δραµατική σχολή στην Ευρώπη. Το 1940 δούλε-ψε ως βοηθός του σκηνοθέτη Alfred Hitchcock. Από το 1954εγκαταστάθηκε στη Γαλλία και από το 1974 στην Ελλάδα. Το1955 κέρδισε στις Κάννες το Βραβείο Καλύτερου Σκηνοθέ-τη για την ταινία Ριφιφί. Το 1966 παντρεύτηκε σε δεύτερογάµο τη Μελίνα Μερκούρη. Έχει παρασηµοφορηθεί από τηΛεγεώνα της Τιµής και από την Τάξη των Τεχνών και Γραµ-µάτων. Είναι Πρόεδρος του Ιδρύµατος Μελίνα Μερκούρηαπό της συστάσεώς του, τον Μάρτιο του 1994.

PHAEDRA / ΦΑΙ∆ΡΑ : Ασπρόµαυρη, δραµατική ταινία του1961, διάρκειας 115’. Παραγωγή: ΗΠΑ / Γαλλία / Ελλάδα.

Σκηνοθεσία: Ζυλ Ντασσέν Σενάριο: Ζυλ Ντασσέν, Μαργαρίτα Λυµπεράκη, µε βάσητα έργα του Ευριπίδη και του ΡακίναΕρµηνευτές: Μελίνα Μερκούρη, Anthony Perkins, Ralf ValloneΗ ταινία είναι µια µεταφορά της κλασικής τραγωδίαςστη σύγχρονη εποχή.

31. ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ: Οι υπόδουλοι Έλληνες άρχισαν να αναζη-τούν τρόπους αντίστασης στον κατακτητή. Η πάλη για τηνεπιβίωση του λαού ήταν ήδη µια πρώτη αυθόρµητη αντι-στασιακή πράξη. Τα λαϊκά συσσίτια που άρχισαν να λει-τουργούν µε την πρωτοβουλία των πιο δραστήριων στοι-χείων των διαφόρων επαγγελµατικών οργανώσεων καισυλλόγων των εργαζοµένων αποτελούν την πρώτη νίκηπου απόσπασε ο ελληνικός λαός από τους κατακτητές.

56


Όµως το πρώτο αποτελεσµατικό ράπισµα στα στρατεύ-µατα κατοχής δόθηκε µε το κατέβασµα της χιτλερικήςσηµαίας από την Ακρόπολη της Αθήνας. Τη νύχτα της30ης Μαΐου 1941 δύο νέοι φοιτητές, ο Μανόλης Γλέζοςτης Ανωτάτης Σχολής Οικονοµικών και Εµπορικών Επι-στηµών και ο Αποστόλης Σάντας της Νοµικής, εκφρα-στές της ψυχικής διάθεσης όλου του Ελληνικού λαού,σκαρφαλώνουν στον ιερό βράχο από τη Β.∆. πλευρά καιχωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τη γερµανική φρουράπλησιάζουν τον ιστό και κατεβάζουν τη γερµανική ση-µαία. Σιγά - σιγά η αντίσταση του Ελληνικού λαού άρχι-σε να απλώνεται και να οργανώνεται.Στις 11 Σεπτεµβρίου 1941 αναγγέλλεται η ίδρυση του«Εθνικού ∆ηµοκρατικού Ελληνικού Συνδέσµου»(Ε.∆.Ε.Σ.). Λίγο αργότερα ιδρύεται η «Εθνική και Κοινω-νική Απελευθέρωση» (Ε.Κ.Κ.Α.) και τέλος, στις 28 Σε-πτεµβρίου του 1941 γνωστοποιείται στον ελληνικό λαό µεδιάγγελµα η ίδρυση του «Εθνικού ΑπελευθερωτικούΜετώπου» (Ε.Α.Μ.).Την ιδρυτική του πράξη υπέγραψανοι αντιπρόσωποι τεσσάρων κοµµάτων, του Κ.Κ.Ε (Κοµ-µουνιστικό Κόµµα Ελλάδος), του Σ.Κ.Ε. (ΣοσιαλιστικόΚόµµα Ελλάδος), της Ε.Λ.∆. (Ελληνική Λαϊκή ∆ηµοκρα-τία) και του Α.Κ.Ε. (Αγροτικό Κόµµα Ελλάδος).Η τελευταία αυτή οργάνωση κατόρθωσε να γίνει η πε-ρισσότερο µαζική. Με την ίδρυση του ΕΑΜ ολοκληρώ-νεται ο κύκλος της αντιστασιακής οργάνωσης του Ελλη-νικού λαού. Και οι τρεις αντιστασιακές οργανώσεις ξε-κινούν από κοινές αφετηρίες, θέτουν έναν άµεσο καιέναν απώτερο στόχο. Άµεσος στόχος είναι ο αγώνας κα-τά των κατακτητών και η απελευθέρωση της Ελλάδας.Απώτερος στόχος είναι η αλλαγή στην κοινωνική, οικο-νοµική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της χώρας και ηδηµιουργία των προϋποθέσεων για την οικοδόµησηενός σταθερού δηµοκρατικού πολιτεύµατος.

…ΠΑΝΩ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΦΕΡΕΤΡΟ ΑΚΟΥΜΠΑΕΙ Η ΕΛΛΑ∆Α…Το 1943 πέθανε ο Κωστής Παλαµάς. Ο Άγγελος Σικελια-νός έγραψε ένα ποίηµα ως επικήδειο και το απήγγειλεπάνω από τη σορό του ποιητή:

ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ (1884 – 1951)Γεννήθηκε στη Λευκάδα. Ο Αλαφροϊσκιωτος, γραµµένοτο 1907, είναι το ποίηµα που τον χαρακτηρίζει. Αν καιήταν δηµιούργηµα της εφηβικής του ηλικίας φέρειπλούσια τα γνωρίσµατα της ποίησής του: ένα διάχυτολυρισµό, την ευδαιµονική ταύτιση του ποιητή µε τη φύ-ση, στιβαρή δηµοτική γλώσσα. Ο Σικελιανός αποζητά σεόλη του την ποίηση τη χαµένη ενότητα φύσης και αν-θρώπου έχοντας ως πηγές της έµπνευσής του την αρ-χαία έννοια της ολότητας αλλά και το Χριστιανισµό. Όρα-µά του ήταν να γίνουν οι ∆ελφοί ένα παγκόσµιο κέντροσυναδέλφωσης των λαών και για το λόγο αυτό οργάνω-σε εκεί το 1927 και το 1930 ∆ελφικές γιορτές στο πλαί-σιο της αναβίωσης των πανανθρώπινων ιδανικών τηςαρχαίας Ελλάδας. Το Μήτηρ Θεού, γραµµένο το 1917, χα-ρακτηρίστηκε ως «το πιο µουσικό ποίηµα που γράφτη-κε σ’ ελληνική γλώσσα µετά το θάνατο του Σολωµού».

ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ (1757 – 1798)Ένας από τους σηµαντικότερους εκπροσώπους του Νε-οελληνικού ∆ιαφωτισµού, ο Ρήγας Φεραίος, ήταν έναςαπό τους σηµαντικότερους εκφραστές των Ιδεών του∆ιαφωτισµού στον ελλαδικό χώρο. Στην τουρκοκρατού-µενη Ελλάδα το κίνηµα του ∆ιαφωτισµού δεν µπορούσεπαρά να συνδεθεί µε τον αγώνα των Ελλήνων εναντίοντων Τούρκων. Ο Ρήγας µετέφρασε στα ελληνικά κείµε-να που έφεραν κοντά στις νέες ιδέες τους Έλληνες,Σχολείον των ντελικάτων εραστών, Φυσικής Απάνθισµα,Ηθικός Τρίπους. Σηµαντική δουλειά αποτελεί και η χαρ-τογραφική του εργασία, καθώς εξέδωσε χάρτες πουδεν περιορίζονταν µόνο στη γεωγραφική απεικόνιση,αλλά ήταν εµπλουτισµένοι µε ιστορικό και εγκυκλοπαι-δικό υλικό (Χάρτα της Ελλάδος). Τέλος έγραψε τραγού-δια επαναστατικά που καλούν για εξέγερση, Θούριος,Πατριωτικός Ύµνος, καθώς και έντυπα επαναστατικά,Επαναστατικό Μανιφέστο, Στρατιωτικόν Εγκόλπιον.

57


58

32. ΑΡΝΙΕΜΑΙ

ΑΑΡΡΝΝΙΙΕΕΜΜΑΑΙΙ

Τραγούδι από το θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καµπα-νέλλη Εχθρός Λαός (Βραχάτι, 1975) Στίχοι: Ιάκωβος ΚαµπανέλληςΕρµηνεύει ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου

ΕΧΘΡΟΣ ΛΑΟΣ: Μουσική για την οµώνυµη θεατρική πα-ράσταση που ανέβηκε το 1975 στο θέατρο ΑΘΗΝΑΙΟΝ µετο θίασο Καρέζη – Καζάκου σε σκηνοθεσία του ΚώσταΚαζάκου.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ (1950)Γεννήθηκε στην Αρκαδία. Το 1974 γνώρισε τον Μίκη Θε-οδωράκη στο Παρίσι. Το 1974 πήρε µέρος στο album τουΜάνου Λοΐζου Τα τραγούδια του δρόµου. Το 1975 ηχο-γράφησε Τα αγροτικά του Θωµά Μπακαλάκου. Το 1976συνεργάστηκε µε τον Μίκη Θεοδωράκη για πρώτη φο-ρά στην ηχογράφηση του δίσκου Της εξορίας και το1978 ο Μ. Θεοδωράκης τον συµπεριέλαβε στους τρα-γουδιστές του για την διεθνή περιοδεία στην Ευρώπη,Αµερική και Αυστραλία. Πίσω στην Ελλάδα πήρε µέροςσε κινήµατα της νεολαίας και των εργατών. Τραγούδη-σε σε απεργίες και αντιφασιστικές συναυλίες. Συνερ-γάσθηκε επίσης µε τους συνθέτες Αντώνη Βαρδή, ∆ιο-νύση Σαββόπουλο και Νικόλα Άσιµο.

33. ΤΑ ΣΤΗΡΙΓΜΑΤΑ

Η επικοινωνία κι ακόµα πιο πολύ η ταύτιση των θνητώνµε τα πνευµατικά επιτεύγµατα του καιρού τους τούς προσδίδει τη διάσταση της αθανασίας, που είναι και τοαπώτατο αίτηµα-προσδοκία για κάθε έµψυχο πλάσµα.Αθάνατοι, όπως ο τυχερός θεατής του θεάτρου του ∆ιο-νύσου στην Αρχαία Αθήνα, που µπορούµε ν’ ακούσουµεσήµερα το χτύπο της καρδιάς του µέσα στους «Πέρσες», στην «Αντιγόνη» ή στη «Μήδεια».


ΠΛΑΤΩΝ (428 – 347 π.Χ.)Ένας από τους σηµαντικότερους αρχαίους Έλληνες φι-λόσοφους, ίσως ο σηµαντικότερος όλων των εποχών.Γεννήθηκε στην Αθήνα και υπήρξε µαθητής του Σωκράτη.Τα έργα του, εκτός από την Απολογία, είναι διαλογικά.Οι διάλογοί του επιγράφονται µε το όνοµα κάποιου απότα πρόσωπα που συµµετέχουν στο διάλογο, π.χ. Τίµαιος,Πρωταγόρας, Γοργίας. Τρεις µόνο διάλογοι, το Συµπό-σιο, η Πολιτεία και οι Νόµοι τιτλοφορούνται από το πε-ριεχόµενό τους. Η πλατωνική φιλοσοφία εισάγει τη θε-ωρία των ιδεών, οι οποίες κατά τον Πλάτωνα είναι οιουσίες των πραγµάτων και γίνονται αντιληπτές µόνο µετη νόηση και όχι µε την αίσθηση. Τα αισθητά τα θεωρείείδωλα των ιδεών. Έτσι αναγνωρίζει δύο κόσµους, τοναισθητό που βρίσκεται σε ασταµάτητη ροή και το νοητόκόσµο, τον αναλλοίωτο, δηλ. τις ιδέες. Αυτές είναι τααρχέτυπα του ορατού κόσµου, τα αιώνια πρότυπα. Ηεπίδραση των φιλοσοφικών ιδεών του Πλάτωνα υπήρξεπάρα πολύ µεγάλη. Σε όλη την πορεία της ιστορίας τηςφιλοσοφίας ο Πλάτωνας είναι σηµείο αναφοράς, είτεθετικό είτε αρνητικό. Αυτό συµβαίνει ακόµα και σήµερα.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ (1797 – 1864)Αγωνιστής του 1821 ο Μακρυγιάννης ήταν εκείνος, πουαν και αγράµµατος, αποτύπωσε στα Αποµνηµονεύµατάτου όχι µόνο µια προσωπική µαρτυρία για τον Αγώνα τηςΑνεξαρτησίας, αλλά τις περιπέτειες, τους ενθουσια-σµούς και τις απογοητεύσεις του έθνους µας. Μέσααπό τις γραµµές των γραπτών του αναδύεται η θέλησηκαι ο ηρωισµός των Ελλήνων, η δυναµική σχέση του γέ-νους µε τη θρησκεία, τα εθνικά και πολιτικά µας ορά-µατα που έµειναν ανολοκλήρωτα. Όπως έγραψε το 1911


59

ο Κωστής Παλαµάς, ο Μακρυγιάννης έφτιαξε ένα έργο«ασύγκριτο στο είδος του, αριστούργηµα του αγράµµα-του, µα γερού και αυτόνοµου µυαλού».

34. ΚΑΤΩ ΑΠ’ ΤΑ ΡΟΥΧΑ ΜΟΥ

Τραγούδι από τον κύκλο τραγουδιών Μπαλλάντες(Παρίσι, Ντουµπρόβνικ και άλλες πόλεις 1973-1974) Στίχοι: Μανόλης ΑναγνωστάκηςΕρµηνεύει η Μαργαρίτα Ζορµπαλά

ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ (1925 - 2005)Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Ποιητής και δοκιµιογράφος,µε πολιτική δράση στο χώρο της ανανεωτικής αριστεράς.Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστηµίου της Θεσ-σαλονίκης και αργότερα µετεκπαιδεύτηκε στη Βιέννη.Πήρε µέρος στην Αντίσταση και κατά τη διάρκεια του Εµ-φυλίου καταδικάστηκε από το στρατοδικείο σε θάνατο γιαπαράνοµη πολιτική δράση. Την πρώτη του ποιητική συλ-λογή Εποχές (1945) ακολουθούν τα έργα : Εποχές, 2 καιΕποχές, 3 καθώς και Συνέχεια, Τα ποιήµατα 1941 – 1956,(συγκεντρωτική έκδοση των έως τότε συλλογών του), ΟΣτόχος, Ποιήµατα 1941 – 1971, Υπέρ και Κατά, Αντιδογµατι-κά, µε συλλογές µελετηµάτων, άρθρων και βιβλιοκριτι-κών του, Το περιθώριο ’68 – ’69, µε αυτοβιογραφικά σχό-λια που σχετίζονται µε ευρύτερα προβλήµατα της νεοελ-ληνικής κοινωνίας. Εκδότης του διµηνιαίου περιοδικούΚριτική (1959 – 1961) και συνεργάτης της εφηµερίδας Αυ-γή και πολλών περιοδικών (Ελληνικά Γράµµατα, Φιλολογι-κά Χρονικά, Επιθεώρηση Τέχνης, Θούριος, κ.α.). Το 1986τιµήθηκε µε το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης.

ΜΠΑΛΑΝΤΑ: Μουσική σύνθεση για φωνή ή για όργανο,µε έκταση και δοµή που ποικίλουν, εµπνευσµένη απόένα ποίηµα γραµµένο σε µορφή µπαλάντας. Επίσηςµπαλάντα ονοµάζεται η σύνθεση για σόλο φωνή, πουσυνήθως συνοδεύεται από ένα όργανο, µε αφηγηµατι-κό ύφος και διάθεση νοσταλγική.

35. ΕΜΦΥΛΙΟΣ

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ: H γοργή προέλαση του σοβιετικούστρατού προς τα Bαλκάνια, που απειλούσε να αποκλεί-σει τις γερµανικές δυνάµεις στον ελλαδικό χώρο, υπο-χρέωσε τους Γερµανούς ν’ αποµακρυνθούν το συντοµό-τερο από την Eλλάδα. Η αναχώρησή τους άρχισε από τηνΠελοπόννησο και τα νησιά, ενώ στις 12 Οκτωβρίου 1944απελευθερώθηκαν η Aθήνα και ο Πειραιάς, µέσα σ’ ένατεράστιο λαϊκό παραλήρηµα. Πίσω, όµως, από την πανη-γυρική και συναινετική ατµόσφαιρα των πρώτων ηµε-ρών της Απελευθέρωσης, κρύβονταν εκείνα τα προβλή-µατα και οι αντιθέσεις, που σε ελάχιστο χρονικό διάστη-µα θα ξεσπούσαν για να κορυφωθούν στην εµφύλιατραγωδία.

ΜΕΓΑΛΕΣ ∆ΥΝΑΜΕΙΣ: Πρόκειται για τις χώρες, Ηνωµέ-νες Πολιτείες Αµερικής, Σοβιετική Ένωση και ΜεγάληΒρεττανία. Ήταν οι δυνάµεις που κυριάρχησαν στο Β’Παγκόσµιο Πόλεµο και ενωµένες αντιµετώπισαν τη Γερ-µανία του Χίτλερ µε τη βοήθεια φυσικά και πολλών άλ-λων χωρών. Η νίκη επί της Γερµανίας τους έδωσε τηνευκαιρία να παίξουν ρόλο καθοριστικό στην τύχη τηςµεταπολεµικής παγκόσµιας κοινότητας. Τον Φλεβάρητου 1945 οι τρεις αρχηγοί των παραπάνω κρατών, ο Ρού-σβελτ των ΗΠΑ, ο Τσώρτσιλ της Μεγάλης Βρετανίας καιο Στάλιν της Σοβιετικής Ένωσης υπέγραψαν τη συµφω-νία της Γιάλτας, σύµφωνα µε την οποία “µοίρασαν τονκόσµο” σε σφαίρες επιρροής τους.

ΕΜΦΥΛΙΟΣ: Ενδοελληνική διαµάχη που προκάλεσε βαθιάτραύµατα στη χώρα το δεύτερο µισό της δεκαετίας του ’40.Συγκλόνισε την Ελλάδα ως το 1949 και σηµάδεψε την πο-λιτική και κοινωνική ζωή της χώρας για πολλές δεκαετίες.Στο αµέσως επόµενο της απελευθέρωσης (18 Οκτωβρίου1944) διάστηµα η κυβέρνηση εθνικής ενότητας κλήθηκενα αντιµετωπίσει το οξύτατο οικονοµικό πρόβληµα πουαπειλούσε µε λιµό τον πληθυσµό και καθιστούσε τους


Έλληνες πολίτες θύµατα των µαυραγοριτών. Επίσης, τοθέµα της παραδειγµατικής τιµωρίας των συνεργατώντου κατακτητή και τέλος, τη µεθόδευση του αφοπλι-σµού των αντάρτικων οµάδων. Το σηµείο αιχµής που τε-λικά δίχασε την κυβέρνηση και επέσπευσε τον εµφύλιοπόλεµο ήταν το ζήτηµα του αφοπλισµού των ανταρτών,το οποίο γινόταν περισσότερο οξύ εξαιτίας της ανοιχτήςκαι συστηµατικής παρέµβασης των Βρεττανών, πουήταν αποφασισµένοι να επιλύσουν το ζήτηµα σύµφωναµε τις πολιτικές τους βλέψεις.

ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Με τον όρο «αριστερά» χαρακτηρίζονται σταδιάφορα Κοινοβούλια οι εκλεγµένοι αντιπρόσωποι πουκαταλαµβάνουν τα αριστερά, ως προς τον πρόεδροέδρανα (την αριστερή πτέρυγα του Κοινοβουλίου). Η«αριστερά» αποτελεί τον συµµετρικό και ανταγωνιστικόόρο της «δεξιάς». Η πρώτη φιλελεύθερη αριστερά πουεµφανίστηκε είχε ενστερνιστεί την κληρονοµιά της Γαλ-λικής Επανάστασης και τις αρχές του 1789, έναντι µιαςαντι- επαναστατικής δεξιάς.

ΕΞΟΡΙΑ: Ο εκτοπισµός σε συγκεκριµένη και ελεγχόµενηπεριοχή µέσα στα όρια της χώρας. Πολλά νησιά χρησιµο-ποιήθηκαν κατά την περίοδο του εµφυλίου πολέµου καιτης δικτατορίας ως τόπος εξορίας για τους αντικαθεστω-τικούς, όπως η Ικαρία, η Μακρόνησος, η Γυάρος κ.ά.

36. ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ

Τραγούδι από τον κύκλο τραγουδιών Το τραγούδι του νεκρού αδελφού (Παρίσι, 1960-61)Στίχοι: Μίκης ΘεοδωράκηςΕρµηνεύει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥ∆Ι ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ Α∆ΕΛΦΟΥ: Μουσική τραγω-δία σε κείµενα και στίχους Μίκη Θεοδωράκη (µόνο οιστίχοι του τραγουδιού Κοιµήσου αγγελούδι µου ανήκουν

60

Εύδηλος, 1948.Ο ΜίκηςΘεοδωράκηςεξόριστος στην Ικαρία.


στον Κώστα Βίρβο). Η παράσταση ανέβηκε στο θέατροΚΑΛΟΥΤΑ το φθινόπωρο του 1962.

Σκηνοθεσία: Πέλος ΚατσέληςΤραγούδι: Γρηγόρης ΜπιθικώτσηςΗθοποιοί: Μάνος Κατράκης, Βέρα Ζαβιτσιάνου, ΝίκοςΞανθόπουλος, ∆έσποινα Μπεµπεδέλη, Μπέττυ ΑρβανίτηΜπουζούκι: Λάκης Καρνέζης, Κώστας Παπαδόπουλος

Η ψυχή µου κάτω απ’ το ασήκωτο βάρος του Εµφυλίου, γεµάτη µορφές που ζητούσαν ν’ αναστηθούν. Φίλοι χαµένοι στους τόπους του θανάτου γύρευαν να µιλή-σουν… Έτσι γλιστρούσα προς το Μύθο της νεότερηςΕλλάδας, έως ότου σµίξω και γίνω ένα µ’ αυτόν…. Ο εκτελεσµένος στο ΕΝΑ ∆ΕΙΛΙΝΟ, ο Παύλος (πρόκειταιγια τον Παύλο Παπαµερκουρίου – βλ. ∆ρόµοι του Αρχάγγελου, τόµος 2ος), µε τον οποίο είχαµε ζήσει µαζί στην παρανοµίατου 1948, βρήκε στη φαντασία µου έναν αδελφό, τον Ανδρέα, που ήταν δεξιός. Ανάµεσά τους στέκει η Μάνατους, όπως συνέβη σε πολλές οικογένειες και όπως

ουσιαστικά έγινε µε όλους τους εχθρούς – αδελφούς, όπως ήσαν όλοι οι Έλληνες στον Εµφύλιο... Στο ΤΡΑΓΟΥ∆Ι ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ Α∆ΕΛΦΟΥ µε επηρέασε η αρχαίατραγωδία. Η αρχαία τραγωδία, εκτός που παραµένει πά-ντοτε ζωντανή, ταιριάζει ιδιαίτερα στην εποχή µας, όπουβλέπουµε το λαό να γίνεται Χορός, που βλέπουµε έθνη

ολόκληρα να γίνονται Χορός. Το τραγούδι είναι το χορικό.


37. Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Το τραγούδι ενώνει τους ανθρώπους στο γλέντι τους ή στη λύπη τους. Ειδικά για τον Έλληνα, το τραγούδι είναι µε τον αέρα, µε το νερό, το ψωµί και την ελευθερία, το πιο αναγκαίο. Επιπλέον το τραγούδι είναι στοιχείο ενό-τητας και ο ελληνικός λαός αισθάνεται πολλές φορέςτην ανάγκη να δείξει την ενότητά του µε το τραγούδι.


38. ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ

Τραγούδι από τον κύκλο τραγουδιώνΗ µπαλάντα του Μαουτχάουζεν (Αθήνα, 1965)Στίχοι: Ιάκωβος Καµπανέλλης, Ερµηνεύει η Μαρία Φαραντούρη

Η ΜΠΑΛΑΝΤΑ ΤΟΥ ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ: Ο ελεγειακός χαρα-κτήρας του έργου οδήγησε τον Θεοδωράκη σε αναζήτησηνέων χρωµάτων σε σχέση µε κείνα που δεσπόζουν έωςτότε στις ηχογραφήσεις του. Έτσι δεν χρησιµοποίησεµπουζούκια, τα οποία αντικατέστησε µε ηλεκτρική κιθάρακαι πρόσθεσε βιολοντσέλο, φλάουτο και τύµπανα. Αυτό τονέο ενορχηστρωτικό χρώµα ταίριαζε απολύτως µε τη χροιάτης φωνής της Μαρίας Φαραντούρη, που ουσιαστικά µετον κύκλο αυτόν έκανε την είσοδό της στο τραγούδι.

Περιττό να προσθέσουµε – γιατί είναι πια πασίγνωστο ότιτο ΜΑΟΥΤΧΑΟΥΖΕΝ είναι τελικά ένας ύµνος στη ζωή και στονέρωτα. Ο στίχος «Έρωτα µες στο µεσηµέρι, σ’ όλα τα µέρη του θα-νάτου, ώσπου ν’ αφανιστεί η σκιά του», από το τραγούδι«Άµα τελειώσει ο πόλεµος» τα λέει όλα.

ANDREAS BRANDES, µουσικοκριτικός.

61


62


BOOK CD MORE TELIKO - mikis-crete.gr · Επεξηγήσεις όρων, πληροφοριακά...

Documents

Transcript of BOOK CD MORE TELIKO - mikis-crete.gr · Επεξηγήσεις όρων, πληροφοριακά...