Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆς-ἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς

ΕΤΟΣ ΚE΄, Τεῦχος 95, Ἀπρίλιος-Ἰούνιος 2012

Γιά μιά ἡμερομηνιακή μετάθεση ἐθίμου

Τό ἱστορικό ἔθιμο «Ἡ Κότσμανους» παραδοσιακά ἀναβιώνει τήνΤρίτη μέρα τοῦ Πάσχα. Φέτος ὅμως (ὅπως καί μιά προηγούμενη χρο-νιά) τό ἔθιμο ἀναβίωσε τή δεύτερη μέρα γιά τεχνικούς λόγους καίκατά τήν ἄποψή μας θά πρέπει (ἄν γίνεται) νά μή ξαναϋπάρξουν. Οἱἱστορικολαογραφικές πηγές καταγράφουν ὡς ἡμέρα ἀναβίωσής τουτήν Τρίτη τοῦ Πάσχα καί αὐτή ἡ ἡμερομηνία ἔχει καταγραφεῖ ἐδῶκαί χρόνια σέ τουριστικά καί ἄλλα ἔντυπα. Ἡ ἀλλαγή ἡμερομηνίαςδημιουργεῖ σύγχυση σέ ὅσους ξένους ἐπισκέπτες προγραμματίζουννά τό παρακολουθήσουν ἔχοντας ὑπόψη τους τά παραπάνω ἔντυπα.

Ἄποψη καί πρότασή μας: Νά μήν ἀναβιώσει ἄλλη χρονιά τό ἔθιμοτή δεύτερη μέρα τοῦ Πάσχα, ΕΚΤΟΣ ΕΑΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΟΒΑΡΟΙ ΤΕ-ΧΝΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΑΝΥΠΕΡΒΛΗΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ. Τότε, καί μόνο τότε,νά ἀναβιώνει τή δεύτερη μέρα, γιατί ἀλλοιῶς θά καταργηθεῖ,πρᾶγμα πού δέν πρέπει γιά κανένα λόγο νά γίνει!

Κρίση-Πείνα-Θάνατος

Ὁ Ἕλληνας ποτέ δέν πεθαίνειδέν τόν σκιάζει κρίση καμμιάμόνο λίγον καιρό δέν χορταίνεικαί ξανά γεμίζει τήν κοιλιά!!

Εὐχαριστίες καί οἶκτος!

Οἱ Ἕλληνες εὐχαριστοῦν τούς λαούς τῆς Εὐρώπης γιά τή συμ-παράστασή τους «Εἶμαστε ὅλοι Ἕλληνες», ἀλλά οἰκτίρουν τούςἡγέτες τους γιά τήν ἀπάνθρωπη συμπεριφορά τους πρός τήνἙλλάδα («Μνημόνια»)!

Ἀλβανικά μορφωτικά!

Τά ἀλβανικά σχολικά βιβλία ἀποφαίνονται:• Οἱ σημερινοί Ἀλβανοί εἶναι οἱ ἀπόγονοι τῶν ἀρχαίων Ἠπειρωτῶν!• Ἡ Ἑλλάδα ἔκλεψε καί οἰκειοποιήθηκε τήν ἀρχαία Ἱστορία τῆς

Ἀλβανίας καί κατέχει τίς προαιώνιες ἑστίες της, πού εἶναι ὁλόκληρηἡ Ἤπειρος!

• Ὁ Κολοκοτρώνης, ὁ Μ. Μπότσαρης, ὁ Ἀνδρ. Μιαούλης, ἡ Λ.Μπουμπουλίνα καί σχεδόν ὅλοι οἱ ἀγωνιστές τοῦ 1821 ἦταν Ἀλβα-νοί!!!

• Ἡ πλειοψηφία τῶν Ἠπειρωτῶν εἶναι Ἀλβανοί!!• Ἡ μισή Βαλκανική χερσόνησος καί τό ἕνα τρίτο τῆς Ἑλλάδας

ἀποτελοῦν τή «Μεγάλη Ἀλβανία»!!!Ὤ τῆς ἀθλιότητος καί τῆς ἀλβανοβλακείας! ...

Εἶδες ἡ Ρεπούση;

Ἡ συγγραφέας τοῦ γνωστοῦ βιβλίου τῆς Ἱστορίας τῆς Στ΄ Δημο-τικοῦ, ὅπου καταγράφεται ὁ «συνωστισμός» τῶν Ἑλλήνων τῆς Μ. Ἀσίας τοῦ 1922 στό λιμάνι τῆς Σμύρνης,ἐκλέχθηκε μέ τή «Δημοκρατική Ἀριστερά» βουλευτίνα, γιά νά βοηθήσει τούς βασανισμένους Ἕλληνες,ἀνάμεσα στούς ὁποίους συμπεριλαμβάνονται καί οἱ ἀπόγονοι τῶν «συνωστισμένων». [Καί σύ, λαέ βασανι-σμένε, ξέχασες τούς βασανισμένους τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς καί τήν ἐξέλεξες βουλευτίνα! ἘσύΣμυρνιέ «συνωστισμένε», τί ἔκανες στίς ἐκλογές; Ξέχασες τόν «συνωστισμό» (δηλ. τόν ἀφανισμό τοῦ Ἑλλη-νισμοῦ στίς πατρογονικές ἑστίες); Πιστεύουμε πώς ὄχι!].

2

Περιοδική ἔκδοση ἱστορικῆς-

ἀρχαιολογικῆς καί λαογραφικῆς

ἐνημέρωσης καί καταγραφῆς

630 74 ΑΡΝΑΙΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

ΚΩΔΙΚΟΣ 3677

Ἰδιοκτήτης

Ἐκδότης–Διευθυντής–Συντάκτης–

Ὑπεύθυνος–Ἐπιμελητής Ὕλης:

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Θ. ΚΥΡΟΥ

Φιλόλογος-Θεολόγος

Τηλέφωνο καί Τηλεομοιότυπο

23720 22 127 ΑΡΝΑΙΑ

Κινητό τηλέφωνο: 6943 441419

ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ

Συνδρομές προαιρετικές

Ἐπιστολές-Ἐπιταγές-Ἐμβάσματα:Δημ. Θ. Κύρου, 630 74 ΑΡΝΑΙΑ

Ἀριθμός Λογαριασμοῦ: Ε.Τ.Ε. 326/747879-84

ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ «ΜΕΛΙΣΣΑ»ΑΣΠΡΟΒΑΛΤΑ. ΤΗΛ. 23970 23 313

Ἡ φωτογραφία τοῦ ἐξωφύλλου:

Τό ζεῦγος Δημητρίου καί Δέσποι-

νας Ξιούφη.

Α Π Ο Ψ Ε Ι Σ - Π Ρ Ο Τ Α Σ Ε Ι Σ - Σ Χ Ο Λ Ι Α

3

12. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 17 Σεπτεμβρίου 1843, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 160Χ223.Ὁ Στέριος Γιαννάκη80 γράφει καί ὁμολογεῖ, ὅτι «τά ὅσα ὑποστατικά» τοῦ πατέρα του καί τοῦ ἀδελφοῦ

του Σιριότη81 «εὐρήσκοντε κυνητά κ(αι)΄ ἀκίνητα» τά πούλησε στή νύφη του Μαρία καί στόν Νικόλαο Γε-ωργίου82 γιά 900 γρόσια.

(Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: «πα(πα) γεώργης83 νικόλα ἀπό λιαρίγκοβη», πού εἶναι καί ὀ συν-τάκτης του, Βασίλειος Ἀβγιριν(οῦ)84, Κωνσταντής Δημητράκη85, Χρίστος Δημητράκη86,, Κωνσταντής Νικο-λάου87, Γιώργης Κωνσταντῆ88 καί Γιάννης Νικολάου89, ἐνῶ ὁ πωλητής, ἐπειδή δέν γνωρίζει «γράψημον»,βάζει «τόν τύπον τοῦ σταυροῦ». Ὑπάρχουν καί μερικά ὀρθογραφικά λάθη).13. Πωλητήριο, Λιαρίγκοβη 26 Ὀκτωβρίου 1843, φφ. 2 (φφ. 2α΄-β΄ κενά), 110Χ163.

Ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Ἰωαννίκιος δηλώνει, ὅτι παρουσιάσθηκε σ’ αὐτόν «ὁ στέριοςυἱός τοῦ μακαρίτου γιαννάκη ἐκ χωρίου λιαρίγκοβης» καί, ἐπειδή πέθαναν ὁ ἀδελφός του καί ὁ πατέραςτου, ζήτησε «ἀπό τά πατρικά του μούλκια90 σπῆτι κ(αι)΄ λοιπά ὅσον κινητά κ(αι)΄ ἀκίνητα κ(αι)΄ τό μοιρίδιοντοῦ ἀδελφοῦ του σιριώτη ἀπ’ τήν νύμφην του μαρίαν, τό δέ πατρικόν του μερίδοιον κ(αι)΄ τό ἐδικόν τουκαθώς καί τό μιρίδιον τού ἀδελφού του σιριότι τά ἐπόλησεν ὁλα εἰς τόν νικόλαον γεωργίου κ(αι)΄ νύμφηντου μαρία· καθαροπούλ: ἐν ὅσα ὑποστατικά ὑπάρχουν κινητά κ(αι)΄ ἀκίνητα» γιά 900 γρόσια, «τελεῖα πρᾶσιςεἰς τά ὁποῖα αὐτά λογίζονται νικοκιραῖοι κ(αι΄) μουλκισαγετίδες91 οἱ ἄνωθεν γεγραμμένοι νικόλαος γεωρ-γιου κ(αι)΄ νύμφη του μαρία κ(αι)΄ σύζυγος Νικολάου γεωργίου», καί δίνει τό «ἀπολιτήριον ἀποδεικτικόν μαρ-τυρικόν γράμμα ἐπιβεβαιομένον παρά τοῦ πανιεροοτάτου ἁγίου Ἱερισσοῦ κ(αι)΄ ἁγίου ὄρους κυρίου Ἰωαν-νικίου κ(αι)΄ μεμαρτυρημένον παρά ἀξιοπίσττων μαρτύρων κ(αι)΄ ἐδόθη εἰς χεῖρας τῶν ἄνωθεν γεγραμμέ-νων, δηλ. τοῦ Νικολάου Γεωργίου, νύφης του Μαρίας καί συζύγου Νικολάου Γεωργίου «ἵνα ἔχει τό κύροςκ(αι)΄ τήν ἰσχύν ἐν παντί κριτηρίῳ δικαιοσύνης».

(Συντάκτης τοῦ Ἐγγράφου εἶναι ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους Ἰωαννίκιος, ὁ ὁποῖος καί «ἐπι-βεβαιοῖ» ὑπογράφοντας πάνω ἀπό τό κείμενο. Ὑπάρχει ἀσάφεια ὡς πρός τόν ἰδιοκτήτη τοῦ ἐγγράφου, ἐπει-δή ὁ συντάκτης στήν ἀρχή ἀναφέρεται σέ πρῶτο πρόσωπο καί στή συνέχεια σέ τρίτο πρόσωπο. Ἐπίσης ὑπάρ-χει ἀσάφεια ὡς πρός τά ἀγοραπωληθέντα καί ὡς πρός τή συγγένεια (σέ κάποιο σημεῖο) τῶν ἀγοραπωλη-σάντων. Γιά τόν λόγο αὐτό παρουσιάζουμε αὐτούσιο μεγάλο τμῆμα τοῦ Ἐγγράφου, μήπως καί κάποιοιἀναγνῶστες διαλύσουν τήν ἀσάφεια!

Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Κωνσταντής Χαδευτοῦ92 «κοτζάμπάσις»93, Γιάννης Νικολάου,Γιώργης Κωνσταντῆ94, Κωνσταντής Δημητράκη, Κωνσταντῖνος ...95 καί Κοσμᾶ(ς) Ἀγγέλου96 καί ἔχει ἀρκε-τά ὀρθογραφικά λάθη.14. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 20 Μαΐου 1845, φφ. 2 (φφ. 2α΄-β΄ κενά), 110Χ163.

«Ἠ χόρα λιαρίνγκοβη γιάννης νηκολάου γέρωντας κ(αι)΄ κ(αι)΄ ἠ λήπι ραγιάδις» φανερώνουν, ὅτι πού-λησαν «τόν τόπον τοῦ προτζάρα97» μέ συνορίτες «ἀπό πάνο στιλακαδικός98 ἀπό κάτω καραθανάσαδικων99

ἀπό δόθι ζατεραδίκων100» γιά 25 γρόσια, τά ὁποῖα δόθηκαν «εἰς τήν ἐκλησίαν101».[Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἰ μάρτυρες: Γιάννης Νικολάου «γέροντας», πού εἶναι και ὁ συντάκτης του,

Κωνσταντῆς Χαδευτοῦ, Χρίσους(sic)102 Δημητράκη, Δῆμος Θεοχάρη103 «κ(αι)΄ ὅλη ἠ χόρα μικρή κ(αι)΄ με-γάλη» καί ὑπάρχουν ἀρκετά ὀρθρογραφικά λάθη].15. Χρεωστικό ὁμόλογο, (Λιαρίγκοβη), 5 Ἰουνίου 1845, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 115-150.

Ὁ Βασίλειος Ἀδάμου104 φανερωνει καί ὁμολογεῖ, ὅτι ἔλαβε καί χρωστά στον Νικόλα Γεωργίου 40 γρό-σια, τά ὁποῖα ὑπόσχεται νά ἐπιστρέψει «ἕως του αγίου αποστόλου»105.

Κ Α Τ Α Γ Ρ Α Φ Η Α Ρ Χ Ε Ι Ω Ν

Τοῦ Δημ. Θ. ΚύρουΘεολόγου-Φιλολόγου

Στήν Ἀρναία ὑπάρχουν ἀρκετά ἀρχεῖα παλιῶν ἑλληνικῶν ἐγγράφων (στήν πλειοψηφίατους οἰκογενειακά). Ἡ στήλη αὐτή καταγράφει-καταλογογραφεῖ κατά χρονολογική σειράὅσα ἀπό αὐτά ἔχουν ἐντοπισθεῖ καί ἐνδιαφέρουν.

ΚΒ΄ (2). ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΑΡΧΕΙΟΥΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΙΑΜΑΝΤΟΥΔΗ

4

(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀρκετά ἀνορθόγραφο. Τό ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: «Τημέραγάς»106, «ζαπήτης107 τηςληαρίγκοβις» καί «τημέραγας ζαπίτης αποπαλεχόρη»108 καί ὁ Βασίλειος Ἀδάμου ὑπόσχεται «τά ἅνοθεν».Στο φ. 2β΄ σημειώνεται ἡ φράση: «ομολογων τον κύρ βασίλη απο νηβουσέλου»109). Τό χαρτί τοῦ Ἐγγράφουἔχει ὑδάτινες γραμμές καί ὑδατόσημο μέ παράσταση λεονταριοῦ).16. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 1 Ἀπριλίου 1846, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 103Χ154.

Ὁ Γιώργης Μούσιου110 φανερώνει, ὅτι πούλησε «τήν αὑλή ἀπό τῷ σπήτη τῆς πλατζήνης111» στόν Νικό-λα Γεωργίου γιά 25 γρόσια μέ συνορίτες «ἀπό πάνο μέρως σαλκαναδικῷ112 ἀπό κάτω καραθάνασαδίκων απόπέρα χριστοδόλος113 κ(αι)΄ ἀπό δόθη ὀ ἤδιος νηκόλας»114.

(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀρκετά ἀνορθόγραφο. Τό ὑπογράφουν ὁ πωλητής ὑποσχόμενος καί οἱ μάρτυρες:Χριστόδουλος Χρίστου115, παπ(ᾶ) Γιώργης καί Γιάννης Νικολάου, ὁ ὁποῖος εἶναι καί ὁ συντάκτης του. Στὄφ. 2β΄ ἀναγράφεται ἡ φράση: «ὁμολογία του γιόργι μούσηου»).17. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 8 Μαρτίου 1847, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 160Χ213.

«Ἠ Κατερίνη γυναῖκα τοῦ μακαρίτη Χρήστου116 δηλώνει, ὅτι συμφώνησε μέ τά παιδιά της καί πούλησανστόν Νικόλα Γεωργίου σπιτότοπο καί δύο ἀμπελότοπους «εἰς δύο μέρια» γιά 150 γρόσια. Σύνορα τοῦ σπι-τότοπου εἶναι : «από ένα. μέρος τουσμές»117 κ(αι)΄ σουκάκιν118 απου άλου μέρους. Ιοάνις. γεωργίου119. αποκάτου μέρους. .... κ(αι)΄ απου άλου. μέρους σουκάκι». Ὁ ἕνας ἀμπελότοπος εἶναι στήν τοποθεσία«μοχό»120 καί σύνορά του εἶναι : «ἀπου του ίνα μιρος λάκους, απου άλου μέρους γιάνις αντριούδι121. απουάλου μέρους τοῦ χρίστου μίτρου122» καί ὁ ἄλλος ἀμπελότοπος εἶναι στήν τοποθεσία «μιρτικά», «όσου καίαν ήνι. σαλκανάδικουν. απου πελτέκι123. αγοραζμένο.

[Τό Ἔγγραφο εἶναι κακογραμμένο καί ἀρκετά ἀνορθόγραφο καί πολλές λέξεις εἶναι γραμμένες στήντοπική διάλεκτο. Ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Χρίσος (sic) Δημητρίου124, Γεώργης Ποζιάς(;)125 καί Δῆμος Θε-οδώρου126 «ἀπου νιβοσέλουν», ὁ ὁποῖος εἶναι καί συντάκτης του καί ὑπογράφει ἀντί τῆς ἀγράμματης πω-λήτριας (καί τῶν παιδιῶν της), ἡ ὁποία βάζει στό χαρτί τό ἀποτύπωμα τοῦ δακτύλου της].18. Δανεισμός, (Λιαρίγκοβη), 21 Ἰανουαρίου 1848, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 109Χ160.

«Ὁ Γιώργης μέ τή γυναίκα του Ξάφω127 φανερώνει, ὅτι «διά χρίαν» καί ἀνάγγκην» τους ἔλαβαν ἀπό τόνΝικόλαο Γεωργίου «ἅσπρα δανηκά», γρόσια 100 καί τόν εὐχαριστοῦν «χορης λόγον κ(αι)΄ πρὠφασιν», διό-τι τούς ἔκανε «καλοσίνη».

[Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀνορθόγραφο καί τό ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Κοσμᾶς Ἀγγέλου, Χρίσους (sic) Δη-μητράκη, Νικόλας Στόικος128 καί Γιάννης Γεωργίου, ὁ ὁποῖος εἶναι καί ὁ συντάκτης του. Στό φ. 2β΄ ἀναγράφεταιἡ φράση: «ὁμολογίαν του γιόργι της Ξάφους»).19. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 21 Φεβρουαρίου 1848, φφ. 2 (φφ. 1α΄-2α΄ κενά), 100Χ150.

«Ἡ «δοκινα το μαβρόδι»129 φανερώνει και ὁμολογεῖ, ὅτι πωλεῖ τό μερτικό της «τό σπίτι» στόν ΝικόλαΓεωργίου γιά 200 γρόσια καί ὅταν ἔλθη ὁ ἐξάδελφός της «να καμι καλα» ὁ Νικόλας.

(Τό Ἔγγραφο, γραμμένο στό φ. 2β΄, εἶναι κακογραμμένο καί ἀνορθόγραφο, τό ὑπογράφουν οἱ μάρτυ-ρες: Κωνσταντῖνος Κοτζιάνη130, Γιάννης Νικολάου καί Χαδευτός Κοσμᾶ131 καί ὁ Δημήτρης Ἀντώνη132 γρά-φει καί ὑπόσχεται «τά ανοθεν». Ἔχει ὑδάτινες γραμμές καί ὑδατόσημο μέ παράσταση λεονταριοῦ, τοῦ ὁποί-ου διακρίνονται μόνο τά πόδια).20. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 19 Ἰουνίου 1849, φφ. 2 (φφ. 1β΄-2β΄ κενά), 150Χ200.

«Ὁ Δημήτριος Γιώργου133 φανερώνει καί ὁμολογεῖ, ὅτι πούλησε στόν Νικόλα Γεωργίου γιά 50 γρόσιαἀμπελότοπο στήν τοποθεσία «πα(πά)δικα» μέ συνορίτες τόν δάσκαλο Κυριαζῆ134, τόν Δῆμο Βουργάρη135,τόν Νικόλα Γεωργίου καί τόν Θανάση Αὐβρανπούδη(;)136.

(Τό Ἔγγραφο ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Στέριος Θεοχάρη137 , Ἰωάννης Δήμου138, Δημήτριος Ἀντρόνη139,καί Κωνσταντῆς Γεωργίου140, πού εἶναι καί ὁ συντάκτης του καί ὑπογράφει ἀντί τοῦ πωλητῆ, ὁ ὁποῖος ὡςἀγράμματος βάζει τό ἀποτύπωμα τοῦ δακτύλου του).21. Δανεισμός, (Λιαρίγκοβη), 5 Σεπτεμβρίου 1849, φ. 1 (φφ. 1β΄ κενό), 165Χ190.

«Ὁ Γιάννης Μανώλη141 φανερώνει καί ὁμολογεῖ, ὄτι «διά χρίαν» του καί «ἀνάγκην» του ἔλαβε ἀπό τόνΝικόλα Γεωργίου 100 γρόσια «καί νά τρέχον μέ τόν διάφορον».

(Τό Ἔγγραφο εἶναι ἀνορθόγραφο καί τό ὑπογράφουν οἱ μάρτυρες: Κωνσταντῆς Νικόλα142, Κοσμᾶς Ἀγγέ-λου καί Βασίλειος Χρίστου143, ὁ ὁποῖος εἶναι καί ὁ συντάκτης του. Στό φ. 1β ἀναγράφεται ἡ φράση: «ομο-λογία του γιάνη μανόλη»).22. Πωλητήριο, (Λιαρίγκοβη), 2 Ὀκτωβρίου 1850, φφ. 2 (φφ. 1α΄-2α΄ κενά), 101Χ147.

Ὁ γερο Θεολόγης144 φανερώνει, ὅτι πούλησε τό τουφέκι του στό παιδί τοῦ γερο Νικόλα Εὐθύμιο145 γιά80 γρόσια λόγω ἀνάγκης του καί πῆρε τά γρόσια, γιά νά ζήσει, ἐπειδή δέν ἔχει κανέναν νά τόν κοιτάζει.

5

Σημειώσεις:

80. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. 81. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 5, 6 καί 10 καί Σημ. 40 στό προηγούμενο τεῦχος, σσ. 3, 4 .82. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 1, 2, 7 καί 9 καί Σημ. 1, ὅ.π.83. Ἀναφέρεται καί σέ Ἔγγραφα τῶν ἐτῶν 1837, 1838 καί 1848 ἄλλων Ἀρχείων. [Βλέπε Δημ. Θ. Κύρου, 1. Ἐφη-

μέριοι ..., ὅ.π., καί 2. Ὁ Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός τοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας, Ἀρναία 2008, σ. 48. Ἴσως ἀπότό ὄνομα (παπα) Γεώργιος προῆλθε τό ἐπώνυμο Παπαγεωργίου τῆς Ἀρναίας.

84. Πιθανόν νά εἶναι συγγενής τοῦ Γιώργη «τοῦ ἀβλιρινούδη» τοῦ Ἐγγράφου ἀριθμ. 11, ὅ.π., σ. 4, καί πρόγο-νος τοῦ γένους «Αὐγερινός» τοῦ Παλαιοχωρίου.

85-86. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς. Πιθανόν νά εἶναι συγγενεῖς τῶν Στέριου «τοῦ Δημητράκη»καί Μαρίας «τοῦ Δημητράκη» τῶν Ἐγγράφων ἀριθμ. 5 καί 6, ὅ.π., σσ. 3 καί 4.

87. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. 88. Ἀναφέρεται, ὑπογράφοντας ὡς Δημογέροντας καί σέ Ἔγγραφο τοῦ 1847 οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς Ἀρναί-

ας. [Βλ. Δημ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΕ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων ..., σ. 3 (Ἔγγραφο ἀριθμ. 3)].89. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 2, 3 καί 6, ὅ.π., σσ. 3 καί 4. Άναφέρεται ὑπογράφοντας ὡς γραμματικός καί συν-

τάκτης σέ Ἔγγραφο τοῦ 1847 οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς Ἀρναίας. (Βλ. Δημ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΕ΄.Κατάλογος Ἐγγράφων Ἀρχείου Ἰωάννου Ἀστ. Μπιλούκα», ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 72/Ἰούλ.-Σεπτ. 2006, σ. 6 (Ἔγγραφο ἀριθμ.3)].

90. Ἑλληνοποιημένη λέξη (μούλκι-μούλκια) ἀπό τήν τουρκική műlk = περιουσία, ἰδιοκτησία, κτῆμα.91. Ἑλληνοποιημένη λέξη ἀπό τήν τουρκική műlkkyet = ἰδιοκτησία καί ἰδιοκτήτης.92. Ἀναφέρεται, ὑπογράφοντας ὡς Δημογέροντας καί σέ Ἔγγραφα τῶν ἐτῶν 1847 καί 1880 οἰκογενειακοῦ

Ἀρχείου τῆς Ἀρναίας. [Βλ. Δημ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΕ΄ κατάλογος Ἐγγράφων..., ὅ.π., σσ. 6 καί 7 (Ἔγγρα-φα 3 καί 7)].

93. Ἑλληνοποιημένη λέξη (κοτζάμπασης) ἀπό τήν τουρκική Kocabași = δημογέροντας, πρωτόγερος, προεστός,πρόκριτος, προύχοντας.

94. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 1 καί 2 καί Σημ. 6, ὅ.π., σσ. 3 καί 5.95. Τό πατρώνυμό του εἶναι μή ἀναγνώσιμο.96. Προφανῶς πρόκειται γιά τόν πατέρα τῶν Ἀγγέλου καί Χαϊδευτοῦ Κοσμᾶ, ἐκτός καί ἄν εἶναι λαθεμένη ἡ

ὑπογραφή, ὁπότε θά πρόκειται γιά τόν Ἄγγελο Κοσμᾶ. (Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 1 καί 2 καί Σημ. 2 καί 3, ὅ.π., σσ.3 καί 5).

97. Δέν ἔχουμε σχετικές μέ τόν ἀναφερόμενο πληροφορίες. Πιθανόν νά πρόκειται γιά πρόγονο τοῦ γένουςΜπρούζου (πού σέ παλιότερα Ἔγγραφα καταγράφεται ὡς Προῦζος ἤ Προῦντζος).

98. Μᾶλλον πρόκειται γιά κτῆμα τοῦ Γιάννη «Στιλάκου», γιά τόν ὁποῖο βλέπε στό Ἔγγραφο ἀριθμ. 7, ὅ.π., σ. 4.99. Ἴσως νά πρόκειται γιά κτῆμα στή θέση «Παλαιοχωρινό» κάποιου Παλαιοχωρινοῦ προγόνου τοῦ γένους Κα-

ραθανάση.100. Δέν ἔχουμε πληροφορίες γιά τό κτῆμα καί τόν ἰδιοκτήτη του.101. Προφανῶς πρόκειται γιά τήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Στεφάνου (πού εἶχε κτισθεῖ μέ τή μορφή, πού ἔχει σή-

μερα, πρίν ἀπό 33 χρόνια, δηλ. τό 1812, δηλ. πρίν ἀπό 200 χρόνια ἀπό σήμερα).102. Δημ. Χρῆστος, ὄνομα πού στήν τοπική διάλεκτο δέν προφερόταν ἀπό μερικούς κατοίκους Χρήστους, ἀλλά

Χρήσους. Γιά τό ἴδιο πρόσωπο βλέπε καί στό Ἔγγραφο ἀριθμ. 10, ὅ.π., σ. 4.103. Προφανῶς πρόκειται γιά τόν γιό τοῦ Θεοχάρη Δήμου, γιά τόν ὁποῖο βλέπε στό Ἔγγραφο 7, ὅ.π., σ. 4.104. Ἀπό τό Σημείωμα τοῦ φ. 2β΄ διαπιστώνεται, ὅτι καταγόταν ἀπό τό χωριό Νοβοσέλο (σημ. Νεοχώρι), πού

ἀπέχει 9 χιλιόμετρα ἀπό τήν Ἀρναία (ἀνατολικά). Ἀπό τό πατρώνυμό του (Ἀδάμος) προῆλθε τό ἐπώνυμο Ἀδάμος,γιά τό ὁποῖο βλέπε: Κωνσταντίνου Θ. Χιούτη, Προσωπογραφία τοῦ Νεοχωρίου Χαλκιδικῆς (16ος-20ός αἰ.), Θεσ-σαλονίκη 2001, σσ. 44-49 (ὅπου δέν ἀναφέρεται ὁ Βασίλειος, πού προφανῶς ἦταν ἀδελφός τοῦ ἀναφερομένουΔημητρίου, υἱοῦ τοῦ Ἀδάμου).

105. Δημ. μέχρι τή γιορτή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων (30 Ἰουνίου).106. Τημέρ ἀγᾶς: Ἡ πρώτη λέξη δηλώνει τό ὄνομα τοῦ ἀναφερομένου στό Ἔγγραφο Τούρκου. Ἡ δεύτερη λέξη

εἶναι ἑλληνοποιημένη ἀπό τήν Τουρκική aga = στρατιωτικός ἤ πολιτικός ἄρχοντας.

(Τό Ἔγγραφο εἶναι πολύ ἀνορθόγραφο καί ἀνυπόγραφο).

6

107. Ἑλληνοποιημένη λέξη (ζαπίτης ἤ ζαμπίτης ἤ τό ὀρθότερο ζαπτιές) ἀπό τήν τουρκική zaptiye = ἀστυνόμος,χωροφύλακας, βαθμοῦχος, ἀξιωματικός.

108. Συνώνυμος τοῦ ἀστυνόμου τῆς Λιαρίγκοβης ἀστυνόμος στό γειτονικό χωριό Παλαιοχώρι (πού ἐδῶ ἀνα-γράφεται ἀνορθόγραφο καί παραφθαρμένο).

109. Ἀνορθόγραφη καί μέ τήν τοπική διάλεκτο ἀναγραφή τοῦ (σλαβικῆς προέλευσης) χωριοῦ Νοβοσέλο (ὀνο-μασία τῶν χρόνων τῆς Τουρκοκρατίας, (κατά τήν ὁποία στά τέλη της, ὑπῆρχε καί ἡ ὀνομασία Νεοχώρι) πού σή-μερα ὀνομάζεται Νεοχώρι (ἀκριβής μετάφραση τοῦ σλαβικοῦ τόπου). Περισσότερα γιά τό Νοβοσέλο - Νεοχώρι(γιά ἄλλες ὀνομασίες καί γιά τούς κατοίκους του γενικά) βλέπε: Κωνσταντίνου Θ. Χιούτη, ὅ.π., σσ. 19-26.

110. Βλέπε Ἔγγραφα ἀριθμ. 7 καί 9, ὅ.π., σ. 4. Ἀναφέρεται ὑπογράφοντας ὡς μάρτυρας σέ Ἔγγραφα τοῦ 1847οἰκογενειακοῦ Ἀρχείου τῆς Ἀρναίας. (Βλέπε, Δημ. Κύρου, Καταγραφή Ἀρχείων. ΚΕ΄. Κατάλογος Ἐγγράφων ...,ὅ.π., σ. 6).

111. Δέν ἔχουμε πληροφορίες γιά τό πρόσωπο αὐτό, πού συναντιέται γιά πρώτη φορά στήν ἔρευνά μας.112. Δέν ἔχουμε πληροφορίες γιά τό κτῆμα καί τόν ἰδιοκτήτη του. 113. Βλέπε Σημείωση 115.114. Δηλ. ὁ Νικόλας Γεωργίου. 115. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.116. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γιά τό ζεῦγος αὐτό. 117. Δυσνόητη λέξη.118. Ἑλληνοποιημἔνη λέξη (σοκάκι) ἀπό τήν τουρκική sokak = στενός δρόμος, δρομάκι. (Σημ.: Στήν Ἀρναία πού

ἔχει πολλά σοκάκια καί, ἴσως, σέ ἄλλα χωριά, ὁ ἄνθρωπος πού τριγυρνᾶ στούς δρόμους, στά σοκάκια (καί δέν πα-ραμένει γιά πολύ χρόνο στό σπίτι του ὀνομάζεται-χαρακτηρίζεται «σοκακάς» καί ὄτι «τόν ἔφαγαν τά σοκάκια»!Πρίν ἀπό μερικά χρόνια ἡ Μικρή Χορωδία τοῦ, τότε Δήμου Ἀρναίας, κυκλοφόρησε δίσκο μέ δημοτικά τραγούδατῆς Ἀρναίας καί μέ τόν τίτλο «Μέσ’ στά στενά σοκάκια ...». Βλέπε ἐφημ. «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ» φ. 12(107),Ἰαν.-Μάρτ. 1994, σ. 3, καί «ΑΡΝΑΙΑ», τχ. 21/Ὀκτ.-Δεκ. 1993, σ. 7.

119. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν.120. Τό τοπωνύμιο αὐτό βρίσκεται κοντά στά Λύκεια τῆς Κωμόπολης. Στήν τοπική διάλεκτο προφέρεται «μ’ χό».121-124. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς.125. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. Μᾶλλον εἶναι πρόγονος τοῦ γένους Μπουζιᾶ.126. Πρόκειτια γιά τόν Δῆμο Κουϊμτζῆ τοῦ Θεοδώρου. Πῆρε τό ἐπώνυμο Κουϊμτζῆς, πού προέρχεται ἀπό τήν

τουρκική λέξη Kuyumcu = χρυσοχόος, ἐπειδή ἀσκοῦσε τό ἐπάγγελμα τοῦ χρυσοχόου. Περισσότερα γι’ αὐτόν βλέ-πε Κωνσταντίνου Θ. Χιούτη, Προσωπογραφία ..., ὅ.π., σ. 252.

127. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γιά τό ζεῦγος.128. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. Προφανῶς εἶναι πρόγονος τοῦ ὑπάρχοντος ἐπωνύμου Στόϊκος.129. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτήν καί γιά τόν Μαυρουδῆ, πού εἶναι πατέρας ἤ σύζυγός της. Ἡ ὀρθή

γραφή τοῦ ὀνόματός της μᾶλλον εἶναι Δούκαινα, πού γιά πρώτη φορά συναντιέται στήν ἔρευνά μας καί ἴσως προ-έρχεται ἀπό τό Βυζαντινό ἐπώνυμο Δούκας.

130. Τό γένος Κοτσάνη (ἤ Κοτζάνη) κατάγεται ἀπό τή Φούρκα τῆς Ἠπείρου καί κάποια μέλη του ἦρθαν στή Λια-ρίγκοβη μετά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821. (Βλέπε Ν. Βουργαρελίδου, Τά Μαδεμοχωριακά (Ἐπιμέλεια: Γ. Μ. Πα-παθανασίου), ἐφημ. «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», φ. 6/Ἰούν. 1976, σ. 4).

Ἴσως ὁ Κωνσταντῖνος Κοτσάνης νά εἶναι ὁ πρῶτος μετανάστης. Εἶναι ἴσως πατέρας τοῦ γνωστοῦ κοινοτάρ-χη (μουχτάρη) τῆς Λιαρίγκοβης κατά τήν Ἀπελευθέρωσή της τό 1912 Ἰωάννη (Γιάνκου) Κοτσάνη.

131. Βλέπε Ἔγγραφο ἀριθ. 1 καί 2 καί Σημ. 3 ὅ.π., σσ. 3 καί 5.132-133. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς.134. Ὁ δάσκαλος Κυριαζῆς, πού τό ἐπώνυμό του ἦταν Μπαλμπατσιᾶνος, δίδαξε στό σχολεῖο τῆς Λιαρίγκοβης

[πού στεγαζόταν σέ κτίριο, πού ἀργότερα ἔγινε καρακόλι (ἀστυνομικός σταθμός) καί στή συνέχεια (τό 1919) κα-τεδαφίσθηκε καί στόν χῶρο του κτίσθηκε ὁ Ἱ. Ναός τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων] ἀπό τό 1848 καί μετά.

Ὑποθέτουμε ὅτι δέν ἦταν Λιαριγκοβινός, ἀλλά ἦταν μόνιμος κάτοικος τῆς Λιαρίγκοβης, ἴσως γαμπρός της, καίπάντως κάτοχος κτήματος σ’ αὐτήν.

135. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτόν. Πιθανόν νά εἶναι πρόγονος τοῦ γένους Βούλγαρη τῆς Ἀρναίας.136-139. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς.140. Ἴσως νά εἶναι γιός τοῦ Γιώργη Κωνσταντῆ τῶν Ἐγγράφων ἀριθμ. 1 καί 2.141-145. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γι’ αὐτούς.

7

Π Ω Λ Η Σ Ε Ι Σ Α Κ Ι Ν Η Τ Ω Ν

Τ Ο Υ Ι Ε Ρ Ε Α Α Γ Γ Ε Λ Ο Υ Κ Ο Σ Μ Α Ρ Α

Τοῦ Κωνσταντίνου Χιούτη

Στήν περιήγηση τῆς προσωπογραφίας τῆς Λιαρίγκοβης θά μποροῦσενά σταθεῖ κανείς σέ μία ἰδιόμορφη προσωπικότητα, ὅπως ἄλλωστε τήν πε-ριγράφουν τά διάφορα ἀρχεῖα, τόν κληρικό Ἄγγελο Δ. Κοσμαρά († περί τό1925)1. (Βλ. φωτογραφία).

Οἱ πληροφορίες τοῦ παρόντος ἄρθρου δέν σχετίζονται μέ τίς διαπρο-σωπικές σχέσεις του, ἀλλά μέ τούς περιουσιακούς προσανατολισμούς του,ὅπως αὐτοί ἀποτυπώνονται σέ ἔγγραφα, πού διατηρεῖ τό Ἀρχεῖο τῆς μονῆςΒατοπαιδίου2. Τά ἔγγραφα αὐτά ἀφοροῦν σέ πωλήσεις ἀκινήτων, πούἔκανε ὁ ἱερέας τῆς Λιαρίγκοβης κατά τό β΄ μισό τῆς δεκαετίας τοῦ 1880 καίγιά ἄδηλη αἰτία ἔχουν περάσει στά ἀρχειακά σύνολα τῆς ἁγιορειτικῆςμονῆς3.

Τό 1885 ὁ ἱερέας Ἄγγελος πώλησε στούς ἀδελφούς Καραδημητρίου(τῆς σημερινῆς οἰκογένειας Καραδημήτρα;) ἕνα πατρικό κτῆμα (12 στρέμ.)μέ ἕνα ἀμπέλι καί μία καλύβα στή θέση Μερτικά4 (ἔγγρ. 1). Μερικά χρόνιαἀργότερα ὁ ἴδιος πώλησε στόν υἱό του Δημήτριο Κοσμαρά δύο λιβάδια(τσαΐρια), πού βρίσκονταν «ἐπί τοῦ χοτουτίου παλαιχωρινοῦ», στίς θέσειςΤαμκόν(;) καί Γεροθανάση Λάκα5 ἔχοντας τήν ἐπιβεβαίωση τοῦ προέδρουτῆς Ἐπισκοπῆς Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὅρους Μελετίου γιά τό νόμιμό τῆς πω-λητήριας πράξης (ἔγγρ. 2).

Τά ἔγγραφα, ἐκτός τοῦ ἐνδιαφέροντος πού παρουσιάζουν γιά τίς προσωπογραφικές πλη-ροφορίες τους, ἔρχονται νά φωτίσουν τό γαιοκτησιακό πλαίσιο τῆς Λιαρίγκοβης σέ τοποθε-σίες, ὅπου παρουσιάζεται ἔντονα τό φαινόμενο τῆς ἀγοραπωλησίας.

ΕΓΓΡΑΦΑ

Διατηρεῖται ἡ ὀρθογραφία τοῦ πρωτοτύπου, ἐνῶ χρησιμοποιοῦνται κεφαλαῖα ἀρχιγράμματαστά κύρια ὀνόματα.

1Πωλητοίριον

Δι ὁν δηλούται ὁτι ὀ ὑποφενόμενος παπά Ἄγγελος Δ. Κοσμαρά πολῶ σήμερον οἱκηὀθελόςκαί ἀπαραβηάστος, εἱς τους αδελφούς, Ἰωάνην καί Μόσχον Καραδημιτρίου, ἕν πατρικόν μου χο-ράφιον, με το αμπέλοι, μησί καλίβα τράφη ἀμπέλι δεκαοχτό χοράφη στρέμετα δόδεκα καί πε-ρίπου, κήμενον εἱς θέσιν Μερτοικά Βόζιας Λάκα, τής ἑνταύθα περιφερίας ἀντοί λιρόνὈθομανικόν είκοση δίω (λίρ. 22) ὡς καί πρωπλιρόθηκα. Τω ἑν λόγω χωράφιον καί αμπέλιον ὀρί-ζετε πρός ανατολάς μέ δρόμον πρός δήσιν ὀ Γεώργιος Δ. Κοσμαρᾶ, τό πάνο μέρος ΚοσταντίςΚοτζηάνις πρώς Ν. ὁ ἤδιος Γεόργιος Δ. ἀπολοτριούμενος οῦν τοῦ ἑο λόγω πατρικόν μου ὑμόνκτήματος. Ἀπό σίμερον ἐγώ καί οἱ ηκλιρονόμοι ὑμόν κοἱρίτω τέλη ὁς ἰδηοκτοίτης καί κάτοχοιαὐτούς τούς ριθέντας ἀγοραστάς, ὑποσχόμενος μεταβεβασθύ ὀνόματοί του κ(αι)΄ τόν ἁπε-τούμενον βασιλικόν τίτλον.

Εἰς ἕνδεξιν δέ κ(αι)΄ ἁσφάλιαν, τόν ἀγοραστόν δήδω αὑτύ τό παρόν ἑνϋπόγραφον πολη-

8

τοίριον ἔνγραφον, μεμαρτιρομένον ὑπό τόν προσυποφαινομένων ἑνηλίκον ἀξιοπίστον μαρτί-ρον.

Ἐν Λιαριγκόβη τῆ 22 Ἰωλίου 1885.

Ὁ πολιτίς Οἰ μάρτιρτιρεςΠαπα ΄Ἄγγελος Δ. ἐπούλισα » Παπά Νικκόλας Κ.

Γεώργιος Δημητρίου ἀδελφός τοῦ παπά Ἄγγελου μαρτηρῶ ὀς ἀγράμματος ὑπογράφομαιπαρά τοῦ Ἀναγνώστη Δημητρακούδη, ὅστης κ(αί)΄ μαρτηρῆ ἐγώ δέ βάζο τόν τίπον τοῦ δαχτί-λου μου.

[ἀποτύπωμα δαχτύλου][χαρτόσημα]

[κοινοτική σφραγίδα Λιαριγκόβης] Μανασσής Ἰωάννου μαρτιρῶμοχτάρης Πάβλος Γεοργίου

2

[Ὑπογραφή τοῦ προέδρου τῆς Ἐπισκοπῆς Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὅρους Μελετίου]

[Σφραγίδα τῆς Ἐπισκοπῆς Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὅρους]

Πολυτίριον

Ὁ ὑποφαινόμενος παπ(ά) Ἄγγελος Δημητρίου Κοσμαρᾶ οἰκιοθελῶς καί ἀπαραβιάστως πολλῶεἰς τόν υἱόν μου Δημήτριον δίου τσαΐρια ἐπί τοῦ χοτουτίου παλαιχωρινοῦ, κείμενα εἰς θέσιν τόμέν εἰς Ταμκόν[;], τό δέ εἰς Γεροθανάση Λάκα, συμποσούμενα ἀπό στρέματα δόδεκα (12) ἀμφό-τερα τά δίου τσαΐρια ὑπό ἀξίαν τιμῆς ἐκάστου στρέματος καί τῆς τοποθεσίας αὐτῶν, τό μέν τζαΐ-ριον εἰς Ταμκόν[;] ἀπό στρέματα ὁκτῶ ἀπό λίρας ἐπτά (ἀριθ. 7) συμποσούμεναι λίρας πεντίκον-τα ἐξη (ἀριθμόν 56), τό δέ τσαΐριον εἰς Γεροθανάση Λάκα ἀπο στρέματα πέντη (ἀριθ. 5) συμ-ποσούμεναι λίρας οἴκοσοι πέντι (ἀριθ. 25) τό ὅλον λίρας ὀθωμανικᾶς ὁγδοήντα μία (ἀριθμόν 81).Τά δέ ρηθέντα τζαΐρια συνορέβονται τό μέν Ταμκόν[;] μέ λάκον, Μανασσήν Ἰωάννου, ΔημήτριονΠολύζου Παλαιοχωρινόν, καί Ἰωάνην Χαρταβέλα Παλαιοχωρινόν. Τό δέ τζαΐριον ΓεροθανάσηΛάκα, συνορέβηται μέ παπ(ά) Νικόλαον καί Κωσταντή Κληδαρά, Κωσταντή Κοτζιάνη, καί διά δίουμέρη τζαΐριον. Τόν ρηθέντον κτημάτων πολλῶ τελίας μου πολύσεως εἰς υἱόν μου Δημήτριον κατάτήν ἀνοτέρω συμφωνία τόν δίου μερῶν λήρας ὀθωμανικάς ὀγδοήντα μία (ἀριθ. 81) ἀτινας καίἔλαβον μέχρι ὁβολοῦ. Τοῦ λιποῦ μένοσοι ὑπό τήν κυριαρχίαν τοῦ υἱοῦ μου Δημητρίου, ἐγώ δέμένω ἀπο λοτριομένος κυρίτω αὐτόν κάτοχον καί πιόν αὐτά ὡς βούλεται. Ὅθεν δέδοκα τό πα-ρόν μου πολυτίριον ἐπικαιρομένον διά τῆς μοχταρικῆς σφραγίδος καί διά τάς ὑπογραφάς τόνπαρευρεθέντων μαρτίρων πρός ἀσφάλιαν τοῦ ἀγοραστοῦ, συνάμα ὑποχρεοῦμαι κατ’ ἔκρισην τοῦἀγοραστοῦ ἐν καιρῶ καταλίλου ἴνα ἐμφανισθῶ ἐπί τῆς ἀρχῆς ἀποδόσω τόν λόγον τῆς πολυσεῶςμου καί δοθώση βασιλικούς τίτλους (ταπχιά) ἐπί ὁνόματί του.

Ἐν Λιαριγκόβι τή 28 9βρίου 1889.

Οἱ μάρτιρες» Μανασσής Ἰωάννου παπά Ἄγγελος Δημητρίου Κοσμαρᾶς” Ἰωάννης πα(πᾶ) Γεωργίου πολό τά ἀνοτέρο κτήματα» Γεώργιος Δ. Μήτσιου ἐπιβεβεῶ τον ἄνω ὑπογραφον δια» Νικόλαος Δ. Παῦλος τῆς σφραγίδος μουχτάρις Κοσταντής Αθανασίου

[χαρτόσημο καί κοινοτική σφραγίδα]

9

Πωλητήριο ἔγγραφο τοῦ 1889. (Ἀρχεῖο Μονῆς Βατοπαιδίου).

1. Δ. Κύρου, «Ἀπεργία ἱερέων στή Λιαρίγκοβη (Ἀρναία) τοῦ 1914», Πρακτικά τοῦ Πρώτου Πανελ-λήνιου Συμποσίου Ἱστορίας καί Ἀρχαιολογίας τῆς Χαλκιδικῆς (Πολυγύρος, 7-9 Δεκεμβρίου 1984), Θεσ-σαλονίκη 1987, σ. 391· Ἀρχεῖο Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, φ. 14, ὑποφ. 12, ἔγγρ. 1510-1511, 1516,1520, 1522 καί 1527.

2. Εὐχαριστῶ θερμά τή Μονή Βατοπαιδίου γιά τήν παραχώρηση τοῦ σχετικοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ.3. Τό Ἀρχεῖο τῆς Μονῆς Βατοπαιδίου διαθέτει καί μία ἀπόδειξη, σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ ἱερέας

Ἄγγελος ἐξοφλεῖ (Λιαρίγκοβα, 22 Νοεμβρίου 1888) ἕνα ὁμόλογο ἀξίας 11,50 λιρῶν πρός τόν ΧατζήἸωάννη Ἀγγέλου ἀπό τό χωριό Ζαγκλιβέρι.

4. Τό τοπωνύμιο Μερτικά, τοποθεσία κοντά στό λόφο τοῦ Προφήτη Ἠλία, μνημονεύεται ἤδη ἀπότό 1833 σέ πωλητήριο ἔγγραφο· βλ. Δ. Κύρου, «Καταγραφή Ἀρχείων», περ. Ἀρναία, τχ. 94 (Ἰανουάριος– Μάρτιος 2012), σ. 3. Γιά τίς κτήσεις τῆς οἰκογένειας Κοσμαρᾶ στή θέση αὐτή βλ. Δ. Κύρου, «Κατα-γραφή Ἀρχείων», περ. Ἡ Ἀρναία τῆς Μακεδονίας, τεῦχ. 26 (Ἰανουάριος - Μάρτιος 1995), σσ. 3-4· ὁἴδιος, ὅ.π., τεῦχ. 28 (Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 1995), σσ. 3-4,6· ὁ ἴδιος, ὅ.π., τεῦχ. 29 (Ὀκτώβριος – Δεκέμ-βριος 1995), σ. 3.

5. Τό τοπωνύμιο Παλαιοχωρινό ὑφίσταται ἕως σήμερα. Σύμφωνα μέ τόν Δ. Κύρου, «ΚαταγραφήἈρχείων», ὅ.π., τεῦχ. 94, σ. 3, ἡ παλαιότερη μνεία του γίνεται σέ πωλητήρια ἔγγραφά του 1833. Τόὄνομα ὑποδηλώνει ἰδιοκτησίες τῶν κατοίκων τοῦ Παλαιοχωρίου ἐντός τῆς διοικητικῆς περιφέρειαςτῆς Ἀρναίας, οἱ ὁποῖες εἶναι ἄγνωστο πότε καί πῶς προῆλθαν.

10

Ἡ πρακτική τῶν Ὀθωμανῶν νά καταγρά-φουν μέ λεπτομέρεια τά φορολογικά δεδομένατοῦ κράτους τους, παρέχει σήμερα τή δυνατό-τητα στούς ἐρευνητές τῆς ὀθωμανικῆς περιόδουνά προσεγγίζουν σέ ἱκανοποιητικό βαθμό μίαἱστορική φάση, πού μέχρι πρόσφατα θεω-ροῦνταν σκοτεινή.

Τό 1873 μία ἀνάλογη φορολογική κατα-γραφή ἔλαβε χώρα στήν κεντρική Μακεδονία.Πρόκειται γιά μία ἀπό τίς πολλές, διαχρονικά,ἀποτυπώσεις τοῦ κτηματολογίου κάθε χωριοῦπροκειμένου νά ὑπολογιστεῖ ὁ ἀντίστοιχοςφόρος ἔγγειας περιουσίας. Τά ἀποτελέσματααὐτῆς τῆς διαδικασίας διασώθηκαν σέ κώδικες,οἱ ὁποῖοι φυλάσσονται σήμερα στό ἹστορικόἈρχεῖο Μακεδονίας καί εἶναι προσβάσιμοι στόνκαθένα πού ἐπιθυμεῖ νά πληροφορηθεῖ τό εἶδοςκαί τήν ἔκταση τῆς ἀκίνητης περιουσίας τῶν προ-γόνων του κατά τό ἔτος 1873. Ἡ συγκεκριμένησειρά τῶν φορολογικῶν τεφτεριῶν ὀνομάζεται«Εσάς».

Ὁ κώδικας τῆς Λιαρίγκοβης (βλέπε φωτο-γραφία του τίτλου καί τμήματος σελίδας του)φέρει τόν ταξινομικό ἀριθμό 13 καί ἔχει 92 ἀριθ-μημένες σελίδες. Στό ἐξώφυλλο ἀναγράφονται τάστοιχεῖα τοῦ χωριοῦ: «Κώδικας γαιῶν τοῦ χω-ριοῦ Λιαρίγκοβα» (Larigova Karyesi’nin Arazι elDefteri Adet 1). Σύμφωνα μέ μία ἀναφορά τῶν κα-τοίκων τῆς Λιαρίγκοβης, πού σώζεται στήν τε-λευταία σελίδα τοῦ τεφτεριοῦ, τόν Ὀκτώβριοτοῦ 1873 ὁ ἁρμόδιος ὑπάλληλος τοῦ κτηματολο-γίου τοῦ καζά Κασσάνδρας, Ζιγιά μπέης, πῆγεστή Λιαρίγκοβη προκειμένου νά καταμετρήσεικαί νά καταγράψει ὅλα τά κτήματα τῶν Λιαριγ-κοβινῶν. Διαβάζουμε σχετικά : «Ἦρθεν εἰς τήΛιαρίγκοβη τό χωρίον μας ὁ μεμούρης Ζιά μπέηςκατά διαταγήν τοῦ πασιᾶ ἐφέντη μας καί ἐκά-μαμεν καί ἐκαταγράψαμεν τά κτήματά μαςἀγρούς, μπαχτσέδες, τσαΐρια, ἀμπέλια κατά τάἄνωθεν γεγραμμένα, χωράφια ἑκατόν εἴκοσιπέντε, μπαχτσέδες ἑφτακόσια, τσαΐρια διακό-σια πενήντα, ἀμπέλια ἑξακόσια καί ἐμείναμενεὐχαριστημένοι καθόλα χωρίς νά μένει κανείςἀπό ἐμᾶς ἐνοχλημένος καί νά εἶναι πολύχρονοςὁ αὐτοκράτωρ βασιλέας μας. Λιαρίγκοβη τήν 17Ὀκτωβρίου 1873». Ἀκολουθοῦν οἱ ὑπογραφές

τῆς δημογεροντίας, τῶν πέντε ἀζάδων (Δημή-τριος Ἀποστόλου, Γεώργιος Δήμου, ΣτέριοςἸωάννου, Μῆτρος; Στέριου, Εὐθύμιος Νικολάου,Δημήτρης Γεωργίου) καί τοῦ μουχτάρη (ΓεώργιοςΘεοχάρη). Τέλος τοποθετεῖται ὁ τύπος τῆςσφραγίδας τοῦ χωριοῦ, ἡ ὁποία φέρει ἡμερομη-νία 1862 (Βλέπε φωτογραφία).

Ὁ ὑπάλληλος τοῦ κτηματολογίου σύμφωναμέ τίς ὑποδείξεις τῶν κατοίκων χώρισε τήν κτη-ματική περιοχή τοῦ χωριοῦ σέ 46 περιοχές-το-ποθεσίες, κατάλογος τῶν ὁποίων σώζεται στήνπρώτη σελίδα τοῦ κώδικα. Σέ κάθε τοποθεσίαἀναγράφονται μέ λεπτομέρεια ὅλα τά κτήματαπού διαθέτουν οἱ Λιαριγκοβινοί στό συγκεκρι-μένο σημεῖο, καθώς καί τά ὀνόματά τους, μέ τήνἀκριβῆ ἔκτασή τους, εἴτε πρόκειται γιά μπα-χτσέδες, τσαΐρια, ἀγρούς ἤ ἀμπέλια.

Μέ λίγα λόγια, πρόκειται γιά ἕνα πλῆρεςκτηματολόγιο τῆς Λιαρίγκοβης, ἀνάλογο τοῦὁποίου δέν γνωρίζουμε, ἐάν ὑπάρχει σήμερα.

Φυσικά ὅλα τά παραπάνω στοιχεῖα εἶναιγραμμένα στήν ὀθωμανική γραφή. Σέ μία πρώτηπροσπάθεια μετάφρασης, ἀρχικά τοῦ καταλό-γου τῶν τοποθεσιῶν καί τῆς συνολικῆς ἔκτασηςτῶν γαιῶν σέ καθεμία ἀπό αὐτές, δυσκολευτή-καμε ἀρκετά καθώς ἀγνοοῦμε τίς σχετικές ὀνο-μασίες τους. Στό σημεῖο αὐτό μέ τή βοήθεια τοῦΔ. Κύρου ἔγινε ἡ ταύτιση τῶν περισσοτέρων.Ἀκολουθεῖ ἡ μετάφραση ἀρχικά του ὀνόματοςτῆς τοποθεσίας καί δίπλα της συνολικῆς ἔκτασηςτῶν γαιῶν.

Παράλληλα μέ τόν ἀνωτέρω κατάλογο ὡς πα-ράδειγμα παραθέτουμε ἐνδεικτικά τά ὀνόματα ὁρισμένων ἀπό τούς Λιαριγκοβινούς ἰδιοκτῆτες

ΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΗΣ ΤΟ 1873

Νίκος Ἐμμ. Παπαοικονόμου

Τμῆμα σελίδας τοῦ Κώδικα τῆς Λιαρίγκοβης

11

70 Ορθοπαιδική, 25, 1, 2012

9

12

κτημάτων. Τοποθεσία Παλαιοχωρινό: Κων/νος ΓιάννηΚαλατζῆ 1 στρέμμα ἀμπέλι, Δημήτρης Γιάννη Πα-πουτσῆ, 1 σπορά μπαχτσέ. Τσιπουτούρα: ΒασίληςΚων/νου Κυρούδη, 1 στρέμμα ἀμπέλι, Γιάννης παπαΓιώργη Κυράτσου, 1 στρέμμα ἀγρός, Νικόλας ΓιάννηΚοτσάνη, 12,1 στρέμματα ἀμπέλι, Μόσχος ἈθανασίουΤσολάκη, 6,1 στρέμματα ἀμπέλι, Κων/νος Γιάννη Τρι-κοπάνη, 3 σπορές ἀμπέλι, Δημήτρης Αγγέλου Κο-σμαρᾶ, 2 σπορές μπαχτσέ, Κων/νος Γιώργη Βλάχου, 1σπορά ἀπέλι. Σταυρός : Γιώργης Ἀθανασίου Κατερι-νάρη, 3 σπορές ἀμπέλι, Στέριος Σαραφιανοῦ Τσι-μώκα, 2,3 στρέμματα ἀγρός, Βασίλης Κων/νουΚοκκαλιάρη, 1,2 στρέμματα ἀμπέλι, Δημήτρης ΓιώργηΤσιτσιρίκα, 1 στρέμμα ἀμπέλι, Γιώργη ΓιαννάκηΜπουζᾶ, 1,3 στρέμματα ἀμπέλι, Χρῆστος ΔημήτρηΤρικαλιώτη, 1,2 στρέμματα ἀγρός. Μπαξέδες: Βασί-λης Κων/νου Κοκκαλιάρη, 2,3 στρέμματα τσαΐρι,Γιώργη Χρήστου Διαμαντούδη, 3,2 στρέμματα τσαΐρι,Γιάννης Στέριου Σιώπη, 5,1 στρέμματα τσαΐρι, Βασί-λης Νάκου Βούλγαρη, 7 στρέμματα τσαΐρι, ΓιάννηςΝικόλα Ζόμπου, 10,2 στρέμματα τσαΐρι, ΝικόλαοςΓιώργη Ρουκᾶ, 1 στρέμμα τσαΐρι. Ἅγιος Στέφανος:Χρῆστος Γιώργη Μπότσιου, 4,1 στρέμματα ἀγρός,Στέργιος Γεωργίου Λεμονῆ, 2 σπορές μπαχτσέ, ΝάκοςΔημήτρη Κοσμᾶ, 2 σπορές μπαχτσέ, Κων/νος ΝικόλαΚοτσάνη, 2 σπορές μπαχτσέ, Δημήτρης Γιώργη Να-ζίρη, 1 στρέμμα ἀγρός, Γιώργης Χρήστου Μπέτσιου,2,3 στρέμματα ἀγρός. Καβακλάρ: Νάκος Δημήτρη Κω-δούνη, 5,3 στρέμματα τσαΐρι, Ἄγγελος Γιάννη Μή-

Ὁ τίτλος τοῦ Κώδικα τῆς Λιαρίγκοβης

τσιου, 1,1 στρέμματα τσαΐρι. Κοκκινόχωμα:Δῆμος Θεοδώρου Μπρούζου, 2,3 στρέμματαἀμπέλι, Γιώργης Δήμου Κλειδαρᾶ, 18,2στρέμματα ἀμπέλι, Χρῆστος Γιάννη Γεράκη,3 στρέμματα ἀγρός, Θανάσης ΣτεφάνουΠραβήτα, 1 στρέμμα ἀμπέλι, Βασίλης ΝικόλαΚυριαζῆ, 2,3 στρέμματα ἀγρός. Μερτικά:Δημήτρης Ἀγγέλου Κοσμαρᾶ, 42 στρέμματαἀγρός, Βασίλης Δημήτρη Κουτρουβέλη, 1,3στρέμματα ἀγρός. Γκόμπιλο: Στέργιος Ἀγγέ-λου Λοκοβίτη, 1 στρέμμα ἀγρός, Στέργιος Νι-κολάου Στόικου, 1,3 στρέμματα ἀγρός.

Μέ μία πρώτη ἀνάγνωση τοῦ εἴδουςτῶν καλλιεργήσιμων γαιῶν τῆς Λιαρίγκοβηςπαρατηροῦμε ὅτι ὑπάρχουν τοποθεσίες,ὅπως Παλαιοχωρινό, Τσιπουτούρα, Σταυ-ρός, Στυλούδα ἀμπέλια, Παπάδικα ἀμπέλια,Κοκκινόχωμα καί Μερτικά, ὅπου κυριαρχεῖ ἡκαλλιέργεια ἀμπελιοῦ. Τά συγκεκριμένα ση-μεῖα ἀποτελοῦσαν οὐσιαστικά τόν μεγάλοἀμπελώνα τοῦ χωριοῦ. Οἱ μπαχτσέδες ἦτανσυγκεντρωμένοι κάτω ἀπό τόν Ἅγιο Στέ-φανο, προφανῶς διότι ἐκεῖ ὑπῆρχανἄφθονα νερά. Λίγο παρακάτω ἀπό τά Εἰκο-νίσματα καί μετά ἁπλώνονταν οἱ περιοχές μέτά τσαΐρια, ὅπως ἦταν ἡ Μαυρουδῆ βρύση,Γιαννούκα ἀγκορτσιά, Γυναικόβρυση, Κερα-μιδαριά κ.τ.λ. Στίς ὑπόλοιπες περιοχές βρί-σκονταν διάσπαρτοι οἱ ἀγροί καί τά δάσηκαστανιᾶς.

Ὁ κώδικας τοῦ κτηματολογίου τῆς Λια-ρίγκοβης ἀποτελεῖ ἕναν ἱστορικό θησαυρό,ἡ ἀξιοποίηση τοῦ ὁποίου μπορεῖ νά μᾶςπροσφέρει μία σειρά ἀξιόλογων δημογρα-φικῶν, οἰκονομικῶν καί κοινωνιολογικῶνστοιχείων, πού διαμορφώνουν τήν δομή τῆςκοινωνίας ἑνός χωριοῦ τοῦ τέλους τοῦ 19ουαἰῶνα. Μία παρόμοια σειρά ὀθωμανικῶν κω-δίκων, φορολογικοῦ καί δικαστικοῦ χαρα-κτήρα, φυλάσσεται ἐπίσης στό ἹστορικόἈρχεῖο Μακεδονίας καί χρονολογεῖται ἀπότό 1873 ἕως τό 1912. Τά συγκεκριμένα τε-φτέρια ἀναμένουν τούς μελετητές τῆς τελευ-ταίας φάσης τῆς ὀθωμανικῆς αὐτοκρατορίαςνά προσεγγίσουν τά ἱστορικά δεδομένα καίνά μᾶς ἀποκαλύψουν πολλές κρυφές πτυχέςμιᾶς ἐποχῆς, πού, ὅσο κι ἄν εἶναι φαινομε-νικά κοντινή σέ μᾶς, δέν ἔχει δώσει ἀκόμαἀπαντήσεις σέ καίρια ἱστορικά προβλή-ματα.

13

Ἐπιβλητική ἡ μορφή τοῦ κυροῦ ΜητροπολίτουΣωκράτους στά παιδικά μας μάτια, καθώς ξεκι-νοῦσε ἀπό τή Μητρόπολη τούς θερινούς μῆνεςκατά τόν ἀπογευματινό περίπατο μέ κατεύθυνσηπρός τό δάσος τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς περνώνταςμέσα ἀπό τούς χωματόδρομους τῆς Ἀρναίας καίἔπειτα κατά τήν ἐπιστροφή νά ἀναπαυθῆ κάτω ἀπότίς ἀκακίες τοῦ μπάρμπα Μαυρουδῆ Κυράτσου στόχοροστάσι. Συνοδεία του ἦταν ἕνας ἤ δύο ἱερεῖςκαί ἀρκετοί νέοι φοιτητές πού σπούδαζαν στό Πα-νεπιστήμιο τῆς Θεσσαλονίκης. Ἤθελε πάντοτε νάμαθαίνη καί δίδη ἐρεθισμούς στή σκέψη τῶν νέων.Θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ὁ περίπατος αὐτός μέὅλη τή συνοδεία ἦταν μία σμικρογραφία τῆς περι-πατιτικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτέλη. Οἱ φιλοσοφικέςτου σπουδές στή Γερμανία θά πρέπει νά τοῦ ἔδινανἀφορμές γιά τέτοιες πνευματικές ἐκδηλώσεις.

Αὐτός ἦταν ὁ ̓Επίσκοπος Σωκράτης Σταυρίδης,πού ἦλθε ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη νά ποιμάνηἕνα λαό στή Βόρειο Χαλκιδική, ἁγνό ἴσως μέ πολλάὅμως ἐλαττώματα. Ὁ δρόμος δύσβατος καί ἡ δια-κονία του δύσκολος. Ὁ χρόνος καί τά πράγματα θάἔδειχναν.

Αὐτή τή μορφή μοῦ ἀνέθεσε ὁ Σεβασμιώτατοςνά παρουσιάσω στήν ἀγάπη σας. Οἱ παιδικές ἀνα-μνήσεις ἔπρεπε νά βροῦν σταθερό ἔδαφος γιά τήνπαρουσίαση τῆς προσωπικότητος τοῦ μακαριστοῦΜητροπολίτου Σωκράτους. Στό πέρασμα τοῦ χρό-νου ξεθώριασαν πολλά πράγματα καί οἱ γραπτέςπηγές ἦταν ἰσχνές. Ὅλα αὐτά δυσκόλευαν τήνἐργασία.

Ὁ Σωκράτης Σταυρίδης γεννήθηκε στίς 10Ἰανουαρίου 1866 στή Σηλυβρία τῆς Θράκης ἀπό γο-νεῖς εὐκατάστατους. Τά πρῶτα γράμματα τά ἔμαθεστή γενέτειρά του καί στή συνέχεια ἐφοίτησε στήΜεγάλη Σχολή τοῦ Γένους μέχρι τό 1884. Ὡς ἀπό-φοιτος ἀριστοῦχος τῆς Σχολῆς ἔγινε διδάσκαλοςστό χωριό του. Τό 1888-1889 ἔκαμε σπουδές στήΘεολογική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν.Ἔπειτα πῆγε στή Γερμανία, ὅπου σπούδασε στά Πα-νεπιστήμια τῆς Λειψίας καί τοῦ Μάρμπουρκ Φιλο-σοφία καἰ ἄκουσε μαθήματα τῆς ψυχολογίας τοῦΒούντ. Τό 1893 κατέθεσε διδακτορική διατριβή στήφιλοσοφική Σχολή τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Λειψίαςμέ θέμα «Ἡ ὁδός πρός τόν Θεόν ἤ περί τοῦ τέλουςτοῦ ἀνθρώπου κατά τόν Μάξιμον τόν Ὁμολογη-

τήν». Κατά τήν ἀρχαιοελληνική σημασία τέλος ση-μαίνει τόν σκοπό, τόν προορισμό τοῦ ἀνθρώπουσύμφωνα μέ τή διδασκαλία τοῦ Μαξίμου τοῦ Ὁμο-λογητοῦ.

Ἡ διατριβή ἐγκρίθηκε ἀπό τό Πανεπιστήμιο τῆςΛειψίας καί δημοσιεύθηκε ἀπό τόν ἴδιο τό 1894στήν Κωνσταντινούπολη.

Ἀπ’ αὐτό τό πανεπιστημιακό περιβάλλον μέ τίςαἴθουσες διδασκαλίας, τίς διαλέξεις, τίς συζητή-σεις, τήν ὀργανωμένη ζωή, τίς ἀφορμές γιά πνευ-ματικές συντροφιές ἦλθε στήν Ἀρναία. Ἔκαμεὅμως μία δοκιμή στή Κωνσταντινούπολη καί μάλι-στα στό Μακροχώρι, ἕνα ὡραῖο προάστιο τῆς πό-λεως, ὅπου ἔδωσε δείγματα γραφῆς τῆς δραστη-ριότητός του στήν ἐκπαίδευση καί στήν τοπικήκοινωνία. Εἶχε ἀποκτήσει μία κάποια ἐμπειρία ὡς δά-σκαλος στό χωριό του, τή Σηλυβρία γιά τέσσαραχρόνια, μετά τήν ἐπιστροφή του ἀπό τή Γερμανίαὡς καθηγητής στά Ἀρχιγένεια Ἐκπαι δευτήρια Ἐπι-βατῶν. Γιά μία ἑπταετία ἀπό τό 1896 ἕως τό 1903ἦταν καθηγητής τῶν Θρησκευτικῶν καί τῶν Ἑλλη-νικῶν στήν Ἐμπορική Σχολή τῆς Χάλκης. Ἡ χειρο-τονία του τό 1903 σέ διάκονο καί πρεσβύτερο καί ἡτοποθέτησή του ὡς ἀρχιμανδρίτου ἀπό τόν Πα-τριάρχη Κωνσταντῖνο τόν Ε΄ στή θέση τοῦ Προ-ϊσταμένου τῆς Ἐνορίας Μακροχωρίου, προαστίουτῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἔδειχνε τή στροφή τουπρός τήν ἐκκλησιαστική διακονία. Ἡ ὀργάνωση τῆςἘνορίας, ἡ δημιουργία συλλόγων γυναικῶν πρόςἀναβάθμιση τοῦ θρησκευτικοῦ μορφωτικοῦ καί κοι-νωνικοῦ ἐπιπέδου τῆς κοινωνίας τοῦ Μακροχωρίουἦταν ἐμφανής.

Στή θέση αὐτή τόν βρῆκε ἡ ἐκλογή του στίς 27Ὀκτωβρίου 1911 εἰς Ἐπίσκοπον Ἱερισσοῦ ἀπό τήνἐπισκοπική Σύνοδο Θεσσαλονίκης ὑπό τόν Μητρο-πολίτη Θεσσαλονίκης Ἰωακείμ καί τούς ἐπισκόπουςΚίτρους Παρθένιο, Καμπανίας Φώτιο, ἈρδαμερίουἸωακείμ καί Πολυανῆς Φώτιο. Χειροτονήθηκε στίς6 Νοεμβρίου στόν Ἅγιο Νικόλαο Θεσσαλονίκης,στίς 26 Νοεμβρίου ἔφθασε στή Λιαρίγκοβη καί τήνἑπομένη 27 Νοεμβρίου λειτούργησε στόν Ἱερό ΝαόἉγίου Στεφάνου.

Ἡ Λιαρίγκοβη τῶν χρόνων αὐτῶν ἦταν ἀκόμηὑπό τουρκική κυριαρχία. Ἡ εἰκόνα τῆς Λιαρίγκοβηςκαί τῶν κατοίκων, πού δίνουν μερικοί ἕλληνες πε-ριηγητές τόν 19ο αἰῶνα, γιά τίς ἀσχολίες τῶν κα-

Ὁ Μητροπολίτης Σωκράτης καί ἡ διακονία τουστή Μητρόπολη Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου

1911-1944

Τοῦ Θεολόγου κ. Δημ. Ρήγα

14

τοίκων καί γιά τήν ὀργάνωση τῆς ζωῆς, εἶναι ἄξιαλόγου. Αὐτοί ἐντυπωσιάζονται ἀπό τήν εὐμεγέθηἘκκλησία τοῦ Ἁγίου Στεφάνου καί τήν ἀρίστη οἰκο-δομή τοῦ παλαιοῦ Σχολείου. Ὑπάρχουν ἀξιόλογασπίτια νοικοκυρεμένα, στά ὁποῖα διέμεναν ἐπί ἐνοι-κίῳ ἄνθρωποι πού εἶχαν σχέσεις μέ τά μεταλλεῖατῶν Μαδεμοχωρίων καί αὐτοί πού ἐμπορεύοντο τάμεταλλεῖα. Οἱ ἄνδρες ἀσχολοῦνται μέ τή μελισσο-τροφία, κτηνοτροφία, ὑλοτομία, ὑποδηματοποιΐακαί βαφική. Οἱ γυναῖκες ἀσχολοῦνται μέ τήν κατα-σκευή χαλιῶν ἀπό μαλλί καί ἄλλα εἴδη ὑφαντῶν γιάτό ἐμπόριο. Παρά ταῦτα τά οἰκονομικά τῆς Λιαρίγ-κοβης δέν ἦταν τόσο ἀνθηρά, πράγμα πού φαίνε-ται ἀπό τούς ἐράνους πού διενεργοῦσαν στίς ἱερέςΜονές τοῦ Ἁγίου Ὄρους γιά τήν ἀποπεράτωση τοῦπαλαιοῦ Σχολείου.

Ἡ κυριαρχία τῶν Τούρκων, παρά τή σχετικήἐλευθερία, εἶχε ἐπισωρεύσει πολλά δεινά. Οἱἄνθρωποι ὅμως ἐδῶ εἶχαν δεινοπαθήσει καί ἀπότούς δικούς μας, καθώς καί ἀπό τούς ληστές, πούεἶχαν τά λημέρια τους στά γύρω βουνά καί κυρίωςτοῦ Χολομῶντα καί ἐλυμαίνοντο τόν τόπο. Πόσοδύσκολο ἦταν νά πλησιάσει αὐτούς τούς πολύπα-θους ἀνθρώπους καί νά τούς δείξει ὅτι θά εἶναιβοηθός στίς θλίψεις τους καί συμπαραστάτης στάπροβλήματά τους!

Ἡ ἐθνική ἀποκατάσταση πυρπολοῦσε, ἔκαιγετήν καρδιά του. Πρός τό σκοπό αὐτό διατηροῦσεἐπαφή μέ τά ἀνταρτικά σώματα, καθώς καί μέ τούςΤούρκους, γιά νά μή ὑποψιάζονται τίς διαθέσεις καίτίς ἀπελευθερωτικές κινήσεις. Φαίνεται ὅτι ὁ Ἐπί-σκοπος Σωκράτης ἀνῆκε στή γενιά τῶν Ἐπισκόπωνπού εἶχαν ζυμωθεῖ στό Πατριαρχεῖο μέ τό ποθού-μενο, πού ἔλεγε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς. Τήν ἴδια ἐποχήδραστηριοποιεῖται ὁ Χρυσόστομος Σμύρνης, ὅτανἦταν στή Μητρόπολη Δράμας.Ὁ Γερμανός Καρα-βαγγέλης στήν Καστοριά, πού ὑπῆρξε ἡ ψυχή τῆςἀντιστάσεως κατά τῶν Βουλγάρων Κομιτατζήδων,εἶναι αὐτός πού συνέταξε τήν ἀπάντηση στήν ἐγκύ-κλο τοῦ Πάπα Λέοντος ΙΓ,΄ πού καλοῦσε μέ γλυκάλόγια τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία γιά ἕνωση, στήνοὐσία νά ἐπιβάλει τή κυριαρχία του ἐφ’ ὁλοκλήρουτῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὕστερα ἀπό ἕνα χρόνο, τόν Ὀκτώβριο τοῦ1912 ἡ Λιαρίγκοβη, ἡ Χαλκιδική, ἡ Θεσσαλονίκηεἶχαν ἐλευθερωθεῖ. Ὁ πνευματικός ἡγέτης, ὁ Ἐπί-σκοπος Σωκράτης, ἀπευθυνόταν πλέον στό ποίμνιότου, τόν ἐλεύθερο Ἑλληνικό λαό τῆς περιοχῆς, ἡψυχολογία τοῦ ὁποίου ἄλλαξε ἀμέσως καί ἀπέ-κτησε αὐτοπεποίθηση καί θάρρος, γιά νά συνεχίσειτόν ἀγῶνα τῆς ἐπιβίωσής του.

Ἐπίσκοπος καί λαός ἔπρεπε ν’ ἀγωνισθοῦνσκληρά, γιά νά ἀξιοποιήσουν τίς δυνατότητες πού

προσέφερε ἡ ἐλεύθερη Ἑλληνική πολιτεία. Οἱἀνάγκες ἦταν πολλές. Ὁ Ἐπίσκοπος πάντοτε πρό-θυμος νά ἀπευθύνεται γραπτῶς στούς ἁρμοδίουςγιά βοήθεια πρός λύσιν τῶν προβλημάτων. Ἔδειξεἐνδιαφέρον γιά τόν Ναό τοῦ Ἁγίου Στεφάνου, νάδοθῆ ἄδεια κοπῆς ξυλείας, γιά νά χρησιμοποιηθοῦνγιά τήν κατασκευή τῶν παραθύρων καθώς καί τοῦσχολείου τοῦ Γοματίου.

Σημαντική ἐνέργεια τοῦ Ἐπισκόπου ἦταν ἡ ὑπο-βολή αἰτήσεως τῆς δημογεροντίας Λιαριγκόβης τόΦεβρουάριο 1913 στό Μητροπολίτη ΘεσσαλονίκηςΓεννάδιο μέ τήν παράκληση νά τή διαβιβάσει στόνκυβερνητικό Ἐπίτροπο Θεσσαλονίκης, ἡ ὁποία ὑπε-δείκνυε ὅτι ἡ Λιαρίγκοβη ἐξ αἰτίας τῆς κεντρικῆςθέσεώς της εἶναι καταλληλότερη ἀπό τόν Πολύ-γυρο γιά ἕδρα τῆς Διοικήσεως. Πρέπει νά δεχ-θοῦμε ὅτι ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης δέν ἦταν ἁπλῶςδιεκπεραιωτής τῆς θελήσεως τῆς δημογεροντίας,ἀλλ’ ὅτι πολύ πιθανόν ὁ ἴδιος νά συνέλαβε τήν ἰδέακαί ἡ δημογεροντία τήν υἱοθέτησε καί τήν ὑπέβαλεὡς αἴτημά της. Ἀντιδράσεις δέν εἶναι γνωστέςκαθώς καί ἐνέργειες τῆς Διοικήσεως Θεσσαλονί-κης σχετικά μέ τό θέμα.

Οἱ Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-13 δημιούργησανπολλά προβλήματα. Οἱ νεκροί στά πεδία τῶν μαχῶνκαί οἱ τραυματίες ἄφησαν πολλά ὀρφανά. Ὁ Ἐπί-σκοπος ἐφρόντισε γιά τήν περίθαλψη καί γενικάτήν ἀνακούφιση τῶν πασχόντων μέ βοηθήματα γιάτά ὀρφανά τοῦ πολέμου.

Ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης συνέβαλε τά μέγισταστήν ἵδρυση Συλλόγου τῶν Φιλομούσων στή Λια-ρίγκοβη μέ τήν ὀνομασία «Ἀπόλλων», ὁ ὁποῖοςλόγω τοῦ πολέμου στά Βαλκάνια διελύθη, ἀλλάἐπανιδρύθη μέ πρωτοβουλία τοῦ Ἐπισκόπου. Προςτιμήν του «ὁ Ἀπόλλων» ἔψαλλε τά κάλαντα τῶνΧριστουγέννων, πρᾶγμα πού τόν εὐχαριστοῦσε, δί-νοντας κι ἕνα φιλοδώρημα.

Στή Θεσσαλονίκη πρός τό τέλος τοῦ 1916 σχη-ματίστηκε ἐπαναστατική Κυβέρνηση ὑπό τόν Ἐλευ-θέριο Βενιζέλο, ὁ ὁποῖος ἦλθε σέ σύγκρουση μέτόν Βασιλιᾶ Κωνσταντῖνο. Τά γεγονότα αὐτά δημι-ούργησαν ἀντιθέσεις καί μίση μεταξύ τῶν κατοίκωνΛιαριγκόβης. Οἱ ὑπερβάσεις τοῦ στρατοῦ ὑπό τόνΓεώργιο Κονδύλη ἐλύπησαν πολύ τόν ἘπίσκοποΣωκράτη. Οἱ βιαιοπραγίες τοῦ στρατοῦ, οἱ λεηλα-σίες καί βασανισμός γυναικῶν μέχρι καί βιασμοῦπροκάλεσαν ἔντονες διαμαρτυρίες ἀπό τούς πα-θόντας, πού κατέληξαν στό φόνο τοῦ ΣταθμάρχηΛιαριγκόβης. Τό Στρατοδικεῖο κατεδίκασε τέσσα-ρες ἀνθρώπους εἰς θάνατον. Τά πνεύματα ἦτανὀξυμένα καί δέν ἦταν εὔκολο νά ἠρεμήσουν.

Στήν Ἀθήνα ἐν τῷ μεταξύ ἡ Σύνοδος τότε ἀνα-θεμάτισε τόν Ἐλευθέριο Βενιζέλο. Οἱ συνέπειες

15

γιά τήν Ἐκκλησία ἦταν πολύ ὀδυνηρές. Μετά τό1917 καί τήν ἐπικράτηση τοῦ Βενιζέλου συγκρο-τεῖται ἀνώτατο ἐκκλησιαστικό Δικαστήριο, γιά νάδικάσει τούς Μητροπολίτες, πού ἔπεσαν στό ὀλί-σθημα τοῦ ἀναθεματισμοῦ τοῦ Βενιζέλου. ΣτόἘκκλησιαστικό Δικαστήριο ἦτο μέλος καί ὁ Ἐπί-σκοπος Ἱερισσοῦ Σωκράτης, ὁ ὁποῖος πρότεινε τήνποινή τῆς ἀργίας. Μέ τήν ἄποψη αὐτη ἐτάχθη καί ὁΚασσανδρείας Εἰρηναῖος, ἐνῶ ἄλλοι ὑπεστήριζαντήν ποινή τῆς καθαιρέσεως.

Ὅταν χήρεψε ἡ Μητρόπολις Σερρῶν, ὁρίστηκεὡς τοποτηρητής ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ τήν πε-ρίοδο 1917-1918. Τήν περίοδο αὐτή διεποίμανε τήνἐπαρχία Σερρῶν θεοφιλῶς, μέ ἀληθῆ πατρικήστοργή, μέ ποιμαντορική σύνεση καί κανονικότητα.Ἐπισκέφθηκε τή στρατιωτική μονάδα Νιγρίτας καίμίλησε στούς στρατιώτας, ἐμψυχώνοντας τόἐθνικό τους φρόνημα, ὅτι πρέπει νά φανοῦν ἀντά-ξιοι τῶν προγόνων τους. Ὁ Μητροπολίτης ΣερρῶνΧριστοφόρος σέ ἐπιστολή του πρός τόν ἘπίσκοποἹερισσοῦ Σωκράτη ἐκφράζει τίς εὐχαριστίες τουγιά τό ἔργο πού ἐπετέλεσε.

Ὁ Ἐπίσκοπος Ἱερισσοῦ Σωκράτης, ὅπως στόΜακροχώρι τῆς Κωνπόλεως ὡς ἀρχιμανδρίτης, ἔτσικαί στή Μητροπολιτική του ἐπαρχία Ἱερισσοῦἐνδιαφέρθηκε γιά τή πνευματική ἀνάπτυξη τῶν γυ-ναικῶν. Μέ πρωτοβουλία δική του καί τή βοήθειακαί συνεργασία τῆς κ. Δέσποινας Λαχοβάρη, Ἑλλη-νίδος ἀπό τήν Ἑλληνική παροικία τοῦ Καΐρου, πούὑπηρετοῦσε στόν Ἐρυθρό Σταυρό καί ἐργαζότανμέ ζῆλο γιά τήν ἐξύψωση τῆς γυναίκας, ἵδρυσε τό1918 γυναικεῖο Σωματεῖο μέ τήν ἐπωνυμία «Ἕνω-σις Ἑλληνίδων Λιαριγκόβης ἡ Ἁγία Παρασκευή».Παραρτήματα τοῦ Σωματείου εἶχαν ἱδρυθῆ στό Πα-λαιοχώρι καί στό Νεοχώρι. Σκοπός τοῦ Σωματείουἦταν ἡ ἐξύψωση τῆς γυναίκας καί ἡ προστασία τοῦπαιδιοῦ. Συμπαραστάτης καί πρωτεργάτης τοῦἔργου καί τοῦ σκοποῦ τοῦ Σωματείου ἦταν ἡ ἀνε-ψιά του Αἰμιλία Κοντοπούλου μαζί μέ τήν Ὄλγα Κα-τερινάρη ἀργότερα ἀπό τό 1926. Ἡ Αἰμιλία ἡ ἀνεψιάτου βοηθοῦσε πολύ γιά τήν εὔρυθμο λειτουργίατοῦ Ἱ. Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου. Ἔραβε μόνη της στο-λές γιά τά παιδιά, πού ντύνονταν παπαδάκια. Σ’αὐτή τήν συγκυρία ὁ Μητροπολίτης κατά τόν περί-πατό του συνάντησε δύο παιδιά –τό ἕνα ἐξ αὐτῶνἦταν ὁ Νῖκος ὁ Κοκκαλιάρης ὁ μουσαλέγκας– καίτά ἔστειλε στήν ἀνεψιά του, γιά νά κάνει πρόβα τίςστολές. Ἦταν πολύ ἀνεκτικός στίς ἀταξίες τῶννέων. Συγκεκριμένα ὁ υἱός τῆς ἀνεψιᾶς του Φαί-δων, πού ἔμεινε τά καλοκαίρια στή Μητρόπολη,εὕρισκε πάντοτε τό μεσημέρι τήν ὥρα, γιά νά καρ-φώσει τά σανίδια του. Δέν ὀργιζόταν ποτέ!

Ἕνα ἄλλο ὅραμα εἶχε ὁ Ἐπίσκοπος Σωκράτης,

νά κτιστεῖ μιά μικρή κλινική γιά τήν περίθαλψη τῶνἀσθενῶν τῆς Λιαρίγκοβης καί τῶν περιχώρων.Ἤθελε δέ νά γίνει κάποιος συνδυασμός μιᾶςἘκκλησίας καί πολυατρείου. Ἡ Ἐκκλησία θά βοη-θοῦσε μέ τά κάποια ἔσοδά της τή συντήρηση τῆςκλινικῆς. Ἐπιθυμία τοῦ Ἐπισκόπου ἦταν νά κτιστεῖἡ Ἐκκλησία τῶν Ἁγίων Ἀναργύρων στήν ἄκρη τοῦχωριοῦ, ἐκεῖ πού εἶναι σήμερα ὁ Ναός τοῦ ἉγίουΝεκταρίου.

Τό γυναικεῖο Σωματεῖο ἤθελε ὁ Ναός νά ἀνε-γερθῆ στή θέση πού εἶναι σήμερα. Ἔτσι δημιουρ-γήθηκε ψυχρότητα, σύγκρουση, καί χολωμένος ὁἘπίσκοπος Σωκράτης ἔφυγε ἀπό τή Λιαρίγκοβη κιἔμεινε ἀπό τό 1919 ἕως τό 1921 στόν Ἴσβορο. Δένπαραβρέθηκε στή θεμελίωση τοῦ Ναοῦ, ἀλλά οὔτεἔφερε προσκόμματα καί ἐμπόδια στήν ἀνέγερσητοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίων Ἀναργύρων. Ὕστερα ἀπόπαρακλήσεις ἦλθε πάλι στή Λιαρίγκοβη-Ἀρναία τόΠάσχα τοῦ 1921.

Τόν Ἰανουάριο τοῦ 1923 μέ ἀπόφαση τοῦΟἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὕστερα ἀπό πρότασητῆς Ἐπισκοπικῆς Συνόδου Θεσσαλονίκης, προήχ-θησαν ὅλες οἱ Ἐπισκοπές σέ Μητροπόλεις. Ἡ πρό-ταση ὑλοποιήθηκε τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1924.

Στή Σχολή τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τό 1924 ἀνε-πλήρωσε ἀρκετούς καθηγητάς καί ἀνέλαβε ὁ ἴδιοςτό διδακτικό ἔργο μέχρι καί 50 διδακτικῶν ὡρῶντήν ἑβδομάδα.

Ἡ ἐφαρμογή τοῦ Νέου Ἡμερολογίου στήνἙλλάδα ἔφερε μεγάλη ἀναταραχή στό πλήρωματῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ τάχθηκεὑπέρ τοῦ Νέου Ἡμερολογίου καί γι’ αὐτό δέχθηκεπολλές ἐπιθέσεις διαμαρτυρίας ἀπό ἐντοπίους,ἀλλά καί ἐξ ἄλλων περιοχῶν, πού ἀκολουθοῦσαν τόἰσχῦον παραδοσιακό ἡμερολόγιο, ἐπειδή τό Νέο τόἔβλεπαν ὡς νεωτερισμό.

Στίς 26 Σεπτεμβρίου 1932 στή Βόρειο Χαλκι-δική ἔγινε ἰσχυρός σεισμός 6,9 ρίχτερ ἀπό τόνὁποῖον ἰσοπεδώθηκαν τά χωριά Ἱερισσός, Γομάτι,Στρατώνι μέ 150 περίπου νεκρούς καί 280 τραυμα-τίες. Ὁ Μητροπολίτης στάθηκε στό πλευρό τῶν δο-κιμαζομένων. Οἱ Ἱερεῖς τῶν χωριῶν πού ἀναφέρ-θηκαν καθώς καί τῆς Μ. Παναγίας πῆραν ἐντολή γιάτήν κατασκευή παραπηγμάτων, γιά νά ἐκκλησιά-ζονται οἱ πιστοί πού ἔμειναν σέ σκηνές. Ἐκτόςαὐτῶν καί ἄλλα χωριά Ἀρναίας, Παλαιοχώρι, Νεο-χώρι, Στρατονίκη ἔπαθαν ζημιές. Ὁ Μητροπολίτηςφρόντισε γιά ξυλεία καί γενικά γιά βοήθεια τῶν σει-σμοπαθῶν καί κάποια κορίτσια ἐφρόντισε νά στα-λοῦν σέ Ὀρφανοτροφεῖα τῶν Ἀθηνῶν.

Τήν περίοδο αὐτή τοῦ ἔγινε πρόταση ἀπό τόΜητροπολίτη Θεσσαλονίκης, ἄν ἤθελε νά φύγειἀπό τή Μητρόπολη Ἱερισσοῦ, ἡ ὁποία ἦταν καταρ-

16

γητέα, καί θά ἐλάμβανε ἐνάμισυ μισθό. Τήν πρό-ταση αὐτή δέν τήν δέχθηκε, διότι ὁ λαός τώραχρειαζόταν τήν παρουσία του. Ἄλλες δύο φορέςτοῦ ἔγινε παρόμοια πρόταση γιά τή ΜητρόποληἈλεξανδρουπόλεως καί ἄλλη γιά τή ΜητρόποληΜαρωνείας, ἀλλά δέν δέχτηκε νά φύγει ἀπό τήνἈρναία ἐλπίζοντας στή συνένωση τῶν δύο ἐπαρ-χιῶν Ἀρδαμερίου καί Ἱερισσοῦ, πρᾶγμα πού τελικάἔγινε μέ τήν ὑπομονή του, ἐπιμονή του καί τίςἐνέργειές του.

Στήν Ἱ. Σύνοδο τοῦ 1939 ὅπου ἦταν καί ὁ ἴδιοςσυνοδικός, συνετάγη ὁ Καταστατικός Νόμος τῆςἘκκλησίας. Τότε ἀποφασίστηκε κανονικά ἡ ἕνωσητῶν δύο ἐπαρχιῶν Ἱερισσοῦ καί Ἁγίου Ὄρους καίἈρδαμερίου καί Γαλατίστης σέ μία Μητρόπολη μέτό γνωστό τίτλο Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδα-μερίου. Ἡ ἀπόφαση αὐτή ἐστάλη στό Πατριαρχεῖοτό ὁποῖο ἔδωσε τήν συγκατάθεσή του στίς 14Αὐγούστου 1939. Ἡ πολιτεία ἐπικύρωσε τήν ἀπό-φαση καί συγκαταρίθμησε τή Νέα Μητρόπολη με-ταξύ τῶν μονίμων ἐκκλησιαστικῶν ἐπαρχιῶν. ἩἈρναία τοῦ ὀφείλει γι’ αὐτό του τόν ἀγῶνα πολλέςχάριτες. Ὅταν ἦταν συνοδικός, εὐχαριστεῖτο πολύνά παρακολουθεῖ τά μαθήματα φιλοσοφίας, πούἐδίδασκε ὁ Παναγιώτης Κανελόπουλος. Ὁ Κανελό-πουλος τόν ὑπεδέχετο στήν εἴσοδο τοῦ Πανεπι-στημίου, γιά νά τόν συνοδεύσει μέχρι τήν αἴθουσαδιδασκαλίας. Ἀλλά καί στήν Ἀρναία ὅταν ἦταν, φαί-νεται ἀπό τίς συζητήσεις πού ἔκαμνε μέ καθηγητέςὅτι ἐνδιαφερόταν γιά τήν πρόοδο τῶν ἐπιστημῶν.Τότε εἶχε γίνει γνωστή ἡ θεωρία τοῦ ἀτόμου καί ἡδιάσπαση αὐτοῦ στό πυρῆνα καί τά ἠλεκτρόνια.Ἔλεγε λοιπόν σέ καθηγητή φυσικό συνομιλητήτου: Ὅτι οἱ ἀποστάσεις μεταξύ τῶν ἠλεκτρονίωνκαί τοῦ πυρῆνα πρέπει νά εἶναι τεράστιες ἐν σχέ-σει πρός τή μάζα των. Κάποτε πάλι, ἐπειδή ἤθελενά μάθει γιά τά νέα χημικά στοιχεῖα πού ἀνεκάλυψεἡ ἐπιστήμη ρώτησε τόν φυσικό καθηγητή γιά τά νέαστοιχεῖα κι ἐκεῖνος τοῦ εἶπε τό Βισμούθιον. Ἔ τζά-νεμ πάλι τό Βισμούθιον; Πές καί κανένα ἄλλο!

Ὅπως ἐδίδαξε στή Σχολή Ἁγίας Ἀναστασίας,ἔτσι κατά καιρούς ἐδίδαξε στό ἡμιγυμνάσιοἈρναίας. Ἰδιαίτερα τό 1937 τοῦ ἀνετέθη ἀπό τήνἐπιθεώρηση τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν. Μερι-κές φορές ἀντικαθιστοῦσε καί καθηγητάς τῶνἄλλων εἰδικοτήτων, Ἑλληνικῶν, Ἱστορίας, Γεωγρα-φίας.

Τό ὅραμά του νά θεμελιωθεῖ καί ἀνεγερθεῖ Νο-σοκομεῖο στήν Ἀρναία φαινόταν ὅτι μποροῦσε νάπραγματοποιηθεῖ. Τό 1939 κέρδισε σέ μία μετοχήτῆς Κτηματικῆς Τραπέζης τό ποσό τῶν 500.000 δρχ.Ἕνα μέρος θά διέθετε γιά τό Νοσοκομεῖο καί ἕναἄλλο μέρος νά μείνει στήν Τράπεζα καί ἀπό τούς

τόκους νά γίνεται προικοδότηση τριῶν ἀπόρων κο-ριτσιῶν ἀπό τά χωριά τῆς ἐπαρχίας του. Ὁ ἐπελθώνπόλεμος τά ἀνέτρεψε ὅλα. Πρέπει νά σημειωθεῖ ὄτιβοήθησε ἐξ ἰδίων πολλά ἀγόρια καί κορίτσια, γιά νάσπουδάσουν, κι αὐτό γιά τήν ἄνοδο τοῦ πνευματι-κοῦ ἐπιπέδου τῆς κοινωνίας.

Ὁ Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος δέν ἐπέτρεψε νάγίνει καμιά ἐνέργεια. Τά στρατευμένα παιδιά τῆςἙλλάδας στά βουνά τῆς Ἀλβανίας μέ τή βοήθειατῆς Παναγίας ἔφεραν ἀλλεπάλληλες νίκες. Ἡ κάθεμία ἦταν ἀφορμή νά δημιουργεῖται ἐνθουσιασμόςκαί νά ψάλλεται δοξολογία στόν Ἱερό Ναό τοῦἉγίου Στεφάνου. Στή δοξολογία γιά τή πτώση τῆςΚορυτσᾶς στά χέρια τῶν Ἑλλήνων εἶπε ὁ Μητρο-πολίτης μεταξύ ἄλλων ὅτι δέν νικᾶ τό πλῆθος ἀλλάἡ πίστις.

Μέ τήν εἴσοδο τῶν Γερμανῶν καί τήν κατά-ληψη τῆς χώρας καί ἀπό τούς ἄλλους κατακτητές,Ἰταλούς καί Βουλγάρους ἄλλαξε ἡ σκηνή. Τά δεινάτοῦ πολέμου ἦταν πολλά. Ὁ Μητροπολίτης Σωκρά-της προσπαθοῦσε νά στηρίζει καί νά παρηγορήσειτό ποίμνιό του. Τήν Κυριακή τῶν Μυροφόρωνὁμιλῶν στήν Ἐκκλησία ἐπήνεσε τούς ἐπανελθόν-τας ἀπό τό μέτωπο γιά τήν ἀνδρεία καί τή θυσίατῶν πεσόντων. Ἐτόνισε ἐπίσης τήν ἑνότητα, τήνκοινωνία καί τήν ἀλληλεγγύη πού εἶχαν μεταξύτους οἱ στρατιῶτες καί τό ὑψηλό αἴσθημα φιλοπα-τρίας.

Ὁ Μητροπολίτης προσπαθοῦσε νά συμπαρα-σταθεῖ τίς οἰκογένειες πού δεινοπαθοῦσαν οἰκονο-μικά. Ἐπιστατοῦσε στή διανομή τῶν λίγωντροφίμων πού ἔστελνε ὁ Ἐρυθρός Σταυρός τῆςἘλβετίας. Ἡ ἐπιτροπή τοῦ εἶπε κάποια φορά: Νά πά-ρετε Σεβασμιώτατε, κανένα κουτί γάλα γιά τόνἑαυτό σας». Ἀρνήθηκε λέγοντας: «Ὄχι, νά τό πιεῖἕνα παιδί». Ἡ μορφή του καί ἡ συνειδητή στέρησήτου τόν ἐπέβαλε στόν κόσμο, ἀλλά καί στόν ἀπε-σταλμένο τοῦ Ἐρυθροῦ Σταυροῦ Werner. Τήνἐποχή αὐτή ὁ Werner μέ συνοδεία τόν Γαλλομαθῆγεωπόνο Χαρίλαο Γέρου, πού εἶχε σπουδάσει στήΝihoua τῆς Γαλλίας, περιόδευε τίς Μητροπόλεις,γιά νά βλέπει τίς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων καί γιατίὁ ἑκάστοτε Μητροπολίτης ἦταν Πρόεδρος τοῦἘρυθροῦ Σταυροῦ. Σέ κάποια ἀποστολή τους ἤθε-λαν νά ἐπισκεφθοῦν τήν Ἔδεσσα.

Πρῶτα εἶπε λοιπόν ὁ Werner στό Γέρου: «Πᾶμενά ἐπισκεφθοῦμε τόν ὄμορφο Ἐπίσκοπο· [ἦταν τότεὁ Παντελεήμων Α΄ (Παπαγεωργίου) ὁ μετέπειτα Μη-τροπολίτης Θεσσαλονίκης]. Ὅταν τελείωσανἦρθαν στή Θεσσαλονίκη. Τήν ἄλλη μέρα εἶπε ὁWerner στό Γέρου: «Τώρα πᾶμε να ἐπισκεφθοῦμετόν ἅγιο Ἐπίσκοπο στήν Ἀρναία» καί ἐννοοῦσε τόνΣωκράτη. Στά μάτια τοῦ Ἐλβετοῦ Προτεστάντη δέν

μετροῦσαν οἱ θεολογικές διαφορές· ἔβλεπε ζων-τανή τήν ἁγιότητα νά ἀκτινοβολεῖ στό πρόσωποτοῦ Ὀρθοδόξου γηραιοῦ Μητροπολίτη.

Τό 1942 μοίρασε τίς οἰκονομίες του στούς φτω-χούς μέ συνέπεια νά ζεῖ μέσα στή στέρηση, πρᾶγμαπού ἐκλόνισε τήν ὑγεία του καί οἱ συγγενεῖς τουἐφρόντισαν γιά περίθαλψή του στή Θεσσαλονίκη.Ἐλυπεῖτο δέ πού δέν θά μποροῦσε νά συνεορτάσειτό Πάσχα τοῦ 1943 μέ τό ποίμνιό του. Στήν Ἀρναίαἐπανῆλθε μετά τίς 30 Ἀπριλίου τοῦ 1943.

Στή δύσκολη ἐποχή τῶν ἡμερῶν τῆς κατοχῆςκαί τῆς πείνας ἐντάσσεται μία ἐνέργεια τοῦ Μη-τροπολίτου γιά τήν ἀνακούφιση πολλῶν οἰκογε-νειῶν ἀπό τή φτώχεια. Εἰδοποίησε κάποια φορά τόνἱερέα τοῦ Στρατωνίου παπα-Εὐθύμιο νά φορτώσειτό γαϊδουράκι του μέ σιτάρι καί νά τό φέρει στήΜητρόπολη. Ὁ π. Εὐθύμιος ἀνεκοίνωσε τήν ἐπιθυ-μία τοῦ Μητροπολίτου στή πρεσβυτέρα καί συμ-μορφώθηκαν πρός τό αἴτημα τοῦ Ἐπισκόπου. Ὅτανἔφθασε στήν Ἀρναία, τόν ἔστειλε ὁ Μητροπολίτηςστό διπλανό παντοπωλεῖο νά πάρει μερικές χαρτο-σακοῦλες. Τίς γέμιζε μέ σιτάρι καί ἀπ’ ἔξω ἔγραφετό ὄνομα τοῦ παραλήπτου στό χωριό. Ἔτσι μοίρασεὁ παπα-Εὐθύμιος τό σιτάρι του πού ἔφερε ἀπό τόΣτρατώνι. Τελείωσε ἡ ἀποστολή κι ἐπέστρεψε στόΣτρατώνι. Ἡ παπαδιά τόν καλοσώρισε, στήν ὁποίαεἶπε: «Παπαδιά, ὁ Δεσπότης δέν ἤθελε τό σιτάρι γιάτόν ἑαυτό του, ἀλλά γιά τούς φτωχούς. Μοῦ ἀνέ-θεσε νά τό μοιράσω μέ τά χέρια μου. Τώρα γύρισαπερισσότερο Χριστιανός ἀπό ὅτι ἤμουν πρίν».

Δέν γνωρίζω πόσες χειροτονίες ἔκαμε. Γνω-ρίζω μόνο τήν περίπτωση παπα-Συνόδη ἀπό τά ΝέαΡόδα. Ὁ παπα-Συνόδης ἦλθε ἀπό τή Μ. Ἀσία, μέ τόνξεριζωμό, καί ἤθελε νά ἱερωθῆ. Τόν πῆρε ὁ Ἐπί-σκοπος στή Μητρόπολη, γιά νά ἰδῆ ἀπό κοντά τήνεὐσέβειά του καί τήν ἐν γένει συμπεριφορά του.Τόν ἔστελνε, ὅπως ἔλεγε ὁ ἴδιος, μέ τή στάμνα στόΚαλογερούδι νά φέρνει νερό. Ἀφοῦ τόν δοκίμασεἱκανοποιητικά, ἔπειτα τόν χειροτόνησε. Ὁ παπα-Συ-νόδης λειτουργοῦσε σέ μία μικρή Ἐκκλησία, πούκατεσκεύασαν οἱ πρόσφυγες. Ἡ ἐπιθυμία του νάκτισθῆ ναός ἀξιοπρεπής βρῆκε σύμφωνο τόν τότεΜητροπολίτη Διονύσιο, ὁ ὁποῖος τόν παρότρυνε καίδιαρκῶς ζητοῦσε νά μάθη γιά τίς ἐνέργειές του. Μέτή λήξη τοῦ ἐμφυλίου πολέμου βρέθηκε κατάλληλοοἰκόπεδο, στό ὁποῖο ἔγινε ἡ θεμελίωση τοῦ Ναοῦ,τόν ὁποῖο ἐπεράτωσε ὁ παπα-Συνόδης καί ἐστέγασεμέσα σ’ αὐτόν τήν θαυματουργό εἰκόνα τῆς Πανα-γίας. Ἡ ἐπιλογή τοῦ παπα-Συνόδη ἀπό τόν Μητρο-πολίτη Σωκράτη ἐδικαίωσε τόν Ἐπίσκοπο καίἀπεδείχθη ὠφέλιμη γιά τό ποίμνιο.

Στά χρόνια τῆς Γερμανικῆς καί Βουλγαρικῆςκατοχῆς ἐκτός ἀπό τήν ἀνέχεια καί τήν πείνα

ὑπῆρχε καί ὁ κίνδυνος τῆς ἐξοντώσεως τοῦ πλη-θυσμοῦ. Ἐξ ἀφορμῆς μίας ἐνέδρας, πού ἔστησανοἱ ἀντάρτες στό Χολομῶντα, καί τόν θάνατο με-ρικῶν Βουλγάρων στρατιωτῶν, ἀκολούθησε κύ-κλωση τοῦ χωριοῦ καί συγκέντρωση τοῦ ἀνδρικοῦπληθυσμοῦ στό Δημοτικό Σχολεῖο καί στό δάσοςτῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. Γιά λόγους ἐκδικήσεως καίτιμωρίας ἦταν ἐμφανής ὁ κίνδυνος τοῦ ἀφανισμοῦτοῦ ἀνδρικοῦ πληθυσμοῦ.

Τότε ὁ Μητροπολίτης Σωκράτης, ὁ Πρόεδροςτῆς Κοινότητας Εὐθύμιος Τσαπραζλῆς, ἡ κ. ΒαλερύΓερμανίδα παντρεμένη στήν Ἀρναία μέ τόν Κατά-καλο, καθώς καί οἱ δύο Γερμανοί τῆς φρουρᾶς, ὁὌττο καί ὁ Βίλυ, οἱ ὁποῖοι ἔτρεφαν φιλικά αἰσθή-ματα πρός τό λαό τῆς Ἀρναίας, ματαίωσαν τά σχέ-δια τῶν Βουλγάρων, οἱ ὁποῖοι πῆραν τά πολυβόλατους χωρίς νά βλάψουν τήν Ἀρναία. Μόνο στό Πα-λαιοχώρι ἔκαμαν μερικές ζημιές-καταστροφές καίστή Μ. Παναγία ἔκαψαν κάποια σπίτια.

Ὁ ἄνεμος τῆς ἐλευθερίας ἄρχισε νά πνέει. Οἱδιεθνεῖς συγκυρίες ἔδειχναν ὅτι ἡ Κατοχή βαίνειπρός τό τέλος. Οἱ Βούλγαροι, πού μέχρι πρό τινοςἦταν στυγνοί κατακτητές καί σφαγεῖς τοῦ Ἑλληνι-κοῦ λαοῦ (τοῦ Δοξάτου), συνοδεύονταν ἀπό τόΣτρατώνι καί ἑξῆς ὡς ἀδελφοί μας, γιά νά μή ξε-σπάσει καθ’ ὁδόν ἡ ὀργή τοῦ δεινοπαθήσαντοςλαοῦ. Οἱ Γερμανοί καί αὐτοί ἔφευγαν ὑποχω-ροῦντες κανονικά. Ὁ ἀντιστασιακός στρατός τοῦΕΛΑΣ εἰσῆλθε στήν Ἀρναία θριαμβικά. Οἱ κάτοικοιτούς ὑποδέχονταν ὡς ἐλευθερωτές. Τότε ἐκλήθηκαί ὁ Μητροπολίτης Σωκράτης στή πλατεία τῆςἈρναίας στίς 11 Σεπτεμβρίου, ὅπου λαός καί στρα-τός γιόρταζαν τήν Ἐλευθερία τους. Ὁ ἡλικιωμένοςκαί ἄρρωστος Ἐπίσκοπος ὠμίλησε μέ θέρμη, ἐτό-νισε ὅτι ἡ ἐλευθερία δέν ἦλθε ἀκόμη πλήρως· ἐξόρ-κισε δέ τίς στρατιωτικές ἀντιστασιακές ἔνοπλεςδυνάμεις «νά μείνουν στά πλαίσια τῆς δημοκρατίαςκαί ἐλευθερίας». ᾽Ενῶ ὅμως μιλοῦσε μέ ὅλη τήθέρμη τῆς ψυχῆς του, κόπηκε ἡ φωνή του· ἡ ἀδύ-νατη καί κουρασμένη καρδιά του δέν τόν βοη-θοῦσε πιά. Μεταφέρθηκε στή Μητρόπολη, ἔπεσεστό κρεββάτι καί στίς 17 Σεπτεμβρίου παρέδωσε τόπνεῦμα του. Σύσσωμος ὁ λαός ὁ πιστός μέ πολλήλύπη παρακολούθησε στίς 18 Σεπτεμβρίου τήν ἐξό-διο Ἀκολουθία τοῦ πνευματικοῦ του Πατέρα καίτόν συνόδευσε στή τελευταία του κατοικία σ’ ἕναἁπλό τάφο στήν αὐλή τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦτοῦ Ἁγίου Στεφάνου. Ἔτσι ἔκλεισε ἡ ζωή του 78 πε-ρίπου ἐτῶν περνῶντας μέσα ἀπό δυσκολίες καίπροσφέροντας ὅ,τι εἶχε στούς ἄλλους, γιά νά φύγειφτωχός καί νά συναντήσει τόν Κύριο Ἰησοῦ, γιά τόνὁποῖο μιλοῦσε πάντοτε, ὑπηρέτησε καί τόν ἐλά-τρευσε.

17

18

ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΙΝΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΣΕ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΑΓΩΝΑ ΜΕΤΑΞΥΤΩΝ ΜΟΝΩΝ ΔΟΧΕΙΑΡΙΟΥ ΚΑΙ ΚΩΝΣΤΑΜΟΝΙΤΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ

ΟΡΟΥΣ ΤΟ 1848 ΓΙΑ ΤΟ ΜΟΝΥΔΡΙΟ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΟΥ

Γράφει ὁ Δημ. Θ. ΚύρουἈνάμεσα στίς Μονές Δοχειαρίου καί Κωνσταμο-

νίτου ὑπῆρχε γύρω στά 1195 τό Μονύδριο τοῦ Καλλι-γράφου. Ἀργότερα ὑποβιβάσθηκε σέ Κελλί καί ἀνῆκεστή δικαιοδοσία τῆς Μεγάλης Μέσης (τῶν Καρυῶν).

Τό 1345 ἡ Μεγάλη Μέση πούλησε τό Μονύδριο-Κελλί στή Μονή Δοχειαρίου1, ἡ ὁποία ἀναγνώρισε τήνπράξη τῆς πώλησης μέ χρυσόβουλο τοῦ ΑὐτοκράτοραἸωάννη τοῦ Παλαιολόγου τό 1356.

Ἐπειδή κατά τούς 15ο καί 16ο αἰῶνες ἡ Μονή Δο-χειαρίου ἐρημώθηκε2 οἱ γειτονικές Μονές Ζωγράφουκαί Κωνσταμονίτου βρῆκαν εὐκαιρία καί καταπάτησαντά ὅριά της καί μάλιστα ἡ Μονή Κωνσταμονίτου, ἡὁποία θέλησε νά οἰκειοποιηθεῖ ὅλη τήν περιοχή τοῦΚαλλιγράφου.

Τό 1407 καί τό 1563 ἀντίστοιχα ἡ Μονή Κωνστα-μονίτου φρόντισε νά ἐκδοθοῦν ἕνα χρυσόβουλο ἀπότόν Αὐτοκράτορα Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγο καί ἕνα βα-κουφναμές3 ἀπό τόν Σουλτᾶνο, γιά νά δικαιολογήσειτήν ἰδιοκτησία της4.

Τό 1579 καί τό 1582 ὁριστικά μέ ἀποφάσεις τῆςἹερᾶς Κοινότητας κατακυρώθηκε τό Μονύδριο στήΜονή Δοχειαρίου, ἐπειδή τά ἔγγραφα τῆς Μονῆς Κων-σταμονίτου χαρακτηρίσθηκαν πλαστά5.

Τμῆμα τοῦ Μονυδρίου μέ ἀπόφαση τῆς Ἱ. Κοινό-τητας ἡ Μονή Δοχειαρίου δέχθηκε νά παραχωρήσει στήΜονή Κωνσταμονίτου, χωρίς ἡ τελευταία νά ἔχει δι-καιώματα ἰδιοκτησίας τοῦ τόπου, γιά νά ἱδρύσειἈρσανᾶ6.

Ὅμως ἀπό τό 1845 μέχρι τό 1850 ἄρχισε μεταξύτῶν Μονῶν αὐτῶν δικαστικός ἀγώνας, ἐπειδή ἡ ΜονήΚωνσταμονίτου διεκδικοῦσε –ἤθελε νά οἰκειοποι-ηθεῖ– τόπο τοῦ Καλλιγράφου7.

Στόν δικαστικό ἀγῶνα εἶχαν ἐμπλακεῖ καί κάτοι-κοι τῶν χωριῶν τῆς Χαλκιδικῆς Λιαρίγκοβη, Ρεβενί-κια, Παλαιοχώρι, Ἴσβορος, Συκιά, Ἅγιος Μάμας καίΓομάτι, οἱ ὁποῖοι κλήθηκαν ὡς μάρτυρες τό 1848 ἀπότήν Μονή Δοχειαρίου, γιά νά ὑποδείξουν τά ὅρια τῆςΜονῆς.

Ἀπό τή Λιαρίγκοβη μάρτυρες ἦσαν οἱ ἑξῆς8: Ἀθα-νάσιος Πινιώτου, Γεώργιος Δήμου, Γεώργιος Τίνου,Δημήτριος Ἀντωνίου, Λάμπρος Γεωργίου, ΔημήτριοςἈναστασίου, Χρῆστος Δημητρίου, Κωνσταντῆς Χαρι-φύτου, Θανός Ἀστεριανοῦ, Βασίλειος Ἰωάννου, Γε-ώργιος Ἰωάννου, Γεώργιος Πενάκη, Θεοχάρης παπᾶἈστερίου, Μαυρουδής Γεωργίου, Θεόδωρος Γεωρ-γίου, Νικόλαος Νάκου, Ἰωάννης Μελάμου, ΔῆμοςἸωάννου, Δημήτριος Νικολάου, Γεώργιος Νούσου, Βα-σίλειος Γεωργίου, Θεόδωρος Ἰωάννου, Σπύρος Ἀστε-ρίου καί Ἰωάννης Ἀγγελῆ, συνολικά 24, οἱ ὁποῖοι μαρ-τύρησαν «ὅτι πράγματι τά ὄρια καί τά σύνορα τῶνγαιῶν, τῶν ἀμπελώνων, τῶν οἰκιῶν καί ἄλλων κτημά-των, ἅτινα εἶναι ἀφιερώματα τῆς εἰρημένης ΜονῆςΔοχειαρίου συμφώνως πρός τό περιεχόμενον τοῦἐγκύρου ἀφιερωτηρίου ἀρχόμενα ἀπό τοῦ ὁρωμένουτούτου νεωρίου9 καί Πύργου, διευθύνονται ἐκεῖθεν ...καί ἐκεῖθεν καταλήγουσιν εἰς τό εἰρημένον νεώριον».

Ἡ μαρτυρία τους καταγράφεται σέ χοτζέτι (ἀπό-φαση) τοῦ ἱεροδικείου Θεσσαλονίκης τοῦ ἔτους 1264(1848), πού τό ὑπογράφει καί τό σφραγίζει ὁ μουλλάςτῆς Θεσσαλονίκης Ἐσσεΐτ Μεχμέτ Σαΐτ10.

Ἡ ἀπόφαση αὐτή ἐπικυρώθηκε στήν Κωσταντι-νούπολη μέ φιρμάνι τοῦ Σουλτάνου Μεδζίτ, ὅπουαὐτή περιέχεται περιληπτικά χωρίς τά ὀνόματα τῶνμαρτύρων, ἀλλά μόνο μέ τίς ὀνομασίες τῶν χωριῶν11.

1. Βλέπε, Κοσμᾶ Βλάχου, Ἡ χερσόνησος τοῦ Ἁγίου Ὄρους, Βόλος 1904, σ. 249.2. Βλέπε Προσκυνητάριον τῆς Ἱερᾶς καί Σεβασμίας Μονῆς τοῦ Δοχειαρίου, Βουκουρέστι 1843, σ. 21, καί Γε-

ρασίμου Σμυρνάκη, Τό Ἅγιον Ὄρος, Ἀθῆναι 1903, σ. 567.3. Βακουφναμές = Καταστατικό ἐκκλησιαστικοῦ ἱδρύματος (ἀπό τήν τουρκική λέξη vakifname - vakfiye).4. Βλέπε Γέροντος Ἱεροθέου Δοχειαρίτου, Τό Μονύδριον τοῦ Καλλιγράφου, Ἀθῆναι 1929, σ. 12.5. Βλέπε Γέροντος Ἱεροθέου Δοχειαρίτου, ὅ.π., σσ. 12-13.6. Ἀρσανᾶς ἤ Ταρσανᾶς εἶναι παραθαλάσσιος τόπος (σέ λιμάνι) μέ κτίσματα, πού ἀνήκουν σέ μή παραθαλάσσια

(κυρίως) μοναστήρια τοῦ Ἁγίου Ὄρους καί τά ὁποῖα χρησιμεύουν γιά φύλαξη-προστασία πλοιαρίων, φόρτωση ξυ-λείας, ἐκφόρτωση καί ἀποθήκευση ἐμπορευμάτων.

7. Στόν Κώδικα ληψοδοσίας τοῦ 1848 τῆς Μονῆς Κωνσταμονίτου καί στό Κεφάλαιο: «Ὅσα εἰς καθημερινάἔξοδα» καταγράφεται (στή σελ. 6, μέ ἡμερομηνία 25 Ἰανουαρίου) ἡ παρακάτω ἀσαφής δόση, σέ γρόσια (χωρίς ἀνα-γραφή τοῦ ποσοῦ): «Εἴς τινα πεζόν Λιαρυγγοβινόν διά τούς ψευδομάρτυρας τοῦ Δοχειαρίου Μοναστηρίου».

8. Ἐπειδή οἱ ἀναφερόμενοι ἀναγράφονται μόνο μέ τό βαφτιστικό τους ὄνομα καί μέ τό πατρώνυμό τους, γι’ αὐτόδέν εἶναι δυνατή ἡ ταύτισή τους μέ τούς σημερινούς ἀπογόνους τους.

9. Νεώριο εἶναι ὁ ναύσταθμος, τό λιμάνι.10. Μετάφραση τοῦ χοτζετίου βλέπε, Γέροντος Ἱεροθέου Δοχειαρίτου, ὅ.π., σσ. 76-85. Ἡ μετάφραση πραγμα-

τοποιήθηκε στή Θεσσαλονίκη στίς 23-7-1916 ἀπό τό Μεταφραστικό Γραφεῖο τῶν Ἠ. Τανιοκίδη καί Ἀ. Σ. Χρηστίδη.11. Βλέπε, Γέροντος Ἱεροθέου Δοχειαρίτου, ὅ.π., σσ. 86-96.

Σημειώσεις

19

Ἐλάχιστα γνωστοί στίς πηγές καί στή Βιβλιογραφία εἶναι τρεῖς Λιαριγκοβινοί ἀγωνι-στές-ὁπλαρχηγοί τοῦ 1821, ὁ Ἀγαπητός1, ὁ Ἰωάννης Κολοκύθας2 καί ὁ Τσαπρασλής3. Με-ρικές πληροφορίες γιά τή συμμετοχή τους στήν ἐπανάσταση τοῦ 1821 καταγράφονται σέἕνα σπουδαῖο πόνημα-ἐργασία τοῦ Ἠπειρώτη δασκάλου, ὁ ὁποῖος ὑπηρέτησε σέ ἀρκετάσχολεῖα τῆς Χαλκιδικῆς, ἀνάμεσα στά ὁποῖα ἦταν καί τό σχολεῖο (Ἀστική Σχολή) Λιαριγ-κόβης (1876/1877-1877/1878 ). Τό πόνημα τοῦ Ν. Βουλγαρελίδη ἔχει τόν τίτλο «Τά Μαδε-μοχωριακά» καί ἄρχισε νά γράφεται στή Λιαρίγκοβη τό 1878, ἀλλά ἴσως δένὁλοκληρώθηκε. Τό πόνημα τοῦ Ν. Βουργαρελίδη (μέ ἀναφορά στούς τρεῖς Λιαριγκοβινούςἀγωνιστές) μᾶς ἦταν γνωστό ἀπό τή δημοσίευση μεγάλου τμήματός του στήν ἐφημερίδατῆς Πολιτιστικῆς καί Ἐπιμορφωτικῆς Ἑταιρείας Ἀρναίας «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ» (φφ.6-7, 28-31 καί 43-44) μέ τήν ἐπιμέλεια καί τόν ὑπομνηματισμό τοῦ ἀείμνηστου συμπατριώτημας δικηγόρου καί ἱστοριοδίφη Γιώργου Μαυρουδῆ Παπαθανασίου καί μέ τίτλο «Τά Μαν-τεμοχωριακά μετά τῶν ἠθῶν καί ἐθίμων». Ἡ δημοσίευση ἔγινε ἀπό ἀντίγραφο4 τοῦ πονή-ματος, τό ὁποῖο ἔστειλε στήν ἐφημερίδα τό ζεῦγος Δημ. Καρνασιώτη καί Νίκης Κοτσάνη,τό ὁποῖο κατοικοῦσε στήν Ἀθήνα.

Μέχρι τά μέσα τοῦ 2010 (132 χρόνια ἀπό τή σύνταξή του) δέν γνωρίζαμε, ἄν σωζότανκαί ποῦ βρισκόταν τό (χειρόγραφο) πρωτότυπό του. Τότε μέ τή βοήθεια τοῦ ἱστοριοδίφηκαί συνεργάτη τοῦ περιοδικοῦ «ΑΡΝΑΙΑ», τοῦ κ. Νικ. Παπαοικονόμου (ἀπό τά Δουμπιά), βρέ-θηκε στό Διαδίκτυο, ὅτι στόν ΣΤ΄ Τόμο (1909), σελ. 342, τοῦ περιοδικοῦ «ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΟ-ΜΝΗΜΩΝ» καί συγκεκριμένα σέ ἀνώνυμο ἄρθρο-ἐργασία μέ τίτλο «Κατάλογος τῶν Κωδί-κων τῶν ἐν Ἀθήναις Βιβλιοθηκῶν πλήν τῆς Ἐθνικῆς ... Β΄ Κώδικες τῆς Ἱστορικῆς καίἘθνολογικῆς Ἑταιρείας» καταγράφονταν δύο χειρόγραφοι Κώδικες τοῦ Ν. Βουργαρελίδημέ ἀριθμό 22 καί 23 καί μέ τίτλο «Τά Μαδεμοχωριακά». Μετά ἀπό τή διαπίστωση (στή Δη-μοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης), ὅτι ὑπῆρχε ἡ καταγραφή στό περιοδικό, ὁ γράφων εὑρι-σκόμενος στήν Ἀθήνα τόν Ὀκτώβριο τοῦ ἴδιου ἔτους (γιά ἄλλη ἀλλοῦ ἔρευνα) ἐπισκέφθηκετό Ἱστορικό Ἀρχεῖο τῆς Ἱστορικῆς καί Ἐθνολογικῆς Ἑταιρείας καί μέ τήν ἄδεια τῶν ἁρμο-δίων τοῦ Ἱστορικοῦ Ἀρχείου φωτογράφησε τούς δύο Κώδικες5, πού ἀποτελοῦνται ἀπό 24καί 5 φύλλα ἀντίστοιχα.

Στόν 1ο Κώδικα (ἀρ. 22), ὅπου περιέχεται τό πρωτότυπο αὐτόγραφο πόνημα καί στό φ.5β΄ ὁ Ν. Βουργαρελίδης ἀναφέρεται σέ ἀγωνιστές Μαδεμοχωρῖτες6, τούς ὁποίους ὀνομά-ζει «ὁπλαρχηγούς», ὡς ἑξῆς: «Ἐν Μαδεμοχωρίοις ἐγεννήθησαν καί τινες ὁπλαρχηγοί, ὧντά ὀνόματα οὐδόλως ὑπομιμνήσκει ἡ ἱστορία. Τοιοῦτοι δ’ ὑπάρχουσι ... ὁ ἐκ ΛιαριγκόβηςἈγαπητός διαμείνας ἐν αὐτῇ τῇ κωμοπόλει μετά τῶν υἱῶν του καί ὁ Ἰ. Κολοκύθας ἐκ Λια-ριγκόβης ὡσαύτως καί ὁ Τσαπρασλῆς. Τούτων ὁ μέν ... ὁ δ’ Ἀγαπητός, ἀφοῦ ἀπήλλαξε τούςΜαδεμοχωρίτας δι’ ἀτρύτων κόπων τῆς Τουρκικῆς πανωλεθρίας κατά τήν ἐθνικήν ἡμῶνἀναστάτωσιν τοῦ 18527, μολυνθείς ἐν Θεσσαλονίκῃ ὑπό χολερικοῦ τύφου ἀπέθανε τό 1855·ὁ Κολοκύθας ἐφονεύθη ἐν Νοβοσέλλῳ8 καί ὁ Τσαπλασλής μετά τήν ἐπανάστασιν τοῦ 1821μετῴκησεν εἰς Πειραιά ἔνθα ἡ οἰκογένειά του καί νῦν διατρίβει ...».

Στόν 2ο Κώδικα (ἀρ. 23), ὅπου περιέχεται «ἐπεξειργασμένον ἀντίγραφον τοῦ ὑπ’ ἀριθ.22 Κώδικος, μένον ἀτελές ἐν φ. 5, τῶν λοιπῶν φύλλων ὄντων ἀγράφων», ὁ Βουργαρελί-δης στό κείμενο, πού ἔγραψε ἄλλο χέρι, ἀναφέρει: «Ἐν Μαδεμοχωρίοις ἐγεννήθησαν καίτινες ὁπλαρχηγοί, ὧν τά ὀνόματα οὐδόλως ὑπομιμνήσκει ἡ ἱστορία. Τοιοῦτοι δ’ ἦσαν ... καί

ΟΙ ΛΙΑΡΙΓΚΟΒΙΝΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ 1821

ΑΓΑΠΗΤΟΣ, ΚΟΛΟΚΥΘΑΣ ΚΑΙ ΤΣΑΠΡΑΖΛΗΣ

Γράφει ὁ Δημ. Θ. Κύρου

20

ἐκ Λιαριγκόβης ὁ Ἰωάννης Κολοκύθας καί ὁ Τσαπρασλής»9.Στό ἀντίστοιχο, δημοσιευμένο στήν ἐφημερίδα «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ» ἀπό τόν Γ.

Μ. Παπαθανασίου, κείμενο (στό φ. 7/1976) γίνεται ὡς ἑξῆς ἡ ἀναφορά στούς τρεῖς Λιαριγ-κοβινούς ἀγωνιστές: «Ἄξιον κρίνω νά εἴπω, ὅτι ἡ χώρα αὕτη ... ἐγέννησεν ὁπλαρχηγούςτινας, ὧν τά ὀνόματα δέν ἀναφέρει ἡ ἱστορία καί οἵτινες συνετέλεσαν εἰς τοῦτον τόντόπον καί ἠγωνίσθησαν. Τοιοῦτος ὑπῆρξεν ... καί ὁ ἐκ Λιαριγκόβης Ἀγαπητός, οὕτινος ἡοἰκογένεια διαμένει ἐν Λιαριγκόβῃ, καί κατά δεύτερον λόγον ἄλλοι ἀγωνισταί ὑπῆρξαν καίὁ ἐκ Λιαριγκόβης Κολοκύθας, φονευθείς ἐν Νοβοσέλλῳ»10.

Σημειώσεις:

1. Ἴσως πρόκειται γιά τό βαφτιστικό του ὄνομα. Δέν ἔχουμε ἄλλες πληροφορίες γιά τή ζωή του (γενικά)καί γιά τό γένος του (ἔστω καί τό πατρώνυμό του) καί ἄν ὑπάρχουν ἀπόγονοί του.

2. Ὁ ἀγωνιστής αὐτός ἦταν γνωστός στή Βιβλιογραφία καί ἀπό τήν ἐργασία τοῦ ἀείμνηστου συμπα-τριώτη μας δασκάλου καί λαογράφου Μαυρουδῆ Παπαθανασίου (πατέρα τοῦ Γ. Παπαθανασίου), ἡ ὁποίαδημοσιεύθηκε σέ δύο διπλούς τόμους (13-14/1966 καί 15-16/1968) στήν περιοδική ἔκδοση τῆς Ἱστορικῆς καίΛαογραφικῆς Ἑταιρείας Χαλκιδικῆς «ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ» μέ τίτλο «Λαογραφικά Ἀρναίας» καί συγ-κεκριμένα ἀπό τή σελίδα 646 τοῦ πρώτου τόμου, ὅπου γίνεται ἀναφορά στόν Καπετάν Δημητράκα. Ἐκεῖἀναφέρονται γιά τόν καπετάν Κολοκύθα (ἔτσι τόν ὀνομάζει) τά ἑξῆς: «Τόν καπετάν Δημητράκα ἔφερε ἀπότήν παληά Ἑλλάδα, ὡς γραμματέα στήν ἀρχή, ὁ ἀπό ἐκεῖ καταγόμενος καπετάν Κολοκύθας. Ὁ καπετάνΚολοκύθας παντρεύτηκε στήν Ἀρναία μέ κάποια Ἀργυρούδα ἀναφερόμενη καί σέ στίχους τραγουδιοῦ,ὅταν πιάστηκε καί κρεμάστηκε ὁ ἄντρας της. Ἡ παράδοση μάλιστα λέει γι’ αὐτήν ὅτι, ὅταν οἱ Τοῦρκοι τόνἔπιασαν καί τόν ἔφεραν στό παζάρι (πλατεῖα) τῆς Ἀρναίας, αὐτή τόν ἔφτυσε καί τόν λοιδωροῦσε, πῶς στά-θηκε ἀνίκανος καί συνελήφθη. Ὁ καπετάν Κολοκύθας ἔκτισε καί τά σπίτια κοντά στήν πλατεῖα, τά λεγόμενα“Γιατρέϊκα”, σωζόμενα ὡς σήμερα, πού ξεχωρίζουν σέ στύλ παληοῦ ἀρχοντικοῦ (καμάρες-τόξα) μέ πολεμί-στρες. Μιά κόρη τοῦ ὁπλαρχηγοῦ αὐτοῦ μέ τό χαρακτηριστικό προσωνύμιο «καπιτανούδα», λόγῳ τοῦ πα-ραστήματός της καί τῆς ὀμορφιᾶς της, ἔγινε σύζυγος τοῦ Νικολάου Βλάχου ἤ Πιτέρη, πάππου τῶνἈρναιωτῶν ἀδελφῶν Ἀργυρίου καί Δημητρίου Πιτέρη». Τά σχετικά μέ τόν καπετάν Δημητράκα ὁ Μ. Παπα-θανασίου ἀναδημοσίευσε ἐλαφρά διαφοροποιημένα (μέ κάποιες διαφημιστικές συμπληρώσεις καί γλωσσι-κές ἀλλαγές) στήν ἐφημερίδα «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», φ. 4/1976, σ. 2, μέ τίτλο «Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΔΗ ΜΗ -ΤΡΑΚΑΣ», ὅπου γιά τόν καπετάν Κολοκύθα ἀναφέρονται τά ἑξῆς: «Τόν καπετάν Δημητράκα ἔφερε ἀπό τήνΠαλιά Ἑλλάδα, καί ποιός Ἀρναιώτης εἶναι ντόπιος, σάν γραμματέα στήν ἀρχή ὁ καταγόμενος ἀπό κεῖ ἄλλοςἀγωνιστής, ὀ καπετάν Κολοκύθας. Αὐτός παντρεύθηκε στήν Ἀρναία μέ κάποια Ἀργυρούδα, γυναίκα κι’ αὐτήἀγωνιστῆ πού ἀναφέρονταν σέ στίχους τραγουδιοῦ, ὅταν πιάστηκε καί κρεμάστηκε ὁ ἄντρας της. Ἡ πα-ράδοση μάλιστα λέει γι’ αὐτήν πώς, ὅταν οἱ Τοῦρκοι τόν ἔπιασαν καί τόν ἔφεραν στό παζάρι (πλατεία) τῆςἈρναίας, τόν ἔφτυνε καί τόν «λοιδοροῦσε», πῶς στάθηκε ἀνίκανος καί πιάστηκε. Ὁ καπετάν Κολοκύθαςἔχτισε καί τά σπίτια τά λεγόμενα Γατρέϊκα πού σώζονται ὡς σήμερα, ἰδιοκτησία Κων. Κατσάγγελου καί ξε-χωρίζουν σέ ρυθμό παλιοῦ ἀρχοντικοῦ (καμάρες-τόξα) μέ πολεμίστρες. Μιά κόρη τοῦ ὁπλαρχηγοῦ αὐτοῦμέ τό χαρακτηριστικό προσωνύμιο «Καπιτανούδα» γιά τό παράστημα καί τήν ὀμορφιά ἔγινε γυναίκα τοῦ Νι-κολάου Βλάχου ἤ Πιτέρη παπποῦ τῶν ἀδελφῶν Ἀργυρίου καί Δημητρίου Πιτέρη».

3. Δέν γνωρίζουμε τό βαφτιστικό του ὄνομα καί τό πατρώνυμό του. Προφανῶς εἶναι μακρυνός πρόγο-νος τοῦ γένους Τσαπρασλή (ἤ Τσαπραζλή), μέλη τοῦ ὁποίου (γένους) συμμετεῖχαν τόν προηγούμενο αἰῶναἔντονα στά δρώμενα τῆς Λιαρίγκοβης-Ἀρναίας (ὅπως ὁ Ἰωάννης καί ὁ Εὐθύμιος Τσαπρασλής, πού χρημά-τισαν ὁ πρῶτος Ἐκκλησιαστικός Ἐπίτροπος τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγ. Στεφάνου τό 1916/1917 καί ὁδεύτερος Κοινοτάρχης Ἀρναίας τό 1940-1941).

4. Μετά ἀπό ἀντιπαραβολή μέ τό πρωτότυπο διαπιστώθηκε ὅτι τό ἀντίγραφο αὐτό εἶναι ἀρκετά διαφο-ροποιημένο. Δέν εἶναι ἀκριβές ἀντίγραφο.

5. Γιά τήν ἐξυπηρέτηση στό Ἀρχεῖο τῆς Ι.Ε.Ε. εὐχαριστῶ θερμότατα.6. Δέν γνωρίζουμε τήν πηγή, ἀπό τήν ὁποία ὁ Βουργαρελίδης ἄντλησε τίς πληροφορίες του.7. Ἡ χρονολογία εἶναι λαθεμένη. Προφανῶς ἤθελε νά γράψει 1854.8. Ὀνομασία τοῦ χωριοῦ Νεοχώρι τῆς ἐπαρχίας Ἀρναίας στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας, σλαβικῆς προ-

έλευσης, πού σημαίνει Νεοχώρι.9. Στό ἀντίγραφο αὐτό δέν ἀναφέρεται ὁ Ἀγαπητός.

10. Στό ἀντίγραφο αὐτό δέν ἀναφέρεται ὁ Τσαπρασλής.

21

᾽Ενδιαφέρουσες Εἰδήσεις(Ὅσες ἀναφέρονται στήν Ἱστορία καί στή Λαογραφία τῆς Ἀρναίας)

• Στίς 5 Ἀπριλίου στόν Τηλεοπτικό Σταθμό ΧΑΛ-ΚΙΔΙΚΗ (Ν. Μουδανιά) καί στήν ἐκπομπή «Ἡ ὥρα τῆςΠεριφέρειας» μέ τή δημοσιογράφο Μαρία Παπαδο-πούλου μίλησε ὁ Πρόεδρος τῆς Πολιτιστικῆς καίἘπι-μορφωτικῆς Ἑταιρείας Ἀρναίας κ. Στέλιος Βαλιᾶνοςκαί ἀναφέρθηκε ἀνάμεσα στ’ ἄλλα στίς «Πολιτιστι-κές ἐκδηλώσεις (Ἔθιμα), πού ὀργανώνονται γιά τίςμέρες τοῦ Πάσχα (Κιόσκι-Κότσμανους) καί γιά τήνἐφημερίδα τῆς ΠΕΕΑ «ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΗΣ ΑΡΝΑΙΑΣ», ἡἔκδοση τῆς ὁποίας διακόπηκε ἀπό τό τέλος τοῦ 2010γιά οἰκονομικούς λόγους.

• Τήν πρώτη καί τή δεύτερη μέρα τοῦ Πάσχα ἀνα-βίωσαν μέ πρωτοβουλία τῆς Πολιτιστικῆς Ἑταιρεί-ας Ἀρναίας Πασχαλινά ἔθιμα καί συγκεκριμένα τόΚιόσκι στήν κεντρική πλατεία καί ὁ Κότσμανους στάἐξωκκλήσια τοῦ Προφ. Ἠλία καί τῆς Ἁγίας Παρα-σκευῆς.

• Στίς 29 Μαΐου ὁ Ἐκδότης -Διευθυντής τοῦ πε-ριοδικοῦ μας συναντήθηκε μέ τούς δημοσιογράφουςτῆς ἐφημερίδας «ΕΘΝΟΣ ΤΗΚΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» (Ἀθηνῶν)Νίκο Κουφάκη καί Εὔη Φραγκολᾶ στό παραδοσιακόκαφενεῖο «ΛΑΝΑΡΑ» ὕστερα ἀπό ἐπιθυμία καί πρό-σκλησή τους, καί ἔδωσε πληροφορίες γιά τήν Ἰστο-ρία τῆς Ἀρναίας, γιά τήν ἔκδοση καί τό περιεχόμε-νο τοῦ περιοδικοῦ καί γιά τήν ἔκδοση τῶν βιβλίωντου, πού ἀναφέρονται κυρίως στήν Ἀρναία. Στό τέ-λος τῆς συνάντησης τούς πρόσφερε μερικά τεύχητοῦ περιοδικοῦ καί τά βιβλία του γιά: τόν Ναό τοῦ Ἁγ.Στεφάνου, τόν ἀρχαιολογικό χῶρο τοῦ ὑψώματος«Προφ. Ἠλίας», τήν Ἀπελευθέρωση τῆς Ἀρναίας καίτῆς Β. Χαλκιδικῆς ἀπό τούς Τούρκους τό 1912 καί τόνΜητροπολίτη Σωκράτη. (Σχετικά βλέπε καί «ΔΗΜΟ-ΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ»).

• Ἕνα σημαντικό ἀκίνητο τοῦ Ἑλληνικοῦ Ὀργα-νισμοῦ Τουρισμοῦ (Ε.Ο.Τ.) στήν Ἀρναία ἦρθε στηνκατοχή τοῦ Δήμου μας. Πρόκειται γιά τό ἈρχοντικόἸατροῦ (Γιατράδικο), τό ὁποῖο ἀπό τό 1995 στεγάζειτό Ἱστορικό καί Λαογραφικό Μουσεῖο Ἀρναίας. Τόκτίριο αὐτό (ἐδαφικῆς ἔκτασης 335 τ.μ.) παραχω-ρήθηκε στό Δῆμο κατά κυριότητα, χωρίς ἀντάλ-λαγμα.

Τό κτίριο αὐτό ἦταν ἰδιοκτησίας τοῦ Ε.Ο.Τ. καί δι-οίκησης, διαχείρισης καί ἐκμετάλλευσης τῆς Ἑται-ρείας Ἀκινήτων Δημοσίου Α.Ε. Ἐδῶ καί πολλά χρό-

νια, ἀγορασμένο ἀπό τόν προηγούμενο ἰδιοκτήτη, τόνΚωνσταντῖνο Κατσάγγελο, ὁ ὁποῖος τό εἶχε ἀγορά-σει ἀπό τούς κληρονόμους τοῦ ΚωνσταντίνουἸατροῦ.

• Στίς 29 Ίουνίου ὁ Ἐκδότης-Διευθυντής τοῦ πε-ριοδικοῦ μας μίλησε στόν χῶρο τοῦ Βήματος τοῦἈποστόλου Παύλου στήν Ἀπολλωνία Θεσσαλονίκης(πρ. Παζαρούδα), ὅπου προηγήθηκε Ἑσπερινός κατάτόν ὁποῖο ἔψαλλε ἡ χορωδία τοῦ Συνδέσμου Ἱερο-ψαλτῶν τῆς Μητροπόλεώς μας (Ἱερισσοῦ, ἉγίουὌρους καί Ἀρδαμερίου), στήν ὁποία ὑπάγεται τό χω-ριό, γιά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821, τήν συμμετοχήτῆς Χαλκιδικῆς σ’ αὐτόν (κυρίως τῶν Μαντεμοχω-ρίων) καί τήν καταστροφή τῆς Παζαρούδας (πνιγμόςκατοίκων στήν λίμνη Βόλβη) καί τοῦ ̓Εγρί- Μπουτζάκ(Νέα Ἀπολλωνία) ἀπό τόν Τουρκικό στρατό. Τήν ὁμι-λία παρακολούθησαν ὁ Πρωτοσύγκελλος τῆς Μη-τροπόλεως Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί ἈρδαμερίουἈρχιμ. Χρυσόστομος Μαϊδώνης, ὁ Δήμαρχος Βόλβηςκ. Δημ. Γαλαμάτης, ὁ Πρόεδρος τῆς Τοπικῆς Κοινό-τητας κ. Δημ. Τσαούσης, ὁ Δημοτικός Σύμβουλος κ.Γεώργ. Δερμετζής καί ἀρκετοί κάτοικοι τοῦ χωριοῦ.

• Στίς 30 Ἰουνίου ὁ Ἐκδότης - Διευθυντής τοῦ πε-ριοδικοῦ μας ἔστειλε συγχαρητήρια καί εὐχετήριαἐπιστολή στόν νέο Πρωτεπιστάτη τοῦ Ἁγίου Ὄρουςπ. Μάξιμο Ἰβηρίτη, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀποδέκτης καί συν-εργάτης τοῦ περιοδικοῦ μας σέ θέματα, πού ἀφο-ροῦν στήν Ἀρναία καί συνεργάτης τοῦ ̓Εκδότη - Δι-ευθυντή σέ θέματα ἔρευνας τῆς Τοπικῆς Ἱστορίας(Χαλκιδικῆς καί Ἁγίου Ὄρους).

22

­� ΕΠΕΙΔΗ­«ΒΙΟΣ­ΑΝΕΟΡΤΑΣΤΟΣ­ΜΑΚΡΑ­ΟΔΟΣ­ΑΠΑΝΔΟΧΕΥΤΟΣ»­ΤΟ­ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ«ΑΡΝΑΙΑ»­ΠΡΟΤΕΙΝΕ­ΜΕ­ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ­ΤΟΥ­ΠΡΟΣ­ΤΗ­(ΔΗΜΟΤΙΚΗ)­ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΑΡΝΑΙΑΣ­­ΚΑΙ­ΤΗ­ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ­ΙΕΡΙΣΣΟΥ,­ΑΓΙΟΥ­ΟΡΟΥΣ­ΚΑΙ­ΑΡΔΑΜΕΡΙΟΥ:­ΝΑΓΙΟΡΤΑΣΘΟΥΝ­ΦΕΤΟΣ­ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΑ­Η­ΕΠΕΙΤΕΙΟΣ­ΤΩΝ­100­ΕΤΩΝ­ΑΠΟ­ΤΗΝ­ΑΠΕ-ΛΕΥΘΕΡΩΣΗ­ΤΗΣ­ΑΡΝΑΙΑΣ­ΚΑΙ­Η­ΕΠΕΤΕΙΟΣ­ΤΩΝ­200­ΕΤΩΝ­ΑΠΟ­ΤΗΝ­ΙΔΡΥΣΗΤΟΥ­ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ­ΝΑΟΥ­ΑΓΙΟΥ­ΣΤΕΦΑΝΟΥ.­ΤΑ­ΠΛΗΡΗ­ΚΕΙΜΕΝΑ­ΤΩΝ­ΕΠΙ-ΣΤΟΛΩΝ­ΕΧΟΥΝ­ΩΣ­ΕΞΗΣ:

Ἀρναία­30­Ἰουνίου­2012Πρός­Τόν­Σεβ.­Μητροπολίτη­Ἱερισσοῦ,­Ἁγ.­Ὄρους­καί­Ἀρδαμερίουκ.­ΝΙΚΟΔΗΜΟ

ἘνταῦθαΚοιν.:­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας

ἘνταῦθαΣεβασμιώτατε,Ἐπειδή­φέτος­(ἄγνωστο­ποιά­ἡμερομηνία)­συμπληρώνονται­200­χρόνια­ἀπό­τήν­ἵδρυ-

ση,­στήν­ὑπάρχουσα­σήμερα­μορφή­του,­τοῦ­Ἱεροῦ­Μητροπολιτικοῦ­Ναοῦ­τοῦ­Ἁγίου­Στε-φάνου­(1812),­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­νά­ἀναλάβει­ἡ­Ἱερά­Μητρόπολη­τή­διορ-γάνωση­καί­τήν­πραγματοποίηση­τοῦ­ἑορτασμοῦ­τῆς­Ἐκκλησιαστικῆς­αὐτῆς­Ἐπετείου­σέσυνεργασία­μέ­τή­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας­καί­μέ­ἄλλους­(ἴσως)­Φορεῖς.

Σέ­περίπτωση­ἀδυναμίας­διοργάνωσης­καί­πραγματοποίησης­τοῦ­ἑορτασμοῦ­αὐτοῦ­ἀπότήν­Ἱ.­Μητρόπολη­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­παρακαλεῖ­καί­προτείνει­ἡ­ἐκδήλωση­αὐτή­νάδιοργανωθεῖ­καί­πραγματοποιηθεῖ­ἀπό­τή­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας­μέ­τήν­εὐλογίατῆς­Ἱ.­Μητροπόλεως.

Ὡς­ἡμέρα­ἑορτασμοῦ­προτείνεται­ἡ­27η­Δεκεμβρίου,­ἡμέρα­μνήμης­τοῦ­πολιούχου­τῆςἈρναίας­Ἁγίου­Στεφάνου.

Μέ­πολύ­σεβασμόΓιά­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»Ὁ­Ἐκδότης-Διευθυντής

Δημ.­Θ.­Κύρου

Ἀρναία­30­Ἰουνίου­2012Πρός­Τόν­κ.­Πρόεδρο­τῆς­(Δημοτικῆς)Κοινότητας­Ἀρναίας­-­ἈρναίαΚοιν.:­Ἱ.­Μητρόπολη­Ἱερισσοῦ,­Ἁγ.­Ὄρους­καίἈρδαμερίου­-­Ἀρναία

Κύριε­Πρόεδρε,•­Ἐπειδή­φέτος­(τόν­Ὀκτώβριο-Νοέμβριο)­συμπληρώνονται­100­χρόνια­ἀπό­τήν­Ἀπε-

λευθέρωση­τῆς­Ἀρναίας,­ἀλλά­καί­γενικότερα­τῆς­Χαλκιδικῆς,­τοῦ­Ἁγίου­Ὄρους­καί­μεγάλουτμήματος­τῆς­Μακεδονίας,­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­ἡ­φετινή­Ἐπέτειος­νά­γιορ-τασθεῖ­ἀπό­τή­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας­μέ­περισσότερη­ἐπισημότητα­καί­μεγαλοπρέπειακαί­πλουσιότερο­πρόγραμμα­ἐκδηλώσεων,­ἀπ’­ὅ,τι­γιορτάζεται­κάθε­χρόνο,­παράλληλα­βέ-βαια,­ὅπως­πάντα,­μέ­τήν­πανήγυρη­τῶν­Ἁγίων­Ἀναργύρων­(1­Νοεμβρίου).

23

Τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­συγκεκριμένα­νά­πραγματοποιηθοῦν­οἱ­παρακά-τω­ἐκδηλώσεις­συνολικά:

1.­Δοξολογία­γιά­τήν­ἐθνική­Ἐπέτειο­μετά­τό­πέρας­τῆς­θείας­Λειτουργίας­στόν­ἑορτά-ζοντα­Ἱ.­Ναό­τῶν­Ἁγίων­Ἀναργύρων,­ὅπως­κάθε­χρόνο.

2.­Λιτάνευση­τῆς­εἰκόνας­τῶν­ἑορταζομένων­Ἁγίων­ἀπό­τόν­ἑορτάζοντα­Ἱ.­Ναό­μέχριτό­Μνημεῖο­τῆς­Ἀπελευθέρωσης­τῆς­Ἀρναίας,­ὅπου­θά­τελεσθεῖ,­ὅπως­κάθε­χρόνο,­Τρισάγιο.

3.­Ἀναπαράσταση­τῆς­ὑποδοχῆς­τοῦ­Ἑλληνικοῦ­Ἀπελευθερωτικοῦ­Στρατοῦ­στόν­ἴδιοχῶρο­μέ­τή­συμμετοχή­κλήρου­καί­λαοῦ,­ὅλων­τῶν­μαθητῶν­καί­τῶν­δασκάλων­τοῦ­Δημο-τικοῦ­Σχολείου­(ὅπως­στίς­2­Νοεμβρίου­τοῦ­1912)­μέ­τή­Σημαία­του­καί­ἀντιπροσωπείαςμαθητῶν­καί­καθηγητῶν­τῶν­Σχολείων­τῆς­Δευτεροβάθμιας­Ἐκπαίδευσης­μέ­τίς­Σημαῖεςτους,­ἀφοῦ­φυσικά­προηγηθεῖ­αἴτημα­πρός­τίς­ἁρμόδιες­στρατιωτικές­Ἀρχές­καί­ἔγκρισηγιά­τή­συμμετοχή­ὀλιγάριθμου­στρατιωτικοῦ­τμήματος,­μέ­ἐπικεφαλῆς­καί­ἔφιππους­δύοἈξιωματικούς­(ἕναν­Λοχαγό­καί­ἕναν­Ἀνθυπολοχαγό),­τό­ὁποῖο­θά­ἐμφανισθεῖ­στόν­χῶροτοῦ­Μνημείου­κατερχόμενο­ἀπό­τόν­δρόμο­τοῦ­Χολομώντα.­Ἐκεῖ,­ἀφοῦ­οἱ­ἔφιπποι­Ἀξιω-ματικοί­ἀφιππεύσουν­καί­προσκυνήσουν­τό­Ἱερό­Εὐαγγέλιο,­ὁ­Διευθυντής­τοῦ­ΔημοτικοῦΣχολείου­(ἤ­ἀντικαταστάτης­του)­θά­προσφωνήσει­τόν­Ἑλληνικό­Στρατό­καί­ἕνας­ἄλλοςδάσκαλος­θά­ἀπαγγείλει­τό­γνωστό­ποίημα­(θά­τοῦ­δοθεῖ­ἐγκαίρως).­Στή­συνέχεια­ὁ­Ἀνθυ-πολοχαγός­(«εἰς­τύπον­καί­τόπον»­Ἀνθυπολοχαγοῦ­Ἰωάννη­Ἀλεξάκη)­θά­πάρει­τόν­λόγοκαί­θά­πεῖ­τά­γνωστά­λόγια­τοῦ­Ἀλεξάκη­(θά­τοῦ­δοθεῖ­Σημείωμα)­καί­ἀμέσως­θά­σχη-ματισθεῖ­πομπή­μέ­τή­συμμετοχή­τῆς­Φιλαρμονικῆς,­τῶν­Σχολείων,­τοῦ­Στρατοῦ,­τῆς­Εἰκό-νας,­τῶν­Ψαλτῶν,­τῶν­Ἱερέων­καί­τοῦ­λαοῦ,­ἡ­ὁποία­μέσω­τῆς­Κεντρικῆς­Πλατείας­θα­ἐπι-στρέψει­στόν­ἑορτάζοντα­Ἱ.­Ναό,­ὅπου­θά­γίνει­ἡ­Ὕψωση­τοῦ­Ἄρτου­καί­ἡ­Ἀπόλυση.­Ἀπόἐκεῖ­ὁ­Στρατός­θά­κατευθυνθεῖ­στό­Δημαρχεῖο,­ὅπου­θά­ξεκουρασθεῖ­καί­θά­παρακολου-θήσει­στή­συνέχεια­τήν­ἐπίσημη­ἐκδήλωση,­πού­θά­πραγματοποιηθεῖ­ἐκεῖ­(Ὁμιλία­γιά­τήνἈπελευθέρωση­τῆς­Ἀρναίας­καί­τῆς­Β.­Χαλκιδικῆς,­τήν­ὁποία­ὁ­γράφων­ἐπιθυμεῖ­νά­ἐκφω-νήσει,­μετά­ἀπό­διακοπή­4­ἐτῶν,­ὅπως­ἔκανε­ἐπί­πολλά­χρόνια,­κ.λπ.)­καί

4.­Μετά­τήν­ἐκδήλωση­στήν­αἴθουσα­τοῦ­Δημοτικοῦ­Καταστήματος­Ἀποκαλυπτήρια­ἐντοι-χισμένης­στήν­Οἰκία­Ἀλεξάνδρου­πλάκας,­ἡ­ὁποία­θά­κατασκευασθεῖ­σέ­συνεννόηση­μέ­τούςἰδιοκτῆτες­τῆς­οἰκίας­καί­θά­ἀναγράφει­τή­φράση:­«Στήν­οἰκία­αὐτή­ἔγινε­ἡ­τελευταία­μάχημεταξύ­Ἑλλήνων­καί­Τούρκων­στίς­15­Ὀκτωβρίου­1912­καί­ἀπό­τότε­ἡ­Ἀρναία­εἶναι­ἐλεύ-θερη».

[Προτείνεται­στίς­παραπάνω­ἐκδηλώσεις­νά­κληθοῦν­νά­παραστοῦν­σύσσωμες­οἱ­Ἀρχέςτοῦ­Τόπου­τῆς­ἐκδήλωσης­καί­τοῦ­Νομοῦ­(ὅπως­αὐτός­ἐκπροσωπεῖται)­καί­ὁ­Πρόεδρος­τῆςἙλληνικῆς­Δημοκρατίας].

•­Ἐπίσης,­ἐπειδή­φέτος­(ἄγνωστο­πότε)­συμπληρώνονται­200­χρόνια­ἀπό­τήν­ἵδρυση,στήν­ὑπάρχουσα­μορφή­του,­τοῦ­Ἱ.­Μητροπολιτικοῦ­Ναοῦ­τοῦ­Ἁγίου­Στεφάνου­(1812),­τόπεριοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­νά­συνεργασθεῖ­ἡ­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας­μέ­τήνἹ.­Μητρόπολη­Ἱερισσοῦ,­Ἁγίου­Ὄρους­καί­Ἀρδαμερίου­γιά­τόν­ἑορτασμό­τῆς­Ἐκκλησια-στικῆς­αὐτῆς­Ἐπετείου,­ἄν­ἡ­τελευταία­ἀποφασίσει­νά­πραγματοποιήσει­τόν­ἑορτασμό­αὐτόν.Σέ­ἀντίθετη­περίπτωση­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»­προτείνει­νά­ἀναλάβει­τή­διοργάνωση­καίπραγματοποίηση­τοῦ­ἑορτασμοῦ­ἡ­(Δημοτική)­Κοινότητα­Ἀρναίας.­Ὡς­ἡμέρα­ἑορτασμοῦπροτείνεται­ἡ­27η­Δεκεμβρίου,­ἡμέρα­μνήμης­τοῦ­πολιούχου­τῆς­Ἀρναίας­Ἁγίου­Στεφάνου.

­Μέ­τιμήΓιά­τό­περιοδικό­«ΑΡΝΑΙΑ»Ὁ­Ἐκδότης-ΔιευθυντήςΔημ.­Θεοχ.­Κύρου

Τή στήλη «ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ», βλέπε στή σελ. 31.

24

῾Η ᾽Αλληλογραφία μας

ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΣΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ

ΕΓΓΡΑΦΑ-ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

• Ἀπό τά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους-Ἀρχεῖα Νομοῦ Λακωνίας πήραμε (Σπάρτη, 124/30-3) τό παρακάτω εὐχα-ριστήριο Ἔγγραφο:

Θερμά εὐχαριστοῦμε γιά τήν ἀποστολή τοῦ ὑπ’ ἀριθ. 93 /Ὀκτώβριος-Δεκέμβριος 2011

τεύχους τοῦ περιοδικοῦ «Ἀρναία» καθώς καί γιά τό ἐξαιρετικό βιβλίο Ὁ ἀρχαιολογικός

χῶρος τοῦ ὑψώματος «Προφήτης Ἠλίας» Ἀρναίας τοῦ Δημητρίου Θεοχ. Κύρου, Ἀρναία

2009, πού μᾶς παρέχει πολύτιμ η πληροφόρηση σχετικά μέ τήν πορεία καί τά ἀποτελέ-

σματα τῶν ἀρχαιολογικῶν ἀνασκαφῶν στήν περιοχή.

Τά ἀντίτυπα καταχωρήθηκαν στή βιβλιοθήκη τῶν ΓΑΚ - Ἀρχείων Ν. Λακωνίας μέ αὔξον-

τες ἀριθμούς 1.535 καί 1.536 ἀντίστοιχα καί βρίσκονται στή διάθεση τῶν ἀναγνωστῶν καί

τοῦ ἐρευνητικοῦ κοινοῦ πού ἐπισκέπτονται τήν ὑπηρεσία μας.

Μέ ἐκτίμηση, ἡ Προϊσταμένη

Δρ. Καλλιόπη Γαβαλᾶ, Ἱστορικός-Ἀρχειονόμος Β4

Σημ. Σύνταξης: Καί ἐμεῖς εὐχαριστοῦμε, κ. Γαβαλᾶ, γιά τήν εὐμενῆ ἀποδοχή τῶν πονημάτων μας καί τήνκαταχώρησή τους στή Βιβλιοθήκη τῆς Ὑπηρεσίας σας.

• Ἀπό τόν Πολυγυρινό θεολόγο καθηγητή κ. Ἀριστ. Σπανδώνη πήραμε τήν παρακάτω ἐπιστολή:Ἀγαπητέ καί σεβαστέ κ. Κύρου,Μέ μεγάλη χαρά πληροφορήθηκα, ἀπό τό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ», τήν ἔκδοση τοῦ πολυαναμενόμενου βιβλίου

σας γιά τόν μακαριστό Μητροπολίτη Ἱερισσοῦ Σωκράτη Σταυρίδη, τή μέγιστη αὐτή ἐκκλησιαστική καί ἐθνι-κή προσωπικότητα τῆς πατρίδος μας.

Ἐπιτρέψατέ μου νά σᾶς συγχαρῶ θερμά καί νά ἐκφράσω τήν συγκίνηση καί τόν ἐνθουσιασμό μου γιά τόἔργο σας αὐτό, ἀναμένοντας καί ἄλλα παρόμοια ἔργα ἀπό τήν ἐξαιρετική γραφίδα σας.

Παρακαλῶ πολύ, κύριε Κύρου, νά μοῦ ἀποστείλετε ταχυδρομικῶς, δι’ ἀντικαταβολῆς ἤ ὅπως ἀλλιῶς εὐκο-λύνεστε, ἕνα ἤ δύο ἀντίτυπα τοῦ βιβλίου σας, τό μέν γιά δική μου χρήση, τό δέ γιά νά πλουτίσει τή σχολικήβιβλιοθήκη τοῦ Γυμνασίου Λιμένα Θάσου, ὅπου ὑπηρετῶ φέτος ὡς ἀναπληρωτής.

Μπορεῖτε νά τά ἀποστείλετε εἴτε στή διεύθυνση κατοικίας μου, ὅπου λαμβάνω καί τό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ».ἤ στή διεύθυνση ἐργασίας.

Ἐκ τῶν προτέρων εὐχαριστῶ!Μέ τιμή

Ἀριστείδης Α. Σπανδώνης

Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε, ἀγαπητέ κ. Σπανδώνη γιά τά συναισθήματά σας καί τά καλά σας λόγια. Τάαἰτηθέντα δύο ἀντίτυπα τοῦ βιβλίου γιά τόν Μητροπολίτη Σωκράτη ἤδη τά ἔχετε λάβει ... ἀδαπάνως! Ἡ Θάσοςκαί ἰδιαίτερα ὁ Λιμένας γιά τόν γράφοντα εἶναι γνωστός τόπος, λόγῳ τῆς συμμετοχῆς του στά ἀνά 4ετίαπραγματοποιούμενα ἐκεῖ Πανελλήνια Συνέδρια-Συμπόσια γιά τήν Ἱστορία τοῦ ὄμορφου νησιοῦ!

• Ὁ ἐπίτιμος Πρόεδρος τῶν Ἐφετῶν κ. Λάζαρος Κοεμτζόπουλος μᾶς ἔστειλε (Ἐξοχή, 8/4) τήν παρακάτωἐπιστολή:

Αγαπητέ μας κ. Δημ. Θ. Κύρου,Σᾶς εὔχομαι καλό Πάσχα-Ἀναστάσιμο.

25

Εὐχαριστῶ πολύ γιά τήν ἐπιστημονική προσφορά Σας, στό ἀφιερωμένο, ἔργο ζωῆς, τοῦ μακαριστοῦΜητροπολίτη Σωκράτη Σταυρίδη (1911-1914). Τό ποιμαντικό Του ἔργο, ἰσόχρονο τῆς ζωῆς τοῦ ΚυρίουἩμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, στόν Ἱερό Χῶρο Ἱερισσοῦ-Ἁγίου Ὄρους, σφραγίσθηκε μέ τήν εὐόδωσή Του. Τόἔργο Του, τό ὁποῖο εἴχατε ἐπισημάνει μέ ἄρθρα Σας στό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ», τώρα στήν νέα μορφή τοῦβιβλίου Σας, Ἀρναία-2011, μέ ὅλα τά χρήσιμα ἱστορικά στοιχεῖα, μακροχρόνιας ἔρευνας, καρποφορεῖ για-τί δίνει ἔγκυρες πληροφορίες γιά τό Λαό τοῦ Ἱεροῦ Χώρου τῆς Χαλκιδικῆς καί τοῦ Γένους μας.

Μέ ἐκτίμηση καί εὐχαριστίεςΛάζαρος Εὐρ. Κοεμτζόπουλος

Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε καί ἐμεῖς, ἀγαπητέ κ. Κοεμτζόπουλε, γιά τήν εὐμενῆ κριτική τοῦ πονήματόςμας γιά τόν μακαριστό Μητροπολίτη Σωκράτη, τό ποιμαντικό ἔργο τοῦ ὁποίου πραγματικά σφραγίσθηκε,ὅπως γράφετε, μέ τήν εὐόδωσή του καί ἦταν ὑποχρέωσή μας νά τό προβάλλουμε «εἰς μνημόσυνον αἰώνιον»!

• Ὁ γνωστός στήν ἔρευνα τῆς Τοπικῆς Ἱστορίας καί συγγραφέας ἀπό τήν ὄμορφη Σκόπελο π. ΚωνσταντῖνοςΚαλλιανός μᾶς ἔστειλε (Σκόπελος 24/4) τήν παρακάτω ἐπιστολή:

Ἀγαπητέ μου κ. Δημήτρη, Χριστός ἈνέστηΜέ τήν ἐπιστολή μου αὐτή ὀφείλω θερμά νά σᾶς εὐχαριστήσω γιά τό βιβλίο πού ἀφορᾶ τό πρόσωπο καί τήν

πολιτεία τοῦ Μητροπολίτου Σωκράτους, καί τό ὁποῖο εἴχατε τήν εὐγενῆ καλοσύνη νά μοῦ στείλετε.Ὁμολογῶ ὄτι εἶναι τιμή γιά μένα, ἀλλά καί μεγάλος ἔπαινος γιά Σᾶς πού ἐργάζεστε μέ τόση συνέπεια καί

ἦθος ἀπέναντι στήν ἱστορική ἔρευνα. Γιατί ὀφείλω νά πῶ ὅτι στίς μέρες μας, τίς πεζές καί ἄνυδρες ἀπό πνευ-ματικότητα, τό νά μεριμνᾶ κάποιος, χωρίς ὑλικό κέρδος γιά τίς ἱστορικές του ρίζες καί τίς μνῆμες τοῦ χθές,αὐτό εἶναι πραγματική διακονία, πρόσφορο τιμῆς.

Εὔχομαι νά συνεχίσετε τό ἔντιμο και ὡραῖο –πλήν ἐπίπονο– ἔργο Σας, μέ ὑγεία, ὑπομονή καί θεῖο φωτισμό.Μέ ἀναστάσιμες εὐχές, εὐχαριστίες καί τιμή

π. Κων/νος Καλλιανός

Σημ. Σύνταξης: Σεβαστέ π. Κωνσταντῖνε, σᾶς εὐχαριστοῦμε θερμά καί ἐμεῖς γιά τά καλά καί ὑπερβαλλόν-τως ἐπαινετικά λόγια σας. Ἡ προσφορά μας, ἄν καί ἐλάχιστη, ἐλπίζουμε –σύν Θεῷ– νά συνεχισθεῖ, μέχρι νε-ωτέρας καί ἄλλης ἄνωθεν ἐντολῆς, διότι «κοντά στήν ξέρα καλό εἶναι καί τό χαλάζι» κατά τή λαϊκή ρήση!

• Ἡ Φιλοσοφική Σχολή (Τμῆμα Ἱστορίας καί Ἀρχαιολογίας-Τομέας Ἱστορίας-Βιβλιοθήκη Ἱστορίας) τοῦ Ἐθνι-κοῦ καί Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου μᾶς ἔστειλε (Ζωγράφος, 30/4) τήν παρακάτω ἐπιστολή:

Ἡ διεύθυνση τοῦ Ἱστορικοῦ Σπουδαστηρίου ἐπιθυμεῖ νά σᾶς ἐκφράσει τίς θερμές της

εὐχαριστίες γιά τήν εὐγενική δωρεά τῶν βιβλίων σας: Ὁ ἀρχαιολογικός χῶρος τοῦ ὑψώ-

ματος «Προφήτης Ἠλίας» Ἀρναίας. Ἀρναία, 2011, Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους

καί Ἀρδαμερίου Σωκράτης Σταυρίδης (1866-1944). Ἀρναία, 2011, Ἀθανασίου Κων. Γραμ-

μένου: Οἱ πρῶτοι ἐκλογικοί κατάλογοι τῆς Ἀρναίας (ἀνάτυπο ἀπό τό τεῦχος 82/Ἰαν.-Μάρτ.

2009 τοῦ περιοδικοῦ “Ἀρναία”).

Μέ ἐκτίμηση

Ἡ Βιβλιοθηκονόμος τοῦ Ἱστορικοῦ Σπουδαστηρίου

κ. Μαρία Καρασούλη

Σημ. Σύνταξης: Εὐχαριστοῦμε καί ἐμεῖς, κ. Καρασούλη, γιά τήν εὐμενῆ ἀποδοχή τῶν πονημάτων μας.• Ἀπό τόν Ἐκδότη-Διευθυντή τῆς Ἐφημερίδας «ΖΑΤΟΥΝΑ-ΜΑΡΚΟΥ-ΒΛΟΓΓΟΣ» κ. Νικόλη Φίλη, πήραμε

(Ἀθήνα 5/6) τήν παρακάτω ἐπιστολή:Ἀγαπητέ κ. Κύρου,Εὐχαριστῶ γιά τήν ἀποστολή τοῦ βιβλίου σας καί σᾶς συγχαίρω γιά τήν ἔκδοση.Θά ἤθελα νά γνωρίζω, ἐάν ὑπάρχει σήμερα τό ἡλιακό ρολόϊ σέ σχέδιο τοῦ συμπατριώτη μου Λώρη Θανό-

πουλου. Ἄν ναί, ὑπάρχει κάποια φωτογραφία, γιά νά κάνω κάποια σχετική ἀναφορά στό ἀφιέρωμα στή «Ζ»γιά τό βιβλίο σας, πιό ἀναλυτικά;

..................................................................................................................................................................................Στήν διάθεσή σας

Νικόλης Φίλης

Σημ. Σύνταξης: Ἀγαπητέ κ. Φίλη, τά νέα γιά τό ἡλιακό ὡρολόι τοῦ Κωδωνοστασίου τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγ. Στεφάνουεἶναι εὐχάριστα! Ναί, ὑπάρχει καί σᾶς στείλαμε ἤδη σχετικές φωτογραφίες του σύγχρονες ἠλεκτρονικά, γιάνά τίς χρησιμοποιήσετε κατά βούληση! Ἐκ τῶν προτέρων εὐχαριστοῦμε γιά τό ἑτοιμαζόμενο ἀφιέρωμα τοῦβιβλίου γιά τόν Μητροπολίτη Σωκράτη τῆς ἐφημερίδας σας.

26

• Ὁ ἀρχιτέκτονας κ. Ἀργύρης Πετρονώτης μᾶς ἔστειλε (Θεσσαλονίκη 12/6) τήν παρακάτω ἐπιστολή:Φίλτατε κύριε Δημήτριε Θ. Κύρου, χαῖρε.

Εὐχαριστῶ πολύ γιά τήν τακτική ἀποστολή τῆς «ΑΡΝΑΙΑΣ». Κάθε της τεῦχος (τό τελευταῖο 94ο) κάτι πάν-τοτε μᾶς διδάσκει.

Ἐκτιμώντας τήν διττή σας ἰδιότητα, Φιλολόγου-Θεολόγου, καί τίς σχετικές πλούσιες γνώσεις σας καταθέτωτήν ἀκόλουθη παράκληση: Νά μέ πληροφορήσετε, ἐάν γνωρίζετε «ἱερωμένους οἰκοδομήσαντες χερσίν καίἀρχιτεκτονήσαντες», Μάλιστα, ἐάν τυχόν ἔχετε ἀρκετές πληροφορίες προτιμότερο νά τίς δημοσιεύσετε στήν«ΑΡΝΑΙΑ», ἀπό ὅπου θά τίς προσλάβω.

Μετά τιμῆςἈργ.Πετρονώτης

Υ.Γ. Ἐσωκλείω ἐργασία μου γιά τόν Ναό τοῦ Σωτῆρος τῆς Σάμου.

Σημ. Σύνταξης: Ἀγαπητέ κ. Πετρονώτη, σᾶς εὐχαριστοῦμε γιά τήν καλή σας ἄποψη πού ἔχετε γιά τήν «ΑΡ-ΝΑΙΑ» καί γιά τήν ἀποστολή τῆς ἐργασίας σας «Ὁ Ναός τοῦ Σωτῆρος Σάμου». Πρός τό παρόν τό αἴτημά σαςδέν μποροῦμε δυστυχῶς νά τό ἱκανοποιήσουμε, γιατί δέν ἔχουμε κάποιες πληροφορίες. Ἀργότερα ἴσως ...!Ἄν κάποιος ἔχει πληροφορίες σχετικές, ἄς μᾶς ἐνημερώσει ἀμφοτέρους.

• Ἀπό τό «Ἱερόν Ἡσυχαστήριον Ἀδελφότητος Δανιηλαίων» πήραμε (Κατουνάκια,Ἅγ. Ὄρος 16/6) τήν πα-ρακάτω ἐπιστολή:

Ἀγαπητέ Κύριε Δημήτριε, χαίρετε ἐν ΚυρίῳἘλάβομεν τό πολύ ὡραῖον Βιβλίον, ὅπου μᾶς ἐστείλατε τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου σας Σωκράτους,

τό ὁποῖον ἐν συνεχείᾳ θά ἀναγνώσωμεν. Ἐκ τῶν προτέρων πιστεύομεν εἶναι ἐξαίρετον καί ἐνημερωτικόν διάτούς συγχρόνους Ἀρναιώτας. Αὐτά πρέπει νά ἔρχονται εἰς φῶς, διότι αὐτοί ὑπῆρξαν μεγάλα ἀναστήματα.

Μετά τῆς ἐν Κυρίῳ ἀγάπηςἹερομόναχος Γρηγόριος Δανιηλίδης

Υ.Γ. Σᾶς ἀποστέλομεν καί ἡμεῖς ἕνα ἀπό τά ἔργα τοῦ πάππου μας Γέροντος Δανιήλ. Ὁ ἴδιος.

Σημ. Σύνταξης: Σᾶς εὐχαριστοῦμε, σεβαστέ μας γέροντα Γρηγόριε, γιά τήν εὐμενῆ σας κριτική τοῦ πο-νήματός μας καί γιά τήν ἀποστολή τοῦ «Περί παρθενίας» ψυχοφελοῦς πονήματος (συλλογή ἐπιστολῶν) τοῦἀειμνήστου γέροντα τοῦ Ἡσυχαστηρίου σας, τό ὁποῖο ἐδῶ καί 40 χρόνια ἐπισκεπτόμαστε (ἔχουμε ὑπερβεῖτίς 20 ἐπισκέψεις) καί ἀπολαμβάνουμε τήν πνευματική-λατρευτική καί ὑλική φιλοξενία, ἀλλά καί τήν φυσικήὀμορφιά τοῦ περιβάλλοντος τό Ἡσυχαστήριό σας χώρου. Τά σεβάσματά μας στούς «ὑφ’ ὑμᾶς» σεβαστούςκαί ἀγαπητούς πατέρες-Δανιηλαίους.

• Γεώργιος Ριζόπουλος (Ἀθήνα) 100 εὐρώ (34,074 Δρχ.)

• Καίτη Σμαραγδῆ (Ἀθήνα) 100 » (34,074 » )• Δημ. Ἰω.Ρουκᾶς (Θεσ/νίκη) 50 » (17,037 » )• Δημ. Νεραντζιᾶς (Ἀρναία) 60 » (20.445 » )• Θεόδ. Αὐγερινός 30 » (10.222 » ) • Κων. Δ. Γιαννούσης(Ἀρναία) 25 » ( 8.518 » )• Γεώργιος Κουκλιάτης 20 » ( 6.815 » )(Πετροκέρασα)

• Ἀνώνυμος 20 » ( 6.815 » )• Ἀνώνυμος 20 » ( 6.815 » )• Ἀθανάσιος Τσιάλας (Ἀρναία) 20 » ( 6.815 » )• Γεώργ.Ν. Μοσχούδης (Ἀρναία) 20 » ( 6.815 » )

• Γρηγ. Σιώπης (Ἀρναία) 20 » ( 6.815 » )• Ἀλέξ. Ξηράδας Θε/νἰκη) 20 » ( 6.815 » )• Χριστόδ. Φυλᾶτος (Ἀθήνα) 20 » ( 6.815 » )• Γεώργ. Μπουλίκας (Ἀθήνα) 20 » ( 6.815 » )• Μαρία Κοσμᾶ-Μπέη 10 » ( 3.407 » )

(Θεσ/νίκη)• Ἀστέρ. Γ. Ρήγας (Ἀρναία) 10 » ( 3.407 » )• Ἀργυρή Σαμαρᾶ (Ἀρναία) 10 » ( 3.407 » )• Μαρία Ξιούφη-Χαλέβα

(Ἀρναία) 10 » ( 3.407 » )• Γρηγ. Λιούτας (Ἀρναία) 10 » ( 3.407 » )• Ζυγούρης Ἀθ. Χρῆστ.

(Ἀρναία) 10 » ( 3.407 » ) • Βασ. Καρατσές (Ἀρναία) 05 » (1.703 » )

ΟΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΜΑΣ

Γιά τή συνέχιση τῆς ἔκδοσης τοῦ περιοδικοῦ μας βοήθησαν οἰκονομικά καί εὐχαριστοῦμε οἱ:

­IEΡΟΝ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟΝ

ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΟΣ ΔΑΝΙΗΛΑΙΩΝ

630­87­ΚΑΤΟΥΝΑΚΙΑ

ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

27

Ο ΤΥΠΟΣ ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΑΡΝΑΙΑ» ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ

• Τό περιοδικό «ΣΥΛΛΟΓΕΣ», τχ. 321/Ἀπρ. 2012, σ. 411), παρουσιάζοντας τό περιοδικό «ΤΕΤΡΑΜΗΝΑ»,τχ. 88-93/Χειμώνας 2012, (τοῦ Δρόσου Κραβαρτόγιαννου, Ἄμφισσα) καταχωρεῖ φωτογραφία τοῦ ἐξωφύλ-λου του, ὅπου καταγράφονται τά περιεχόμενά του (βλ. φωτογραφία), ἕνα ἀπό τά ὁποῖα (τό πρωτελευταῖο)εἶναι ἀναδημοσίευση τῶν Ἀπόψεων-Προτάσεων καί Σχολείων τοῦ τεύχους 86/2010 τοῦ περιοδικοῦ μας(βλέπε σχετικά καί στό τχ. 87 στή στήλη «Ο ΤΥΠΟΣ ΓΡΑΦΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ “ΑΡΝΑΙΑ”»).

• Τό περιοδικό «ΣΥΛΛΟΓΕΣ», τχ. 322/Μάϊος 2012, σσ. 554 καί 575, καί τχ. 323/Ἰούν. 2012, σ. 676 γράφει:

– Δημήτριος Θ. Κύρου. ΑΡΝΑΙΑ, τεύ-

χος 93, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2011.

Για επικοινωνία: Δημ. Θ. Κύρου, 63074

Αρναία, τηλ. και φαξ 23720.22127. Με-

ρικά από τα περιεχόμενα: Καταγραφή αρ-

χείων Λυσιμάχου Σαραφιανού. Ο γιατρός

και βουλευτής Γρηγόριος Αναστασίου

Σαραφιανός (1865-1937). Η εικόνα του

Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο εξωκκλήσι της

Αγίας Παρασκευής.

* * *

– Δημητρίου Θεοχ. Κύρου, Ο μητροπολίτης

Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αρδαμερίου ΣΩ-

ΚΡΑΤΗΣ ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ (1866-1844), [Η ζωή και

το έργο του, όπως καταγράφτηκε στο περιοδι-

κό “ΑΡΝΑΙΑ” (1989-2011) και σε άλλα έντυ-

πα]. Επετειακός τόμος με την ευκαιρία της συμ-

πλήρωσης 100 ετών από την εκλογή, τη χει-

ροτονία και την έλευσή του στην Αρναία

(Οκτώβριος - Νοέμβριος 1911), έκδοση 2011,

σχήμα 24Χ17 εκατ., 350 σελίδες (για επαφή με

τον συγγραφέα: Δημ. Θ. Κύρου, 63074 Αρναία,

τηλ. και φαξ 23720.22127).

28

• Ἡ ἐφημερίδα «ΖΑΤΟΥΝΑ-ΜΑΡΚΟΥ-ΒΛΟΓΓΟΣ», φ. 267/Μάρτ.-Ἀπρ. 2012, σ. 6, γράφει:

Δημητρούλα, μᾶς λεί-πεις πέντε χρόνια! Ἡ ἀπου-σία σου εἶναι καταλυτική καίἀξεπέραστη! Σοῦ εὐχόμαστεὁ Θεός νά ἀναπαύει αἰώνιατήν ψυχούλα σου!

29

ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΝΑΙΑ (ΤΙΤΛΟΙ)(Ὅσα ἀναφέρονται στήν Ἱστορία καί στή Λαογραφία τῆς Ἀρναίας)

• Ἡ ἐφημερίδα «ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» (Ἀθηνῶν), γράφει:–Βασίλη Τσακίρογλου, Ἀνάπτυξη μέ ὄραμα. Ἕνα χωριό σάν ψεύ-

τικο! [Ἀναφέρεται στήν ἱστορία, στήν ἀρχιτεκτονική, στά ὑφαντά, στήνμελισσοκομία, στήν οἰνοποιΐα καί στήν ὑλοτομία τῆς Ἀρναίας μέ 9 φω-τογραφικά πλάνα της (γενική ἄποψη, σοκάκια, λαογραφικά ἀντικεί-μενα, σπίτια ἀποκαταστημένα, παλιό σχολεῖο, Κωδωνοστάσιο). Τίςπληροφορίες γιά τή σύνταξη τοῦ ἄρθρου ἔδωσαν οἱ: Ἀστέριος Κα-ραστέργιος (τεχνολόγος πολιτικός μηχανικός, πού εἰκονίζεται σέ φω-τογραφικό πλάνο στό γραφεῖο του), Δημήτριος Γεωργάκας(μελισσοκόμος, πού εἰκονίζεται σέ φωτογραφικό πλάνο μέ κυψέλη),Πέτρος Καραούλης (ὑλοτόμος, πού εἰκονίζεται σέ φωτογραφικόπλάνο μέ τόν ἀδελφό του Γιάννη) καί Κλαούντια Παπαγιάννη (ἰδιοκτή-τρια οἰνοποιείου, τό ὁποῖο εἰκονίζεται σέ φωτογραφικό πλάνο)]. Οἱ φω-τογραφίες εἶναι τοῦ Περικλῆ Μεράκου], φ. 12-2-2012, σ. 13.

• Ἡ ἐφημερίδα «ΚΑΣΑΝΔΡΑ»), γράφει:–Έπετειακό «Ἑωθινό στήν Ἀρναία» (Ἀναφέρεται στό πατροπαρά-

δοτο ἔθιμο τοῦ «Ἑωθινοῦ», πού ἀναβιώνει κάθε χρόνο τίς πρωϊνέςὧρες τῆς 25ης Μαρτίου ἡ Φιλαρμονική τῆς Ἀρναίας), φ. 201/5-4-2012,σ. 11.

• Ἡ ἐφημερίδα «ΘΕΜΑ» (Χαλκιδικῆς), γράφει:–Παραχώρηση ἀκινήτων τοῦ Ε.Ο.Τ. στό Δῆμο Ἀριστοτέλη. [Ἀναφέ-

ρεται καί στήν παραχώρηση τοῦ ἀρχοντικοῦ Ἰατροῦ (Γιατράδικο), ὅπουστεγάζεται τό Ἱστορικό καί Λαογραφικό Μουσεῖο Ἀρναίας. Βλέπε καίἘνδιαφέρουσες Εἰδήσεις], φ. 97/ -5-2012.

• Ἡ ἐφημερίδα «ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ» (Ἀθηνῶν), Φ. 1548/10-6-2012, στό ἔνθετο«ΤΑΞΙΔΙ» (Ἀξιοθέατα-Διαμονή-Φαγητό), σ. 15, γράφει:

–Ἀρναία ἡ ὄμορφη [Κείμενο Νίκος Κουφάκης, φωτογραφία: ΕὔηΦραγκολᾶ. Γίνεται ἀναφορά στά σοκάκια, στόν πλάτανο μέ τό τρε-

χούμενο νερό τῆς Κεντρικῆς πλα-τείας, στήν ἀρχιτεκτονική, στὀἈρχοντικό Ἰατροῦ, ὅπου στεγάζεταιτό Ἱστορικό καί Λαογραφικό Μου-σεῖο, στήν οἰκία κληρονόμων Σαρα-φιανοῦ (Γιαννύδαινας) ὅπουστεγάζεται τό Μουσεῖο ὙφαντικῆςΤέχνης, στό Ναό τοῦ Ἁγ. Στεφάνου(καταστροφική πυρκαϊά τοῦ 2005,ἀνασκαφές μέ τά γνωστά εὑρή-ματα, ἀποκατάσταση), στή μελισσο-κομία, στίς δραστηριότητες τοῦγράφοντα. ὁ ὁποῖος συναντήθηκεμέ τούς παραπάνω δημοσιογρά-φους στό καφενεῖο «ΛΑΝΑΡΑ» στίς29 Μαΐου (ἔκδοση περιοδικοῦ «ΑΡ-ΝΑΙΑ»-συγγραφή βιβλίων), «στό πε-τρόκτιστο Δημαρχεῖο τῆς Ἀρναίας»καί στόν τοπικό τουρισμό. Ἡ δημοσι-ευμένη στό κείμενο φωτογραφίαεἰκονίζει οἰκίες τῆς γειτονιᾶς «Ρεπα-νάδικα».

Γιά τόν γράφοντα σημειώνει τάἑξῆς:

Στό καφενεῖο συναντᾶμε καί τόνφιλόλογο - θεολόγο Δ. Θ. Κύρουπού ἀσχολεῖται μέ τήν ἱστορία τῆςἈρναίας, ἐκδίδει τό ὁμώνυμο περιο-δικό καί εἶναι συγγραφέας σχετικῶνβιβλίων. Οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ στη-ρίζουν τή δουλειά του καί τοῦ ἐμπι-στεύονται οἰκογενειακά ἀρχεία πούμαρτυροῦν τήν ἱστορία τοῦ τόπου.

• Ἡ ἐφημερίδα «ΤΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΙΩ-ΤΙΚΑ ΝΕΑ» γράφει:

– Θανάση Φωτίου, Φθινόπωρο1943: Μιά κρίσιμη περίοδος γιά τήΧαλκιδική. Ἡ σύγκρουση ΠΑΟ-ΕΛΑΣ, ὁ καπετάν Κολοκοτρώνης καίἡ «῎Εκθεση» τοῦ Ἀλέκου Ρούτση,[Ἀναφέρεται καί στήν Ἀρναία καί σέἈρναιῶτες (Κ. Κωνσταντάρα(;), Ζαχ.Ζαγορίτης)], φ. 139/Ἀπρ.-Ἰούν. 2012,σ. 3

30

ΒΙΒΛΙΑ-ΑΝΑΤΥΠΑ• Σταύρου Μελισσινοῦ, Κλέωνας. Τό πορτρέτο τοῦ πο-

λιτικοῦ-τυχοδιώκτη. Δικαιοσύνη καί ἄλλα ποιήματα,Ἀθήνα 1992, σσ. 88.

• STAYROS MELISSINOS, ISIS AND OTHER POEMS,Ἀθήνα 2008, σσ. 16.

• Ἄγγελου Φ. Μάντσιου, Νικητιανῶν θαλασσινές Δια-δρομές, Θεσσαλονίκη 2010, σσ. 365.

• Μιχάλη Χαλᾶ τοῦ Παπανεστάση, Ἄρνη. Ἡ μικρήἙλβετία τῆς Ἄνδρου. Τό χωριό μέ τίς σαρανταδυόἘκκλησιές, Ἄνδρος 2009, σσ. 396 (μέ τήν ἀφιέρωση:«Στόν ἐκλεκτό Ἀρναῖο φίλο Δημ. Κύρου, μέ τίς κα-λύτερες εὐχές μου γιά ὑγεία, μακροημέρευση καίπνευματική δημιουργία. Μάης 2010. Μέ ἀγάπη καίἐκτίμηση. Μ.Χ.»). (Σημ. Ὁ συγγραφέας ἔστειλε τό βι-βλίο αὐτό καί στούς: π. Χρυσόστομο Μαϊδώνη καίΓεώργ. Τσόχα, οἱ ὁποῖοι μαζί μέ τόν γράφοντα ἀπο-τελοῦσαν τήν ὁμάδα ἐπίσκεψης γνωριμίας στήνἌρνη τῆς Ἄνδρου).

• Στεργίου Ν. Σάκκου, Ὁ Κατηχητής τῆς Θεσσαλονί-κης Ἅγιος Δημήτριος, Θεσσαλονίκη 2004, σσ. 171.

• –, Ἀναφορά εὐγνωμοσύνης (Ἀπό τή διακονία τοῦἱεροκήρυκα π. Αὐγουστίνου Ν. Καντιώτη στά Γρε-βενά, 1945-1950), Γρεβενά 2006, σσ. 258.

• Νομαρχιακῆς Αὐτοδιοίκησης Φωκίδος-Ἱερᾶς Μητρο-πόλεως Φωκίδος, 13ο Συνέδριο Ὁμοσπονδίας Συλ-λόγων Παρνασσίδας, 11ο Συνέδριο ἙταιρείαςΦωκικῶν Μελετῶν, Ἡ προσφορά τοῦ Ἱεροῦ Κλήρουκαί τῶν Ἱερῶν Μονῶν τῆς Φωκίδας στό Ἔθνος καίτήν περιοχή της στήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίαςστήν Ἐθνεγερσία τοῦ 1821 καί τή Νεοελληνική πε-ρίοδο, Ἄμφισσα 2010, σσ. 422.

• Γρηγόρη Ζιάκα, Τά ἑλληνικά Γράμματα καί ὁ Ἀριστο-τέλης στήν ἀραβική παράδοση, Θεσσαλονίκη 1986,σσ. 277.

• – ,Θρησκεῖες καί Πολιτισμοί τῆς Ἀσίας, Θεσσαλονίκη2008, σσ. 718.

• Ρέϊνολντ Ἀ. Νίκολσον, Ἡ ἔννοια τοῦ προσώπου στόνσουφισμό, Εἰσαγωγή: Γρηγόριος Δ. Ζιάκας, Ἀθήνα2010, σσ. 200. (Προσφορά τοῦ κ. Γρ. Ζιάκα).

• Ἀθανασίου Ε. Καραθανάση, Ἡ Βενετία τῶν Ἑλλήνων,Θεσσαλονίκη 2010, σσ. 647.

• Κωνστανίνου Θ. Χιούτη, Τό μετόχι τῆς ἀθωνικῆςμονῆς Ἁγίου Παύλου στή Στέρνα τῆς ἈνατολικῆςΘράκης. Ἡ περιπέτεια τοῦ κειμηλίου τῶν ΤιμίωνΔώρων, Θεσσαλονίκη 2011, σσ. 160.

• – ,Ἐκθέσεις τοῦ Ἐμμ. Ἀντωνιάδη πρός τόν Κυβερ-νήτη Καποδίστρια γιά τήν ἐπαναστατημένη Κρήτη(1829), Ἀνάτυπο ἀπό τήν ἐτήσια ἔκδοση τοῦ ΔήμουΧανίων «ΕΝ ΧΑΝΙΟΙΣ», τόμ. 405, Χανιά 2010, σσ. 205-218.

• Γιώργου Χορτιάτη, Πρόσωπο μέ πρόσωπο (ἀναμνή-σεις ἑνός Πετροκερασιώτη), Θεσσαλονίκη 1896, σσ.

344 (Προσφορά τοῦ Μ.Α.Σ. «ΟΜΒΡΙΑΝΟΣ» Πετροκε-ράσων).

• Στρατῆ Ἰ. Ἀναγνώστου, Τοπική Ἱστορία. Ἀναφορέςστή Νεότερη καί Σύγχρονη Ἱστορία τῆς Λέσβου, Μυ-τιλήνη 2011, σσ. 108.

• Ἀρχιμ. Σπυρίδωνος Ξένου, Ἕνας σύγχρονος Ἅγιος.Ἀρχιμανδρίτης Βενέδικτος Πετράκης, Ἱεροκῆρυξ,Νέα Σκήτη - Ἅγιον Ὄρος 2010, σσ. 144. (Προσφοράτῆς ἐκδότριας Συνοδίας Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου,Νέα Σκήτη Ἁγ. Ὄρους).

• † Δαμιανοῦ Μιχαλοπούλου (1876), Μετάνοια καί Ἐπι-στροφή, Γ΄ ἔκδοση. Ἐπιμέλεια: Γέρ. Μάξιμος, Ἡσυ-χαστήριον Κοιμήσεως Θεοτόκου Κατουνακίων, Ἅγ.Ὄρος 2010, σσ. 125.

• Θεοδώρου Ἰ. Δαρδαβέση, Ὑγειονομική φροντίδα καίπερίθαλψη τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ 1821, Θεσσαλονίκη2011, σσ. 32 (Δημοσιεύματα τῆς ἑταιρείας Μακεδο-νικῶν Σπουδῶν, ἀρ. 56).

• Νικολάου Ά. Μερτζιμέκη, Περί τῶν κτητόρων τοῦπύργου τοῦ ἀρσανᾶ τῆς ἁγιορειτικῆς Μονῆς Ζωγρά-φου, Ἀνάτυπο ἀπό τά «ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ», τ. 20, Θεσσαλο-νίνη 1999, σσ. 331-340

• – ,Ἐνεπίγραφα «ἐμπροστάλια ἁγίων εἰκόνων» ἀπότήν ἀθωνική Μονή Ζωγράφου, Ἀνάτυπο ἀπό τά πρα-κτικά τοῦ Β΄ Διεθνοῦς Συμποσίου, Θεσσαλονίκη, 11-13 Νοεμβρίου 2005, «Ἅγιον Ὄρος. Πνευματικότητακαί Ὀρθοδοξία. Τέχνη», Θεσσαλονίκη 2006, σσ. 195-215.

• Δημητρίου Ἀ. Λιάκου-Νικολάου Ἀ. Μερτζιμέκη, Τα-φικά μνημεῖα σέ ἀθωνικά σλαβικά καθιδρύματα κατάτό 19ο αἰώνα, Ἀνάτυπο ἀπό τό «Δελτίον τῆς Χριστια-νικῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἑταιρείας», τ. 26, Ἀθήνα 2005,σσ. 401-410.

• –, Ἔργα ξυλογλυπτικῆς τοῦ 18ου καί 19ου αἰ. ἀπότόν ἐνοριακό ναό τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου στή ΣυκιάΧαλκιδικῆς, Ἀνάτυπο ἀπό τόν Τιμητικό Τόμο στόν κα-θηγητή Νίκο Νικονάνο «Δῶρον», Θεσσαλονίκη 2006,σσ. 311-322.

• Ν. Ἀ. Μερτζιμέκη-Δ. Ἀ. Λιάκου, Δωρεές ... δι’ ἐξόδουκαί δαπάνης ... Χριστιανῶν .... ἐκ πόλεων Ρουσ τσούκκαί Καλοφέρ ... στήν ἁγιορειτική Μονή Ζωγράφου,Ἀνάτυπο ἀπό τό «Δελτίον τῆς Χριστιανικῆς Ἀρχαι-ολογικῆς Ἑταιρείας, τ. 31. Ἀθήνα 2010, σσ. 127-138.

• Γεωργίου Μ. Μπόντα, Χειρόγραφα βιβλία τῆς Μα-νουσείου Δημοσίας Βιβλιοθήκης Σιάτιστας, Ἀνάτυποἀπό τά «ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ», τ. 8, Κο-ζάνη 1997, σσ. 363-374 (μέ τήν Ἀφιέρωση-Σημείωμα:«Στο περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ». Ἀγαπητέ κ. Κύρου. Σέεὐχαριστῶ γιά τήν ἀποστολή τοῦ ὡραίου σου περιο-δικοῦ. Ὑγεία, νά εἶσαι πάντα καλά καί καλή συνέχεια.Σιάτιστα 23-5-2011».

• – , Ὁ Σιατιστινός Μητροπολίτης Μελενίκου καί Σιδη-ροκάστρου Παρθένιος Γκόλιας καί ὁ Σιατιστινός

Ε Ν Τ Υ Π Α Π Ο Υ Λ Α Β Α Μ Ε

31

Κωνσταντῖνος Δεμερτζῆς, πρωθυπουργός τῆς Ἑλλά-δος, Ἀνάτυπο ἀπό τά «ΔΥΤΙΚΟΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΓΡΑΜ-ΜΑΤΑ», τ. 11 Κοζάνη 2000, σσ. 331-336.

• – , Δημοτικά καί νεότερα τραγούδια τῆς Σιάτιστας,Ἀνάτυπο ἀπό τά «ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ» τχ. 57/Δεκ. 2006, σσ.241-252.

• – , Ἡ συμβολἠ τῆς Σιάτιστας στούς ἀγῶνες τοῦἜθνους, Ἀνάτυπο ἀπό τά «ΕΛΙΜΕΙΑΚΑ», τχ. 62/Ἰούν.2009, σσ. 47-58.

• Γιάννη Λάμπρου, Ἡ Ἀστροκερασιά καί ὁ Ἀποσπερίτης,Ἀθήνα 2010, σσ. 29.

• Ἀρχιμ. Δανιήλ Γ. Ἀεράκη, Μιλάω στήν ψυχή μου,Ἀθήνα 2011, σσ. 498.

• Κωνσταντίνου Ν. Καλλιανοῦ, Πρωτοπρεσβυτέρου,Ἰσορροπώντας .... Κείμενα ποιμαντικῆς μέριμνας καίβιωτῆς, Ἅγιον Ὄρος 2008, σσ. 127.

• Κωνσταντίνου Γ. Σταλίδη, Στό πέραν τῶν Κειμένων,Θεσσαλονίκη 2011, σσ. 98.

• Χάινριχ Σωτηρίου Σέφερ, Ἔτσι τό θέλησε ὁ Θεός. Ἕναπεριπετειῶδες ταξίδι μέσα στίς ἀναταράξεις τοῦ Χρό-νου, Πολύγυρος 2010, σσ. 144.

• Μητροπολίτου Λαγκαδᾶ, Λητῆς καί Ρεντίνης Ἰωάννου,Τό Χρονικόν τῆς εὑρέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τῆςἉγίας Κυράννης, Λαγκαδᾶς-Θεσσαλονίκη 2011, σσ. 52.(Προσφορά τοῦ μοναχοῦ Μαξίμου Ἰβηρίτη, ὁ ὁποῖοςἔπαιξε σημαντικότατο ρόλο στόν ἐντοπισμό καί στήνἀνεύρεση τῶν λειψάνων).

• Ἀθανασίου Σμαραγδῆ, Ἐπίκαιρη Γραφή καί Ἀλήθεια,Ἀρναία 2005, σσ. 406. (Περιέχει ἄρθρα τοῦ συγγραφέαστήν ἐφημερίδα «ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ», ἀρκετάἀπό τά ὁποῖα ἀναφέρονται στήν Ἀρναία).

• Δημήτρη Κοσμᾶ, Πλάτωνος Συμπόσιον, Ἀθήνα 2011,σσ. 272.

• – , Ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννη, Ἀθήνα 2011, σσ. 192.• Δημητρίου Θεοχ. Κύρου, Ὁ Μητροπολίτης Ἱερισσοῦ,

Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Σωκράτης Σταυρίδης(1866-1944). [Ἡ ζωή καί τό ἔργο του, ὅπως καταγρά-φηκε στό περιοδικό «ΑΡΝΑΙΑ» <1989-2011> καί σέἄλλα ἔντυπα], Ἀρναία 2011, σσ. 350.

ΨΗΦΙΑΚΟΙ ΔΙΣΚΟΙ• Ἀρχιμ. Δανιήλ Γ. Ἀεράκη, Ὁμιλίες.• Ἑλληνικῆς Βιβλικῆς Ἑταιρείας-Ἱεραποστολικοῦ Συν-

δέσμου «ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ, Ἡ Καινή Διαθήκη (στήδημοτική).

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ 2012• Τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανικοῦ Συλλόγου «ΙΩΑΝΝΗΣ Ο

ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ» (τσέπης), σσ. 64.• Τῆς Μονῆς Παντοκράτορος Ἁγ. Ὄρους (τσέπης), σσ.

128.• Τοῦ Πολιτιστικοῦ Συλλόγου Ἱερισσοῦ «Ὁ Κλειγένης»

(τοίχου), φφ. 12.

ΠΑΣΧΑΛΙΝΕΣ ΕΥΧΕΣ

Πήραμε τίς πασχαλινές εὐχές ἀπό τούς:• Ἀναστάσιο Νικ. Καστρέτσιο, καταστηματάρχη (Πολύ-

γυρος).• Ἀθανάσιο Δ. Οἰκονόμου, ἐκπαιδευτικό (Βόλος).

ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

Τήν Τρίτη μέρα τοῦ Πάσχα ἱερόσυλοι ἔκλεψαν τά θαυ-ματουργά λείψανα τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Φαρμα-κολύτριας (κάρα καί τμῆμα τοῦ δεξιοῦ ποδιοῦ της) ἀπότήν φερώνυμη Ἱερά Μονή, χωρίς μέχρι τώρα νά ἐντο-πισθοῦν, νά συλληφθοῦν καί νά τά ἐπιστρέψουν.

Ἡ Ἀρναία συνδέεται στενά μέ τά λείψανα τῆς ἉγίαςἈναστασίας καί τήν θαυματουργό ἐπενέργειά τους στήνκωμόπολη καί στούς κατοίκους της ἀπό τήν ἐποχή τῆςΤουρκοκρατίας μέχρι καί τά μέσα τοῦ 20οῦ αἰῶνα.

Σύμφωνα μέ τά Κατάστιχα Ληψοδοσίας τοῦ Ἱ. ΝαοῦἉγ. Στεφάνου (1882-1947) τά λείψανα τῆς Ἁγίας Ἀνα-στασίας μετακλήθηκαν στήν Ἀρναία ἀρκετές φορές.(Σχετικά μέ τούς Κώδικες τῶν Καταστίχων βλέπε ἐλάχιστα:Δημ. Κύρου, Τό παλιό Ἀρχεῖο τοῦ Μητροπολιτικοῦ ΝαοῦἉγ. Στεφάνου. Α΄ Οἱ κώδικες (1882-1947). (Μιά πρώτη καίσύντομη συνολική καταγραφή - περιγραφή) καί Β΄ ΤάἜγγραφα, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 67-68/Ἀπρ. - Σεπτ. 2005, σσ. 26-28).

Ἐπίσης σύμφωνα μέ Ἔγγραφο τοῦ 1878, τοῦ ἰδίουΝαοῦ ξοδεύθηκαν ἀπό τήν Ἐκκλ. Ἐπιτροπή 168 γρόσιαγιά τήν Ἁγία Ἀναστασία (δηλ. γιά τήν ἔλευση τῶν λει-ψάνων της καί τή φιλοξενία τῶν συνοδῶν της μοναχῶν).[Βλέπε σχετικά: Δημ. Θ. Κύρου, 1. Καταγραφή Ἀρχεί-ων. Τό Ἀρχεῖο Ἐγγράφων τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἁγί-ου Στεφάνου Ἀρναία, ΑΡΝΑΙΑ, τχ. 63/Ἀπρίλ. -Ἰούν. 2004,σσ. 3 (Ἔγγρ. δ΄) καί 4 (Σημ. 16), καί 2. Ὁ Μητροπολιτι-κός Ναός τοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀρναίας, Ἀρναία 2008,σσ. 118 καί 122).

Θαύματα τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας στήν Ἀρναία κατα-γράφονται στά παρακάτω δημοσιεύματα: α. Ἐφημ.«ΦΩΣ» (Θεσσαλονίκη), φ. 13-6-1945, β. ΜητροπολίτουἹερισσοῦ, Ἁγίου Ὄρους καί Ἀρδαμερίου Διονυσίου, Ἀπότά θαύματα τῶν Ἁγίων. Τά σημερινά θάυματα τῆς Ἁγ. Ἀνα-στασίας τῆς Φαρμακολυτρίας, ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΑΙ, τχ. 1013/1-12-1947. (Ἀναδημοσιεύονται στό περιοδικό «ΑΓΙΑΝΑ-ΣΤΑΣΙΤΕΣ», τχ. 21/Δεκ.2007, σσ. 18-19) καί 2. Ἡ Ἁγία Ἀνα-στασία ἡ Φαρμακολύτρια καί ἡ ὁμώνυμη Ἱερά Μονή...Τά θαύματα τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Φαρμακολυτρίας,Θεσσαλονίκη 1950, σσ. 11-14 καί 17-20 καί γ. Δημ. Κύρου,Ἐπιστολή, ἐφημ. «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ», (Θεσσαλονί-κης), φ. 4618/131, 24-12-1968, σ. 2.

(Γιά τίς μετακλήσεις τῶν λειψάνων τῆς Ἁγ. Ἀναστα-σίας στή Λιαρίγκοβη - Ἀρναία, ὅπως καταγράφεται στάΚατάστιχα Ληψοδοσίας, θά γράψουμε ἀναλυτικά σέπροσεχές τεῦχος).