2

Eagleton, Terry. The Illusions of Postmodernism. Oxford: Blackwell, 1996

3

Eagleton, Terry, Literary Theory, an Introduction, 2nd Edition. Oxford: Blackwell, 1996

Σκοπός αυτού του έργου δεν είναι μόνον να αποτελέσει , όπως δηλώνει και ο τίτλος του, μια εισαγωγή στην θεωρία της λογοτεχνίας, αλλά μια απόπειρα , γράφει ο Eagleton στον πρόλογο της 2ης έκδοσης, να γίνει αυτή κατανοητή και ελκυστική σε ένα ευρύτερο κοινό, ακόμα και αναγνώστες της λογοτεχνίας που μπορεί και να μην έχουν δει το εσωτερικό ενός πανεπιστημίου. Ο Eagleton στηρίζει αυτήν την θέση του στην άποψη ότι δεν υπάρχει καμία θεωρία της λογοτεχνίας η οποία να αφορμάται αποκλειστικά και μόνο από το λογοτεχνικό σώμα. Οι θεωρίες οι οποίες παρουσιάζονται σ’ αυτό το βιβλίο δεν ενδιαφέρονται μόνο για ό,τι αποτελεί «λογοτεχνική» γραφή καθώς σχετίζονται άμεσα και με άλλες ανθρωπιστικές επιστήμες και έχουν εφαρμογή σε χώρους πέρα απ’ αυτόν της λογοτεχνίας. Ο συγγραφέας τονίζει ότι το παρόν εγχείρημα όχι μόνο δεν είναι «ουδέτερο» αλλά παίρνει πολύ συγκεκριμένη θέση ενάντια , πρώτον, σε όσους βλέπουν την θεωρία της λογοτεχνίας με ελιτίστικη οπτική και άρα ως θέσφατο στους μη μυημένους , και δεύτερον, ενάντια σε όσους την αντιμετωπίζουν με εχθρότητα. Ο συγγραφέας τονίζει εμφατικά ότι χωρίς τη θεωρία δεν θα ξέραμε τι είναι «λογοτεχνικό έργο» και πώς να το διαβάσουμε. Η ανάπτυξη της λογοτεχνικής θεωρίας όμως στηρίζεται και στην ανατροπή του ελιτισμού που χαρακτήριζε πολλούς θιασώτες της. Και αυτό γιατί η θεωρία της λογοτεχνίας διαμορφώθηκε από δημοκρατικά ερεθίσματα. Το βιβλίο ξεκινάει με μια εισαγωγή που θέτει εκ νέου το ερώτημα «τι είναι Λογοτεχνία» απορρίπτοντας τη γραμμικότητα και ορίζοντας ως χώρο της λογοτεχνίας τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας. Εδώ παρουσιάζει του Ρώσους φορμαλιστές καθώς θεωρεί ότι μ αυτούς ξεκινά η θεωρία της λογοτεχνίας. Το πρώτο κεφάλαιο, The Rise of English, διαλέγεται με την «enstrangement case» ως την «ουσία της λογοτεχνίας» υποστηρίζοντας ότι αφενός αυτή δεν υπάρχει και αφετέρου το κείμενο υποδεικνύει ποια είναι αυτή η ουσία. Στα επόμενα κεφάλαια ο Eagleton παραθέτει τις θεωρίες της Φαινομενολογίας, της Ερμηνευτικής και τη θεωρία της πρόσληψης, τον Δομισμό και την Σημειωτική, τον Μεταδομισμό και την Ψυχοαναλυτική θεωρία, έχοντας πει ότι υποχρεωτικά έπρεπε να κάνει επιλογές σχετικά με το ποιες θεωρίες θα παρουσίαζε. Σ αυτή την παρουσίαση ο Eagleton συνδέει στενά την ανάπτυξη των θεωριών με τα τεκτενόμενα στο πολιτικό χώρο. Όπως ο ίδιος δηλώνει η θεωρία την οποία έχει εξετάσει είναι πολιτική, άρα αφορά το ευρύ κοινό και ότι αυτός ο πλουραλισμός των ρευμάτων στη θεωρία είναι κάτι που τονίζει το δημοκρατικό της χαρακτήρα και επομένως θα έπρεπε να τον καλοδεχτούμε.

4

5

Newton, K.M. (επιμ.), Η λογοτεχνική θεωρία του εικοστού αιώνα, Μτφρ, Αθανάσιος Κατσικερός και Κώστας Σπαθαράκης, Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2013

Η λογοτεχνική θεωρία του εικοστού αιώνα αποτελεί ένα ανθολόγιο κειμένων της θεωρίας της λογοτεχνίας , η γνώση των οποίων είναι απαραίτητη , όπως ο ίδιος ο επιμελητής της έκδοσης σημειώνει στην εισαγωγή του, για τον αναγνώστη της λογοτεχνίας. Ο Newton ξεκινάει με την αναγνώριση της αναζωπύρωσης του

6

ενδιαφέροντος για τα θεωρητικά ερωτήματα και τις εξελίξεις στην κριτική της λογοτεχνίας όπως αυτές σημειώνονται με την εμφάνιση, από το 1960 και μετά, των νέων θεωριών που αμφισβήτησαν τις προσεγγίσεις της ιστορικά προσανατολισμένης κριτικής και της παράδοσης της Νέας Κριτικής. Αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων ήταν , συνεχίζει ο επιμελητής, οι «θεωρητικοί πόλεμοι» και άρα γίνεται σαφής η αναγκαιότητα της γνώσης των σχολών θεωρίας της λογοτεχνίας από τους μελετητές της. Ο Newton κατατάσσει το βιβλίο του στην παράδοση που θέλει να καταστήσει τα θεωρητικά ζητήματα πιο προσιτά στο ευρύτερο κοινό της λογοτεχνίας , και όπως και ο Eagleton , απευθύνεται σε ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό που σίγουρα βρίσκεται και έξω από τον χώρο του πανεπιστημίου. Κάνει όμως την επισήμανση ότι το δικό του έργο ακολουθεί μια διαφορετική προσέγγιση. Ο ίδιος επεμβαίνει στα παρατιθέμενα κείμενα προσφέροντάς τα στο αναγνωστικό του κοινό εν είδη συντόμευσης, η οποία όμως, σύμφωνα με τον Καλοκαιρινό κατόπιν πρότασης του οποίου έγινε η μετάφραση του έργου στα ελληνικά, σε τίποτα δεν αδικεί το κείμενο, ούτε ως προς το ύφος του ούτε ως προς την έκθεση της επιχειρηματολογίας του κάθε κριτικού. Ο Newton βλέπει δύο βασικά πλεονεκτήματα που συνηγορούν στην απόφασή του γι’ αυτή την αφαιρετική επέμβαση. Πρώτον ότι είναι δύσκολο για τον αναγνώστη να κατανοήσει τα πλήρη δοκίμια και δεύτερον ότι έτσι κατέστη δυνατό να συμπεριληφθούν πολλά κείμενα. Ο επιμελητής ιδιαιτέρως υπογραμμίζει τη σημασία του δεύτερου πλεονεκτήματος σημειώνοντας ότι καθώς ο χώρος της θεωρίας είναι χώρος συνεχών συζητήσεων και διαφορετικών αντιλήψεων, ακόμα και στο εσωτερικό της ίδιας σχολής, ο αριθμός των κειμένων συντελεί στο να γίνει αυτό κατανοητό από τους αναγνώστες. Στόχος ουσιώδης καθώς η θεωρία είναι πάντοτε παρούσα, δεν μπορεί να αγνοηθεί, αρκεί να σκεφτούμε πώς οι αναγνώστες επιλέγουν κανόνες και περιορισμούς , συνειδητά ή μη. Και ο στόχος του βιβλίου είναι να γίνουν οι αναγνώστες πιο συνειδητοί στις επιλογές τους μέσα από τη σύγκριση των ερμηνευτικών προσεγγίσεων να είναι σε θέση να υιοθετήσουν μια διαφορετική στρατηγική. Αυτό ακριβώς επισημαίνει και ο Καλοκαιρινός στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης , δηλαδή ότι το παρόν εγχείρημα καλεί τους αναγνώστες κριτικών κειμένων να γίνουν κριτικοί αναγνώστες. Ο Newton παραθέτει μια δική του σύντομη εισαγωγή για κάθε θεωρητικό ρεύμα πριν την παράθεση των αντίστοιχων κειμένων. Θέλει να στρέψει την προσοχή του αναγνώστη στον διάλογο μεταξύ των κειμένων και θα κάνει τις «ερμηνευτικές κοινότητες» , όπως ο Fish χαρακτηρίζει τους αναγνώστε, να οδηγηθούν σε νέες συζητήσεις καθώς η λογοτεχνική κριτική είναι πεδίο διαρκούς συζήτησης.

Selden, Raman (ed.), From Formalism to Poststructuralism. The Cambridge History of Literary Criticism, vol. 8. Cambridge University Press, 1995

7

8