Η δυναστεία των Παλαιολόγων

Η τελευταία δυναστεία του Βυζαντίου: 1259-1463

Benozzo Gozzoli, fresco 1460: Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος

Η Δυναστεία των Παλαιολόγων• Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος (1259-1282)• Ανδρόνικος Β' Παλαιολόγος (1282-1328), γιος του Μιχαήλ Η'• Μιχαήλ Θ' Παλαιολόγος (1295-1320), γιος του Ανδρόνικου Β'• Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος (1328-1341), γιος του Μιχαήλ Θ'• Ιωάννης Ε' Παλαιολόγος (1341-1391), γιος του Ανδρόνικου Γ'• Ανδρόνικος Δ' Παλαιολόγος (1376-1379), πρωτότοκος γιος του Ιωάννη Ε'• Ιωάννης Ζ' Παλαιολόγος (1390), γιος του Ανδρόνικου Δ’• Ανδρόνικος Ε' Παλαιολόγος (1403-1407), γιος του Ιωάννη Ζ'• Μανουήλ Β' Παλαιολόγος (1391-1425), δευτερότοκος γιος του Ιωάννη Ε'• Ιωάννης Η' Παλαιολόγος (1425-1448), γιος του Μανουήλ Β'• Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος (1449-1453), γιος του Μανουήλ Β'

α΄ η άνοδος

• Το ελληνικό κράτος της Νίκαιας προσαρτά το Μυστρά : η μάχη της Πελαγονίας 1259

η μάχη της Πελαγονίας 1259

Μισθοφορικός στρατός

• Τόπος: βόρεια Μακεδονία, πεδιάδα Πελαγονίας, κοντά στις Πρέσπες.

• Αντίπαλοι :

ο στρατός του κράτους της Νίκαιας: 6.000 Μικρασιάτες στρατιώτες και μισθοφόροι 1500 Ούγγροι - 300 Γερμανοί – Τούρκοι – 2.000 Κουμάνοι – 600 Σλάβοι…*

Ιωάννης Παλαιολόγος & Αλέξιος Στρατηγόπουλος

η δυτική συμμαχία: το δεσποτάτο της Ηπείρου - το φραγκικό κράτος της Αχαΐας (Guillaume de Villehardouin ) – και από το βασίλειο Σικελίας 400 ιππότες (Manfred Hohenstaufen)

* Πηγή = Χρονικόν του Μορέως

Η νίκη της Πελαγονίας προετοίμασε την επανίδρυση της αυτοκρατορίας!

• Αποτέλεσμα: ο μισθοφορικός βυζαντινός στρατός νίκησε.

Ο πρίγκιπας της Αχαΐας αιχμαλωτίστηκε και ελευθερώθηκε με αντάλλαγμα: Μυστρά – Μονεμβασιά – Μάνη

• Συνέπειες: Η νίκη άνοιξε το δρόμο στον Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο για την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης, που ήταν ακόμα υπό λατινικό έλεγχο.

Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος(1259-1282)

• Το Βυζαντινό Κράτος ανασυστήθηκε (1261) από τον Μιχαήλ Η' και γνώρισε χάρη στη διπλωματία του μια τελευταία αναλαμπή που διήρκεσε ως τα 1350 περίπου.

Οι πρόγονοι του Μιχαήλ Η΄

Οικογένειες που είχαν δώσει αυτοκράτορες: Κομνηνών – Δούκα – Αγγέλων

Η άνοδος στην εξουσία του Μιχαήλ Παλαιολόγου

•Ο Μιχαήλ Η΄ ήταν στρατηγός του αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεοδώρου Β΄ Λάσκαρη Βατάτζη (εγγονός του ιδρυτή του κράτους της Νίκαιας, Θεόδωρου Α΄ Λάσκαρη). •Όταν πέθανε ο αυτοκράτορας, ο Μιχαήλ στέφθηκε το 1259 (36 ετών) συναυτοκράτωρ με τον ανήλικο γιο του Θεόδωρου, Ιωάννη Δ΄ Λάσκαρη.•Το 1261 με την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, στέφθηκε αυτοκράτορας Ρωμαίων στη Βασιλεύουσα.

Ο Ιωάννης Δ΄ Λάσκαρης σε ηλικία 11 ετών τυφλώθηκε από τον Μιχαήλ και πέρασε το υπόλοιπο της ζωής του ως μοναχός

Η «ευφυής διπλωματία» του Μιχαήλ Η΄

• Το 1263 οι Λατίνοι παραχώρησαν το Μυστρά για την απελευθέρωση του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουϊνου.

• Με υποσχέσεις για ένωση των Εκκλησιών προσπάθησε να αναβάλει μία Σταυροφορία των Λατίνων για επανάκτηση της Πόλης.

• Ο Μιχαήλ είχε στηρίξει τη βιωσιμότητα του κράτους του στην επανένωση των Εκκλησιών

Η Σύνοδος της Λυών 1272-1274

•Με σειρά υποχωρήσεων σε εκκλησιαστικά θέματα, οι αντιπρόσωποι της Ανατολικής Εκκλησίας υπογράφουν στη Λυών το 1274 συμφωνία ενώσεως με τους Καθολικούς. •Η συμφωνία αυτή δεν έγινε δεκτή από τον ορθόδοξο κλήρο και το λαό και ο μόνος που τυπικά υποτάχθηκε στον πάπα ήταν ο ίδιος ο Μιχαήλ και ο γιος του Ανδρόνικος Β‘.

Ο καρδινάλιος Bonaventura δέχεται τους έλληνες απεσταλμένους στη Σύνοδο της Λυών

οι εμφύλιοι πόλεμοι

• Ο σφετερισμός της εξουσίας από το Μιχαήλ Η΄ προκάλεσε την εξέγερση του πληθυσμού της Μικράς Ασίας, που ήταν συναισθηματικά συνδεδεμένος με τη δυναστεία των Λασκαρίδων.

• Επήλθε οικονομική και στρατιωτική κατάρρευση.

• Το νόμισμα υποτιμήθηκε, ενώ η βαριά φορολογία και η εξαθλίωση προκάλεσαν επαναστάσεις του λαού και της μεσαίας τάξης κατά των ευγενών στη:

• Θεσσαλονίκη• Αδριανούπολη

Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος

(1282-1328)•Ο Ανδρόνικος, αντιλαμβανόμενος την άρνηση των υπηκόων του να δεχθούν τη συμφωνία της Λυών, ακύρωσε τις δεσμεύσεις του πατέρα του.

•Σε συνθήκες οικονομικής κρίσης προχώρησε σε δραστικές περικοπές των στρατιωτικών δαπανών: μείωσε τη δύναμη του στρατού και του στόλου και οι ξένοι μισθοφόροι κυριάρχησαν.

•Για παράδειγμα προχώρησε το 1302 στην πρόσληψη μισθοφόρων, της «Καταλανικής Εταιρείας», η οποία τελικά αποδείχθηκε μια ομάδα τυχοδιωκτών, που επιδίδονταν σε ληστείες και λεηλασίες.

β΄ η πτώση

Οι διάδοχοι του Ανδρόνικου Β΄:ο γιος Μιχαήλ Θ΄ 1294-1320

• Η συμβασιλεία με τον πατέρα του χαρακτηρίστηκε από συνεχείς αποτυχημένες στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον:

• των Βουλγάρων (1304)• των Καταλανών (1305) που

λεηλατούσαν την ενδοχώρα• το σουλτάνο Οσμάν (1311)

Μιχαήλ Θ΄ 1294-1320

• Κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα κατά του παππού του Ανδρόνικου Β΄.

• Ο εμφύλιος πόλεμος που διήρκεσε από το 1321 ως το 1328 εξάντλησε το κράτος.

• Ο Ανδρόνικος ηττήθηκε από το σουλτάνο Ορχάν με αποτέλεσμα να χαθεί η Νίκαια (1331) και η Νικομήδεια (1337) για τους βυζαντινούς.

Οι διάδοχοι του Ανδρόνικου Β΄:ο εγγονός Ανδρόνικος Γ΄ 1328-1341

Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος 1328-1341

Η εξάπλωση των Οθωμανών

Ο Orhan Gazi • κατέλαβε την Προύσα (1326, η

νέα πρωτεύουσα), τη Νίκαια (1331), τη Νικομήδεια (1337), την Καλλίπολη (1354).

• και ίδρυσε το τάγμα των Γενίτσαρων.

Ο σουλτάνος Ορχάν (1336-1362) πρωτότοκος γιος του ιδρυτή της δυναστείας των Οσμανληδών, από την οποία το κράτος ονομάστηκε Οθωμανικό

100 χρόνια πριν την Άλωση: το Βυζαντινό

κράτος περιορίζεται στη

Θράκη, τη Θεσ/νίκη και την

Πελοπόννησο

«ενωτικοί αυτοκράτορες vs. ανθενωτικού λαού» (1370-1440)

• Οι βυζαντινοί αυτοκράτορες Ιωάννης Ε‘, Μανουήλ Β‘ και Ιωάννης Η' ταξίδεψαν για βοήθεια στη Δύση, υποσχόμενοι την υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή Εκκλησία.

• Η υποχώρηση αυτή δεν έγινε δεκτή από το λαό.

Έκκληση βοήθειας από τη Δύση

• Ο Ιωάννης Ε΄ το 1355 απευθύνθηκε στον πάπα Ιννοκέντιο, ζητώντας στρατιωτική βοήθεια με αντάλλαγμα την υποταγή της Ανατολικής Εκκλησίας στη Ρώμη. Η προσπάθεια απέτυχε.

• Το 1364 ζήτησε τη βοήθεια των Ούγγρων.

• Το 1367 ταξίδεψε στη Ρώμη, όπου δήλωσε υποταγή στον πάπα!

• Το 1390 ο βυζαντινός αυτοκράτορας ήταν πλέον υποτελής στο σουλτάνο των Οθωμανών.

Ιωάννης Ε΄ Παλαιολόγος 1341-1391

Ο πάπας Ουρβανός δέχεται την επίσκεψη του βυζαντινού αυτοκράτορα

Σύγχρονες μαρτυρίες

Το Χρονικόν του Μορέως• Το Χ ρ ο ν ι κ ό ν τ ο υ Μ ο ρ έ ω ς είναι χρονογραφία του 14ου αιώνα

(ανωνύμου) που εξιστορεί τις σταυροφορίες, ιδίως την 4η που κατέλυσε τη βυζαντινή αυτοκρατορία το 1204.

• Είναι η σημαντικότερη πηγή για τη φεουδαρχική οργάνωση του πριγκιπάτου της Αχαΐας. Σώζεται σε τέσσερα διαφορετικά κείμενα, ένα έμμετρο στα ελληνικά, ένα στα γαλλικά, ένα στα ιταλικά και ένα στα αραγονικά.

• Υποστηρίζεται ότι όλα τα σωζόμενα κείμενα είναι μεταγενέστερα, ενώ το πρωτότυπο κείμενο έχει χαθεί.

• Οι στίχοι του ελληνικού κειμένου είναι γραμμένοι σε δημώδη γλώσσα με αρκετές λέξεις προερχόμενες από το λεξιλόγιο των Φράγκων, σε δεκαπεντασύλλαβο ανομοιοκατάληκτο ιαμβικό μέτρο.

4ο Γυμνάσιο Αγίων Αναργύρων Vaspan