ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η μανιοκατάθλιψη είναι μια ψυχική διαταραχή η οποία αφορά το συναίσθημα, κατά την οποία ο ασθενής μεταπίπτει από τη μανία στην κατάθλιψη. Η κλινική εικόνα της μεταξύ άλλων αποτελείται από την υπερένταση, υπερκινητικότητα, σκωπτική διάθεση, συναισθηματική έξαρση, λογόρροια, ιδεόρροια, διάσπαση προσοχής, αϋπνία, απώλεια βάρους και από την αναστάτωση, άγχος, επιθετικότητα, σύγχυση, εξάντληση, αυθορμητισμός, αϋπνία, οξυθυμία, νοσηρότητα, πανικός, παράνοια, πίεση λόγου, ταχείες αλλαγές στην σκέψη και οργή, αδυναμία λήψης πρωτοβουλιών, απομόνωση, ανορεξία, αϋπνία. Αυτά τα συμπτώματα παρουσιάζει και ο 22χρονος ασθενής στη δική του περίπτωση διπολικής διαταραχής.

Η παρούσα λειτουργική κατάσταση του ασθενούς μετά τη θεραπεία που έχει λάβει (φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία, αγωγή λιθίου και παρακολούθηση από ψυχίατρο, κοινωνικό λειτουργό, ψυχολόγο και εργοθεραπευτή) είναι κατά πολύ βελτιωμένη. Πιο αναλυτικά οι συναισθηματικές εξάρσεις, η υπερένταση, η υπερκινητικότητα, οι διαταραχές του λόγου και της σκέψης, ο πανικός και η ανορεξία έχουν περιοριστεί κατά πολύ, ενώ παρουσιάζονται περιστασιακά διαταραχές του ύπνου και ελαφριά διάσπαση της προσοχής. Ο ασθενής παρουσιάζει ακόμα έντονο άγχος.

Το επάγγελμα που έχει επιλεγεί για την επαγγελματική του αποκατάσταση είναι η επαγγελματική λήψη φωτογραφίας. Η φωτογραφία είναι η διαδικασία δημιουργίας οπτικών εικόνων μέσω της καταγραφής και αποτύπωσης του φωτός, με χρήση κατάλληλων συσκευών (φωτογραφικές μηχανές).

ΑΝΑΛΥΣΗ

Ο συγκεκριμένος ασθενής θα ήταν προτιμότερο να ασχοληθεί με την επαγγελματική φωτογραφία μόνο δηλαδή εκείνη που απαιτεί το άτομο να εργάζεται σε φωτογραφικό στούντιο και γενικά σε κλειστούς χώρους (πχ. Εκκλησίες, μουσεία, αίθουσες εκδηλώσεων) και όχι με την καλλιτεχνική γιατί αυτή προϋποθέτει πολλές φορές εξωτερικούς χώρους ( ύπαιθρος) και αυτό θα έθετε το άτομο σε κίνδυνο καθώς ένα από τα συμπτώματα της μανίας είναι η εμπλοκή σε ριψοκίνδυνες δραστηριότητες όταν υπάρχουν ποικίλα ερεθίσματα, λόγω αδυναμίας εκτίμησης των κινδύνου.

Η ανάληψη αυτού του επαγγέλματος θα έχει προφανώς ιδιαίτερη σημασία για τον ασθενή γιατί όπως όλα τα επαγγέλματα έτσι κι αυτό θα συμβάλλει στην προσωπική, οικονομική ανεξαρτησία και στην επιβίωση του καθώς και στην κοινωνική επανένταξη και ενσωμάτωση.

Είναι χαρακτηριστικό πως οι πάσχοντας από μανιοκατάθλιψη δεν παρουσιάζουν κάποιο παθολογικό-σωματικό αίτιο που να τους καθιστά ανίκανους για να εργαστούν. Αντίθετα, η αδυναμία τους έγκειται σε ψυχοσωματικούς παράγοντες όπως η διάσπαση της προσοχής ως σύμπτωμα μανίας και η αδιαφορία και η άρνηση ως συμπτώματα της μελαγχολίας. Σε έναν ασθενή επομένως, που έχει αποκατασταθεί και εξακολουθεί ή όχι να παίρνει προληπτική/συντηρητική αγωγή λιθίου δεν υπάρχουν περιορισμοί στην εργασία του. Πιο συγκεκριμένα ο ασθενής δεν αντιμετωπίζει καμία κινητική ή αισθητηριακή δυσλειτουργία. Η μανιοκατάθλιψη επηρεάζει μόνο μερικά από τα γνωστικά και ψυχοκοινωνικά στοιχειά εκτέλεσης όπως είναι η εστίαση και η διάρκεια προσοχής, η επίλυση προβλήματος, εκτίμηση ασφάλειας, έλεγχος πραγματικότητας, κοινωνική συμπεριφορά, δεξιότητες αντιμετώπισης, διαχείριση χρόνου και αυτοέλεγχος.

ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΗ

Σε ένα πρώτο στάδιο, ο ασθενής θα ήταν καλό να εργαστεί ως βοηθός φωτογράφου. Πέρα από τη γενική του εκπαίδευση στο χώρου της φωτογραφίας όπου θα λάβει τις βασικές γνώσεις και τεχνικές, θα είναι σκόπιμο εξασκήσει όσα έμαθε και σε πραγματικές συνθήκες εργασίας, όπου ο παράγοντας του στρες είναι αυξημένος και ιδιαίτερα επικίνδυνος για τον ασθενή. Το πλεονέκτημα και τον νόημα αυτής της άσκησης θα είναι οι μειωμένες σχετικά υποχρεώσεις, που με τη σειρά τους οδηγούν σε χαμηλότερα επίπεδα άγχους, στρες και υπερέντασης. Σε αυτό το πρώτο στάδιο οι αρμοδιότητές του θα μπορούσαν να περιοριστούν στο να κουβαλάει και να στήνει τον εξοπλισμό αλλά και να παρακολουθεί την εργασία του βασικού φωτογράφου. Σταδιακά οι ευθύνες του θα μπορούν να αυξάνονται, κάθε φορά που δείχνει να καταφέρνει να φέρνει εις πέρας με ευκολία τις ήδη υπάρχουσες χωρίς να αγχώνεται. Επομένως, σε δεύτερο στάδιο θα μπορούσε να ασχολείται και με την ετοιμασία του φωτισμού και με το στήσιμο του χώρου, έπειτα με τη λήψη κάποιων απλών φωτογραφιών (όπως διάφοροι χώροι και αντικείμενα – 3ο στάδιο) μέχρι να αποκτήσει την εμπειρία και την ικανότητα να τραβάει πιο δύσκολες και σύνθετες φωτογραφίες (πρόσωπα, ανθρώπους -4ο στάδιο) και γενικά να απαθανατίζει στιγμές και γεγονότα τα οποία δε μπορούν να επαναληφθούν οπότε και δεν υπάρχει η δυνατότητα πολλαπλής ή επαναληπτικής λήψης (5ο στάδιο).

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ

Ο στόχος της προσαρμογής είναι να επιτρέψει στο άτομο να συμμετέχει σ’ ένα έργο για το οποίο κάποιες από τις απαιτούμενες δεξιότητες δε τις κατέχει. Όπως έχει ήδη αναφερθεί τα άτομα που πάσχουν από μανιοκατάθλιψη δεν υστερούν σε κάτι όσον αφορά τις κινητικές και αισθητηριακές δεξιότητες. Συνεπώς δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε και χρήσιμη η ύπαρξη βοηθητικών μέσων για την καθαυτή λήψη της φωτογραφίας, αλλά και ούτε μπορούν να γίνουν αλλαγές στο ίδιο το έργο. Προσαρμογές θα γίνουν στο πλαίσιο της υποβοήθησης του ατόμου σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο, όπου και υστερεί. Σε αυτό το σημείο, ο ασθενής έχει φτάσει από άποψη γνώσεων και εμπειρίας, σε επίπεδο να μπορεί να εργαστεί όχι ως βοηθός πια, αλλά ως βασικός φωτογράφος. Θα είναι προτιμότερο να επικεντρωθεί στην επαγγελματική λήψη φωτογραφιών και λιγότερο στην καλλιτεχνική. Αυτόματα αυτός ο περιορισμός οδηγεί την εργασία του να λαμβάνει χώρα κυρίως σε στούντιο και κλειστούς χώρους (εκκλησίες, μουσεία, αίθουσες εκδηλώσεων) όπου η οργάνωση είναι καλύτερη και η προετοιμασία μεγαλύτερη (οπότε και οι αγχογόνες καταστάσεις που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τις εξάρσεις της μανιοκατάθλιψης περιορίζονται επίσης). Ωστόσο καλό θα είναι η καλλιτεχνική λήψη να μην απορριφθεί τελείως, καθώς μπορεί να αποτελεί μορφή έκφρασης ή και μέσο χαλάρωσης και ηρεμίας για τον πάσχοντα. Σημαντική είναι κυρίως η αποφυγή επικίνδυνων σημείων της υπαίθρου (απότομες πλαγιές, μεγάλα ύψη, ορμητικά νερά). Η διευκρίνιση αυτή μπορεί να φαίνεται περιττή για οποιονδήποτε άνθρωπο, όμως για τον μανιοκαταθλιπτικό είναι απαραίτητη, καθώς όταν βρίσκεται σε κρίση μανίας αγνοεί ή συχνά και επιδιώκει τον κίνδυνο

βλάπτοντας συχνά τον εαυτό του, ενώ όταν βρίσκεται σε κατάθλιψη πάσχει από τάσεις αυτοκτονίας. Απαραίτητη είναι και η ύπαρξη ενός προσωπικού βοηθού φωτογράφου. Οι ασθενείς με διπολική αντιμετωπίζουν δυσκολία στη δημιουργία υγειών σχέσεων (η συμπεριφορά τους μπορεί να είναι σκωπτική, επιθετική – πιο σπάνια, αντικοινωνική κ.α.). Επιπλέον, η συναναστροφή με πολύ κόσμο μπορεί να τους, ταράξει, να τους αγχώσει ή και να τους παρασύρει, οδηγώντας τους σε εξάρσεις. Δεδομένου ότι το επάγγελμα του φωτογράφου απαιτεί σε πολύ μεγάλο βαθμό την κοινωνική συναναστροφή, θα πρέπει να υπάρχει ένας βοηθός ο οποίος θα ασχολείται με το επικοινωνιακό κομμάτι. Με αυτόν τον τρόπο, αποφεύγονται οι συναισθηματικές εξάρσεις που προκύπτουν από τις κοινωνικές επαφές, ιδιαίτερα όταν η ατμόσφαιρα είναι ιδιαίτερα φορτισμένη (πολύ γιορτινό ή πένθιμο κλίμα). Επιπλέον προλαμβάνονται οι στρεσογόνες καταστάσεις οι οποίες προκύπτουν από τις απαιτήσεις και την προσπάθεια συνεννόησης και συνδιαλλαγής με τους πελάτες.