ΣΠΑΡΑΓΓΙ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ

ΠΟΛΥΕΤΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ

ΣΠΑΡΑΓΓΙ

Εισηγητής: Χαράλαμπος Θανόπουλος MSc Γεωπόνος

Αθήνα 2010

Ι.Γ.Ε. ΣΠΑΡΑΓΓΙ

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΣ 2

2. ΣΠΑΡΑΓΓΙ Βοτανική ταξινόµηση: Asparagus officinalis L. var altilis Οικογένεια: Liliaceae Συνώνυµα: Ασπάραγγος Σφαράγγι Αγρέλλι Βλαστάρι 2.1. Γενικά

• Ευρωπαϊκό φυτό που συναντάται αυτοφυές στην Ευρώπη και στην Ασία • Χρησιµοποιείται για διατροφή αλλά και για φαρµακευτικούς σκοπούς • Το εδώδιµο µέρος είναι οι τρυφεροί νέοι βλαστοί • Περιέχουν την ασπαραγίνη, που είναι ουσία διουρητική και

καρδιοτονωτική • Καταναλώνεται το λευκό και το πράσινο σπαράγγι, ανάλογα µε την

εφαρµοζόµενη καλλιεργητική τεχνική • Καλλιεργείται κυρίως στη Β. Ελλάδα (νοµούς Πέλλης, Θεσσαλονίκης,

Ηµαθίας και Έβρου) 2.2. Περιγραφή του φυτού

• Φυτό θαµνώδες και πολυετές • Η συγκοµιδή ξεκινά την άνοιξη του τρίτου χρόνου από τη σπορά του • Η απόδοση του αυξάνει µέχρι τον 6ο και 10ο χρόνο • Οικονοµικά η καλλιέργεια χρησιµοποιείται για 12-15 χρόνια, αλλά

υπάρχουν και αναφορές για φυτείες ηλικίας 100 χρόνων

Εικόνα 1: Σπαράγγι σε πλήρη ανάπτυξη



• Πολλές φορές παραµένει ως ζιζάνιο στο χώρο που είχε κάποτε καλλιεργηθεί

2.3. Η µέση σύσταση του σπαραγγιού είναι

• Νερό 93% • Πρωτεΐνες 2,2% • Υδατάνθρακες 2,4% • Λίπη 0,1% • Κυτταρίνες 1,4% • Πλούσιο σε βιταµίνη Β, C • Βιταµίνη Α: 700 µονάδες το πράσινο σπαράγγι και

20 µονάδες το λευκό σπαράγγι • Ασβέστιο και σίδηρο

2.4. Βοτανικά χαρακτηριστικά του φυτού

2.4.1. Υπόγειο µέρος του φυτού

Ρίζωµα

• Μικρός σε µέγεθος υπόγειος βλαστός. Φέρει οφθαλµούς από τους οποίους σχηµατίζονται οι βλαστοί και οι σαρκώδεις ρίζες.

• Κάθε χρόνο σχηµατίζεται καινούριο ρίζωµα πιο κοντά στην επιφάνεια του εδάφους, ενώ το παλιό καταστρέφεται

Εικόνα 2: Ρίζωµα Σαρκώδεις ρίζες

• Ξεκινούν από το ρίζωµα • Είναι χονδρές, σαρκώδεις και αρκετές σε αριθµό • Αναπτύσσονται κυρίως οριζόντια και λίγο προς τα κάτω • ∆εν διακλαδίζονται • Το µήκος τους φθάνει τα 60 εκ. ή περισσότερο (3-4 µέτρα) • Λειτουργούν ως αποθηκευτικά όργανα



Ινώδεις ρίζες

• Είναι λεπτές ρίζες µε διάµετρο 0,1-0,5 χιλιοστά • Αναπτύσσονται πάνω στις σαρκώδεις ρίζες • Ανανεώνονται κάθε χρόνο • Μέσω αυτών γίνεται η απορρόφηση νερού και θρεπτικών στοιχείων από

το έδαφος

2.4.2. Υπέργειο µέρος του φυτού

Βλαστοί

• Αναπτύσσονται την άνοιξη µε την άνοδο της θερµοκρασίας από τους οφθαλµούς που σχηµατίζονται στο ρίζωµα από την προηγούµενη βλαστική περίοδο

• Οι νεαροί συγκοµιζόµενοι βλαστοί είναι σαρκώδεις, τρυφεροί, χυµώδης, εύγευστοι και αποτελούνται από:

o το στέλεχος και o την κορυφή (ή οφθαλµό)

• Το χρώµα του βλαστού είναι πράσινο, αν και όταν αναπτυχθεί, στο µεγαλύτερο µήκος του µέσα στο έδαφος είναι λευκός (βλέπε εικόνα)

Εικόνα 3: Πράσινο σπαράγγι Εικόνα 4: Λευκό σπαράγγι

• Ο οφθαλµός έχει στρογγυλοποιηµένο ή οξύληκτο σχήµα και το χρώµα του (από κιτρινοπράσινο έως κοκκινοπράσινο) είναι χαρακτηριστικό της ποικιλίας

• Οι βλαστοί, που δε συγκοµίζονται για κατανάλωση, αναπτύσσονται σε ένα ύψος 120-180εκ. και στην κορυφή διακλαδίζονται. Οι βλαστοί αυτοί παύουν να είναι φαγώσιµοι



Φύλλα

• Κλαδόφυλλα ή φυλλοκλάδια: Σχηµατίζονται κατά (3-8) ζεύγη πάνω στους βλαστούς των διακλαδώσεων. Πρόκειται για πράσινα όργανα µήκους 1-1,5 εκ. και λεπτά σαν βελόνες. ∆εν είναι πραγµατικά φύλλα, αλλά επιτελούν όλες τις βασικές λειτουργίες (φωτοσύνθεση, αναπνοή, διαπνοή)

• Πραγµατικά φύλλα: Είναι πολύ µικρά, λεπιοειδή και µεµβρανώδη βράκτια, που καλύπτουν την κορυφή (οφθαλµό) των νεαρών βλαστών. ∆εν λειτουργούν ως φύλλα

Εικόνα 5: Φύλλα - Κλαδόφυλλα

Άνθη

• Είναι δίοικο φυτό. Σχηµατίζονται σε διαφορετικά φυτά θηλυκά και σε διαφορετικά φυτά τα αρσενικά άνθη

• Εµφανίζονται όταν τα στελέχη και τα κλαδόφυλλα αναπτυχθούν τελείως • Είναι µικρά, πρασινοκίτρινα και εµφανίζονται στις διακλαδώσεις των

κλάδων, µόνα τους ή σε οµάδες των 2-3 ανθέων • Τα αρσενικά άνθη είναι σχετικά πιο µεγάλα και επιµήκη, ενώ τα θηλυκά

είναι ελαφρώς µικρότερα • Τα αρσενικά φυτά έχουν µεγαλύτερη πρωιµότητα, παραγωγικότητα και

µακροζωία • Τα θηλυκά φυτά παράγουν βλαστούς µε µεγαλύτερη διάµετρο

Σπόροι

• Σχηµατίζονται το καλοκαίρι. Ωριµάζουν και συγκοµίζονται το φθινόπωρο 2.5. Ανάπτυξη του φυτού

• Ο αριθµός των οφθαλµών που σχηµατίζονται σε κάθε ρίζωµα είναι χαρακτηριστικό της ποικιλίας και ελάχιστα επηρεάζεται από τις κλιµατολογικές συνθήκες ή την ποσότητα των υδατανθράκων που αποθηκεύτηκαν στο ρίζωµα



• Η παραγωγικότητα των φυτών, δηλαδή ο αριθµός των βλαστών που αναπτύσσονται σε µία καλλιεργητική περίοδο και το πάχος τους επηρεάζεται άµεσα από την ποσότητα των αποθεµάτων του φυτού σε υδατάνθρακες που έχουν συγκεντρωθεί από την προηγούµενη χρονιά

Εικόνα 6: Έξοδος νεαρών βλαστών από το χώµα

Η δραστηριότητα του σπαραγιού φαίνεται στον παρακάτω πίνακα: Μήνας ∆ραστηριότητα του φυτού Νοέµβριος Η δραστηριότητα του σπαραγγιού

σταµατά και ξεραίνεται Νοέµβριος – Φεβρουάριο (ή Μάρτιο)

Το ρίζωµα του φυτού βρίσκεται σε λήθαργο και δεν υπάρχει καµία δραστηριότητα

Φεβρουάριο - Μάρτιο (θερµοκρασία εδάφους µεγαλύτερη από 10οC)

Βλάστηση των οφθαλµών και ανάπτυξη των βλαστών

Θερµοκρασία κοντά στους 18οC Μεγαλύτερη ανάπτυξη των βλαστών Μάρτιο - Απρίλιο Ανάπτυξη των βλαστών Απρίλιο - Μάιο Ανάπτυξη του φυλλώµατος Μάιο - Νοέµβριο Το φύλλωµα δραστηριοποιείται

(φωτοσυνθέτει κτλ) Νοέµβριο Το υπέργειο µέρος ξηραίνεται (πρέπει

να κόβεται) και το υπόγειο τµήµα (ρίζωµα) µπαίνει σε λήθαργο

• Η διάµετρος των βλαστών είναι µεγαλύτερη όταν η ποσότητα των

αποθεµάτων του φυτού σε υδατάνθρακες είναι µεγαλύτερη • Για αύξηση των αποθεµάτων σε υδατάνθρακες θα πρέπει η περίοδος

συγκοµιδής κάθε χρόνο να είναι περιορισµένης διάρκειας, ώστε τα φυτά



να έχουν αρκετό χρόνο στη διάθεση τους να αναπτύξουν φύλλωµα για να φωτοσυνθέσουν

• Είναι προτιµότερο το υπέργειο τµήµα να αποµακρύνεται από το χωράφι (καίγεται ή χρησιµοποιείται για την παραγωγή κοµπόστας) για να µειώνεται το πρόβληµα της διάδοσης ασθενειών (πχ σκωρίασης – σοβαρή µυκητολογική ασθένεια)

2.6. Απαιτήσεις σε κλίµα

2.6.1. Θερµοκρασία

• Φυτό ψυχρής εποχής. Αναπτύσσεται σε περιοχές µε µέση µηνιαία θερµοκρασία 15-24οC και µε αρκετά χαµηλές θερµοκρασίες το χειµώνα για παρατεταµένη περίοδο λήθαργου (3-5 µήνες)

• Οι άριστες θερµοκρασίες για την ανάπτυξη του φυτού είναι: Θερµοκρασία ηµέρας 24-29οC και θερµοκρασία νύκτας 13-19οC

• Οι τρυφεροί βλαστοί είναι ευαίσθητοι στις χαµηλές θερµοκρασίες, ιδιαίτερα τη στιγµή που εξέρχονται από το έδαφος

• Η µέση ηµερήσια θερµοκρασία επηρεάζει το ρυθµό ανάπτυξης των βλαστών. Η ανάπτυξη του βλαστού την ηµέρα είναι 1,8εκ. στους 13οC και 3εκ. στους 17οC

• Οι υψηλές θερµοκρασίες κατά τη συγκοµιδή προκαλούν το άνοιγµα της κορυφής των βλαστών και το σχηµατισµό των δευτερευόντων βλαστών

2.6.2. Αέρας

• Οι δυνατοί και ξηροί άνεµοι κατά την περίοδο της ανάπτυξης των τρυφερών βλαστών είναι ανεπιθύµητοι γιατί προκαλούν κύρτωση των βλαστών και τους καθιστούν ανεπιθύµητους για εµπορία

2.6.3. Εδαφική υγρασία • Επηρεάζει σηµαντικά την απόδοση του σπαραγγιού • Έλλειψη και υπερβολική υγρασίας την άνοιξη προκαλεί µείωση της

παραγωγής 2.7. Απαιτήσεις σε έδαφος

• Καλλιεργείται σε µεγάλη ποικιλία εδαφών, κυρίως όµως απαιτεί το έδαφος να είναι βαθύ, γόνιµο και ελαφρού τύπου

• Τα ιδανικά εδάφη είναι τα αµµοπηλώδη και οργανικά εδάφη • Το έδαφος πρέπει να στραγγίζει καλά • Το έδαφος πρέπει να έχει pH=6,5-7,5. Σε όξινα εδάφη (pH<6) παρουσιάζει

φτωχή βλάστηση • Να αποφεύγονται χωράφια που έχουν ήδη καλλιεργηθεί µε σπαράγγι • Το έδαφος πρέπει να είναι απαλλαγµένο από πολυετή ζιζάνια



2.8. Πολλαπλασιασµός

• Το σπαράγγι πολλαπλασιάζεται αγενώς µε ριζώµατα. Η παραγωγή όµως των ριζωµάτων προϋποθέτει πολλαπλασιασµό µε σπόρο. Θα λέγαµε εποµένως ότι χρησιµοποιούνται και τα δύο είδη πολλαπλασιασµού στο σπαράγγι

• Προτιµούνται συνήθως τα έτοιµα ριζώµατα γιατί έτσι η καλλιέργεια µπαίνει πιο γρήγορα στην παραγωγή

• Η σπορά γίνεται σε ανοικτά σπορεία • Παραµένουν στο σπορείο 1 χρόνο πριν τη µεταφύτευση στην τελική τους

θέση • Έχουµε τη δυνατότητα επιλογής των ριζωµάτων που σχηµατίζουν

βλαστούς καλύτερης ποιότητας • Σε 100γρ. σπόρου υπάρχουν 5000 σπέρµατα • Για την παραγωγή ριζωµάτων αρκετών για την φύτευση ενός στρέµµατος

(3000 ριζώµατα) χρειάζονται 100-150γρ σπόρου δεδοµένου της χαµηλής βλαστικότητας των σπόρων

• Η βλαστικότητα του σπόρου είναι περίπου 50% • Η ταχύτητα βλάστησης του σπόρου επηρεάζεται σηµαντικά από τη

θερµοκρασία που επικρατεί µετά τη σπορά: o Στους 10οC χρειάζονται 53 ηµέρες για βλάστηση του σπόρου o Στους 15οC χρειάζονται 24 ηµέρες o Στους 20οC χρειάζονται 20 ηµέρε o Στους 25 και 30οC χρειάζονται 10 ηµέρες

• Η εµβάπτιση των σπόρων σε νερό θερµοκρασίας 30-35οC για 3-4 ηµέρες και στην συνέχεια στέγνωµα της εξωτερικής τους επιφάνειας, επιταχύνει το ρυθµό βλάστησης των σπόρων

• Μπορεί να γίνει ακόµα απευθείας σπορά στις τελικές θέσεις των φυτών στο χωράφι

2.8.1. Συνθήκες στο σπορείο

• Το έδαφος στο σπορείο πρέπει να είναι ελαφρύ, ψιλοχωµατισµένο, πλούσιο σε οργανική ουσία και απαλλαγµένο από πέτρες

• Η σπορά γίνεται τη άνοιξη, από Μάρτιο µέχρι Απρίλιο • Οι αποστάσεις µεταξύ των γραµµών είναι 30-60εκ. και των φυτών πάνω

στη γραµµή 5-10εκ. • Τα ζιζάνια µεγαλώνουν πάρα πολύ γρήγορα, καθώς τα φυτά του

σπαραγγιού αναπτύσσονται µε αργό ρυθµό και το υπέργειο τµήµα τους δεν καλύπτει µεγάλη επιφάνεια πάνω στο έδαφο

• Η καταπολέµηση των ζιζανίων µεταξύ των γραµµών γίνεται µε σκάλισµα, ενώ ανάµεσα στις γραµµές γίνεται µε βοτάνισµα

• Εχθροί του σπαραγγιού είναι: αφίδες, τετράνυχος, και κάµπιες κάποιων εντόµων, όπως του κριόκερου, που κατατρώγουν το φύλλωµα



• Σηµαντικές ασθένειες είναι: σκωρίαση και ριζοκτονίαση

• Βασικό προληπτικό µέτρο είναι η συλλογή και το κάψιµο του ξερού φυλλώµατος το φθινόπωρο

• Προς το τέλος του φθινοπώρου το φύλλωµα αρχίζει να κιτρινίζει και σιγά-σιγά να ξεραίνεται

• Το ξερό φύλλωµα κόβεται λίγο πιο πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, για να γνωρίζουµε έτσι που υπάρχουν ριζώµατα

• Τα ριζώµατα µπαίνουν σε λήθαργο (Νοέµβριο)

2.8.2. Εγκατάσταση της φυτείας

Προετοιµασία του χωραφιού

• Βαθύ όργωµα (40-60 εκ.) το φθινόπωρο • Ενσωµάτωση οργανικής ουσίας (φρέσκιας κοπριάς ή χλωρής λίπανσης) • Την άνοιξη (Φεβρουάριο-Μάρτιο) γίνεται καλλιέργεια µε φρέζα για να

ψιλοχωµατιστεί και να ισοπεδωθεί το έδαφος και ταυτόχρονα για την προσθήκη της κοπριάς (χωνεµένης) και της βασικής λίπανσης

• Η εξαγωγή των ριζωµάτων από το σπορείο γίνεται νωρίς την άνοιξη (από τέλη Φεβρουαρίου έως Απρίλιο) και πριν να αρχίσουν να βλαστάνουν οι οφθαλµοί

• Καλά ριζώµατα είναι αυτά που έχουν µεγάλες σαρκώδεις ρίζες και φέρουν 2-5 οφθαλµούς, που είναι ευδιάκριτοι στην πάνω επιφάνεια τους

• Τα ριζώµατα πρέπει να είναι ηλικίας 1 χρόνου, γιατί πιάνουν καλύτερα από τα ριζώµατα µεγαλύτερης ηλικίας

Πληθυσµός των φυτών

• Τα ριζώµατα φυτεύονται µέσα στο αυλάκι σε απόσταση 33 εκ. το ένα από το άλλο. ∆ηλαδή υπάρχουν 3 ριζώµατα στο 1 µ.

• Οι αποστάσεις µεταξύ των γραµµών φύτευσης των ριζωµάτων κυµαίνονται από 2 έως 2,20 µ.

1ος χρόνος της καλλιέργειας

• Αµέσως µετά την εξαγωγή των ριζωµάτων ακολουθεί φύτευση αυτών στις µόνιµες θέσεις τους στο χωράφι

• Εάν τα ριζώµατα δε µπορούν να φυτευτούν αµέσως, τότε πρέπει να προφυλαχτούν µέσα σε βρεγµένες λινάτσες σε κρύο χώρο και µόνο για 2-3 ηµέρες

• Ανοίγονται αυλάκια βάθους 15 εκ. και πλάτους 45εκ. Μεταξύ δύο διαδοχικών αυλακιών υπάρχει διάδροµος µήκους 1 µ.

• Τα ριζώµατα τοποθετούνται στο βάθος της αυλακιάς µε τους οφθαλµούς προς τα πάνω

• Οι ρίζες δεν πρέπει να κλαδεύονται και να έρχονται σε επαφή µε λίπασµα



• Αρχικά τα ριζώµατα καλύπτονται µε χώµα µέχρι το µέσο της αυλακιάς (περίπου 8 εκ.)

Εικόνα 7: Φύτευση ριζωµάτων

• Μετά την εµφάνιση και ανάπτυξη των βλαστών σταδιακά γεµίζει η αυλακιά µε χώµα, δηλαδή µέχρι το φθινόπωρο του έτους φύτευσης, το χωράφι της φυτείας φαίνεται ισοπεδωµένο

• Προσοχή: Κατά το παράχωµα δεν πρέπει να καλύπτονται µε χώµα τα φύλλα στην κορυφή του βλαστού

• Αµέσως µετά την µεταφύτευση γίνεται πότισµα για να έρθει το έδαφος σε επαφή µε το ρίζωµα και τις σαρκώδεις ρίζες

• Τα ποτίσµατα µπορούν γίνουν κατά εβδοµαδιαία διαστήµατα και συνεχίζονται την άνοιξη και το καλοκαίρι, µέχρι το φθινόπωρο που αρχίζει να ξηραίνεται το φύλλωµα

• Συµπληρώνουµε τα κενά στο χωράφι, δηλαδή όπου δεν έχουν εµφανιστεί βλαστοί, µε τη φύτευση νέων ριζωµάτων

• Κατά το πότισµα και µέχρι τον Ιούλιο προστίθενται και οι επιφανειακές λιπάνσεις µε άζωτο (20 κιλά/ στρ.), σε µία ή περισσότερες δόσεις

• Εφαρµόζουµε επιφανειακό σκάλισµα για να παραχώσουµε την αζωτούχο λίπανση και να καταστρέψουµε τα ζιζάνια

• Το φθινόπωρο ή αρχές του χειµώνα, µε την πτώση της θερµοκρασίας, το υπέργειο µέρος του φυτού ξεραίνεται. Το ξηρό φύλλωµα κόβεται λίγο πιο πάνω από την επιφάνεια του εδάφους (περίπου 10 εκ. πάνω από το έδαφος)

• Το ξηρό υπέργειο τµήµα του φυτού αποµακρύνεται από το χωράφι και καίγεται για να καταστραφούν τυχόν υπάρχουσες ασθένειες

• Αλλιώς το υπέργειο τµήµα χρησιµοποιείται για την παραγωγή φυτικής κοµπόστας

• Επειδή τα φυτά είναι µικρά και οι αποστάσεις µεταξύ των γραµµών είναι µεγάλες, µπορεί να γίνει συγκαλλιέργεια µε µαρούλια, λάχανο, κρεµµυδάκια και φασόλια

• ∆εν γίνεται συγκοµιδή τον πρώτο χρόνο της καλλιέργειας σπαραγγιού



Εικόνα 8: Φυτά σπαραγγιού σε γλάστρα

Εικόνα 9: Έξοδος βλαστών από το έδαφος


• Αφήνουµε το υπέργειο τµήµα του φυτού να αναπτυχθεί κανονικά, χωρίς να κάνουµε συγκοµιδή βλαστών

• Το Νοέµβριο - ∆εκέµβριο προσθέτουµε 1τον/στρ. χωνεµένη κοπριά • Το Φεβρουάριο, πριν τη βλάστηση των οφθαλµών, προσθέτουµε 10-15

κιλά/ στρ. φώσφορο και 25 κιλά/ στρ. κάλιο • Το άζωτο προστίθεται σε ποσότητα 15 κιλά/ στρ. σε 3 δόσεις κατά την

διάρκεια της βλάστησης (Μάιο – Ιούλιο) και µέχρι τις αρχές Αυγούστου • Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των βλαστών (Μάιο) σκεπάζουµε

ελαφρώς τα φυτά µε χώµα για καλύτερη στήριξη και προστασία από τυχόν ανέµους

• Τα ποτίσµατα γίνονται κατά εβδοµαδιαία ή δεκαπενθήµερα διαστήµατα από το Μάιο έως και τον Αύγουστο

• Το φθινόπωρο το φύλλωµα ξεραίνεται, µε την πτώση της θερµοκρασίας • Ακολουθεί κόψιµο και κάψιµο του υπέργειου τµήµατος των φυτών έξω

από το χωράφι • Καταστροφή του αναχώµατος των φυτών, έτσι ώστε το χωράφι να

φαίνεται ισοπεδωµένο




• Από αυτή τη χρονιά ξεκινάει η συγκοµιδή • Μόλις γίνει η ισοπέδωση του εδάφους γίνεται και η προσθήκη 1 τον/ στρ.

χωνεµένης κοπριάς (Νοέµβριο - ∆εκέµβριο) • Τον ∆εκέµβριο - Ιανουάριο γίνεται η προσθήκη 18 κιλά/ στρ. φωσφόρου

και 28 κιλά/ στρ. καλίου • Το άζωτο προστίθεται σε ποσότητα 15-25 κιλά/ στρ. και σε 3 δόσεις:

o 1/3 πριν την κατασκευή του αναχώµατος o 1/3 µετά τη συγκοµιδή o 1/3 πριν το τέλος του Ιουλίου

• Κατασκευάζουµε τα αναχώµατα (σαµάρια) από Φεβρουάριο: Πρόκειται για συσσώρευση χώµατος πάνω στις γραµµές των φυτών. Σε αυτή την χρονική στιγµή το έδαφος δεν πρέπει να είναι αρκετά υγρό

• Το ανάχωµα έχει πλάτος 30εκ. και ύψος ανάλογο από την επιλογή για πράσινο ή λευκό σπαράγγι:

για το πράσινο σπαράγγι έχει ύψος 10εκ. για το λευκό σπαράγγι έχει ύψος 20εκ.

• Η κατασκευή του αναχώµατος γίνεται σε 2-3 επεµβάσεις • Η συγκοµιδή ξεκινάει από Μάρτιο µέχρι τον Απρίλιο (ανάλογα µε τη

θερµοκρασία) • Το µήνα Μάιο ακολουθεί χάλασµα των αναχωµάτων, έτσι ώστε το χωράφι

να εµφανίζεται πάλι επίπεδο. Αυτή η καλλιεργητική τεχνική αποσκοπεί στην παρεµπόδιση της ανόδου του ριζώµατος προς τα πάνω

• Το πότισµα γίνεται όπως και την προηγούµενη χρονιά • Το φθινόπωρο (Οκτώβριο – Νοέµβριο) αποµακρύνεται το υπέργειο µέρος

του φυτού που έχει ξεραθεί. Μεταφέρεται έξω από το χωράφι και καίγεται • Ακολουθεί ενσωµάτωση οργανικής λίπανσης ή κοπριάς (∆εκέµβριο)

Εικόνα 10: Καλλιέργεια σπαραγγιού σε πλήρη ανάπτυξη µετά το στάδιο συγκοµιδής των βλαστών




• Η προσθήκη φωσφόρου, καλίου και αζώτου γίνεται ακριβώς όπως την προηγούµενη χρονιά

• Ακολουθούν οι ίδιες καλλιεργητικές φροντίδες (κατασκευή αναχωµάτων, συγκοµιδή, ξελάκκωµα, πότισµα και κοπή του υπέργειου µέρους του φυτού) όπως τον 3ο χρόνο

2.9. Καλλιεργητικές φροντίδες

2.9.1. Λίπανση

Βασική λίπανση

• Προστίθεται πριν από τη φύτευση των ριζωµάτων • Αποτελείται από 7-10τον/στρ. φρέσκιας κοπριάς (φθινόπωρο) ή 3-

4τον/στρ. χωνεµένης κοπριάς (άνοιξη) ή ενσωµάτωση χλωρής λίπανσης (ψυχανθές)

• Προστίθενται φώσφορος και κάλιο µε χηµικό λίπασµα • Οι ποσότητες των λιπαντικών στοιχείων που πρέπει να εφαρµόζονται στο

στρέµµα: o 10-30 κιλά άζωτο o 15-20 κιλά φώσφορο o 25-30 κιλά κάλιο

• Σύνθετο λίπασµα (11-15-15) που χρησιµοποιείται πριν από τη φύτευση:80-100 κιλά/στρ.

Επιφανειακή λίπανση

• Προσθέτουµε 1 τον/στρ. χωνεµένη κοπριά µεταξύ των γραµµών των φυτών το ∆εκέµβριο, ώστε κατά την κατασκευή του αναχώµατος να βελτιώνεται το έδαφος που βρίσκεται πάνω από τα ριζώµατα

• Ο φώσφορος, το κάλιο και το 1/3 της ποσότητας του αζώτου προστίθενται Ιανουάριο - Φεβρουάριο, πριν την κατασκευή των αναχωµάτων

• Η υπόλοιπη ποσότητα του αζώτου προστίθεται µετά την συγκοµιδή των βλαστών

• Η απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων ξεκινάει από τον Απρίλιο, αυξάνει σταδιακά µε ένα µέγιστο τον Ιούλιο, µειώνεται τον Αύγουστο και σταµατά το φθινόπωρο

• Σε ορισµένες περιοχές στην Ελλάδα οι καλλιεργητές εφαρµόζουν αµέσως µετά τη συγκοµιδή και το χάλασµα των αναχωµάτων ενσωµάτωση του σύνθετου λιπάσµατος 11-15-15

• Μια φυτεία µε µέση παραγωγή 500 κιλά στο στρέµµα αφαιρεί από το έδαφος 13 κιλά αζώτου, 3,5 κιλά φωσφόρου και 12 κιλά καλίου



2.9.2. Άρδευση

• Τον 1ο χρόνο, µετά από τη φύτευση των ριζωµάτων, τα φυτά ποτίζονται πιο συχνά, κάθε εβδοµάδα ή κάθε 15 µέρες

• Η άρδευση της καλλιέργειας ξεκινάει από τον Απρίλιο έως και το Σεπτέµβριο

• Η περίοδος Απρίλιος - Μάιος, που ανταποκρίνεται στην περίοδο της συγκοµιδής και της ανάπτυξης του φυλλώµατος, χαρακτηρίζεται από ελαφριά κατανάλωση νερού

• Το µήνα Ιούνιο η κατανάλωση σε νερό αυξάνει γρήγορα, λόγω της µεγάλης αύξησης της βλάστησης

• Περίοδος Ιούλιος - Σεπτέµβριος • Η κατανάλωση σε νερό αυξάνεται και αποκτά την µέγιστη τιµή στο τέλος

Αυγούστου, καθώς βγαίνουν νέες βλαστήσεις και λειτουργεί εντατικά ο αποθησαυρισµός των θρεπτικών στοιχείων στο ρίζωµα

• Οι αρδεύσεις σταµατούν µε τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές • Τρόποι άρδευσης:

o Τεχνητή βροχή o Αυλάκια, ένα δεξιά και ένα αριστερά του αναχώµατος

2.9.3. Κάλυψη µε πλαστικά φύλλα • Πρόκειται για κάλυψη των γραµµών της καλλιέργειας µε πλαστικά φύλλα

πολυαιθυλενίου • Η συγκοµιδή ξεκινάει 10 ή περισσότερες ηµέρες νωρίτερα. Αυτό οφείλεται

στο γεγονός ότι αυξάνεται η θερµοκρασία κάτω από το κάλυµµα και µειώνονται οι απώλειες νερού λόγω εξάτµισης

• Επηρεάζεται και η ποιότητα των βλαστών και κυρίως αυξάνεται το µέσο βάρος και η διάµετρος αυτών. Προφανώς γίνεται καλύτερη δέσµευση των θρεπτικών στοιχείων

• Αυξάνεται η απόδοση της φυτείας, καθώς αυξάνεται το µέσο βάρος των βλαστών. ∆εν επηρεάζεται ο αριθµός των βλαστών

• Η διάρκεια της συγκοµιδής συντοµεύει κατά 10-15 ηµέρες, χωρίς όµως να επηρεάζεται η απόδοση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα την αύξηση της βλαστικής περιόδου και της φωτοσυνθετικής περιόδου

• Η τοποθέτηση των πλαστικών γίνεται αµέσως µετά την κατασκευή των αναχωµάτων (σαµαριών)

• Πριν την τοποθέτηση των πλαστικών συνίσταται χηµική καταπολέµηση των ζιζανίων (π.χ. 80-160γρ. Diuron)

• Τα πλαστικά φύλλα µετά τη συγκοµιδή αποµακρύνονται



Εικόνα 11: Κάλυψη των γραµµών µε πλαστικά φύλλα

2.10. Συγκοµιδή

• Η συγκοµιδή των νεαρών βλαστών του σπαραγγιού αρχίζει την άνοιξη, συνήθως από τα µέσα του Απριλίου µέχρι τα µέσα Ιουνίου

• Η συγκοµιδή ξεκινάει το 3ο χρόνο της φύτευσης των ριζωµάτων στο χωράφι, όταν όµως η ποικιλία είναι αρκετά ζωηρή τότε µπορεί να γίνει µια σύντοµη συγκοµιδή και το 2ο χρόνο. Στη δεύτερη περίπτωση συγκοµίζουµε 2-3 βλαστούς/ φυτό για να µην εξαντληθεί η καλλιέργεια

• Εάν η συγκοµιδή ξεκινήσει νωρίς, πριν από τα 2 χρόνια, τότε µπορεί να µειωθεί η παραγωγή για όλη τη ζωή της φυτείας

• Η διάρκεια της συγκοµιδής ποικίλει ανάλογα µε την ηλικία της φυτείας και µετριέται σε εβδοµάδες: o Το 2ο χρόνο από τη φύτευση των ριζωµάτων διαρκεί 1,5-2 εβδοµάδες o Το 3ο χρόνο από τη φύτευση των ριζωµάτων διαρκεί 3-5 εβδοµάδες o Το 4ο χρόνο από τη φύτευση των ριζωµάτων διαρκεί 6-7 εβδοµάδες o Το 5ο χρόνο και τα επόµενα χρόνια διαρκεί 8-10 εβδοµάδες

• Ο χρονικός προσδιορισµός πρέπει να τηρείται αυστηρά για να παραµένουν βλαστοί στη φυτεία, που θα αναλάβουν το έργο της φωτοσύνθεσης και της ανανέωσης της καλλιέργειας στο χρόνο, µε τη δηµιουργία νέων ριζωµάτων (ουσιαστικά επέκταση του ριζώµατος της προηγούµενης χρονιάς)

• Η παρατεταµένη συγκοµιδή µια χρονιά εξασθενεί τα φυτά και επηρεάζει (µειώνει) τη παραγωγή της επόµενης χρονιάς

• Κριτήριο συγκοµιδής στο πράσινο σπαράγγι είναι να έχει αναπτυχθεί ο βλαστός έξω από το έδαφος και η κορυφή (οφθαλµός) να είναι ακόµα κλειστή

• Στο λευκό σπαράγγι δεν περιµένουµε να αναπτυχθεί ο βλαστός έξω από το έδαφος. Μόλις ξεπροβάλει η κορυφή του, το συγκοµίζουµε

• Η διακοπή της συγκοµιδής καθορίζεται σηµαντικά από την διάµετρο των συγκοµισµένων βλαστών. Όταν το ποσοστό των λεπτών (αδύνατων) βλαστών αυξηθεί σηµαντικά θα πρέπει να σταµατήσει η συγκοµιδή, έστω κι αν δεν έχει συµπληρωθεί η διάρκεια της συγκοµιδής



• Το τµήµα του βλαστού που βρίσκεται µέσα στο έδαφος έχει λευκό χρώµα, ενώ αυτό που είναι πάνω από την επιφάνεια του εδάφους έχει πράσινο χρώµα

• Μπορεί να γίνει συγκοµιδή βλαστών που να έχουν πράσινο και λίγο λευκό χρώµα στη βάση τους. Η αναλογία του πράσινου και του λευκού χρώµατος εξαρτάται από: o Το βάθος στο οποίο κόβεται ο βλαστός κάτω από την επιφάνεια του

εδάφους o Το µήκος του βλαστού που αφήνεται να αναπτυχθεί πάνω από την

επιφάνεια του εδάφους και o Το ύψος του αναχώµατος

• Οι νεαροί βλαστοί συνήθως έχουν ιώδη χρωµατισµό πάνω στην κορυφή. Οι ποικιλίες που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή λευκού σπαραγγιού δεν πρέπει να έχουν ιώδη απόχρωση

• Η κοπή των βλαστών γίνεται µε κοφτερό µαχαίρι στη βάση τους • Το λευκό σπαράγγι κόβεται µόλις η κορυφή σπάσει την επιφάνεια του

εδάφους • Για να κοπεί το λευκό σπαράγγι πρέπει να βρεθεί, σκαλίζοντας το

ανάχωµα, η βάση του βλαστού και αφού κοπεί µε ειδικό εργαλείο, τραβιέται σιγά – σιγά ο βλαστός έξω από το χώµα κρατώντας τον από την κορυφή

• Το µήκος των συγκοµισµένων βλαστών στο πράσινο σπαράγγι είναι 27εκ. και στο λευκό σπαράγγι είναι περίπου 22εκ.

• Το µεγαλύτερο ποσοστό των συγκοµισµένων βλαστών πρέπει να έχει διάµετρο 1,6-2,4εκ.

• Η απόδοση σε αριθµό βλαστών ανά φυτό είναι πιο µεγάλη στο πράσινο σπαράγγι σε σύγκριση µε το λευκό σπαράγγι

• Οι βλαστοί όµως του λευκού σπαραγγιού είναι συνήθως µεγαλύτερης διαµέτρου από το πράσινο

• Το µέσο βάρος ανά βλαστό υπολογίζεται στα 35-60γραµ. για φυτεία µε 1200-1500 φυτά/ στρ.

• Η απόδοση µιας καλλιέργειας σπαραγγιού ποικίλει, ανάλογα µε την ποικιλία και την ηλικία της φυτείας από 300-800 κιλά/ στρ.

• Η απόδοση του φυτού ποικίλει κατά εποχή από 350-500 γραµµάρια, για µια φυτεία πλήρους παραγωγής

Συχνότητα της συγκοµιδής

•• ΑΑρρχχέέςς ττηηςς άάννοοιιξξηηςς ((ααρρχχέέςς ΑΑππρριιλλίίοουυ)) ηη σσυυγγκκοοµµιιδδήή γγίίννεεττααιι κκάάθθεε 22--44 µµέέρρεεςς •• ΑΑρργγόόττεερραα,, πποουυ ηη θθεερρµµοοκκρραασσίίαα ααννεεββααίίννεειι,, ηη σσυυγγκκοοµµιιδδήή µµπποορρεείί νναα γγίίννεεττααιι

κκάάθθεε µµέέρραα •• ΑΑνν κκααθθυυσσττεερρήήσσεειι ηη σσυυγγκκοοµµιιδδήή ττόόττεε οοιι ββλλαασσττοοίί γγίίννοοννττααιι αακκααττάάλλλληηλλοοιι

((εεννααππόόθθεεσσηη λλιιγγννίίννηηςς,, άάννοοιιγγµµαα ττηηςς κκοορρυυφφήήςς)) •• ΗΗ κκοοππήή ττωωνν ννεεααρρώώνν ββλλαασσττώώνν σσυυννίίσσττααττααιι νναα γγίίννεεττααιι ττιιςς ππρρωωιιννέέςς ώώρρεεςς •• Οι βλαστοί που συγκοµίζονται δεν πρέπει να παραµένουν εκτεθειµένοι

στον ήλιο. Η τρυφερότητα τους µειώνεται αµέσως µετά την κοπή. Γι αυτό



πρέπει να µεταφέρονται σε σκιά και να σκεπάζονται µε βρεγµένα σακιά, που να βρέχονται συνεχώς για να διατηρούν την υγρασία τους

2.11. Συντήρηση

• Η κατανάλωση φρέσκου σπαραγγιού περιορίζεται στις 8-10 περίπου εβδοµάδες της άνοιξης, που διαρκεί και η συγκοµιδή του

• Σε θερµοκρασία περιβάλλοντος, η ποιότητα των βλαστών των σπαραγγιών αλλοιώνεται γρήγορα. Τα σπαράγγια γίνονται ινώδη, µειώνεται η περιεκτικότητα τους σε σάκχαρα και αυξάνει η οξύτητα τους

• Για να διατηρηθούν οι βλαστοί σε καλή κατάσταση για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα, συνίσταται η αποθήκευση τους αµέσως µετά τη συγκοµιδή σε ψυγεία στους 2οC και σχετική υγρασία 90-95%. Έτσι συντηρούνται για 3-4 εβδοµάδες και στη συνέχεια (µετά την απόψυξη) να παραµείνουν για 3-6 µέρες σε κανονική θερµοκρασία

• Η υψηλή υγρασία στο ψυγείο αποθήκευσης είναι αναγκαίο για να αποφευχθεί η µάρανση

• Μια τεχνική συντήρησης είναι η τοποθέτηση των βλαστών σε όρθια θέση, ώστε η βάση τους να αγγίζει σε αβαθής δίσκους µε λίγο νερό. Με αυτό το τρόπο οι βλαστοί παραµένουν φρέσκοι και µάλιστα αυξάνουν σε βάρος

• Αποθήκευση σε θερµοκρασία µικρότερη από 0οC προκαλεί ζηµιές µε αποτέλεσµα ο οφθαλµός στην κορυφή να γίνεται µαλακός και ο βλαστός υδαρής

Εικόνα 12: ∆εµατοποιηµένα σπάραγγια έτοιµα προς πώληση

2.12. Εχθροί και Ασθένειες

2.12.1. Οι σηµαντικότεροι εχθροί

• Κριόκεροι (Crioceris asparagi): Μικρά έντοµα (µεγέθους 6 χιλιοστών) µε κιτρινέρυθρο χρωµατισµό και µαύρο χρωµατισµό στην πάνω µεριά του σώµατος τους. Εµφανίζονται την



άνοιξη, κατά την περίοδο της συγκοµιδής και τρέφονται αποκλειστικά και µόνο µε βλαστούς σπαραγγιού

Εικόνα 13: Crioceris asparagi

• Μύγα του σπαραγγιού (Platyparea poeciloptera): Η µύγα αυτή έχει µήκος 6-8 χιλιοστά και χρώµα καστανό. Εµφανίζεται κατά την περίοδο της συγκοµιδής και κατατρώγει στο εσωτερικό τους βλαστούς

• Αφίδες και τετράνυχοι

Μικρά έντοµα που αναπτύσσονται στους τρυφερούς βλαστούς, προκαλούν παραµόρφωση αυτών και καθυστερούν την ανάπτυξη των φυτών. Εµφανίζονται την άνοιξη µε την άνοδο της θερµοκρασίας

Τρόποι αντιµετώπισης από τα βλαβερά έντοµα:

• Συχνά σκαλίσµατα για την αποµάκρυνση των ζιζανίων που αποτελούν εστίες µόλυνσης της καλλιέργειας

• Αποµάκρυνση του ξερού υπέργειου τµήµατος από το χωράφι το φθινόπωρο και καύση αυτού

• Χηµική καταπολέµηση όταν η προσβολή είναι µεγάλη

2.12.2. Σηµαντικότερες ασθένειες

• Σκωρίαση (Puccinia asparagi): Αρκετά διαδεδοµένη ασθένεια, που εµφανίζεται µετά την περίοδο της συγκοµιδής (µετά τον Απρίλιο). Προκαλεί το σχηµατισµό αρχικά κίτρινων κηλίδων στους βλαστούς και στα φύλλα, που στη συνέχεια εξελίσσονται σε νέκρωση του φυλλώµατος. Τους καλοκαιρινούς µήνες εµφανίζεται πάνω στα προσβεβληµένα µέρη µια καφέ σκόνη (πρόκειται για τα σπόρια του µύκητα). Η ασθένεια ευνοείται από τις θερµές και υγρές συνθήκες του καλοκαιριού

Αντιµετώπιση: o Οι γραµµές φύτευσης να είναι παράλληλα µε τη διεύθυνση των τοπικών

ανέµων



o Η καύση του ξηρού υπέργειου µέρους το φθινόπωρο o Σε σοβαρές προσβολές ψεκασµός των φυτών 7-10 ηµέρες µετά από τη

συγκοµιδή µε µυκητοκτόνα maneb, zineb, carbedazim+maneb κα

Εικόνα 14: Σκωρίαση (Puccinia asparagi)

• Φουζαρίωση (Fusarium oxysporum): Ο µύκητας αυτός προκαλεί σάπισµα στη βάση των βλαστών. Αρχικά τα φυτά έχουν ανοικτότερο πράσινο χρώµα και στη συνέχεια κιτρινίζουν. Τελικά ξηραίνονται. Στις ρίζες εµφανίζονται κοκκινοκάστανες κηλίδες. Η µετάδοση της ασθένειας γίνεται µε τα φυτικά υπολείµµατα και µε µολυσµένο πολλαπλασιαστικό υλικό (ρίζωµα ή σπόρο). Η ασθένεια ευνοείται από χαµηλό pH, θερµοκρασία 24-30οC και υψηλή υγρασία

Εικόνα 15: Φουζαρίωση (Fusarium oxysporum)

Αντιµετώπιση: o Συνίσταται η εκρίζωση και η καύση των

προσβεβληµένων φυτών o Το έδαφος πρέπει να είναι καλά

αποστραγγιζόµενο µε pH=6,5-7,5 o Απολύµανση των ριζωµάτων µε

εµβάπτιση τους σε διάλυµα Carbetazim 125g/ 100l νερό

• Ριζοκτονίαση (Rhizoctonia violaceae): Ασθένεια παρόµοια µε τη Φουζαρίωση. Αρχικά ο µύκητας προκαλεί σάπισµα των ριζών και στη συνέχεια των βλαστών. Η µόνη λύση είναι η εκρίζωση και η καύση των προσβεβληµένων φυτών



2.13. Ποικιλίες

• Precoce d’ Argenteul: Πολύ πρώιµη δοκιµασµένη ποικιλία µε χοντρούς βλαστούς και κορυφή ελαφρώς ρόδινη

• Lorella: Προέρχεται από την προηγούµενη. Είναι αρκετά πρώιµη και παραγωγική µε βλαστούς πολύ καλής ποιότητας

• Mary Wasshington: Παλιά δοκιµασµένη αµερικάνικη ποικιλία µε βλαστούς χοντρούς, πολύ καλής ποιότητας και ρόδινη κορυφή

• Connover’s Colossal: Παλιά αµερικάνικη ποικιλία µε χοντρούς βλαστούς και χρώµατος ανοικτού πράσινου

• Darbonne No 4: Νεότερη σχετικά ποικιλία, που είναι αρκετά δοκιµασµένη στην Ελλάδα. Πρώιµη, πολύ παραγωγική. Οι βλαστοί είναι χοντροί, τρυφεροί, µε απόχρωση βιολέ µόλις βγαίνουν από το χώµα. Από αυτή προήλθαν οι ποικιλίες Darbonne No 3 και Darbonne vetre

• Alexander Marionnet: Βελτιωµένη ποικιλία. Έχει το χαρακτηριστικό ότι οι βλαστοί διατηρούνται λευκοί, ακόµα και όταν βγαίνουν έξω από το χρώµα, µέχρι τα 3εκ. Όταν οι βλαστοί αναπτύσσονται σε µεγαλύτερο ύψος παίρνουν πράσινο χρώµα

• Andreas F1: Είναι υβρίδιο µε 100% αρσενικά φυτά. Μέσης πρωιµότητας και υψηλής παραγωγικότητας, δίνει βλαστούς µέτριου πάχους

Εικόνα 16: Σπαράγγια έτοιµα προς πώληση



Βιβλιογραφία Χ. Μ. Ολύµπιος (1994) Ειδική Λαχανοκοµία (Λαχανικά Υπαίθρου), Αθήνα, Εκδόσεις Γεωπονικό πανεπιστήµιο Αθηνών

Κ. Ακουµιανάκης (2003) Αρχές της αειφορικής καλλιέργειας των κηπευτικών, Αθήνα, Πανεπιστηµιακές Σηµειώσεις Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών

R. Genders, Καλλιεργήστε τα λαχανικά σας, Αθήνα, Εκδόσεις Π. Κουτσούµπος P. Pears and S. Stickland, Ο κήπος του Βιοκαλλιεργητή, Καλλιέργεια – Φυτοπροστασία, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου

T. Denckla (2002) Εφαρµοσµένες βιοκαλλιέργειες, Λαχανικά – Βότανα – Άνθη – Καρποί - Οπωροφόρα δένδρα, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου

Κ.Γ. ∆ηµητράκης (1998) Λαχανοκοµία, Εκδόσεις ΑγροΤύπος Α.Ε., Αθήνα Χ.Κ. Πάσσαµ, Κ.Ακουµιανάκης, Α. Κοσµάτος, Ι. Μεγαλοκονόµος, Ανθοκηπευτικές Καλλιέγειες, Τεχνικά Επαγγελµατικά Εκπαιδευτήρια, Β΄Τάξη 1ου κύκλου, Οργανισµός εκδόσεως διδακτικών βιβλίων Αθηνών

Α. Αγγίδης (1999), Το Σπαράγγι, Αθήνα, Εκδόσεις Σταµούλης

ΣΠΑΡΑΓΓΙ

Documents

Transcript of ΣΠΑΡΑΓΓΙ