Η ειηά ή ειαηόδελδξν ή

ιηόδεληξν (επηζη.

Ειαία, Olea) είλαη γέλνο

θαξπνθόξωλ δέληξωλ

ηεο νηθνγέλεηαο ηωλ

Ειαηνεηδώλ

(Oleaceae), ην νπνίν

ζπλαληάηαη πνιύ ζπρλά

θαη ζηελ Ειιάδα. Ο

θαξπόο ηνπ νλνκάδεηαη

επίζεο ειηά θαη από

απηόλ παξάγεηαη ην

ειαηόιαδν. Η ειηά

ππήξμε ην ζύκβνιν ηεο

ζεάο Αζελάο.

ΙΣΤΟΡΙΑΗ ειηά είλαη γλωζηή από ηνπο αξραηόηαηνπο ρξόλνπο, θαη πηζαλόηαηα θαηάγεηαη από ην ρώξν ηεο αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ. Σύκθωλα κε ηελ αξραία ειιεληθή παξάδνζε, παηξίδα ηεο ειηάο είλαη ε Αζήλα θαη ε πξώηε ειηά θπηεύηεθε από ηελ Αζελά ζηελ Αθξόπνιε.

Οη Έιιελεο ήηαλ ν πξώηνο ιαόο πνπ θαιιηέξγεζε ηελ ειηά ζηνλ επξωπαϊθό κεζνγεηαθό ρώξν. Τελ κεηέθεξαλ είηε Έιιελεο άπνηθνη είηε Φνίληθεο έκπνξνη. Όπωο αλαθέξεη ν Πιίληνο, θαηά ην 580 π.Χ, νύηε ην Λάηην νύηε ε Ιζπαλία νύηε ε Τύληδα γλώξηδαλ ηελ ειηά θαη ηελ θαιιηέξγεηά ηεο. Η ειηά ωο ζύκβνιν:

Λόγω ηνπ ζεκαληηθνύ ξόινπ πνπ έπαημε ε ειηά αλά ηνπο αηώλεο ζηελ θαζεκεξηλόηεηα ηωλ ιαώλ ηεο Μεζνγείνπ θαη εηδηθόηεξα ζηελ Ειιάδα, ηα θιαδηά, ν θαξπόο αιιά θαη ην ειαηόιαδν, ν «ρπκόο» ηνπ ειαηόδεληξνπ, έρνπλ ζπκβνιηθό ραξαθηήξα θαη θαηέρνπλ ηηκεηηθή ζέζε ζε δηάθνξεο δξαζηεξηόηεηεο ηεο δωήο ηωλ θαηνίθωλ ηεο πεξηνρήο.

Η ΕΛΙΆ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΌ Η ΕΛΙΆ ΩΣ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΌ ΣΤΟΙΧΕΊΟ

Πεγέο αλαθέξνπλ όηη νη έμη πξώηεο Οιπκπηάδεο είραλ ωο έπαζιν έλα κήιν. Μεηά θαζηεξώζεθε ωο έπαζιν ηωλ Οιπκπίωλ ν θόηηλνο, ην ζηεθάλη από θιαδί ηεο ηεξήο αγξηειηάο πνπ είρε βιαζηήζεη έμω από ηνλ νπηζζόδνκν ηνπ λανύ ηνπ Δία ζηελ Οιπκπία. Σηα Παλαζήλαηα ζεκαληηθό ξόιν έπαηδε ε ειηά ηνπ Εξερζείνπ, αιιά θαη ηα ζηέθαλα πνπ θηηάρλνληαλ κε ηα θιαδηά ηεο. Σηελ ηεξή πνκπή ζηνπο δξόκνπο ηεο Αζήλαο ζπκκεηείραλ νη ζαιινθόξνη, γέξνληεο ωξαίνη θαη επζπηελείο, πνπ θξαηνύζαλ ζηα ρέξηα ηνπο θιάδνπο ειαίαο.Μηαιεπηνκέξεηα πνπ αμίδεη λα ζεκεηωζεί είλαη όηη νη Αζελαίνη, πνπ ζεωξνύζαλ ηνπο εαπηνύο ηνπο πνιηηηζκέλνπο, θξαηνύζαλ θιαδηά ειηάο, ελώ νη ρεηξαθεηεκέλνη δνύινη θαη νη βάξβαξνη θξαηνύλ θιαδηά βειαληδηάο, αθνύ ε βειαληδηά ζεκαηνδνηεί ηνλ πξωηόγνλν πνιηηηζκό, ηελ ηξαρύηεηα θαη ηε βηαηόηεηα. Ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη όηη νη Οιπκπηαθνί αγώλεο νλνκάζηεθαλ ζηεθαλίηεο ή ηεξνί αθνύ ηα έπαζια είλαη απιά ζηέθαλα, ζε αληίζεζε κε ηα Παλαζήλαηα πνπ ήηαλ ρξεκαηίηεο, όπνπ ην έπαζιν ηνπ ζηεθαληνύ ειηάο ζπλνδεπόηαλ από βαξύηηκα πιηθά έπαζια.

Σε έλδεημε ηεο εθηίκεζεο πνπ δείρλνπλ νη ιανί ηεο Μεζνγείνπ ζηελ ειηά, πνιιά αληηθείκελα θαζεκεξηλήο ρξήζεο δηαθνζκνύληαη κε κνηίβα απνηεινύκελα από θιαδηά θαη θαξπνύο ηνπ ειαηόδεληξνπ. Έηζη, ζπρλά ζπλαληάκε ζηελ Ειιάδα θαη ζηηο άιιεο κεζνγεηαθέο ρώξεο ηελ ειηά λα θνζκεί πήιηλα θαη μύιηλα αληηθείκελα θαζεκεξηλήο ρξήζεο, ιεπθά είδε, θνζκήκαηα θ.α. Τα ηειεπηαία ρξόληα έρεη γίλεη ηδηαίηεξα δεκνθηιήο ε ρξήζε ηεο ειηάο ζε γάκνπο θαη βαπηίζεηο, ηόζν ωο πξωηνγελέο πιηθό (ζηεθάληα παξάλπκθωλ ζε γάκν, δηαθόζκεζε ιακπάδωλ) όζν θαη ωο δηαθνζκεηηθό ζηνηρείν (επάξγπξα ζηέθαλα ηνπ γάκνπ ζε απνκίκεζε ζηεθάλνπ ειηάο, κπνκπνληέξεο θ.α.).