ΣΩΦΡΟΝΙΣΤΙΚΗ

Σωφρονισμός μέσω της φυλακής -> όταν βγει κάποιος από την φυλακή μπορεί να βγει ως παραγωγικός άνθρωπος.

Η φυλακή όμως δεν εξανθρωπίζει και δεν σωφρονίζει τους ανθρώπους σήμερα. Είναι απρόσφορο μέσο για να το πράξει. Δεν μπορούμε να αποδώσουμε στην κοινωνία υγιούς ανθρώπους με την στέρηση των ελευθεριών τους. Έχουν γίνει μέχρι σήμερα τεράστια βήματα ως προς την μεταχείριση των κρατουμένων.Το σημαντικότερο είναι ότι απαγορεύθηκαν τα βασανιστήρια. Η φυλάκιση θεωρείται η ποινή του πολιτισμένου νόμου.

Αριθμός κρατουμένων 2010 : 11.364Αριθμός που εκκρεμεί προς δίκη : 3.541Ισόβια κάθειρξη : 823Πρόσκαιρη κάθειρξη: 2594Φυλάκιση: 260Κρατούμενοι για χρέη: 43

Ταυτόχρονα υπάρχει και πρόβλημα της χωρητικότητας και υπερπληθυσμού των φυλακών.

ΕΔΔΑ -> ο υπερβολικός πληθυσμός στις φυλακές αποτελεί απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση με βάση το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ. (βλέπε Υπόθεση Suleymanovitch κατά Ιταλίας) Π.χ. Κορυδαλλός -> 640 ενώ υπάρχουν σήμερα περίπου 2.500 κρατούμενοι.

Σύμφωνα με ΕΔΔΑ η χωρητικότητα κελιού φυλακής/ άτομο μπορεί να είναι 7 τμ2 τουλάχιστον. Δηλαδή αρκεί να μείνει σε μικρό χώρο ώστε να συνιστά αυτό απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.

Σήμερα στην Ελλάδα οι χειρότερες συνθήκες επικρατούν στις φυλακές του Κορυδαλλού. Για λόγους ασφάλειας περιορίζονται τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των φυλακισμένων. Ωστόσο εκτός από αυτούς τους παράγοντες υπάρχουν και αρκετοί θάνατοι στις φυλακές λόγω των συνθηκών κράτησης και μεταχείρισης. Συνήθως πεθαίνουν από υπερβολική δόση ναρκωτικών και λόγω αυτοκτονιών.

Εξέλιξη κυρώσεων και σωφρονιστικά συστήματα:Η ποινή της φυλάκισης είναι καλύτερη σε σχέση με τις άλλες ποινές που υπήρχαν και υπάρχουν (π.χ. τα βασανιστήρια). Υπήρχαν εκτός από την ποινή των βασανιστηρίων παλιά και οι θανατικές ποινές και αρκετοί άλλοι βασανιστικοί τρόποι ποινής και τιμωρίας. (π.χ. Institutia Carolina)

Σήμερα υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις που δεν φυλακίζονται οι δράστες εφόσον παρακολουθούν ορισμένα προγράμματα (π.χ. χρήστες ναρκωτικών ή καταστήματα εργασιών).

Το σωφρονιστικό σύστημα κάθε χώρας χαρακτηρίζεται και από την οικονομία, την θρησκεία της κάθε χώρας. Π.χ. Βυζάντιο – οι ποινές ήταν προσαρμοσμένες στην ηθική αντίληψη. Η ποινή της σταύρωσης που υπήρχε καταργήθηκε αργότερα για θρησκευτικούς λόγους.

Η φυλακή ήταν παλιά μέσο εξασφαλιστικό της ποινής και όχι σωφρονιστικό.Μεγάλος Κωνσταντίνος -> διάκριση ανδρών / γυναικών σε σωφρονιστικά καταστήματαΟνόριος -> επίσκεψη δικαστών στις φυλακές.Αργότερα καταργήθηκαν οι ιδιωτικές φυλακές που υπήρχαν τότε.Μπεκαρίας - > Κατάργηση βασανιστηρίων από τους ποινικούς κώδικες της Ευρώπης (πρώτος ΠΚ που τροποποιήθηκε ήταν ο Ρωσικός).

Αποκορύφωμα ήταν ο Κώδικας της Γαλλικής Επανάστασης.Αναγκαιότητα για πρόληψη νέων εγκλημάτων ήταν το επιδιωκόμενο με την επιβολή των ποινών (ανάγκες πρόληψης).

Η φυλάκιση ήταν η ανθρωπιστικότερη και η καταλληλότερη ποινή διότι εξασφάλιζε καταρχήν δυνατότητα κλιμάκωσης της σε σχέση με τον βαθμό της απαξίας της πράξεως. Για αυτό το λόγο χαρακτηρίστηκε ως η ποινή του πολιτισμένου κόσμου.

Για την οργάνωση φυλακών και κράτηση ατόμων διαμορφώθηκαν κανόνες που αποτελούν σήμερα το Σωφρονιστικό σύστημα (εισαγωγή από την Γερμανία).

Επικρατεί ασάφεια σε σχέση με τον όρο ‘Σωφρονιστική’.1880 -> εμφανίστηκε η πρώτη συζήτηση για ανάγκη ύπαρξης κανόνων οργάνωσης φυλακώνΠατέρας σωφρονιστικής ήταν ο Γάλλος Jansu που ανέφερε τις γενικές αρχές φυλάκισης. Επίσης ο Julius το 1827 στη Γερμανία έδωσε τα πρώτα μαθήματα Σωφρονιστικής.Αλλά ο όρος σωφρονιστική χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1880.Το 1885 γεννήθηκε και η εγκληματολογία με το έργο του Lombrosso.Διευρύνθηκε αργότερα ο σκοπός της ποινικής κύρωσης. Από απλή ανταπόδοση έγινε ανθρώπινη κύρωση.Αναπτύσσονται επίσης και τα μέτρα ασφαλείας και οι παρεπόμενες ποινές.

Η σωφρονιστική σήμερα είναι η επιστήμη της ορθής μεταχείρισης των κρατουμένων.

Δικαστική απόφαση -----------/// Σωφρονιστική //// ------- Έκτιση της ποινής και είσοδος στην κοινωνία.

Από την έκδοση της δικαστικής απόφασης αρχίζει το ενδιαφέρον της σωφρονιστικής και συνεχίζει μέχρι τους κανόνες της έκτισης και εκτέλεσης της ποινής (απόφασης) αυτής.

Εκτέλεση απόφασης -> ΠΚΈκτιση ποινής -> Σωφρονιστική

Νόμος 2776/ 1999 -> Σωφρονιστικός Κώδικας (ισχύει)ΠΔ για οργάνωση Υπουργείου Δικαιοσύνης.

Σωφρονιστική: είναι εγκληματολογικός κλάδος που ερευνά, μελετά και επιδιώκει την βελτίωση της οργάνωσης και λειτουργίας του σωφρονιστικού συστήματος ως τμήματος του ευρύτερη μηχανισμού της ποινικής δικαιοσύνης και της αντεγκληματικής πολιτικής του κράτους. Αντικείμενο της είναι το σωφρονιστική σύστημα και η σωφρονιστική πολιτική.Σκοπός της είναι η πρόταση για βελτίωση οργάνωσης του σωφρονιστικού συστήματος.Οι προτάσεις προέρχονται από εθνικούς αλλά και υπερεθνικούς φορείς. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης είναι ο κεντρικός μηχανισμός ελέγχου της σωφρονιστικής πολιτικής, προσωπικού καταστημάτων κτλπ. (π.χ. ακόμα και περίθαλψη κρατουμένων φυλακών)

Η σωφρονιστική πολιτική επηρεάζεται από την πολιτική γραμμή του κάθε πολιτικού καθεστώτος. Π.χ. Ελλάδα 2008 -> μετατροπή αυξήθηκε σε 5 χρόνια.

Σωφρονιστικό σύστημα: Γενική έννοια: σύνολο κανόνων και αρχών που διέπουν την εκτέλεση των ποινών. Διαμορφώνονται τύποι σωφρονιστικών συστημάτων (κοινοβιακό, απομονωτικό, μικτό και προοδευτικό σωφρονιστικό σύστημα).

Στενή έννοια: τύπος σωφρονιστικού συστήματος που ισχύει σε μια χώρα και υιοθετεί ένα κράτος. Έχει κάποια χαρακτηριστικά που είναι συστατικά, όπως:

- υλικοτεχνική υποδομή (προσωπικό, κτίριο, πληθυσμός κρατουμένων και εξοπλισμός).

- Συμπληρωματικά στοιχεία ( δεν αλλάζει η υλικοτεχνική υποδομή, αλλά απλώς βελτιώνουν το σύστημα. Δεν είναι αναγκαία για την συγκρότηση του συστήματος, π.χ.

συμμετοχή κοινού στην επιβολή κυρώσεων ή σύστημα μετά – σωφρονιστικής αγωγής).

- Ρυθμιστική στοιχεία (είναι οι δικαϊκοί κανόνες που διέπουν το σύστημα. Δηλαδή μια άρτια σωφρονιστική νομοθεσία που περικλείει και τα παραπάνω).

Σωφρονιστική επιστήμη:- σωφρονιστική (οργάνωση και λειτουργία συστήματος)- σωφρονιστικό δίκαιο ( νόμοι για οργάνωση συστήματος).

Χαρακτηριστικά της σωφρονιστικής επιστήμης:- ανήκει σε εγκληματολογικούς κλάδους (θετικό επιστημονικό

κλάδος).- Νομικός κλάδος σαφέστατα ( στοχεύει στην υλοποίηση

μέτρων.)- Συνέπεια της παγκοσμιότητας είναι η δημιουργία διεθνούς

συνεργασίας σε επίπεδο του ΟΗΕ.

John Hovar -> 18ος αιώνας, σερίφης Άγγλος, αφιέρωσε την ζωή του για να αλλάξει τις συνθήκες των Αγγλικών φυλακών.Διαπίστωσε τα εξής με επίσκεψη σε φυλακές:

- δεν υπήρχε διάκριση (ανδρών / γυναικών και παιδιών).- Τις περισσότερες ώρες ήταν σιδηροδέσμιοι - Κελιά χωρίς φως και αερισμό- Γυμνοί οι κρατούμενοι- Δεν υπήρχε διατροφή- Δεν υπήρχαν στρώματα και κουβέρτες- Χωρίς θέρμανση κτλπ.

Κατάφερε δύο νομοθετήματα: καταργήθηκε υποχρέωση πληρωμής για διατροφή, εξασφάλιση αυτοπρόσωπης παράστασης κρατουμένων στη δίκη, συνθήκες υγιεινής με έλεγχο από δικαστές, ξεχωριστή κράτηση ανδρών και γυναικών.

Ιδρύθηκε η εταιρία για αναμόρφωση του σωφρονιστικού συστήματος προς τιμή του.

Καποδίστριας -> άλλαξε το σωφρονιστικό σύστημα. Κατάφερε να εξασφαλίσει στρώματα, κρεβάτια για κρατουμένους, δωρεάν ρούχα, διατροφή, pocket money κρατουμένων που ήταν άποροι.

Σωφρονιστικά συστήματα: - Σύστημα κλειστής μεταχείρισης- Σύστημα ανοιχτής μεταχείρισης

Τα παραπάνω αφορούν τους χώρους φυλάκισης και ελευθερίας δράσης – κίνησης των κρατουμένων.

Συστήματα κλειστής μεταχείρισης:(με την χρονική σειρά που διαμορφώθηκαν)

1. Κοινοβιακό σύστημα : στερητική της ελευθερίας ποινή. Δεν υπήρχαν άλλα δικαιώματα κρατουμένων. Έφτιαχναν παντού φυλακές και υπήρχαν χάλια υποδομές. Εγκατάσταση κρατουμένων ακόμα και σε μη σωφρονιστική ιδρύματα. Ως αποτέλεσμα εμφανίστηκε αυτό το σύστημα. Οι κρατούμενοι ζούσαν μαζί αλλά υπήρχε οργάνωση και της καθημερινής ζωής των κρατουμένων. Υπήρχε παρακολούθηση για το επίπεδο σωφρονισμού τους. Εφαρμόστηκε στις πρώτες φυλακές που ιδρύθηκαν στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση. Οι κρατούμενοι διαβίωναν όλοι μαζί σε κοινούς θαλάμους, χωρίς διαχωρισμό ηλικίας, ψυχικής υγείας, φύλου κτλπ. Ούτε βέβαια με διαχωρισμό ύψος και είδος ποινής. Είναι σύστημα ανθρωπο- αποθήκης. Ήταν πρόχειρα συστημένοι χώροι. Οι κρατούμενοι δεν είχαν καμία δυνατότητα εκπαίδευσης και εργασίας.

2. Απομονωτικό σύστημα: (σύστημα Πενσιλβάνια) Οι φυλακές δημιουργήθηκαν μετά τις κριτικές προς το προηγούμενο σύστημα. Είναι εποχή που έχουμε τις πρώτες μεταρρυθμίσεις για εξατομικευμένη μεταχείριση κρατουμένων. Ο Berham πρότεινε καλύτερη και οικονομικό έλεγχο (πανοπτικό σύστημα του Berham). Δεν ίσχυσε ακριβώς με τον τρόπο συλλογισμού του Berham. Ο κρατούμενος ήταν σε απομόνωση στο κελί του. Έπρεπε να βρεθεί με τον εαυτό του σε περισυλλογή για σωφρονισμό (λόγω κυρίως θρησκευτικών αντιλήψεων). Επιτρεπόταν επισκέψεις σε ιερέα και δικηγόρο. Όχι σε συγγενείς. Δεν υπήρχε βέβαια συναίνεση του κρατουμένου και είχε ολέθριες συνέπειες στην ψυχή του κρατουμένου. Δεν επέτρεπε την επανένταξη του κρατουμένου αυτού στην κοινωνία. Οι κρατούμενοι κρατούνταν χωρίς διαχωρισμούς αλλά υπό καθεστώς αυστηρής και πλήρης απομόνωσης. Μοιάζει με το Άουσβιτς όπου έλεγε ότι η εργασία σε απελευθερώνει. Υπήρχε πλήρης πειθαρχία. Δεν δικαιούνταν να επικοινωνήσουν με τον έξω κόσμο. Υπήρχε σωματική και ψυχική απομόνωση. Επιτρεπόταν η εργασία στους κρατούμενος σε αυτό το σύστημα και αυτό ήταν για τα δεδομένα της εποχής θετικό. Ήταν το λεγόμενο παραγωγικό σύστημα. Η παραγωγική εργασία ευνοούσε ότι οι κρατούμενοι έκτιαν την ποινή τους κατά το μεγαλύτερη μέρος και εργαζόταν για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα είτε για να ιδρύσουν νέες πτέρυγες στις φυλακές είτε για να παράγουν υλικά προϊόντα που θα εξασφάλιζαν τα προς το ζην σε αυτούς αφού θα τα αγόραζαν τρίτοι. Ακολουθεί η εισαγωγή εκπαίδευσης ταυτόχρονα με την απομόνωση και την εργασία στο απομονωτικό σύστημα. Η εκπαίδευση αποτέλεσε εξέλιξη. Η εκπαίδευση αφορούσε θρησκευτική εκπαίδευση. Τα υπέρ του απομονωτικού συστήματος ήταν ότι η αυστηρή απομόνωση

απέτρεπε το φαινόμενο της διαφθοράς στην φυλακή. Θεωρούνται αποτελεσματικό διότι σε καθεστώς πλήρους απομόνωσης ο κατηγορούμενος είχε την δυνατότητα να σκεφτεί και να μετανιώσει. Είχαν τα δύο παραπάνω συστήματα πολύ μικρό οικονομικό κόστος.

3. Μικτό σύστημα: οι κρατούμενοι ήταν απομονωμένοι την νύχτα ενώ την ημέρα εργάζονταν εν σιωπής. Βασιζόταν στην βιομηχανική επανάσταση. Χρησιμοποιούσαν την εργασία του κρατουμένου. Αυτό βοήθησε και την επανένταξη του κρατουμένου στην κοινωνία αφού μάθαινε να δουλεύει. Δεν είχε τα δυσμενή αποτελέσματα της απομόνωσης. Απαιτούσε όμως δημιουργία φυλακών με οργανωμένο σύστημα εργασίας.

4. Προοδευτικό σύστημα: Σήμερα χρησιμοποιείται στην Ιρλανδία. Χρησιμοποιεί τα θετικά στοιχεία των προηγούμενων συστημάτων. Η ποινή διακρίνεται σε 3 στάδια:

a. Στάδιο πλήρης απομόνωσης (καλή διαγωγή ήταν η προϋπόθεση και προθεσμία 3 μηνών)

b. Απομόνωση την νύχτα και εργασία την ημέρα (προϋπόθεση να διανύσει 4 τάξεις που είχαν διαφορετική βαθμολογία. Ήταν πρόγονος του ευεργετικού συστήματος εργασίας σήμερα στις φυλακές).

c. Απόλυση υπό όρους του κρατουμένου αφού υπάρχει καλή διαγωγή υπό προϋποθέσεις βέβαια. Εφαρμόστηκε στην Κέρκυρα κατά την Ιταλική κατοχή. Το μειονέκτημα ήταν η δυσχέρεια στην παρακολούθηση και αξιολόγηση των κρατουμένων.

Ήταν πρωτοποριακό σύστημα έκτισης ποινής. Αν κάποιος είχε την βεβαιότητα άσχετα από εργασία ή αν είναι νομοταγής ή όχι θα κάτσει στην φυλακή αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να σωφρονιστεί. Εισάχθηκε σύστημα βαθμών. Υπήρχε νωρίτερα αποφυλάκιση κρατουμένων με βάση διάφορά κριτήρια όπως καλή διαγωγή και εργασία που παρείχε στην φυλακή ο κρατούμενος. Εισάχθηκε η υπό όρων απόλυση, η παροχή άδειας σε κατηγορουμένους και πολλοί άλλοι παρόμοιοι θεσμοί. Υπήρχε γρηγορότερη αποφυλάκιση. Οι κρατούμενοι χρεώνονταν το φαγητό που κατανάλωναν και από την άλλη μπορούσε να ζητήσουν όσο φαγητό θέλουν αφού θα το πλήρωναν. Υπήρχε με λίγα λόγια δηλαδή και κίνητρο αποδοτικότητας. Οι κρατούμενοι μετά την αποφυλάκιση έπαιρναν χρηματικό ποσό ανάλογα με τους βαθμούς που είχαν συλλέξει και αυτό βοηθούσε στην επανένταξη τους στο κοινωνικό σύνολο.

2ος Παγκόσμιος πόλεμος -> αρχές για μεταχείριση των κρατουμένων.

Σήμερα ισχύει το σύστημα της εμπιστοσύνης αφού τους εμπιστεύονται ότι δεν θα αποδράσουν και θα εκτίσουν τις ποινές τους. Είναι ανοιχτό σύστημα.

Ποινική καταστολή -> αντιμετώπιση, αποτροπή του εγκλήματος μέσω ποινικών κυρώσεων. Αυτό γίνεται σε νομοθετικό, δικαστικό και σωφρονιστικό επίπεδο. Σε νομοθετικό επίπεδο όταν αναφερόμαστε σε ποινική καταστολή αναφερόμαστε σε ποινική απειλή (ΠΚ και ειδικοί ποινικοί νόμοι).Σε δικαστικό επίπεδο η νομοθετική πρόβλεψη λαμβάνει σάρκα και οστά (εξατομικεύεται η ποινική κύρωση στην προσωπικότητα του κάθε δράστη).Σε σωφρονιστικό επίπεδο κάνουμε λόγο για εκτέλεση της ποινής που επέβαλε το δικαστήριο.Π.χ. 299 ΠΚ + ελαφρυντικές περιστάσεις -> επιβολή συγκεκριμένης εξατομικευμένης ποινής.

Υπάρχουν κύριες, παρεπόμενες ποινές και μέτρα ασφαλείας.Η σωφρονιστική ρυθμίζει την έκτιση των κύριων ποινών.

Σκοποί επιβολής και έκτισης των ποινών:1. σκοπός είναι η ανταπόδοση2. γενική πρόληψη (αφορά απειλή ποινής απρόσωπα σε γενικό

πλαίσιο για όλα τα μέλη της κοινωνίας).3. ειδική πρόληψη (αποσκοπεί στην βελτίωση της

προσωπικότητας του κατηγορουμένου με σκοπό την μη ύπαρξη της υποτροπής.

Η σωφρονιστική ερευνά την μεταχείριση του καταδικασθέντος, την οργάνωση των φυλακών και την ορθή εφαρμογή της απόφασης που έχει επιβληθεί.

Επικρατούν σήμερα δύο στάσεις για τον σκοπό των σωφρονιστικών καταστημάτων:

Στάση ωφελιμισμού: ο άνθρωπος έχει ως βασικό προορισμό να είναι νομοταγής. Ωστόσο κάποιοι παράγοντες τον προκαλούν παραμόρφωση, η οποία παραμόρφωση οδηγεί στο έγκλημα. Ο σωφρονισμός αναμορφώνει τον φυλακισμένο από εγκληματία πάλι σε νομοταγή πολίτη. Όμως η επιβολή αλλαγής συμπεριφοράς αποτελεί επιρροή στην προσωπική ζωή του εγκληματία. Ως κράτος δικαίου προτού να τιμωρήσουμε τους εγκληματίες, πρέπει να εξαλείψουμε τα αίτια και τους παράγοντες που οδηγούν τον εγκληματία σε διάπραξη εγκλήματος. Μας ενδιαφέρει η εφαρμογή βασικών δικαιωμάτων του ανθρώπου.

#

Στάση ουδετερότητας: Το βασικό και μοναδικό δικαίωμα αφαιρείται από τον κρατούμενο είναι η ελευθερία της κίνησης και τα υπόλοιπα δικαιώματα που εξαρτώνται από αυτήν. Σκοπός είναι η τήρηση της νομιμότητας και παροχή οποιασδήποτε αρωγής (π.χ. εκπαίδευση ή εργασία) στην περίπτωση που ζητείται από τον κρατούμενο.Ο κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να είναι διαφορετικός από τους άλλους. Επομένως δεν πρέπει να επιβάλλεται σωφρονισμός και επανακοινωνικοποίηση στον κρατούμενο, απλώς να του αφαιρείται το δικαίωμα / ελευθερία κίνησης και να του παρέχει αρωγή εφόσον το θέλει και ο κρατούμενος. Ήδη ο κρατούμενος πριν την επιβολή της ποινής αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί μέρος της κοινωνίας και δεν έχει νόημα να προσπαθούμε να τον επανακοινωνικοποιήσουμε. Πρέπει να λάβουμε υπόψη και την εμφανή ή αφανή εγκληματικότητα.Άρα η επιβολή υποχρεωτικής συμπεριφοράς στον κρατούμενο είναι δυσανάλογη ποινή και προσβάλλει τα δικαιώματα του κρατουμένου. Η παρέμβαση στην προσωπική σφαίρα του δράστη αποτελεί μια δεύτερη ποινή (Δηλαδή εκτός από κάποια ποινή ο σωφρονισμός) και αυτό δεν είναι σωστό και θεμιτό.Σήμερα κρατούσα άποψη είναι η ουδετερότητα (σύστημα ουδετερότητας).Βασικό δικαίωμα που πλήττεται είναι η ελευθερία κίνησης. Τα υπόλοιπα δικαίωμα του κρατουμένου πρέπει να ασκούνται από αυτόν στο μέτρο του επιτρεπτού μέσα στη φυλακή (απαγόρευση ελευθερίας κίνησης). ΔΕΝ πρέπει υποχρεωτικά να επιβάλλουμε αρωγή στον κρατούμενο, αλλά μόνο αν αυτός ζητήσει αρωγή τότε είμαστε υποχρεωμένοι να το κάνουμε.

Σε βιολογικό, κοινωνικό και σε κάθε άλλο επίπεδο τα συστήματα που αναφέραμε στο προηγούμενο μάθημα απέτυχαν. Παρόλο αυτό τα συστήματα αυτά εφαρμόστηκαν και ως λύση διατυπώθηκαν τα ανοιχτά συστήματα.

Συστήματα ανοικτής διαβίωσης: Βασικοί άξονες της αποτελούν οι αγροτικές φυλακές με βασικό παράγοντα την εθελοντική εργασία.Ελλάδα : Κασσάνδρα Χαλκιδικής, Βόλος, ΚρήτηΟι κρατούμενοι βρίσκονται εκτός του καταστήματος και εργάζονται. Δεν πάνε όλοι οι κρατούμενοι σε φυλακές με τέτοιου είδους συστήματα. Μπορούν επίσης να δημιουργηθούν περίπτερα για ανήλικους εγκληματίες με έμφαση κυρίως στην εκπαίδευση. Προβλέπεται ακόμα και η ημιελεύθερη διαβίωση (δηλαδή το Σαββατοκύριακο φυλακή και τις υπόλοιπες μέρες εργάζεται).Είναι εμφανή τα πλεονεκτήματα των συστημάτων αυτών. Παρέχεται αφιλοκερδώς η εργασία. Συμβάλλει και στην ανταπόδοση του κακού με ηπιότερο τρόπο.

Ιδρυματισμός : Ο άνθρωπος που έχει συνηθίσει να ζει σε έναν κλειστό χώρο και έχουν πρόβλημα με το να μην μπορούν να βγουν έξω. Συνήθως αυτό επικρατεί στα προηγούμενα συστήματα που αναφερθήκαμε. Υπάρχει καταργητική τάση που είναι αντίθετη με την ποινή της στερητικής ελευθερίας. Βασική αιτίαση είναι η πρακτική εφαρμογή της στερητικής ελευθερίας.

Αγροτικές φυλακές: καταστήματα κράτησης στα οποία η έμφαση δινόταν στην εργασία του κρατουμένου εντός των τοίχων και εκτός των τοίχων (εργασία έξω από φυλακές). Πρώτη φορά εμφανίστηκαν στην περίοδο μετά από το Αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο. Αυτό σχετίζεται με την δουλεία, με τον πληθυσμό των φυλακών και τα εργατικά χέρια – έλλειψη εργατικού δυναμικού – έλλειψη προϊόντων. Οι κρατούμενοι έτρεψαν με αυτόν τον τρόπο και την υπόλοιπη κοινωνία. Οι κρατούμενοι κανονικά ήταν έγκλειστοι το βράδυ, ενώ το πρωί δούλευαν ως αγρότες σε περιφραγμένα χωράφια. Αυτό ήταν εις όφελος κρατουμένων, κοινωνίας και κράτους. Το 1925 δημιουργήθηκαν οι πρώτες αγροτικές φυλακές στην Ελλάδα.Εμφανίστηκε και στην Αγγλία οι βιομηχανικές – βιοτεχνικές φυλακές. Ο στόχος δεν ήταν η επιμόρφωση και η επαγγελματική κατάρτιση κρατουμένου. Σκοπός ήταν η στήριξη της υπόλοιπης κοινωνίας με τα παραγαγόμενα προϊόντα. Σε ένα σημείο οι κρατούμενοι εμφανίστηκαν να ξεπερνούν την πραγματική οικονομία με την εργασία τους και έτσι απαγορεύτηκε να πωλούνται τα προϊόντα των κρατουμένων σε τρίτους διότι έβλαπτε την οικονομία.

Ακολουθεί η εμφάνιση καταμερισμού εργασίας (μαγείρεμα – γυναίκες / χωράφια – άνδρες). Στα πλαίσια του συστήματος αυτού.

Ο κάθε τύπος κλειστών συστημάτων όσο καλός και να ήταν είχε προβλήματα. Οι συνέπειες και τα μειονεκτήματα αυτών σε σωματικό και ψυχολογικό επίπεδο τους ήταν εμφανές. Είχα συνέπειες για τον ίδιο κοινωνικές, οικογενειακές και επαγγελματικές. Τα κλειστά συστήματα μεταχείρισης δεν ήταν ικανά για επανακοινωνικοποίηση των φυλακισμένων. Με λίγα λόγια ήταν απρόσφορες. Υπήρχε πλήρης αποκοπή από κοινωνικό ιστό.Τέθηκε ζήτημα να βρεθεί πιο αποτελεσματικός τρόπος κράτησης και μεταχείρισης των φυλακισμένων. Έτσι εξελίχθηκαν τα συστήματα ανοιχτής μεταχείρισης.Δημιουργούνται εργαστήρια σε φυλακές και οι φυλακισμένοι εργάζονται στις φυλακές. Αποκτούν εμπειρίες από την εργασία, κυκλοφορούν ελεύθερα οι φυλακισμένοι χωρίς υψηλή επιτήρηση και έτσι γινόταν η επανακοινωνικοποίηση. Βλέπε την φυλακή Συγκρού για παράδειγμα που δεν λειτούργησε ποτέ. Στις ίδιες ιδέες στηρίζονται και οι αγροτικές φυλακές που ιδρύθηκαν. Έτσι δημιουργήθηκε το σύστημα περιπτέρων (cottage system) που αφορούσε κυρίως τους ανηλίκους.

Στο σύστημα περιπτέρων δεν υπήρχαν πολλοί φυλακισμένοι. Αυτές οι συνθήκες μεταχείρισης εφαρμόζονται και σε ενήλικες αυτούς που δίνουν λόγο τιμής ότι δεν θα αποδράσουν.

Υπάρχει επίσης και σύστημα έκτισης της ποινής σε ημιελευθερία – ημικράτηση. Δεν γίνεται με διαρκή στέρηση της ελευθερίας. Γίνεται μόνο για ποινές maximum 6 μηνών αφού η έκτιση της ποινής γίνεται το Σ/Κ.Το καθεστώς αυτό επιτρέπει στον κρατούμενο / φυλακισμένο να προσφέρει και κοινωφελής εργασία. Συνήθως τα χρήματα που κερδίζει ο κρατούμενος πηγαίνουν το 1/3 σε αποζημίωση του θύματος, το 1/3 στις φυλακές και το υπόλοιπο 1/3 μένει σε αυτόν τον κρατούμενο για να δημιουργήσει μια νέα ζωή όταν βγει από την φυλακή.Καταναγκαστική εργασία δεν επιτρέπεται. Επομένως απαιτείται και ο κρατούμενος να θέλει να παρέχει κοινωφελής εργασία.Υπάρχουν εναλλακτικά δηλαδή της στερητικής της ελευθερίας ποινές. Υπάρχουν σήμερα δύο τάσεις:

- καταργητική τάση του σωφρονιστικού συστήματος- βελτιωτική τάση του σωφρονιστικού συστήματος

Καταργητική τάση: Εγγράφεται σε κίνημα του 1860 με εκφραστή τον Manthersen. Είναι κίνημα του καταργητισμού. Υπάρχει τάση για αποποινικοποίηση του ποινικού συστήματος.Π.χ. κατάργηση θανατικής ποινής+ κατάργηση βασανιστηρίων (Νόμος 1984).Το κίνημα στρέφεται κατά της ύπαρξης των φυλακών και κατά των ποινών στερητικής της ελευθερίας των κρατουμένων. Υπάρχουν επιχειρήματα ηθικού χαρακτήρα που αφορούν τα παραπάνω.Απαιτείται καλύτερη οργάνωση των φυλακών. Η τάση αυτή θα κρίνει και την μετέπειτα πορεία της σωφρονιστικής επιστήμης. Προτείνει να εφαρμόζεται ως ultimum refugium (εσχάτη λύση) η ποινή στερητική της ελευθερίας και να περιοριστεί αυτή όσο περισσότερο γίνεται. Σε αυτήν επηρεάζει και από το κόστος λειτουργίας των φυλακών.Η βραχυχρόνια ποινή δεν έχει χρησιμότητα και για αυτό πρέπει να καταργηθεί. Σήμερα το Συμβούλιο Ευρώπης πιέζει τα κράτη για να μην επιβάλλουν μακροχρόνιες ποινές. Υπάρχουν τρόποι σήμερα υποκατάστασης της στερητικής της ελευθερίας ποινής, όπως η μετατροπή ή η αναστολή κτλπ υπό ορισμένες προϋποθέσεις.Σήμερα υπάρχει τάση κατάργησης της ισόβιας κάθειρξης διότι ισοδυναμεί με την θανατική ποινή και με τον ιδρυματισμό στην οποία οι φυλακισμένοι συνηθίζουν το κλειστό χώρο της φυλακής και δεν θέλουν να βγουν από αυτήν.Ο σκοπός της ποινής είναι η επανένταξη στην κοινωνία του κρατουμένου. Τα πρώτα αποτελέσματα της τάσης παρατηρούνται σε Ευρωπαϊκές χώρες όπως Πορτογαλία και Νορβηγία.Υπάρχει προσπάθεια κατάργησης των φυλακών.

Οι φυλακές είναι απάνθρωπα συστήματα γιατί στερούν ελευθερίες και δικαιώματα των κρατουμένων.Ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας της φυλακής είναι δημιουργία υποπολιτισμικών ομάδων. (κοινωνικός κώδικας του κρατουμένου). Υπάρχει βία και διαφθορά κτλπ που υπάρχουν στις φυλακές.Οι φυλακές έχουν αποτύχει πλέον από πλευράς πρόληψης το να εμποδίζουν δηλαδή τους κρατούμενους να διαπράξουν νέα εγκλήματα. Το ίδιο ισχύει και για την γενική πρόληψη.Υπάρχει υψηλό κόστος της λειτουργίας των φυλακών.

Προτείνεται σταδιακή αντικατάσταση των σημερινών μέτρων με άλλα πιο αποτελεσματικά. Η φυλακή πρέπει να είναι η εσχάτη λύση. (βελτιωτική τάση του σωφρονιστικού συστήματος).Τα κράτη έχουν την τάση για την μεταβολή του συστήματος κράτησης / μεταχείρισης των κρατουμένων.

Κανόνες μεταχείρισης κρατουμένων: Το 1931 έχουμε την πρόταση του ΟΗΕ που πήρε την τελική της μορφή το 1957. Κάθε 5 χρόνια διοργανώνεται συνέδριο του ΟΗΕ για πρόληψη των εγκλημάτων. Το πρώτο συνέδριο αφορούσε τους κανόνες μεταχείρισης κρατουμένων στην σωφρονιστική εργασία στο είδος σωφρονιστικών καταστημάτων και την πρόσληψη και επιμόρφωση σωφρονιστικών υπαλλήλων.Υπάρχουν διαφορές σχετικά με τις κατηγορίες κρατούμενων ως προς την μεταχείριση κάθε κατηγορίας από αυτούς στους κανόνες μεταχείρισης.Υπάρχουν οι κατάδικοι, οι υπόδικοι που είναι προσωρινά κρατούμενοι και οι κρατούμενοι για χρέη προς δημόσιο.Ισχύουν διαφορετικοί κανόνες μεταχείρισης ως προς τα παραπάνω πρόσωπα που κρατούνται.Οι κρατούμενοι διαχωρίζονται επίσης ανάλογα με φύλο (άνδρες – γυναίκες) επίσης κατά ηλικία (Φυλακές ενηλίκων και ανηλίκων). Υπάρχουν χώρες στις οποίες υπάρχουν φυλακές. Ειδικά για τους trans- sexual. Ταξινόμηση υπάρχει ανάλογα και με τα αδικήματα που διαπράττονται (π.χ. ύψιστης ασφάλειας φυλακές – αγροτικές φυλακές).

Αρχή της ίσης μεταχείρισης των κρατουμένων και αμερόληπτη εφαρμογή των κανόνων για όλους τους κρατούμενους.Θα πρέπει και οι πειθαρχικές ποινές να καθορίζονται από πριν και να έχουν προκαθορισθεί και τα όργανα που επιβάλλουν πειθαρχικές ποινές (συνήθως το πειθαρχικό συμβούλιο επιβάλλει τις ποινές αυτές). Απαγορεύονται πειθαρχικές ποινές όπως :

- περιορισμός σε σκοτεινή φυλακή- βάναυση και απάνθρωπη ποινή

Ο σκοπός της ποινής είναι η επαναφορά επιστροφή του κρατουμένου στην κοινωνική ζωή.

Ως προς το σωφρονιστικό προσωπικό τα μέλη του δεν είναι απλοί δεσμοφύλακες. Πρέπει να έχουν ικανότητα, συνεχή κατάρτιση και επικοινωνία με τους κρατούμενους. Απαιτείται ειδικό επιστημονικό (ψυχολόγοι, ιατροί, κοινωνικοί λειτουργοί) σωφρονιστικό προσωπικό.

Τα ανοιχτά καταστήματα αποτελούν σταθμούς στην επανένταξη κρατουμένου στην κοινωνία. Λαμβάνονται πιο πρόσφορα μέτρα εκεί για τους κρατουμένους.

Κατάργηση απομόνωσης κρατουμένων.

Η εφαρμογή των παραπάνω κανόνων όμως απέχει πολύ από την πράξη. Υπάρχουν και κανόνες soft – law για την έκτιση της ποινής και μεταχείρισης κρατουμένων (κανόνες Τόκιο). Χρειάζεται αποφυγή επιβολής ποινών στερητικής της ελευθερίας.Πρέπει να προβλεφθούν άλλες ποινές (αποκατάσταση ζημίας, επίβλεψη από επιμελητή, κοινωνική εργασία, κατ’ οίκων κράτηση, αναστολή και μετατροπή). Εκτός από διεθνείς κανόνες υπάρχουν και ευρωπαϊκοί κανόνες για την μεταχείριση κρατουμένων. Η Ευρωπαϊκή σύμβαση σχετικά με τους κανόνες μεταχείρισης αναφέρεται και στα εξής:Ανθρώπινη υγιεινή, ρούχα, ιατρική περίθαλψη, δεν πρέπει οι κρατούμενοι να υποβάλλονται σε πειράματα. Τα παιδιά που γεννιούνται στις φυλακές δεν πρέπει να έχουν ως τόπο γέννησης την φυλακή στα πιστοποιητικά τους. Δεν πρέπει να υπάρχει απομόνωση. Δεν χρησιμοποιούνται αλυσίδες κτλπ. Χρησιμοποιούνται στις μεταγωγές εφόσον υπάρχει κίνδυνος απόδρασης. Αίρονται όμως όταν αυτοί που μεταφέρονται στο δικαστήριο. Οι κρατούμενοι πρέπει να έχουν επικοινωνία με τον εξωτερικό κόσμο. Πρέπει να δέχονται επισκέψεις οι κρατούμενοι 1 ώρα την εβδομάδα στην Ελλάδα. Πρέπει να έχει τα απαραίτητα κείμενα και βιβλία ο κρατούμενος. Απαιτείται άσκηση θρησκευτικών δικαιωμάτων. Εργασία κρατουμένων που γίνεται είτε μέσα στη φυλακή είτε έξω από αυτήν. Οι αρχές πρέπει να φροντίζουν για όλα τα παραπάνω. Οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να απολύσουν φυλακισμένους που δουλεύουν σε αυτές.Οι υπόδικοι (προσωρινά κρατούμενοι) πρέπει να κρατούνται σε διαφορετικές πτέρυγες. Είναι έκφανση και του τεκμηρίου της αθωότητας αλλά συνδέεται γενικά και με σωφρονιστική επιστήμη.

Ειδική πρόληψη: αποτροπή της υποτροπής του δράστη δηλαδή να επαναλάβει το συγκεκριμένο έγκλημα.Γενική πρόληψη: αποφυγή εγκλημάτων από άλλους αφού βλέπουν την τιμωρία κάποιου δράστη.

Ο σκοπός της ποινής επισήμως σήμερα είναι ο σωφρονισμός του δράστη να καταλάβει δηλαδή αυτό που έκανε είναι κακό και η

κοινωνική επανένταξη του δράστη μετά την τιμωρία του στο κοινωνικό σύνολο.Ο σκοπός όμως δεν ήταν πάντοτε ο σωφρονισμός. Παλιά ο σκοπός ήταν η ανταπόδοση της κακής αυτής πράξης, η εξουδετέρωση του δράστη, η απομόνωση του (στερητική της ελευθερίας ποινή) του δράστη κτλπ.Π.χ. μια θανατική ποινή επιδιωκόταν εξουδετέρωση του δράστη και όχι σωφρονισμός.Η σωφρονιστική συνδέεται με την αντεγκληματική πολιτική. Οι συνθήκες κράτησης, η σωφρονιστική, οι τρόποι έκτισης ποινής εκφράζουν την οικονομική, κοινωνική κτλπ κατάσταση κάθε χώρας.

Συνήθως λόγω υπερπληθυσμού και οικονομικών συνθηκών του πληθυσμού έχουμε κακή μεταχείριση κρατουμένων. Δεν επιδιώκεται ο σωφρονισμός αλλά εξουδετέρωση. Ανάλογα με τον σκοπό της κύρωσης διαμορφώνεται η αρχιτεκτονική της φυλακής, οι συνθήκες μεταχείρισης κρατουμένων κτλπ.

Νόμος 2776/ 1999 -> σωφρονιστικός κώδικαςΗ εκτέλεση ποινής γίνεται με εγκλεισμός σε κατάστημα κράτησης. Αποφεύγεται ο στιγματισμός του κρατουμένου με τις διαφορετικές ονομασίες σωφρονιστικών καταστημάτων / φυλακών που υπάρχουν. Ο στιγματισμός όμως στην πραγματικότητα δημιουργείται από τον εγκλεισμό των κρατουμένων. Συχνά γίνονται εξεγέρσεις στις φυλακές λόγω των συνθηκών κράτησης ειδικότερα στην αρχαιότητα, βλέπε Bentham.

Νόμος 1989 για Σωφρονιστικά καταστήματα:- γενικά καταστήματα κράτησης (τύπου Α και Β) - ειδικά καταστήματα κράτησης- θεραπευτικά καταστήματα κράτησης.

Ο παραπάνω νόμος δεν εφαρμόστηκε ποτέ στην πράξη.

Αναγκαστικός νόμος του 1967 -> είχε διατηρηθεί εν μέρει σε ισχύ: - δικαστικές φυλακές- αγροτικές φυλακές- φυλακές εργασίας- καταστήματα ανηλίκων- ανοιχτές φυλακές κτλπ.

ΠΔ 602/1976 -> τροποποίηση του α.ν. 1967.ΠΔ 1989 -> οργανισμός Υπουργείου Δικαιοσύνης και διάκριση σε 6 κατηγορίες καταστημάτων κράτησης.Σήμερα έχουμε την τριμερή διάκριση συστημάτων κράτησης που αναφέρουμε και παραπάνω.

Γενικά καταστήματα κράτησης:

Τύπου Α: Έγκληση για ποινές φυλάκισης, οι υπόδικοι και οι χρεοφειλέτες Τύπου Β: όλοι οι υπόλοιποι με ποινή κάθειρξης ή φυλάκισης αν δεν υπάρχουν άλλα διαθέσιμα καταστήματα.

Νόμος του 2000 του οργανισμού Υπουργείου Δικαιοσύνης αναφέρει τον όρο σωφρονιστικά καταστήματα που είναι 22 σήμερα: Κορυδαλλός, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα, Φωκίδα, Χαλκίδα, Τρίκαλα, Κομοτηνή, Χίος, Άμφισσα, Ιωάννινα, Τρίπολη, Κόρινθός, Κως, Χανιά κτλπ. Αυτά είναι τα γενικά καταστήματα κράτησης.

Οι αγροτικές φυλακές: Κασάνδρα, Αγιά και Τήρυνθα Καταστήματα ανηλίκων: Αβλώνας και ΒόλοςΚαταστήματα θεραπευτικά: Χαλκιδική, Κορυδαλλός και Θήβα.Επίσης υπάρχει νοσοκομείο κρατουμένων Κορυδαλλού και Ψυχιατρείο.

Υπάρχουν επίσης και οι στρατιωτικές φυλακές για όσους καταδικάζονται ενώ τελούν εγκλήματα εν υπηρεσία.

Άρθρο 19 ΣΚ -> διακρίσεις καταστημάτωνΆρθρα 20 – 21 ΣΚ -> κτιριακές εγκαταστάσεις των σωφρονιστικών καταστημάτων.Οι χώροι κράτησης πρέπει να είναι ανάλογα με τον σκοπό του χώρου (π.χ. φυλακή για βραχύχρονες ποινές και εργασία = πρέπει να είναι κοντά στη πόλη η φυλακή).

Οι φυλακές ύψιστης ασφάλειας πρέπει να είναι απομακρυσμένες από τις πόλεις. Καμία φυλακή δεν μπορεί να έχει πάνω από 400 κρατουμένους. Προβλέπεται και δημιουργείται αυτοτελών καταστημάτων.

ΘΕΜΙΣ Κατασκευαστική -> ασχολείται με κτίρια φυλακών και δικαστηρίων.Επιτρέπονται διαφορετικές πτέρυγες που θα περιλαμβάνουν κελιά. Εξαίρεση: δυναμικότητα μέχρι 6 άτομα σε κελιά σε σωφρονιστικά καταστήματα. Η παραπάνω εξαίρεση ισχύει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Κρατούμενοι: υπόδικοι, κατάδικοι και χρεοφειλέτες.Κρατούμενοι: άνδρες και γυναίκες.Κρατούμενοι: ποινή φυλάκισης και ποινή κάθειρξης.Στις φυλακές ανηλίκων κρατούνται οι ανήλικοι που συμπλήρωσαν το 15ο έτος ηλικίας και μέχρι 18 ετών ( επιτρέπεται παράταση μέχρι 21- 25 ετών).

Ειδικά καταστήματα: φυλακές ανηλίκων, θεραπευτικά καταστήματα, νοσοκομεία, ψυχιατρεία ή και αγροτικές φυλακές.

Όργανα και Αρμοδιότητες – Σωφρονιστικό σύστημα:Κεντρικά σωφρονιστικά όργανα: βρίσκονται μόνο στην κεντρική εξουσία του Υπουργείου δικαιοσύνης.

Υπουργείο Δικαιοσύνης:- σωφρονιστική επιθεώρηση- γενική διεύθυνση σωφρονιστικής πολιτικής- σωφρονιστική αγωγή ανηλίκων και ενηλίκων.

Περιφερειακά σωφρονιστικά όργανα: βρίσκονται σε κάθε κατάστημα κράτησης που έχει δικές τις αρμοδιότητες.

Σωφρονιστικό προσωπικό: βρίσκεται σε κάθε κατάστημα χωρίς διάκριση. Έχει οργάνωση μορφής και τύπου πυραμίδας. Είναι δημόσιοι υπάλληλοι.

1988 -> δέκα θέσεις εγκληματολόγων στο Υπουργείο Δικαιοσύνης για να ασχοληθούν με την σωφρονιστική πολιτική.

Υπάρχει διοικητική και δικαστική εποπτεία των φυλακών.

Διοικητική εποπτεία:Αρμοδιότητα διευθύνσεως σωφρονιστικής πολιτικής. Η σωφρονιστική πολιτική εξαρτάται και από τον εκάστοτε Υπουργείο Δικαιοσύνης και τον γενικό γραμματέα Υπουργείου Δικαιοσύνης. Οι διευθυντές των φυλακών στέλνουν εκθέσεις στο Υπουργείο Δικαιοσύνης για την κατάσταση στις φυλακές και μπορούν να προτείνουν ταυτόχρονα και μέτρα.Υπάρχει επίσης το κεντρικό επιστημονικό συμβούλιο της φυλακής. Έχει 11 μέλη: 5 μέλη ΔΕΠ, και 6 μέλη, εισαγγελέας εφετών, προϊστάμενος επιθεώρησης του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ειδικός επιστήμονας, προϊστάμενος σωφρονιστικής πολιτικής, διευθυντής φυλακών και ο κοινωνικός λειτουργός. Η θητεία των παραπάνω μελών είναι 3 έτη. Συνεδριάζουν τουλάχιστον 1 φορά τον μήνα. Οι αρμοδιότητες της σύμφωνα με το άρθρο 8 του ΣΚ είναι οι εξής:

- εισηγητικές αρμοδιότητες (εισηγείται την συνολική σωφρονιστική πολιτική και καταθέτει προτάσεις για την βελτίωση των συνθηκών κράτησης).

- Καταρτίζει τους κανονισμούς του κάθε καταστήματος- Επισκέψεις σε καταστήματα κράτησης. Κάνει τις επισκέψεις

όταν σφίγγετε από το Συμβούλιο της Ευρώπης και παράλληλα συντάσσει και πάλι εκθέσεις.

- Επιμόρφωση σωφρονιστικού προσωπικού. Οι κρατούμενοι δεν είναι αντικείμενα.

- Παρακολούθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και επαγγελματικών σεμιναρίων των κρατουμένων.

- Συμβουλές σε καταστήματα κράτησης.

Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών: Είναι τριμελής επιτροπή. Έχει τον γενικό γραμματεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Επόπτη του συγκροτήματος των φυλάκων του Κορυδαλλού που είναι ο εισαγγελέας εφετών συνήθως και τέλος πρόεδρος κεντρικού επιστημονικού συμβουλίου φυλακών. Παλιά οι μεταγωγές κρατουμένων αποφασίζονταν από τον διευθυντή φυλακών και είχε μειονεκτήματα. Είχαν γίνει και αποδράσεις. Έτσι αποφασίστηκε να δοθεί αρμοδιότητα σε κεντρικό όργανο, δηλαδή στην κεντρική επιτροπή μεταγωγών.

Λόγοι μεταγωγών:- πρόκληση φασαρίας και ομαλή λειτουργίας σωφρονιστικού

καταστήματος- λόγοι ασφάλειας- λόγοι υγείας- για να δικαστεί / δικονομικοί λόγοι, δηλαδή για να πάει σε

δικαστή ή σε ανακριτή.- Λόγοι έκτισης της ποινής (δικονομικός λόγος).- Ανήλικος που ενηλικιώνεται πρέπει να μεταφερθεί για

δικονομικούς λόγους σε κατάστημα ενηλίκων.- Για λόγους οικογενειακούς (# προσωπικοί λόγοι)- Για λόγους εργασίας (Τοποθέτηση σε εργασία)- Για εκπαιδευτικούς λόγους (παρακολούθηση μαθημάτων).

Άρθρο 72/ 73 του ΣΚ - > λόγοι μεταγωγήςΆρθρο 9 του ΣΚ -> σύνθεση κεντρικής επιτροπής μεταγωγών.

Όργανα που είναι αρμόδια για μεταγωγές: Για δικονομικούς λόγους αποφασίζει ο εισαγγελέας εφετών ή πλημμελειοδικών εκτός από την κεντρική επιτροπή μεταγωγών. Η μεταγωγή προτείνεται από συμβούλιο φυλακής σε εισαγγελέα εφετών ή Κ.Ε.Μ. Σχεδόν πάντα αποφασίζει η Κ.Ε.Μ. Μπορεί να αποφασίζει για λόγους ασφαλείας και ο Υπουργός Δικαιοσύνης την παραγγελία ή παύση μεταγωγής. Αυτό μπορεί να το κάνει και ο γενικός γραμματείας του Υπουργείου Δικαιοσύνης για λόγους επείγοντος ή διασάλευση δικαιοσύνης κτλπ.

Άρθρο 74 του ΣΚ -> μεταγωγή για λόγους υγείαςΧρειάζεται αιτιολογημένη γνωμάτευση του γιατρού της φυλακής για μεταγωγή για λόγους υγείας. Στις περισσότερες φυλακές όμως δεν υπάρχουν γιατροί. Αν φέρει ο ίδιος ο γιατρός γνωμοδοτεί και αυτός, αλλά τοπικά αρμόδιοι ιατροδικαστές εκτός από αυτόν έχουν υποχρέωση γνωμοδότησης.

Λόγοι ομαλής λειτουργίας του καταστήματος -> η δημιουργία αισθημάτων αναταραχής. Η μεταγωγή χρησιμοποιείται εδώ ως πειθαρχική ποινή.

Κάθε κατάστημα κράτησης έχει το δικό της κανονισμό λειτουργίας. Το κάθε κατάστημα έχει τις δικές του ανάγκες. Το σχέδιο

κανονισμού γίνεται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και καταρτίζεται από ειδικό επιστημονικό συμβούλιο φυλακών. Τα συμβούλιο φυλακών στο απλώς προτείνουν μέτρα και ρυθμίσεις – προτάσεις στο ειδικό αυτό επιστημονικό συμβούλιο φυλακών. Ο κανονισμός ρυθμίζει τα παρακάτω:

- διακόσμηση κελιών- καθαριότητα και υγεία κρατουμένου- τρόφιμα κρατουμένων- δυνατότητα επισκέψεως και ώρες αυτής (συγγενείς μέχρι 4ο

βαθμό και δικηγόρος στα πλαίσια δικαιώματος επικοινωνίας).- Άσκηση και προϋποθέσεις / δυνατότητα άσκησης

θρησκευτικών δικαιωμάτων.- Διεξαγωγή προσωπικής/ σωματικής έρευνας από

σωφρονιστικό προσωπικό- Συμπεριφορές σωφρονιστικού προσωπικού.- Δικαίωμα να λαμβάνει ο κρατούμενος αντίγραφο του

κανονισμού για να ξέρει τα δικαιώματα του.

Διοικητικά περιφερειακά όργανα: Συμβούλιο φυλακής: Εκπροσωπεί στα δικαιώματα του τον κρατούμενο. Ιδρύθηκε το 1995. Δεν υπάρχει σε πολλά κράτη το αντίστοιχο συμβούλιο. Είναι 3μελές. Έχουμε ειδικό επιστήμονα, διευθυντή φυλακών και τον κοινωνικό λειτουργό. Ο αρχαιότερος κοινωνικός λειτουργός αν υπάρχουν περισσότεροι συμμετέχει στο συμβούλιο. Επιτρέπεται η συμμετοχή του αρχιφύλακα (Χωρίς δικαίωμα ψήφου) και του δικαστικού λειτουργού / εισαγγελέας)Έχει συμβουλευτικές και εισηγητικές αλλά και αποφασιστικές αρμοδιότητες:

- τοποθέτηση κρατουμένου σε συγκεκριμένο τμήμα φυλακής- αποφασίζει τα μέτρα τάξης- έγκριση μέτρων τάξης- περιπτώσεις απόπειρας αυτοκτονίας και απομόνωση

κρατουμένου.- Διοργάνωση εκπαιδευτικών και ψυχαγωγικών σεμιναρίων και

δραστηριοτήτων- Πρόσκληση ιερέα.- Επισκέψεις στον κρατούμενο ακόμα και εκτός νόμου.- Δυνατότητα εργασίας κρατουμένου για δικό του λογαριασμό.- Κατάρτιση κανονισμού φυλακής.- Μεταγωγή όταν προτείνεται από διευθυντή και προκαλεί

σοβαρά προβλήματα στην λειτουργία καταστήματος.- Μεταγωγή για προσωπικούς λόγους ή σε περίπτωση απεργίας

πείνας το κάνει αυτεπάγγελτα και εισήγηση για τρόφιμα κρατουμένων.

Άρθρο 10 του ΣΚ -> συμβούλιο φυλακών

Πειθαρχικό Συμβούλιο: Είναι και αυτό τριμελές. Άρθρο 70 του ΣΚ. Αποτελείται από εισαγγελέα – πρόεδρος του συμβουλίου, κοινωνικό

λειτουργό και διευθυντή φυλακών. Έχει τις παρακάτω αρμοδιότητες:

- επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων (Άρθρο 67 του ΣΚ). Έχει σημαντικότερες αρμοδιότητες από την επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων όμως.

- Χορηγεί τις τακτικές και εκπαιδευτικές άδειες- Εισηγείται για την τμηματική ή όχι έκτιση ποινής ή

αντικατάσταση στερητικής ελευθερίες ποινής με εναλλακτικούς τρόπους έκτισης ποινής.

Οι αποφάσεις του πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένες και καταχωρούνται σε ατομικό δελτίο κρατουμένου και ειδικό μητρώο. Οι αποφάσεις του πειθαρχικού συμβουλίου προσβάλλονται ενώπιον του δικαστηρίου επιβολής της ποινής.

Συμβούλιο Εργασίας κρατουμένων: Είναι 5μελές όργανο. Έχουμε τον εισαγγελέα, κοινωνικό λειτουργό, διευθυντή φυλακών, αρχιφύλακα φυλακών και κάποιον γεωπόνο αγροτικής μονάδας ή τον εποπτεύον στον χώρο εργασίας. Έχει τις εξής αρμοδιότητες:

- προτείνει αριθμό θέσεων εργασίας σε φυλακές στον Υπουργό Δικαιοσύνης και εργασίας.

- Ρυθμίζεις τις αμοιβές για κάθε είδος εργασίας- Προτείνει σε δικαστικό λειτουργό τον ευεργετικό υπολογισμό

της ποινής με βάση την εργασία που προσφέρει ο κρατούμενος.

- Εγκρίνει και την δυνατότητα εργασίας των κρατουμένων για δικό τους λογαριασμό.

- Εγκρίνει την συνέχιση ή την παύση της εργασίας κτλπ.

Δικαστική εποπτεία φυλακών: ο δικαστικός έλεγχος σωφρονιστικού συστήματος δίνει σημασία στον ανθρωπισμό και στην αποφυγή κακής μεταχείρισης. Έχουμε δικαστή και δικαστήριο εκτέλεσης ποινών.

- στάδιο εκτέλεσης ποινικής απόφασης- στάδιο εκτέλεσης / έκτισης ποινής.- Στάδιο εποπτείας γενικά του συστήματος

Εκτέλεση ποινικής απόφασης: αυτεπάγγελτα αποφασίζει ο εισαγγελέας. Προσδιορίζει τον χρόνο έναρξης και λήξης της ποινής στην απόφαση. Αυτό το έγγραφο συνοδεύει τον κρατούμενο στις φυλακές. (άρθρο 554 του ΚποινΔ).Εδώ τελειώνει και το ποινικό – δικονομικό κομμάτι.

Εκτέλεση ποινής: Άρθρο 52 του ΣΚ. Είναι καθαρά σωφρονιστικό κομμάτι. Ο δικαστικός έλεγχος έκτισης ποινής ορίζεται από τον ΚποινΔ. Υπάρχει δυνατότητα αναστολής έκτισης ποινής και έτσι ακυρώνεται και η έκτιση της ποινής.Ελέγχεται και η ταυτότητα προσώπου του κατηγορουμένου κρατουμένου και έτσι διακόπτεται η έκτιση ποινής.

Εισαγγελέας πλημμελειοδικών -> αρμόδιος για δικαστική εποπτεία του τόπου κράτησης.

Άρθρο 65 του ΣΚ -> μέτρα τάξης ( Για ομαδική απείθεια ή στάσης ή αντίστασης σε νόμιμη διαταγή επιστροφής σε κελιά.Ο εισαγγελέα καλεί την αστυνομία να επέμβει σε φυλακές. Αν δεν υπάρχει τότε γίνεται από διευθυντή φυλακής. Νομιμοποίηση υπάρχει από εισαγγελέα.Τρόπος επέμβασης σε φυλακές καθορίζεται από την ίδια την αστυνομία.

Ο εισαγγελέας ασκεί την εποπτεία μέσα στα καταστήματα κράτησης για έναν χρόνο. Διορίζονται ειδικοί εισαγγελείς για εποπτεία φυλακών. Ασκεί προσφυγή κατά αποφάσεων Συμβουλίου Φυλακής. Αποφασίζει για όρους διαβίωσης κρατουμένων και ασφάλειας του σωφρονιστικού καταστήματος. Χορηγεί έκτακτες άδειες εξόδου κρατουμένου.

Διαδικασία εισόδου στη φυλακή

1) απόσπασμα δικαστικής απόφασης (διατακτικό της απόφασης). Αυτό γίνεται σε περίπτωση καταδικαστικής απόφασης. Σχετικά με τους προσωρινά κρατούμενος απαιτείται ένταλμα προσωρινής κράτησης του ανακριτή.

2) Ένταλμα ή χαρτί από εισαγγελέας πλημμελειοδικών για να κρατήσει ο διευθυντής τον συγκεκριμένο άνθρωπο στην φυλακή.

Επιτρέπεται άρνηση του διευθυντή για να παραλάβει τους καταδικασμένους συνήθως για λόγους υπερβολής της χωρητικότητας των φυλακών. Έτσι επιστρέφουν οι δράστες σε αστυνομικά κρατητήρια κτλπ.

Τα παραπάνω είναι απαραίτητα για την νόμιμη είσοδο δράστη σε φυλακή.

Υπάρχουν κρατούμενοι για χρέη στις οποίες περιπτώσεις διατάσσεται και προσωρινή κράτηση του οφειλέτη. Δικαστικός επιμελητής (και όχι ο αστυνομικός) εκτελεί την δικαστική απόφαση στην περίπτωση αυτής. Ο επιμελητής πρέπει να έχει το απόγραφο μαζί του για είσοδο στην φυλακή. Τα έξοδα τον βαρύνουν τον αντίδικο του. (ισχύει για απόφαση πολιτική δικαστηρίου μόνο και όχι ποινικού).

Κατά την είσοδο του στην φυλακή υπόκειται σε σωματική έρευνα για λόγους ασφαλείας. Απαγορεύεται η χρήση χρημάτων μέσα στις φυλακές. Επιτρέπεται η χρήση συγκεκριμένων καρτών (για λόγους αποφυγής δωροδοκίας).Υπάρχει ενημέρωση κρατουμένων για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του σε έγγραφη μορφή (μετάφραση στην περίπτωση αλλοδαπών).Υπάρχει εξέταση από γιατρό της φυλακής. Ύστερα τοποτεθείται ο καθένας σε διαφορετικό και συγκεκριμένο χώρο / πτέρυγα.

Άρθρα 22 -23 -24 του ΣΚ -> Ρυθμίζουν τα παραπάνω ζητήματα

Υπάρχει ατομικός φάκελος υγείας (με ιστορικό) για τον κάθε κρατούμενο. Ο φάκελος ακολουθεί τον κρατούμενο σε κάθε φυλακή (εφόσον αλλάξει φυλακή).

Άρθρο 25 του ΣΚ -> όροι υγιεινής καταστήματος και κρατουμένου.Ο ίδιος ο κρατούμενος καθορίζει τον χώρο που εκτίει την ποινή του. Απαιτείται και προσωπική καθαριότητα του κρατουμένου. Υπάρχει υγειονομικός έλεγχος των φυλακών. Πρέπει να υπάρχουν ιατροί, παθολόγοι και ψυχίατροι σε κάθε φυλακή (στην πράξη όμως συνήθως δεν εφαρμόζεται) γίνεται ενημέρωση των κρατουμένων για μεταδοτικές ασθένειες.

Άρθρο 31 του ΣΚ-> Απεργία πείνας των κρατουμένων. Έχει δικαίωμα να το κάνει αλλά με παρουσία γιατρού για τον έλεγχο κατάστασης της υγείας. Λόγος απεργίας : συνθήκες κράτησης, δικαιώματα κτλπ.

Σύγκρουση εννόμων αγαθών: προσωπικής ελευθερίας # υποχρέωση οργανωμένης πολιτείας απέναντι σε κάποιον που πεθαίνει.

Αν κατά την διάρκεια της απεργίας βρίσκεται σε κίνδυνο ο κρατούμενος διατάσσεται να πάει σε νοσηλευτικό ίδρυμα. Αν περιέλθει σε κίνδυνο ζωής ή βλάβης (29 ΣΚ) και αρνείται ή δεν μπορεί να συναινέσει σε ιατρική βοήθεια λαμβάνονται τα κατάλληλα ιατρικά μέτρα. Συνεκτιμάτε η προσωπικότητα του κρατουμένου, οι σκοποί που επιδιώκει με την απεργία πείνας, η κατάσταση υγείας κρατουμένου και η σταθερότητα της απόφασης του ως προς συνέχιση ή παύση της απεργίας πείνας.

Η διατροφή κρατουμένων είναι υποχρέωση της πολιτείας. Η ένδυση το ίδιο.Μάγειρες είναι οι κρατούμενοι.Η κράτηση είναι κάτι που κοστίζει. Η στέρηση της ελευθερία μέσω φυλακών μαθηματική οδηγεί στην υποτροπή.

Άρθρα 39 έως 48 του ΣΚ-> δικαιώματα κρατουμένων (αγωγή).

- θρησκευτική αγωγή (προαιρετική για κρατουμένους)- διαμορφωτικά προγράμματα- σωματική άθληση και άσκηση- εκπαίδευση και επαγγελματικός προσδιορισμός.- Ψυχαγωγία- Σχολεία δεύτερης ευκαιρίας.

Εργασία κρατουμένωνΗ υποχρεωτική και αναγκαστική εργασία από διάφορα νομικά κείμενα απαγορεύεται. Οι κρατούμενοι συνήθως προτιμούν να εργάζονται για να περάσουν την ελεύθερη ώρα τους. ΜΕ βάση την εργασία που προσφέρεται επίσης υπάρχει περίπτωση να μειωθεί η ποινή των κρατουμένων (ουσιαστικά κίνητρα για την εργασία).

Άρθρο 40 του ΣΚ -> εργασία.Όλες οι αναγκαίες δουλειές στον χώρο της φυλακής γίνονται από τους κρατουμένους με βάση και την ειδικότητα – ικανότητα τους.Η εργασία είναι εναλλασσόμενη και ο σκοπός είναι να δουλεύουν όλοι.Οργανώνονται αγροτικές κτλπ μονάδες στη φυλακή. Κάθε κρατούμενος είναι υπεύθυνος για τα εργαλεία που του χορηγούνται για την εργασία του. Η επιλογή κρατουμένων γίνεται από συμβούλιο εργασίας κρατουμένων (με βάση και την επαφή κρατουμένων με το αντικείμενο της εργασίας).

Δεν είναι υποχρεωτική η εργασία των κρατουμένων.Άρθρα 40 και επόμενα του ΣΚ -> εργασία κρατουμένωνΗ εργασία / απασχόληση κρατουμένου ΔΕΝ έχει τιμωρητικό ή καταπιεστικό χαρακτήρα. Απαγορεύεται η ανάληψη εργασίας από κρατούμενο όταν έχει ασθένεια που περιορίζει την εργασία του και μπορούν να του δημιουργηθούν βλάβες.Η διάρκεια της εργασίας είναι 3 μήνες (εκ- περιτροπής εργασία). Δουλεύουν οι κρατούμενοι για τις ανάγκες του σωφρονιστικού καταστήματος.Πενταμελές συμβούλιο εργασίας επιλέγει αυτούς που θα εργάζονται και τι εργασία θα κάνουν. Κριτήριο: γνώσεις – εμπειρίες κρατούμενου για το αντικείμενο της εργασίας που θα αναλάβει. Οι κρατούμενοι συνήθως επιθυμούν να εργαστούν λόγω ψυχολογικών παραγόντων και λόγω του ότι ανάλογα με την παρεχόμενη εργασία λαμβάνει χώρα ευεργετικός υπολογισμός ημερών ποινής.Αρμόδιο όργανο για ευεργετικό υπολογισμό ποινής λόγω προσφοράς εργασίας κρατουμένων στα σωφρονιστικά καταστήματα είναι ο δικαστικός λειτουργός φυλακής, δηλαδή ο εισαγγελέας εφετών ή πρωτοδικών (άρθρο 46 του ΣΚ).

Ανάλογα με το είδος εργασίας που προσφέρεται ισχύει και διαφορετικός τρόπος ευεργετικού υπολογισμού ποινής.

Πλημμελήματα -> έκτιση των 2/5 της επιβαλλόμενης ποινήςΚακουργήματα -> έκτιση των 3/5 της επιβαλλόμενης ποινής

Πρέπει να υπάρχει καλή διαγωγή κρατουμένου για την πρόγνωση του δικαστηρίου.

Πραγματική # πλασματική έκτιση ποινής.Πραγματική έκτιση ποινής -> τουλάχιστον 1/5 της ποινής.

Τον πρώτο 10ήμερο κάθε μήνα ο εισαγγελέας υπολογίζει ευεργετικά στην ποινή (της ημέρας εργασίας) του προηγούμενου μήνα.Π.χ. μέσα στο πρώτο 10ήμερο του Μαΐου – υπολογίζονται στην ποινή του οι ημέρες εργασίας του προηγούμενου μήνα.Με αυτόν τον τρόπο ελέγχονται και τα πειθαρχικά παραπτώματα του με ότι συνέπειες επιφέρει αυτό.Αν υπάρχει πειθαρχικό παράπτωμα και ανακλήθηκε ο ευεργετικός υπολογισμός υπάρχει προσφυγή στο συμβούλιο πλημμελειοδικών για ανάκληση της ανάκλησης. Υπάρχουν επίσης άδειες κρατουμένων:

- τακτικές άδειες (5-8 ημέρες)- έκτακτες και- εκπαιδευτικός άδειες

Παρουσιάζονται κατά την διάρκεια της άδειας στο αστυνομικό τμήμα. Υπάρχει επιτυχία τα τελευταία χρόνια του θεσμού της άδειας στους κρατουμένους. Ανάλογα με το έγκλημα (πλημμέλημα – κακούργημα) χρειάζεται έκτιση minimum της ποινής ώστε να μπορεί ο κρατούμενος να πάρει άδεια.

Θανατική ποινή -> ισχύς από το 1950 για εσχάτη προδοσία, ανθρωποκτονίες και ληστεία και άλλα εγκλήματαΣτην Ελλάδα καταργήθηκε το 1994.

Επιχειρήματα υπέρ θανατικής ποινής:- εκφοβισμός του πολίτη- μείωση σκληρής εγκληματικότητας- πλήρης ανταπόδοση για το έγκλημα που τελέστηκε- γενική πρόληψη ως σκοπός της ποινής

Επιχειρήματα κατά θανατικής ποινής:- τα προηγούμενα επιχειρήματα δεν αντιστοιχούσαν στην

πραγματικότητα. Υπήρχε παρόλο την θανατική ποινή αύξηση της εγκληματικότητας

- άρθρο 525 του ΚποινΔ – δικαστική πλάνη και δεν υπήρχε δυνατότητα αναστροφής δικαστικής απόφασης.

- Δεν δώσαμε εμείς την ζωή για να την αφαιρέσουμε κιόλας.

Όταν ο άνθρωπος γίνεται μέσο για επίτευξη σκοπού (π.χ. θανατική ποινή σε δράστη για γενική πρόληψη) παραβιάζεται το σύνταγμα που αναφέρεται σε ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Λόγω υπερπλυθησμού και γενικά των συνθηκών κράτησης στις φυλακές συχνά γίνονται εξεγέρσεις. Τα προβλεπόμενα από το ΣΚ υστερούν δυστυχώς σε σχέση με την πραγματικότητα. Η βία δημιουργεί την βία και ο εγκλεισμός την υποτροπή.

Νόμος 2010 -> μόνο ανήλικοι ανώτερο από 15 ετών και για εγκλήματα βίας μόνο μπαίνουν στη φυλακή.

Πειθαρχικές ποινές και πειθαρχική διαδικασία

Οι κρατούμενοι στην φυλακή βρίσκονται για κάποια έγκλημα που τέλεσαν. Γίνονται έτσι μέλος της κοινωνίας κρατουμένων – φυλακισμένων. Η κοινωνία αυτή περιλαμβάνει κρατουμένους, σωφρονιστικό προσωπικό στο οποίο υπάγεται το φυλακτικό προσωπικό , σωφρονιστικοί υπάλληλοι και θεσμοί όπως του διευθυντή φυλακής κτλπ.Οι πειθαρχικές ποινές αποτελούν ποινές πειθαρχικών παραβάσεων. Είναι παραβάσεις που προβλέπονται από τον ΣΚ.Οι πειθαρχικές παραβάσεις αφορούν παραβατική συμπεριφορά κρατουμένων κατά την διάρκεια της έκτισης της ποινής τους στην σχέση με τους άλλους κρατουμένους και διευθυντές φυλακών – σωφρονιστικούς υπαλλήλους. Έτσι οι πειθαρχικές κυρώσεις δεν αναφέρονται σε εγκληματικές συμπεριφορές του ΠΚ, αλλά μόνο του ΣΚ. Η σωστή συμπεριφορά προβλέπεται από ΠΚ και ΣΚ.Στο ΣΚ δεν προβλέπονται ευθέως οι σωστές συμπεριφορές όπως γίνεται και στην ελεύθερη κοινωνία. Υπάρχει στην κοινωνία ο δευτερογενής κανόνας δικαίου (ΠΚ) που ορίζει σωστές συμπεριφορές και ποινές εφόσον παραβιαστούν.Οι πειθαρχικές ποινές κρατουμένων και αυτές αποτελούν δευτερογενής κανόνες.

Κεφ. 9 ΣΚ -> Πειθαρχικές ποινές και μέτρα για την εύρυθμη λειτουργία του σωφρονιστικού καταστήματος. Οι πειθαρχικές ποινές που επιβάλλονται στους κρατουμένους αποτελούν αντί – μέτρα σε συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο ή βλάπτουν την εύρυθμη λειτουργία του καταστήματος.Κάποιες από τις συμπεριφορές αυτές αποτελούν και εγκλήματα – ποινικά αδικήματα (εκτός από πειθαρχικά αδικήματα δηλαδή).Οι πειθαρχικές ποινές προσπαθούν να αποτρέψουν την διασάλευση δηλαδή την εύρυθμη λειτουργία του σωφρονιστικού καταστήματος.

Άρθρο 65 του ΣΚ -> μέτρα τάξης και ασφάλειας.

Υπάρχουν επίσης και όργανα που επιβάλλουν τις πειθαρχικές ποινές στους κρατουμένους.Πειθαρχική ποινή δεν επιβάλλεται χωρίς την ύπαρξη αντίστοιχου νόμου. Πειθαρχικές ποινές που έχουν μορφή βασανιστηρίων, σωματικών και ψυχικών κακώσεων απαγορεύονται. Απαγορεύεται να τιμωρηθεί κάποιος δύο φορές για το ίδιο συγκεκριμένο (ποινικό) αδίκημα. Το ίδιο ισχύει και για τις επιβαλλόμενες πειθαρχικές ποινές.

Πειθαρχικά παραπτώματα -> άρθρο 68 του ΣΚ.Ανάλογα με την βαρύτητα τους διακρίνονται σε :

- βίαιη απόδραση με συμμετοχή άλλων κρατουμένων- απείθεια σε νόμιμες εντολές ΣΠ.- Φθορά ξένης ιδιοκτησίας- Δωροδοκία μέλους ΣΠ- Προσβολή γενετήσιας ελευθερίας- Απειλή / άσκηση βίας κατά κρατουμένου ή ΣΠ- Κατοχή επικίνδυνων αντικειμένων- Ναρκωτικά (εισαγωγή / Παρασκευή)

Κατηγορία Α -> χρήση βίας ή αμφισβήτηση εντολών του φυλακτικού προσωπικού Κατηγορία Β -> αφαίρεση αντικειμένων τρίτων, οργάνωση απαγορευμένων παιχνιδιών, κατοχή χρημάτων και άλλων ειδών (όχι ναρκωτικών), ή απειλή/ άσκηση βίας κατά κατηγορουμένου, απλή απόδραση και απόπειρα αυτοκτονίας κτλπ.Κατηγορία Γ -> παραβίαση νομοθεσίας για απαγορευμένα παιχνίδια, χρήση απαγορευμένων ειδών και αντικειμένων όπως μαχαίρι, αλκοόλ, ναρκωτικά και άλλα, συστηματική παραβίαση τήρησης κανόνων υγιεινής, ηθική αυτουργία για πειθαρχικά παραπτώματα.

Στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων: 1. ως παρεπόμενη ποινή του ΠΚ. Παρεπόμενη ποινή στέρησης

πολιτικών δικαιωμάτων ισχύει από την στιγμή τέλος της έκτισης της κύριας ποινής.

2. Από ειδικό νόμο που απαγορεύει το δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι των κρατουμένων ή καταδίκων ή υποδίκων.

Τα πειθαρχικά παραπτώματα παραγράφονται μετά από 6 μήνες (όχι παραγραφή ποινής αλλά παραπτώματος).

Οι πειθαρχικές ποινές εκτίονται με βάση το άρθρο 69 του ΣΚ σε: - κατάστημα κράτησης του φυλακισμένου- κατάστημα στο οποίο επειγόντως μετάγεται (πειθαρχική

μεταγωγή) διότι έχει διαπράξει σοβαρό πειθαρχικό παράπτωμα.

Οι πειθαρχικές ποινές είναι:

1. περιορισμός σε κελί κράτησης για 1 – 10 ημέρες με καθημερινή επίσκεψη γιατρού αλλά όχι συγγενών του. Βρίσκεται στο άρθρο 21 του ΣΚ. Δεν διαφέρον από τα υπόλοιπα κελιά τα κελιά που αναφέρει το άρθρο. Είναι ατομικά κελιά και ο σκοπός εδώ είναι η απομόνωση. Η πειθαρχική ποινή αυτή αφορά την στέρηση βασικών δικαιωμάτων του κρατουμένου.

2. Μεταγωγή σε άλλο κατάστημα μετά από εντολή κεντρικής επιτροπής μεταγωγών (είναι η πειθαρχική μεταγωγή). Η πειθαρχική ποινή δηλαδή μπορεί να είναι η μεταγωγή σε άλλη φυλακή.

3. Στέρηση δυνατότητας συμμετοχής σε εργασία ή προγράμματος επαγγελματικής κατάρτισης / αποκατάστασης. Ίσως να είναι η βασικότερη πειθαρχική ποινή. Διότι οι ημέρες εργασίας υπολογίζονται ευεργετικά και έτσι μειώνεται η ποινή που επιβλήθηκε από το δικαστήριο.

Ανάλογα με βαρύτητα πειθαρχικού παραπτώματος (κατηγορία Α, Β, Γ) οι παραπάνω πειθαρχικές ποινές επιβάλλονται για διαφορετικό χρονικό διάστημα.Οι παραπάνω πειθαρχικές ποινές μπορούν να επιβληθούν σωρευτικά.

Πειθαρχικά όργανα και διαδικασίαΆρθρο 70 ΣΚ -> πειθαρχικά όργαναΥπάρχει πειθαρχικό συμβούλιο που επιβάλλει πειθαρχικές ποινές.Στο πειθαρχικό συμβούλιο συμμετέχει ο δικαστικός λειτουργός (που είναι εισαγγελέας πλημμελειοδικών τόπου φυλακής ή ειδικού εισαγγελέα για αυτό το θέμα), διευθυντής φυλακών και κοινωνικός λειτουργός. Έχει 3 μέλη δηλαδή το πειθαρχικό συμβούλιο.

Δευτεροβάθμια κρίση παρέχει το δικαστήριο εκτέλεσης ποινών και λειτουργεί ως εφετείο για να κρίνει προσφυγές κατά της πρωτόδικης απόφασης σχετικά με πειθαρχικές ποινές/ παραπτώματα.

Άρθρο 71 του ΣΚ -> γραπτή αναφορά του σωφρονιστικού υπαλλήλου σε πειθαρχικό συμβούλιο μέσα σε 10 ημέρες από την στιγμή που τελέστηκε. Για να μπορεί να ξεκινήσει η διαδικασία επιβολής πειθαρχικής ποινής για πειθαρχικό παράπτωμα. Κρατούμενοι αναφέρουν πειθαρχικό παράπτωμα σε σωφρονιστικό υπάλληλο ο οποίος ξεκινά την διαδικασία. Το πειθαρχικό συμβούλιο συνήθως συγκαλείτε σε 5 ημέρες μετά την αναφορά. Διαφορετικά σε έκτακτες περιπτώσεις μέσα σε 48 ώρες.

Επικοινωνία κρατουμένων

Η έλλειψη του δικαιώματος επικοινωνίας οδηγεί στην ιδρυματοποίηση. Δεν επέτρεπε η έλλειψη του δικαιώματος επικοινωνίας την επανένταξη του κρατουμένου στην κοινωνία.

Πρώτη μορφή επικοινωνίας -> επισκέψεις στους κρατουμένους και αργότερα είχαμε την αλληλογραφία. Αργότερα υπήρχε και τηλεφωνική επικοινωνία. Επικοινωνία κρατουμένων υπάρχει με την κοινωνία (οικογένεια, τρίτοι, δικηγόροι) αλλά και με το σωφρονιστικό προσωπικό. Τέλος υπάρχουν και άδειες εξόδου (τακτικές, έκτακτες και εκπαιδευτικές).

Δικαίωμα επικοινωνίας κρατουμένων -> ζωτική ανάγκη κρατουμένων (σήμερα θεωρείται αυτονόητο).

Σκοπός επικοινωνίας : ομαλή και καλύτερη διαβίωση στο σωφρονιστικό κατάστημα και επανένταξη στη κοινωνία αργότερα. Επικοινωνία κρατουμένων -> τακτική και απρόσκοπτη.Τα μέσα επικοινωνίας των κρατουμένων είναι ενδεικτικά και αναφέρονται ενδεικτικά στο ΣΚ. Π.χ. ημιελεύθερη διαβίωση ή ακόμα και η υπό όρων απόλυση μπορούν να θεωρηθούν μέσα/ μορφές επικοινωνίας των κρατουμένων. Τα παραπάνω μπορούν να θεωρηθούν και εναλλακτικές μορφές έκτισης ποινής.

Επισκέψεις σε κρατουμένους :επιτρέπεται σε συγγενείς μέχρι τον 4ο

βαθμό, δικηγόρους (χωρίς αριθμητικό και χρονικό περιορισμό). Οι συνήγοροι κατά την επικοινωνία και πριν από αυτήν με τον κρατούμενο δεν υπόκεινται σε έλεγχο από τον σωφρονιστικό προσωπικό. Επιτρέπεται μόνο οπτικός έλεγχος σε επισκέπτες. Συνήθως στην οικογένειας δεν γίνονται τέτοιοι έλεγχοι. Έπρεπε να υπάρχει ειδικός τρόπος επικοινωνίας με σύζυγο και τέκνα. Η επικοινωνία κρατουμένων ρυθμίζεται από ΣΚ και τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας του σωφρονιστικού καταστήματος.Επισκέψεις σε κρατουμένους επιτρέπονται και από τρίτα πρόσωπα (π.χ. φίλος ή εκπρόσωπος ΜΚΟ ή συλλόγων) αλλά με άδεια Συμβουλίου φυλακής ή Υπουργού. Η σιωπή τεκμαίρεται ως αποδοχή της αίτησης επίσκεψης.Ο κρατούμενος δεν είναι υποχρεωμένος να αποδέχεται τις επισκέψεις. Ο κρατούμενος μπορεί να προσφύγει στον αρμόδιο εισαγγελέα όταν αρνηθούν σε αυτόν να του επισκεφτούν τρίτοι για να επιτραπεί η επίσκεψη σε κρατούμενο. Πρόβλημα υπάρχει με τους αλλοδαπούς που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το δικαίωμα της επικοινωνίας. Μπορεί να έχει επικοινωνία με την πρεσβεία τους συνήθως.

Επιστολές/ τηλεγραφήματα: Απαγορεύονται τα κινητά σε φυλακή. Υπάρχει μόνο ένα τηλεφωνικό κέντρο για επικοινωνία για την οποία γίνονται ουρές συνήθως. Οι προϋποθέσεις ορίζονται στο ΣΚ. Με τον

δικηγόρο πάντα επιτρέπεται η τηλεφωνική επικοινωνία. Η αλληλογραφία και η επικοινωνία προστατεύονται από το Σύνταγμα (απόρρητο + ελευθερία).

Λόγοι εθνικής ασφάλειας + ιδιαίτερα σοβαρά κακουργήματα => επιτρέπεται η άρση του απορρήτου της επικοινωνίας των κρατουμένων με άλλους.

Άδειες εξόδου: τακτικές, έκτακτες και εκπαιδευτικές άδειες. Χορηγούνται υπό προϋποθέσεις και από διαφορετικά όργανα. Έχουν νόημα στις μακροχρόνιες ποινές. Συμβάλλουν ενεργά στην βελτίωση των συνθηκών κράτησης. Πρέπει να χορηγούνται συχνότερα και όσο γίνεται μεγαλύτερης διάρκειας άδειες. Χορηγούνται αφού ληφθεί υπόψη η βαρύτητα, σοβαρότητα, ποινή και το είδος εγκλήματος που διαπράχθηκε. Υπολογίζεται με βάση την ποινή που εκτίθηκε. Λαμβάνεται υπόψη για την χορήγηση της άδειας η επικινδυνότητα, η συμπεριφορά του κρατουμένου και ο κίνδυνος τέλεσης νέων εγκλημάτων, η οικογενειακή του κατάσταση. Λαμβάνεται υπόψη και ο σκοπός της άδειας.Άρνηση χορήγησης άδειας για πειθαρχικούς λόγους μόνο και μόνο δεν νοείται. Υπάρχει προσφυγή του κρατουμένου σε αρμόδια όργανα για την περίπτωση που απορριφθεί η αίτηση του για χορήγηση άδειας. Η κατάχρηση συστήματος αδειών είναι μύθος.Η άδεια ως θεσμός δεν είναι επιβράβευση της καλής συμπεριφοράς κρατουμένου. Πρέπει να θεωρείται ως το οργανικό στοιχείο της ποινής. Το σύστημα είναι υποχρεωμένο να χορηγήσει άδειες.

Γενικές προϋποθέσεις για χορήγηση αδειών:1. μακροχρόνια καταδίκη2. έκτιση σημαντικής ποινής προηγουμένως3. είδος εγκλήματος και προσωπικότητα του δράστη4. αίτηση κρατουμένου για χορήγηση άδειας σε αρμόδιο όργανο.

Ειδικές προϋποθέσεις χορήγησης αδειών: 1. έκτιση του 1/5 της ποινής χωρίς ευεργετικό υπολογισμό της

ποινής2. η κράτηση πρέπει να είναι τουλάχιστον 3 μήνη στη φυλακή

ώστε να μπορεί να ζητήσει άδεια3. ισόβια κάθειρξη -> έκτιση 8 χρόνια / ποινής τουλάχιστον4. ναρκωτικά 2/5 ποινής εκτιμένη και 1 χρόνος τουλάχιστον

κρατούμενος στη φυλακή (ισόβια κάθειρξη -> έκτιση 10 χρόνων ποινής τουλάχιστον για χορήγηση άδειας).

5. Ανήλικοι – έφηβο μετεφεβηκής ηλικίας : 1/3 του κατώτατου ορίου της ποινής του ποινικού σωφρονισμού (ν. 2010 -> το όριο του ποινικού σωφρονισμού είναι από 5 μήνες μέχρι 5 χρόνια) -> επομένως 2 μήνες τουλάχιστον ή ισόβια κάθειρξη -> όριο από 2 χρόνια μέχρι 10 χρόνια κάθειρξη

6. δεν πρέπει να εκκρεμεί δίκη για νέο κακούργημα

7. να μην θεωρηθεί ύποπτος τέλεσης νέων αδικημάτων και ύποπτος φυγής

8. να μην θεωρείται ότι θα κάνει κακή χρήση της χορηγηθείσας άδειας.

9. Λαμβάνεται υπόψη και οι βαθμοί της πειθαρχικής ποινής10. θα πρέπει να δηλώσει σταθερή διεύθυνση ο

κρατούμενος και θα πρέπει να εξασφαλίσει την διαβίωση του έξω κατά την διάρκεια της άδειας. Πρόβλημα αλλοδαπών και άπορων κρατουμένων. Πρέπει να παρουσιάζονται αμελλητί (χωρίς υπαίτια καθυστέρηση) σε αστυνομία κτλπ.

Η καθυστερημένη επιστροφή του κρατουμένου μετά την άδεια τότε δεν του χορηγείται άδεια για 1 χρόνος μετά από αυτό.

Απόρριψη αίτησης άδειας από πειθαρχικό συμβούλιο => ειδικά αιτιολογημένη απόφαση άρνησης (γραπτή απόφαση και δικαίωμα λήψης γνώσης).Το Συμβούλιο φυλακής εκπροσωπεί τα δικαιώματα του κρατουμένου.Επιτρέπεται προσφυγή εντός 10 ημερών όταν απορριφθεί αίτηση του κρατουμένου για χορήγηση άδεια στο δικαστήριο εκτέλεσης ποινών.

Χαρακτηριστικά των αδειών:1. ο χρόνος της άδειας είναι συνέχεια της έκτισης της ποινής.

Υπολογίζεται ως πραγματική έκτισης ποινής δηλαδή ο χρόνος της άδειας.

2. ο κρατούμενος δεν θεωρείται σε πλήρη ελευθερία κατά την διάρκεια της άδειας. Επιβάλλονται συνήθως περιορισμοί π.χ. περιορισμοί διαμονής ή παρουσία σε αστυνομικά τμήματα.

3. η τήρηση προϋποθέσεων άδειας είναι ευκολότερη προϋπόθεση για την χορήγηση μελλοντικών αδειών.

1955 -> οι άδειες εισάγονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα στις αγροτικές φυλακές. Περιορισμένη εφαρμογή με τις δυνατότητες της εποχής. Απαιτούνταν έγκριση του Υπουργού δικαιοσύνης.Δεν χορηγούνται άδειες σε επικίνδυνους/ ακαταλόγιστους και όσοι έχουν τελέσει εσχάτη προδοσία.

Τακτικές άδειες: Χορηγούνται από το Πειθαρχικό συμβούλιο, χορηγούνται μόνο σε καταδίκους και όχι σε υποδίκους ή άλλους. Χορηγείται χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερος λόγος προς τούτο. Η διάρκεια της είναι 1-5 ημέρες. Υποχρεωτική έκτιση 2/5 ποινής ή 12 χρόνια για ισόβια κάθειρξη και η άδεια γίνεται για 8 ημέρες.

Καταδίκη για ναρκωτικά -> άδεια 8 ημέρων > υποχρεωτική έκτιση του μισού της ποινής / 15 χρόνια στην ισόβια κάθειρξη. Διαφορά παίρνει 5 μέρες μόνο.

Οι άδειες δεν μπορούν να περάσουν τις 40 ημέρες/ χρόνο. Για μεγαλύτερες αποστάσεις που απαιτούνται για μετακίνηση των κρατουμένων στα πλαίσια της άδειας χορηγούνται άλλες δύο ημέρες. Άρα η maximum άδεια -> 10 ημέρες.Διάστημα ανάμεσα σε άδειες -> υποχρεωτικά 2 μήνες.

Έκτακτες άδειες: Χορηγούνται από αρμόδιο δικαστικό λειτουργό λόγω έκτακτου χαρακτήρα. Για super – extra επείγουσες περιπτώσεις χορηγούνται από διευθυντή φυλακών. Δικαιούνται έκτακτες άδειες οι κατάδικοι, οι υπόδικοι και γενικά όλοι για έκτακτες και απρόβλεπτες ανάγκες/ περιπτώσεις. Διάρκεια : είναι 24 ώρες. Δεν συμψηφίζεται με την τακτική άδεια κτλπ.Δεν απαιτούνται άλλες προϋποθέσεις. Αλλά μόνο για οικογενειακούς και επιχειρηματικούς λόγους (π.χ. κηδεία συγγενών, επίσκεψη σε σύζυγο / συγγενή σε νοσοκομείο). Το όργανο που την χορηγεί αναφέρει αν απαιτείται ασφαλή συνοδεία ή όχι (κυρίως για κρατουμένους σε φυλακές ύψιστης ασφαλείας).

Εκπαιδευτικές άδειες: χορηγούνται από πειθαρχικό συμβούλιο. Δικαιούνται όλοι. Χορηγείται για σχολές όλων των βαθμιδών που λειτουργούν κοντά στο κατάστημα κράτησης. Το κατάστημα κράτησης πρέπει να είναι ανοιχτού τύπου. Χορηγείται και μεταγωγή για εκπαιδευτικούς λόγους. Οι προϋποθέσεις που είπαμε πριν ισχύουν και εδώ σχετικά με κίνδυνο φυγής κτλπ. Διαμένει σε κατάστημα κοντά σε σχολή ή ημί – ελεύθερης διαβίωσης. Στην απόφαση άδειας γράφεται η σχολή. Διάρκεια: πανεπιστήμιο -> για εξετάσεις και διαφορετικά για παρακολούθηση μαθημάτων σε λύκειο και γυμνάσιο. Επιτρέπεται ανάκληση της εκπαιδευτικής άδειας -> λόγω πειθαρχικών αδικημάτων ή όταν κάνει κακή χρήση της άδειας (να μην παρακολουθεί ή να μην έχει καλή επίδοση). Οι κρατούμενοι επιδοτούνται για εκπαιδευτικούς λόγους (τα απολύτως αναγκαία).

Μεταχείριση επικίνδυνων κρατουμένων

Κρατούμενοι που αποδράσουν ή κάνουν κακή χρήση της άδειας που τους χορηγείται ή συμπεριφέρονται προβληματικά με βία σε άλλους κρατουμένους θεωρούνται επικίνδυνοι κρατούμενοι. Επικίνδυνοι κρατούμενοι εκτίουν την ποινή τους σε κλειστά σωφρονιστικά καταστήματα.Επικίνδυνος κρατούμενος μπορεί να είναι επικίνδυνος για την κοινωνία (δημόσια τάξη και ασφάλεια) για τον ίδιο (αυτοκαταστροφικές τάσεις) και για σωφρονιστικό κατάστημα και κοινωνία.

Η πολιτεία έχει αναλάβει την διαχείριση των επικίνδυνων κρατουμένων με θεσμοθετημένα όργανα. Έτσι έχουν προβλεφθεί και άλλα μέτρα (π.χ. περιοριστικοί όροι όπως παρουσία σε αστυνομικά τμήματα ή απαγόρευση εξόδου από χώρα).

Κριτήρια επικινδυνότητας για υπολογισμό ποινής σε δίκη:1. βαρύτητα εγκλήματος που διέπραξε2. είδος εγκλήματος που διέπραξε3. κίνητρα και λόγοι που τον οδήγησαν στην εγκληματική πράξη4. τρόπος τέλεσης του εγκλήματος5. λοιπές περιστάσεις π.χ. πως συμπεριφέρθηκε μετά το έγκλημα

ή τι έκανε μετά από την σύλληψη του από αστυνομικά όργανα.

Η συνδρομή των παραπάνω κριτηρίων παίζουν ρόλο για να μετρηθεί η επικινδυνότητα του δράστη στη ποινική δίκη.

Για την μεταχείριση τους παίζει ρόλο για να μετρηθεί η επικινδυνότητα αν είναι επικίνδυνος για τον εαυτό του, επικίνδυνος για την κοινωνία και επικίνδυνος για την σωφρονιστική κοινωνία (επικινδυνότητα κρατουμένου και όχι ως δράστη).Αν συντρέχουν τα παραπάνω κριτήρια τότε υπάρχει ειδική μεταχείριση των επικίνδυνων κρατουμένων- εγκλημάτων στην φυλακή.

Επικινδυνότητα ως δράστης (ποινική δίκη) + επικινδυνότητα ως κρατούμενος στη φυλακή = σωρευτικά για να υπάρχει ειδική μεταχείριση και να θεωρείται επικίνδυνος ο κρατούμενος (αρκεί όμως και το 2ο σκέλος).

Υπερισχύει δηλαδή η συμπεριφορά του κρατουμένου μέσα στη φυλακή για να θεωρηθεί αυτός επικίνδυνος.

Επικίνδυνοι κρατούμενοι => ειδική και εξατομικευμένη διαχείριση κρατουμένων που παρουσιάζουν χαρακτήρα που τον κάνουν επικίνδυνο.

Ειδική μεταχείριση:- μεταγωγή- στέρηση δικαιωμάτων- απομόνωση- απαγόρευση αδειών και επικοινωνίας- φυλακές υψίστης ασφαλείας.

Ευρωπαϊκό σύστημα μεταχείρισης επικίνδυνων κρατουμένων => σύσταση R 82.

Σύσταση R 82: 1. εξατομικευμένη μεταχείριση και μέτρα για να αντιμετωπίσουμε τον επικίνδυνο κρατούμενο 2.σεβασμός ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αξιοπρέπειας 3. αρχή νομιμότητας (να μην επιβάλλεται ειδικό μέτρο αν δεν προβλέπεται προηγουμένως από συγκεκριμένο νομοθέτημα) 4. αρχή αναλογικότητας (πειθαρχική ποινή / συμπεριφορά του κρατουμένου)

5. αρχή της εξατομίκευσης (μέτρα προσαρμοσμένα προσωπικά για την περίπτωση του κάθε κρατουμένου που είναι επικίνδυνος).

Πρέπει να υπάρχει αποκεντρωμένο ή συγκεντρωτικό σύστημα μεταχείρισης κρατουμένων που είναι επικίνδυνοι.Δεν απομονώνεται ο κρατούμενος που θεωρείται επικίνδυνος. Εκτίει την ποινή του στη φυλακή που βρίσκεται. Προβλέπεται όμως και η πειθαρχική μεταγωγή. Το αποκεντρωτικό σύστημα ισχύει στην Ελλάδα. Οι ΗΠΑ και Βρετανία ακολουθούν τα συγκεντρωτικό σύστημα που υπάρχουν ειδικές φυλακές / πτέρυγες για τους επικίνδυνους κρατουμένους.Επιμέρους σκοπός του συγκεντρωτικού συστήματος είναι η προστασία της σωφρονιστικής κοινωνίας από τους επικίνδυνους κρατουμένους αλλά και η προστασία των επικίνδυνων κρατουμένων από την υπόλοιπη σωφρονιστική κοινωνία. Στην Ελλάδα γίνεται έστω και ατύπως αυτό όπως π.χ. φυλακές Τρίπολης για σεξουαλικά εγκλήματα.

Υπάρχουν επίσης φυλακές υψίστης ασφαλείας για υπότροπους, φυλακές για επικίνδυνος κρατουμένους. Στις ΗΠΑ και Βρετανία για παράδειγμα υπάρχουν διάφορες κατηγορίες φυλακών που κατατάσσουν ανάλογα τον κρατούμενο σε μια κατηγορία φυλακής που δεν αναμένουν να διορθωθεί ο χαρακτήρας και η συμπεριφορά των κρατουμένων για να ενταχθούν σε άλλες κατηγορίες φυλακών.

Ανάλογα με την επικινδυνότητα απαγορεύεται και η προαυλιασμός και άλλα σωφρονιστικά δικαιώματα όπως επισκέπτες και επικοινωνία.

ΗΠΑ -> ομοσπονδιακές (για επικίνδυνος κρατούμενος και βαριά εγκλήματα) και τοπικές φυλακές.

Εναλλακτικά μέτρα έκτισης της ποινής

Υπάρχουν για την αντιμετώπιση των συνεπειών της μακροχρόνιας κράτησης όπως ο ιδρυματισμός ή η αποκοινωνικοποίηση. Στερείται μόνο η ελευθερία των κρατουμένων κατά την κράτηση. Τα εναλλακτικά μέτρα έκτισης της ποινής εξασφαλίζουν την διατήρηση και εκμετάλλευση των υπόλοιπων δικαιωμάτων.Π.χ. ελευθερία κίνησης, ανάπτυξης προσωπικότητας ή και αυτοδιάθεσης.

Με την βραχυχρόνια ποινή ΔΕΝ μπορεί να επιτευχθεί η επανακοινωνικοποίηση.

Συμβούλιο Ευρώπης – 1970 -> σύσταση R 1976 -> πρώτη αναφορά σε εναλλακτικά μέτρα έκτισης ποινής. Συγκεκριμένα μέτρα υποκατάστασης της στερητικής της ελευθερίας ποινής (π.χ. κοινωφελής εργασίας).

Συμβούλιο Ευρώπης – 1992 -> σύσταση R 1992 -> Ευρωπαϊκοί κανόνες για κυρώσεις και μέτρα που εκτελούνται στην κοινότητα (Ευρωπαϊκοί σωφρονιστικοί κανόνες).

Εναλλακτικές μορφές έκτισης ποινής:- υποκατάστατα της ποινής (αναστολή, μετατροπή,

κοινωφελής εργασίας δηλαδή δεν φτάνουνε καν στην έκτιση της ποινής από τον δράστη).

- Ημιελεύθερη διαβίωση, τμηματική έκτιση της ποινής, κοινωφελής εργασία και τέλος υπό όρων απόλυση σε αυτές τις περιπτώσεις έστω και τμηματικά ο δράστης εκτίει κανονικά της ποινή του (ΠΚ / ΣΚ).

Τα όργανα που χορηγούν τις εναλλακτικές ποινές είναι το Πειθαρχικό Συμβούλιο και Δικαστικό Συμβούλιο Πλημμελειοδικών που διαφορετικά ονομάζεται και δικαστήριο έκτισης ποινών.

Ημιελεύθερη διαβίωση και τμηματική έκτιση ποινής ΔΕΝ εφαρμόζονται σήμερα στην Ελλάδα.Η ημιελεύθερη διαβίωση αφορά βραχυχρόνιες ποινές και εκτίεται συνήθως κατά την διάρκεια της νύχτας. Την ημέρα επιτρέπεται η εργασία.Τα πλεονεκτήματα της ημιελεύθερης διαβίωσης : τονώνει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του ο κρατούμενος και δεν έχουμε τις αρνητικές συνέπειες του εγκλεισμού. Έτσι μπορεί να έχει και ομαλή οικογενειακή ζωή. Τα μειονεκτήματα της ημιελεύθερης διαβίωσης είναι ότι τα καταστήματα μένουν κενά κατά την διάρκεια της ημέρας. Υπάρχει διαφορετικός τύπος προσωπικού.

Κέντρα ημιελεύθερης διαβίωσης ΔΕΝ υπάρχει στην Ελλάδα.Προϋποθέσεις ημιελεύθερης διαβίωσης:Α. ότι προϋποθέσεις ισχύουν για τακτικές άδειες δηλαδή έκτιση του 1/5 της ποινής μόνο για την φυλάκιση και 2/5 για την περίπτωση της πρόσκαιρης κάθειρξης και minimum κράτησης 2 μηνών. Για την ισόβια κάθειρξη απαιτούνται να υπολείπονται 2 χρόνια από τον ελάχιστο χρόνο για την θεμελίωση δικαιώματος υπό όρων απόλυσης (δηλαδή 18 χρόνια).Β. καταδίκη για αξιόποινη πράξη σε βαθμό κακουργήματος που δεν πρέπει να υπάρχει- να εκκρεμεί.Γ. να έχει εξασφαλίσει εργασία ή να αποδέχεται την εργασίαΔ. να μην υπάρχει υπόνοια φυγής.

Κρατούνται σε καταστήματα ημιελεύθερης διαβίωσης και τμήματα ημιλεύθερης διαβίωσης.

Το πειθαρχικό συμβούλιο που αποφασίζει την ημιελεύθερη διαβίωση αποτελείται από μέλη Συμβουλίου φυλακής. Εξετάζεται η

συμπεριφορά και η προσωπικότητα του κρατούμενου, η κατάσταση υγείας του και αν έχει αίσθημα συνεργασίας.Στην απόφαση πρέπει να αναφερθεί ο χρόνος / τόπος εργασίας / ημιελεύθερης διαβίωσης και πρέπει να είναι σαν ξενώνας. Πρέπει να αναφέρεται η ακριβής απασχόληση και το ύψος αμοιβής και ασφάλιση του.

Επίσης ορίζεται και υπεύθυνος για τον κάθε κρατούμενο. Επιτρέπεται ανάκληση της απόφασης ημιελεύθερης διαβίωσης από εισαγγελέα με αιτιολογημένη απόφαση (παραβίαση κανονισμών, νέο αδίκημα, πειθαρχικό παράπτωμα κατηγορίας Α- Β…)Αν ανακληθεί η άδεια ημιελεύθερης διαβίωσης ο κρατούμενος μέσα σε 10 ημέρες προσφεύγει στο δικαστήριο εκτέλεσης ποινών ( η προσφυγή ΔΕΝ έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα).Μετά την ανάκληση αφού περάσουν 6 μήνες πρώτα μπορεί να γίνει νέα αίτηση ανά για χορήγηση άδειας ημιελεύθερης διαβίωσης. (άρθρο 61, παρ. 2 ΣΚ).

Δικαστήριο -> δημόσια συνεδρίαση / δικαστικό συμβούλιο -> μυστική συνεδρίαση

Τμηματική έκτιση ποινήςΧορηγείται από το δικαστήριο εκτέλεσης ποινών. Πρόκειται πάλι για ημιελεύθερη διαβίωση. Η ποινή εκτίεται κατά την διάρκεια Σ/Κ και αργιών. Όλη την εβδομάδα υπάρχει και εργασία. Το μέτρο δεν προσφέρεται σε αυτούς που είναι 19 μηνών κρατούμενοι. Επιτρέπεται δηλαδή σε όσους φυλακίστηκαν για 18 μήνες.

Εργασία κρατουμένου # καθήκοντα κρατουμένου (με μικρή ημερήσια αποζημίωση)

1989 > πρώτη απόπειρα εισαγωγής του θεσμού στο Ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα.

Αφορά καταδίκους που εκτίουν ποινή κατά ελευθερίας (ακόμα και ν αν μετατράπηκε σε χρηματική ποινή). Σήμερα 5 χρόνια το maximum για μετατροπή. Το ίδιο ισχύει και αν εργάζεται ή σπουδάζει ο κρατούμενος. Μπορεί να εκτίσει την ποινή την οποία μέρα επιθυμεί.Οι ημέρες που εκτίονται εκτός καταστήματος ΔΕΝ μετράνε ως πραγματικός χρόνος έκτισης της ποινής ( # σε αντίθεση με τις άδειες).

Αρμόδιο όργανο : δικαστήριο εκτέλεσης ποινών δικάζει ως δικαστήριο το όργανο αυτό.

Απαιτείται εισήγηση του πειθαρχικού συμβουλίου και προηγούμενη ακρόαση του αιτούντος (αυτοπρόσωπη εμφάνιση του κρατουμένου).

Επιτρέπεται και εδώ η ανάκληση της απόφασης από το όργανο αυτό. Γίνεται όταν παραβιαστούν οι υποχρεώσεις του από τον κρατούμενο (π.χ. παρουσίαση σε αστυνομικό τμήμα).Η ανάκληση λαμβάνει επίσης χώρα όταν του ασκηθεί ποινική δίωξη για έγκλημα που απειλείται ποινή minimum 3 μηνών. Την άρση της τμηματικής έκτισης ποινής μπορεί να την ζητήσει και ο ίδιος ο κρατούμενος.

Κοινωφελής εργασία

Έχει τις ίδιες προϋποθέσεις με την τμηματική έκτιση της ποινής. Χωρεί αντικατάσταση της τμηματικής έκτισης ποινής με κοινωφελής εργασία. Απαγορεύεται η αναγκαστική εργασία, επομένως απαιτείται συναίνεση κρατουμένου για παροχή κοινωφελούς εργασίας. Αρμόδιο όργανο είναι το δικαστήριο εκτέλεσης ποινών.Παροχή κοινωφελούς εργασίας = 82 ΠΚ παρέχεται σε κρατικούς δημόσιους φορείς από κρατούμενο και άλλοι φορείς που ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης.Πρέπει υποχρεωτικά κάποιος να επιβλέπει τον κρατούμενο κατά την διάρκεια της εργασία. Ο κρατούμενος μπορεί να πάρει παράταση για την εκτέλεση εργασίας αν είχε εκπληρώσει πλημμελώς την υποχρέωση του και αν αυτό έγινε από υπαιτιότητα του κρατουμένου.

Υπό όρων απόλυσηΕλλάδα -> 1917 (ν.811) Βρίσκεται στο ΠΚ.Αρμόδιο όργανο -> δικαστήριο εκτέλεσης ποινώνΕίναι θεσμός ουσιαστικού δικαίου.Απαιτείται καλή συμπεριφορά του κρατουμένου όταν θα είναι έξω – ελεύθερος. Γίνεται υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Είναι και λύση για υπερπληθυσμό των φυλακών. Ωθεί τον κρατούμενο να φαίνεται – ενεργεί άψογα.ΟΗΕ – 1957Συμβούλιο Ευρώπης + συστάσεις αυτής – 1964Πρέπει να γίνει συχνή χορήγηση των μέτρων στους κρατουμένους.

Προϋποθέσεις: (105-106 ΠΚ)Υποχρεωτική χορήγηση εκτός και αν αιτιολογημένα κρίνεται το αντίθετο.Η διάταξη δεν εφαρμόζεται σε όσους έκαναν εσχάτη προδοσία.Έκτιση 2/5 ποινής, 3/5 πρόσκαιρης κάθειρξης, 20 χρόνια στην ισόβια κάθειρξη (αν υπερβεί ο κατάδικος τα 70 έτη τότε 3/5 της ισόβιας κάθειρξης).

65ο έτος -> κάθε μέρα έκτισης ποινής μετράει ως 2 ημέρεςΕάν όμως εργάζεται παίρνει 0,5 ημέρα παραπάνω.

1/5 αν εκτίθηκε το δικαστήριο μετατρέπει το επόμενο 1/5 σε χρηματική ποινή και διατάσσει απόλυση κρατουμένου (διαφορετικά απαιτείται ειδική αιτιολογία).

Απόλυτη οικονομική αδυναμία -> μετατροπή σε παροχή κοινωφελούς εργασίας.

Σωρευτικές κυρώσεις / ποινές -> ο κατάδικος θα απολυθεί αν εκτίθηκε το άθροισμα των ποινών ή να πέρασε 25 χρόνια σε φυλακή.

Απαιτείται κλήτευση κρατουμένου μέσα σε 10 ημέρες ενώπιον δικαστηρίου. Η αίτηση υποβάλλεται αποκλειστικά από την διεύθυνση της φυλακής 1 μήνα πριν συμπληρωθεί το όριο της απόλυσης. Αν απορριφθεί αίτηση ξανά – επιβάλλεται αίτηση μετά από 1 μήνα.