εθίδα 1 απυ 74

Σκήκα: Α΄3

ρνιηθό έηνο: 2012-2013

Μάζεκα: Δνεοκδηζηή Δνβαζία

Σίηινο Δξεπλεηηθήο Δξγαζίαο: «Πυζμ επδνεάγμοκ δ μζημβέκεζα, μζ θίθμζ,

μ αεθδηζζιυξ, ημ θφθμ ηαζ ημ ηάπκζζια,

ηζξ δζαηνμθζηέξ ζοκήεεζεξ ηςκ εθήαςκ ζήιενα;»

Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο: Λάππαξ Βαζίθεζμξ

Οκάδα εξγαζίαο:

Γεςνβία, Άκκα, Ακηζβυκδ, Αθνμδίηδ, ηαονμφθα,

Μάνζμξ, Βαζίθεζμξ, Υνήζημξ, Αεακαζία, Θευδςνμξ, Γεχνβζμξ,

Άββεθμξ, Άκκα, Κνζζηίκα, Γεχνβζμξ, Δκηζυθα

εθίδα 2 απυ 74

Κεθάιαην 1

Παξνπζίαζε Έξεπλαο

ημ πθαίζζμ ημο ιαεήιαημξ «Δνεοκδηζηή Δνβαζία», μζ ιαεδηέξ ηδξ Α΄3 ημο 50

μο Γεκζημφ Λοηείμο

Αεδκχκ, ιε ηδ αμήεεζα ημο οπεφεοκμο ηαεδβδηή ηονίμο Λάππα Βαζζθείμο, ζοιιεηείπακ ζε ιζα ζεζνά

δναζηδνζμηήηςκ ζπεηζηά ιε ηδ δζαηνμθή, πενκχκηαξ έηζζ ιζα εοπάνζζηδ ηαζ δδιζμονβζηή πνμκζά.

Ζ ένεοκα αοηή απεοεφκεηαζ ζε παζδζά ηαζ βμκείξ ιε ζηυπμ: «ηδκ εκδιένςζδ ηαζ εηπαίδεοζή ημοξ

ζημκ οβζεζκυ – ζζμννμπδιέκμ ηνυπμ δζαηνμθήξ ηαζ ζηδ θοζζηή άζηδζδ, πμο είκαζ ζφιιαπμζ ηδξ οβείαξ

ηαζ ηδξ ιείςζδξ ηδξ παποζανηίαξ».

ημπυξ ηδξ είκαζ κα αμδεδεμφκ ηα παζδζά ηαζ μθυηθδνδ δ μζημβέκεζα κα αθθάλμοκ ηνυπμ γςήξ

ηαζ κα ζοκεζδδημπμζήζμοκ υηζ δ οβεία ιαξ μθείθεηαζ ζε έκα ιεβάθμ ιένμξ ζηζξ επζθμβέξ πμο ηάκμοιε.

Δίκαζ δδθαδή ζε ιεβάθμ ααειυ ζηα δζηά ιαξ πένζα.

Δπίζδξ δδιζμονβήζαιε έκα ενςηδιαημθυβζμ, βζα κα δζαπζζηχζμοιε ημ επίπεδμ εκδιένςζδξ ηςκ

ιαεδηχκ ζε εέιαηα δζαηνμθήξ, εθπίγμκηαξ έηζζ ζε ιζα ηαθφηενδ γςή.

Σμ ενςηδιαημθυβζυ ιαξ απεοεφκεηαζ ζημοξ ιαεδηέξ ημο 50μο

Γεκζημφ Λοηείμο Αεδκχκ. Σμ

δείβια ηςκ ενςηδεέκηςκ είκαζ 60 ιαεδηέξ ηαζ ακηζπνμζςπεφεζ πενίπμο ημ 30% ημο ζοκυθμο ηςκ

ιαεδηχκ. Δπμιέκςξ ημ πμζμζηυ ημο δείβιαημξ είκαζ ανηεηά ιεβάθμ, μπυηε ηα ζοιπενάζιαηα ζηα

μπμία μδδβδεήηαιε είκαζ έβηονα ηαζ ακηζπνμζςπεοηζηά βζα ηα δεδμιέκα ημο ζπμθείμο.

ΓΙΑΣΡΟΦΗ

εθίδα 3 απυ 74

Κεθάιαην 2

Φάξηα

Tα ράνζα βθοημφ κενμφ ηαζ ηα μζηναημεζδή απμηεθμφκ ηνμθή ιε ορδθή ενεπηζηή αλία

(πνςηεΐκεξ, θίπμξ, αζηαιίκεξ Α, Β, D). Σα ράνζα πενζέπμοκ αηυνεζηα θίπδ ηαζ εζδζηά ηα θζπανά μλέα

ς-3 πμο πνδζζιμπμζμφκηαζ ςξ θάνιαημ βζα ηδκ εθάηηςζδ ηδξ πδηηζηυηδηαξ ημο αίιαημξ, ηδξ

πμθδζηενυθδξ ηαζ ηαηά ηδξ εηδήθςζδξ εβηεθαθζηχκ επεζζμδίςκ. Με ηδκ ηαηακάθςζδ ρανζχκ -

ηονίςξ θζπανχκ πμο πενζέπμοκ ιεβάθεξ πμζυηδηεξ ς-3 πμθοαηυνεζηςκ θζπανχκ μλέςκ ιαηνάξ

αθφζμο -ιεζχκεηαζ δ ηαηή πμθδζηενυθδ (LDL) ηαζ δ μθζηή, αολάκεηαζ δ ηαθή πμθδζηενυθδ (HDL)

ηαζ δδιζμονβείηαζ «αζπίδα» ηαηά ηδξ ζηεθακζαίαξ κυζμο. Φάνζα ιε ορδθή πενζεηηζηυηδηα ζε θίπμξ

είκαζ μ ημθζυξ, δ ηζζπμφνα, ημ θαανάηζ, δ ζανδέθα, δ θαηένδα, δ πέζηνμθα, εκχ ακηίεεηα παιδθή

πενζεηηζηυηδηα ζε θίπμξ έπμοκ ράνζα υπςξ μ ιπαηαθζάνμξ, μ ζμθμιυξ, μ ηυκμξ (έπμοκ ορδθή

πενζεηηζηυηδηα ζε πνςηεΐκεξ). Σα εαθαζζζκά ράνζα είκαζ αεααίςξ πμθφ ηαθή πδβή ζςδίμο. Οζ εζδζημί

δζεοηνζκίγμοκ υηζ πνεζαγυιαζηε πενίπμο 300-400 βναιιάνζα ράνζ εαδμιαδζαίςξ.

εθίδα 4 απυ 74

Οη θίλδπλνη από ηελ θαηαλάισζε ςαξηώλ

Σα πενζζζυηενα πενζζηαηζηά ηνμθμβεκχκ θμζιχλεςκ απυ ηαηακάθςζδ ζπεοδνχκ μθείθμκηαζ ζε

ζμφξ ηαζ ααηηήνζα. Ζ ηαηακάθςζδ ςιχκ ρανζηχκ - ζμφζζ, ζμθμιυξ, νέββα η.ά. ζηα μπμία δεκ οπήνλε

πνμδβμφιεκδ εενιζηή επελενβαζία ή δ ηάπκζζή ημοξ ήηακ απμηοπδιέκδ ιπμνεί κα μδδβήζεζ ζε

ιυθοκζδ απυ πανάζζηα.

Πνυαθδια επίζδξ απμηεθμφκ ηα αανέα ιέηαθθα ηαζ ζδζαίηενα μ οδνάνβονμξ ιε ημκ μπμίμ

επζαανφκμκηαζ ηα ζπεοδνά ζε πενζμπέξ ιε αζμιδπακζηή δναζηδνζυηδηα ή νοπαζιέκεξ πενζμπέξ. Γεκ

απμαάθθεηαζ απυ ημκ μνβακζζιυ ηαηά ημκ ιεηααμθζζιυ, μπυηε είκαζ πμθφ επζηίκδοκμξ.

Ηδζαίηενα ηα ιεβάθα ράνζα (π.π. ηυκμξ) ζοζζςνεφμοκ ημλζηά ιέηαθθα βζαηί γμοκ πενζζζυηενα πνυκζα,

ιε απμηέθεζια δ ηαηακάθςζή ημοξ κα είκαζ επζζθαθέζηενδ ζε ζπέζδ ημοθάπζζημκ ιε ηα αανέα

ιέηαθθα απ’ υ,ηζ ηςκ ιζηνχκ ρανζχκ. Δπίζδξ μζ δζμλίκεξ απεζθμφκ ηα ράνζα αθθά ηαζ ημκ άκενςπμ

ηαηά ηδκ ηαηακάθςζδ επζαανδιέκςκ ιε αοηέξ ζπεοδνχκ.

Έπμοκ εκημπζζηεί ορδθά επίπεδα δζμλζκχκ ζημκ ζμθμιυ ηδξ Βαθηζηήξ. ηδκ Δθθάδα δεκ έπμοκ

βίκεζ ζοζηδιαηζηέξ ιεηνήζεζξ βζα δζμλίκεξ ζηα ράνζα ακμζηηήξ εαθάζζδξ ηαζ ζπεομηνμθείςκ.

Μεηνήζεζξ βζα οπμθείιιαηα PCBs («πνμάββεθμζ» ηςκ δζμλζκχκ) είπακ δείλεζ υηζ μζ ημοηζμιμφνεξ ζημ

θζιάκζ ημο Κεναηζζκίμο ήηακ πμθφ πζμ ηαεανέξ απυ δζμλίκεξ ζε ζπέζδ ιε ημοξ ηυκμοξ απυ ηδκ ακμζπηή

εάθαζζα ημο Αζβαίμο. Οζ δζμλίκεξ δνμοκ ζοζζςνεοηζηά ηαζ επμιέκςξ υζμ ιεβαθφηενμ είκαζ ημ ράνζ

ηυζμ ιεβαθφηενεξ πμζυηδηεξ ηνμθήξ έπεζ ηαηακαθχζεζ, άνα ηαζ ιεβαθφηενεξ πμζυηδηεξ αοηχκ ηςκ

μοζζχκ ζοζζςνεφμκηαζ ζημοξ θζπχδεζξ ζζημφξ. Γζα πανάδεζβια, ζηζξ ζανδέθεξ πμο γμοκ 1,5-2 πνυκζα

δεκ πνμθαααίκεζ ζε αοηυ ημ δζάζηδια κα ζοζζςνεοηεί ιεβάθδ πμζυηδηα δζμλζκχκ ζημοξ θζπχδεζξ

ζζημφξ.

Σα ηεθεοηαία πνυκζα αολάκεηαζ μ ανζειυξ ηςκ ηνμθζηχκ δδθδηδνζάζεςκ απυ ηαηακάθςζδ

ζπεοδνχκ πμο πενζέπμοκ ημλίκεξ. πεηζηά ιεβάθμξ ανζειυξ πενζζηαηζηχκ αθμνά ημλζηχζεζξ πμο

μθείθμκηαζ ζε ηαηακάθςζδ ζπεοδνχκ ιμθοζιέκςκ απυ αζμημλίκεξ.

εθίδα 5 απυ 74

Υαξαθηεξηζηηθά θξέζθσλ ςαξηώλ

Οζκή (δζαπζζηχκεηαζ ηαθφηενα ζημ ζηυια, ζηδκ ημζθζά ηαζ ζηα ανάβπζα): Σα κςπά (θνέζηα) ράνζα

έπμοκ εθαθνά εοπάνζζηδ μζιή, παναηηδνζζηζηή ηςκ θοηζχκ ηδξ εάθαζζαξ.

Δμσηεξηθή όςε: Ζ επζθάκεζα ημο ζχιαημξ είκαζ βοαθζζηενή ιε ιεηαθθζηέξ απμπνχζεζξ. Ζ

ζηζθπκυηδηα ελαθακίγεηαζ κςνίξ ιεηά ηδκ αθίεοζδ, ημ ζχια ηαθφπηεηαζ απυ θεπηή βθμζχδδ μοζία

δζαοβή ηαζ ιε μζιή θοζζμθμβζηή.

ώκα: ημ ζηάδζμ ηδξ κεηνζηήξ αηαιρίαξ (10 θεπηά ςξ θίβεξ χνεξ, ακάθμβα ιε ημ ιέβεεμξ, ημκ

ηνυπμ αθζείαξ ηαζ ηδ εενιμηναζία) ημ ζχια είκαζ δφζηαιπημ, δ ζάνηα ζοιπαβήξ ηαζ δεκ δζαηδνεί ηα

απμηοπχιαηα δαηηφθςκ.

Γέξκα: Δίκαζ οβνυ, βοαθζζηενυ, ηαθά πνμζημθθδιέκμ ζηδ ζάνηα πςνίξ πηοπέξ ή ζπζζιέξ, ιε

πνχιαηα ακάθμβα ιε ημ είδμξ ημο ρανζμφ.

Κνηιηαθή ρώξα: Ζ ημζθζά είκαζ ηοθζκδνζηή ή εθαθνά πζεζιέκδ πθεονζηά ιε θέπζα βοαθζζηενά.

Λέπηα θαη πηεξύγηα: Σα θέπζα είκαζ πνμζημθθδιέκα ζζπονά ζημ δένια, οβνά, βοαθίγμοκ, δφζημθα

λεημθθάκε ηαηά ηδκ απυλεζδ ή ηδκ απμθέπζζδ. Σα πηενφβζα επίζδξ είκαζ ηαθά πνμζημθθδιέκα ζημ

ζχια. Όηακ ακμζπεμφκ (εηηαεμφκ) επακένπμκηαζ αιέζςξ ζηδ εέζδ ημοξ.

Μάηηα: Δίκαζ δζαοβή, δζαθακή ή ηονηά ιε ηυνδ ιεθακή. Ζ ίνζδα είκαζ πνοζίγμοζα ή μιμζμβεκχξ

ενοενά.

Βξαγρηνθαιύκκαηα: Δίκαζ ζηαεενά εκςιέκα ζημ ηεθάθζ ηαζ πςνίξ ηδθίδεξ, ηονίςξ εζςηενζηά.

Βξάγρηα: Δίκαζ νμδαθά ή ηυηηζκα (ζακ ημ αίια), οβνά, βοαθζζηενά πςνίξ ηαιία δοζάνεζηδ ιονςδζά.

ημ ηνφμ κενυ ή ζημκ πάβμ ιπμνεί κα απμπνςιαηζζημφκ. Μονίγμοκ ζακ θφηζα.

πιάγρλα: Με ημ άκμζβια ηδξ ημζθζάξ, ηα ζπθάβπκα πνμαάθθμοκ γςδνά, οπυθεοηα, αηέναζα ηαζ

άμζια ή ιε εθαθνά μζιή (ημο ρανζμφ). Σμ πενζηυκαζμ είκαζ ηαθά πνμζθουιεκμ ζηδκ ημζθζαηή

ημζθυηδηα, οβνυ, βοαθζζηενυ (εηηυξ απυ ηα ράνζα βθοημφ κενμφ).

άξθα: Δίκαζ θεοηή ή εθαθνά νμδαθή, εθαζηζηή πςνίξ άθθμ πνχια ηαηά ιήημξ ηδξ ζπμκδοθζηήξ

ζηήθδξ. Ακεεηηζηή ζηδκ πίεζδ ιε ηα δάπηοθα. Ζ ζπμκδοθζηή ζηήθδ απμπςνίγεηαζ δφζημθα απυ ημοξ

βφνς ιοξ. Πμηέ δεκ είκαζ δζμβηςιέκδ, παναιμνθςιέκδ, ζπζζιέκδ ή ιε ηδθίδεξ. Ζ έδνα είκαζ ηθεζζηή.

εθίδα 6 απυ 74

Κεθάθαζμ 3

ΟΣΡΑΚΟΔΙΓΗ

Σζ πνέπεζ κα πνμζέπμοιε υηακ αβμνάγμοιε υζηναηα:

Σα μζηναημεζδή κα είκαζ γςκηακά (απαναίηδηδ πνμτπυεεζδ χζηε κα είκαζ αζθαθή βζα ημκ

ηαηακαθςηή) ιε άμζιμ ηαζ ηαεανυ κενυ ζημ ηέθοθμξ ημοξ. Σμ ηέθοθμξ ημ μπμίμ είκαζ ηθεζζηυ,

ακμίβεζ πμθφ δφζημθα ηαζ ηθείκεζ ενιδηζηά πάθζ ιεηά απυ ηάεε πνμζπάεεζα κα ακμζπηεί. Γεκ

αβμνάγμοιε πμηέ υζηναηα ακμζπηά. Όηακ ακμίβεζ ημ υζηναημ ηαζ πάκεηαζ ημ εαθαζζζκυ γμοιί, ηυηε

ρμθάεζ. Γζα κα δείηε ακ ημ υζηναημ είκαζ θνέζημ, πηοπήζηε ζε έκα ιάνιανμ ή ζε ιζα ζηθδνή

επζθάκεζα. Ακ αημφζεηε έκα βειάημ «κημοπ», ηα πνάβιαηα είκαζ ηαθά! Ζ ζάνηα είκαζ βενά

ημθθδιέκδ ζημ ηέθοθμξ ηαζ οβνή. Μεηά απυ ηζίιπδια ιε αζπιδνή άηνδ ή ιε θίβεξ ζηαβυκεξ

θειμκζμφ, πνμηαθείηαζ ηίκδζδ. Σα υζηναηα έπμοκ εοπάνζζηδ μζιή – ιονςδζά εάθαζζαξ, ακηζδνμφκ

ζηδκ ηνμφζδ ηαζ πενζέπμοκ θοζζμθμβζηέξ πμζυηδηεξ εκδμεονζημφ οβνμφ. Σα ιζζάκμζπηα υζηναηα

είκαζ γςκηακά ιυκμ υηακ ακηζδνμφκ ζηδκ επίηνμοζδ. Γεκ αβμνάγμοιε μζηναημεζδή ακ δεκ θένμοκ

οβεζμκμιζηυ ζήια ιε ηδκ εζδζηή ζήιακζδ ημο Κέκηνμο Απμζημθήξ υπςξ πνμαθέπεηαζ απυ ημ κυιμ.

Γεκ αβμνάγμοιε απυ πθακυδζμοξ δ ηαηαζηήιαηα υπμο δ πνμέθεοζδ ηαζ δ ιεηαπείνζζδ ηςκ

μζηναημεζδχκ είκαζ αιθίαμθδ.

ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ

Δίκαζ εφπεπηα εαθαζζζκά, ορδθήξ δζαηνμθζηήξ ηαζ αζμθμβζηήξ αλίαξ, εκχ πανάθθδθα απμηεθμφκ

άνζζηδ δζαζηδηζηή ηνμθή. Σα ιαθάηζα ηαζ ηα μζηναηυδενια είκαζ απυ ηζξ πθέμκ ελεθζβιέκεξ μιάδεξ

αζπυκδοθςκ ηαζ είκαζ πθμφζζα ζε πμθοαηυνεζηα θζπανά μλέα ς-3. Δπίζδξ, ηα μζηναημεζδή πενζέπμοκ

πνςηεΐκεξ ορδθήξ αζμθμβζηήξ αλίαξ, εθάπζζημ θίπμξ, οδαηάκεναηεξ ηαζ πενζμνζζιέκδ εενιζδζηή

απυδμζδ (πενίπμο 50 – 70 εενιίδεξ ακά 100βν. ηνέαημξ), επμιέκςξ απμηεθμφκ άνζζηδ δζαζηδηζηή

ηνμθή. Σμ ηνέαξ ημοξ είκαζ πθμφζζμ ζε ακαπθαζηζηέξ ηαζ εκενβεζαηέξ μοζίεξ, υπςξ οδαηάκεναηεξ ηαζ

δζάθμνα ιεηαθθζηά ζημζπεία, υπςξ αζαέζηζμ, θχζθμνμ, κάηνζμ, ηάθζμ, ζχδζμ, ζίδδνμ, παθηυ,

ρεοδάνβονμ, ιαββάκζμ αθθά ηαζ αζηαιίκεξ A, B, B2, C, D, PP, ηαεχξ ηαζ υθα ηα ααζζηά ζοζηαηζηά

εθίδα 7 απυ 74

πμο απαζημφκηαζ βζα ηδκ μιαθή θεζημονβία ημο μνβακζζιμφ ιαξ. Ζ πθμοζζυηενδ γςζηή ηνμθή ζε

πενζεηηζηυηδηα ζζδήνμο είκαζ ηα ιφδζα.

«Φάνιαημ» βζα ηδ πμθδζηενίκδ, εαθαζζζκά ηαζ μζηναημεζδή

Έπεηε ορδθή πμθδζηενίκδ; Σνχηε εαθαζζζκά ηαζ μζηναημεζδή! Ζ άπμρδ υηζ πνέπεζ κα

απμθεφβεηαζ δ ηαηακάθςζή ημοξ επεζδή αολάκμοκ ηα επίπεδα πμθδζηενυθδξ, ηχνα ακαηνέπεηαζ.

Μεθέηδ-ένεοκα ημο ηαεδβδηή ημο Γεςπμκζημφ Πακεπζζηδιίμο Αεδκχκ, ςθνυκζμο Παπμοηζυβθμο,

αθθά ηαζ δεδμιέκα ηδξ δζεεκμφξ αζαθζμβναθίαξ, ηαηαθήβμοκ ζημ ζοιπέναζια υηζ δ ηαηακάθςζδ

ιοδζχκ, ζηνεζδζχκ, βανίδςκ, ηαθαιανζχκ, ζμοπζχκ ηαζ πηαπμδζχκ ιπμνεί κα βίκεηαζ πςνίξ θυαμ.

Αοηυ βζαηί ζοιαάθθεζ απμηεθεζιαηζηά υπζ ιυκμ ζηδ ιείςζδ ημο επζπέδμο ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ ηαζ ηδξ

«ηαηήξ» πμθδζηενυθδξ, αθθά ηαοηυπνμκα ηαζ ζηδ εεαιαηζηή αφλδζδ ηδξ «ηαθήξ» πμθδζηενυθδξ,

ζδιεζχκεζ μ ηαεδβδηήξ, πμο δζεοεφκεζ ημ Δνβαζηήνζμ Δθδνιμζιέκδξ Τδνμαζμθμβίαξ-Σιήια Εςζηήξ

Παναβςβήξ ημο Πακεπζζηδιίμο. Σμ ζοιπέναζια αοηυ, ελδβεί, ααζίγεηαζ ζηδ πδιζηή ζφζηαζδ ηςκ

ζζηχκ ηςκ μνβακζζιχκ αοηχκ, δ μπμία παναηηδνίγεηαζ απυ εθάπζζημ πμζμζηυ μθζηχκ θζπανχκ

μοζζχκ, αολδιέκα πμζμζηά αηυνεζηςκ-πμθοαηυνεζηςκ θζπανχκ μλέςκ, ιζηνυ πμζμζηυ ημνεζιέκςκ

θζπανχκ μλέςκ, πνςηεΐκεξ ορδθήξ αζμθμβζηήξ αλίαξ, ζδζαίηενα αολδιέκα επίπεδα πμθθχκ

ζπκμζημζπείςκ, ηαεχξ ηαζ αολδιέκα επίπεδα πμθθχκ αζηαιζκχκ.

Ηδζαίηενα ζε υ,ηζ αθμνά ηα ζηνείδζα, θυβς ηαζ ηδξ πενζεηηζηυηδηάξ ημοξ ζε βθοημβυκμ

(οδαηάκεναηεξ), εεςνμφκηαζ ςξ ιία απυ ηζξ πζμ δζαζηδηζηά ζζμννμπδιέκεξ θοζζηέξ ηνμθέξ. Δίκαζ μζ

πθμοζζυηενμζ γςζημί ζζημί ζε αζηαιίκεξ, ηαεχξ ηαζ ζε ζίδδνμ, παθηυ, ζχδζμ, ιαβκήζζμ, αζαέζηζμ,

ρεοδάνβονμ, ιαββάκζμ ηαζ θχζθμνμ. Δπίζδξ, αλζυθμβα επίπεδα ρεοδανβφνμο, ζεθδκίμο, θεμνίμο ηαζ

ζςδίμο, ανίζημκηαζ ζηα ιφδζα ηαζ ηζξ βανίδεξ. Αλίγεζ κα ζδιεζςεεί, ακαθένεζ μ ηαεδβδηήξ, υηζ ημ

National Heart and Lung Institute ηςκ ΖΠΑ πνμηείκεζ ηα ζηνείδζα ςξ ιία απυ ηζξ πζμ ηαηάθθδθεξ

ηνμθέξ βζα άημια πμο επζδζχημοκ ηδ ιείςζδ ηςκ επζπέδςκ ηαηήξ πμθδζηενυθδξ ημοξ.

Πανυιμζα πνμηνμπή αθμνά ηαζ ζηδκ πενίπηςζδ ηςκ βανίδςκ, αθθά ηαζ ηςκ άθθςκ γςζηχκ

μνβακζζιχκ ηδξ ηαηδβμνίαξ αοηήξ. Καθυ είκαζ, ακαθένεζ μ η. Παπμοηζυβθμο, ηα ζηνείδζα κα

ηαηακαθχκμκηαζ ςιά, ηα ιφδζα ςιά ή εθαθνχξ αναζιέκα, μζ βανίδεξ, ηα πηαπυδζα ηαζ ηα ηαθαιάνζα

ηαηά πνμηίιδζδ αναζηά ή ρδηά (ζηδ ζπάνα). Με αοημφξ ημοξ ηνυπμοξ ιαβεζνέιαημξ δζαηδνείηαζ, υζμ

είκαζ δοκαηυκ, ακαθθμίςηδ δ πδιζηή ημοξ ζφζηαζδ ηαζ ηαηά ζοκέπεζα δ δζαζηδηζηή ημοξ αλία.

εθίδα 8 απυ 74

Κεθάθαζμ 4

Κξεαηηθά

Σμ ηνέαξ απμηεθεί ιζα ιεβάθδ ηαζ ζδιακηζηή μιάδα ηδξ δζαηνμθήξ ηςκ Δθθήκςκ. Δίκαζ πδβή

εκένβεζαξ ηαεχξ εθμδζάγεζ ημκ μνβακζζιυ ιε πνςηεΐκεξ. Δπζπθέμκ, ημ ηνέαξ απμηεθεί ελαίνεηδ πδβή

αζηαιζκχκ ηαζ ιεηάθθςκ , ζδζαίηενα αζηαιίκδξ Β12 πμο οπάνπεζ ιυκμ ζε ηνυθζια γςζηήξ πνμέθεοζδξ

ηαζ είκαζ απαναίηδηδ βζα ηδκ μιαθή αζιμπμζήζδ, ηδ θεζημονβία ημο κεονζημφ ζοζηήιαημξ ηαζ

μθυηθδνμο ημο μνβακζζιμφ. Τπάνπμοκ δζάθμνα είδδ ηνεάηςκ. Κάπμζα απυ αοηά είκαζ:

Κμηυπμοθμ, πμζνζκυ, ιμζπάνζ, ηαηζίηζ, ανκί, ημοκέθζ ηθπ.

Δίκαζ ζδιακηζηυ κα ακαθενεεί υηζ ηα πμοθενζηά ηαηέπμοκ δζαθμνεηζηή εέζδ ζηδ Μεζμβεζαηή

Ποναιίδα απυ ημ ηυηηζκμ ηνέαξ θυβς ηδξ πενζεηηζηυηδηαξ ημοξ ζε θζπανά.

Πξσηεΐλε

Ζ πνςηεΐκδ ημο ηνέαημξ είκαζ ορδθήξ πμζυηδηαξ, ηαεχξ πενζέπεζ ιζα πθήνδ ηαζ ηαθά

ζζμννμπδιέκδ πμζηζθία αιζκμλέςκ, πμο απμηεθμφκ ημκ εειέθζμ θίεμ βζα ηδκ αφλδζδ ηαζ ακάπηολδ ημο

μνβακζζιμφ. Οζ πνςηεΐκεξ είκαζ ζδζαίηενα απαναίηδηεξ ζηα παζδζά ηαζ ημοξ εθήαμοξ, ζημοξ αεθδηέξ

ηαζ ηζξ έβηοεξ βοκαίηεξ, ηαεχξ επίζδξ ηαζ ζημοξ δθζηζςιέκμοξ ακενχπμοξ, πμο ανίζημκηαζ ζε θάζδ

ακάννςζδξ απυ ηάπμζμ πεζνμονβείμ ή αζεέκεζα.

Λίπνο

Σμ θίπμξ ημο ηνέαημξ είκαζ πμθφ ζδιακηζηή πδβή εκένβεζαξ, ηάπμζςκ θζπμδζαθοηχκ αζηαιζκχκ ηαζ

απαναίηδηςκ θζπανχκ μλέςκ. Σα είδδ ηςκ θζπανχκ πμο οπάνπμοκ ζημ ηνέαξ είκαζ ζπεδυκ

μιμζυιμνθα ηαηακειδιέκα ακάιεζα ζε ημνεζιέκα ηαζ ιμκμαηυνεζηα θζπανά. Μζηνά πμζμζηά

πμθοαηυνεζηςκ θζπανχκ ιπμνεί κα οπάνπμοκ ζημ ηνέαξ ∙ αοηά είκαζ ορδθυηενα ζημ ηνέαξ ηςκ γχςκ

εθεοεέναξ αμζηήξ ή ζημ ηνέαξ γχςκ πμο έπμοκ ηαηακαθχζεζ ζοβηεηνζιέκμο ηφπμο δίαζηα, ζε

ζφβηνζζδ ιε αοηά πμο ηνέθμκηαζ ιε παναδμζζαηά ζζηδνά. Ζ μθζηή πενζεηηζηυηδηα ημο ηνέαημξ ζε

θίπμξ έπεζ ιεζςεεί ζημ πέναζια ηςκ πνυκςκ, ελαζηίαξ ηδξ εηηνμθήξ ηςκ γχςκ, ηςκ αθθαβχκ ζημ είδμξ

εθίδα 9 απυ 74

ηςκ γςμηνμθχκ, ηαεχξ ηαζ ελαζηίαξ ημο αολδιέκμο επζπέδμο επελενβαζίαξ, πνζκ ηαζ ιεηά ηδκ αβμνά.

Ζ πνήζδ ζοβηεηνζιέκςκ ιεευδςκ ιαβεζνζηήξ, υπςξ ημ ρήζζιμ ζημ βηνζθ, ιπμνεί κα ζοιαάθθεζ

αηυια πενζζζυηενμ ζε αοηή ηδ ιείςζδ. Σμ άπαπμ ηνέαξ, πμο είκαζ απαθθαβιέκμ απυ ηδκ πέηζα,

(ζοιπενζθαιαακμιέκςκ ηαζ ηςκ πμοθενζηχκ πςνίξ πέηζα) είκαζ παιδθυ ζε ημνεζιέκα θζπανά.

Μάθζζηα, ανηεηά ιένδ ηνέαημξ ιπμνεί κα πενζέπμοκ θζβυηενμ απυ 10% θίπμξ.

Απγά

Έκα ααβυ απανηίγεηαζ ηονίςξ απυ ηνία ιένδ. Σα δομ πζμ ζδιακηζηά είκαζ μ ηνυημξ ηαζ ημ

αζπνάδζ. Ο ηνυημξ πενζέπεζ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηςκ ενεπηζηχκ μοζζχκ ηαζ είκαζ ιζα

πμνημηαθμηίηνζκδ διίνεοζηδ ζθαίνα. Σμ αζπνάδζ είκαζ έκα παπφνεοζημ δζαθακέξ οβνυ πμο

απμηεθείηαζ ηονίςξ απυ ηδκ πνςηεΐκδ αθαμοιίκδ. Σμ ηνίημ ιένμξ ζοβηναηεί ημκ ηνυημ ζημ ηέκηνμ

ημο ααβμφ.

Μαγεηξηθή

Σα ζοζηαηζηά ημο ααβμφ αθθάγμοκ ζδζυηδηεξ ιεηά απυ ρήζζιμ, ηδβάκζζια ή ηάπμζα άθθδ

δζαδζηαζία. Σα ααβά ηςκ πηδκχκ ηαζ ζοκδεέζηενα ηδξ ηυηαξ ηαζ ηδξ ζηνμοεμηαιήθμο, είκαζ ημ οθζηυ

βζα ηδκ παναζηεοή αναζημφ ή ηδβακζημφ ααβμφ, ηδξ μιεθέηαξ ηδξ ιανέβηαξ ηαζ

ηδξ ζακηζβί ζηδκ γαπανμπθαζηζηή, εκχ ιπμνεί κα οπάνπεζ ηαζ ζε θαβδηά πμο ζηδνίγμκηαζ ζημκ ηζιά ή

ζημ γοιάνζ. Σμ θαβχζζιμ ιένμξ ημο ααβμφ είκαζ ημ εζςηενζηυ ημο ηαζ υπζ ημ ηέθοθμξ.

εθίδα 10 απυ 74

Σμ πενζεπυιεκμ ζζμδοκαιεί ζε αάνμξ ιε 20 πενίπμο αοβά ηδξ ηυηαξ εκχ ημ αάνμξ υθμο ημο αοβμφ

γοβίγεζ απυ 1,24-1,9 ηζθά ηαζ ημ ιήημξ ημο θηάκεζ ηα 17-19 εη. ηαζ ημ πθάημξ ημο ηα 14-15 εη.

εθίδα 11 απυ 74

Κεθάθαζμ 5

Ξεξνί Καξπνί

Οζ λδνμί ηανπμί ηονίςξ ηα αιφβδαθα, ηα ηανφδζα, ηα θμοκημφηζα ηαζ ηα θζζηίηζα, είκαζ ιζα

ηαηδβμνία ηνμθίιςκ πμο πνμζθένμοκ ζημκ μνβακζζιυ ιαξ εκένβεζα ηαζ απαναίηδηα ενεπηζηά

ζοζηαηζηά. Μζηνή πμζυηδηα λδνχκ ηανπχκ ηνμθμδμηεί ημκ μνβακζζιυ ιαξ ιε ιεβάθεξ πμζυηδηεξ

εκένβεζαξ, αηυνεζηςκ θζπανχκ μλέςκ (Χ - 3 ηαζ Χ-6), θοηζηχκ πνςηεσκχκ, ακηζμλεζδςηζηχκ (α-

ημημθενυθδ), αζηαιζκχκ Β, ακυνβακςκ ζοζηαηζηχκ (αζαέζηζμ, ζίδδνμ, ηάθζμ, ιαβκήζζμ ηαζ παθηυ),

θοηζηχκ ζκχκ, πμθοθαζκυθεξ, ανβζκίκδ ηαζ ηακίκεξ.οκεπχξ πνμηφπημοκ ζημζπεία, ζφιθςκα ιε ηα

μπμία δ ηαηακάθςζδ λδνχκ ηανπχκ ηάκεζ ηαθυ ζηδκ ηανδζά. Πμθθέξ ιεθέηεξ πμο δζελήπεδζακ ηα

ηεθεοηαία πνυκζα οπμζηδνίγμοκ υηζ δ ηαηακάθςζδ 30 βναιιανίςκ λδνχκ ηανπχκ, 4-5 θμνέξ ηδκ

εαδμιάδα ιπμνεί κα ιεζχζεζ ζδιακηζηά ημκ ηίκδοκμ βζα ζηεθακζαία κυζμ έςξ ηαζ 40%.

Ζ ηαηακάθςζδ ηςκ λδνχκ ηανπχκ πνμζθένεζ:

1. Μείςζδ ηδξ "ηαηήξ" πμθδζηενυθδξ (LDL) ζε πμζμζηυ (8-12%) ηαζ αφλδζδ ηδξ "ηαθήξ"

πμθδζηενυθδξ (HDL) ζε πμζμζηυ (6-12%).

2. Μείςζδ ηαηά 10,2% ηαηά ιέζμ υνμ ημ επίπεδμ ηςκ ηνζβθοηενζδίςκ.

3. Βεθηίςζδ θεζημονβίαξ ηαζ θοζζηήξ ηαηάζηαζδξ ηςκ ανηδνζχκ ηδξ ηανδζάξ. Οζ λδνμί ηανπμί είκαζ

ζδζαίηενα πθμφζζμζ ζε ανβζκίκδ, έκα αιζκμλφ απαναίηδημ βζα κα παναπεεί ιμκμλείδζμ ημο αγχημο,

ημ μπμίμ αμδεά ηζξ ανηδνίεξ κα δζαζηαθμφκ ιεζχκμκηαξ ημκ ηίκδοκμ βζα ζηεθακζαία κυζμ ζε

πμζμζηυ 30-50%.

4. Πνμζηαζία απυ ηδκ ειθάκζζδ ημο δζααήηδ ηφπμο ΗΗ.

5. Βεθηίςζδ θεζημονβίαξ ημο εκηένμο.

6. Δκίζποζδ ημο ακμζμπμζδηζημφ ζοζηήιαημξ.

εθίδα 12 απυ 74

7. Ακηζηανηζκζηή πνμζηαζία. Ζ Δονςπασηή Πνμμπηζηή Μεθέηδ βζα ημκ Κανηίκμ ηαζ ηδ Γζαηνμθή

δζαπίζηςζε υηζ υζμ πενζζζυηενμοξ λδνμφξ ηανπμφξ ηαηακάθςκακ μζ βοκαίηεξ ηυζμ παιδθυηενμξ

ήηακ μ ηίκδοκμξ ειθάκζζδξ ηανηίκμο ημο εκηένμο.

8. Ζ ζοπκή ηαζ θμβζηή ηαηακάθςζδ λδνχκ ηανπχκ έπεζ απμδεζπεεί υηζ δεκ αολάκεζ ημ ζςιαηζηυ

αάνμξ

εθίδα 13 απυ 74

Κεθάθαζμ 6

ΓΑΛΑΚΣΟΚΟΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΣΑ

ΓΔΝΙΚΑ

Γαθαηημημιζηά πνμσυκηα μκμιάγμοιε ηα πνμσυκηα, ηα μπμία πανάβμκηαζ απυ βάθα. Οζ

αζμιδπακίεξ πμο πανάβμοκ αοηά ηα πνμσυκηα μκμιάγμκηαζ βαθαηημαζμιδπακίεξ.

Σα βαθαηημημιζηά πνμσυκηα ηα ανίζημοιε ζοκήεςξ ζε ημογίκεξ, υπςξ δ εονςπασηή, δ ζκδζηή, αοηή

ηδξ Μέζδξ Ακαημθήξ, εκχ δεκ είκαζ βκςζηά ζηδκ ημογίκα ηδξ Ακαημθζηήξ Αζίαξ. Σμ πνμσυκηα αοηά

πνδζζιμπμζμφκηαζ πμθφ ζηδ ιαβεζνζηή ηαζ γαπανμπθαζηζηή, ιζαξ ηαζ είκαζ ζοζηαηζηά πμθθχκ

θαβδηχκ ηαζ βθοηχκ.

Ο ακενχπζκμξ μνβακζζιυξ πνεζάγεηαζ ηνεζξ ιενίδεξ βαθαηημημιζηχκ ηάεε διένα. Σμ βάθα, ημ

βζαμφνηζ ηαζ ημ ηονί είκαζ απυ ηζξ πθμοζζυηενεξ πδβέξ πνυζθδρδξ αζαεζηίμο, εκχ είκαζ ζοκοθαζιέκα

ιε ηδκ φπανλδ ημο ακενχπμο. Ανπαία ηείιεκα πμο πνμκμθμβμφκηαζ απυ ημ 1600 π.Υ. ημκίγμοκ ηδ

ιεβάθδ ζδιαζία ημοξ βζα ημκ ακενχπζκμ μνβακζζιυ.

Καηάινγνο γαιαθηνθνκηθώλ πξντόλησλ

Γάθα – Σονί – Γζαμφνηζ – Βμφηονμ – Παβςηυ

εθίδα 14 απυ 74

Ππξακίδα Γηαηξνθήο

εθίδα 15 απυ 74

Γάια

Απαναίηδηα ενεπηζηά ζημζπεία βζα κα ηηίζμοιε ηαζ κα δζαηδνήζμοιε έκακ βενυ μνβακζζιυ είκαζ μζ

πνςηεΐκεξ, μζ οδαηάκεναηεξ, μζ αζηαιίκεξ, ημ αζαέζηζμ ηαζ o θχζθμνμξ. Όθα αοηά ηα πμθφηζια

ζημζπεία ανίζημκηαζ ζε ιεβάθεξ πμζυηδηεξ ζημ αβεθαδζκυ βάθα. Σμ βάθα υιςξ πνμένπεηαζ ηαζ απυ

άθθα γχα υπςξ είκαζ ημ πνυααημ, ημ ηαηζίηζ, ηαεχξ ηαζ ημ άθμβμ, δ ηαιήθα, ηα αμοαάθζα ηθπ.

Οζ πνςηεΐκεξ απμηεθμφκ ημ ααζζηυ δμιζηυ ζοζηαηζηυ ημο μνβακζζιμφ. Γζαζθαθίγμοκ ηδ ζςζηή

θεζημονβία ημο ηαεχξ ηαζ ηδκ ακάπηολδ ηςκ ιοχκ. Σμ βάθα είκαζ ημ ιμκαδζηυ ηνυθζιμ ζηδ θφζδ πμο

πενζέπεζ ημκ οδαηάκεναηα θαηηυγδ, πμο είκαζ ιζα πνήζζιδ πδβή εκένβεζαξ. Σμ ζδιακηζηυηενμ είκαζ

υηζ ημ βάθα πενζέπεζ θζπμδζαθοηέξ ηαζ οδαημδζαθοηέξ αζηαιίκεξ. Απυ ηζξ αζηαιίκεξ ημο βάθαηημξ

ζδζαίηενδ ζδιαζία έπμοκ μζ Α, Β1, Β2, Β12, C, D.

Αζβέζηην

Παίγεζ ημκ ζδιακηζηυηενμ νυθμ ζηδ δδιζμονβία βενχκ ηαζ οβζχκ μζηχκ ηαζ βζ' αοηυ είκαζ

απμθφηςξ απαναίηδημ ζδζαίηενα ζημκ παζδζηυ μνβακζζιυ πμο ακαπηφζζεηαζ. Δπίζδξ ζοιαάθθεζ ζηδκ

ακάπηολδ βενχκ δμκηζχκ, αμδεά ζηδκ πήλδ ημο αίιαημξ ηαζ αηυιδ, δδιζμονβεί αζπίδα πνμζηαζίαξ

ηαηά ηδξ μζηεμπυνςζδξ.

Σμ αζαέζηζμ πνέπεζ κα αθμιμζςεεί απυ ημκ μνβακζζιυ ημο ακενχπμο. Πνέπεζ δδθαδή κα

απμννμθδεεί ζςζηά απυ ημ έκηενμ, κα πενάζεζ ζηδκ ηοηθμθμνία ημο αίιαημξ ηαζ κα θεάζεζ ζηα

μζηά, ζηα δυκηζα ηηθ. ηδκ απμηεθεζιαηζηή απμννυθδζδ ημο αζαεζηίμο αμδεμφκ πμθθμί πανάβμκηεξ,

ημκ ζδιακηζηυηενμ υιςξ νυθμ ημκ παίγμοκ μζ αζηαιίκεξ D ηαζ C. Γζ' αοηυκ ημκ θυβμ ημ βάθα ηαζ ηα

βαθαηημημιζηά πνμσυκηα ειπθμοηίγμκηαζ ζοκήεςξ ιε ηζξ αζηαιίκεξ αοηέξ. Έκαξ αηυιδ πανάβμκηαξ

πμο αμδεά ζηδκ εκηενζηή απμννυθδζδ ημο αζαεζηίμο είκαζ δ θαηηυγδ (έκαξ οδαηάκεναηαξ πμο

πενζέπεηαζ ζημ βάθα).

Οζ αζηαιίκεξ πμο πενζέπμκηαζ ζημ βάθα παίγμοκ πμθφ ζδιακηζηυ νυθμ ζηδ ζςζηή ακάπηολδ ηαζ

ζηδκ οβεία ηςκ οπυθμζπςκ ηιδιάηςκ ημο παζδζημφ μνβακζζιμφ, ημο δένιαημξ, ηςκ ιαηζχκ ηαζ ηςκ

ζζηχκ πμο ζοκεέημοκ ηα οπυθμζπα υνβακα.

Βηηακίλε Α

Δκζζπφεζ ηδκ αφλδζδ ηςκ ζζηχκ ηαζ αμδεά ζηδ δζαιυνθςζή ημοξ ηαηά ηδκ ακάπηολδ ημο παζδζμφ.

Πανάθθδθα πνμθοθάζζεζ ηδκ οβεία ημο δένιαημξ ηαζ ηςκ ιαηζχκ. Βμδεά ζηδκ ακάπηολδ ηαζ ζηδκ

υναζδ.

εθίδα 16 απυ 74

Βηηακίλε C

Δκζζπφεζ ηδκ απμννυθδζδ ημο αζαεζηίμο. Δπίζδξ αμδεά ζημκ ζπδιαηζζιυ ημο ζοκδεηζημφ ζζημφ,

βζ' αοηυ ηαζ παίγεζ εοενβεηζηυ νυθμ ζηδκ επμφθςζδ ηςκ ηναοιάηςκ ηαζ ζηδ βνήβμνδ επακαθμνά ημο

μνβακζζιμφ έπεζηα απυ αηοπήιαηα. Έπεζ επίζδξ ακηζμλεζδςηζηή δνάζδ ηαζ εκζζπφεζ ηδκ άιοκα ημο

παζδζημφ μνβακζζιμφ. Έηζζ αμδεά ζηδ δζαηήνδζδ ηδξ οβείαξ ηςκ παζδζχκ υζμ είκαζ ιζηνά, αθθά ηαζ

ηαεχξ ιεβαθχκμοκ.

Ρηβνθιαβίλε ή βηηακίλε Β2

οιαάθθεζ ζδιακηζηά ζηδ βνήβμνδ ακάπηολδ ηςκ παζδζχκ, εκχ επίζδξ ζπμοδαίμξ είκαζ μ νυθμξ

ηδξ ζηδ ιεηαηνμπή ηςκ ηνμθχκ ζε εκένβεζα. Δπίζδξ αμήεα ημκ παζδζηυ μνβακζζιυ κα αλζμπμζήζεζ ηα

πμθφηζια ενεπηζηά ζοζηαηζηά, υπςξ είκαζ μζ πνςηεΐκεξ ή μζ οδαηάκεναηεξ.

Καδεΐλε

Σμ βάθα είκαζ ημ ιμκαδζηυ ηνυθζιμ ζηδ θφζδ πμο πενζέπεζ ηδκ ορδθήξ ζδιαζίαξ πνςηεΐκδ,

βκςζηή ςξ ηαγεΐκδ.

Σα πεπηίδζα πμο πνμένπμκηαζ απυ ηδκ ηαγεΐκδ έπμοκ ηζξ αηυθμοεεξ ζδζυηδηεξ:

α. Δκζζπφμοκ ηδ θοζζηή άιοκα ημο μνβακζζιμφ.

α. Ροειίγμοκ ηδ ζςζηή πίεζδ ημο αίιαημξ.

β. Βμδεμφκ ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ημο ζηνεξ.

δ. Θα πνέπεζ κα ημκζζηεί υηζ ηα πεπηίδζα πμο πνμένπμκηαζ απυ ηδκ ηαγεΐκδ έπμοκ ηαηαπνατκηζηέξ

ζδζυηδηεξ.

Ση πξέπεη λα γλσξίδνπκε

1)Υάκμκηαζ ηα ενεπηζηά ζοζηαηζηά ημο βάθαηημξ ιε ηδκ παζηενίςζδ;

Όπζ, δεκ πάκμκηαζ. Ζ αζμθμβζηή αλία ηςκ ζοζηαηζηχκ ημο βάθαηημξ παναιέκεζ δ ίδζα ιεηά ηδκ

παζηενίςζδ. Ζ παζηενίςζδ έπεζ ζημπυ ηδκ ηαηαζηνμθή ηςκ παεμβυκςκ ιζηνμμνβακζζιχκ πμο

οπάνπμοκ ζημ κςπυ βάθα.

2)Σα ενεπηζηά ζοζηαηζηά ημο ζμημθαημφπμο βάθαηημξ είκαζ ιεζςιέκα ζε ζπέζδ ιε ημ θεοηυ βάθα;

Όπζ, δεκ είκαζ. Σμ ζμημθαημφπμ βάθα έπεζ υθα ηα ενεπηζηά ζοζηαηζηά ημο βάθαηημξ.

3)Πυζεξ χνεξ ιέκεζ ημ βάθα εηηυξ ροβείμο;

Σμ βάθα απμηεθεί άνζζημ ενεπηζηυ οπυζηνςια βζα ηδκ ακάπηολδ ηςκ ιζηνμμνβακζζιχκ. Δπμιέκςξ,

δ ζοκηήνδζδ ημο βάθαηημξ απμζημπεί ζηδκ ακαημπή ημο πμθθαπθαζζαζιμφ ηςκ ιζηνμμνβακζζιχκ

εκχ ηαοηυπνμκα ζοκηεθεί ζηδ δζαθφθαλδ ημο πνμσυκημξ απυ θοζζημπδιζηέξ αθθμζχζεζξ. Σμ θνέζημ

βάθα ηαζ ημ βάθα ορδθήξ παζηενίςζδξ ζοκηδνμφκηαζ ιυκμ ζημ ροβείμ. Ακ παναιείκμοκ εηηυξ

ροβείμο βζα ηάπμζμ δζάζηδια, οπάνπεζ ηίκδοκμξ αθθμίςζδξ. Σμ βάθα «ηυαεζ», απμηηά θυβς ηδξ

παναβςβήξ βαθαηηζημφ μλέμξ λζκή βεφζδ ηαζ ζηδ ζοκέπεζα δ ηαγεΐκδ ημο πήγεζ ηαζ ημ βάθα

δζαπςνίγεηαζ ζε έκα αδζάθοημ ιένμξ (πήβια) ηαζ ζε έκα εμθυ οβνυ (μνυ).

εθίδα 17 απυ 74

Υξήζηκεο πιεξνθνξίεο

Σμ βάθα εααπμνέ, ημ γαπανμφπμ αθοδαηςιέκμ ηαζ ημ παζηενζςιέκμ βάθα ιαηνάξ δζανηείαξ

(UHT) δζαηδνμφκηαζ εηηυξ ροβείμο ςξ ηδ ζηζβιή πμο ακμίβεηαζ δ ζοζηεοαζία ημοξ. Μεηά ημ άκμζβια

πνέπεζ κα ηαηακαθχκμκηαζ αιέζςξ, δζαθμνεηζηά επζαάθθεηαζ δ δζαηήνδζή ημοξ ζημ ροβείμ.

Σμ βάθα πάκεζ ηδκ αλία ημο (αζηαιίκεξ) ιυκμ υηακ παζηενζςεεί (αθμφ ημ ανάζμοιε).

Σμ ιαηνάξ δζάνηεζαξ πήγεζ. Αοηυ ημ ηαηαθαααίκμοιε ακ ακαηζκήζμοιε ημ ημοηί ηαζ αημφζμοιε ηάηζ

ζηένεμ κα οπάνπεζ εκηυξ ημο.

Ζ ζηυκδ βάθαηημξ πνέπεζ κα ζοκηδνείηαζ ζε εενιμηναζία ηάης ηςκ 20°C. Γεκ αθθμζχκεηαζ απυ

ιζηνυαζα δζυηζ έπεζ παιδθή οβναζία, δ μπμία δεκ εοκμεί ηδ ιζηνμαζαηή ακάπηολδ. Γεκ πνέπεζ κα

θοθάβεηαζ ζε οβνυ ιένμξ δζυηζ ιπμνεί κα ακαπηοπεμφκ ιφηδηεξ. Ακ ημ βάθα αοηυ δζαθοεεί ζε κενυ,

πνέπεζ κα ηαηακαθχκεηαζ αιέζςξ. οζηήκεηαζ δ πνήζδ βάθαηημξ ζε ιμνθή ζηυκδξ απυ ημοξ

δζαιέκμκηεξ ζε ζηδκέξ μζ μπμίμζ δεκ δζαεέημοκ ροβείμ.

Σμ παζηενζςιέκμ βάθα Θα πνέπεζ κα ηαηακαθχκεηαζ ζε δζάζηδια 2-3 διενχκ απυ ηδκ διένα

παναβςβήξ ημο. οκηδνείηαζ ζε Θενιμηναζία ηάης ηςκ 5°C. Γεκ πνέπεζ κα ιέκεζ εηηυξ ροβείμο.

Παναηδνείηαζ αθθμίςζδ ηαζ ημ ηαηαθαααίκμοιε απυ ηδκ μζιή ηαζ ηδ βεφζδ. Σδκ αθθμίςζδ ιπμνμφιε

κα ηδκ ηαηαθάαμοιε απυ ηδκ πζηνή ηαζ αθιονή βεφζδ, ημοξ ηυηημοξ πμο εκδεπμιέκςξ κα έπεζ απυ

ηδκ αιιχδδ οθή ηαζ ηδ βεφζδ ρανζμφ.

Σπξί

Σμ ηονί είκαζ ημ ηνίημ πνμσυκ ηδξ ζεζνάξ ηςκ βαθαηημημιζηχκ πνμσυκηςκ. ε ζοκδοαζιυ ιε ρςιί

ή ιε θνμφηα ιπμνεί κα απμηεθέζεζ έκα πθήνεξ εκδζάιεζμ βεφια ιε πμθφ ζδιακηζηά μθέθδ βζα ημ

παζδί. Σμ ηονί πανέπεζ αηυιδ ζημκ παζδζηυ μνβακζζιυ ιζα ζδιακηζηή πμζυηδηα θςζθυνμο, ζζδήνμο

ηαζ αζηαιίκδξ Β ηαζ D.

Ζ αθθμίςζδ ηςκ ηονζχκ ελανηάηαζ απυ ημ πμζμζηυ ηδξ οβναζίαξ ημοξ. Όζμ ιεβαθφηενδ οβναζία

έπμοκ ηυζμ εοημθυηενα αθθμζχκμκηαζ, βζ' αοηυ επζαάθθεηαζ δ άιεζδ ηαηακάθςζή ημοξ ή δ ζοκηήνδζή

ημοξ ζε ροβείμ.

Αηυιδ ακαπηφζζμκηαζ ιζηνμμνβακζζιμί, μζ μπμίμζ πανάβμοκ ακεπζεφιδηα αένζα πμο ημ

δζμβηχκμοκ. Οζ θεβυιεκμζ εονςημιφηδηεξ ζπδιαηίγμοκ έβπνςιεξ ηδθίδεξ ζηδκ επζθάκεζά ημο, ημζκχξ

ιμοπθζάγεζ, εκχ ηαββίγεζ ημ θίπμξ ημο.

εθίδα 18 απυ 74

Υξήζηκεο πιεξνθνξίεο

1)Πυζμκ ηαζνυ δζαηδνείηαζ ημ ηονί;

Σα ιαθαηά ηονζά ηαθυ είκαζ κα ηαηακαθχκμκηαζ ζε ζφκημιμ πνμκζηυ δζάζηδια απυ ηδκ αβμνά

ημοξ. ε βεκζηέξ βναιιέξ, υζμ ζηθδνυηενμ είκαζ ημ ηονί ηυζμ πενζζζυηενμ πνυκμ δζαηδνείηαζ.

Χζηυζμ ημ ηονί ελαημθμοεεί κα ςνζιάγεζ, ακελάνηδηα απυ ημ πυζμ ηαθά είκαζ απμεδηεοιέκμ. Σα

ζηθδνά ηονζά δζαηδνμφκηαζ βζα ηάπμζμοξ ιήκεξ, εκχ ηα ιαθαηυηενα δζαηδνμφκηαζ ιία ιε ηνεζξ

εαδμιάδεξ αθμφ ακμζπεμφκ, ακ θοθάζζμκηαζ ζε αενμζηεβέξ δμπείμ. Δπίζδξ ημ ηονί δζαηδνείηαζ

πενζζζυηενμ ηαζνυ υηακ είκαζ ημιιέκμ ζε ημιιάηζα πανά υηακ είκαζ ηνζιιέκμ.

2)Πχξ δζαηδνείηαζ ηαθφηενα ημ ηονί ζημ ροβείμ;

Σμ ηονί πνέπεζ κα θοθάζζεηαζ ζε Θενιμηναζία +2°C ςξ + 4°C ζηδκ ανπζηή ημο ζοζηεοαζία

(πθαζηζηή ζαημφθα ή δμπείμ). Αθμφ ακμζπεεί ηαθφηενα δζαηδνείηαζ ζε δζαθακή ιειανάκδ,

αθμοιζκυπανημ ή πθαζηζηυ δμπείμ ζοκηήνδζδξ ηνμθίιςκ, πμο ημ αμήεα κα δζαηδνεί ηδ οβναζία

ημο. Σονζά ιε έκημκδ ιονςδζά, υπςξ δ θέηα, ηαθυ είκαζ κα θοθάζζμκηαζ ζε λεπςνζζηυ δμπείμ, βζα

κα ιδ ιεηαθένεηαζ δ ιονςδζά ζε άθθα ηνυθζια.

3)Πμζμξ είκαζ μ ηαθφηενμξ ηνυπμξ βζα κα θζχζεζ ημ ηονί;

Σμ ηονί θζχκεζ βνδβμνυηενα υηακ είκαζ ημιιέκμ ζε ιζηνά ημιιάηζα ή ηνζιιέκμ. Όηακ πνμζεέηεηε

ηονί ζε θαβδηυ πμο ανάγεζ, παιδθχζηε ηδ θςηζά ηαζ ακαηαηεφεηε ζοκεπχξ ιε λφθζκμ ημοηάθζ. Ζ

δοκαηή θςηζά ζηθδναίκεζ ημ ηονί ηαζ ημ ιεηαηνέπεζ ζε θεπηέξ ίκεξ. Όηακ θηζάπκεηε ζάθηζα ιε ηονί,

αάγεηε ημ ηονί ζημ ηέθμξ ηαζ ακαηαηεφεηε χζπμο κα ανπίζεζ κα θζχκεζ.

4)Πνέπεζ κα πεηάλς ημ ηονί πμο ανπίγεζ κα έπεζ ζδιάδζα ιμφπθαξ;

Αθμφ ημ ηονί ακμζπεεί απυ ηδ ανπζηή ζοζηεοαζία ημο ηαζ παναιείκεζ ηάπμζεξ διένεξ ζημ ροβείμ,

είκαζ πμθφ πζεακυ κα παναηδνδεμφκ ζδιάδζα ιμφπθαξ ζηδκ ελςηενζηή επζθάκεζά ημο. Παν' υηζ μζ

πενζζζυηενεξ ιμνθέξ ιμφπθαξ είκαζ ααθααείξ βζα ημκ μνβακζζιυ, βζα κα είζηε πζμ αζθαθείξ,

αθαζνέζηε ιε ημ ιαπαίνζ πενίπμο 2 εη. απυ ηδκ επζθάκεζα ημο ηονζμφ υπμο παναηδνείηαζ ιμφπθα.

Καηακαθχζηε ημ οπυθμζπμ ηονί ζε ζφκημιμ πνμκζηυ δζάζηδια.

5)Τπάνπεζ δζαθμνά ζηδκ πενζεηηζηυηδηα αζαεζηίμο ζηα ιαθαηά ηονζά ζε ζπέζδ ιε ηα ζηθδνά;

Ζ ζοβηέκηνςζδ αζαεζηίμο ζηα βαθαηημημιζηά πνμσυκηα δζαθένεζ ζδιακηζηά απυ πνμσυκ ζε

πνμσυκ, ακάθμβα ιε ημ είδμξ ηαζ ηδκ ηεπκμθμβία παναβςβήξ. Δίκαζ ιεβαθφηενδ ζηα ζηθδνά ηονζά

ζε ζπέζδ ιε ηα ιαθαηά ηαζ ιεζχκεηαζ ιε ηδκ αφλδζδ ηδξ θζπμπενζεηηζηυηδηαξ ημο ηονζμφ. Δηαηυ

βναιιάνζα ιαθαημφ ηονζμφ ηαθφπημοκ ημ 30%-60% ηςκ διενήζζςκ ακαβηχκ ζε αζαέζηζμ εκυξ

εκήθζημο αηυιμο, εκχ ίζδ πμζυηδηα ζηθδνμφ ηονζμφ ηζξ ηαθφπηεζ πθήνςξ. Γζα πανάδεζβια, 100 g

κςπή ιογήενα ηαθφπημοκ ημ 17%μ ηςκ διενήζζςκ ακαβηχκ αζαεζηίμο εκυξ εκδθίημο, ιζα ιενίδα

θέηα (65 g) ηαθφπηεζ ημ 40%μ, ιζα ιενίδα ηεθαθμηφνζ (55 g) ημ 55%, εκχ ιζα ιενίδα βνααζένα (55

g) ηαθφπηεζ ημ 68% ηςκ ακηζζημίπςκ ακαβηχκ.

εθίδα 19 απυ 74

Ση λα πξνζέρνπκε

Σδ δζυβηςζδ θυβς παναβςβήξ αενίςκ απυ ιζηνμμνβακζζιμφξ (ζηα ζηθδνά ηονζά).

Σδκ αιιχδδ οθή (θεοημηίηνζκμοξ ηυηημοξ).

Σδ ιαφνδ οθή (θαζυ ή ιαφνμ πνχια).

Σδ εενιμηναζία ζοκηήνδζδξ (ηάης ηςκ 4 ααειχκ).

Σμ πνχια ηαζ ηδκ μζιή.

Γηανύξηη

εθίδα 20 απυ 74

Γζαμφνηζ είκαζ ημ βαθαηημημιζηυ πνμσυκ πμο πανάβεηαζ απυ ηδ γφιςζδ ημο βάθαηημξ ιε ηδ δνάζδ

ζοβηεηνζιέκςκ ιζηνμμνβακζζιχκ. Οζ ιζηνμμνβακζζιμί αοημί πνέπεζ κα είκαζ άθεμκμζ ηαζ γςκηακμί

ζημ ηεθζηυ πνμσυκ ηαε' υθδ ηδ δζάνηεζα ηδξ γςήξ ημο, βζαηί ζηδ δνάζδ ημοξ μθείθμκηαζ μζ εοενβεηζηέξ

ζδζυηδηεξ ημο βζαμονηζμφ. Σμ βζαμφνηζ είκαζ ιζα πμθφ ενεπηζηή ηαζ εφπεπηδ ηνμθή, ηαηάθθδθδ βζα

υθεξ ηζξ δθζηίεξ ηαζ θοζζηά βζα υθεξ ηζξ θάζεζξ ηδξ ακάπηολδξ. Σμ βζαμφνηζ πενζέπεζ ορδθυ πμζμζηυ

πνςηεσκχκ, αζαεζηίμο, θςζθυνμο, ρεοδανβφνμο, αζηαιζκχκ (Α, Β2 ηαζ Β12). Ο ζοκδοαζιυξ υθςκ

αοηχκ ηςκ ζοζηαηζηχκ ζοιαάθθεζ ζηδ βνήβμνδ ακάπηολδ ημο μνβακζζιμφ ηαζ ζηδ δζαηήνδζδ ηδξ

οβείαξ ημο ακενχπμο.

οβηεηνζιέκα μζ πνςηεΐκεξ απμηεθμφκ ηα ζδιακηζηυηενα «δμιζηά» ζοζηαηζηά βζα ηδκ αφλδζδ ηςκ

μνβάκςκ ηαζ ημο ζηεθεημφ ηαζ ηονίςξ βζα ηδκ ακάπηολδ ηςκ ιοχκ. Ζ αζηαιίκδ Α πνμζηαηεφεζ ηδκ

υναζδ ηαζ ηα δυκηζα, εκχ είκαζ απαναίηδηδ βζα ηδ ζςζηή θεζημονβία ημο δένιαημξ, δ Β2 πανίγεζ

εκένβεζα ζημκ παζδζηυ μνβακζζιυ ηαζ δ Β12, εηηυξ απυ ηδ αμήεεζα πμο πνμζθένεζ ζηδκ απμννυθδζδ

ηςκ ζοζηαηζηχκ, ζοιαάθθεζ ζηδκ παναβςβή ηςκ ενοενχκ. αζιμζθαζνίςκ ημο αίιαημξ. Πενζέπεζ

επίζδξ γςκηακμφξ ιζηνμμνβακζζιμφξ (μζ μπμίμζ πνμηφπημοκ ιεηά ηδ γφιςζδ ημο βάθαηημξ) μζ μπμίμζ

νοειίγμοκ ηδκ ζζμννμπία ηδξ εκηενζηήξ πθςνίδαξ, πμο είκαζ ζδιακηζηή βζα ηδ ζςζηή θεζημονβία ημο

εκηένμο ηαζ ηδκ απμθοβή βαζηνεκηενζηχκ πνμαθδιάηςκ.

Σμ βζαμφνηζ έπεζ ακηζζδπηζηέξ ζδζυηδηεξ θυβς ιζαξ μοζίαξ ημο πενζέπεζ, ημο βαθαηηζημφ μλέμξ, πμο

ειπμδίγεζ ηδ γφιςζδ ηαζ ηδκ απμννυθδζδ ηςκ ημλζκχκ. Πανάβεζ μοζίεξ ηαζ θοζζηά ακηζαζμηζηά ζηακά

κα ηαηαζηνέρμοκ ααηηδνίδζα πμο πνμηαθμφκ αζεέκεζεξ (υπςξ, θυβμο πάνδ, θοιαηίςζδ).

Οζ πνςηεΐκεξ ζημ βζαμφνηζ είκαζ ορδθήξ αζμθμβζηήξ αλίαξ, εκχ δ πμζυηδηά ημοξ είκαζ ακχηενδ απυ

ημο βάθαηημξ. Ζ πμζυηδηά ημοξ ιάθζζηα, υπςξ ηαζ εηείκδ ημο αζαεζηίμο, είκαζ ανηεηά ιεβαθφηενδ

απυ ηδκ ακηίζημζπδ ημο βάθαηημξ βζαηί υθα ηα ζοζηαηζηά πενζέπμκηαζ ζε ζοιποηκςιέκδ ιμνθή.

οβηεηνζιέκα μζ πνςηεΐκεξ αοηέξ πςκεφμκηαζ πζμ εφημθα, δζυηζ είκαζ πενζζζυηενμ ηνςηέξ ζηα έκγοια

ηδξ πέρδξ. Πνάβιαηζ, ζημ βζαμφνηζ βίκμκηαζ ανηεηέξ γοιχζεζξ ιε απμηέθεζια κα αθμιμζχκεηαζ (ηαηά

93%) απυ ημ έκηενμ πμθφ πζμ εφημθα απυ υ,ηζ ημ βάθα.

Σα πθμφζζα ενεπηζηά ζοζηαηζηά πμο πενζέπεζ ημ βζαμφνηζ ηαζ μζ ζπεηζηά θίβεξ εενιίδεξ

ζοιαάθθμοκ ζηδκ ηαηαπμθέιδζδ ηδξ παποζανηίαξ.

Ο δσδεθάινγνο ηνπ γηανπξηηνύ

1) 0ζ ιζηνμμνβακζζιμί ημο βζαμονηζμφ ηάκμοκ ηάπμζα απυ ηα ζοζηαηζηά ημο βάθαηημξ πζμ εφπνδζηα

ηαζ εοημθυηενα αθμιμζχζζια απυ ημκ ακενχπζκμ μνβακζζιυ.

2) Βμήεα ζηδκ ηαθφηενδ αλζμπμίδζδ ημο αζαεζηίμο, ημο θςζθυνμο ηαζ ημο ζζδήνμο ημο βάθαηημξ.

εθίδα 21 απυ 74

3) Γζεοημθφκεζ ηδκ πέρδ.

4) Βμδεά ζηδκ ηαθφηενδ θεζημονβία ημο εκηενζημφ ζοζηήιαημξ.

5) Δκζζπφεζ ημ ακμζμπμζδηζηυ ζφζηδια ηαζ είκαζ εοενβεηζηυ ζε πενζυδμοξ ακάννςζδξ αννχζηςκ.

6) Βμδεά ζηδκ ακάπηολδ ηαζ ζηδ ζςιαηζηή δζάπθαζδ ηςκ παζδζχκ, θυβς ηδξ πενζεηηζηυηδηάξ ημο ζε

αζαέζηζμ, θχζθμνμ ηαζ αζηαιίκεξ ημο ζοιπθέβιαημξ Β.

7) Μενζημί άκενςπμζ δεκ ιπμνμφκ κα ηαηακαθχζμοκ βάθα βζαηί ημοξ πνμηαθεί πυκμοξ ζηδκ ημζθζά,

δζάννμζα ηαζ θμφζηςια. Αοηά ηα ζοιπηχιαηα μθείθμκηαζ ζηδκ αδοκαιία ημοξ κα πέρμοκ ηδ

θαηηυγδ, ημ θοζζηυ ζάηπανμ πμο πενζέπεζ ημ βάθα. Καηά ηδ ιεηαηνμπή ημο βάθαηημξ ζε βζαμφνηζ δ

θαηηυγδ ιεζχκεηαζ ηαηά 20%-30%. Απμηέθεζια αοηήξ ηδξ ιείςζδξ είκαζ υηζ ημ βζαμφνηζ απμηεθεί

ηνμθή εφπεπηδ αηυιδ ηαζ βζα ακενχπμοξ πμο δεκ ιπμνμφκ κα πζμοκ βάθα.

8) Σμ βζαμφνηζ, ελαζηίαξ ημο βαθαηηζημφ μλέμξ πμο πενζέπεζ, έπεζ ιζα εθαθνά υλζκδ ηαζ εοπάνζζηδ

βεφζδ ηαζ ζοκηδνείηαζ βζα ιεβαθφηενμ πνμκζηυ δζάζηδια απυ υ,ηζ ημ θνέζημ βάθα.

9) Σα βζαμφνηζα είκαζ υλζκα πνμσυκηα. Γζα ημκ θυβμ αοηυ, ακ παναπεμφκ ηάης απυ ηζξ ηαηάθθδθεξ

ζοκεήηεξ οβζεζκήξ, ιπμνμφκ κα ζοκηδνδεμφκ πςνίξ ηδκ πανμοζία ζοκηδνδηζηχκ.

10) Σμ βάθα πμο πνμμνίγεηαζ βζα ηδκ παναζηεοή βζαμονηζμφ εενιαίκεηαζ ζημοξ 95°C βζα πενίπμο 10-

15 θεπηά ή ηαζ ζε άθθμοξ ζζμδφκαιμοξ ζοκδοαζιμφξ εενιμηναζίαξ-πνυκμο. Ζ παζηενίςζδ ημο

βάθαηημξ είκαζ απαναίηδηδ βζα κα ηαηαζηναθμφκ υθα ηα παεμβυκα ιζηνυαζα, έηζζ χζηε κα

δζαζθαθίγεηαζ υηζ ημ βάθα είκαζ αζθαθέξ ηαζ απαθθαβιέκμ απυ υθμοξ ημοξ παεμβυκμοξ

ιζηνμμνβακζζιμφξ πμο πζεακυκ κα ανίζημκηαζ ζε αοηυ.

11) ημ βζαμφνηζ έπεζ γοιςεεί ιένμξ ηςκ ζαηπάνςκ ημο βάθαηημξ (θαηηυγδ) ζε βαθαηηζηυ μλφ, ιε

απμηέθεζια κα ιδκ εκμπθμφκηαζ αοημί πμο πανμοζζάγμοκ δοζακελία ζημ βάθα ηαζ κα είκαζ πζμ

εφπεπημ απυ ημ βάθα.

12) Οζ εοενβεηζηέξ ζδζυηδηεξ ημο βζαμονηζμφ, δ εθαθνζά ημο βεφζδ ηαζ ημ βεβμκυξ υηζ απoηεθεί ιζα

απυ ηζξ πζμ εφπεπηεξ ηνμθέξ, ημο δίκμοκ ηδ δοκαηυηδηα κα ιπμνεί κα ηαηακαθςεεί υθεξ ηζξ χνεξ.

Έηζζ ιπμνεί κα ηαηακαθςεεί ζημ βναθείμ ακηί βζα ημ ιεζδιενζακυ θαβδηυ, ζακ επζδυνπζμ ηαζ

θοζζηά κα ακηζηαηαζηήζεζ ημ αναδζκυ βεφια. Πνμηείκεηαζ δ ηαηακάθςζή ημο ιεηά απυ εεναπεία

αζεεκχκ ιε ακηζαζμηζηά ή αηηζκμαμθίεξ, βζα κα απμηνέρεζ ηδκ ακάπηολδ παεμβυκςκ

ιζηνμμνβακζζιχκ ζημ εκηενζηυ ημοξ ζφζηδια (εκζζπφμκηαξ ημοξ ηαθμφξ ιζηνμμνβακζζιμφξ ζε

αοηυ).

εθίδα 22 απυ 74

ΒΟΤΣΤΡΟ

Σμ αμφηονμ είκαζ ηίηνζκδ έςξ θεοηή θζπανή μοζία πμο παναζηεοάγεηαζ απυ βάθα ή βάθα ημνοθήξ

(δδθαδή ημ πενζζζυηενμ θζπανυ ιένμξ ημο βάθαηημξ ιεηά ηδ δζαδζηαζία δζαπςνζζιμφ) ή ιείβια ημοξ

ιε αμοηονμπμίδζδ. Με ηδ αμοηονμπμίδζδ επζηοβπάκεηαζ δ ζοκέκςζδ ηςκ θζπμζθαζνίςκ ζε έκα

ζηενευ βαθάηηςια (ζημ βάθα ηα θζπμζθαίνζα είκαζ ζε ιεβαθφηενεξ απμζηάζεζξ ηαζ ιδ ζοκδεδειέκα).

Σμ βαθάηηςια αοηυ ειπενζέπεζ εηηυξ απυ θζπμζθαίνζα, κενυ, ηονυπδβια, βαθαηημγάπανμ, ηαζ

ακυνβακα άθαηα.

Σμ πνχια ημφ αμοηφνμο μθείθεηαζ ζημ ηανμηέκζμ ηαζ άθθεξ θζπμδζαθοηέξ πνςζηζηέξ πμο

πενζθαιαάκμκηαζ ζημ θίπμξ.

Σμ βάθα πμο πνδζζιμπμζείηαζ ςξ πνχηδ φθδ, ιπμνεί κα είκαζ αβεθαδζκυ, πνυαεζμ, ηαηζζηίζζμ,

αζβμπνυαεζμ ή ζπακζυηενα αμοααθίζζμ ή ηαζ απυ βάθα ηαιήθαξ. Σμ αμφηονμ πνδζζιμπμζείηαζ ςξ

θαβδηυ ηαζ ςξ ιαβεζνζηυ θίπμξ.

Ιζηνξία

Ζ πνμέθεοζδ ημο αμοηφνμο δεκ είκαζ αέααζδ πζεακμθμβείηαζ υιςξ υηζ μζ Υαθδαίμζ ηαζ μζ

Βααοθχκζμζ ήηακ μζ πνχημζ πμο παναζηεφαζακ αμφηονμ πνζκ απυ 5.000 πνυκζα. Οζ Μμββυθμζ, μζ

Θζαεηζακμί ηαζ μζ Γενιακμί ηςκ ανπαίςκ πνυκςκ βκχνζγακ επίζδξ κα παναζηεοάγμοκ αμφηονμ. Οζ

ιεβάθμζ πμθζηζζιμί ηδξ ανπαζυηδηαξ, υπςξ μ Ανπαίμξ Δθθδκζηυξ, επεζδή είπακ ελαζνεηζηέξ

εκαθθαηηζηέξ θφζεζξ βζα ημκ ειπθμοηζζιυ ηδξ δζαηνμθήξ ημοξ ιε θίπδ, υπςξ ημ εθαζυθαδμ, αβκμμφζακ

ημ αμφηονμ. Ανβυηενα ημ αμφηονμ δζαδυεδηε ζε υθμ ημκ ηυζιμ ηαζ παναιέκεζ ιέπνζ ηαζ ζήιενα έκα

ζδιακηζηυηαημ οθζηυ ζηδ δζαηνμθή ιαξ.

Σξόπνο παξαζθεπήο

Σμ θίπμξ ανίζηεηαζ ιέζα ζημ βάθα ιε ηδ ιμνθή ζθαζνζδίςκ δζαθυνςκ δζαζηάζεςκ πμο

αζςνμφκηαζ ζηδκ οδανή θάζδ. Γζα κα ζπδιαηζζηεί ημ αμφηονμ ηα ζθαζνίδζα ημο θίπμοξ πνέπεζ κα

πθδζζάζμοκ ηαζ κα ημθθήζμοκ ημ έκα ιε ημ άθθμ. Ζ ζοβηέκηνςζδ ηςκ ζθαζνζδίςκ ημο θίπμοξ ζηδκ

ανπή βίκεηαζ ιε ηδκ απμημνφθςζδ, δ δε απμημνφθςζδ ιπμνεί κα βίκεζ ιυκδ ηδξ ή κα πνμηθδεεί ιε

ιδπακζηά ιέζα.

Ζ θοζζηή απμημνφθςζδ βίκεηαζ ιε ηδκ πάνμδμ ημο πνυκμο ζε έκα βάθα πμο ανίζηεηαζ ζε έκα

δμπείμ, θυβς ηδξ ιζηνυηενδξ ποηκυηδηαξ ημο θίπμοξ απυ ηδκ ποηκυηδηα ημο βάθαηημξ. Σμ θίπμξ

ακεααίκεζ ζηδκ επζθάκεζα ηαζ ζοθθέβεηαζ.

εθίδα 23 απυ 74

Ζ ιδπακζηή απμημνφθςζδ βίκεηαζ ιε θοβμηεκηνζηή ιέεμδμ πμο ααζίγεηαζ ζηδκ ανπή υηζ εάκ

πενζζηνέρμοιε ιε ηαπφηδηα βφνς απυ έκα άλμκα έκα οβνυ πμο ζοκίζηαηαζ απυ ζςιαηίδζα αδζάθοηα,

ηα αανφηενα ζςιαηίδζα εηημλεφμκηαζ πνμξ ηδκ πενζθένεζα εκχ ηα εθαθνά ζςιαηίδζα παναιέκμοκ

βφνς απυ ημκ άλμκα. Ζ ημνοθή (ημ πενζζζυηενμ θζπανυ ιένμξ ημο βάθαηημξ) πδβαίκεζ πνμξ ηα ιέζα

ηαζ ημ απμημνοθςιέκμ βάθα (θζβυηενμ θζπανυ) πδβαίκεζ πνμξ ηα έλς.

Ζ ημνοθή ζοθθέβεηαζ πςνζζηά ηαζ οπυηεζηαζ ζε βαθαηηζηή γφιςζδ ιε απμηέθεζια ηδκ ςνίιακζδ

ηδξ. Καηά ηδ δζάνηεζα ηδξ ςνίιακζδξ ηαζ οπυ ηδκ επίδναζδ ηςκ ιζηνμμνβακζζιχκ πανάβεηαζ

δζαηεηφθζμ, ημ ανςιαηζηυ ζοζηαηζηυ πμο είκαζ οπεοεφκμ βζα ημ άνςια ηαζ ηδ βεφζδ ημο αμοηφνμο.

Ζ αμοηονμπμίδζδ είκαζ δ ηεθεοηαία επελενβαζία βζα ηδκ παναζηεοή ημο αμοηφνμο ηαζ ζοκίζηαηαζ

ζηδκ οπμαμθή ηδξ ημνοθήξ ζε αίαζα πηοπήιαηα ιε ζημπυ ηδ ιενζηή εναφζδ ηςκ θζπμζθαζνίςκ. Ζ

εενιμηναζία ζηδκ μπμία εα βίκεζ αοηή δ δζαδζηαζία παίγεζ νυθμ ζηδ ζηθδνυηδηα ημο πνμσυκημξ.

Σέθμξ ημ αμφηονμ πνζκ ζοζηεοαζεεί οπυηεζηαζ ζε πθφζεζξ ιε ηνφμ κενυ βζα κα απμπςνζζηεί

πθήνςξ ημ αμοηονυβαθα (μλοκζζιέκμ απμαμοηονςιέκμ βάθα) απυ ημ ηεθζηυ πνμσυκ. Σμ αμφηονμ

πανάβεηαζ απυ ιδ μιμβεκμπμζδιέκμ ηαζ πθήνεξ θζπανχκ βάθα.

Δίδε βνπηύξνπ

ηδκ Δθθδκζηή ηαζ παβηυζιζα αβμνά ηοηθμθμνμφκ πμθθά είδδ αμοηφνμο. Ζ ηαλζκυιδζδ ημοξ

ιπμνεί κα βίκεζ ιε ημοξ ηάηςεζ ηνυπμοξ :

Ακάθμβα ιε ημ πνχια ημο:

o Λεοηυ.

o Κίηνζκμ.

Ακάθμβα ιε ημκ ηνυπμ ζοκηήνδζδξ ημο :

o Σμ θνέζημ αμφηονμ ή αμφηονμ ημο παναβςβμφ ιε άνζζηδ βεφζδ ηαζ πμζυηδηα ημ μπμίμ

πανάβεηαζ ζε ιζηνέξ ηηδκμηνμθζηέξ ιμκάδεξ ηαζ πνέπεζ κα ηαηακαθςεεί άιεζα.

o Σα αμφηονα βάθαηημξ πμο παναζηεοάγμκηαζ ζε αζμιδπακίεξ απυ ημνοθέξ μζ μπμίεξ

πνμένπμκηαζ απυ ηδκ απμημνφθςζδ βάθαηημξ πμο ζοθθέβεηαζ απυ αζμιδπακίεξ. Ζ πμζυηδηα

ηςκ αμοηφνςκ αοηχκ ελανηάηαζ απυ ηδ ααηηδνζμθμβζηή πμζυηδηα ηδξ πνχηδξ φθδξ , ημο

βάθαηημξ.

o Σα παζηενζςιέκα αμφηονα πμο είκαζ ηαζ ηα πενζζζυηενα. Ζ παζηενίςζδ βίκεηαζ ιεηαλφ 80 ηαζ

95 ααειχκ Κεθζίμο. Σμ παζηενζςιέκμ αμφηονμ ιπμνεί κα δζαηδνδεεί βζα πμθθμφξ ιήκεξ.

ηδκ πνάλδ είκαζ ηα ιυκα αμφηονα πμο δζαηζκμφκηαζ ζημ παβηυζιζμ ειπυνζμ.

Ακάθμβα ιε ηδκ πνμέθεοζδ ημο βάθαηημξ:

o Αβεθαδζκυ ιε ηενάζηζα πμζηζθία.

o Πνυαεζμ. Κονίςξ θζςιέκμ βζα πνήζδ ζηδ γαπανμπθαζηζηή.

o Καηζζηίζζμ ηαζ Βμοααθίζζμ

Ακάθμβα ιε ηζξ πνμζεήηεξ επζπθέμκ οθζηχκ:

o Ακάθαημ.

o Αθαηζζιέκμ ηαζ διζακάθαημ.

o Ανςιαηζζιέκμ ιε αυηακα ή ιπαπανζηά.

Ακάθμβα ιε ηδ ζηθδνυηδηα:

o ηθδνυ ηονίςξ βζα ιαβεζνζηή πνήζδ.

o Μαθαηυ βζα επάθεζρδ.

εθίδα 24 απυ 74

o Λζςιέκμ βζα πνήζδ ζηδ Εαπανμπθαζηζηή.

Με δζαθμνμπμζήζεζξ ζηδ δζαηνμθζηή ημο αλία:

o Light ιε 6 θμνέξ θζβυηενδ πμθδζηενυθδ απυ ημ ηακμκζηυ αμφηονμ.

o Με πνμζιίλεζξ θοηζηχκ θζπχκ βζα ιείςζδ ηςκ ημνεζιέκςκ θζπανχκ.

Ακάθμβα ιε ηδ ζοζηεοαζία:

o Αημιζηή ζοζηεοαζία ηχκ 5 ή 10 βναιιανίςκ.

o οζηεοαζία ιε πανηί πμο επεκδφεηαζ ελςηενζηά ιε αθμοιζκυπανημ ηαζ ζηθδνυ πάνηζκμ

πενζηφθζβια.

o Πθαζηζηή ζοζηεοαζία ηονίςξ ζηα αμφηονα επάθεζρδξ.

o Γοάθζκδ ζοζηεοαζία ηονίςξ ζηα θζςιέκα αμφηονα.

o Υφια , ηονίςξ βζα ημ θνέζημ αμφηονμ.

Υξήζεηο & πληήξεζε

Ζ ζδακζηή εενιμηναζία ζοκηήνδζδξ ημο αμοηφνμο είκαζ 15 ααειμί Κεθζίμο, παναπάκς δδθαδή

απυ αοηή πμο έπεζ έκα ροβείμ ζηδ εενιμηναζία ζοκηήνδζδξ (4 ααειμί Κεθζίμο πενίπμο), βζ'αοηυ ημ

θυβμ, ζοκήεςξ οπάνπεζ εζδζηή εέζδ ζηα ζφβπνμκα ροβεία (ζοκήεςξ ζε ρδθυ νάθζ) βζα ηδκ

ημπμεέηδζδ ημο.

Υνδζζιμπμζείηαζ αοημφζζμ ζοκήεςξ ζημ πνςζκυ βεφια ηαζ ηαηυπζκ ιίλδξ ημο ιε άθθα οθζηά ζηδ

Μαβεζνζηή ηαζ ζηδ Εαπανμπθαζηζηή.

εθίδα 25 απυ 74

Παγσηό

Σμ παβςηυ ζζμδοκαιεί ιε έκα δεφηενμ πμηήνζ βάθα ηαζ παναηηδνίγεηαζ ςξ αζθαθέξ ηνυθζιμ βζαηί

απμεδηεφεηαζ ηαζ ηαηακαθχκεηαζ ηαηεροβιέκμ. Ζ αιιχδδξ οθή πμο ανηεηέξ θμνέξ παναηδνείηαζ ζηα

παβςηά απυ ηδκ ηνοζηάθθςζδ ηδξ θαηηυγδξ ημο βάθαηημξ δεκ είκαζ αθθμίςζδ. Ο ηαηακαθςηήξ

πνέπεζ κα πνμζέπεζ ηα παβςηά πμο ηοηθμθμνμφκ ζοζηεοαζιέκα. Να ιδκ είκαζ παναιμνθςιέκα υζμκ

αθμνά ημ ζπήια ημοξ αθθά ηαζ κα ιδκ έπμοκ απμροπεεί ηαζ λακαπαβχζεζ. Να πνμηζιχκηαζ παβςηά

απυ βκςζηέξ εηαζνείεξ χζηε κα είιαζηε ζίβμονμζ βζα ηδκ παζηενίςζδ ηδξ πνχηδξ φθδξ, ημο βάθαηημξ.

Ση πξέπεη λα πξνζέμεη ν θαηαλαισηήο όηαλ αγνξάδεη παγσηό

διακηζηυ είκαζ μ ηαηακαθςηήξ κα αβμνάγεζ πάκηα ημ παβςηυ απυ ηαηάρολδ ηαζ κα πνμζέπεζ κα

ιδκ έπεζ παναιμνθςεεί. Όηακ ημ αβμνάζεζ, ακ δεκ ημ ηαηακαθχζεζ αιέζςξ πνέπεζ κα ημ ημπμεεηήζεζ

ημ βνδβμνυηενμ δοκαηυ ζε ηαηάρολδ. Γζ' αοηυ ζηδκ πενίπηςζδ πμο ημ αβμνάζεζ απυ ζμοπενιάνηεη

πνέπεζ κα ημ ημπμεεηεί ηεθεοηαίμ ζημ ηαθάεζ ημο ή, ακ πνεζαζηεί, κα ημ ιεηαθένεζ ζε ζζμεενιζηή

ηζάκηα ιε παβμηφζηεξ.

Πώο πξέπεη λα είλαη έλα παγσηό;

Έκα παβςηυ πνέπεζ κα είκαζ ιαθαηυ, απαθυ ηαζ αθνχδεξ. Ζ βεφζδ ημο παβςημφ πνέπεζ κα είκαζ

εοπάνζζηδ ηαζ βθοηζά (εηηυξ απυ παβςηά πμο πενζέπμοκ θνμφηα ηαζ ιπμνεί κα είκαζ λζκά), ημ άνςιά

ημο κα εοιίγεζ βάθα ζε ζοκδοαζιυ ιε μπμζαδήπμηε αθθά ζοζηαηζηά πενζέπεζ. Έκα θζςιέκμ ηαζ

λακαπαβςιέκμ παβςηυ ακαβκςνίγεηαζ εφημθα βζαηί πάκεζ ημ ζπήια ημο ηαζ πενζέπεζ ιζηνμφξ

ηνοζηάθθμοξ πμο βίκμκηαζ εφημθα ακηζθδπημί ηαηά ηδ δμηζιή ημο. Σμ παβςηυ δεκ εα πνέπεζ κα έπεζ

πζηνή ή υλζκδ βεφζδ.

Γηαηί ην παγσηό ζεσξείηαη αζθαιέο ηξόθηκν;

Γζαηί δζαηδνείηαζ ζε εενιμηναζίεξ ηαηάρολδξ ηαζ ηαηακαθχκεηαζ ηαηαροβιέκμ.

Πεξηέρνπλ ζπληεξεηηθά ηα παγσηά;

Σα παβςηά δεκ έπμοκ ζοκηδνδηζηά, βζαηί δ δζαηήνδζή ημοξ ελαζθαθίγεηαζ ιε ηδκ παζηενίςζδ ηαζ

ηδκ ηαηάρολδ.

εθίδα 26 απυ 74

Κεθάθαζμ 7

ΜΔΛΙΟΚΟΜΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΣΑ

ΓΔΝΙΚΑ

Σα ιεθζζζμημιζηά πνμσυκηα είκαζ θοζζηά πνμσυκηα, πμο πανάβμοκ μζ ιέθζζζεξ. Ζ ιέθζζζα είκαζ

έκα ημζκςκζηυ έκημιμ ηαζ γεζ ζε πμθοάνζειεξ, ηαθά μνβακςιέκεξ ημζκςκίεξ ηα ιεθίζζζα. Κάεε

ιεθίζζζ πενζθαιαάκεζ 40.000 πενίπμο ιέθζζζεξ πςνζζιέκεξ ζε ηνεζξ ηάλεζξ, ηζξ ενβάηνζεξ πμο

απμηεθμφκ ημ ζφκμθμ ημο πθδεοζιμφ, ημοξ ηδθήκεξ ηαζ ηδ ααζίθζζζα.

Ζ ενβάηνζα είκαζ ημ ιζηνυηενμ ζε ιέβεεμξ άημιμ ημο ιεθζζζζμφ. Έπεζ αηνμθζηυ ακαπαναβςβζηυ

ζφζηδια ηαζ ηφνζα απμζημθή ηδξ, είκαζ δ εκαζπυθδζδ ιε υθεξ ηζξ ενβαζίεξ ημο ιεθζζζζμφ. Σδκ άκμζλδ

ηαζ ημ ηαθμηαίνζ, πμο είκαζ επμπέξ έκημκδξ δναζηδνζυηδηαξ γεζ ημ πμθφ 45 ιένεξ, εκχ ημ πεζιχκα

ιέπνζ ηαζ έλζ ιήκεξ.

Ο ηδθήκαξ είκαζ ημ ανζεκζηυ άημιμ ημο ιεθζζζζμφ. Κφνζα απμζημθή ημο είκαζ δ βμκζιμπμίδζδ ηδξ

ααζίθζζζαξ. Όηακ ημ κέηηαν ζπακίγεζ, μζ ενβάηνζεξ πμο έπμοκ ηεκηνί ζε ακηίεεζδ ιε ημοξ ηδθήκεξ,

ημοξ απμιαηνφκμοκ απυ ημ ιεθίζζζ ηαζ ημοξ αθήκμοκ κα πεεάκμοκ, αθμφ αοημί δεκ έπμοκ υνβακα βζα

κα ζοθθέλμοκ ηδκ ηνμθή ημοξ, υπςξ μζ ενβάηνζεξ.

Ζ ααζίθζζζα είκαζ ημ πζμ ιεβαθυζςιμ άημιμ ημο ιεθζζζζμφ. Οζ θαιπνυηενμζ πνςιαηζζιμί ηαζ δ

ιαηνφηενδ ημζθζά ηδκ ηάκμοκ κα λεπςνίγεζ απυ ηζξ ιζηνυζςιεξ ενβάηνζεξ ηαζ ημοξ

πμκηνμθηζαβιέκμοξ ηδθήκεξ. Ζ ααζίθζζζα γεζ 3-5 πνυκζα ηαζ ιέκεζ δζανηχξ ιέζα ζηδκ ηορέθδ. Πεηά

έλς απυ αοηή ιυκμ δομ θμνέξ ζηδ γςή ηδξ, ιζα βζα κα βμκζιμπμζδεεί ηαζ ιζα βζα κα ζιδκμονβήζεζ. Γε

ζοθθέβεζ ηνμθή, μφηε αζπμθείηαζ ιε άθθεξ ενβαζίεξ, πανά ιυκμ ιε ηδκ ςμημηία ηαζ ηδ δζμίηδζδ ημο

ιεθζζζζμφ.

εθίδα 27 απυ 74

Σμ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ γςήξ ημοξ μζ ιέθζζζεξ ημ πενκμφκ ζε δναζηδνζυηδηεξ ιέζα ζηδ θςθζά

ημοξ, πανάβμκηαξ ηα πμθφηζια βζα ημκ άκενςπμ πνμσυκηα ημοξ. Μυκμ έκα ιζηνυ ιένμξ ηςκ

δναζηδνζμηήηςκ ημοξ βίκεηαζ ζημ ελςηενζηυ πενζαάθθμκ ηαζ βίκεηαζ ακηζθδπηυ απυ ημοξ ακενχπμοξ.

οκήεςξ υηακ ακαθενυιαζηε ζηα πνμσυκηα ηδξ ιέθζζζαξ ημ ιοαθυ ιαξ πδβαίκεζ πάκηα ζημ ιέθζ.

Δηηυξ υιςξ απυ αοηυ, οπάνπμοκ ηαζ άθθα πνμσυκηα πμο ιπμνεί μ άκενςπμξ κα πάνεζ απυ ηζξ

ιέθζζζεξ. Ζ βφνδ ηαζ μ ααζζθζηυξ πμθηυξ απμηεθμφκ ηνμθέξ πθμφζζεξ ζε ενεπηζηά ζημζπεία ιε

εοενβεηζηέξ ζδζυηδηεξ. Ζ πνυπμθδ είκαζ έκα οθζηυ ιε πμζηίθεξ θανιαημθμβζηέξ ζδζυηδηεξ ηαζ

πνδζζιμπμζείηαζ ζηδ θανιαηεοηζηή, αθθά ηαζ απυ ηζξ εηαζνείεξ ηαθθοκηζηχκ. Αηυια ημ δδθδηήνζμ ηδξ

ιέθζζζαξ έπεζ θανιαημθμβζηέξ ζδζυηδηεξ ηαζ ημ ηενί πνδζζιμπμζείηαζ ζηδκ παναβςβή ηαθθοκηζηχκ.

ΜΔΛΙ

φιθςκα ιε ηδ κμιμεεζία, ςξ ιέθζ κμείηαζ «δ θοζζηή βθοηζά μοζία πμο πανάβμοκ μζ ιέθζζζεξ ημο

είδμοξ Apis mellifera απυ ημ κέηηαν ηςκ θοηχκ ή απυ εηηνίζεζξ γχκηςκ ιενχκ θοηχκ ή εηηνίιαηα

εκηυιςκ απμιογμφκηςκ, εονζζηυιεκα πάκς ζε γχκηα ιένδ ηςκ θοηχκ, ηα μπμία μζ ιέθζζζεξ

ζοθθέβμοκ, ιεηαηνέπμοκ ακαιεζβκφμκηαξ ιε εζδζηέξ φθεξ ημοξ ζχιαηυξ ημοξ, απμεέημοκ,

αθοδαηχκμοκ, εκαπμεδηεφμοκ ηαζ θοθάζζμοκ ζηζξ ηδνήενεξ ηδξ ηορέθδξ, πνμηεζιέκμο κα

ςνζιάζμοκ». οκεπχξ, ηίπμηα δεκ πνέπεζ κα πνμζηίεεηαζ ζημ ιέθζ, εκχ ηακέκα άθθμ πνμσυκ πμο

πενζέπεζ άθθα οθζηά εηηυξ ημο ιεθζμφ δεκ πνέπεζ κα πςθείηαζ ιε ηδκ μκμιαζία «ιέθζ».

Ζ ενεπηζηή ηαζ αζμθμβζηή αλία ημο ιεθζμφ ήηακ βκςζηή ζημοξ ανπαίμοξ πμθζηζζιμφξ, Αζβοπηίμοξ,

Μεζμπμηάιζμοξ ηαζ Έθθδκεξ, ηάηζ πμο θαίκεηαζ απυ ηα ανπαία ηείιεκα. ήιενα, δ πχνα ιαξ πανάβεζ

εηδζίςξ 13.000 ηυκμοξ ιέθζ, υζδ πενίπμο ηαζ δ ηαηακάθςζδ πμο έπμοιε. Καηά ιέζμ υνμ θμζπυκ, μ

ηάεε Έθθδκαξ ηαηακαθχκεζ πάκς απυ έκα ηζθυ ιέθζ ηάεε πνυκμ.

εθίδα 28 απυ 74

Σμ ιέθζ πανάβεηαζ απυ ημ κέηηαν ηςκ ακεέςκ ή απυ ιεθζηχδεζξ εηηνίζεζξ εκηυιςκ. Σμ κέηηαν ηαζ

μζ ιεθζηχδεζξ εηηνίζεζξ πενζέπμοκ κενυ ηαζ ζάηπανα (ηονίςξ ζμοηνυγδ), ιε ηδ ζφκεεζδ αοηχκ κα

δζαθένεζ πμθφ απυ αοηή ημο ιεθζμφ. Ζ δζαδζηαζία πμο αημθμοεείηαζ έςξ ζπδιαηζζηεί ημ ιέθζ θέβεηαζ

ςνίιακζδ ημο ιεθζμφ ηαζ αθμνά ηονίςξ ζηδ δζάζπαζδ ηδξ ζμοηνυγδξ πνμξ βθοηυγδ ηαζ θνμοηηυγδ

ηαζ ζηδ ιείςζδ ηδξ οβναζίαξ ζηα επίπεδα βφνς απυ ημ 17%. Δπίζδξ ηαηά ηδκ ςνίιακζδ ημο ιεθζμφ,

αοηυ ειπθμοηίγεηαζ ιε δζάθμνα έκγοια απυ ηδ ιέθζζζα, δζαδζηαζία πμο λεηζκά ιυθζξ ημ κέηηαν ή ηα

ιεθζηχιαηα ιπμοκ ζημκ πνυθμαμ ηδξ ιέθζζζαξ. Σμ ζδιακηζηυηενμ έκγοιμ πμο πνμζηίεεηαζ είκαζ δ

ζιαενηάζδ, δ μπμία είκαζ οπεφεοκδ βζα ηδ δζάζπαζδ ηδξ ζμοηνυγδξ. Ζ ζοιπφηκςζδ ημο ιεθζμφ

θαιαάκεζ πχνα ιέζα ζηδκ ηορέθδ, ιε ημκ αενζζιυ πμο ηάκμοκ μζ ιέθζζζεξ ημοκχκηαξ ηα θηενά ημοξ.

Όηακ ημ ιέθζ είκαζ πθέμκ χνζιμ, ηαθφπηεηαζ ιε ηενί απυ ηζξ ιέθζζζεξ.

Σύπνη κειηνύ

Σμ ιέθζ παίνκεζ ηδκ μκμιαζία ημο θοημφ απυ ημ μπμίμ πνμήθεε ημ κέηηαν ή ημ ιεθίηςια. Δπεζδή

υιςξ, δεκ είκαζ δοκαηυκ κα παναπεεί ιέθζ 100% αιζβέξ, παίνκεζ ημ υκμια ημο θοημφ πμο έπεζ

ζοκεζζθένεζ ημοθάπζζημκ ηαηά 50% ζηδκ παναβςβή ημο.

Ο πνμζδζμνζζιυξ ηδξ πνμέθεοζδξ ημο ιεθζμφ βίκεηαζ ιε πνμζδζμνζζιυ ηδξ πδιζηήξ ημο ζφζηαζδξ,

ζε ζοκδοαζιυ ιε ακάθοζδ ηςκ βονεμηυηηςκ πμο αοηυ πενζέπεζ, αθθά ηαζ ιε ηα μνβακμθδπηζηά ημο

παναηηδνζζηζηά.

Οζ ζδιακηζηυηενμζ ηφπμζ ιεθζχκ πμο πανάβμκηαζ ζηδ πχνα ιαξ είκαζ ηα ιέθζα πεφημο, εθάημο,

εοιανζμφ, πμνημηαθζάξ ηαζ ααιααηζμφ. Γεοηενεουκηςξ πανάβμκηαζ ιέθζ απυ ηαζηακζά, ενείηδ,

δθίακεμ, εοηάθοπημ ηθπ. ηδκ πενίπηςζδ πμο ημ ιέθζ δεκ είκαζ αιζβέξ, ηαθείηαζ ακευιεθμ (ακ

πνμένπεηαζ απυ θοηά πμο δίκμοκ κέηηαν) ή ιέθζ ηςκμθυνςκ (ακ πνμένπεηαζ απυ θοηά πμο δίκμοκ

ιεθίηςια).

ύζηαζε κειηνύ

ημκ Πίκαηα 1 θαίκεηαζ δ ιέζδ ζφζηαζδ ηςκ εθθδκζηχκ δεζβιάηςκ ιεθζμφ. Σα ζάηπανα

απμηεθμφκ ημ ηφνζμ ζοζηαηζηυ ημο ιεθζμφ, ηαηαθαιαάκμκηαξ πάκς απυ ημ 80% ηδξ πμζυηδηαξ αοημφ

(> 95% ημο λδνμφ αάνμοξ). Κονίανπα ζάηπανα είκαζ μζ ιμκμζαηπανίηεξ βθοηυγδ ηαζ θνμοηηυγδ, ιε

ηδ δεφηενδ κα ανίζηεηαζ ζε ιεβαθφηενδ πενζεηηζηυηδηα ζηδ ζοκηνζπηζηή πθεζμρδθία ηςκ ιεθζχκ.

Άθθα ζάηπανα πμο ανίζημοιε ζημ ιέθζ είκαζ δ ζμοηνυγδ (υζδ πμζυηδηα δε δζαζπάζηδηε ηαηά ηδκ

ςνίιακζδ ημο ιεθζμφ), δ ιαθηυγδ (ιυκμ ζηα ιέθζα απυ ιεθζηχιαηα), δ θαηηυγδ ηθπ.

Πίλαθαο 1. Μέζδ ζφζηαζδ ηςκ εθθδκζηχκ ιεθζχκ.

Τβναζία (%) 17,2 14,9-23,0 15,9 13,0-18,9

Φνμοηηυγδ %) 38,52 28,0-46,1 28,35 22,2-33,9

Γθοηυγδ (%) 31,98 23,4-39,2 22,5 13,4-31,9

μοηνυγδ (%) 3,29 0,0-7,0 3,68 0,1-12,0

εθίδα 29 απυ 74

Μαθηυγδ (%) - - 6,24 0,5-11,2

pH 4,0 3,3-5,4 4,9 4,5-5,9

Αβςβζιυηδηα (mS/cm) 0,64 0,15-2,06 1,33 1,01-1,69

Σέθνα (%) 0,32 0,1-1,2 0,75 0,4-1,1

HMF (mg/Kg) 5,1 0,0-11,9 2,4 0,0-8,2

Γζαζηάζδ (DU) 22,92 8,6-51,0 23,45 10,4-37,2

Πνμθίκδ (mg/Kg) 550 264-1205 452 290-673

Σμ ιέθζ πενζέπεζ ηαηά ιέζμ υνμ 17% κενυ, ημ μπμίμ έπεζ απμιείκεζ ιεηά ηδκ ςνίιακζδ ημο ιεθζμφ.

Ζ πενζεηηζηυηδηα ελανηάηαζ απυ ηδκ ανπζηή οβναζία ημο κέηηανμξ ή ημο ιεθζηχιαημξ, ηζξ ηαζνζηέξ

ζοκεήηεξ ηαζ ηδ δφκαιδ ημο ιεθζζζζμφ. Μέθζα πμο πνμένπμκηαζ απυ ιεθζηχιαηα έπμοκ ιζηνυηενδ

οβναζία ηαζ, ςξ εη ημφημο, είκαζ πζμ ποηκυννεοζηα. Δπίζδξ, ιέθζα πμο πανάβμκηαζ ανβά ημ

θεζκυπςνμ ή ηαζ ιεξ ζημκ πεζιχκα έπμοκ πενζζζυηενδ οβναζία. Σμ ίδζμ ζοιααίκεζ ηαζ ιε ιέθζα πμο

πανάβμκηαζ ζε αμνεζυηενα ηθίιαηα, υπμο δ οβναζία είκαζ αολδιέκδ ηαζ μζ εενιμηναζίεξ

παιδθυηενεξ.

Σα μλέα ημο ιεθζμφ ηαεμνίγμοκ ημ pH αοημφ, ημ μπμίμ είκαζ υλζκμ ηαζ ηοιαίκεηαζ απυ 3,3 έςξ 5,9.

Κφνζμ μλφ ημο ιεθζμφ είκαζ ημ βθοημκζηυ, ημ μπμίμ ζπδιαηίγεηαζ απυ ηδκ επίδναζδ ημο εκγφιμο

μλεζδάζδ ηδξ βθοηυγδξ ζηδ βθοηυγδ. Καηά ηδκ ακηίδναζδ αοηή δδιζμονβείηαζ οπενμλείδζμ ημο

οδνμβυκμο (Ζ2Ο2, μλογεκέ), ζημ μπμίμ μθείθεηαζ ιεβάθμ ιένμξ ηδξ ακηζααηηδνζαηήξ δνάζδξ πμο έπεζ

ημ ιέθζ.

Σμ ιέθζ πενζέπεζ επίζδξ ιεηαθθζηά ζημζπεία (ηέθνα), ιε ηονζυηενμ ημ ηάθζμ. Σα ιέθζα απυ

ιεθζηχιαηα έπμοκ αολδιέκδ πενζεηηζηυηδηα ζε ηέθνα, ζε ζπέζδ ιε ηα ιέθζα ακεέςκ, βεβμκυξ πμο

ημοξ πνμζδίδεζ ορδθή ενεπηζηή αλία. Σα έκγοια ημο ιεθζμφ πνμένπμκηαζ απυ ημ κέηηαν ή

πνμζηίεεκηαζ απυ ηδ ιέθζζζα.

Ζ ζιαενηάζδ είκαζ απαναίηδηδ βζα ηδκ ςνίιακζδ ημο ιεθζμφ, εκχ δ μλεζδάζδ ηδξ βθοηυγδξ

νοειίγεζ ημ pH αοημφ. Απυ ηα οπυθμζπα έκγοια, πμθφ ζδιακηζηυ είκαζ δ δζαζηάζδ (αιοθάζδ), δ

μπμία πνμένπεηαζ ηυζμ απυ ηα θοηά, υζμ ηαζ απυ ηδ ιέθζζζα. Ο νυθμξ ηδξ ζημ ιέθζ δεκ είκαζ

βκςζηυξ, ιζαξ ηαζ αοηυ δεκ πενζέπεζ άιοθμ. ακ μοζία είκαζ εενιμεοαίζεδηδ ηαζ δ ζδιακηζηυηδηά ηδξ

έβηεζηαζ ζημ υηζ πνδζζιμπμζείηαζ ζακ δείηηδξ πμζυηδηαξ ημο ιεθζμφ.

Σέθμξ, ημ ιέθζ πενζέπεζ πνςηεΐκεξ, αιζκμλέα ηαζ αζηαιίκεξ ζε ιζηνέξ, πςνίξ ενεπηζηή αλία,

πμζυηδηεξ. Άλζμ ακαθμνάξ είκαζ ιυκμ ημ αιζκμλφ πνμθίκδ, ημ αθεμκυηενμ ημο ιεθζμφ, ημ μπμίμ

πνδζζιμπμζείηαζ επίζδξ ζακ δείηηδξ πμζυηδηαξ.

Φπζηθνρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ κειηνύ

Σμ ιέθζ έπεζ πμθφ ορδθυ ζλχδεξ, θυβμ ηδξ ποηκυηδηάξ ημο. ε ηάπμζεξ πενζπηχζεζξ ιεθζχκ (π.π.

ενείηδ, έθαημ), μ ηνφβμξ είκαζ δφζημθμξ θυβς ημο ορδθμφ ζλχδμοξ ηαζ μζ ιεθζζζμηυιμζ ακαβηάγμκηαζ

κα εενιάκμοκ ηζξ ηδνήενεξ πνμηεζιέκμο κα πάνμοκ ημ ιέθζ.

εθίδα 30 απυ 74

Ζ ιεβάθδ πενζεηηζηυηδηα ημο ιεθζμφ ζε ζάηπανα έπεζ ςξ απμηέθεζια ηδκ ορδθή μζιςηζηή πίεζδ

αοημφ, δ μπμία, οπυ πνμτπμεέζεζξ, δεκ επζηνέπεζ ηδκ ακάπηολδ ιζηνμμνβακζζιχκ.

Σέθμξ, ημ pH ημο ιεθζμφ είκαζ υλζκμ, βεβμκυξ πμο επίζδξ δεκ επζηνέπεζ ζημοξ ιζηνμμνβακζζιμφξ κα

ακαπηοπεμφκ ζημ ιέθζ.

Έκα άθθμ παναηηδνζζηζηυ ημο ιεθζμφ είκαζ δ οβνμζημπζηυηδηα, δ ζηακυηδηα δδθαδή κα

απμννμθά οβναζία απυ ηδκ αηιυζθαζνα. Οθείθεηαζ ζηα ζάηπανα αοημφ, ηονίςξ δε ζηδ θνμοηηυγδ,

ηαζ υηακ θαιαάκεζ πχνα, δ οβναζία ζηδκ επζθάκεζα ημο ιεθζμφ αολάκεζ, ιε απμηέθεζια κα ηζκδοκεφεζ

κα λζκίζεζ. Γζα κα ζοιαεί ηάηζ ηέημζμ, εα πνέπεζ δ αηιυζθαζνα κα είκαζ πμθφ οβνή ηαζ ημ ιέθζ

εηηεεεζιέκμ ζε αοηή.

Μηθξννξγαληζκνί ζην κέιη

ημ ιέθζ έπμοκ ανεεεί έκαξ ανζειυξ απυ ζπυνζα ααηηδνίςκ ηαζ γοιμιοηήηςκ (γφιεξ). Απυ ηα

ααηηήνζα, άλζμ θυβμο είκαζ ημ Clostridium botulinum, ημ μπμίμ πνμηαθεί ηδκ αζεέκεζα «αθθακηίαζδ»

ζε ανέθδ δθζηίαξ ιζηνυηενδξ ημο εκυξ έημοξ. Ζ ιζηνμαζαηή πθςνίδα πμο ακαπηφζζεηαζ ζημ έκηενμ

ηςκ ανεθχκ ιεηά ημ πνχημ έημξ ηδξ δθζηίαξ ημοξ ειπμδίγεζ ηδ αθάζηδζδ ηςκ ζπμνίςκ ηαζ ηδκ

εηδήθςζδ ηδξ αζεέκεζαξ. οκεπχξ, δεκ πνέπεζ κα δίκεηαζ ιέθζ ζε ανέθδ δθζηίαξ ιζηνυηενδξ ημο εκυξ

έημοξ.

Οζ γφιεξ ημο ιεθζμφ ιπμνμφκ οπυ ζοκεήηεξ κα αθαζηήζμοκ ηαζ κα γοιχζμοκ ηα ζάηπανα, ιε

απμηέθεζια ηδκ παναβςβή αζεακυθδξ ηαζ δζμλεζδίμο ημο άκεναηα. Ζ δζαδζηαζία αοηή (λίκζζια)

μδδβεί ζηδκ οπμαάειζζδ ημο ιεθζμφ. Γζα κα λεηζκήζεζ, υιςξ, απαζηείηαζ αολδιέκδ οβναζία ζημ ιέθζ,

αθθά ηαζ δ πανμοζία ζηακμφ ανζειμφ γοιχκ ζημ ιέθζ (Πίκαηαξ 2). Σα εθθδκζηά ιέθζα, θυβς ηδξ

παιδθήξ οβναζίαξ ημοξ, δεκ ηζκδοκεφμοκ, πανά ιυκμ υηακ ημ ιέθζ ηνοζηαθθχζεζ .

Πίλαθαο 2. πέζδ ημο πμζμζημφ οβναζίαξ ηαζ ημο ανζειμφ ηςκ γοιχκ ημο ιεθζμφ ιε ηδκ πζεακυηδηα

κα οπμζηεί γφιςζδ.

Τβναζία

(%) Πζεακυηδηα γφιςζδξ

< 17,1 Καιία, ακελάνηδηα απυ ημκ ανζειυ γοιχκ

17,1-18,0 Καιία, ακ μζ γφιεξ είκαζ < 1000/βν. ιεθζμφ

18,1-19,0 Καιία, ακ μζ γφιεξ είκαζ < 10/βν. ιεθζμφ

19,1-20,0 Καιία, ακ μζ γφιεξ είκαζ < 1/βν. ιεθζμφ

> 20,0 Πάκηα οπάνπεζ ηίκδοκμξ

εθίδα 31 απυ 74

Κξπζηάιισζε ηνπ κειηνύ

Μζα απυ ηζξ βκςζηυηενεξ θοζζηέξ ζδζυηδηεξ ημο ιεθζμφ είκαζ δ ηνοζηάθθςζδ. Πνυηεζηαζ βζα ιζα

απυθοηα θοζζηή ζδζυηδηα πμο, εεςνδηζηά, παναηηδνίγεζ υθα ηα ιέθζα, εηηυξ απυ αοηά ημο πεφημο ηαζ

ηδξ εθάηδξ. Οθείθεηαζ ζηδ ζοιπφηκςζδ ηςκ ιμνίςκ ηδξ βθοηυγδξ, μπυηε ηαζ δδιζμονβμφκηαζ

ηνφζηαθθμζ. Οζ πανάβμκηεξ πμο ηαεμνίγμοκ ηδκ ηαπφηδηα ηδξ ηνοζηάθθςζδξ είκαζ δ πενζεηηζηυηδηα

ημο ιεθζμφ ζε βθοηυγδ, δ οβναζία (πενζεηηζηυηδηα ζε κενυ), δ πανμοζία ιζηνμζςιαηζδίςκ ζημ ιέθζ

(βφνδ, οπμθείιιαηα ηενζμφ) ηαζ δ εενιμηναζία δζαηήνδζδξ. Γεκζηά, υζμ πενζζζυηενδ βθοηυγδ ηαζ

θζβυηενδ οβναζία πενζέπεζ έκα ιέθζ, ηυζμ πζμ βνήβμνα αοηυ εα ηνοζηαθθχζεζ. Δπίζδξ, ημ

αθζθηνάνζζημ ιέθζ εα ηνοζηαθθχζεζ πζμ βνήβμνα, ηαεχξ ηα ζςιαηίδζα πμο πενζέπεζ θεζημονβμφκ ςξ

πονήκεξ ηνοζηάθθςζδξ. Σέθμξ, δ εενιμηναζία ηςκ 14μC είκαζ δ εοκμσηυηενδ βζα ηδκ

ηνοζηάθθςζδ, ηαζ ζοκεπχξ ημ ιέθζ εα πνέπεζ κα απμεδηεφεηαζ ζε εενιμηναζίεξ ιεβαθφηενεξ ή

ιζηνυηενεξ απυ αοηή.

Όπςξ έπμοιε ακαθένεζ, ηα ιέθζα πεφημο ηαζ εθάηδξ δεκ ηνοζηαθθχκμοκ, ημ εοιανίζζμ ιέθζ εέθεζ

9-18 ιήκεξ, ημ ιέθζ ενείηδξ 2-3 ιήκεξ, εκχ ηα ιέθζα απυ πμνημηαθζά, ααιαάηζ ηαζ δθίακεμ

ηνοζηαθθχκμοκ ζε 1-2 ιήκεξ. Ακ αέααζα έπμοιε ιέθζ ακάιεζηημ, μ πνυκμξ ηνοζηάθθςζδξ

δζαθμνμπμζείηαζ. Πνέπεζ κα ακαθένμοιε υηζ δ ηνοζηάθθςζδ δεκ έπεζ ηαιία ζπέζδ ιε ηδ κμεεία ημο

ιεθζμφ, ακ ηαζ ηάπμζμζ ηαηακαθςηέξ εεςνμφκ υηζ ημ ιέθζ πμο ηνοζηαθθχκεζ είκαζ κμεεοιέκμ. Ζ

ηνοζηάθθςζδ ημο ιεθζμφ δφκαηαζ κα είκαζ ακμιμζυιμνθδ ή μιμζυιμνθδ. ηδκ πνχηδ πενίπηςζδ πμο

δ ηνοζηάθθςζδ βίκεηαζ ανβά, μζ ηνφζηαθθμζ θυβς αάνμοξ ηαεζγάκμοκ ηαζ δδιζμονβείηαζ ζημκ

ποειέκα έκα ζηνχια βθοηυγδξ. Αοηυ έπεζ ςξ απμηέθεζια κα αολάκεηαζ δ οβναζία ζημ οπενηείιεκμ

ζηνχια ηαζ κα ηζκδοκεφεζ ημ ιέθζ κα γοιςεεί απυ ηζξ ςζιμθοθζηέξ γφιεξ πμο πενζέπεζ (λίκζζια). ηδκ

πενίπηςζδ πμο δ ηνοζηάθθςζδ βίκεζ βνήβμνα, ημ ιέθζ ηνοζηαθθχκεζ μιμζυιμνθα ηαζ δεκ ηζκδοκεφεζ

κα λζκίζεζ, εκχ δεκ αθθμζχκμκηαζ ηαζ ηα οπυθμζπα παναηηδνζζηζηά ημο. Σμ ηνοζηαθθςιέκμ ιέθζ

νεοζημπμζείηαζ ζε «Μπεκ Μανί», ζημοξ 45-50μC, πςνίξ κα πάκεζ ηάηζ απυ ηδ ενεπηζηή ημο αλία.

Μέιη θαη δηαηξνθή

Σμ ιέθζ είκαζ ακαιθίαμθα ή ενεπηζηυηενδ βθοηακηζηή φθδ πμο οπάνπεζ. Ζ αζμθμβζηή ημο αλία

ηαεμνίγεηαζ απυ ιζα ζεζνά εοενβεηζηχκ δνάζεςκ πμο αοηυ έπεζ ζημ ακενχπζκμ μνβακζζιυ, δνάζεζξ

πμο μθείθμκηαζ ζηα επζιένμοξ ζοζηαηζηά ημο.

• Σα ζάηπανα ημο ιεθζμφ είκαζ πζμ εφημθα απμννμθίζζια απυ ημκ ακενχπζκμ μνβακζζιυ. Σα

θςζθμνζηά άθαηα πμο πενζέπμκηαζ ζημ ιέθζ αμδεμφκ ζηδ ζςζηή αλζμπμίδζδ ηδξ βθοηυγδξ. Δπίζδξ, μζ

αζηαιίκεξ πμο πενζέπεζ ημ ιέθζ, ακ ηαζ ζε παιδθή ζοβηέκηνςζδ, ελαζθαθίγμοκ ηδκ απμννυθδζδ ηαζ

πνδζζιμπμίδζδ ηςκ ζαηπάνςκ.

• Πενζέπεζ ζδιακηζηέξ πμζυηδηεξ ζε ιέηαθθα ηαζ ζπκμζημζπεία, ζοζηαηζηά απαναίηδηα βζα ημκ

άκενςπμ. Δπίζδξ, έπεζ ζδιακηζηή ακηζααηηδνζαηή ηαζ ακηζμλεζδςηζηή δνάζδ.

• Ζ ηαηακάθςζδ ιεθζμφ αμδεά ζηδκ εθάηηςζδ ημο μθζημφ ανζειμφ ιζηνμαίςκ ημο εκηένμο.

• Βμδεά ζηζξ αθθενβίεξ απυ βφνδ. Ζ ιζηνή πενζεηηζηυηδηα ημο ιεθζμφ ζε βφνδ αμδεά ημκ μνβακζζιυ

υζςκ έπμοκ αθθενβία κα απμηηήζεζ ακμζία ζηδ βφνδ.

• Ζ ηαηακάθςζδ ιεθζμφ ιεηά απυ ηδκ ηαηακάθςζδ μζκμπκεφιαημξ αμδεά ζημκ ηαπφηενμ (ηαηά 39%)

ιεηααμθζζιυ ημο ηεθεοηαίμο απυ ημκ μνβακζζιυ.

εθίδα 32 απυ 74

• Έπεζ εοενβεηζηή επίδναζδ ζηδκ ηανδζά θυβς απμεήηεοζδξ βθοημβυκμο ζημοξ ιοξ ηζξ ηανδζάξ.

Δπίζδξ, δ αηεηοθμπμθίκδ πμο πενζέπεζ δζαζηέθθεζ ηζξ ζηεθακζαίεξ ανηδνίεξ ηαζ δζεοημθφκεζ έηζζ ηδκ

ηοηθμθμνία ημο αίιαημξ.

• Δπζηαπφκεζ ηδκ ίαζδ ακμζπηχκ πθδβχκ, εβηαοιάηςκ ηαζ εθηχκ θυβς ηδξ ακηζααηηδνζαηήξ δνάζδξ

ημο.

• Μέθζ ηαζ ανηδνζμζηθήνοκζδ. Ζ οπεναμθζηή ηαηακάθςζδ γάπανδξ (ηαζ ςξ εη ημφημο δ απυημιδ

αφλδζδ ηδξ βθοηυγδξ ζημ αίια) έπεζ απμδεζπηεί υηζ ζοιαάθεζ ζηδ δδιζμονβία ζοιπθμηχκ ηδξ

βθοηυγδξ ιε πνςηεΐκεξ (βθοημζοθίςζδ), ηα μπμία ηαηαηάεμκηαζ ζηα εζςηενζηά ημζπχιαηα ηςκ

ανηδνζχκ πνμηαθχκηαξ ηδκ απυθναλή ημοξ. Σμ ιέθζ πενζέπεζ εθεφεενα αιζκμλέα ηαζ αζηαιίκεξ πμο

πανειπμδίγμοκ ηδ βθοημζοθίςζδ. Δπίζδξ, δ θνμοηηυγδ πμο πενζέπεηαζ ζημ ιέθζ απμννμθάηαζ ανβά

απυ ημκ μνβακζζιυ ηαζ απμεδηεφεηαζ ζημ ζοηχηζ, μπυηε δεκ αολάκμκηαζ απυημια ηα επίπεδα

βθοηυγδξ ζημ αίια.

• ηδκ παναδμζζαηή ζαηνζηή πνδζζιμπμζείηαζ ζακ δοκαιςηζηυ, ημκςηζηυ ηαζ ηαηαπνατκηζηυ, ηαηά ηδξ

ακμνελίαξ ηαζ ηδξ αδζαεεζίαξ, αμδεά ζε πενζπηχζεζξ δοζημζθζυηδηαξ, αήπα ηαζ ηνομθμβήιαημξ, εκχ,

ηέθμξ, δζεοημθφκεζ ημκ φπκμ ακ ηαηακαθςεεί θίβμ πνζκ απυ αοηυκ.

Να πμφιε υηζ ημ εενιζδζηυ πενζεπυιεκμ ημο ιεθζμφ είκαζ ηαηά ιέζμ υνμ 3200 (εφνμξ 3000-3700)

εενιίδεξ/Kg. αθχξ ηαζ παπαίκεζ ημ ιέθζ, ακ ηαηακαθςεεί ζε ιεβάθεξ πμζυηδηεξ. Όιςξ, εηηυξ ημο υηζ

έπεζ παιδθυηενδ εενιζδζηή αλία απυ ηδ γάπανδ (4000 εενιίδεξ/Kg), έπεζ ηαζ πθείζηεξ άθθεξ

εοενβεηζηέξ ζδζυηδηεξ, υπςξ ακαθέναιε κςνίηενα. Δκ ηαηαηθείδζ, δ ηαηακάθςζδ ηαηά ιέζμ υνμ 100

βναιιανίςκ ιεθζμφ ηαεδιενζκά έπεζ εοενβεηζηέξ ζδζυηδηεξ βζα ημκ ακενχπζκμ μνβακζζιυ, πςνίξ κα

ημο δίκεζ πμθθέξ εενιίδεξ.

Πνηνηηθά θξηηήξηα ηνπ κειηνύ

Σα πμζμηζηά ηνζηήνζα ημ ιεθζμφ εα ιπμνμφζακ κα πςνζζημφκ ζε δφμ ηαηδβμνίεξ. Απυ ηδ ιζα είκαζ

ηα ηνζηήνζα επζθμβήξ εκυξ ιεθζμφ απυ ημκ ηαηακαθςηή, εκχ απυ ηδκ άθθδ οπάνπμοκ ηα ηνζηήνζα πμο

πνέπεζ ημ ιέθζ κα πθδνμί, αάζεζ ηδξ ηείιεκδξ κμιμεεζίαξ.

Σα ηνζηήνζα επζθμβήξ εκυξ ιεθζμφ απυ ημκ ηαηακαθςηή είκαζ ακαιθίαμθα δ βεφζδ ηαζ ημ άνςια

αοημφ. Οζ δφμ αοηέξ έκκμζεξ είκαζ αθθδθέκδεηεξ ηαζ ηαεμνίγμκηαζ ηονίςξ απυ ηδ ζφκεεζδ ηςκ θοηχκ

απυ ηα μπμία ημ ιέθζ πνμήθεε. Κάεε θοηυ ζοκεζζθένεζ ηζξ δζηέξ ημο ανςιαηζηέξ μοζίεξ, ιε

απμηέθεζια κα οπάνπμοκ ιέθζα ιε πμθθέξ ηαζ δζαθμνεηζηέξ ιονςδζέξ. Απυ ηδκ άθθδ, δ βεφζδ ημο

ιεθζμφ ηαεμνίγεηαζ απυ ηα ζάηπανα αοημφ, ηα ανςιαηζηά ημο ζοζηαηζηά ηαζ άθθεξ μοζίεξ πμο

ανίζημκηαζ ζε ιζηνή πενζεηηζηυηδηα. Ζ εένιακζδ ημο ιεθζμφ ιπμνεί κα αθθμζχζεζ ηδ βεφζδ ηαζ ημ

άνςια αοημφ.

Έκα άθθμ ηνζηήνζμ επζθμβήξ εκυξ ιεθζμφ ιπμνεί κα είκαζ ημ πνχια ημο. Γεκζηά, ημ πνχια

ελανηάηαζ απυ ηα ιέηαθθα, ηα θθααμκμεζδή ηαζ ηζξ θμονάκεξ πμο ημ ιέθζ πενζέπεζ. Αολδιέκδ

πενζεηηζηυηδηα ζε ιέηαθθα ηαζ θμονάκεξ δίκεζ ζημφνμ πνχια ζημ ιέθζ. Ακ ηαζ ηα ζημονυηενα ιέθζα

είκαζ πζμ ενεπηζηά απυ ηα ακμζπηυπνςια, έπμοκ ζοκήεςξ πζμ έκημκμ άνςια ηαζ δοκαηή βεφζδ.

Σεθεοηαία, μζ ηαηακαθςηέξ δείπκμοκ κα πνμηζιμφκ ιέθζα ιε ορδθυηενδ ενεπηζηή αλία, δείπκμκηαξ

ζδζαίηενδ πνμηίιδζδ ζηα ζημονυπνςια ιέθζα.

Δηηυξ απυ ηα ηνζηήνζα ημο ηαηακαθςηή, οπάνπμοκ ηαζ πμζμηζηά ηνζηήνζα πμο ημ ιέθζ πνέπεζ κα

πθδνμί ηαζ ηα μπμία πενζθαιαάκμκηαζ ζηδκ Οδδβία 2001/110 ημο οιαμοθίμο ηδξ Δονςπασηήξ

Έκςζδξ. Αοηά αθμνμφκ ζηδκ πενζεηηζηυηδηα ημο ιεθζμφ ζε HMF, δζαζηάζδ ηαζ πνμθίκδ, ημ pH

εθίδα 33 απυ 74

αοημφ, ηδκ οβναζία, ημ άενμζζια ηςκ ζαηπάνςκ βθοηυγδ ηαζ θνμοηηυγδ, ηζξ ιδ οδαημδζαθοηέξ μοζίεξ

η.ά.

Δπεμεξγαζία θαη απνζήθεπζε

Σμ ιέθζ ιπμνεί κα ανεεεί ζημ ειπυνζμ ζε πμθθέξ ιμνθέξ, ζοκήεςξ ηνοβδιέκμ ζε βοάθζκμ αάγμ.

πακζυηενα, ιπμνεί κα ανεεεί οπυ ιμνθή ημιιαηζμφ ηδνήεναξ ιε ημ ιέθζ ιέζα, ημ μπμίμ ανίζηεηαζ ζε

πθαζηζηή ηαζεηίκα ηαζ θέβεηαζ ιεθζηδνίδζμ. ε άθθεξ πχνεξ ημ ιέθζ ηοηθμθμνεί ηαζ

θεπημηνοζηαθθςιέκμ, ιε οθή ζακ αμφηονμ, ηαηάθθδθμ βζα επάθεζρδ.

Μέπνζ ημ ιέθζ κα ζοζηεοαζηεί ζημ αάγμ, πενκάεζ απυ δζάθμνεξ δζαδζηαζίεξ ηνοβδημφ ηαζ

θζθηνανίζιαημξ, μζ μπμίεξ πνμτπμεέημοκ εένιακζδ. Αοηυ έπεζ ζακ απμηέθεζια ηδκ αθθμίςζδ ημο

πνμσυκημξ ζε ζπέζδ ιε ημ πχξ ήηακ ιέζα ζηδκ ηορέθδ. Σα επίπεδα ηςκ εκγφιςκ ιεζχκμκηαζ, εκχ

δζαθμνμπμζείηαζ ηαζ δ ζφζηαζδ ηςκ ζαηπάνςκ, ηαεχξ μζ ιμκμζαηπανίηεξ εκχκμκηαζ ηαζ ζπδιαηίγμοκ

ακχηενα ζάηπανα.

Δπίζδξ, δδιζμονβμφκηαζ ηάπμζεξ μοζίεξ θυβς ηδξ επίδναζδξ μλέςκ ζηα απθά ζάηπανα ημο ιεθζμφ,

μζ μπμίεξ έπμοκ παναηηδνζζηζηή δμιή θμονάκδξ. Οζ εκ θυβς μοζίεξ, υηακ ανεεμφκ ζε αολδιέκδ

ζοβηέκηνςζδ, δίκμοκ ακεπζεφιδηδ μζιή ηαζ βεφζδ ζημ ιέθζ, εκχ αθθμζχκμοκ ημ πνχια ημο,

ζημοναίκμκηάξ ημ. διακηζηυηενδ απυ αοηέξ ηζξ μοζίεξ είκαζ δ 5-οδνμλοιεεοθμ-2-θμονθμονάθδ,

βκςζηή ηαζ ςξ HMF, δ μπμία ζπδιαηίγεηαζ απυ ηδ θνμοηηυγδ ηαζ απμηεθεί ηνζηήνζμ πμζυηδηαξ ημο

ιεθζμφ.

Σα ίδζα απμηεθέζιαηα θένκεζ ζημ ιέθζ ηαζ δ ιαηνμπνυκζα απμεήηεοζδ ζε εενιμηναζία δςιαηίμο.

Δπίζδξ, υπςξ είπαιε κςνίηενα, δ εενιμηναζία πμο εοκμεί ηδκ ηνοζηάθθςζδ ημο ιεθζμφ είκαζ αοηή

ηςκ 14μ C, δ μπμία ηαζ πνέπεζ κα απμθεφβεηαζ. Γεκζηά, υζμ παιδθυηενδ είκαζ δ εενιμηναζία

απμεήηεοζδξ ημο ιεθζμφ, ηυζμ ηαθφηενα αοηυ δζαηδνείηαζ. Ζ ηαηάρολδ δζαηδνεί ημ ιέθζ ζπεδυκ

ακαθθμίςημ.

εθίδα 34 απυ 74

ΓΤΡΗ

Ζ βφνδ πμο ζοθθέβμοκ μζ ιέθζζζεξ πνμένπεηαζ απυ ηα θοηά. Πνυηεζηαζ βζα ημοξ ανζεκζημφξ

βαιέηεξ, μζ μπμίμζ ζπδιαηίγμκηαζ ζημοξ ζηήιμκεξ ηαζ ιεηαθένμκηαζ ζημ ζηίβια ημο φπενμο ιε ηδ

δζαδζηαζία ηδξ επζημκίαζδξ. Ζ επζημκίαζδ βίκεηαζ ιε ηδ αμήεεζα ημο αένα, ημο κενμφ ηαζ δζαθυνςκ

ιζηνχκ γχςκ, ηονίςξ εκηυιςκ.

Ζ ιέθζζζα απμηεθεί ημ ζδιακηζηυηενμ επζημκζαζηή ηςκ θοηχκ παβημζιίςξ, ιε ημ υθεθμξ ημο

ακενχπμο απυ αοηή κα είκαζ ακεηηίιδημ. Ζ ιέθζζζα ζοθθέβεζ ηδ βφνδ απυ ηα θοηά, ηδ ιεηαθένεζ

ιέζα ζηα ηαθαεάηζα ηδξ βφνδξ πμο ανίζημκηαζ ζηδκ ηκήιδ ηςκ μπίζεζςκ πμδζχκ ηδξ ηαζ ηδκ

απμεδηεφεζ ζηζξ ηδνήενεξ. Ζ ιέθζζζα ηάκεζ ζαχθμοξ βφνδξ, ακαιεζβκφμκηάξ ηδξ ιε εηηνίζεζξ ηςκ

ζζεθμβυκςκ αδέκςκ ηδξ ηαζ ιε κέηηαν. Οζ ηνίπεξ πμο έπεζ ζημ ζχια ηδξ, θυβς ηδξ ηαηαζηεοήξ ημοξ,

ηδ αμδεμφκ κα ζοθθέλεζ ηδ βφνδ,. Απυ ηδκ άθθδ αεααζχκεηαζ δ επζηοπία ηδξ επζημκίαζδξ, ηαεχξ

πζθζάδεξ ηυηημζ βφνδξ πνμζημθθχκηαζ ζημ ζχια ηδξ ηαζ ηαλζδεφμοκ ιαγί ηδξ ζημ επυιεκμ άκεμξ.

Έκα πμθφ ζδιακηζηυ παναηηδνζζηζηυ ηςκ ιεθζζζχκ είκαζ υηζ ζε ηάεε ηαλίδζ ημοξ, επζζηέπημκηαζ

ηονίςξ έκα ηαζ ιυκμ θοηζηυ είδμξ. ε έκα ζαχθμ βφνδξ, ζοκήεςξ ημ 95% ηςκ βονευημηηςκ είκαζ απυ

ημ ίδζμ θοηυ. Αοηυ ημ θαζκυιεκμ θέβεηαζ ακεζηή ζηαεενυηδηα ηαζ ζε αοηυ αηνζαχξ μθείθεηαζ δ

επζηοπία ηδξ επζημκίαζδξ ζηδ θφζδ.

Έκα ιεθίζζζ έπεζ εηήζζεξ ακάβηεξ ζε βφνδ πενίπμο 25-40 Kg, δ μπμία πνδζζιμπμζείηαζ ηονίςξ βζα

ηδκ εηηνμθή ημο βυκμο. Μζα πνμκφιθδ πνεζάγεηαζ πενίπμο 30 g πνςηεΐκδξ βζα κα ακαπηοπεεί,

πμζυηδηα πμο θαιαάκεζ απμηθεζζηζηά απυ ηδ βφνδ. Αθθά ηαζ μζ κεανέξ ενβάηνζεξ έπμοκ ακάβηδ απυ

βφνδ βζα ηδκ ακάπηολδ ημο αδεκζημφ ημοξ ζοζηήιαημξ, εκχ μζ ηδθήκεξ ηαζ μζ ααζίθζζζεξ πνέπεζ κα

ηνέθμκηαζ ιε βφνδ βζα κα ςνζιάζμοκ ζελμοαθζηά. Δπίζδξ, ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ γςήξ ημοξ, μζ

ενβάηνζεξ ηνέθμκηαζ πενζζηαζζαηά ιε βφνδ πνμηεζιέκμο κα πανάβμοκ ααζζθζηυ πμθηυ ηαζ ηενί.

ύζηαζε ηεο γύξεο

Ζ βφνδ πνμένπεηαζ απυ πμθθά θοηά ηαζ, ςξ εη ημφημο, δ ζφζηαζδ ηδξ πανμοζζάγεζ ιεβάθδ

δζαηφιακζδ. Ζ ιέζδ ζφζηαζδ θαίκεηαζ ζημκ Πίκαηα 3.

Βθέπμοιε υηζ δ βφνδ πενζέπεζ πνςηεΐκεξ, οδαηάκεναηεξ, θζπίδζα, ακυνβακα ζημζπεία, οβναζία,

αζηαιίκεξ ηαζ έκα ζδιακηζηυ πμζμζηυ απνμζδζυνζζηςκ ζοζηαηζηχκ. Να πμφιε υηζ δ οβναζία αοηή

ακαθένεηαζ ζηδκ απμλδναιέκδ βφνδ (δ κεμζοθθεπεείζα πενζέπεζ 20-25% οβναζία).

εθίδα 35 απυ 74

Πίλαθαο 3. Μέζδ ζφζηαζδ ηδξ βφνδξ.

Πνςηεΐκεξ 23,7% (7,5-35%) Τβναζία 11% (7-16%)

Λζπίδζα 4,8% (1-15%) Θζαιίκδ (Β1) 9,4 ιg/g (4-22 ιg/g)

Τδαηάκεναηεξ 27% (15-45%) Ρζαμθθααίκδ (Β2) 18,6 ιg/g

Σέθνα 3,1% (1-5%) Πακημεεκζηυ μλφ (Β3) 28 ιg/g (5-50 ιg/g)

Φςζθυνμξ 0,5% (0,1-0,6%) Νζαζίκδ (Β5) 157 ιg/g (130-210 ιg/g)

Κάθζμ 0,6% (0,2-1,1%) Πονζδμλίκδ (Β6) 9 ιg/g

Αζαέζηζμ 0,2% (0,1-0,5%) Φμθζηυ μλφ 5,2 ιg/g

Μαβκήζζμ 0,2% (0,1-0,4%) Βζηαιίκδ C 350 ιg/g (0-740 ιg/g)

ίδδνμξ 140 ιg/g (πμθφ ιεβάθδ) Βζμηίκδ (αζηαιίκδ Ζ) 0,32 ιg/g (0,16-0,6 ιg/g)

Μαββάκζμ 100 ιg/g (πμθφ ιεβάθδ) Πνμαζηαιίκδ Α 95 ιg/g (50-150 ιg/g)

Φεοδάνβονμξ 78 ιg/g (πμθφ ιεβάθδ) Βζηαιίκδ Δ 14 ιg/g

Υαθηυξ 14 ιg/g (6-25 ιg/g) Απνμζδζυνζζηα 29% (22-36%)

Απυ ενεπηζηήξ πθεονάξ, πμθφ ζδιακηζηυ είκαζ ημ πνςηεσκζηυ πενζεπυιεκμ ηδξ βφνδξ, δ

πενζεηηζηυηδηα αοηήξ ζε ηέθνα ηαζ μζ αζηαιίκεξ ηδξ. Αλίγεζ κα ακαθένμοιε υηζ δ ηαηακάθςζδ 20 g

βφνδξ πενζέπεζ ημ 30% ζε ιαβκήζζμ, ημ 26% ζε Φμθζηυ μλφ ηαζ ημ 70% ζε πνμαζηαιίκδ Α ηδξ

οκζζηχιεκδξ Ζιενήζζα Πμζυηδηαξ (ΖΠ) πμο πνεζάγεηαζ έκαξ εκήθζηαξ. Θα πνέπεζ κα

ζδιεζχζμοιε υηζ θυβς ηδξ πμζηζθίαξ ηδξ βφνδξ, πζμ ενεπηζηή ηαζ ζζμννμπδιέκδ εεςνείηαζ δ

πμθφπνςιδ βφνδ, πνμενπυιεκδ απυ πμθθά ηαζ δζαθμνεηζηά θοηά.

Απνζήθεπζε θαη δηάζεζε

Αιέζςξ ιεηά ηδ ζοθθμβή, δ βφνδ εα πνέπεζ κα ηαεανζζηεί απυ λοθανάηζα, πυδζα ιεθζζζχκ ηαζ

άθθεξ λέκεξ φθεξ, ηαζ κα απμλδνακεεί, χζηε κα δζαηδνδεεί βζα ιεβάθμ πνμκζηυ δζάζηδια. Πνζκ ηδκ

επελενβαζία, ηαηαρφπεηαζ βζα κα πενζμνζζηεί μ ενοιιαηζζιυξ ηςκ ζαχθςκ ηαζ βζα κα εακαηςεμφκ

ηοπυκ έκημια πμο οπάνπμοκ. Ζ βφνδ ζοζηεοάγεηαζ ζε αάγα πθαζηζηά ή βοάθζκα ζημηεζκυπνςια, χζηε

κα ιδκ ένπεηαζ ζε άιεζδ επαθή ιε ημ θςξ. Δπίζδξ, δεκ πνέπεζ κα απμννμθά οβναζία ηαζ μζιέξ απυ

ημ πενζαάθθμκ. Γζαηδνείηαζ ζηδκ ηαηάρολδ βζα πμθθμφξ ιήκεξ, πςνίξ κα πάζεζ ηδ ενεπηζηή ηδξ αλία.

ε εενιμηναζία δςιαηίμο πάκεζ βνήβμνα ηζξ ενεπηζηέξ ηδξ ζδζυηδηεξ.

Ζ βφνδ δζαηίεεηαζ ζοκήεςξ πςνίξ παναπένα επελενβαζία ή ακάιεζλδ, ακ ηαζ ζε ηάπμζεξ πχνεξ

ηοηθμθμνεί ζε ηάρμοθεξ ή ακαιειεζβιέκδ ιε ιέθζ ή ααζζθζηυ πμθηυ.

εθίδα 36 απυ 74

Υξήζεηο

Ζ βφνδ ηαηακαθχκεηαζ απυ ημκ άκενςπμ ςξ δζαηνμθζηυ ζοιπθήνςια, απμθένμκηαξ πμθθά

ενεπηζηά ζοζηαηζηά ζημκ μνβακζζιυ. Έπεζ ανεεεί υηζ έπεζ δζμονδηζηή δνάζδ, αεθηζχκεζ ηδκ υνελδ ηαζ

πνμάβεζ ηδκ ηαθή θοζζηή ηαηάζηαζδ ημο ζχιαημξ. Δπίζδξ, πενζμνίγεζ ζδιακηζηά ηα πνμαθήιαηα ηδξ

ειιδκυπαοζδξ, εκχ εηπφθζζια βφνδξ έδςζε άνζζηα απμηεθέζιαηα ηαηά ηδξ αηιήξ.

Ακαιθίαμθα, υιςξ, δ πζμ εοενβεηζηή δνάζδ ηδξ αθμνά ζηδ πνυκζα πνμζηαηίηζδα, δ μπμία ζηδ

ζοκέπεζα πνμηαθεί ηανηίκμ ημο πνμζηάηδ. Έπεζ απμδεζπηεί υηζ δ βφνδ έπεζ ηυζμ πνμθδπηζηή, υζμ ηαζ

εεναπεοηζηή δνάζδ εκάκηζα ζηδκ πάεδζδ αοηή. ε πμθθέξ πενζπηχζεζξ, δ βφνδ έπεζ δμηζιαζηεί ςξ

πνυζεεημ ζε δίαζηεξ ηνεμπαναβςβχκ γχςκ, αολάκμκηαξ ημ ζςιαηζηυ ημοξ αάνμξ ηαζ αεθηζχκμκηαξ ημ

ιεηααμθζζιυ ημοξ.

Τπάνπμοκ ηαζ άθθεξ εοενβεηζηέξ ζδζυηδηεξ πμο έπμοκ απμδμεεί ζηδκ ηαηακάθςζδ βφνδξ, μζ μπμίεξ

υιςξ δεκ έπμοκ απμδεζπηεί ζαηνζηά, υπςξ εεναπεία ημο ηανηίκμο ζε γχα, ίαζδ ηδξ ακδνζηήξ

ζηεζνυηδηαξ, ηαηαπμθέιδζδ εθηχκ ηαζ ακαζιίαξ, αεθηίςζδ ηδξ ζελμοαθζηήξ ηαηάζηαζδξ ηθπ.

Πνέπεζ κα πμφιε υηζ δ βφνδ ηάεε θοημφ έπεζ ηδ δζηή ηδξ ζφζηαζδ, βζ’ αοηυ δ βφνδ πμο εα

ηαηακαθχκεηαζ εα πνέπεζ κα πνμένπεηαζ απυ πμζηζθία θοηχκ, χζηε κα απμηεθεί ζζμννμπδιέκμ

δζαηνμθζηυ ζοιπθήνςια.

Ζ ηαηακάθςζδ βφνδξ εκδέπεηαζ κα πνμηαθέζεζ ζημιαπμεκηενζηέξ δζαηαναπέξ, βζα ημ θυβμ αοηυ

πνέπεζ κα ηαηακαθχκεηαζ ζε ιζηνέξ πμζυηδηεξ ζηδκ ανπή ηαζ δ δμζμθμβία κα αολάκεηαζ ζηαδζαηά.

εθίδα 37 απυ 74

ΒΑΙΛΙΚΟ ΠΟΛΣΟ

Ο ααζζθζηυξ πμθηυξ είκαζ ιζα έηηνζζδ ηςκ οπμθανοββζηχκ αδέκςκ ηςκ κεανχκ ενβαηνζχκ ηαζ

απμηεθεί ηδκ ηνμθή ηδξ ααζίθζζζαξ ηαζ ηςκ πνμκοιθχκ. Οζ πνμκφιθεξ πμο πνμμνίγμκηαζ βζα

ααζίθζζζεξ ηνέθμκηαζ απμηθεζζηζηά ιε άθεμκμ ααζζθζηυ πμθηυ, εκχ μζ πνμκφιθεξ ηςκ ενβαηνζχκ εα

ηναθμφκ ανπζηά ιε ααζζθζηυ πμθηυ ηαζ απυ ηδκ ηνίηδ ιένα ιε έκα ιίβια βφνδξ ηαζ ιεθζμφ.

Ο θνέζημξ ααζζθζηυξ πμθηυξ έπεζ άζπνμ βοαθζζηενυ πνχια, οθή βαθαηηχδδ ηαζ ηνειχδδ, μζιή

ζδζάγμοζα ηαζ βεφζδ οπυπζηνδ ηαζ λζκή. Ζ βεφζδ αοηή μθείθεηαζ ζημ υλζκμ pH, ημ μπμίμ ηοιαίκεηαζ

ιεηαλφ 3,4ηαζ 4,5.

ύζηαζε ηνπ βαζηιηθνύ πνιηνύ

Ζ ιέζδ ζφζηαζδ ημο ααζζθζημφ πμθημφ θαίκεηαζ ζημκ Πίκαηα 4. Ζ δζαηφιακζδ ζηζξ

ζοβηεκηνχζεζξ ηςκ δζαθυνςκ ζοζηαηζηχκ μθείθεηαζ ζηδ δζαηνμθή ηδξ ιέθζζζαξ, ηζξ δζαεέζζιεξ

ακεμθμνίεξ ηαζ ηζξ πενζααθθμκηζηέξ ζοκεήηεξ. Ζ πνςηεΐκδ, δ ηέθνα ηαζ μζ αζηαιίκεξ πμο πενζέπεζ

ανίζημκηαζ ζε παιδθή ζοβηέκηνςζδ ηαζ ζε ζοκδοαζιυ ιε ηδ ιζηνή πμζυηδηα πμο ιπμνεί κα θάεζ μ

άκενςπμξ ηαεδιενζκά, δεκ έπμοκ ζδζαίηενδ ενεπηζηή αλία. ε παιδθή πενζεηηζηυηδηα οπάνπμοκ ηαζ

αιζκμλέα, δζάθμνεξ μνιυκεξ ηαζ έκγοια. Απυ υθα ηα ζοζηαηζηά ημο ααζζθζημφ πμθημφ, ηα θζπανά

μλέα ηαζ ηάπμζεξ άθθεξ μοζίεξ θαίκεηαζ κα είκαζ οπεφεοκα βζα ηζξ εοενβεηζηέξ ημο ζδζυηδηεξ. Σμ 10-

οδνμλο-2-δεηεκμσηυ μλφ απμηεθεί ημ 70% ηςκ θζπανχκ μλέςκ ημο ααζζθζημφ πμθημφ, ιε ηδκ

πενζεηηζηυηδηά ημο κα ηοιαίκεηαζ απυ 1,4-6%. Απυ ηζξ οπυθμζπεξ μοζίεξ, άλζα ακαθμνάξ είκαζ δ

πανμοζία ηδξ αηεηοθμπμθίκδξ ζε ζοβηέκηνςζδ 1 mg/g, μοζία πμο πνμηαθεί αββεζμδζαζημθή,

αεθηζχκμκηαξ έηζζ ηδκ ηοηθμθμνία ημο αίιαημξ.

Πίλαθαο 4. Μέζδ ζφζηαζδ ημο ααζζθζημφ πμθημφ.

Τβναζία 67% (60-70%) Φνμοηηυγδ 7% (3-13%) Κάθζμ 5500 ιg/g

Πνςηεΐκεξ 12,5% (9-18%) Γθοηυγδ 6% (4-8%) Μαβκήζζμ 700 ιg/g

Λζπανά μλέα 5% (2-8%) μοηνυγδ 1,2% (0,5-2%) Νάηνζμ 600 ιg/g

οκμθζηά ζάηπανα 17% (11-23%) pH 3,4-4,5 Αζαέζηζμ 300 ιg/g

εθίδα 38 απυ 74

Σέθνα 1,9% (0,8-3,0%) Φεοδάνβονμξ 80 ιg/g

Λμζπά απνμζδζυνζζηα 3,5% (1,6-6,0%) ίδδνμξ 30 ιg/g

Παξαγσγή - απνζήθεπζε θαη δηάζεζε

Ο πζμ ζοζηδιαηζηυξ ηνυπμξ ζοθθμβήξ ααζζθζημφ πμθημφ είκαζ ιε ηδ ιέεμδμ ημο ειαμθζαζιμφ.

Αιέζςξ ιεηά ηδ ζοθθμβή, πνέπεζ κα θζθηνανζζηεί ιε θεπηυ πακί ηαζ κα απμεδηεοηεί άιεζα.

Γζαηδνείηαζ ζημ ροβείμ, ζε εενιμηναζία θίβμ πάκς απυ ημοξ 0oC, ακ πνυηεζηαζ κα ηαηακαθςεεί

άιεζα, εκχ ζηδκ ηαηάρολδ ιπμνεί κα δζαηδνδεεί ακαθθμίςημξ ιέπνζ ηαζ 18 ιήκεξ. Σμ θζαθίδζμ ζημ

μπμίμ θοθάζζμοιε ημ ααζζθζηυ πμθηυ εα πνέπεζ κα είκαζ βειάημ ηαζ ηαθά ηθεζζιέκμ, χζηε κα ιδκ

ένπεηαζ ζε επαθή ιε ημ μλοβυκμ. Δπίζδξ, εα πνέπεζ κα είκαζ ζημονυπνςιμ βζα πνμζηαζία απυ ημ θςξ.

Καηά ηδκ παναβςβή ηαζ επελενβαζία ημο ααζζθζημφ πμθημφ δε εα πνέπεζ κα ένπεηαζ ζε επαθή ιε

ιεηαθθζηά ακηζηείιεκα.

Ο ααζζθζηυξ πμθηυξ δζαηίεεηαζ κςπυξ ή ηαηεροβιέκμξ. Δπίζδξ, ηοηθμθμνεί ζε ηάρμοθεξ, πάπζα ή

ακαιεζβιέκμξ ιε ιέθζ.

Υξήζεηο

Ζ ενεπηζηή αλία ημο ααζζθζημφ πμθημφ είκαζ ζαθήξ ακ ακαθμβζζημφιε υηζ είκαζ οπεφεοκμξ βζα ηδ

ελέθζλδ ηδξ πνμκφιθδξ ζε ααζίθζζζα. Όπςξ έπμοιε ακαθένεζ κςνίηενα, ημ βεκεηζηυ οθζηυ ηδξ

ενβάηνζαξ ηαζ ηδξ ααζίθζζζαξ είκαζ ημ ίδζμ ηαζ ιζα μπμζαδήπμηε πνμκφιθδ ιπμνεί κα ελεθζπηεί ζε

ααζίθζζζα, ανηεί κα ηναθεί ιε άθεμκμ ααζζθζηυ πμθηυ.

Ακαθμνζηά ιε ηζξ επζδνάζεζξ ζημκ ακενχπζκμ μνβακζζιυ, πμθθά έπμοκ βναθηεί, ζοπκά

οπεναμθζηά. Όιςξ, πμθθέξ απυ ηζξ εοενβεηζηέξ ημο ζδζυηδηεξ έπμοκ απμδεζπηεί ηαζ ζαηνζηά.

Απμδεδεζβιέκα, θμζπυκ, μ ααζζθζηυξ πμθηυξ αμδεά ζηδ εεναπεία ηδξ νεοιαημεζδμφξ ανενίηζδαξ. Ζ

ζδζυηδηά ημο αοηή μθείθεηαζ ζηδκ πενζεηηζηυηδηά ημο ζε 10-οδνμλο-2-δεηεκμσηυ ηαζ πακημεεκζηυ μλφ.

ημ πακημεεκζηυ μλφ θαίκεηαζ κα μθείθεηαζ ηαζ δ εεηζηή επίδναζδ ημο ααζζθζημφ πμθημφ ζε άημια

δθζηίαξ 70-75 εηχκ.

Γζεβενηζηή δνάζδ ημο ααζζθζημφ πμθημφ έπεζηα απυ εεναπεία 30 διενχκ δζαπζζηχεδηε ιε αφλδζδ

ηδξ υνελδξ, ηδξ δζακμδηζηήξ ηαζ ζςιαηζηήξ δφκαιδξ ηαζ βεκζηά ηδξ δζάεεζδξ. Αζηία αοημφ είκαζ δ

δζέβενζδ ηςκ επζκεθνζδίςκ κα πανάβμοκ μνιυκεξ πμο έπμοκ ζπέζδ ιε ημ ιεηααμθζζιυ ηςκ

οδαηακενάηςκ.

Βεθηίςζδ ηδξ βεκζηήξ ηαηάζηαζδξ ημο μνβακζζιμφ παναηδνήεδηε έπεζηα απυ εεναπεία ιε

ααζζθζηυ πμθηυ ζε αζεεκείξ ιε κεθνζηή ακεπάνηεζα. Σέθμξ, μ ααζζθζηυξ πμθηυξ έπεζ πνδζζιμπμζδεεί

βζα ηδ εεναπεία ηδξ μοθίηζδαξ, ηάπμζςκ δενιαηζηχκ παεήζεςκ ηαζ κεονμροπζηχκ ηαηαζηάζεςκ.

εθίδα 39 απυ 74

ΚΔΡΙ

Σμ ηενί πανάβεηαζ απυ ηα 4 γεφβδ ηδνμβυκςκ αδέκςκ ηςκ κεανχκ ενβαηνζχκ, δθζηίαξ 2-3

αδμιάδςκ, ηαζ πνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδκ ηαηαζηεοή ηςκ ηδνδενχκ, έπεζηα απυ γφιςζδ ιε εηηνίζεζξ

ηςκ ζζεθμβυκςκ αδέκςκ.

Σμ ηενί πμο πνδζζιμπμζείηαζ βζα κα ηαθοθεεί ημ χνζιμ ιέθζ πενζέπεζ ακηζαζμηζηέξ μοζίεξ βζα ηδ

δζαηήνδζή ημο. Γζα κα παναπεεί 1 Kg ηενί απυ ηζξ ιέθζζζεξ πνέπεζ κα ηαηακαθςεμφκ 8,5 Kg ιέθζ.

Σμ ηενί πανάβεηαζ οπυ ιμνθή θεπζχκ ηαζ ανπζηά έπεζ πνχια θεοηυ. Σμ ηίηνζκμ πνχια ηςκ

ηδνδενχκ μθείθεηαζ ζηα ηανμηεκμεζδή πμο πενζέπεζ δ βφνδ. Με ηδ ιαηνμπνυκζα πνήζδ ηςκ

ηδνδενχκ, αοηέξ ιαονίγμοκ θυβς ηδξ ζοζζχνεοζδξ εηδοιάηςκ απυ ηα αηεθή ζηάδζα ηςκ ιεθζζζχκ.

Απμηεθείηαζ απυ οδνμβμκάκεναηεξ ηαζ εζηένεξ θζπανχκ μλέςκ ηαζ είκαζ έκα πμθφ ζηαεενυ οθζηυ.

Γε πνεζάγεηαζ ηάπμζα ζδζαίηενδ θνμκηίδα ηαηά ηδκ απμεήηεοζδ, πανά ιυκμ κα ιδκ ένεεζ ζε επαθή

ιε θθυβα, αθθά ηαζ παναζζημηηυκεξ μοζίεξ, ηζξ μπμίεξ πνμζνμθά.

Σμ ηενί απμηεθεί ημ δεφηενμ ζδιακηζηυηενμ ιεθζζζμημιζηυ πνμσυκ απυ μζημκμιζηήξ πθεονάξ. Ο

ιεθζζζμηυιμξ ιπμνεί κα εηιεηαθθεοηεί παθζέξ ηαζ ηαηεζηναιιέκεξ ηδνήενεξ βζα κα αβάθεζ έκα

επζπθέμκ εζζυδδια.

Ζ δζαδζηαζία παναθααήξ ημο ηενζμφ είκαζ ζπεηζηά απθή ηαζ αθμνά ζημ θζχζζιμ, ημ θζθηνάνζζια

ηαζ ηδ θεφηακζδ αοημφ. Ζ θεφηακζδ είκαζ ιάθθμκ απαναίηδηδ επεζδή ζοκήεςξ μζ παθζέξ ηδνήενεξ

έπμοκ ζημφνμ πνχια.

Σμ ηενί ηςκ ιεθζζζχκ πνδζζιμπμζείηαζ απυ ηζξ αζμιδπακίεξ βζα ηδκ παναβςβή ηαθθοκηζηχκ,

ηενζχκ ηαζ θφθθςκ ηδνήεναξ.

εθίδα 40 απυ 74

Φοζζηυ ηενί ιεθζζζχκ πενζέπμοκ πμθθέξ ηνέιεξ πνμζχπμο ηαζ πενζχκ, αθμζθέξ, θμζζυκ,

μδμκηυπαζηεξ, ιαζηίπεξ, ακηδθζαηά, ηνέιεξ λονίζιαημξ ηαζ απμηνίπςζδξ.

Δπίζδξ, ζε αενκίηζα δαπέδςκ, επίπθςκ ηαζ αοημηζκήηςκ, ζε ιπμβζέξ γςβναθζηήξ ηαζ πμθθά άθθα

πνμσυκηα ηαεδιενζκήξ πνήζδξ.

Ηαηνζηέξ πνήζεζξ ημο ηενζμφ αθμνμφκ ζημκ πενζμνζζιυ ηδξ ηενδδυκαξ ηαζ ηδξ μοθίηζδαξ, ηδ

εεναπεοηζηή δνάζδ εκάκηζα ζηζξ θανοββμ-αιοβδαθίηζδεξ ηαζ ηδ αεθηίςζδ θανιαηεοηζηχκ

ζηεοαζιάηςκ έπεζηα απυ επζηάθορδ.

ΠΡΟΠΟΛΗ

Ζ μκμιαζία δυεδηε απυ ηζξ εθθδκζηέξ θέλεζξ ‘πνμ’ ηαζ ‘πυθζξ’ επεζδή μζ ιέθζζζεξ ηδ

πνδζζιμπμζμφκ βζα κα ιεζχκμοκ ηδκ είζμδμ ηδξ θςθζάξ ημοξ.

Ζ πνυπμθδ είκαζ έκα ιίβια πμο παναζηεοάγεηαζ απυ ηζξ ιέθζζζεξ ηαζ ημ μπμίμ απμηεθείηαζ απυ

ηενί (30%), νδηίκεξ ηαζ ηυιιεα (50-55%), αζεένζα έθαζα (10-15%) ηαζ βφνδ (5%). Με ηδκ πνυπμθδ μζ

ιέθζζζεξ επζπνίμοκ ηα εζςηενζηά ημζπχιαηα ηδξ ηορέθδξ, ηθείκμοκ ζπζζιέξ ηαζ παναιάδεξ, εκχ

ηαθφπημοκ ηαζ ιεβάθα γχα πμο εακάηςζακ εκηυξ ηδξ ηορέθδξ ηαζ δε ιπμνμφκ κα ηα ιεηαθένμοκ έλς

(πμκηίηζα, πεηαθμφδεξ, ααηνάπζα η.α.). Δπίζδξ, επζπνίμοκ ημ εζςηενζηυ ηςκ ηεθζχκ πνμηεζιέκμο κα ηα

απμζηεζνχζμοκ πνζκ βεκκήζεζ δ ααζίθζζζα.

Οζ νδηίκεξ ηαζ ηα ηυιιεα ζοθθέβμκηαζ απυ ημοξ μθεαθιμφξ ή απυ ηναφιαηα δέκηνςκ, υπςξ

θεφηα, θηεθζά, μλζά, ηαζηακζά, δζάθμνα ηςκμθυνα ηθπ. Ζ ζοθθμβή βίκεηαζ ιε γεζηυ ηαζνυ, υηακ δ

πνυπμθδ είκαζ εφπθαζηδ.

εθίδα 41 απυ 74

Ζ δφκαιδ ημο ιεθζζζζμφ δεκ ηαεμνίγεζ ηδ ζοθθμβή ηδξ πνυπμθδξ, μπυηε ιπμνμφκ κα

πνδζζιμπμζδεμφκ ηαζ αδφκαηα ιεθίζζζα βζα αοηυ ημκ ζημπυ. Γεκεηζημί θυβμζ ηαεμνίγμοκ ηδκ ηάζδ

εκυξ ιεθζζζζμφ κα ζοθθέβεζ πνυπμθδ.

πιινγή θαη επεμεξγαζία

Οζ ιέθζζζεξ έπμοκ ηδκ ηάζδ κα επζπνίμοκ ιε πνυπμθδ ηάεε ηζ ακεπζεφιδημ ή άβκςζημ ακηζηείιεκμ

πμο εα ιπεζ ζηδκ ηορέθδ.

Ο ιεθζζζμηυιμξ ιπμνεί κα ζοθθέλεζ πνυπμθδ, λφκμκηαξ ηα δζάθμνα ιένδ ηδξ ηορέθδξ υπμο

αοηή οπάνπεζ. Γζα ζοζηδιαηζηή, υιςξ, παναβςβή βίκεηαζ πνήζδ εκυξ πθαζηζημφ πθέβιαημξ, ημ μπμίμ

ημπμεεηείηαζ πάκς ζηα πθαίζζα, εκηυξ ηδξ ηορέθδξ. Όηακ αοηυ ηαθοθεεί, ημ αάγμοιε ζημ ροβείμ βζα

ιενζηέξ χνεξ, χζηε δ πνυπμθδ κα ζηθδνφκεζ ηαζ κα βίκεζ εφεναοζηδ. Σνίαμκηαξ ημ πθέβια,

θαιαάκμοιε ηδκ πνυπμθδ ζε ιζηνά ημιιάηζα. Ζ δζαδζηαζία αοηή επακαθαιαάκεηαζ.

Ζ πνυπμθδ εα πνέπεζ κα ηαεανζζηεί απυ λοθανάηζα ηαζ άθθα ζημοπίδζα πνζκ δμεεί ζηδ

αζμιδπακία. Δπίζδξ, εα πνέπεζ κα απμιαηνοκεεί ημ ηενί πμο αοηή πενζέπεζ. Σέθμξ, πνέπεζ κα είκαζ

θνέζηζα, πνυπμθδ δθζηίαξ άκς ηςκ 2 εηχκ δε βίκεηαζ δεηηή.

Βηνινγηθή αμία-ρξήζεηο

Ζ πνυπμθδ πενζέπεζ πμθθέξ μοζίεξ ιε ζδιακηζηή ακηζμλεζδςηζηή ηαζ ακηζααηηδνζαηή δνάζδ, υπςξ

είκαζ ηα θθααμκμεζδή ηαζ δζάθμνα άθθα θαζκμθζηά ζοζηαηζηά. Δπίζδξ, έπεζ δνάζδ εκάκηζα ηαζ ζε

άθθμοξ μνβακζζιμφξ, αθθά ηαζ ημοξ ζμφξ.

Μεξηθέο από ηηο δξάζεηο ηεο πξόπνιεο

• Έπεζ ζδιακηζηή δνάζδ εκάκηζα ζε πμθθά ααηηήνζα, υπςξ αοηά ημο ζηαθοθυημηημο, ημο

ζηνεπηυημηημο ηαζ ηδξ ζαθιμκέθαξ

• Δίκαζ απμηεθεζιαηζηή εκάκηζα ζημοξ ζμφξ ηδξ βνίπδξ ηαζ ημο ένπδηα.

• Έπεζ ζζπονέξ ακαζζεδηζηέξ ζδζυηδηεξ

• Δκζζπφεζ ημ ακμζμπμζδηζηυ ζφζηδια, εκχ δζεβείνεζ ημ ζπδιαηζζιυ ηοηηάνςκ ηαζ ζζηχκ (επμοθςηζηή

δνάζδ).

• Δίκαζ πμθφ απμηεθεζιαηζηή ζηδκ ακηζιεηχπζζδ ηαζ εεναπεία θθεβιμκχκ ηδξ ηναπείαξ ηαζ ημο

θάνοββα, εκχ πνδζζιμπμζείηαζ ηαζ εκάκηζα ζημ έθημξ ημο ζημιάπμο. Γεκζηά, έπεζ πμθφ ηαθά

απμηεθέζιαηα βζα ηναφιαηα ηαζ παεήζεζξ ημο ακαπκεοζηζημφ ζοζηήιαημξ ηαζ ηδξ ζημιαηζηήξ

ημζθυηδηαξ

• Ακαζηέθθεζ ηδκ ακάπηολδ ημο ιεθακχιαημξ ηαζ ηςκ ηαημδεχκ κεμπθαζιαηζηχκ ηοηηάνςκ.

• Βμδεά ζηδ εεναπεία αζεεκεζχκ, υπςξ ηα ηνομθμβήιαηα, μ πμκυθαζιμξ, δενιαηζηέξ παεήζεζξ,

εβηαφιαηα, αζιμννμΐδεξ, αζεέκεζεξ ηςκ μφθςκ η.α.

• Λυβς ηδξ ακηζμλεζδςηζηήξ δνάζδξ ηδξ πνδζζιμπμζείηαζ εονέςξ ζηδκ ηεπκμθμβία ηνμθίιςκ, αθθά ηαζ

απυ ηζξ αζμιδπακίεξ ηαθθοκηζηχκ βζα ηδκ παναζηεοή θμζζυκ, ηνειχκ πνμζχπμο, ζαπμοκζχκ,

μδμκηυπαζηςκ, ακηδθζαηχκ ηαζ οβνχκ βζα ηδκ πθφζδ ηδξ ζημιαηζηήξ ημζθυηδηαξ.

Ζ πνυπμθδ ηοηθμθμνεί ζε πμθθέξ ιμνθέξ, υπςξ ηαιπθέηεξ, ηάρμοθεξ, ζηυκδ, αάιια, ηαναιέθεξ,

ζπνέζ, ιυκδ ηδξ ή ζε ζοκδοαζιυ ιε βφνδ, ααζζθζηυ πμθηυ η.α.

εθίδα 42 απυ 74

Ζ ακεπελένβαζηδ πνυπμθδ ιπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ιε δζάθμνμοξ ηνυπμοξ. Μζηνά ημιιάηζα

ιαζζμφκηαζ ηαζ εκ ζοκεπεία ηαηαπίκμκηαζ, ηαηαπμθειχκηαξ θθεβιμκέξ ηαζ έθηδ ζημ ζηυια, ημ θαζιυ

ή ημ θάνοββα, εκχ ηαοηυπνμκα ηαηαπναΰκεζ απυ ημκ πυκμ. Δπίζδξ, ιζηνά ημιιάηζα ιπμνμφκ κα

ημπμεεηδεμφκ ιε πίεζδ απεοεείαξ ζημ πμκειέκμ ιένμξ (π.π. δυκηζ).

Δηπφθζζια πνυπμθδξ ζε αθημυθδ πνδζζιμπμζείηαζ απεοεείαξ ζε ηναφιαηα, ηαρίιαηα ή εηγέιαηα

πμο δεκ οπμπςνμφκ.

Σδκ ίδζα πνήζδ ιπμνεί κα έπεζ δ πνυπμθδ-πμφδνα, δ μπμία παναζηεοάγεηαζ έπεζηα απυ

ημκζμνημπμίδζδ ηδξ πνυπμθδξ ηαζ ακάιεζλδ ιε πμφδνα ζε ακαθμβία 1:2.

Γεκζηά, μζ ζδζυηδηεξ ηαζ μζ πνήζεζξ ηδξ πνυπμθδξ είκαζ πμθθέξ ηαζ δ ζοκεπχξ αολακυιεκδ γήηδζδ

αοηήξ απυ ηζξ αζμιδπακίεξ δίκεζ ηδ δοκαηυηδηα ζημοξ ιεθζζζμηυιμοξ κα πανάβμοκ έκα αηυιδ πνμσυκ,

ημ μπμίμ ιέπνζ ζήιενα εεςνμφζακ εκυπθδζδ.

Πεγέο Πιεξνθόξεζεο

1) www.honeymell.com

2) www.el.wikipedia.org/wiki/Γαθαηημημιζηά πνμσυκηα

3) www.eareth.gr/politismos-perivallon//Melissokomika%20proionta

4) www.incardiologg.gr/odigies/galaktokomika.htm

5) www.el.wikipedia.org/wiki/Μέθζζζα

εθίδα 43 απυ 74

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 8

ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟ

Γζα ηάεε ενχηδζδ πμθθαπθήξ επζθμβήξ ηοηθχζηε ηδκ απάκηδζδ πμο ζαξ ακηζπνμζςπεφεζ.

Κιίκαθα Αμηνιόγεζεο

α: Καευθμο β: Όπζ πμθφ ζοπκά γ: Μενζηέξ θμνέξ δ: Ανηεηά ζοπκά ε: Πάνα πμθφ

ζοπκά

1 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε fast food; α α β δ ε

2 Πυζμ ζοπκά αεθείζηε; α α β δ ε

3 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε βαθαηημημιζηά πνμσυκηα

(βάθα, αμφηονμ, βζαμφνηζ, ηονί, παβςηυ); α α β δ ε

4 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε υζπνζα

(θαζυθζα, θαηέξ, νεαίεζα, ημοηζά, θάαα); α α β δ ε

5 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε ηνέαξ; α α β δ ε

6 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε ράνζα; α α β δ ε

7 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε μζηναημεζδή

(βανίδεξ, ηανααίδεξ, ιφδζα, ηααμφνζα, βοαθζζηενέξ) α α β δ ε

8 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε βθοηά; α α β δ ε

9 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε ακαροηηζηά; α α β δ ε

10 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε αθημυθ; α α β δ ε

11 Πυζμ ζοπκά ηαπκίγεηε; α α β δ ε

12 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε θαπακζηά; α α β δ ε

13 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε θνμφηα; α α β δ ε

14 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε λδνμφξ ηανπμφξ; α α β δ ε

15 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε αοβά; α α β δ ε

16 Πυζμ ζοπκά πίκεηε ηαθέ; α α β δ ε

17 Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε παβςηά; α α β δ ε

Κιίκαθα Αμηνιόγεζεο

α: Καευθμο β: Πμθφ θίβμ γ: Λίβμ δ: Ανηεηά ε: Πάνα πμθφ

18 Πυζμ ζαξ επδνεάγμοκ μζ θίθμζ ζαξ ζε εέιαηα δζαηνμθήξ; α α β δ ε

19 Πυζμ ζαξ επδνεάγεζ ημ μζημβεκεζαηυ πενζαάθθμκ ζε εέιαηα

δζαηνμθήξ; α α β δ ε

20 Πυζδ πίεζδ δέπεζηε απυ ημοξ βμκείξ ζαξ, βζα ηδκ ηαηακάθςζδ

ζοβηεηνζιέκςκ ηνμθχκ; α α β δ ε

21 Πυζμ εκδιενςιέκμζ είζηε βζα ηδ ενεπηζηή αλία πμο έπμοκ ηα

ιεθζζζμημιζηά πνμσυκηα; α α β δ ε

22 Πυζμ εκδιενςιέκμζ είζηε υηζ δ ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

ζοιαάθθεζ ζηδκ απμθοβή πμθθχκ πνμαθδιάηςκ οβείαξ; α α β δ ε

23 Πυζμ εκδιενςιέκμζ είζηε υηζ δ ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

ζοιαάθθεζ ζηδ ζςζηή θεζημονβία ημο ακενχπζκμο μνβακζζιμφ; α α β δ ε

εθίδα 44 απυ 74

24) Έπεηε παναηδνήζεζ μπμζεζδήπμηε δζαηνμθζηέξ αθθαβέξ ηαηά ηδκ εθδαζηή ζαξ δθζηία;

α) Καευθμο

β) Πμθφ θίβεξ

γ) Λίβεξ

δ) Ανηεηέξ

ε) Πμθθέξ

25) Πζζηεφεηε υηζ έπεηε ιζα ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή ιε πμζηίθεξ ηνμθέξ;

α) Όπζ δεκ έπς ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

β) Γεκ έπς πμθφ ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

γ) Έπς ζπεηζηά ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

δ) Έπς ανηεηά ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

ε) Έπς πμθφ ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

26) αξ είκαζ δφζημθμ κα αθθάλεηε δζαηνμθζηέξ ζοκήεεζεξ;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ δφζημθμ

γ) πεηζηά δφζημθμ

δ) Ανηεηά δφζημθμ

ε) Πμθφ δφζημθμ

27) Πυζα βεφιαηα ηαηακαθχκεηε ζοκήεςξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ διέναξ; (Θεςνείζηε υηζ έκα βεφια

ιπμνεί κα είκαζ αηυια ηζ έκα θνμφημ)

α) 1-2

β) 2-3

γ) 3-4

δ) 4-5

ε) 5 ηαζ άκς

28) Έπεηε ζηδκ μζημβέκεζά ζαξ ιζηνά παζδζά, δθζηζςιέκμοξ ή άθθα άημια πμο πνεζάγεηαζ κα

ηαηακαθχζμοκ πμζηζθία ηνμθχκ;

α) Κακέκα

β) 1

γ) 2

δ) 3

ε) 4 ηαζ άκς

εθίδα 45 απυ 74

ΠΙΝΑΚΑ ΜΔ ΑΡΙΘΜΟΤ

α β γ δ ε ύλνιν

Δνχηδζδ 1 4 22 19 12 3 60

Δνχηδζδ 2 5 8 16 18 13 60

Δνχηδζδ 3 1 2 12 19 26 60

Δνχηδζδ 4 1 22 21 11 5 60

Δνχηδζδ 5 1 6 23 16 14 60

Δνχηδζδ 6 2 25 23 10 0 60

Δνχηδζδ 7 27 26 3 4 0 60

Δνχηδζδ 8 0 11 17 23 9 60

Δνχηδζδ 9 7 18 17 12 6 60

Δνχηδζδ 10 15 21 18 5 1 60

Δνχηδζδ 11 41 6 5 5 3 60

Δνχηδζδ 12 2 9 25 14 10 60

Δνχηδζδ 13 2 4 20 20 14 60

Δνχηδζδ 14 7 32 15 6 0 60

Δνχηδζδ 15 4 18 31 6 1 60

Δνχηδζδ 16 6 14 21 13 6 60

Δνχηδζδ 17 1 12 19 15 13 60

Δνχηδζδ 18 27 11 13 9 0 60

Δνχηδζδ 19 11 9 12 18 10 60

Δνχηδζδ 20 12 15 19 8 6 60

Δνχηδζδ 21 17 12 11 12 8 60

Δνχηδζδ 22 5 1 12 16 26 60

Δνχηδζδ 23 4 3 8 22 23 60

Δνχηδζδ 24 6 12 15 22 5 60

Δνχηδζδ 25 4 3 30 22 1 60

Δνχηδζδ 26 10 15 25 9 1 60

Δνχηδζδ 27 3 19 12 12 14 60

Δνχηδζδ 28 38 7 9 2 4 60

εθίδα 46 απυ 74

ΠΙΝΑΚΑ ΜΔ ΠΟΟΣΑ

α % β % γ % δ % ε % ύλνιν

Δνχηδζδ 1 7 37 32 20 5 100

Δνχηδζδ 2 8 13 27 30 22 100

Δνχηδζδ 3 2 3 20 32 43 100

Δνχηδζδ 4 2 37 35 18 8 100

Δνχηδζδ 5 2 10 38 27 23 100

Δνχηδζδ 6 3 42 38 17 0 100

Δνχηδζδ 7 45 43 5 7 0 100

Δνχηδζδ 8 0 18 28 38 15 100

Δνχηδζδ 9 12 30 28 20 10 100

Δνχηδζδ 10 25 35 30 8 2 100

Δνχηδζδ 11 68 10 8 8 5 100

Δνχηδζδ 12 3 15 42 23 17 100

Δνχηδζδ 13 3 7 33 33 23 100

Δνχηδζδ 14 12 53 25 10 0 100

Δνχηδζδ 15 7 30 52 10 2 100

Δνχηδζδ 16 10 23 35 22 10 100

Δνχηδζδ 17 2 20 32 25 22 100

Δνχηδζδ 18 45 18 22 15 0 100

Δνχηδζδ 19 18 15 20 30 17 100

Δνχηδζδ 20 20 25 32 13 10 100

Δνχηδζδ 21 28 20 18 20 13 100

Δνχηδζδ 22 8 2 20 27 43 100

Δνχηδζδ 23 7 5 13 37 38 100

Δνχηδζδ 24 10 20 25 37 8 100

Δνχηδζδ 25 7 5 50 37 2 100

Δνχηδζδ 26 17 25 42 15 2 100

Δνχηδζδ 27 5 32 20 20 23 100

Δνχηδζδ 28 63 12 15 3 7 100

εθίδα 47 απυ 74

1) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε fast food;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 37% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ δεκ ηαηακαθχκεζ fast food πμθφ ζοπκά, εκχ ημ 32%

απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ ιενζηέξ θμνέξ. Μυκμ ημ 25% (20+5) ηςκ εθήαςκ απάκηδζε

υηζ ηαηακαθχκεζ πμθφ ζοπκά fast food.

Άξα, 7 ζηνπο 10 εθήβνπο δελ θαηαλαιώλνπλ πνιύ ζπρλά fast food.

2) Πυζμ ζοπκά αεθείζηε;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 79% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ αεθείηαζ ιενζηέξ θμνέξ έςξ ηαζ πάνα πμθφ ζοπκά.

Μυκμ ημ 8% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ δεκ αεθείηαζ ηαευθμο.

Δπνκέλσο, γεληθά νη έθεβνη αζινύληαη.

εθίδα 48 απυ 74

3) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε βαθαηημημιζηά πνμσυκηα (βάθα, αμφηονμ, βζαμφνηζ, ηονί, παβςηυ);

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 95% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ βαθαηημημιζηά πνμσυκηα απυ ιενζηέξ

θμνέξ έςξ ηαζ πάνα πμθφ ζοπκά.

Άξα, γεληθά νη έθεβνη θαηαλαιώλνπλ γαιαθηνθνκηθά πξντόληα.

4) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε υζπνζα (θαζυθζα, θαηέξ, νεαίεζα, ημοηζά, θάαα);

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 37% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ δεκ ηαηακαθχκεζ υζπνζα πμθφ ζοπκά, εκχ έκα

πμζμζηυ 35% απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ ιενζηέξ θμνέξ υζπνζα.

Οπόηε, γεληθά νη έθεβνη δελ θαηαλαιώλνπλ όζπξηα ζπρλά.

εθίδα 49 απυ 74

5) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε ηνέαξ;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 38% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ ηνέαξ ιενζηέξ θμνέξ, εκχ ιυκμ ημ 2%

απάκηδζε υηζ δεκ ηαηακαθχκεζ ηαευθμο ηνέαξ. Δπίζδξ, ημ 50% απάκηδζε υηζ

ηαηακαθχκεζ ηνέαξ πμθφ ζοπκά.

Άξα, γεληθά νη έθεβνη θαηαλαιώλνπλ θξέαο.

6) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε ράνζα;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 42% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ δεκ ηαηακαθχκεζ ράνζα πμθφ ζοπκά, εκχ ημ 38%

απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ ράνζα ιενζηέξ θμνέξ.

Άξα, γεληθά νη έθεβνη δελ θαηαλαιώλνπλ ςάξηα.

εθίδα 50 απυ 74

7) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε μζηναημεζδή (βανίδεξ, ηανααίδεξ, ιφδζα, ηααμφνζα, βοαθζζηενέξ)

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 45% ηςκ ιαεδηχκ απάκηδζε πςξ δεκ ηαηακαθχκεζ ηαευθμο μζηναημεζδή, εκχ ημ

43% απάκηδζε πςξ δεκ ηαηακαθχκεζ πμθφ ζοπκά. Βέααζα ημ 7% δήθςζε υηζ

ηαηακαθχκεζ ανηεηά ζοπκά μζηναημεζδή, εκχ ημ 5% ηαηακαθχκεζ ιενζηέξ θμνέξ.

Άξα νη έθεβνη δελ θαηαλαιώλνπλ ζπρλά νζηξαθνεηδή.

8) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε βθοηά;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 38% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ βθφηα ανηεηά ζοπκά, εκχ έκα

πμζμζηυ 28% απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ βθοηά ιενζηέξ θμνέξ.

Οπόηε θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα όηη νη έθεβνη γεληθά θαηαλαιώλνπλ γιπθά.

εθίδα 51 απυ 74

9) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε ακαροηηζηά;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 30% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ δεκ ηαηακαθχκεζ ακαροηηζηά πμθφ ζοπκά. Όιςξ

έκα πμζμζηυ 58% (28+20+10) απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ ακαροηηζηά, απυ ιενζηέξ

θμνέξ έςξ πμθφ ζοπκά.

Οπόηε κπνξνύκε λα ζπκπεξάλνπκε όηη γεληθά νη έθεβνη θαηαλαιώλνπλ

αλαςπθηηθά.

10) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε αθημυθ;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: 4 ζηνπο 10 εθήβνπο θαηαλαιώλνπλ αιθνόι κεξηθέο θνξέο έσο θαη ζπρλά.

Πξόηαζε: Οζ έθδαμζ εα ήηακ ηαθυ κα εκδιενςεμφκ απυ ημ μζημβεκεζαηυ ημοξ πενζαάθθμκ, ημ

ζπμθείμ ηαζ ηδκ πμθζηεία βζα ημοξ ηζκδφκμοξ πμο επζθοθάζζεζ δ ζοπκή ηαηακάθςζδ ημο

αθημυθ.

εθίδα 52 απυ 74

11) Πυζμ ζοπκά ηαπκίγεηε;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 68% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ δεκ ηαπκίγεζ ηαευθμο, εκχ ημ 32% απάκηδζε υηζ

ηαπκίγεζ θίβεξ θμνέξ έςξ πάνα πμθφ ζοπκά.

Άξα 7 ζηνπο 10 εθήβνπο δελ θαπλίδνπλ. Μυκμ έκα ιζηνυ πμζμζηυ απυ αοημφξ

ηαπκίγεζ ηαζ ημ μπμίμ ηαθυ εα ήηακ κα εκδιενςεεί βζα ημοξ ηζκδφκμοξ πμο δζαηνέπεζ

ηαζ ηα πνμαθήιαηα οβείαξ πμο εα ημο δδιζμονβδεμφκ ζημ ιέθθμκ.

12) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε θαπακζηά;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 42% απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ ιενζηέξ θμνέξ θαπακζηά, ημ 40% απάκηδζε υηζ

ηαηακαθχκεζ ανηεηά ζοπκά έςξ πάνα πμθφ ζοπκά, εκχ ιυθζξ 3% υηζ δεκ ηαηακαθχκεζ

ηαευθμο θαπακζηά.

Άξα, 8 ζηνπο 10 εθήβνπο θαηαλαιώλνπλ ιαραληθά ζπρλά.

εθίδα 53 απυ 74

13) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε θνμφηα;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 89% ηςκ ενςηδεέκηςκ ιαεδηχκ απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ ιενζηέξ θμνέξ έςξ ηαζ

πάνα πμθφ ζοπκά θνμφηα.

Άξα νη έθεβνη θαηαλαιώλνπλ θξνύηα.

14) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε λδνμφξ ηανπμφξ;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 53% ηςκ εθήαςκ δεκ ηαηακαθχκεζ ζοπκά λδνμφξ ηανπμφξ. Ακηζεέηςξ, ιυθζξ ημ

10% ηαηακαθχκεζ ανηεηά ζοπκά.

Οπόηε νη έθεβνη δελ θαηαλαιώλνπλ ζπρλά μεξνύο θαξπνύο.

εθίδα 54 απυ 74

15) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε αοβά;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 52% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ ηαηακαθχκεζ αοβά ιενζηέξ θμνέξ, εκχ ημ 30% υηζ

ηαηακαθχκεζ αοβά υπζ πμθφ ζοπκά.

πλεπώο νη έθεβνη δελ θαηαλαιώλνπλ απγά ζπρλά.

16) Πυζμ ζοπκά πίκεηε ηαθέ;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

Ερώτηση 16

0

10

20

30

40

α % β % γ % δ % ε %

πκπέξαζκα: Σμ 35% απάκηδζε υηζ πίκεζ ιενζηέξ θμνέξ ηαθέ, εκχ ημ 23% απάκηδζε υηζ δεκ πίκεζ

ηαθέ πμθφ ζοπκά. Μυκμ ημ 22% απάκηδζε υηζ πίκεζ ανηεηά ζοπκά.

πκπεξαίλνπκε ινηπόλ όηη 4 ζηνπο 10 εθήβνπο θαηαλαιώλνπλ θαθέ ζρεηηθά ζπρλά.

εθίδα 55 απυ 74

17) Πυζμ ζοπκά ηαηακαθχκεηε παβςηά;

α) Καευθμο

β) Όπζ, πμθφ ζοπκά

γ) Μενζηέξ θμνέξ

δ) Ανηεηά ζοπκά

ε) Πάνα πμθφ ζοπκά

πκπέξαζκα: Σμ 79% (32+25+22) ηςκ εθήαςκ δήθςζακ υηζ ηαηακαθχκμοκ βαθαηημημιζηά

πνμσυκηα απυ ιενζηέξ θμνέξ έςξ ηαζ πάνα πμθφ.

Άξα 8 ζηνπο 10 εθήβνπο θαηαλαιώλνπλ παγσηά ζρεηηθά ζπρλά.

18) Πυζμ ζαξ επδνεάγμοκ μζ θίθμζ ζαξ ζε εέιαηα δζαηνμθήξ;

α) Καευθμο

β) Πμθφ θίβμ

γ) Λίβμ

δ) Ανηεηά

ε) Πάνα πμθφ

πκπέξαζκα: Σμ 85% (45+18+22) ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ δεκ επδνεάγεηαζ ηαευθμο απυ ημοξ

θίθμοξ ημο ή επδνεάγεηαζ θίβμ, εκχ έκα πμζμζηυ 15% απάκηδζε υηζ επδνεάγεηαζ

ανηεηά απυ ημοξ θίθμοξ ημο.

Οπόηε 8 ζηνπο 10 εθήβνπο δελ επεξεάδνληαη ζε ζέκαηα δηαηξνθήο από ην θηιηθό

ηνπο πεξηβάιινλ.

εθίδα 56 απυ 74

19) Πυζμ ζαξ επδνεάγεζ ημ μζημβεκεζαηυ πενζαάθθμκ ζε εέιαηα δζαηνμθήξ;

α) Καευθμο

β) Πμθφ θίβμ

γ) Λίβμ

δ) Ανηεηά

ε) Πάνα πμθφ

πκπέξαζκα: 5 ζημοξ 10 εθήαμοξ επδνεάγμκηαζ ζε εέιαηα δζαηνμθήξ απυ ημ μζημβεκεζαηυ ημοξ

πενζαάθθμκ, εκχ μζ οπυθμζπμζ επδνεάγμκηαζ ανηεηά έςξ πάνα πμθφ.

20) Πυζδ πίεζδ δέπεζηε απυ ημοξ βμκείξ ζαξ, βζα ηδκ ηαηακάθςζδ ζοβηεηνζιέκςκ ηνμθχκ;

α) Καευθμο

β) Πμθφ θίβδ

γ) Λίβδ

δ) Ανηεηή

ε) Πάνα πμθθή

πκπέξαζκα: Σμ 77% (20+25+32) ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ δέπεηαζ θίβδ έςξ ηαευθμο πίεζδ απυ

ημοξ βμκείξ ημο. Δκχ ημ 23% απάκηδζε υηζ δέπεηαζ πίεζδ.

Δπνκέλσο κπνξνύκε λα ζπκπεξάλνπκε όηη 8 ζηνπο 10 εθήβνπο δελ πηέδνληαη από

ην νηθνγελεηαθό ηνπο πεξηβάιινλ γηα θαηαλάισζε ζπγθεθξηκέλσλ ηξνθώλ.

εθίδα 57 απυ 74

21) Πυζμ εκδιενςιέκμζ είζηε βζα ηδ ενεπηζηή αλία πμο έπμοκ ηα ιεθζζζμημιζηά πνμσυκηα;

α) Καευθμο

β) Πμθφ θίβμ

γ) Λίβμ

δ) Ανηεηά

ε) Πάνα πμθφ

πκπέξαζκα: Σμ 67% (28+20+19) ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ δεκ είκαζ εκδιενςιέκμ βζα ηδ ενεπηζηή

αλία πμο έπμοκ ηα ιεθζζζμημιζηά πνμσυκηα, εκχ έκα πμζμζηυ 33% απάκηδζε υηζ είκαζ

εκδιενςιέκμ ανηεηά.

Οπόηε κόλν 3 ζηνπο 10 καζεηέο είλαη ζρεηηθά ελεκεξσκέλνη γηα ηα κειηζζνθνκηθά

πξντόληα.

22) Πυζμ εκδιενςιέκμζ είζηε υηζ δ ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή ζοιαάθθεζ ζηδκ απμθοβή πμθθχκ

πνμαθδιάηςκ οβείαξ;

α) Καευθμο

β) Πμθφ θίβμ

γ) Λίβμ

δ) Ανηεηά

ε) Πάνα πμθφ

πκπέξαζκα: Σμ 70% (27+43) ηςκ ενςηδεέκηςκ ιαεδηχκ απάκηδζε υηζ είκαζ εκδιενςιέκμ βζα ηδκ

ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή πμο ζοιαάθθεζ ζηδκ απμθοβή πμθθχκ πνμαθδιάηςκ οβείαξ.

εθίδα 58 απυ 74

23) Πυζμ εκδιενςιέκμζ είζηε υηζ δ ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή ζοιαάθθεζ ζηδ ζςζηή θεζημονβία ημο

ακενχπζκμο μνβακζζιμφ;

α) Καευθμο

β) Πμθφ θίβμ

γ) Λίβμ

δ) Ανηεηά

ε) Πάνα πμθφ

Ε ρώτησ η 23

0

10

20

30

40

50

α % β % γ % δ % ε %

πκπέξαζκα: Σμ 25% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε πςξ δεκ έπεζ εκδιενςεεί βζα ηα μθέθδ ιζαξ

ζζμννμπδιέκδξ δζαηνμθήξ. Δκχ ημ 75% (37+38) ηςκ εθήαςκ απάκηδζε πςξ έπεζ

εκδιενςεεί ανηεηά έςξ πάνα πμθφ.

Δπνκέλσο, 8 ζηνπο 10 εθήβνπο γλσξίδνπλ αξθεηά γηα ηε ζπκβνιή ηεο

ηζνξξνπεκέλεο δηαηξνθήο ζηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνύ.

εθίδα 59 απυ 74

24) Έπεηε παναηδνήζεζ μπμζεζδήπμηε δζαηνμθζηέξ αθθαβέξ ηαηά ηδκ εθδαζηή ζαξ δθζηία;

α) Καευθμο

β) Πμθφ θίβεξ

γ) Λίβεξ

δ) Ανηεηέξ

ε) Πμθθέξ

Ε ρώτησ η 24

0

10

20

30

40

α % β % γ % δ % ε %

πκπέξαζκα: Σμ 45% (37+18) ηςκ εθήαςκ απάκηδζε πςξ έπεζ παναηδνήζεζ ανηεηέξ δζαηνμθζηέξ

αθθαβέξ. Ακηίεεηα, ημ 55% (10+20+25) ηςκ ενςηδεέκηςκ έπεζ παναηδνήζεζ, θίβεξ

δζαηνμθζηέξ αθθαβέξ.

Δπνκέλσο, νη 4 ζηνπο 10 εθήβνπο έρνπλ παξαηεξήζεη αιιαγέο ζηηο δηαηξνθηθέο

ηνπο ζπλήζεηεο.

εθίδα 60 απυ 74

25) Πζζηεφεηε υηζ έπεηε ιζα ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή ιε πμζηίθεξ ηνμθέξ;

α) Όπζ δεκ έπς ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

β) Γεκ έπς πμθφ ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

γ) Έπς ζπεηζηά ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

δ) Έπς ανηεηά ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

ε) Έπς πμθφ ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή

πκπέξαζκα: Σμ 50% ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ έπεζ ζπεηζηά ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή ηαζ ημ 39%

απάκηδζε υηζ έπεζ ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή. Μυκμ ημ 12% απάκηδζε υηζ δεκ έπεζ

ζζμννμπδιέκδ δζαηνμθή.

Άξα 9 ζηνπο 10 εθήβνπο έρνπλ κία ζρεηηθά έσο πνιύ ηζνξξνπεκέλε δηαηξνθή.

26) αξ είκαζ δφζημθμ κα αθθάλεηε δζαηνμθζηέξ ζοκήεεζεξ;

α) Καευθμο

β) Όπζ πμθφ δφζημθμ

γ) πεηζηά δφζημθμ

δ) Ανηεηά δφζημθμ

ε) Πμθφ δφζημθμ

πκπέξαζκα: To 59% (42+15+2) ηςκ εθήαςκ απάκηδζε υηζ ημοξ είκαζ δφζημθμ κα αθθάλμοκ

δζαηνμθζηέξ ζοκήεεζεξ, εκχ ημ 41% (25+16) απάκηδζε υηζ δεκ είκαζ πμθφ δφζημθμ.

Άξα 6 ζηνπο 10 εθήβνπο ζεσξνύλ ζρεηηθά δύζθνιν λα αιιάμνπλ δηαηξνθηθέο

ζπλήζεηεο.

εθίδα 61 απυ 74

27) Πυζα βεφιαηα ηαηακαθχκεηε ζοκήεςξ ηαηά ηδ δζάνηεζα ηδξ διέναξ; (Θεςνείζηε υηζ έκα βεφια

ιπμνεί κα είκαζ αηυια ηζ έκα θνμφημ)

α) 1-2

β) 2-3

γ) 3-4

δ) 4-5

ε) 5 ηαζ άκς

πκπέξαζκα: Μυκμ έκα ιζηνυ πμζμζηυ ηςκ 5% ηςκ εθήαςκ ηαηακαθχκμοκ ιυκμ 1 - 2 βεφιαηα

διενδζίςξ. Οζ οπυθμζπμζ ηαηακαθχκμοκ απυ 2 βεφιαηα ηαζ άκς.

Δπνκέλσο νη πεξηζζόηεξνη έθεβνη θαηαλαιώλνπλ αξθεηά γεύκαηα θαηά ηε

δηάξθεηα ηεο εκέξαο.

28) Έπεηε ζηδκ μζημβέκεζά ζαξ ιζηνά παζδζά, δθζηζςιέκμοξ ή άθθα άημια πμο πνεζάγεηαζ κα

ηαηακαθχζμοκ πμζηζθία ηνμθχκ;

α) Κακέκα

β) 1

γ) 2

δ) 3

ε) 4 ηαζ άκς

πκπέξαζκα: Σμ ιεβαθφηενμ πμζμζηυ ηςκ εθήαςκ (63%) δεκ έπεζ ζηδκ μζημβέκεζά ημοξ άημια πμο

πνεζάγμκηαζ κα ηαηακαθχζμοκ πμζηζθία ηνμθχκ.

εθίδα 62 απυ 74

Τίηλος Ερεσνηηικής Εργαζίας

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Ημερολόγιο

Ομάδα Εργαζίας 1

Σηα πιαίζηα ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ε νκάδα καο αζρνιήζεθε κε ηηο παξαθάησ εξγαζίεο

- δξάζεηο:

1) Τν Σάββαην 3 Ννεκβξίνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ε πξώηε καο ζπλεδξίαζε ζην ζπίηη ηεο

Εληηόια Χόλην όπνπ παξεπξεζήθακε όινη κε ζθνπό λα θάλνπκε ηελ εξγαζία πνπ καο

αλαηέζεθε γηα ηα δεκεηξηαθά-ιαραληθά ζην Word.

2) Σήκεξα, εκέξα Πέκπηε 22 Ννεκβξίνπ, ηελ πέκπηε δηδαθηηθή ώξα έγηλε ζπλέιεπζε ζην

εξγαζηήξην γηα ηελ επηινγή ησλ ξόισλ ηεο νκάδαο καο.

3) Σήκεξα, εκέξα Πέκπηε 29 Ννεκβξίνπ ε νκάδα καο ζπλεξγάζηεθε γηα λα θηηαρηεί ην e-mail

ηεο Τόληε Αθξνδίηεο θαη Φσηηάδε Άλλαο ζην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο.

4) Σήκεξα, εκέξα Πέκπηε 10 Ιαλνπαξίνπ βειηηώζακε ηελ εξγαζία καο ζην PowerPoint ζην

εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο. Ήκαζηαλ όινη παξόληεο.

εθίδα 63 απυ 74

Τίηλος Ερεσνηηικής Εργαζίας

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Ημερολόγιο

Ένησπο ομαδικών δραζηηριοηήηων Α3 – Ομάδα 2

Σηα πιαίζηα ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ε νκάδα καο αζρνιήζεθε κε ηηο παξαθάησ εξγαζίεο

- δξάζεηο:

1) Η νκάδα καο ζηηο 22/11/2012 αλέζεζε ηνπο ξόινπο. (όινη παξόληεο)

2) Η νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα πξώηε θνξά ζηηο 6/ 11/2012 γηα λα ζπιιέμνπκε πιεξνθνξίεο

γηα ηα νζηξαθνεηδή θαη ηα ςάξηα θαηά ηηο 7:30 κ.κ. Ήηαλ παξόληεο όινη. (όινη παξόληεο)

3) Σήκεξα 29/11/2012 ζην εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο ζπλεξγαζηήθακε γηα λα θηηάμνπκε έλα

e-mail. (όινη παξόληεο)

4) Σήκεξα 13/12/2012 ηελ 6ε ώξα ζην εξγαζηήξην αζρνιεζήθακε κε ην λα γξάςνπκε κηα

εξγαζία ζην Word κε ζέκα ηα ςάξηα θαη ηα νζηξαθνεηδή. (όινη παξόληεο)

5) Σήκεξα 19/12/2012 ηειεηνπνηήζακε ηελ εξγαζία καο ζην Word ζρεηηθά κε ηα ςάξηα θαη ηα

νζηξαθνεηδή. (όινη παξόληεο)

6) Σηηο 10/1/2013 ε νκάδα καο επεμεξγάζηεθε ηελ εξγαζία καο ζην power point. (όινη

παξόληεο)

7) Σηηο 24/1/2013 καδεπηήθακε όιεο νη νκάδεο ζην εξγαζηήξην γηα λα θάλνπκε θάπνηεο

δηνξζώζεηο πάλσ ζηηο εξγαζίεο ζην power point. (όινη παξόληεο)

8) Σηηο 31/1/2013 βειηηώλακε ηελ εξγαζία καο ζην power point. (όινη ήηαλ παξόληεο)

9) Σηηο 21/2/2013 ζπλερίδακε λα βειηηώλνπκε ηηο εξγαζίεο όισλ ησλ νκάδσλ. (όινη

παξόληεο)

εθίδα 64 απυ 74

Τίηλος Ερεσνηηικής Εργαζίας

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Ημερολόγιο

Ομάδα Εργαζίας 3

Σηα πιαίζηα ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ε νκάδα καο αζρνιήζεθε κε ηηο παξαθάησ εξγαζίεο

- δξάζεηο:

1) Τν Σάββαην 03/11/2012 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε ζην ζπίηη ηεο Γεσξγίαο γηα λα

δεκηνπξγήζεη ηελ εξγαζία, κε ζέκα ην θξέαο θαη ηα δσηθά πξντόληα (εθηόο από ηα

κειηζζνθνκηθά θαη ηα γαιαθηνθνκηθά). Όινη ήηαλ παξόληεο.

2) Τελ Κπξηαθή 18/11/2012 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε ζην ζπίηη ηεο Αζαλαζίαο γηα λα

πξνζζέζεη ζηελ ήδε ππάξρνπζα εξγαζία πιεξνθνξίεο γηα ηνπο μεξνύο θαξπνύο.

Όινη ήηαλ παξόληεο.

3) Τελ Πέκπηε 22/11/2012 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε ζην ζρνιείν γηα ηελ αλάζεζε ξόισλ

ζηελ νκάδα. Όινη ήηαλ παξόληεο.

4) Τελ Πέκπηε 29/11/2012 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε ζηελ αίζνπζα ηεο πιεξνθνξηθήο ηνπ

ζρνιείνπ καο γηα λα δηνξζώζεη ηελ νκαδηθή ηεο εξγαζία.

5) Τελ Πέκπηε 10/01/2013 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε ηελ 6ε θαη 7ε ώξα ζηελ αίζνπζα ηεο

πιεξνθνξηθήο ηνπ ζρνιείνπ γηα λα κεηαθέξνπκε ηελ εξγαζία καο ζην Power Point.

Όινη ήηαλ παξόληεο.

6) Τελ Πέκπηε 07/02/2013 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε ζηελ αίζνπζα πιεξνθνξηθήο ηνπ

ζρνιείνπ καο θαη ηειεηνπνίεζε ηελ εξγαζία ηεο ζην Power Point. Όινη ήηαλ παξόληεο.

εθίδα 65 απυ 74

Τίηλος Ερεσνηηικής Εργαζίας

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Ημερολόγιο

Ομάδα Εργαζίας 4

Σηα πιαίζηα ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο ε νκάδα καο αζρνιήζεθε κε ηηο παξαθάησ εξγαζίεο

δξάζεηο:

1) Σήκεξα 10/11/12 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε ζην ζπίηη ηεο Άλλαο γηα λα βξνύκε

πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηα γαιαθηνθνκηθά θαη κειηζζνθνκηθά πξντόληα. Όινη παξόληεο.

2) Σήκεξα 22/11/12 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα λα νξίζνπκε ηνπο ξόινπο. Όινη παξόληεο

3) Σήκεξα 29/11/12 ζηελ αίζνπζα πιεξνθνξηθήο ηνπ ζρνιείνπ ζπλεξγάζηεθε ε νκάδα γηα λα

θηηαρηεί ην e-mail ην πξαθηηθνγξάθνπ. Όινη παξόληεο.

4) Σήκεξα 13/12/12 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα λα θάλνπκε νξηζκέλεο δηνξζώζεηο γηα ηελ

εξγαζία καο όζνλ αθνξά ην εκεξνιόγην. Όινη παξόληεο εθηόο ηνπ Τζηάκαινπ Μάξηνπ πνπ

απνπζίαδε όιε κέξα.

5) Σήκεξα 4/1/13 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα λα θηηάμεη ηελ εξγαζία ζρεηηθά κε ηα

γαιαθηνθνκηθά θαη ηα κειηζζνθνκηθά πξντόληα ζην Power Point. Όινη παξόληεο.

6) Σήκεξα 24/1/13 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα λα θάλεη θάπνηεο δηνξζώζεηο ζρεηηθά κε ηελ

εξγαζία καο ζην Power Point. Όινη παξόληεο.

7) Σήκεξα 31/1/13 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα λα θάλεη επίζεο θάπνηεο δηνξζώζεηο ζρεηηθά

κε ηελ εξγαζία καο ζην Power Point. Όινη παξόληεο.

8) Σήκεξα 5/2/13 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα λα ηειεηνπνηήζεη ηελ εξγαζία καο ζην Power

Point.Όινη παξόληεο.

9) Σήκεξα 27/2/13 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα λα νινθιεξώζεη κε θηλήζεηο ηελ εξγαζία καο

ζην Power Point. Όινη παξόληεο.

10) Σήκεξα 5/03/13 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα λα ηειεηνπνηήζεη ηελ εξγαζία καο ζην

Power Point. Όινη παξόληεο.

11) Σήκεξα 1/04/13 ε νκάδα καο ζπλεδξίαζε γηα λα δεκηνπξγήζεη ην εμώθπιιν θαη ην θείκελν

ηεο εξγαζίαο καο. Όινη παξόληεο.

12) Σήκεξα 16/04/13 ε νκάδα καο ζπκπεξηέιαβε δύν εξσηήζεηο ζην Word θαη ηα αληίζηνηρα

ξαβδνγξάκκαηά ηνπο. Επίζεο δεκηνπξγήζακε ηξεηο δηαθάλεηεο ζην Power Point. Τέινο

ειέγμακε ηηο γξακκαηνζεηξέο θαη ησλ ππόινηπσλ δηαθαλεηώλ. Όινη παξόληεο.

εθίδα 66 απυ 74

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Γεσξγία

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) Σδκ Πέιπηδ 31/01/2013 αυδεδζα ηδκ ηαονμφθα Σναοθμφ κα ζοιπθδνχζεζ ηαζ κα ζηείθεζ ημ

αημιζηυ ηδξ διενμθυβζμ.

2) οιπθήνςζα ημ ενςηδιαημθυβζμ ιε 4 ενςηήζεζξ ζπεηζηά ιε ηδ δζαηνμθή.

3) Σδκ Πέιπηδ 14/3/2013 ηδκ 7δ χνα ζημ ενβαζηήνζμ πθδνμθμνζηήξ ημο ζπμθείμο ιαξ αμήεδζα

ζηζξ δζμνεχζεζξ ημο ενςηδιαημθμβίμο.

4) Σδκ Γεοηένα 1/4/2013 ηεθείςζα ηδ δζυνεςζδ ηδξ ενβαζίαξ ηδξ μιάδαξ ιμο ζημ

PowerPoint.Με αμήεδζε ηαζ δ Αεακαζία Σζμφκδ βζαηί είπα έκα ιζηνυ πνυαθδια ιε ημ θυκημ.

5) Σδκ Γεοηένα 8/4/2013 ιμίναζα ιενζηά απυ ηα ενςηδιαημθυβζα πμο εημζιάζαιε ζε παζδζά απυ

άθθεξ ηάλεζξ.

6) Σδκ Κονζαηή 14/4/2013 έθηζαλα ηα νααδμβνάιιαηα βζα ηζξ ενςηήζεζξ 5 ηαζ 6 ζοιαάθθμκηαξ

ζηδκ δζελαβςβή ηδξ πανμοζίαζήξ ιαξ.

εθίδα 67 απυ 74

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Άλλα

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) ήιενα 13\12\12 αμήεδζα ημκ Άββεθμ Ύιενζ κα θηζάλεζ έκα e-mail.

2) ήιενα 11\3\13 πνυζεεζα ζημ ενςηδιαημθυβζμ ιε δφμ επζπθέμκ ενςηήζεζξ δζηέξ ιμο.

3) ήιενα 14\3\13 αμήεδζα ζηδ δζυνεςζδ ηςκ ενςηήζεςκ ημο ενςηδιαημθμβίμο βζα ηδκ δζαιυνθςζή

ημο.

4) ήιενα 28\3\13 αμήεδζα ζηδ δζυνεςζδ ηςκ ενςηήζεςκ ημο ενςηδιαημθμβίμο βζα ηδκ δζαιυνθςζή

ημο.

5) ήιενα 4\4\13 αμήεδζα κα ηεθεζχζμοιε ιε ημ ελχθοθθμ πνμζεέημκηαξ ηάπμζεξ αηυια

πθδνμθμνίεξ.

6) ήιενα 8\4\13 ιμίναζα 4 ενςηδιαημθυβζα ζε ιαεδηέξ ημο θοηείμο ημο ζπμθείμο ιαξ.

7) ήιενα 11\4\13 ζδηχεδηα ζημκ πίκαηα ηαζ αμήεδζα κα θηζάλμοιε ημοξ πίκαηεξ. Δπίζδξ πήνα ηα

απμηεθέζιαηα ηςκ ενςηήζεςκ ηαζ ηζξ ηαηέηαλα ζε πίκαηεξ.

8) ήιενα 14\4\13 έααθα ιία ενχηδζδ ζημ Word ηαζ έβναρα ημ ζοιπέναζια πμο πνμηφπηεζ απυ ηζξ

απακηήζεζξ πμο έδςζακ μζ ιαεδηέξ.

9) ήιενα 15\4\13 έηακα ηάπμζεξ δζμνεχζεζξ ζηδ δζαιυνθςζδ ηδξ ενχηδζδξ 7 ζπεηζηά ιε ηα

μζηναημεζδή.

10) ήιενα 16\4\13 αμήεδζα κα αάθμοιε 2 ενςηήζεζξ ζημ Word ηαζ κα βνάρμοιε ηα ζοιπενάζιαηα

πμο πνμηφπημοκ απυ αοηέξ. Δπίζδξ, αμήεδζα κα αάθμοιε 2 επζπθέμκ δζαθάκεζεξ ζημ Power Point.

11) ήιενα 25\4\13 ήιμοκ αθδβήηνζα ζηδκ πανμοζίαζδ ηςκ ενβαζζχκ ηδξ ηάλδξ ιμο.

εθίδα 68 απυ 74

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

… Αληηγόλε …

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) ήιενα 23/1/2013 λεηίκδζα κα ζοιπθδνχκς ημ έκηοπμ ηςκ αημιζηχκ δναζηδνζμηήηςκ ιμο.

2) Σδκ Πέιπηδ 17/1/2013 αμήζα ημκ Βαζίθδ κα απμεδηεφζεζ ζημκ οπμθμβζζηή ημ έκηοπμ ηςκ

αημιζηχκ δναζηδνζμηήηςκ ημο.

3) ήιενα 31/3/2013 μθμηθήνςζα ηδκ δζυνεςζδ ηδξ ηεθζηήξ πανμοζίαζδξ ζημ power point.

4) ήιενα 14/4/2013 ζοιπθήνςζα ημ ενςηδιαημθυβζμ ιε ημοξ ζηαηζζηζημφξ πίκαηεξ.

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

ηαπξνύια

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) ηζξ 31/1/2013 ζοιπθήνςζα ημ αημιζηυ ιμο διενμθυβζμ.

2) ηζξ 7/2/2013 αμήεδζα ζηδκ δζυνεςζδ ηδξ ενβαζίαξ.

3) ηζξ 15/3/2013 πνυηεζκα ιζα ενχηδζδ βζα ημ ενςηδιαημθυβζμ.

4) ηζξ 8/4/2013 ιμίναζα ημ ενςηδιαημθυβζμ.

5) ηζξ 11/4/2013 αμήεδζα ζηα ζηαηζζηζηά απμηεθέζιαηα ημο ενςηδιαημθμβίμο.

6) ηζξ 12/4/2013 έηακα ηδκ ενβαζία δδθαδή πνυζεεζα ζε ηάεε ενχηδζδ ηα απμηεθέζιαηα ιε έκα

ζοιπέναζια.

εθίδα 69 απυ 74

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

… Βαζίιεο…

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) 9/4/2013 Μμίναζα διενμθυβζα ζημ ζπμθείμ.

2) 14/4/2013 Έθηζαλα ηα νααδμβνάιιαηα ηαζ ηα ζοιπενάζιαηα.

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

ΥΡΗΣΟ

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) Σζξ 17/01/13 αμήεδζα ημκ ζοιιαεδηή ιμο Θευδςνμ – Σζςθδ ζηδκ απμζημθή ηδξ μιαδζηήξ

ενβαζίαξ ζημ PowerPoint.

2) ηζξ 28/ 03/13 ζοκέααθα ζηδκ δζαιυνθςζδ ενςηήζεςκ βζα ημ ενςηδιαημθυβζμ.

3) ηζξ 11/04/13 ζοκέααθα ζηδκ ζηαηζζηζηή επελενβαζία ηςκ ενςηήζεςκ.

4) ηζξ 11/04/13 αμήεδζα ζηδκ ζοιπθήνςζδ ηςκ ενςηδιαημθμβίςκ ιέζμ ημο Excel.

5) ηζξ 16/04/13 αμήεδζα ζηδκ ιεηαθμνά ηςκ νααδμβναιιάηςκ απυ ημ Excel ηαζ ημ Word ζημ

Powerpoint.

6) ηζξ 18/04/013 πήνα ιένμξ ζηδκ πανμοζίαζδ ημο ζπμθείμο ιαξ ςξ νοειζζηήξ ιζηνμθχκμο.

εθίδα 70 απυ 74

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Αζαλαζία

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) ηζξ 1/04 αμήεδζα ηδ ηαιμφθδ ζηδκ ενβαζία πμο ηδξ ακαηέεδηε υζμκ αθμνά ηζξ δζαθάκεζεξ

ηδξ ενβαζίαξ ηδξ ηάλδξ.

2) ηζξ 3/04 μθμηθήνςζα ηδ δζυνεςζδ ημο ενςηδιαημθμβίμο.

3) ηζξ 08/4 ιμίναζα ημ ενςηδιαημθυβζμ ζε ιαεδηέξ ημο Λοηείμο ιαξ βζα κα ημ ζοιπθδνχζμοκ.

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Θνδσξήο

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) ηζξ 17-1-13 αμήεδζα ηδκ Υυκημ Δκηζυθα κα ηαηεαάζεζ ημ έκηοπμ αημιζηχκ δναζηδνζμηήηςκ ηαζ

κα ημ ζηείθεζ ζημκ ηαεδβδηή

εθίδα 71 απυ 74

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

…Γηώξγνο…

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) 25/10/2012 Βμήεδζα ημκ Βαζίθδ κα θηζάλεζ e-mail!

2) 14/11/2012 Όθμζ ιαγί αμδεήζαιε ημκ Θμδςνή κα θηζάλεζ e-mail!

3) 17/1/2013 Ξεηίκδζα κα ζοιπθδνχκς ημ Έκηοπμ Αημιζηχκ Γναζηδνζμηήηςκ

4) 21/2/2013 Γζυνεςζα ζημκ οπμθμβζζηή ιέζα ζηδκ ηάλδ ηδκ ενβαζία ηδξ μιάδαξ ιμο ‘’Φάνζα ηαζ

Οζηναημεζδή’’

5) 8/4/2013 Μμίναζα ενςηδιαημθυβζα ζημ ζπμθείμ

6) 14/4/2013 Έθηζαλα ηα νααδμβνάιιαηα ηαζ ηζξ ενςηήζεζξ.

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Άγγεινο

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) δηχεδηα ζημκ πίκαηα ( 28/2/2013 )

2) δηχεδηα κα αμδεήζς ζηδκ ενβαζία (4/4/13)

3) ήιενα αμήεδζα ηδκ μιάδα ιμο κα ηάκεζ δομ ενςηήζεζξ ζημ Word. Δπίζδξ, είδα ακ μζ

βναιιαημζεζνέξ ζημ Power Point υθςκ ηςκ ενβαζζχκ έπμοκ ημκ ίδζμ ανζειυ ηαζ ηα ίδζα βνάιιαηα.

4) ήιενα 25/4/13 ήιμοκ ζηδ πυνηα ζηδκ πανμοζίαζδ ηαζ πνυζεπα ηδκ είζμδμ ηαζ ηδκ έλμδμ ηςκ

ιαεδηχκ.

εθίδα 72 απυ 74

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Άλλα

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) Πέιπηδ, 20 Νμειανίμο αεθηίςζα ηδκ ενβαζία ηδξ μιάδαξ ιμο πανμοζία ηδξ ηάλδξ.

Έληππν Αηνκηθώλ Γξαζηεξηνηήησλ

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Γηώξγνο

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) Βμήεδζα ημκ Μάνζμ κα θηζάλεζ ημ έκηοπμ αημιζηχκ δναζηδνζμηήηςκ (17-01-2013).

2) Έηακα έκακ έθεβπμ ζηδκ ενβαζία ημο Power Point, αθθά δεκ ανήηα ηάηζ βζα δζυνεςζδ (20-02-

2013).

3) Πνυηεζκα ζημ ζπμθείμ ημ ενςηδιαημθυβζμ κα βίκεζ ζημ Excel (28-02-2013).

4) οιπθήνςζα ημ ενςηδιαημθυβζμ (05-03-2013).

5) Βμήεδζα ημκ Άββεθμ κα θηζάλεζ ηαζκμφνζμ mail ηαζ κα δδιζμονβήζεζ ημ έκηοπμ αημιζηχκ

δναζηδνζμηήηςκ ημο (15-03-2013).

6) Σδ Γεοηένα 08-04-2013 αμήεδζα κα ιμζναζηεί ημ ενςηδιαημθυβζμ ζημοξ άθθμοξ ιαεδηέξ ημο

ζπμθείμο.

7) Σδκ Πέιπηδ 11-04-2013 αμήεδζα ιέζα ζηδκ ηάλδ κα αβμοκ ηα πμζμζηά απυ ιενζηά

ενςηδιαημθυβζα.

8) Σμ άαααημ 13-04-2013 ακάθοζα ηαζ ζπμθίαζα ηδκ ενχηδζδ 25.

9) Σδκ Κονζαηή 14-04-2013 αζπμθήεδηα ιε ηδκ ηεθζηή αεθηίςζδ ηδξ μιαδζηήξ ενβαζίαξ 3.

10) Σδκ Πέιπηδ 18-04-2013 αμήεδζα ζηδκ πνυαα ηδξ πανμοζίαζδξ.

εθίδα 73 απυ 74

11) Σδκ Κονζαηή 21-04-2013 ιεθέηδζα ηδκ πανμοζίαζδ ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ, βζα κα είιαζ

έημζιμξ βζα ηδκ ηεθζηή ηδξ πανμοζίαζδ ζημ αιθζεέαηνμ.

12) Σδκ Σνίηδ 23-04-2013 ιεθέηδζα άθθδ ιία θμνά ηδκ πανμοζίαζδ ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ, βζα κα

είιαζ έημζιμξ βζα ηδκ ηεθζηή ηδξ πανμοζίαζδ ζημ αιθζεέαηνμ.

13) Σδκ Πέιπηδ 25-04-2013 αμήεδζα ζηδκ πανμοζίαζδ ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ, ιε ημ κα

πεζνίγμιαζ ημκ οπμθμβζζηή.

14) Γεκζηά ηαηά ηδ δζάνηεζα ημο δεφηενμο ηεηναιήκμο ακαγδημφζα πθδνμθμνίεξ ηαζ επζζηεπηυιμοκα

ημ ακηίζημζπμ ζζημθυβζυ (Blog), υπςξ ιαξ είπε πεζ ηαζ μ ηαεδβδηήξ ιαξ ζημ ζπμθείμ.

Γξαζηεξηόηεηεο

γηα ηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία

«Πόζν επεξεάδνπλ ε νηθνγέλεηα, νη θίινη, ν αζιεηηζκόο, ην θύιν θαη ην θάπληζκα,

ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ εθήβσλ ζήκεξα;»

Κξηζηίλα

ηα πθαίζζα ηδξ ενεοκδηζηήξ ενβαζίαξ αζπμθήεδηα ιε ηζξ παναηάης ενβαζίεξ - δνάζεζξ:

1) Σδκ Πέιπηδ 13 Γεηειανίμο αμήεδζα ζηδκ επζθμβή ηαζ δζαηφπςζδ ηςκ ενςηήζεςκ ημο

ενςηδιαημθμβίμο.

2) Σδκ Πέιπηδ 29 Νμειανίμο αμήεδζα ηδκ Φςηζάδδ Άκκα ηαζ ηδκ Συκηδ Αθνμδίηδ κα θηζάλμοκ ημ e-

mail ημοξ ζημ ενβαζηήνζμ.

εθίδα 74 απυ 74

Πεξηερόκελα

Κεθάθαζμ 1…………Δζζαβςβή ……………………………………………………………….. ζεθ. 02

Κεθάθαζμ 2…………Φάνζα ………………………………………………………………….…ζεθ. 03

Κεθάθαζμ 3…………Οζηναημεζδή ……………………………………………………….…… ζεθ. 06

Κεθάθαζμ 4…………Κνεαηζηά ………………………………………………………………... ζεθ. 08

Κεθάθαζμ 5………...Ξδνμί Κανπμί ……………………………………………………….…… ζεθ. 11

Κεθάθαζμ 6…………Γαθαηημημιζηά ……………………………………………………….… ζεθ. 13

Κεθάθαζμ 7…………Μεθζζζμημιζηά ……………………………………………………….… ζεθ. 26

Κεθάθαζμ 8…………Ένεοκα ιέζς ενςηδιαημθμβίμο ………………………………………… ζεθ. 43

Πανάεεζδ Δκηφπςκ Οιαδζηχκ Γναζηδνζμηήηςκ ……………………………………………… ζεθ. 62

Πανάεεζδ Δκηφπςκ Αημιζηχκ Γναζηδνζμηήηςκ ……………………………………………… ζεθ. 68

Πανάεεζδ Δνςηδιαημθμβίςκ