Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου ΣκιώνΠερίοδος Γ ’ Τεύχος 67 Μάρτιος 2013Περίοδος Γ ’ Τεύχος 67 Μάρτιος 2013

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνωΌσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνωΌσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω

3 Απριλίου 1770 - 4 Φεβρουαρίου 18433 Απριλίου 1770 - 4 Φεβρουαρίου 1843

170 χρόνια170 χρόνιααπό τον θάνατοαπό τον θάνατο

του “Γέρου του Μωριά”του “Γέρου του Μωριά”

2

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣΜηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοσητου Πανελλήνιου Σωματείου

Θεάτρου ΣκιώνΤζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Τεύχος 67 - Μάρτιος 2013Εξώφυλλο:

Πάνος ΚαπετανίδηςΔιόρθωση κειμένων:

Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης

ΕΚΔΟΤΗΣ:Πάνος Β. ΚαπετανίδηςΤηλέφωνο: 210 46 16 664Γράψτε για την εφημερίδα

«Ο Καραγκιόζης μας».Στείλτε το κείμενό σας με e-mail στο:

somateiokaragkiozh@gmail.comwww.karagkiozis.com/somateio

28 ΜάρτηΟ 4ος γιορτασμός

της Παγκόσμιας Μέρας Θεάτρου ΣκιώνΤην μέρα αυτή, όπου παίζεται παράσταση Θεάτρου Σκιών, διαβάζονται κάθε φορά μηνύματα που γράφουν οι ίδιοι οι καραγκιοζοπαίχτες ή

εξέχουσες προσωπικότητες. Οργανώνονται ημερίδες και διαλέξεις, ενώ στα μόνιμα θέατρα Θεάτρου Σκιών η είσοδος είναι ΕΛΕΥΘΕΡΗ.

Το μήνυμα του ΠροέδρουΦέτος, κλείνουν 6 χρόνια από τότε που το

Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών, (ο φορέας συσπείρωσης όλων των καραγκιοζοπαιχτών της Ελλάδας και της Κύπρου), αποφάσισε να οριοθετήσει την 28η Μαρτίου σαν Παγκόσμια Μέρα Θεάτρου Σκιών.

Ημερομηνία όχι τυχαία, καθώς είναι 3 μέρες μετά το γιορτασμό της Εθνικής Παλιγγενεσίας, από όπου αντλεί το κυρίαρχο κλασσικό ρεπερτόριό του το Ελληνικό Θέατρο Σκιών και μια μέρα μετά από την Παγκόσμια μέρα Θεάτρου.

Δυο αδερφές τέχνες γιορτάζουν με απόσταση μιας μέρας. Και οι δύο τέχνες κάνουν το ίδιο. Αναπαριστάνουν την αλήθεια.

Επειδή υπηρέτησα και τις δύο τέχνες, επιτρέψτε μου να κρίνω ότι η τέχνη του Θεάτρου Σκιών είναι δυσκολότερη, αφού «ένας άνθρωπος είναι και ένας θίασος». Η θεατρική τέχνη υπακούει σε κανόνες, διδάσκεται, ενώ το «Θ. Σκ.» δεν σπουδάζεται σε σχολές και αδιαφορεί για τους κανόνες.

Ένας θεατρικός θίασος μπορεί να έχει 9 ηθοποιούς καλούς που θα μπορέσουν να καλύψουν έναν δέκατο ατάλαντο, στο «Θ. Σκ.» όμως αυτή η δυνατότητα είναι ανύπαρκτη. Αυτός λοιπόν ο ΕΝΑΣ θα πρέπει να είναι μόνο ταλαντούχος.

Είναι πάντα; - Όχι! Και ιδού το

3

πρόβλημα της τέχνης. Αυτός ο ΕΝΑΣ πρέπει να είναι ικανός να σηκώσει στις πλάτες του αυτήν τη μοναδική στο είδος της παραδοσιακή – λαϊκή τέχνη.

Πού μαθαίνεται αυτή η τέχνη; - Στο σανίδι. Στις παραστάσεις, στην επανάληψη.

Βλέποντας ένα μάστορα να παριστάνει επί δέκα χρόνια, απομυζά ο βοηθός την τέχνη και την τεχνική του. Κλέβει το λόγο, δοκιμάζεται μόνος του στις παρέες και στους δικούς του και μετά δειλά - δειλά εμφανίζεται μόνος του.

Χρυσός κανόνας: η ζωντανή παράσταση.

Σεβασμός στο κοινό. Σεβασμός στην τέχνη! Σεβασμός στην ιστορία του «Θ. Σκ.».

Δεν λογαριάζεται ως παράσταση η ηχογραφημένη παρουσίαση. Δεν λογαριάζεται ως σκηνή η κουρελαρία. Δεν λογαριάζονται ως τέχνη τα κακοφτιαγμένα σκηνικά, οι φθαρμένες φιγούρες, ο μονόπατος φωτισμός, αλλά κυρίως δεν λογαριάζεται ως τέχνη ο άνευρος, άτονος, ανεπιτήδευτος λόγος, οι ασυντόνιστες κινήσεις καθώς και οι «άμιμες» μιμήσεις.

Τα τελευταία χρόνια στις παραστάσεις που δίνω σε δημοτικά σχολεία, παρατηρώ τους

εκπαιδευτικούς να φοβούνται να δεχτούν την παράσταση για όλες τις τάξεις. Είχα αποδώσει αυτήν την ενέργεια σε νέους εκπαιδευτικούς που ίσως δεν είχαν γαλουχηθεί με την εμπειρία μιας παράστασης «Θ. Σκ.». Όμως, με τον καιρό αντιλήφθηκα πως η κύρια αιτία οφείλεται σε κακή εμπειρία που είχαν από παράσταση που όχι μόνο παιδική δεν ήταν, αλλά θα έλεγα «παιδαριώδης».

Και για να μην θεωρηθώ αυστηρός, το ίδιο συμβαίνει και με θεατρικούς θιάσους.

Επομένως, η καλή παράσταση, ο σωστά οργανωμένος καραγκιοζοπαίχτης, θα φέρει την τέχνη στα σωστά επίπεδα.

Θα μου πει κανείς δικαιολογημένα, γιατί το Σωματείο, του οποίου είσαι επικεφαλής, δεν κάνει κάτι για να σταματήσει αυτό το φαινόμενο.

Η απάντηση είναι εύκολη: Αφού για το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, μοναδικό κριτήριο για να δώσει κάποιος μια παράσταση στα σχολεία, είναι η έναρξη επιτηδεύματος και η έκδοση τιμολογίου ή εισιτηρίων, για να ελεγχθεί πόσα χρήματα εισέπραξε, πώς ένα Σωματείο θα μπορέσει να κάνει κάτι παραπάνω;

Πάνος Καπετανίδης

Πληρώστε τις συνδρομές σας,Πληρώστε τις συνδρομές σας,για να μη μαζεύονται, στον λογαριασμό του Σωματείου μας στην Eurobank.

Αριθμός λογαριασμού: 0026.0062.17.0200632294 IBAN: 802600620000170200632294

4

Αναδημοσίευση από «Dete.gr»Μια ουσιαστική

πολιτική πρόταση του επικεφαλής της “Πρωτοβουλίας Πάτρας” που αφορά τη μνήμη του γνωστού πατρινού καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρου, υιοθέτησε κατά τη χθεσινή του συνεδρίαση το Δημοτικό Συμβούλιο. Ο κ. Ανδρέας Τζουραμάνης πρότεινε να δημιουργηθεί Μουσείο Καραγκιόζη ως ελάχιστος φόρος τιμής στο μεγάλο πατρινό καλλιτέχνη Γιάννη Μουρελάτο, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, που έφυγε από τη ζωή στις 11 Δεκεμβρίου 2012. Η πρόταση έγινε ομόφωνα αποδεκτή και διευρύνθηκε από άλλες δύο προτάσεις, αυτές του κ. Αϊβαλή, ο οποίος πρότεινε ως κατάλληλο χώρο για το μουσείο το παλιό θέατρο «Ρεκόρ», και του κ. Κορδά για εργαστήριο Καραγκιόζη.

Ο κ. Τζουραμάνης δεσμεύτηκε ότι το νέο τακτικό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πολιτιστικού Οργανισμού εκ μέρους της «Πρωτοβουλίας Πάτρας», κ. Διονύσιος Βούλτσος, θα φέρει το θέμα προς συζήτηση, ώστε άμεσα το μουσείο Καραγκιόζη να λάβει σάρκα και οστά και να αποτελέσει σημείο πολιτισμού στην πόλη μας.

Σ.Σ.: Με χαρά διαβάσαμε στο παραπάνω άρθρο για αυτήν τη σημαντική πρωτοβουλία, αλλά θα μας επιτρέψουν οι αξιότιμοι κ. κ. Δημοτικοί Σύμβουλοι του Δήμου Πατρέων, να κρατάμε μικρό καλάθι:

α) Θυμούμενοι τις εξαγγελίες του Δήμου Νέας Σμύρνης σχετικά με το «Μουσείο Μάνθου Αθηναίου», (αγνοείται η τύχη του, μαζί και η τύχη των εργαλείων του αείμνηστου Μάνθου).

β) Την απουσία σε υψηλό, όπως έπρεπε, επίπεδο εκπροσώπησης του Δήμου Πατρέων στην κηδεία του μεγάλου τέκνου της Πάτρας, Γιάνναρου.

γ) Την τύχη που επιφύλαξε ο Δήμος Πατρέων στα θεσμοθετημένα φεστιβάλ «Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών Πάτρας» και «Πανελλήνιοι αγώνες Θεάτρου Σκιών Πάτρας».

δ) Τη μνημονιακή υποχρέωση ότι τα διάφορα Δημοτικά Μουσεία θα πρέπει να αυτοχρηματοδοτούνται (δηλαδή να έχουν και ένα εισιτήριο).

ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ ;

5

Η κινηματογραφική κωμωδία «Πονηρός Πράκτωρ Καραγκιόζης» παρουσιάζει τους ήρωες του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών να αποκτούν «σάρκα και οστά», έτσι ώστε οι ηθοποιοί της ταινίας να υποδύονται και να ενσαρκώνουν τον ίδιο τον Καραγκιόζη (Γιώργος Δάνης), τον ίδιο τον Χατζηαβάτη (Γιάννης Φέρμης), τον ίδιο τον Νιόνιο (Τάκης Μηλιάδης) κ.ο.κ., μέσα από μια θεματική που λειτουργούσε, κατά κάποιον τρόπο, ως μία συρραφή από διάφορα αποσπάσματα γνωστών κωμωδιών του μπερντέ και ξεκινώντας με χασαποσέρβικο και με φιγούρες επί της ίδιας της σκηνής (σύμφωνα με το σχετικό υλικό από το αρχείο του Σωκράτη Κοτσορέ).

Ωστόσο, η πρακτική αυτή εφαρμόστηκε πολύ σπάνια στις κωμωδίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου. Αυτό που παρατηρήθηκε, κατά κύριο λόγο, ήταν η άμεση μόνο επίδραση της ελληνικής κινηματογραφικής κωμωδίας από τους τύπους του Καραγκιόζη σε επίπεδο ερμηνειών και σε επίπεδο θεματολογίας, για την οποία θεματολογία αξίζει να παραθέσουμε μια άποψη του Ανανίδη για μια πιο παλιά σχετική θέση της Μητροπούλου: «Η Αγλαΐα Μητροπούλου σημειώνει ότι: “οι ελληνικές κωμωδίες μιμούνται τη θεματική των αμερικανικών κωμωδιών των δεκαετιών του ’30 και του ’40 και δεν δανείζονται στοιχεία από τον Καραγκιόζη”. Η άποψη αυτή μας φαίνεται λίγο μονομερής. Ναι μεν υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία με αμερικάνικες κωμωδίες του Κάπρα ή του Κιούκορ, πιστεύουμε όμως ότι οι ελληνικές κωμωδίες χρησιμοποιούν περισσότερο το θέμα του Θεάτρου Σκιών που είναι η κοινωνική και οικονομική διαφορά, παρά την αντίθεση αρσενικού και θηλυκού ή τη διαφορά μορφωτικού επιπέδου που διαπραγματεύονται περισσότερο οι χολιγουντιανές ταινίες» (Α. Ανανίδη, Από τον Καραγκιόζη στον Βέγγο, εκδ. Αιγόκερως, Αθήνα 2007, σ. 70).

Σύμφωνα με τα παραπάνω, η ελληνική κινηματογραφική κωμωδία άντλησε κυρίως από το Θέατρο Σκιών, αφενός θεματικά και αφετέρου σε επίπεδο επιδράσεων των Ελλήνων ηθοποιών από τους κωμικούς τύπους του Καραγκιόζη. Η αντιπροσωπευτικότερη σχετική περίπτωση για τον κινηματογράφο, όπως προαναφέραμε, είναι αυτή του Βέγγου, όπως έχει αναλυθεί από τον Γιάννη Σολδάτο, ο οποίος είχε επιλέξει παλιότερα την κωμωδία «Δόκτωρ Ζιβέγγος» ως ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα για τη σχέση Καραγκιόζη και Βέγγου. Η κωμωδία αυτή είναι λογικό

Ζ) «ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΤΗΣ ΚΑΙ ΕΡΗΜΟΣΠΙΤΗΣ» (1963)Ζ) «ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΤΗΣ ΚΑΙ ΕΡΗΜΟΣΠΙΤΗΣ» (1963)

του Αλέκου Σακελλάριου

Ο «ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ»

ΣΤΟΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

Ο «ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ

» ΣΤΟΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

του

Θωμά

Αθ

. Αγραφιώτη

του

Θωμά

Αθ

. Αγραφιώτη

α) https://www.youtube.com/watch?v=x19I2EewFO8β) http://www.youtube.com/watch?v=VyyMlG9F_h4&feature=related

6

να βρίσκεται κοντά στη φιλοσοφία του Καραγκιόζη, καθώς ο Τσιφόρος (ο σεναριογράφος της) ανήκει στη γενιά των συγγραφέων που ανδρώθηκαν επί Μεσοπολέμου στις μάντρες παλιών καραγκιοζοπαιχτών.

Σύμφωνα με το σενάριο, ο Βέγγος αφού καταπιαστεί ανεπιτυχώς με πολλές δουλειές, μετατρέπεται (από ένα παιχνίδι της μοίρας) στο γιατρό του τίτλου: «Σαν παράδειγμα αυτού που καθιερώθηκε σαν Θανάσης μέσα στον ελληνικό κινηματογράφο διάλεξα την ταινία Δόκτωρ Ζιβέγγος (1968) σε σκηνοθεσία και παραγωγή του ίδιου, με σενάριο του Νίκου Τσιφόρου και φωτογραφία του Ντίνου Κατσουρίδη. Ίσως δεν είναι η καλύτερή του ταινία, αφού σε δική του σκηνοθεσία υπάρχει το ΘΒ φαλακρός πράκτωρ (1969) και σε σκηνοθεσία Κατσουρίδη το Τι έκανες στον πόλεμο Θανάση (1971). Όμως είναι από τις πιο χαρακτηριστικές, ίσως η πιο απλοϊκά χαρακτηριστική του φαινομένου Θανάσης Βέγγος, η πλέον κοντινή στον Καραγκιόζη» (Γ. Σολδάτου, Ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, τόμ. Γ΄, εκδ. Αιγόκερως, Αθήνα 1990, σ. 14).

Κατά την προσωπική μας άποψη, ωστόσο, θεωρούμε ότι η πλέον αντιπροσωπευτική κωμωδία του Βέγγου (σε σχέση με τον Καραγκιόζη) είναι η κωμωδία «Πολυτεχνίτης και Ερημοσπίτης» (1963) του Αλέκου Σακελλάριου. Βεβαίως, είχαν γυριστεί (μέχρι τότε) πολλές ακόμα ταινίες με πρωταγωνιστή τον Βέγγο, αλλά η σχέση του με τον Καραγκιόζη δεν είχε προσδιοριστεί ακόμα με σαφήνεια και πέρα από την απλή οπτική ομοιότητα αυτών των δύο ηρώων, λόγω της φαλάκρας και γενικά λόγω της κοινής (άσχημης φαινομενικά αλλά αστείας και καλόψυχης κατά βάθος) μουτσούνας. Στις πιο πολλές από τις προγενέστερες ταινίες του, ο Βέγγος παίζει δεύτερους ρόλους ή έχει πρωταγωνιστικό ρόλο που δεν έχει ακόμα σφυρηλατηθεί,

όσο χρειάζεται, στις δομές και φόρμες του Καραγκιόζη. Σε κάποιες προγενέστερες ταινίες, πάλι, ο Βέγγος συνθέτει μεν δίδυμο με τον Βασίλη Διαμαντόπουλο («Ψηλά τα χέρια, Χίτλερ»), με τον Νίκο Σταυρίδη («Οι δοσατζήδες») ή κυρίως με τον Φραγκίσκο Μανέλλη στο εύθραυστο κωμικό δίδυμο που πλάσανε μαζί ως «Μήτρος και Μητρούσης», αλλά ο Σακελλάριος είναι αυτός που, κατά τη γνώμη μας, συλλαμβάνει ορθότερα από όλους την «καραγκιόζικη» προέλευση του Βέγγου.

Δεν είναι τυχαίο ότι και πάλι σε μια ταινία του Αλέκου Σακελλάριου («Ο Ηλίας του 16ου») ο Βέγγος δέχεται καταιγισμό χαστουκιών από τον Χατζηχρήστο, κάτι που μας προετοιμάζει για τον ατέλειωτο κατοπινό ξυλοδαρμό του ως κινηματογραφικού Καραγκιόζη, αρχής γενομένης (ως πρωτεύων σημείο αναφοράς)

με το έργο «Πολυτεχνίτης και Ερημοσπίτης». Γράφει σχετικά ο Γιάννης Σολδάτος:

«Στο Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης

(1963) του Αλέκου Σακελλάριου, ο τίτλος της

ταινίας καταθέτει δύο από τα πλέον εύστοχα συνοδευτικά επίθετα του Θανάση, ενώ η φιλμική αφήγηση είναι χαρακτηριστική της επαγγελματικής αντι-οδύσσειας του Βέγγου, επί της οθόνης, στην προσπάθειά του κάπου να βολευτεί, να δουλέψει, να φάει ψωμάκι. Ο διάλογος εδώ είναι ιδιαίτερα προσεγμένος και το παίξιμο θεατρικό. Προφανώς, τα στοιχεία αυτά οφείλονται στον Αλέκο Σακελλάριο και ο Βέγγος επιδεικνύει μια έξοχη θεατρική γκάμα» (Γ. Σολδάτου, Ένας άνθρωπος παντός καιρού, εκδ. Αιγόκερως, Αθήνα 2000, σ. 121).

Ακριβώς αυτή η θεατρικότητα της όλης ερμηνευτικής προσπάθειας, όπως παραδέχεται και ο Σολδάτος, είναι που συνδέει αμεσότερα το σαφή χαρακτηρισμό της ταινίας ως το συνδετικό κρίκο που ενώνει τη θεατρική παράδοση του Καραγκιόζη με την περίπτωση του Θανάση Βέγγου. Είναι βέβαιο ότι ο Βέγγος

7

προσέδωσε ακόμα πιο κινηματογραφικό χαρακτήρα στο ρόλο του (με την πάροδο των χρόνων) και με έντονες επιρροές από τις κωμωδίες του αμερικάνικου κινηματογράφου και ιδίως από τις βωβές κωμωδίες, δίνοντας έμφαση στα οπτικά τεχνάσματα του Μπάστερ Κήτον και του Τσάρλι Τσάπλιν, από τον οποίο μάλιστα δανείστηκε και το έντονο συγκινησιακό στοιχείο για τον τρικυμιώδη έρωτα του Θανάση με κάποια ωραία κοπέλα και μολονότι το τελευταίο ερωτικό στοιχείο είναι κάτι που λείπει από τον Καραγκιόζη. Τα δεδομένα αυτά τελειοποιούνται στην ταινία «Ένας ξένοιαστος παλαβιάρης» (1971) του Ερρίκου Θαλασσινού. Στην κωμωδία αυτή, πέρα από τη σισύφεια μοίρα του Καραγκιόζη να αλλάζει τα επαγγέλματα σαν τα πουκάμισα, ο σεναριογράφος Γιώργος Λαζαρίδης (1927-2012) πετυχαίνει άμεσες αναγωγές στον Καραγκιόζη μέσα από: α) τις

άθλιες συνθήκες διαβίωσης του Βέγγου, β) τον τρόπο που συστήνεται ο ίδιος ως ο Καραγκιόζης, γ) τον μπερντέ και τις κρεμασμένες φιγούρες του Γενεράλη υπό τους ήχους του χασαποσέρβικου σε κάποιο πλάνο και δ) τoν αυτοσχέδιο

Καραγκιόζη που παριστάνει σωματικά ο ίδιος Βέγγος:

α) http://www.youtube.com/watch?v=ifq9vpKKlXA&feature=youtu.be

β) http://www.youtube.com/watch?v=bHATlVtTyQo

Επιστρέφοντας στην ταινία του 1963, θα παρουσιάσουμε αρχικώς την υπόθεσή της,

χρησιμοποιώντας το όνομα του Καραγκιόζη αντί για το όνομα του Βέγγου: «Ο Καραγκιόζης έρχεται στην Αθήνα από το νησί του, για να βρει μια καλή δουλειά. Χρησιμοποιώντας πολιτικό μέσο, βρίσκει δουλειά αρχικώς σε ένα εστιατόριο. Οι πελάτες του είναι ένας μάγκας, ένας κουφός και ένα ζευγάρι με ένα κακομαθημένο αγοράκι. Οι απαιτήσεις των πελατών αυτών και κυρίως η άρνηση του παιδιού να φάει, εκνευρίζουν τον άπειρο Καραγκιόζη και τον οδηγούν στο να τρίψει τα μούτρα του παιδιού με ένα πιάτο μακαρόνια. Ο Καραγκιόζης σερβιτόρος απολύεται και διώχνεται βιαίως. Επόμενο επάγγελμα είναι διαιτητής αγώνων μποξ, μια δουλειά όμως στην οποία μπαίνει με την υπόγεια συμφωνία να μεροληπτήσει υπέρ του αδύναμου αθλητή. Η διαιτητική νοθεία εξαγριώνει το κοινό και ο διαιτητής τρώει το ξύλο της χρονιάς του ακόμα και από τον ευνοούμενο μποξέρ. Ο Καραγκιόζης κατόπιν επικαλείται τον οίκτο για να βρει δουλειά. Ένας φαρμακοποιός τον προσλαμβάνει για βοηθό του, αλλά μόλις μένει μόνος του ο Καραγκιόζης, τα κάνει θάλασσα και φεύγει και πάλι με μαυρισμένο μάτι. Χωρίς να γνωρίζει και πάλι τη δουλειά, αναλαμβάνει το φωτογραφείο μιας χήρας, αλλά πέφτει από γκάφα σε γκάφα. Καταφεύγει μετά στο πιο εύκολο και λιγότερο απαιτητικό, όπως εσφαλμένως νομίζει, πόστο του αστυνόμου. Τα παρατάει όλα, ποντάρει μάταια σε έναν καλό γάμο και τελικά γυρίζει στο νησί του, προχωρώντας σε μία άμεση καταγγελία εναντίον της αστυφιλίας».

Είναι φανερό ότι έχουμε να κάνουμε με μια σπονδυλωτή κωμωδία, η οποία αποτελείται συνολικά από έξι μικρές ιστορίες, με κοινό συνδετικό κρίκο τους τον Καραγκιόζη και την προσπάθειά του να στεριώσει σε μια δουλειά, για να φάει ψωμάκι. Οι ιστορίες αυτές θα μπορούσαν να έχουν τους τίτλους: «Ο Καραγκιόζης σερβιτόρος», «Ο Καραγκιόζης διαιτητής

8

αγώνων μποξ», «Ο Καραγκιόζης φαρμακοποιός», «Ο Καραγκιόζης φωτογράφος», «Ο Καραγκιόζης αστυνόμος» και «Ο Καραγκιόζης γαμπρός». Τα σενάρια των ιστοριών αυτών είναι άνισα μεταξύ τους. Τα καλύτερα, κατά την άποψή μας, είναι τα δύο πρώτα του σερβιτόρου και κυρίως του διαιτητή, με τα οποία η ταινία απογειώνεται από την αρχή, για να πέσει κάπως ως προς το ρυθμό της με τα κατοπινά σκετς και κυρίως με τα δύο τελευταία, στα οποία είναι

εμφανές ότι δεν υπάρχει η αρχική ένταση και σπιρτάδα. Όμως, επειδή η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, η ταινία έχει κατακτήσει από την πρώτη κιόλας στιγμή το θεατή και η μετέπειτα κοιλιά της δεν φαίνεται ικανή να χαλάσει το συνολικά καλό αποτέλεσμα.

Αυτό που έχει σημασία πάντως, είναι να δούμε τον Καραγκιόζη-Βέγγο σε σχέση με τα επαγγέλματά του. Είναι πρόθυμος για όλα, γιατί θέλει να στεριώσει κάπου και να φάει ψωμάκι. Αναλαμβάνει πρόθυμα όλες τις δουλειές, ακόμα και αν δεν τις γνωρίζει. Όμως στερείται υπομονής ως σερβιτόρος. Ως διαιτητής, δρα παρασκηνιακά και τα κάνει θάλασσα, επειδή η νοθεία του είναι ερασιτεχνικά στημένη, ειδικά μάλιστα αν πρέπει να κερδίσει πάση θυσία ο χειρότερος. Ως φαρμακοποιός είναι μια σκέτη αποτυχία, ακριβώς επειδή είναι άσχετος. Ως φωτογράφος είναι επίσης άσχετος και πέφτει από γκάφα σε γκάφα.

Ως αστυνομικός, είναι μεν φιλότιμος, αλλά καταλαβαίνει ότι είναι λίγος. Ως εραστής είναι απλώς το θύμα. Με λίγα λόγια, είναι ο φιλότιμος Έλληνας που για να επιβιώσει, επικαλείται τη ρήση: «Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις». Οι γκάφες του βεβαίως έχουν σαν σκοπό το γέλιο. Στο τέλος, όμως, δηλώνει ρητά και κατηγορηματικά: «Εδώ (ενν. στο νησί) αν κάτσεις και δουλέψεις, θα φας ψωμάκι. Στην Αθήνα, το ψωμάκι είναι δύσκολο. Η καρπαζιά είναι εύκολη».

Πίσω από όλα αυτά, κρύβεται η υπόγεια διάβρωση ενός ολόκληρου συστήματος: «Αν ο Οιδίποδας ήταν γιος της μοίρας, της πιο τυφλής που όρισαν οι θεοί στην πορεία της πτώσης ενός θρόνου και της συμφοράς του λαού, ο Θανάσης ο Νεοέλληνας, στην άλλη άκρη του ελληνικού δίπολου της περιπλάνησης και του βολέματος, είναι τέκνο της τυφλής ανάγκης, αλλά όχι και το “ώριμο τέκνο της οργής” που ευαγγελίζεται ο Βάρναλης. Όπως και ο εξάδελφός του, το χαρτόμουτρο ο Καραγκιόζης, έτσι και ο Θανάσης δεν βολεύεται κάτω από τις σημαίες της όποιας επανάστασης. Η νομοτέλεια δεν έχει θέση στο δικό του ορίζοντα. Ο Καραγκιόζης, όμως, κάποια στιγμή σκαρφαλώνει στο πανί και ο Βέγγος στην οθόνη του κινηματογράφου, αφήνοντας για θεατή τους τον Θανάση τον Νεοέλληνα και γίνονται αναρχικοί» (Γ. Σολδάτου, Ένας άνθρωπος παντός καιρού, σ. 9, 11). Ο Γιάννης

9

Σολδάτος κατόπιν γίνεται ακόμα πιο συγκεκριμένος:

«Ο Θανάσης δοξάζει τα επαγγέλματα με την τιμιότητα και

την εργατικότητά του ή όταν τον ξεπερνούν, αντεπιτίθεται με τη διακωμώδηση. Μιλάμε για δύο διαφορετικές όψεις της ίδιας φιγούρας. Από τη μια, ο τίμιος, ο εργατικός, ο καλός που, όχι σπάνια, πιάνεται κορόιδο, όψη που τον φέρνει κοντά στην ηθογραφία κι από την άλλη, ο απορρυθμιστής κάθε επαγγελματικής δεοντολογίας. (…) Η δεύτερη από τις δύο παραπάνω όψεις του Θανάση είναι και η πιο ενδιαφέρουσα, τόσο για τα πολλαπλά κρυμμένα της επίπεδα, όσο και για το μέγεθος της απόλαυσης που παρέχει στο θεατή της: Ο Βέγγος, φυσιογνωμικά, δεν είναι Μανέλλης, που άμα τη εμφανίσει παραπέμπει σε απροσάρμοστο. Φαίνεται έξυπνος, σπίρτο. Άρα μοιάζει σαν κάτι να κρύβει πίσω από τις απίθανες και αφύσικες γκάφες του. Είναι ένας ύπουλος εχθρός του συστήματος. Αφήνει πάντα την εντύπωση πως δήθεν δεν καταλαβαίνει και μας δουλεύει. Όμως και αυτός ταλαιπωρείται αφάνταστα από την επαφή του με τους εργασιακούς κώδικες, που, ακόμη και τους πλέον απλούς, τους μετατρέπει σε λαβύρινθο. Οι επαγγελματικές του γκάφες, ώρες-ώρες, γίνονται κραυγαλέες, κόντρα στην ιδιοφυή κινητικότητα του ήρωα και φυσικά έξω από τα πλαίσια της όποιας ηθογραφίας. Κατακυρώνονται στην υπερρεαλιστική τέχνη, εκεί που η υπέρβαση του μέτρου τελείται χάριν της παραβολής του προσωπικού ρυθμού, της διασκέδασης ή και της επίθεσης ενάντια σε ένα σύστημα

που οι δομές του ταλαιπωρούν, αντί να εξυπηρετούν τον άνθρωπο. Ο Βέγγος έρχεται στον κινηματογράφο μας, ως υπερρεαλιστικό στοιχείο, να αντιπαλέψει με την πείνα και την ανασφάλεια, στα σκονισμένα πρώην πέτρινα αλώνια- στα σημερινά Άνω και Κάτω Πετράλωνα- και να φέρει τα πάνω κάτω, σε όποια εργασία ξεγελαστούν οι εχθροί και του αναθέσουν. Το παιχνίδι είναι σικέ. Το γνωρίζουμε όλοι πως ο Θανάσης θα χάσει τη δουλειά του. Όμως και το σύστημα καταμετρά στις απώλειές του, τις καταρημαγμένες του δομές» (Γ. Σολδάτου, Ένας άνθρωπος παντός καιρού, σ. 17, 19).

Κλείνοντας, θα θέλαμε να προβούμε σε μια τελευταία αλλά πολύ σημαντική διευκρίνιση. Ορισμένοι θεωρούν ότι οι κωμικές κατεργαριές του Καραγκιόζη (εναντίον της εξουσίας) τον κάνουν να διαφέρει από τον ηθικότερο Βέγγο, τον «καλό μας άνθρωπο». Η άποψη αυτή όμως είναι λανθασμένη, ακριβώς επειδή αυτός «ο καλός μας άνθρωπος» προβαίνει σε παρόμοιες κομπίνες, προκειμένου να επιβιώσει, π.χ. ως διαρρήκτης στον «Ηλία του 16ου», ως κομπιναδόρος θυρωρός στον «Παπατρέχα» ή ακόμα και σαν κλέφτης στο «Θανάση, πάρε το όπλο σου», ενάντια όμως πάντοτε στο κακόψυχο αφεντικό του. Με άλλα λόγια, Βέγγος και Καραγκιόζης επιδίδονται, όταν χρειάζεται, στις ίδιες ακριβώς «νοθείες» σε βάρος του ισχυρού, με κοινό τόπο αναφοράς ακόμα και το ίδιο το χασαποσέρβικο, όπως παρουσιάζεται με τη συνοδεία φιγούρας ή μεγάλης θεατρικής σκηνής στο «Βοήθεια! Ο Βέγγος φαλακρός πράκτωρ 000» ή στο «Μεγάλο Κανόνι».

α) http://www.youtube.com/watch?v=Qomd7oFPAr4

β) http://www.youtube.com/watch?v=gwXuI8JMhs0

10

Ιστοσελίδα του ΣωματείουΛειτουργεί η ιστοσελίδα του Σωματείου στο

http://www.karagkiozis.com/somateioΣε αυτήν έχει ήδη αναρτηθεί: • Το ψηφιοποιημένο φωτογραφικό αρχείο που είναι αποτέλεσμα της

δουλειάς του προηγούμενου Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών Κωνσταντίνου Κουτσουμπλή και του μέλους μας Μπάμπη Ρουμελιώτη.

• Λειτουργεί ΦΟΡΟΥΜ του Σωματείου, όπου αναρτώνται συζητήσεις μελών του φόρουμ πάνω στο θέμα του Καραγκιόζη μας, ενώ δημοσιοποιείται σταδιακά και το ιστορικό ηχητικό αρχείο από (ανέκδοτες) παραστάσεις μεγάλων καραγκιοζοπαιχτών που είναι στην κατοχή του Προέδρου Πάνου Καπετανίδη.

• Είναι αναρτημένο το αρχείο της ηλεκτρονικής μας εφημερίδας «Ο Καραγκιόζης μας» καθώς και τα παλιά τεύχη.

• Αναρτώνται τα σπουδαιότερα έγγραφα που αποστέλλει το Δ.Σ. προς υπουργεία και άλλους φορείς.

• Υπάρχει φόρμα εγγραφής νέων μελών και ήδη έγινε και η πρώτη ηλεκτρονική αίτηση εγγραφής.• Τελευταίο και καλύτερο! Θα αναρτηθεί το ψηφιοποιημένο αρχείο του ιστορικού υλικού φιγούρων, σκηνικών κ.λ.π., που είναι αποτέλεσμα συλλογικής προσπάθειας μελών και φίλων προηγούμενου Καλλιτεχνικού Συμβουλίου (Κωνσταντίνος Κουτσουμπλής, Τάσος Γεωργίου, Σωκράτης Κοτσορές, Χάρης Μπιλίνης, Παναγιώτης Χατζηαναγνώστου, με την συμμετοχή του Γραμματέα Πέτρου Γιωργανιού και φωτογράφους τον Βασίλη Καπετανίδη και την Ελένη Πατσοπούλου).

Ύστερα από πολλά χρόνια, η ηλεκτρονική εφημερίδα σκέφτεται να

αλλάξει λογότυπο.Έτσι, καλεί τους ενδιαφερόμενους

φίλους της που έχουν έφεση στη ζωγραφική, να βοηθήσουν με τη φιλοτέχνηση του νέου λογότυπού της, όπως αυτό είναι γνωστό: «Ο Καραγκιόζης μας».

Στο λογότυπο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και τυποποιημένη γραμματοσειρά, αρκεί να ταιριάζει με το στιλ της τέχνης του

Ελληνικού Θεάτρου Σκιών.Θα πρέπει να περιλαμβάνεται οπωσδήποτε και ένα σκίτσο του

Καραγκιόζη σε ουδέτερη μορφή, (δηλαδή να μη θυμίζει το σχέδιο ενός μόνο συγκεκριμένου καραγκιοζοπαίχτη), αλλά δεν αποκλείεται να έχει και

ένα δεύτερο σκιτσάκι. Το σχέδιο θα πρέπει να είναι είτε έγχρωμο, είτε μονόχρωμο, που

θα μπορεί όμως να λαμβάνει ή να είναι από την αρχή στις 6 αποχρώσεις (μαύρο, άσπρο, κόκκινο, κίτρινο, μπλε και πράσινο).

Η επιλογή θα γίνει σε συνεδρίαση του Δ.Σ., πριν την έκδοση του τεύχους Απριλίου 2013.

ν έ ον έ ο λογότυπο για την

εφημερίδα μας

Ζητείται

11

Ήταν το πρωινό της 4ης Φεβρουαρίου του 1843, όταν ο Εθνικός μας Ήρωας, ο ημίθεος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ολοκλήρωνε το επίγειο ταξίδι του σε ηλικία 73 ετών. Μια επική πορεία γεμάτη ανυπέρβλητο ηρωισμό, μάχες, θριάμβους,

περιπλανήσεις, διώξεις, φυλακίσεις, μεγάλες χαρές αλλά και μεγάλες λύπες, έφτανε στο τέλος της. Η νεκρώσιμος ακολουθία του Ανδρός τελέστηκε στην εκκλησία της Αγίας Ειρήνης και σύσσωμος ο αθηναϊκός λαός της εποχής έσπευσε να τον κατευοδώσει. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης θάφτηκε με τη στολή και τα όπλα του, ενώ κάτω από τα τσαρούχια του τοποθετήθηκε μία τουρκική σημαία, για να συνεχίσει να την πατά ακόμα και στον τάφο.

Ιερά κειμήλια, σήμερα, μας απομένουν τα οστά του, το νεκρικό προσωπείο του και τα προσωπικά του αντικείμενα. Όμως, η μεγαλύτερη παρακαταθήκη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη είναι το αδάμαστο πνεύμα του, η απαράμιλλη ψυχική του δύναμη και η λιονταρίσια φωνή του που αντηχεί στις καρδιές των Ελλήνων και πάντα θα τους οδηγεί στους αγώνες τους για την Ελευθερία.

170 χρόνιααπό τον θάνατο του“Γέρου του Μωριά”

Σπουδαία ιστορικά κειμήλια ηρώων της επαναστάσεως του 1821 παραμένουν αναξιοποίητα στο σπίτι απογόνων ενός εκ των ηρώων της Παλιγγενεσίας, με ό,τι κινδύνους συνεπάγεται αυτό για την ασφάλεια και συντήρησή τους!

Συγκεκριμένα, πρόκειται για κειμήλια μοναδικής ιστορικής αξίας, όπως το καρυοφύλλι του ηγέτη της επαναστάσεως Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, το όπλο του πρωτοπαλίκαρού του, Ζαχαριά, καθώς και προσωπικά αντικείμενα του ήρωα Χατζηγιάννη Μέξη: ιστορικά έγγραφα, ο Μεγαλόσταυρος τον οποίο φορούσε ο Σπετσιώτης πρόκριτος, το παράσημο με το οποίο τιμήθηκε από τον βασιλιά Όθωνα, μετάλλια ανδρείας, έπιπλα και κειμήλια, όπως το μεγάλο μπαούλο-θησαυροφυλάκιό του, αλλά και προσωπικά του οικιακά σκεύη!!!

Όλα αυτά τα ανεκτίμητης ιστορικής αξίας κειμήλια, βρίσκονται στην οικία της συζύγου τού, μακαρίτη πλέον, Ιωάννη-Χατζηγιάννη Μέξη, δισέγγονου του μεγάλου

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΠΕΡΙΦΡΟΝΕΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΗΡΩΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821,

ΠΟΥ ∆ΙΑΤΗΡΕΙ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΑΠΟΓΟΝΟΣ ΤΟΥΣ!από τον Μάκη Βραχιολίδη vrachiolidis@yahoo.gr

12

ευπατρίδη και αναγεννητού των Σπετσών, Χατζηγιάννη Μέξη.Η χήρα του δισέγγονου Χατζηγιάννη Μέξη, Φάτια, στα

81 της χρόνια πλέον, αντιμέτωπη με την αδιαφορία της Πολιτείας, εκφράζει την αγανάκτησή της αλλά και την αγωνία της για το μέλλον αυτών των ιστορικών αντικειμένων.

«Είμαι σχεδόν 81 χρονών, πόσα χρόνια θα ζήσω, για να διατηρώ στο σπίτι μου τόσα σημαντικά κειμήλια ηρώων της Επαναστάσεως; Αυτοί οι ήρωες της Παλιγγενεσίας έδωσαν τη ζωή τους, το αίμα τους, για να ελευθερωθεί η χώρα μας, αλλά δυστυχώς, όπως φαίνεται, η Πολιτεία αδιαφορεί. ∆εν νοιάζεται στο ελάχιστο να αξιοποιήσει τη μεγάλη ιστορική μας κληρονομιά».

Όπως λέει η κ. Μέξη, μια αντιπροσωπεία απόστρατων αξιωματικών εκδήλωσε, πριν από χρόνια, ενδιαφέρον για τα κειμήλια των ηρώων της Επαναστάσεως του ‘21, για λογαριασμό της Ένωσής τους.

Από την πλευρά όμως της επίσημης Πολιτείας, υπήρξε πλήρης αδιαφορία. «Τους καλέσαμε να έρθουν στο σπίτι και να δουν όλο τον πολύτιμο θησαυρό, αλλά ακόμη περιμένουμε», τονίζει η κ. Φάτια Μέξη και συνεχίζει με νόημα: «Εγώ θέλω να παραμείνουν τα ιστορικά κειμήλια των ηρώων στην Ελλάδα και να μην πάνε αλλού...».

Εκπληκτικό! Το καρυοφύλλι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, αλλά και του πρωτοπαλίκαρού του, Ζαχαριά, βρίσκονται στην οικία της οικογένειας Μέξη! Όπως διευκρινίζει η κα Μέξη, «ο Κολοκοτρώνης δεν είχε μόνον αυτό το όπλο. Είχε κι άλλα.

Όταν αποφασίστηκε η φυλάκισή του, εμπιστεύθηκε τα όπλα του στον Χατζηγιάννη Μέξη.

Αυτό είναι το καρυοφύλλι του και βλέπετε το στολισμό του. Το άλλο όπλο ανήκει στο πρωτοπαλίκαρο του Κολοκοτρώνη, τον Ζαχαριά».

Ιστορικά έγγραφα της οικογένειας Χατζηγιάννη Μέξη, τα οποία χρειάζονται να σταχυολογηθούν και να ταξινομηθούν από ιστορικούς.

Ο Μεγαλόσταυρος,

παράσημο του Όθωνα και άλλα μετάλλια του

Χατζηγιάννη Μέξη

ΤΟ ΟΠΛΟ ΤΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ

13

Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΖΗΤΗΣΕΤΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΤΟΥ '21!!!

Μοιάζει απίστευτο, αλλά είναι αληθινό! Τούρκος, μέλος της τουρκικής πρεσβείας, επί χρόνια εργαζόμενος στη χώρα μας ως μεταφραστής, πλησίασε την κόρη της κας Φάτιας Μέξη, Ιλόνα, ζητώντας της τα ιστορικά κειμήλια του Κολοκοτρώνη, του Χατζηγιάννη Μέξη και του Ζαχαριά, για λογαριασμό του τουρκικού Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης!

Ο εχθρός και αντίπαλος των Ελλήνων στα 1821, η Τουρκία, αναγνωρίζοντας τον απελευθερωτικό αγώνα των ηρώων της επαναστάσεως, ήθελε να αναδείξει στους δικούς της πανεπιστημιακούς ή μουσειακούς χώρους, τα πολύτιμα κειμήλια των ηρώων της εθνικής μας Παλιγγενεσίας!!!

Πώς λοιπόν να μην βγαίνουν οι Τούρκοι, διά του Ερντογάν, να διεκδικούν ακόμη και την ολυμπιακή φλόγα, όταν βλέπουν διάχυτη την ελληνική αδιαφορία για το δικό της πολιτισμό;

Η Ιλόνα Μέξη, τρισέγγονη του Χατζηγιάννη Μέξη, τόνισε: «Βεβαίως και δεν πρόκειται να φτάσουμε στο σημείο να δώσουμε τα ιστορικά κειμήλια των ηρώων μας στην Τουρκία.

Το γεγονός, όμως, δείχνει ποιος είναι ο σεβασμός της σύγχρονης Ελλάδας απέναντι σε αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους για να ζούμε εμείς ελεύθεροι. Βλέποντας όλα αυτά, ας μην απορούμε γιατί η χώρα μας βρίσκεται σήμερα υπό πλήρη διάλυση. Φαινόμενα σήψης σαν και αυτό, το επιβεβαιώνουν. Εάν η Πολιτεία παραμείνει αδιάφορη, μετά τη μητέρα μου, θα συνεχίσω να διατηρώ εγώ στο δικό μου σπίτι, τα ιστορικά αυτά κειμήλια».

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗΣ ΜΕΞΗΣ

Ο Χατζηγιάννης Μέξης ήταν πρόκριτος των Σπετσών (1755 - 1835), από τους πλουσιότερους ανθρώπους του νησιού και τους ισχυρότερους. Είχε γίνει μέλος της Φιλικής Εταιρείας και μόλις ξέσπασε η Επανάσταση, στάθηκε ένας από τους πιο θερμούς υποστηριχτές της και οργανωτές της.

Έβγαλε στον κοινό αγώνα τρία πλοία, το «Θεμιστοκλής», το «Επαμεινώνδας» και το «Περικλής». Ήταν και τα τρία άρτια εξοπλισμένα.

∆ιακρίθηκε όμως και για την επιβλητική εκτιμώμενη φυσιογνωμία του, την αποφασιστικότητά του, τη δραστηριότητά του και το θάρρος του. Πήρε προσωπικά μέρος στις διάφορες μάχες.

Όταν τέλειωσε η Επανάσταση, εκλέχτηκε σύμβουλος Επικρατείας, γερουσιαστής και πληρεξούσιος από τις Σπέτσες. Ο Όθωνας τον τίμησε με το παράσημο του Χρυσού Σταυρού.

Η Περικεφαλαία,ο θώρακας και τα όπλατου Θ. Κολοκοτρώνη(Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)

ΗΗΗΗΗΗΗΗΗΗΗΗΗ ΤΟΟΥΥΥΥΥΡΚΚΚΚΚΚΚΚΚΚΚΚΚΚΙΑΑΑΑΑΑΑΑ ΖΗΗΗΗΗΗΗΗΗΗΗΗΤΗΗΗΗΗΗΣΕΤ

14

“Οι παλαιοί Έλληνες, οι πρόγονοί μας, έπεσαν εις την διχόνοια και ετρώγονταν μεταξύ τους, και έτσι έλαβαν καιρό πρώτα οι Ρωμαίοι, έπειτα άλλοι βάρβαροι και τους υπόταξαν.

Ύστερα ήλθαν οι Μουσουλμάνοι και έκαμαν ό,τι ημπορούσαν, δια να αλλάξει ο λαός την πίστιν του. Έκοψαν γλώσσες εις πολλούς ανθρώπους, αλλ’ εστάθη αδύνατο να το κατορθώσουν. Τον ένα έκοπταν, ο άλλος το σταυρό του έκαμε.

Σαν είδε τούτο ο σουλτάνος, διόρισε ένα βιτσερέ (αντιβασιλέα), έναν πατριάρχη, και του έδωσε την εξουσία της εκκλησίας. Αυτός και ο λοιπός κλήρος έκαμαν ό,τι τους έλεγε ο σουλτάνος.

Ύστερον έγιναν οι κοτζαμπάσηδες (προεστοί) εις όλα τα μέρη. Η τρίτη τάξη, οι έμποροι και οι προκομμένοι, το καλύτερο μέρος των πολιτών, μην υποφέρνοντες τον ζυγό έφευγαν, και οι γραμματισμένοι επήραν και έφευγαν από την Ελλάδα, την πατρίδα των, και έτσι ο λαός, όστις στερημένος από τα μέσα της προκοπής, εκατήντησεν εις αθλίαν κατάσταση, και αυτή αύξαινε κάθε ήμερα χειρότερα. Διότι, αν ευρίσκετο μεταξύ του λαού κανείς με ολίγην μάθηση, τον ελάμβανε ο κλήρος, όστις έχαιρε προνόμια, ή εσύρετο από τον έμπορο της Ευρώπης ως βοηθός του ή εγίνετο γραμματικός του προεστού.

Και μερικοί μην υποφέροντες την τυραννίαν του Τούρκου και βλέποντας τες δόξες και τες ηδονές οπού ανελάμβαναν αυτοί, άφηναν την πίστη τους και εγίνοντο Μουσουλμάνοι. Και τοιουτοτρόπως κάθε ήμερα ο λαός ελίγνευε και επτώχαινε.

Εις αυτήν την δυστυχισμένη κατάσταση μερικοί από τους φυγάδες γραμματισμένους εμετάφραζαν και έστελναν εις την Ελλάδα βιβλία, και εις αυτούς πρέπει να χρωστούμε ευγνωμοσύνη, διότι ευθύς οπού κανένας άνθρωπος από το λαό εμάνθανε τα κοινά γράμματα, εδιάβαζεν αυτά τα βιβλία και έβλεπε ποίους είχαμε προγόνους, τι έκαμεν ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης και άλλοι πολλοί παλαιοί μας, και εβλέπαμε και εις ποίαν κατάσταση ευρισκόμεθα τότε. Όθεν μας ήλθεν εις το νου να τους μιμηθούμε και να γίνουμε ευτυχέστεροι. Και έτσι έγινε και επροόδευσεν η Εταιρεία.”

Προφητική ομιλία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Πνύκα, στις 7/10/1838

(μιλάει για τη διχόνοια των Ελλήνων που τότε, όπως και σήμερα,

τους οδήγησε σε μεγάλες εθνικές καταστροφές)

15

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΑΙΩΝ», στις 13 Νοεμβρίου

1838, με το ακόλουθο χρονικό:«Κατά την 7

Οκτωβρίου ο στρατηγός Θ. Κολοκοτρώνης, σύμβουλος εν ενεργεία, επισκεφθείς το Ελληνικόν Γυμνάσιον της καθέδρας ηκροάσθη μίαν και ημίσειαν ώραν τον πεπαιδευμένον γυμνασιάρχην κ. Γεννάδιον παραδίδοντα. Ενθουσιασθείς και από την παράδοσιν και από την θέαν τοσούτων μαθητών είπε προς τον Γεννάδιον, την οποίαν συνέλαβεν επιθυμίαν του να ομιλήση, ει δυνατόν, και ο ίδιος προς τους νέους μαθητάς. Την πρότασίν του αυτήν απεδέχθη ο κ. Γυμνασιάρχης με την μεγαλυτέραν ευχαρίστησαν και προσδιόρισε την 10ην ώραν της επιούσης ως ημέρας εορτασίμου. Αλλά το πλήθος των μαθητών και η στενότης του Γυμνασίου παρεκίνησε τους διδασκάλους να εξέλθωσιν εις την Πνύκα, ως μέρος ευρύχωρον και μεμακρυσμένον οπωσούν. Την επαύριον, δυο απεσταλμένοι μαθηταί επροσκάλεσαν από της οικίας του τον στρατηγόν Κολοκοτρώνην εις την Πνύκα. Οι κάτοικοι των Αθηνών ηγνόουν μέχρις εκείνης της στιγμής την περίστασιν ταύτην. Μα η φήμη διεδόθη, συνέρρευσε πλήθος διαφόρων επαγγελμάτων και τάξεων άνθρωποι. Ο δε στρατηγός Κολοκοτρώνης, περιτριγυρισμένος και από τους μαθητάς και από τούτους επί του βήματος της Πνυκός ομίλησε τον ακόλουθον λόγον, του οποίου εγγυώμεθα το ακριβές, καθ’ όσον δυνάμεθα να ενθυμηθώμεν».

Όλη η ομιλία που ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απηύθυνε στην Πνύκα, Όλη η ομιλία που ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης απηύθυνε στην Πνύκα, προς τους νέους του Α΄ Γυμνασίου της Αθήνας:προς τους νέους του Α΄ Γυμνασίου της Αθήνας:

Παιδιά μου!Εις τον τόπο τούτο, οπού εγώ πατώ σήμερα, επατούσαν και εδημηγορούσαν τον

παλαιό καιρό άνδρες σοφοί, και άνδρες με τους οποίους δεν είμαι άξιος να συγκριθώ και ούτε να φθάσω τα ίχνη των. Εγώ επιθυμούσα να σας ιδώ, παιδιά μου, εις την μεγάλη δόξα των προπατόρων μας, και έρχομαι να σας ειπώ, όσα εις τον καιρό του αγώνος και προ αυτού και ύστερα απ’ αυτόν ο ίδιος επαρατήρησα, και απ’ αυτά να κάμωμε συμπερασμούς και δια την μέλλουσαν ευτυχίαν σας, μολονότι ο Θεός μόνος ηξεύρει τα μέλλοντα. Και δια τους παλαιούς Έλληνας, οποίας γνώσεις είχαν και ποία δόξα και τιμήν έχαιραν κοντά εις τα άλλα έθνη του καιρού των, οποίους ήρωας, στρατηγούς, πολιτικούς είχαν, δια ταύτα σας λέγουν καθ’ ημέραν οι διδάσκαλοί σας και οι πεπαιδευμένοι μας. Εγώ δεν είμαι αρκετός. Σας λέγω μόνον πως ήταν σοφοί,

16

και από εδώ επήραν και εδανείσθησαν τα άλλα έθνη την σοφίαν των.

Εις τον τόπον, τον οποίον κατοικούμε, εκατοικούσαν οι παλαιοί Έλληνες, από τους οποίους και ημείς καταγόμεθα και ελάβαμε το όνομα τούτο. Αυτοί διέφεραν από ημάς εις την θρησκείαν, διότι επροσκυνούσαν τες πέτρες και τα ξύλα. Αφού ύστερα ήλθε στον κόσμο ο Χριστός, οι λαοί όλοι επίστευσαν εις το Ευαγγέλιό του, και έπαυσαν να λατρεύουν τα είδωλα. Δεν επήρε μαζί του ούτε σοφούς ούτε προκομμένους, αλλ’ απλούς ανθρώπους, χωρικούς και ψαράδες, και με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος έμαθαν όλες τες γλώσσες του κόσμου, οι οποίοι, μολονότι όπου και αν έβρισκαν εναντιότητες και οι βασιλείς και οι τύραννοι τους κατέτρεχαν, δεν ημπόρεσε κανένας να τους κάμει τίποτα. Αυτοί εστερέωσαν την πίστιν.

Οι παλαιοί Έλληνες, οι πρόγονοί μας, έπεσαν εις την διχόνοια και ετρώγονταν μεταξύ τους, και έτσι έλαβαν καιρό πρώτα οι Ρωμαίοι, έπειτα άλλοι βάρβαροι και τους υπόταξαν. Ύστερα ήλθαν οι Μουσουλμάνοι και έκαμαν ό,τι ημπορούσαν, δια να αλλάξει ο λαός την πίστιν του. Έκοψαν γλώσσες εις πολλούς ανθρώπους, αλλ’ εστάθη αδύνατο να το κατορθώσουν. Τον ένα έκοπταν, ο άλλος το σταυρό του έκαμε. Σαν είδε τούτο ο σουλτάνος, διόρισε ένα βιτσερέ [αντιβασιλέα], έναν πατριάρχη, και του έδωσε την εξουσία της εκκλησίας. Αυτός και ο λοιπός κλήρος έκαμαν ό,τι τους έλεγε ο σουλτάνος. Ύστερον έγιναν οι κοτζαμπάσηδες [προεστοί] εις όλα τα μέρη. Η τρίτη τάξη, οι έμποροι και οι προκομμένοι, το καλύτερο μέρος των πολιτών, μην υποφέρνοντες τον ζυγό

έφευγαν, και οι γραμματισμένοι επήραν και έφευγαν από την Ελλάδα, την πατρίδα των, και έτσι ο λαός, όστις στερημένος από τα μέσα της προκοπής, εκατήντησεν εις αθλίαν κατάσταση, και αυτή αύξαινε κάθε ήμερα χειρότερα• διότι, αν ευρίσκετο μεταξύ του λαού κανείς με ολίγην μάθηση, τον ελάμβανε ο κλήρος, όστις έχαιρε προνόμια, ή εσύρετο από τον έμπορο της Ευρώπης ως βοηθός του ή εγίνετο γραμματικός του προεστού. Και μερικοί μην υποφέροντες την τυραννίαν του Τούρκου και βλέποντας τες δόξες και τες ηδονές οπού ανελάμβαναν αυτοί, άφηναν την πίστη τους και εγίνοντο Μουσουλμάνοι. Και τοιουτοτρόπως κάθε ήμερα ο λαός ελίγνευε και επτώχαινε.

Εις αυτήν την δυστυχισμένη κατάσταση μερικοί από τους φυγάδες γραμματισμένους εμετάφραζαν και έστελναν εις την Ελλάδα βιβλία, και εις αυτούς πρέπει να χρωστούμε ευγνωμοσύνη, διότι ευθύς οπού κανένας άνθρωπος από το λαό εμάνθανε τα κοινά γράμματα, εδιάβαζεν αυτά τα βιβλία και έβλεπε ποίους είχαμε προγόνους, τι έκαμεν ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης και άλλοι πολλοί παλαιοί μας, και εβλέπαμε και εις ποίαν κατάσταση ευρισκόμεθα τότε. Όθεν μας ήλθεν εις το νου να τους μιμηθούμε και να γίνουμε ευτυχέστεροι. Και έτσι έγινε και επροόδευσεν η

όόόόόόόόόόόό δώώώώώώώώώώ ήήήήήήήή δ ί θ

17

Εταιρεία.Όταν αποφασίσαμε να κάμωμε

την Επανάσταση, δεν εσυλλογισθήκαμε ούτε πόσοι είμεθα ούτε πως δεν έχομε άρματα ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις ούτε κανένας φρόνιμος μας είπε «πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιταροκάραβα βατσέλα», αλλά ως μία βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας μας, και όλοι, και ο κλήρος μας και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτό το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση.

Εις τον πρώτο χρόνο της Επαναστάσεως είχαμε μεγάλη ομόνοια και όλοι ετρέχαμε σύμφωνοι. Ο ένας επήγεν εις τον πόλεμο, ο αδελφός του έφερνε

ξύλα, η γυναίκα του εζύμωνε, το παιδί του εκουβαλούσε ψωμί και μπαρουτόβολα εις το στρατόπεδον και εάν αυτή η ομόνοια εβαστούσε ακόμη δύο χρόνους, ηθέλαμε κυριεύσει και την Θεσσαλία και την Μακεδονία, και ίσως εφθάναμε και έως την Κωνσταντινούπολη. Τόσον τρομάξαμε τους Τούρκους, οπού άκουγαν Έλληνα και έφευγαν χίλια μίλια μακρά. Εκατόν Έλληνες έβαζαν πέντε χιλιάδες εμπρός, και ένα καράβι μιαν αρμάδα. Αλλά δεν εβάσταξε!

Ήλθαν μερικοί και ηθέλησαν να γένουν μπαρμπέρηδες εις του κασίδη το κεφάλι. Μας πονούσε το μπαρμπέρισμά τους. Μα τι να κάμομε; Είχαμε και αυτουνών την ανάγκη. Από τότε ήρχισεν η διχόνοια και εχάθη η πρώτη προθυμία και ομόνοια. Και όταν έλεγες τον Κώστα να δώσει χρήματα διά τας ανάγκας του έθνους ή να υπάγει εις τον πόλεμο, τούτος επρόβαλλε τον Γιάννη. Και μ’ αυτόν τον τρόπο κανείς δεν ήθελε ούτε να συνδράμει ούτε να πολεμήσει. Και τούτο εγίνετο, επειδή δεν είχαμε ένα αρχηγό και μίαν κεφαλή. Αλλά ένας έμπαινε πρόεδρος έξι μήνες, εσηκώνετο ο άλλος και τον έριχνε και εκάθετο αυτός άλλους τόσους, και έτσι ο ένας ήθελε τούτο και ο άλλος το άλλο. Ίσως όλοι ηθέλαμε το καλό, πλην καθένας κατά την γνώμη του. Όταν προστάζουνε πολλοί, ποτέ το σπίτι δεν χτίζεται ούτε τελειώνει. Ο ένας λέγει ότι η πόρτα πρέπει να βλέπει εις το ανατολικό μέρος, ο άλλος εις το αντικρινό και ο άλλος εις τον Βορέα, σαν να ήτον το σπίτι εις τον αραμπά και να γυρίζει, καθώς λέγει ο καθένας. Με τούτο τον τρόπο δεν κτίζεται ποτέ το σπίτι, αλλά πρέπει να είναι ένας αρχιτέκτων, οπού να

ξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξξύύλ γ ί ζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζζύύ δδίύ

18

προστάζει πως θα γενεί. Παρομοίως και ημείς εχρειαζόμεθα έναν αρχηγό και έναν αρχιτέκτονα, όστις να προστάζει και οι άλλοι να υπακούουν και να ακολουθούν. Αλλ’ επειδή είμεθα εις τέτοια κατάσταση, εξ αιτίας της διχόνοιας, μας έπεσε η Τουρκιά επάνω μας και κοντέψαμε να χαθούμε, και εις τους στερνούς επτά χρόνους δεν κατορθώσαμε μεγάλα πράγματα.

Εις αυτή την κατάσταση έρχεται ο βασιλεύς, τα πράγματα ησυχάζουν και το εμπόριο και ή γεωργία και οι τέχνες αρχίζουν να προοδεύουν και μάλιστα ή παιδεία. Αυτή η μάθησις θα μας αυξήσει και θα μας ευτυχήσει. Αλλά διά να αυξήσομεν, χρειάζεται και η στερέωσις της πολιτείας μας, η οποία γίνεται με την καλλιέργεια και με την υποστήριξη του Θρόνου. Ο βασιλεύς μας είναι νέος και συμμορφώνεται με τον τόπο μας, δεν είναι προσωρινός, αλλ’ η βασιλεία του είναι διαδοχική και θα περάσει εις τα παιδιά των παιδιών του, και με αυτόν κι εσείς και τα παιδιά σας θα ζήσετε. Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα είπαμε πρώτα υπέρ πίστεως και έπειτα υπέρ πατρίδος. Όλα τα έθνη του κόσμου έχουν και φυλάττουν μια Θρησκεία. Και αυτοί, οι Εβραίοι, οι οποίοι κατατρέχοντο και μισούντο και από όλα τα έθνη, μένουν σταθεροί εις την πίστη τους.

Εγώ, παιδιά μου, κατά κακή μου τύχη, εξ αιτίας των περιστάσεων, έμεινα αγράμματος και δια τούτο σας ζητώ συγχώρηση, διότι δεν ομιλώ καθώς οι δάσκαλοι σας. Σας είπα όσα ο ίδιος είδα, ήκουσα και εγνώρισα, δια να ωφεληθήτε από τα απερασμένα και από τα κακά αποτελέσματα της διχονοίας, την οποίαν να

αποστρέφεσθε, και να έχετε ομόνοια. Εμάς μη μας τηράτε πλέον. Το έργο μας και ο καιρός μας επέρασε. Και αι ημέραι της γενεάς, η οποία σας άνοιξε το δρόμο, θέλουν μετ’ ολίγον περάσει. Την ημέρα της ζωής μας θέλει διαδεχθεί η νύκτα του θανάτου μας, καθώς την ημέραν των Αγίων Ασωμάτων θέλει διαδεχθεί η νύκτα και η αυριανή ήμερα. Εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο, οπού ημείς ελευθερώσαμε• και, δια

να γίνει τούτο, πρέπει να έχετε ως θεμέλια της πολιτείας την ομόνοια, την θρησκεία, την καλλιέργεια του Θρόνου και την φρόνιμον ελευθερία.

Τελειώνω το λόγο μου.Ζήτω ο Βασιλεύς μας Όθων! Ζήτω οι σοφοί διδάσκαλοι! Ζήτω η Ελληνική Νεολαία!Παρά τα ρωσόφιλα αισθήματά του, ο Κολοκοτρώνης πάντα πίστευε πως οι Έλληνες έχουν χρέος να πολεμήσουν

μόνοι τους για την Ανεξαρτησία τους, χωρίς τη βοήθεια των ξένων. Αντιμετώπιζε με δυσπιστία την ανάμειξη των ξένων στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδος, θεωρώντας πως γινόταν πρώτιστα για την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων. Από την άλλη πλευρά, εμφορούμενος από μεγάλη μεγαλοψυχία, συγχώρησε τους εχθρούς του, ακόμα και εκείνους που ευθύνονταν για το θάνατο συγγενών του και του γιου του.

άζζζ θ γ ί ΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠΠ ί ίί ζό θ έέ γό έέέέέέέέέέέέέέ

Παράσταση κάτω από το βλέμμα του Γέρου του Μωριά με πανσέληνο, Πλατεία Άρεως - Τρίπολη

19

Β) «Το πρώτο αντάρτικο» Ο κόσμος πανικοβλήθηκε με τον πυροβολισμό.

Μέσα στον πανικό και το κομφούζιο που ακολούθησε, δεν μάθαμε ποτέ τελικά ποιος ήταν ο δράστης αυτού του επεισοδίου. Κάποιοι είπαν ότι ήταν ένας λοχαγός, άλλ οι του έδωσαν «προαγωγή» και τον είπαν συνταγματάρχη, μερικοί μίλησαν γενικότερα για ένα στρατιωτικό και από στόμα σε στόμα, αυτή η ιστορία απέκτησε θρυλικές διαστάσεις. Η τρίχα έγινε τριχιά και με την τακτική του σπασμένου τηλέφωνου, δημιουργήθηκε ένας θρύλος για το θέατρο του πατέρα μου. Και ο πατέρας μου; Α! Εγώ δεν ανησυχούσα και πολύ, διότι ήμουν πια μέσα στο «κόλπο». Επρόκειτο για ένα τρικ, για ένα είδος ρεκλάμας, εξαιρετικά πρωτοποριακής για την εποχή της. Ο πατέρας έψαχνε να βρει τρόπους πάσης φύσεως, προκειμένου να συγκεντρώνει κόσμο στο θεατράκι του. Και ο καλύτερος τρόπος ήταν να περιβληθεί η όλη επιχείρησή του με τον κατάλλ ηλο μύθο. Ένας τέτοιος θάνατος, που δεν έγινε τελικά, ήταν ο καταλλ ηλότερος κράχτης για το μεγάλο κοινό.

Έτσι, το παραμικρό επεισόδιο στο θέατρο, η οποιαδήποτε ταραχή άνευ λόγου και αιτίας, κάθε τυχαίο περιστατικό με κάποιο θεατή, όλα αυτά πλέον θα αποκτούσαν τεράστιες διαστάσεις, εμπνευσμένα από ένα θάνατο που δεν έγινε ποτέ. «Βαρύτατα τραυματισμένος ο καλλ ιτέχνης! Χαροπαλεύει! Κρίσιμες στιγμές!» και πολλ ά άλλ α παρόμοια γράφονταν και ακούγονταν, έχοντας πετύχει εξαρχής το στόχο τους. Οργίαζαν οι φήμες ότι ο καλλ ιτέχνης θα φοράει αλεξίσφαιρη επένδυση από εδώ και στο εξής, δήθεν για προληπτικούς λόγους, και για κάθε ενδεχόμενο. Παραμύθια! Ο πυροβολισμός έγινε εκ του μακρόθεν με άσφαιρα πυρά, από ένα καλά μελετημένο σημείο και από κάποιο τσιράκι. Υπήρχαν κι άλλ α τσιράκια για τις βρώμικες δουλειές της όλης σχετικής προσπάθειας (προπαγάνδα, παραπλάνηση, διασπορά ψεύτικων ειδήσεων κτλ.), ενώ κάποιο σχετικό «ρολάκι» είχα αναλάβει κι εγώ. Για πολλ ές μέρες μετά, ο πατέρας ήταν εξαφανισμένος και υποτίθεται πως ανάρρωνε, ενώ κάποιοι λέγανε ότι η ψυχή του έσβηνε. Εκείνος δεν αναπαυόταν όμως στο πρώτο Νεκροταφείο αλλ ά στο κρεβάτι, κάνοντας κάποιες απαραίτητες διακοπές εντός της οικίας του και βάζοντας τα γέλια ακούγοντας τις ανταποκρίσεις που του φέρναμε από έξω. Ο μύθος είχε σφυρηλατηθεί για τα καλά! Ο πατέρας όμως πέθανε τελικά και πραγματικά αυτήν τη φορά, καθώς αυτή ήταν η τρίτη και η φαρμακερή. Πραγματοποιήθηκε από φυσικά αίτια και φαινομενικά επρόκειτο για ένα θάνατο σε σχετικά μεγάλη ηλικία, αλλ ά μόνο εγώ το ήξερα καλά ότι ήμουν ο πραγματικός αίτιος για τούτον τον πραγματικό θάνατο. Όλα βεβαίως είχαν ξεκινήσει πιο νωρίς, δέκα έτη πιο πριν, το 1938 στην ακριτική Φλώρινα, όπου έκανα το στρατιωτικό μου. Για τους Αθηναίους, η Φλώρινα ήταν τότε σαν ένας τόπος εξορίας.

Τι ήταν όμως πραγματικά η τότε Φλώρινα; Ήταν ένα πρώην (και επί πολλ ούς αιώνες) μικρό

«ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΕΝΟΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗ»του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη

Νουβέλα βραβευθείσα από την «Πανελλ ήνια Ένωση Λογοτεχνών»

20

χωριό, το οποίο σταδιακά είχε μετατραπεί, επί Τουρκοκρατίας, σε μια κωμόπολη και αργότερα σε πόλη. Το πέρασμα του σιδηρόδρομου ήταν αρκετά καθοριστικό για το μέλλ ον της Φλώρινας και αυτό της έδωσε μια πρώτη αρκετά σοβαρή ώθηση. Η Φλώρινα, όμως, απεκόμισε μεγαλύτερα κέρδη χάρη στα παιχνίδια της Ιστορίας. Η πόλη αυτή απελευθερώθηκε κατά τον πρώτο

Βαλκανικό Πόλεμο του 1912, αλλ ά τότε δεν απελευθερώθηκε τελικά και το ένδοξο Μοναστήρι, το οποίο βρίσκεται 18 χιλιόμετρα βορειότερα και με ενδιάμεσα σύνορα να το χωρίζουν πλέον από την Ελλ άδα. Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος ήθελε με κάθε θυσία να απελευθερώσει το Μοναστήρι που ήταν μια σπουδαία πόλη των γραμμάτων και των τεχνών. Την πόλη αυτή όμως ο Βενιζέλος τη θυσίασε υπέρ της Θεσσαλονίκης, καθώς δεν μπορούσε να κάνει και αλλ ιώς. Κατά την πορεία του από την Κοζάνη, ο ελλ ηνικός στρατός είχε καθυστερήσει και αυτό αποδείχθηκε μοιραίο. Οι Σέρβοι πρόλαβαν το Μοναστήρι και πλήθη Ελλ ήνων αναγκάστηκαν να φύγουν προς το νότο, μεταφέροντας εκεί τις τέχνες και τα γράμματα. Κρύο, παγετός και χιόνια, μαζί με μια στρατοκρατική αντίληψη για τον εχθρό πέρα από τα σύνορα, συμβάδιζαν με την ανερχόμενη καλλ ιτεχνική αύρα της Φλώρινας.

Σε αυτήν εδώ την αύρα λοιπόν, πήρα το καλλ ιτεχνικό βάπτισμα του πυρός. Δεν ξέρω γιατί. Ίσως γιατί με ενέπνευσε το όλο καλλ ιτεχνικό και εικαστικό αναδυόμενο τοπίο μιας πόλης που η μαγιά της φτιαχνόταν με τα καλύτερα ίσως υλικά από το πιο σπουδαίο βόρειο κάστρο του τότε Ελλ ηνισμού. Παίρνοντας όμως το βάπτισμα του πυρός στην τέχνη, έδωσα και την πρώτη μαχαιριά στον πατέρα μου. Δεν το έκανα επίτηδες. Μου βγήκε. Το πρόβλημα δεν ήταν ότι έπαιξα Καραγκιόζη στο στρατό. Αυτό το έκαναν και άλλ οι εκλεκτοί συνάδελφοι και μερικοί για πρώτη φορά σαν εμένα. Το πρόβλημα ήταν ότι είπα πράγματα που δεν έπρεπε να πω, ξεχνώντας μια κυρία που για πολλ ά χρόνια (ή και για πάντα) θα μου καθόταν στο σβέρκο: Ήταν η κυρά λογοκρισία. Πολλ οί συνάδελφοι την είχαν υποστεί (μέσα και έξω από το στρατό), μα εγώ την είχα υποστεί σκοτώνοντας για πρώτη φορά τον πατέρα μου, που τον σκότωσα τρεις φορές συνολικά,

λες και τον εκδικιόμουν για λογαριασμό της μοίρας και για όσα κόλπα έπαιζε ο ίδιος με το θάνατο, ανοιγοκλείνοντάς του το μάτι μόνο και μόνο για πλάκα και για διαφήμιση. Οι συστρατιώτες μου με πιέζανε να τους παίξω μια κωμωδία για να χαλαρώσουμε λίγο, αν και η λέξη «χαλάρωση» δεν ίσχυε για το πολύπαθο στρατιωτικό λεξιλόγιο της εποχής εκείνης. Στο σκίτσο «πετούσα» και σκάρωσα στα γρήγορα έναν Καραγκιόζη και ένα Κολλ ητήρι. Τα κόψαμε, τεντώσαμε και ένα πανί, φροντίσαμε και για το φωτισμό και το έργο άρχισε με μερικά αστειάκια του πατέρα. Η στρατιωτική και επαρχιώτικη παρέα όμως αδυνατούσε να πιάσει εκεί το φινετσάτο αθηναϊκό πνεύμα των αστείων που ήξερα.

Έπρεπε να πω κάτι πιο ταιριαστό με την παρέα. Πώς θα στήναμε και έναν μπερντέ μεγάλο, αν δεν κατάφερνα με την πρώτη να κερδίσω την εμπιστοσύνη τους και να φανώ αντάξιος του ονόματος του πατέρα

21

μου αλλ ά και των διηγήσεών μου για τις εμπειρίες και τις ικανότητές μου ως γιος καραγκιοζοπαίχτη; Κάτι έπρεπε να πω και προσπαθώντας να το βρω, έχασα την αυτοσυγκέντρωσή μου και πέταξα το λάθος, που δεν ήταν λάθος γενικώς αλλ ά ήταν ολέθριο ειδικώς για την εποχή και για το χώρο του στρατοπέδου. Το λάθος αυτό το κατάλαβα πρακτικώς πιο μετά:

- Έλα, λεβέντη μου! Να δω βήμα! Άντρες! Εμπρός! Μαρς! - Πού τους είδες τους άντρες, ρε πατέρα; Μόνος μου είμαι εδώ!- Μη μου χαλάς, σε παρακαλώ, την τάξη. Πρτς, κιρ, κιρ, κιρ!- Και τι μου λες «πρτς, κιρ, κιρ, κιρ»; Αλόγατο είμαι ή γαϊδούρι;- Σταμάτα και ξεκίνα σημειωτόν! Μαρς! Εν, δυο, τρία…- Παντρεύεται η Μαρία…- Μη μιλάς εις τη γραμμή σου, αλλ ιώς θα νευριάσω! Με τάξη, βρε, που θα γελάει ο κόσμος μαζί

σου, που δεν γελάει όμως, αν και έχουμε κωμωδία που θα έχουμε κωμωδία, εάν… Αλλ ά εάν δεν εάν, τότε δεν θα εάν… Με τάξη, βρε Μεταξά, μη σε δείρω!

Το μοιραίο λάθος έγινε. Βουβαμάρα από έξω. Κάτι είχα πει και μέχρι να καταλάβω πως δεν έπρεπε να το πω, το είχα ήδη ξεστομίσει. Δεν χρειαζόταν να ψάξω για κάποιο καρφί μπροστά από

τον μπερντέ. Ήταν πολλ ά τα καρφιά και πρόθυμα στο να εξυπηρετήσουν καταστάσεις. Εξάλλ ου, είχε αναφερθεί, έστω και από τη βιασύνη μου και κατά λάθος, ένα όνομα που δεν έπρεπε να αναφερθεί. Η κωμική αναφορά του ήταν ύποπτη γενικώς: «Ο φάκελός σου ήταν υπεράνω πάσης υποψίας στην αρχή. Γνωρίζαμε κάποια ύποπτα στοιχεία στο ιστορικό σου, αλλ ά η δράση και τα φρονήματα του πατέρα σου στην Αθήνα ήταν καθησυχαστικά και για μας αλλ ά και για σένα. Ο πατέρας σου είναι εθνικόφρων. Είναι πατριώτης. Θεατρίζει τον κόσμο με πατριωτικά έργα. Είναι υπεράνω πάσης υποψίας ο ίδιος και αυτό ήταν για σένα μια προστασία. Γιατί όμως ανέφερες το όνομα του Κυβερνήτη, έτσι όπως το ανέφερες; Για να το περιγελάσεις; Για να το εξευτελίσεις; Για να το βάλεις ίσα κι όμοια με το Κολλ ητήρι;» και άλλ α πολλ ά που κάνανε τον πατέρα μου, σαν τα έμαθε, να μαραζώσει. Το όλο θέμα δεν πρόλαβε να προχωρήσει πολύ. Μπαλώθηκε ευτυχώς και σύντομα εξιλεώθηκα παίζοντας ηρωικά έργα στο στρατό, με πρώτο τον «Καπετάν Γκρη», οργανωμένα με κανονική σκηνή και μεγάλες φιγούρες.

Στη συνέχεια: Γ) «Ο Πορφυρογέννητος Καραγκιοζοπαίχτης»

ΜΜδε

λλάΒέξπεκαδετοήδΔνακάμπ

22

Ο Πολιτιστικός και Περιβαλλοντικός Σύλλογος ‘’Ο ΟΙΒΩΤΑΣ’’ βρίσκεται στο Δήμο Δυτικής Αχαΐας. Σκοπός του είναι η πολιτιστική αναβάθμιση τόσο των μελών του όσο και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Θα θέλαμε να σας γνωστοποιήσουμε την ίδρυση του Λαογραφικού Μουσείου του Συλλόγου Δυμαίων «Ο ΟΙΒΩΤΑΣ», το οποίο λειτουργεί από Δευτέρα έως Παρασκευή και ώρες 9 το πρωί με 1 το μεσημέρι.

Το Μουσείο στεγάζεται στο δημοτικό διαμέρισμα Νιφορέικων Αχαΐας, όπου έχει διαμορφωθεί κατάλληλα, για να διαφυλάξει και να προβάλει την ελληνική παράδοση. Το Μουσείο περιλαμβάνει εκθέματα που

καλύπτουν τη χρονική περίοδο από τις αρχές του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα και ουσιαστικά παντρεύουν στοιχεία της αγροτικής και αστικής λαογραφίας, όπως παραδοσιακές στολές, αργαλειό, υφαντά, αγροτικά εργαλεία και εργαλεία παραδοσιακών επαγγελμάτων, έπιπλα, νομίσματα, οικιακά σκεύη και αντικείμενα καθημερινής χρήσης.

Ο Σύλλογος έχει προβεί και στη δημιουργία δανειστικής Βιβλιοθήκης. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, ο Σύλλογος ζητά τη βοήθειά σας, δωρίζοντας στο Σύλλογο κάθε είδους έντυπες εκδόσεις για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης (οποιοδήποτε είδος βιβλίου: φαντασίας, μυθιστορήματα, εγκυκλοπαίδειες, εγχειρίδια, παιδικά, επιστημονικά, ιατρικά, επαγγελματικά, εκπαιδευτικά, παιδική λογοτεχνία, ιστορικά βιβλία, μυθιστορήματα, ποιητικές συλλογές, βιβλία κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου,

πεζογραφήματα, κλασική λογοτεχνία, θεολογικά βιβλία και άλλα βιβλία, όλων των ειδών, βιβλία που έχουν εξαντληθεί, σπάνια βιβλία και βιβλία που ανήκουν στο δημόσιο τομέα, περιοδικές έντυπες εκδόσεις κλπ.).

Σκοπός της Βιβλιοθήκης είναι: η εξυπηρέτηση και κάλυψη των πνευματικών, πληροφοριακών και εκπαιδευτικών αναγκών των κατοίκων του Δήμου Δυτικής Αχαΐας και των γειτονικών Δήμων καθώς και η διάδοση του βιβλίου στους δημότες, έτσι ώστε να συντελέσει στην προσωπική και πνευματική τους εξέλιξη και να αποτελέσει στοιχείο της καθημερινής τους ζωής.

Μέσα για την επίτευξη του σκοπού είναι: α) ο εμπλουτισμός και η συνεχής ενημέρωση της συλλογής της Βιβλιοθήκης με έντυπο ή μη υλικό που εξυπηρετεί το σκοπό της, β) η χρήση των νέων τεχνολογιών (ηλεκτρονικοί υπολογιστές κ.ά.) για την αξιοποίηση του υλικού της και την επικοινωνία με το κοινό και άλλους φορείς, γ) η προβολή του βιβλίου και της Βιβλιοθήκης μέσα από εκδηλώσεις, δ) η συνεργασία με φορείς του Δήμου, συλλόγους, ιδρύματα και γενικά με κάθε μέσο που θα συντελέσει έμμεσα ή άμεσα στην πραγματοποίηση του σκοπού της και στην εδραίωσή της σαν απαραίτητη πνευματική υποδομή και όχι πολιτιστική πολυτέλεια. Η Βιβλιοθήκη θα στεγασθεί στο Δημοτικό Σχολείο Νιφορέικων και τα εγκαίνιά της θα γίνουν στις 19 Μαΐου 2013.

E-mail: gristagg@gmail.com

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ

«Ο ΟΙΒΩΤΑΣ»