1

Αριθμ. Πρωτ.: 173871/45722/05-11-2013

Πληροφορίες: Αικ. Φλιάτουρα (τηλ.:2131306784), Δ. Φιλιππάκη (τηλ.:2131306811)

Προς: Πίνακα αποδεκτών

Θέμα: Διαμαρτυρία για τη διαχείριση απορριμμάτων Δήμων Πύργου- Αρχαίας Ολυμπίας- Ανδρίτσαινας- Κρεστένων:

Α. Εγκατάσταση δεματοποιητή Β. ΧΑΔΑ στη θέση Λίμνες ΤΚ Αλφειούσας

Αξιότιμοι κύριοι,

Ο Συνήγορος του Πολίτη έλαβε τις υπ’ αρ. φακέλου 173871/15.10.2013 και 173987/16.10.2013 αναφορές1, με αντικείμενο τη διαχείριση απορριμμάτων Δήμων Πύργου- Αρχαίας Ολυμπίας - Ανδρίτσαινας- Κρεστένων. Ειδικότερα, οι πολίτες διαμαρτύρονται για την πρόκληση δυσμενών επιπτώσεων στο Περιβάλλον και τη Δημόσια Υγεία, λόγω της πολυετούς λειτουργίας ΧΑΔΑ στη θέση Λίμνες ΤΚ Αλφειούσας του Δήμου Πύργου και την επικείμενη εγκατάσταση δεματοποιητή απορριμμάτων στην ίδια θέση.

Ο ΣτΠ, ενεργώντας στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του (Ν. 3094/2003, ΦΕΚ 10Α΄), έχει αναλάβει τη διερεύνηση της υπόθεσης.

Ειδικότερα, από τα στοιχεία που μέχρι σήμερα έχουν περιέλθει στη γνώση της Αρχής, προκύπτουν τα ακόλουθα: Α. Ως προς την περιβαλλοντική αδειοδότηση του δεματοποιητή Με την υπ’ αρ. 2853/81696/31.07.2013 Απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου – Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου εγκρίθηκαν Περιβαλλοντικοί Όροι για το έργο «Μονάδα δεματοποίησης με προσωρινή εναπόθεση αστικών απορριμμάτων των Δήμων Πύργου –Αρχαίας Ολυμπίας-Ανδρίτσαινας-Κρεστένων στη θέση “Λίμνες” της Τ.Κ. Αλφειούσας του Δ. Πύργου, Περ. Ενότητας Ηλείας» (εφεξής ΑΕΠΟ). i. Κρίσιμα ζητήματα της διαδικασίας έγκρισης περιβαλλοντικών όρων

Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο της ΑΕΠΟ καθώς και της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, προκύπτουν τα εξής:

1. Σύμφωνα με υπό στοιχείο 41 που έχει ληφθεί υπόψη για την έκδοση της ΑΕΠΟ, η υλοποίηση έργων υποκατάστασης των ΧΑΔΑ (συνοδά έργα) στις περιοχές που δεν εξυπηρετούνται σήμερα από νόμιμες εγκαταστάσεις διαχείρισης στερεών απορριμμάτων αποτελούν «επείγον πρόγραμμα».

1 Της κ. Δήμητρας Λεβεντάκου και της Περιβαλλοντικής Δράσης Ηλείας αντίστοιχα.

2

2. Ο χρόνος ισχύος της εν λόγω ΑΕΠΟ είναι δώδεκα μήνες εφόσον δεν έχει εξαντληθεί ο διαθέσιμος χώρος αποθήκευσης των δεμάτων.

3. Η έκταση στην οποία θα εγκατασταθεί ο δεματοποιητής έχει χαρακτηριστεί ως δασική, ενώ προβλέπεται ρητά να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία παραχώρησης της έκτασης από την αρμόδια υπηρεσία της Διεύθυνσης Δασών πριν την έναρξη κατασκευής του (σελ. 9, παρ. Δ3. 3 της ΑΕΠΟ).

4. Σχετικά με την εξέταση των εναλλακτικών θέσεων τοποθέτησης του δεματοποιητή, η ΜΠΕ αναφέρει «…εξετάστηκαν 3 περιπτώσεις. 1) Θέση Ποτόκι (προηγούμενη εναπόθεση), 2) θέση Λίμνες, 3) θέση Ζαγουρούνι (υποδειχθείσα από κτηματική υπηρεσία). Για την πρώτη περίπτωση (Θέση Ποτόκι) είναι αδύνατος η συνέχιση λειτουργίας λόγω υπερπλήρωσης του χώρου, ο οποίος επιπλέον στερείται Α.Ε.Π.Ο. Για την Τρίτη περίπτωση (θέση Ζαγουρούνι) ο χώρος θεωρείται περίπου ισοδύναμος με τη δεύτερη περίπτωση (θέση Λίμνες) αν και μικρότερος πλην, όμως δεν έχουν ληφθεί οι εγκρίσεις υπηρεσιών κάτι το οποίο θα είναι αρκετά χρονοβόρο…».

5. Ως προς την περιγραφή της διαδικασίας, στην ΑΕΠΟ αναφέρεται «…τα δέματα θα οδηγηθούν στο εργοστάσιο διαχείρισης στερεών αποβλήτων που πρόκειται να κατασκευαστεί στο Νομό Ηλείας στη θέση Τριανταφυλλιά είτε σε άλλα λειτουργούντα εργοστάσια διαχείρισης στερεών αποβλήτων σύμφωνα με τον ΠΕΣΔΑ2…».

ii. Απόψεις – Ερωτήματα του Συνηγόρου του Πολίτη Ο Συνήγορος του Πολίτη κατανοεί την αναγκαιότητα εξεύρεσης λύσεων για την διαχείριση των απορριμμάτων, η οποία στην προκειμένη περίπτωση έχει διαπιστωθεί με διαδοχικές αποφάσεις κήρυξης συγκεκριμένων Δήμων του Νομού Ηλείας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, επί της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης του δεματοποιητή, θεωρεί ότι ανακύπτουν τα ακόλουθα κρίσιμα ζητήματα που χρήζουν διευκρινίσεων και περαιτέρω διερεύνησης:

1. Από τα μέχρι σήμερα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η Αρχή, διαπιστώνεται η προώθηση λύσεων που χαρακτηρίζονται ως προσωρινές, χωρίς όμως να υφίσταται ωριμότητα σχεδιασμού και κατασκευής των οριστικών έργων διαχείρισης. Ειδικότερα, από τα αναφερόμενα στην ΑΕΠΟ δεν προκύπτει να έχει προσδιοριστεί ο ακριβής χρόνος κατασκευής του εργοστασίου στη θέση Τριανταφυλλιά, ούτε η θέση των άλλων εργοστασίων στα οποία θα οδηγηθούν τα δέματα. Συνεπώς, παραμένουν αδιευκρίνιστα ο χρόνος και η οριστική θέση διαχείρισης των δεμάτων.

2. Παρακαλείται η αρμόδια υπηρεσία της Διεύθυνσης Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης να ενημερώσει εάν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία παραχώρησης της έκτασης επέμβασης για το συγκεκριμένο έργο.

3. Στο άρθρο 11 παρ. 4 του Ν. 4014/20113 προβλέπεται ότι: «…Τα περιεχόμενα του φακέλου της ΜΠΕ ανά υποκατηγορία έργου ή δραστηριότητας…...Τα περιεχόμενα της μελέτης εμπεριέχουν τουλάχιστον τα αναφερόμενα στο Παράρτημα ΙΙ…». Εν συνεχεία, στο Παράρτημα ΙΙ προσδιορίζονται τα Ελάχιστα περιεχόμενα φακέλου ΜΠΕ, στα οποία περιλαμβάνονται τα ακόλουθα: «…3) Περιγραφή και αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων, ιδίως ως προς τη θέση, το μέγεθος ή/και την τεχνολογία αυτών … που εξετάστηκαν από τον φορέα του έργου ή της δραστηριότητας και παρουσίαση των κύριων λόγων της

2 Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης Απορριμμάτων. 3 Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος (ΦΕΚ Α΄ 209, 21.09.2011).

3

επιλογής της προτεινόμενης λύσης σχετικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον...». Ωστόσο, στην ΜΠΕ γίνεται απλή αναφορά στις εναλλακτικές θέσεις χωρίς να υπάρχει επαρκής αιτιολόγηση για τον αποκλεισμό τους. Ταυτόχρονα, ο αποκλεισμός των θέσεων θεμελιώθηκε σε λόγους σκοπιμότητας και όχι με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς διαφαίνεται ότι η επιλογή της θέσης έγινε χωρίς ουσιαστική αξιολόγηση της επιλεγείσας θέσης, ήτοι δια της ατόπου αποκλεισμού των υπολοίπων, και αποκλειστικά με κριτήρια επίσπευσης της διαδικασίας.

4. Δεδομένου ότι από τα στοιχεία των φακέλων των αναφορών, προκύπτει ότι η Θέση Λίμνες, όπου πρόκειται να εγκατασταθεί ο δεματοποιητής βρίσκεται πλησίον της κοίτης του ποταμού Αλφειού, ενώ δεν γίνεται σχετική μνεία στην εγκριθείσα ΜΠΕ, παρακαλούμε να ενημερωθεί η Αρχή σχετικά με την ακριβή απόσταση του έργου από την κοίτη του ποταμού αποστέλλοντας κάθε σχετικό στοιχείο (π.χ τοπογραφικό διάγραμμα της ευρύτερης περιοχής με αποτύπωση των αποστάσεων, υδρογεωλογικά στοιχεία κλπ).

5. Ειδικά η Δ/νση Περ/ντος & Χωρικού Σχεδιασμού της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Π.Δ.Ε.Ι.Ν., ως αρμόδια για την έκδοση της επίμαχης ΑΕΠΟ, παρακαλείται όπως αποστείλει στην Αρχή το σύνολο των εγκρίσεων και γνωμοδοτήσεων που περιλαμβάνονται στο σχετικό φάκελο (υπό στοιχεία 23-41 σχετικά έγγραφα που μνημονεύονται στην ΑΕΠΟ).

6. Να διευκρινιστεί ο τρόπος με τον οποίο θα διασφαλίζεται ο ενδελεχής έλεγχος της ποιότητας των αποβλήτων που θα οδηγούνται στον δεματοποιητή, ώστε να αποφεύγεται η είσοδος επικινδύνων στερεών αποβλήτων, όπως άλλωστε επισημαίνεται , μεταξύ άλλων, και στην υπ’ αρ. 41/28.02.2013 απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου στο πλαίσιο γνωμοδότησής του για την ΜΠΕ του έργου.

Β. Ως προς τη λειτουργία ΧΑΔΑ i. Ιστορικό

Από τα στοιχεία των φακέλων των αναφορών, προκύπτουν τα ακόλουθα ως προς το ιστορικό λειτουργίας του ΧΑΔΑ στην επίμαχη θέση:

Σύμφωνα με υπ’ αρ. 5945/18.10.2013 έγγραφο της Ζ’ Εφορείας Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων στη θέση Λίμνες του Δήμου Πύργου υφίστατο λατομείο από το 1987. Εν συνεχεία, στη συγκεκριμένη θέση ο πρώην Δήμος Βώλακος δημιούργησε ΧΑΔΑ ο οποίος ήταν σε χρήση έως το 2010. Με την υπ’ αρ. 4829/16.07.2010 απόφαση του Νομάρχη Ηλείας αποφασίστηκε η παύση λειτουργίας δεκατεσσάρων ενεργών ΧΑΔΑ του Νομού, μεταξύ των οποίων και αυτός στη θέση Λίμνες. Ωστόσο, ο Δήμος Βώλακος εξακολούθησε παρανόμως τη λειτουργία του, με συνέπεια την επιβολή προστίμου ύψους τριάντα τεσσάρων χιλιάδων είκοσι (34.020) ΕΥΡΩ με την υπ’ αρ. 5363/08.08.2010 απόφαση του Νομάρχη Ηλείας.

Εν συνεχεία, ο Δήμος Πύργου κατέθεσε μελέτη αποκατάστασης της περιοχής και εκδόθηκε η υπ’ αρ. 6130/95819/01.09.2010 άδεια αποκατάστασης για το ΧΑΔΑ.

Με την υπ’ αρ. 115/939/03.02.2012 Απόφαση του Ειδικού Γραμματέα Υδάτων του ΥΠΕΚΑ εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον-Αειφόρος Ανάπτυξη» η Πράξη με τίτλο «Αποκατάσταση ΧΑΔΑ στη θέση Λίμνες της ΤΚ Αλφειούσας του Δήμου Πύργου με κωδικό MIS 365020. Το ύψος χρηματοδότησης της συγκεκριμένης

4

πράξης ανέρχεται στα εβδομήντα έξι (76.000) ΕΥΡΩ. Στην περιγραφή του έργου αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι θα γίνει: «…διάστρωση ανάπτυξης πρασίνου με διάστρωση φυτικής γης κατάλληλης για φύτευση σε όλους τους χώρους…Ο χώρος θα δοθεί σε φυσική αναγέννηση…».

Το 2012, λόγω μη ύπαρξης ΧΥΤΑ στους Δήμους Πύργου- Αρχαίας Ολυμπίας – Ανδρίτσαινας – Κρεστένων προκλήθηκε σοβαρό πρόβλημα με την αποκομιδή απορριμμάτων. Με την υπ’ αρ. 240816/9761/06.10.2012 απόφαση του Τμήματος Πολιτικής Προστασίας της Π.Ε Ηλείας κηρύχθηκαν οι Δήμοι Πύργου και Αρχαίας Ολυμπίας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης για χρονικό διάστημα τριών μηνών. Με την υπ’ αρ. 208847/55387/01.08.2013 νεότερη απόφαση του ως άνω Τμήματος παρατάθηκε η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.

Από το υπ’ αρ. πρωτ. 3123/92196/19.08.2013 έγγραφο της του Τμήματος Περιβαλλοντικού και Χωρικού Σχεδιασμού της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης προκύπτει ότι, ελλείψει ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων στην Π.Ε Ηλείας, έχει δοθεί παράταση λειτουργίας για το συγκεκριμένο ΧΑΔΑ μέχρι τη λειτουργία του δεματοποιητή απορριμμάτων σε παρακείμενο γήπεδο. ii. Απόψεις Υπηρεσιών 1. Η Ζ’ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων, στο υπ’ αρ.

5945/18.10.2013 έγγραφό της, ανέφερε ότι: «…εν όψει της ήδη διαμορφωμένης ως προς το θέμα κατάστασης και παρόλη την εξαρχής αντίρρησή της, παραχώρησε προσωρινή άδεια υπό όρους για το θέμα, σεβόμενη το γεγονός της κηρύξεως του νομού Ηλείας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης εκ μέρους πολιτικής προστασίας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος…..με το υπ’ αρ. 5717/09.10.2013 έγγραφό της γνωστοποίησε στο Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας ότι, στο εξής δεν πρέπει να θεωρεί αυτονόητη την εκ μέρους της έγκριση των διαδοχικώς ανανεωμένων παρατάσεων προσωρινής απόρριψης απορριμμάτων στην εν λόγω θέση, αλλά να υποβάλλει σχετικό αίτημα προς αυτήν για την κατά νόμο γνωμοδότηση…».

Εξάλλου, με το υπ’ αρ. 3199/05.08.2003 παλαιότερο έγγραφό της, η ίδια υπηρεσία είχε εκφράσει την άποψη ότι «…η προαναφερθείσα θέση εφάπτεται των ορίων του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της κοίτης του Αλφειού ποταμού….και επομένως δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί ως σκουπιδότοπος διότι υπάρχει έμμεση βλάβη του αρχαιολογικού χώρου….Επίσης, το μεγάλο ρεύμα τουριστών που διέρχεται από την επαρχιακό οδό Κρεστένων- Ολυμπίας κατευθυνόμενο προς την Αρχαία Ολυμπία αντικρίζει την αλγεινή εικόνα της οδού κατά μήκος της οποίας έχουν αποτεθεί σκουπίδια και απορρίμματα κάθε είδους, ενώ η δυσοσμία που αναδύεται είναι απωθητική….».

2. Το Τμήμα Περιβάλλοντος της πρώην Ν.Α Ηλείας, με το υπ΄ αρ. 957/10.09.2003 έγγραφό του, είχε εκφράσει αναλυτικά τις απόψεις του για τη λειτουργία χωματερής στη επίμαχη θέση, με την τότε ονομασία «Κατσαρού-Κανιά», στο πρώην λατομείο Μακρυσίων. Μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι: «…ο χώρος στον οποίο ο Δήμος Βώλακος σήμερα εναποθέτει τα απορρίμματά του αποτελεί συνέχεια της παλαιάς κοίτης του Αλφειού ποταμού και αποτελείται από ιδιαίτερα υδροπερατούς σχηματισμούς….Ο υπόγειος υδροφόρος ορίζοντας στην περιοχή βρίσκεται σε μικρό βάθος λόγω της γειτνίασης με τον Αλφειό ποταμό και τη λίμνη του φράγματος Φλόκα…Η διάθεση των απορριμμάτων…ευνοεί τη μεταφορά των ρύπων μέσω των υπόγειων νερών στη γύρω περιοχή, λόγω δε της χρήσης των νερών του Αλφειού για άρδευση, η ρύπανση μεταφέρεται σε μεγαλύτερη απόσταση και εγκυμονούνται κίνδυνοι για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία…». Καταλήγοντας η ως άνω υπηρεσία

5

είχε προτείνει, μεταξύ άλλων, την άμεση διακοπή της χρήσης του χώρου ως χωματερής.

3. Το Τμήμα Παρακολούθησης & Προστασίας των υδατικών πόρων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου – Δυτικής Ελλάδας & Ιονίου στο υπ’ αρ. πρωτ. 93097/3027/14.08.2013 έγγραφό του αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι: «…Οι δυνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη λειτουργία ενός ΧΑΔΑ κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές και συνήθως μη αναστρέψιμες…το πρώτο εδάφιο της παρ. 8.2.6. του Σχεδίου Διαχείρισης του Υδατικού Διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου…αναφέρει για την Λεκάνη απορροής Αλφειού….Από τις πλέον σημαντικές παραμέτρους πίεσης για τη λεκάνη είναι αυτή της ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων. Στην περιοχή υπάρχουν ακόμη αρκετοί ΧΑΔΑ, οι οποίοι είτε είναι ακόμη ενεργοί είτε δεν έχουν αποκατασταθεί πλήρως….». Καταλήγοντας, η υπηρεσία εξέφρασε την άποψη ότι προκύπτει η αναγκαιότητα λήψης μέτρων από τις αρμόδιες για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων υπηρεσίες, για την εξάλειψη του φαινομένου της ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων και για την αποκατάσταση των λειτουργούντων ΧΑΔΑ.

4. Το Δασαρχείο Ολυμπίας, με το υπ’ αρ. 67570/1978/18.06.2013 έγγραφό του αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι στην περιοχή «Λίμνες- Κανιά» της Τ.Κ Αλφειούσας διαπιστώθηκε η εναπόθεση αδρανών υλικών που είχαν ληφθεί από τον γειτονικό λατομικό – δασικό χώρο και παρατηρήθηκε κάποια μικρή ζημιά στη δασική βλάστηση. Επιπρόσθετα, επεσήμανε την άποψή του για την αναγκαιότητα λήψης μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας, αλλά και του δάσους από φαινόμενα πυρκαγιάς την καλοκαιρινή περίοδο.

5. Το Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας Π.Ε Ηλείας με το υπ’ αρ. πρωτ. 7619/249939/16.10.2013 έγγραφό του ενημέρωσε ότι διενήργησε αυτοψία στο χώρο του ΧΑΔΑ στη θέση Λίμνες, όπου μεταξύ άλλων, διαπιστώθηκαν: «….γινόταν απευθείας απόθεση στο έδαφος….δίπλα σε ένα νεοφυτεμένο δέντρο υπήρχε και νοσοκομειακό απόβλητο….πριν την είσοδο στο ΧΑΔΑ και στη διαμορφωμένη έκταση υπήρχαν λάστιχα αυτοκινήτων, σε άλλο μπάζα και σε τρίτο σπασμένες λάμπες…Εντός του ΧΑΔΑ είχε εναποτεθεί σε όλο τον χώρο του αστικών στερεών απορριμμάτων…κατά δήλωση των κατοίκων της περιοχής δεξιά της εισόδου υπήρχε και υδροληψία…στο χώρο υπήρχε τριαξονικό όχημα με τράκτορα και ερπυστριοφόρος φορτωτής που κατά το χρόνο της αυτοψίας δεν εκτελούσε εργασίες… στο χώρο του ΧΑΔΑ υπήρχε έντονη οσμή από τα απορρίμματα που είχαν εναποτεθεί…».

iii. Απόψεις – Ερωτήματα του Συνηγόρου του Πολίτη Ενόψει όλων των ανωτέρω, κρίνεται απαραίτητη η διενέργεια αυτοψίας από τους αρμόδιους ελεγκτικούς μηχανισμούς στην περιοχή Λίμνες Αλφειούσας, προκειμένου να διαπιστωθούν οι υφιστάμενες συνθήκες λειτουργίας του ΧΑΔΑ και να διερευνηθούν οι επιπτώσεις του στον υδροφόρο ορίζοντα, στην προστασία του Περιβάλλοντος και τη Δημόσια Υγεία. Επίσης, χρήζει διερεύνησης η προέλευση των απορριμμάτων που εναποτίθενται στο ΧΑΔΑ, καθώς στην υπ’ αρ. πρωτ. 7619/249939/16.10.2013 έκθεση αυτοψίας του Τμήματος Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας Π.Ε Ηλείας αναφέρεται η ύπαρξη και νοσοκομειακού αποβλήτου.

Ειδικότερα, παρακαλούνται η Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος του ΥΠΕΚΑ, η Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου – Δυτικής Ελλάδας

6

& Ιονίου, καθώς και ο Περιφερειάρχης Δυτικής Ελλάδας, μέσω της σύστασης ΚΕΠΠΕ, για τις σχετικές ενέργειές τους, προκειμένου να διενεργηθούν οι απαραίτητοι έλεγχοι. Επιπρόσθετα, παρακαλούνται οι αρμόδιες υπηρεσίες, στις οποίες αποστέλλεται τον παρόν, όπως παράσχουν στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, την απαραίτητη πληροφόρηση σχετικά με τα κάτωθι:

Την αποστολή τοπογραφικού διαγράμματος της ευρύτερης περιοχής με αποτύπωση των χώρων λειτουργίας του ΧΑΔΑ και της επικείμενης εγκατάστασης του δεματοποιητή, καθώς και των αποστάσεών τους από τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας και της κοίτης του ποταμού Αλφειού.

Τον έλεγχο της ποιότητας των υδάτων του Αλφειού ποταμού και του υδροφόρου ορίζοντα, ώστε να διαπιστωθούν οι επιπτώσεις της μακροχρόνιας εναπόθεσης απορριμμάτων στη συγκεκριμένη περιοχή. Το ζήτημα θεωρείται μείζονος σημασίας, δεδομένου ότι τα ύδατα της περιοχής χρησιμοποιούνται για άρδευση των καλλιεργειών4. Ειδικότερα, στην παρ. 3γ του αρ. 5 του ΠΔ 132/10 (Οργανισμός Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας), προβλέπεται ότι «Στο Τμήμα Υδροοικονομίας υπάγονται οι αρμοδιότητες που αφορούν...μέριμνα για τον έλεγχο των σημειακών και διάχυτων εκπομπών ρύπων στα επιφανειακά, υπόγεια και παράκτια ύδατα...η επιβολή μέτρων και κυρώσεων για την προστασία των υδάτων...». Συνεπώς, παρακαλείται το Τμήμα Υδροοικονομίας της Δ/νσης Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, στην αρμοδιότητα του οποίου υπάγεται ο ως άνω έλεγχος, να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες.

Η αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία να διευκρινίσει υπό ποιους όρους και για πόσο χρονικό διάστημα παραχώρησε προσωρινή άδεια για το εν λόγω έργο, ιδίως εν όψει του ότι εφάπτεται των ορίων του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου της κοίτης του Αλφειού ποταμού.

Την ενημέρωση για το στάδιο που βρίσκεται η διαδικασία αδειοδότησης του εργοστασίου διαχείρισης στη θέση Τριανταφυλλιά και πότε προγραμματίζεται η έναρξη λειτουργίας του. Η ανωτέρω πληροφόρηση είναι ιδιαίτερα σημαντική, ιδίως εν όψει του ότι ο χρόνος έναρξης της λειτουργίας του εργοστασίου είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το χρόνο διαχείρισης των απορριμμάτων με δεματοποίηση, καθώς και με τη δυνατότητα μεταφοράς των δεμάτων στο χώρο του εργοστασίου.

Δεδομένου ότι η αποκατάσταση του ΧΑΔΑ έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον-Αειφόρος Ανάπτυξη 2007-2013», παρακαλούμε να μας ενημερώσετε για το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της συγκεκριμένης δράσης, η οποία χρηματοδοτείται από το Ταμείο Συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Καταλήγοντας, ο Συνήγορος του Πολίτη θα ήθελε να σας ενημερώσει σχετικά με τα ακόλουθα: 1. Στο πλαίσιο της συμμόρφωσης προς το περιεχόμενο της από 6-10-2005

καταδικαστικής απόφασης του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υπόθεση C-502/03 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας για τη

4 Βλ. σχετική αλληλογραφία στο πλαίσιο της άσκησης του κοινοβουλευτικού ελέγχου και σελ .9 της ΜΠΕ (θεσμοθετημένες χρήσεις για τον ποταμό Αλφειό είναι η άρδευση και η διαβίωση ψαριών).

7

λειτουργία ανεξέλεγκτων χώρων διάθεσης αποβλήτων (ΧΑΔΑ), το Υπουργείο ΠΕΚΑ εξέδωσε την υπ’ αρ. 19 Εγκύκλιο (αριθ. Πρωτ. οικ. 134468/7076/8-12-2011) «Επείγον πρόγραμμα παύσης λειτουργίας ΧΑΔΑ». Στην ως άνω Εγκύκλιο αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι: «...είναι σκόπιμο να υλοποιηθούν άμεσα έργα υποκατάστασης των ΧΑΔΑ ...δεματοποιητές υπολειμμάτων και χώροι ...νόμιμης προσωρινής αποθήκευσης μέχρι ένα έτος...τα έργα...συμβάλλουν στην ταχύτερη επίτευξη...για την οριστική εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης, συνεπώς μπορούν να υλοποιηθούν ακόμα και εάν δεν έχουν προβλεφθεί ρητά στον οικείο εν ισχύ ΠΕΣΔΑ...».

Επιπρόσθετα, στην παρ. 5 του άρθρου 57 του Ν.4042/2012 (Ποινική Προστασία του περιβάλλοντος-Απόβλητα- Αυθαίρετα κλπ) ορίζεται ότι: «...προκειμένου να παύσει άμεσα η λειτουργία χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων ...σε Διαχειριστικές Ενότητες Περιφερειών στις οποίες δεν υπάρχει εν λειτουργία ΧΥΤΑ προβλεπόμενος από τον αντίστοιχο ΠΕΣΔΑ...ούτε εν λειτουργία χώρος αποθήκευσης...μπορεί να καθορίζεται για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει την τριετία, με κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής, ο τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων ...κατά παρέκκλιση των υφιστάμενων και εγκεκριμένων ΠΕΣΔΑ...».

Στο Νομό Ηλείας ισχύει το υπ’ αριθ. πρωτ. 9966/20.12.2005 ΠΕΣΔΑ, στο οποίο προβλέπεται να λειτουργήσει ένας ΧΥΤΑ και δύο ΣΜΑ, δηλαδή δεν προβλέπεται η εγκατάσταση δεματοποιητή. Επομένως, η εγκατάσταση του επίμαχου δεματοποιητή αποτελεί τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων κατά παρέκκλιση του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ, που σύμφωνα με την ως άνω νομοθετική διάταξη, θα έπρεπε

να είχε προβλεφθεί με την έκδοση σχετικής ΚΥΑ. Ωστόσο, από τα στοιχεία που έχουν τεθεί υπόψη της Αρχής δεν προκύπτει η έκδοση σχετικής ΚΥΑ που να παρέχει τη δυνατότητα εγκατάστασης δεματοποιητή πριν την έκδοση της ΑΕΠΟ από το Γενικό Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης.

2. Επίσης, από τα στοιχεία που έχουν τεθεί υπόψη της Αρχής, συνάγεται ότι η εγκατάσταση δεματοποιητή, ως τρόπος διαχείρισης απορριμμάτων, δεν προβλέπεται ούτε από το ΠΕΣΔΑ, ούτε από σχετική νομοθετική διάταξη. Αντίθετα, εισάγεται ως «άμεσο έργο υποκατάστασης ΧΑΔΑ – συνοδό έργο» στην υπ’ αρ. 19 Εγκύκλιο του Υπουργείου ΠΕΚΑ μαζί με άλλους τρόπους διαχείρισης, όπως σταθμοί μεταφόρτωσης απορριμμάτων (ΣΜΑ) κ.α. Ειδικότερα, στις παρ. 3, 4 και 7 της Εγκυκλίου αναφέρεται: «3. Τα έργα…μπορούν να υλοποιηθούν ακόμα και εάν δεν έχουν προβλεφθεί ρητά στον οικείο εν ισχύ ΠΕΣΔΑ…4. Τα έργα…πρέπει να θεωρούνται…ως συνοδά έργα των έργων αποκατάστασης στο πλαίσιο επίτευξης του στόχου των οικείων ΠΕΣΔΑ για την εξάλειψη της ανεξέλεγκτης διάθεσης. Ως εκ τούτου είναι δυνατή η κατά περίπτωση απαιτούμενη αδειοδότησή τους…7. Η υλοποίηση των συνοδών έργων αποτελεί επείγον πρόγραμμα».

Συνεπώς, καθίσταται σαφές ότι το περιεχόμενο της συγκεκριμένης Εγκυκλίου εισάγει αποκλίσεις από τις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις. Στο σημείο αυτό, σας ενημερώνουμε ότι οι πάσης φύσεως εγκύκλιοι δεν είναι δυνατόν να εισάγουν

απόκλιση από τις ρυθμίσεις που θεσπίζει ιεραρχικώς ανώτερη πηγή δικαίου, όπως εν προκειμένω ο νόμος 4042/2012, και σε καμιά περίπτωση δεν είναι δυνατόν να εισάγουν διατάξεις αποκλίνουσες από εκείνες του κανονιστικού πλαισίου που εξειδικεύουν. Συνεπώς, οι ιεραρχικώς προϊστάμενοι των υπηρεσιακών σχηματισμών του Κράτους προβαίνουν στην έκδοση ερμηνευτικών εγκυκλίων προκειμένου να

8

επεξηγήσουν ή σχολιάσουν έναν νόμο, δεν νομιμοποιούνται όμως να προβούν, κατ’ αυτόν τον τρόπο, στην τροποποίηση ή κατάργησή του5.

Επιπλέον, δεν είναι δυνατόν να γίνεται επίκληση του επείγοντος για την

εισαγωγή αποκλίσεων από τις ισχύουσες διατάξεις διότι, μετά την από 6-10-2005 καταδικαστική απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Ελληνικές Αρχές επανειλημμένα δεσμεύτηκαν για το κλείσιμο και την αποκατάσταση του συνόλου των ΧΑΔΑ, θέτοντας αποκλειστικές προθεσμίες (έως το τέλος του 2007, στη συνέχεια ως το τέλος του 2008, μετά έως τις 16 Ιουλίου 2010 και κατόπιν έως 1 Ιουλίου 2011), οι οποίες δυστυχώς παρήλθαν άκαρπες).

Το ανωτέρω ζήτημα, της πρόβλεψης με Εγκυκλίους διαφορετικών ρυθμίσεων από τις ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις, έχει ήδη απασχολήσει τον Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος έχει διατυπώσει τις απόψεις του στην Ετήσια Έκθεσή του για το έτος 2011, καθώς σε σχετικό Πόρισμά του6.

3. Στο υπ’ αρ. πρωτ. 2328/26.11.20112 έγγραφο της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Πύργου περί χρήσεων γης στη θέση Λίμνες αναφέρεται ότι η συγκεκριμένη περιοχή ευρίσκεται εντός ΖΟΕ Ε΄. Στο έγγραφο αυτό, επίσης, αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: «…..οι χρήσεις στην περιοχή καθορίζονται από την παρ. V του άρθρου 3 του από 03.09.1993 Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ Δ΄/1161/20/.09.1993) και από την παρ. 6 του άρθρου 57 του Ν. 4042/2012….όπου…μπορούν να χωροθετούνται…εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, όπως χώροι υγειονομικής ταφής, σταθμοί μεταφόρτωσης απορριμμάτων….με τα κριτήρια, τις διαδικασίες και τις προϋποθέσεις που αναφέρονται στην παράγραφο αυτή…».

Ωστόσο, στο ως άνω άρθρο 57 παρ. 6 του Ν. 4042/2012 ορίζεται ότι οι εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων μπορούν να χωροθετούνται σε περιοχές εντός ΖΟΕ: «…σύμφωνα με τα ισχύοντα και σε εφαρμογή του Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων (Π.Ε.Σ.Δ.Α.)…». Δεδομένου, ότι, όπως προαναφέρθηκε, η εγκατάσταση του δεματοποιητή δεν προβλέπεται στο ΠΕΣΔΑ της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος, προκύπτει ότι δεν πληρείται η προϋπόθεση που τίθεται με την ως άνω διάταξη

νόμου για χωροθέτηση τέτοιου είδους έργων εντός της ΖΟΕ.

4. Επίσης, τα έργα υποκατάστασης των ΧΑΔΑ, όπως προβλέπονται στη σχετική Εγκύκλιο του ΥΠΕΚΑ, είναι αμφίβολο εάν θα επιλύσουν έστω και προσωρινά το πρόβλημα. Ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πλαίσιο διερεύνησης σχετικής με το ζήτημα της διάθεσης στερεών αποβλήτων7 αναφοράς, έχει διατυπώσει την εξής άποψη :

Δεν διασφαλίζεται εάν ο εκάστοτε «χώρος νόμιμης προσωρινής αποθήκευσης μέχρι ένα έτος», όπως εν προκειμένω ο χώρος δεματοποίησης και προσωρινής

5 Επ. Σπηλιωτόπουλος, Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, Τόμος 1, σελ. 116, 117, 13η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, 2010, όπου διαλαμβάνεται ότι δεν αποτελούν διοικητικές πράξεις οι «ερμηνευτικές εγκύκλιοι» που εκδίδουν οι ιεραρχικώς προϊστάμενοι των διάφορων υπηρεσιακών σχηματισμών του Κράτους (όπως εν προκειμένω ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου) κατά την άσκηση του προληπτικού ιεραρχικού ελέγχου, οι οποίες επαναλαμβάνουν, σχολιάζουν και επεξηγούν τις διατάξεις των νομοθετικών και κανονιστικών πράξεων και παρέχουν οδηγίες για τον τρόπο εφαρμογής τους. Αντίθετα οι λεγόμενες «κανονιστικές εγκύκλιοι» με τις οποίες καθορίζονται καθήκοντα των ιεραρχικώς υφισταμένων υπαλλήλων και επιβάλλονται υποχρεώσεις ή αναγνωρίζονται δικαιώματα στους διοικουμένους, έχουν χαρακτήρα κανονιστικής διοικητικής πράξης. 6 Βλ. Σχετικά Ετήσια Έκθεση Συνηγόρου του Πολίτη 2011, σελ. 103 και το από Σεπτεμβρίου 2012 Πόρισμά του με

Θέμα: «Ανεξέλεγκτος χώρος διάθεσης στερεών αποβλήτων στην περιοχή “Κοσσίνι” του Δήμου Τήνου» (υπόθεση 145300/2011).

7 Βλ σχετ. Το από Σεπτεμβρίου 2012 Πόρισμά του με Θέμα: «Ανεξέλεγκτος χώρος διάθεσης στερεών αποβλήτων στην περιοχή “Κοσσίνι” του Δήμου Τήνου» (υπόθεση 145300/2011).

9

αποθήκευσης, που προωθείται από τους οικείους Δήμους, θα παραμείνει σε

λειτουργία μόνο για ένα έτος και δεν θα μετατραπεί σε νέο ΧΑΔΑ8. Αξιολογώντας το γεγονός ότι: α. δεν έχουν ξεκινήσει μέχρι σήμερα οι διαδικασίες για τη χωροθέτηση των προβλεπόμενων από τον εγκεκριμένο περιφερειακό σχεδιασμό έργων διαχείρισης και β. ότι ο απαιτούμενος χρόνος για την ολοκλήρωση της απαιτούμενης διαδικασίας (εκπόνησης των μελετών, της επιλογής του χώρου, της δημοπράτησης, της κατασκευής και της θέσης σε αποδοτική λειτουργία των έργων) από την πράξη έχει αποδειχθεί ότι ξεπερνάει το έτος, αμφισβητείται ο προσωρινός

χαρακτήρας τέτοιου είδους έργων.

5. Επιπρόσθετα, με την υπ΄ αρ. 167393/05.04.2013 ΚΥΑ εγκρίθηκε Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Σχεδίου Διαχείρισης των λεκανών απορροής ποταμών του υδατικού διαμερίσματος Δυτικής Πελοποννήσου (ΥΔ 01). Ειδικά για τη λεκάνη απορροής Αλφειού (ΛΑΠ), η οποία υπάγεται στο εν λόγω Υδατικό Διαμέρισμα, εκτιμάται ότι το 80% των συνολικών αναγκών σε νερό προορίζεται για αρδευτικές ανάγκες. Επίσης, στο εγκεκριμένο σχέδιο διαχείρισης προβλέπονται, μεταξύ άλλων, ειδικοί περιβαλλοντικοί στόχοι για την προστασία και αποκατάσταση της ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων έως το 2015. Προκειμένου να επιτευχθούν οι ανωτέρω στόχοι, προβλέπεται η υλοποίηση συγκεκριμένων μέτρων, όπως: μέτρα για τις σημειακές πηγές απορρίψεων που ενδέχεται να προκαλέσουν ρύπανση και έλεγχοι εκπομπών ρύπων (π.χ πρόγραμμα διερευνητικής παρακολούθησης ποιοτικής κατάστασης στα υπόγεια υδατικά συστήματα και στα επιφανειακά σώματα στις περιοχές υφιστάμενων ΧΥΤΑ).

Κατόπιν των ανωτέρω, παρακαλούνται η αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΚΑ, η Διεύθυνση Υδάτων της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης και το Τμήμα Υδροοικονομίας της οικείας Περιφέρειας να ενημερώσουν την Αρχή σχετικά με το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των συγκεκριμένων μέτρων στη ΛΑΠ Αλφειού, για την επίτευξη των στόχων που τίθενται με την προαναφερόμενη ΚΥΑ.

Ευελπιστώντας στη συνεργασία σας για την αντιμετώπιση του κρίσιμου ζητήματος της διαχείρισης στερεών αποβλήτων στο Νομό Ηλείας, παρακαλούμε για τις έγγραφες απόψεις σας επί των ανωτέρω ζητημάτων και παραμένουμε στη διάθεσή σας για περαιτέρω διευκρινήσεις.

Με τιμή

Ιωάννης Π. Σαγιάς

Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη

8 Σύμφωνα με την παρ. η, του άρθρου 2, της ΚΥΑ 29407/3508/2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή αποβλήτων» «...χώρος υγειονομικής ταφής...κάθε χώρος διάθεσης αποβλήτων...επί ή εντός του εδάφους...κάθε μόνιμος (δηλαδή χρησιμοποιούμενος άνω του έτους) χώρος προσωρινής αποθήκευσης αποβλήτων...».

10

Προς: κ. Εμμανουήλ Αγγελάκα Γενικό Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου- Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου Ν.Ε.Ο Πατρών-Αθηνών 158 ΤΚ 26442, Πάτρα

Τμήμα Περιβαλλοντικού & Χωρικού Σχεδιασμού Αποκεντρωμένης Διοίκησης Π.Δ.Ε. & Ι. Ν.Ε.Ο Πατρών-Αθηνών 33 ΤΘ 5036, ΤΚ 26110, Πάτρα

κ. Απόστολο Κατσιφάρα Γραφείο Περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδος Ν.Ε.Ο Πατρών-Αθηνών 32 ΤΚ 26441, Πάτρα

Διεύθυνση Υδάτων Δυτικής Ελλάδας Τμήμα Παρακολούθησης και Προστασίας υδατικών Πόρων Αποκεντρωμένης Διοίκησης Π.Δ.Ε. & Ι. Ν.Ε.Ο Πατρών- Αθηνών 35 ΤΚ 26442, Πάτρα

κ. Μ. Παρασκευόπουλο, Δήμαρχο Δήμος Πύργου ΤΚ 27100, Διοικητήριο Πύργος

Γενική Διεύθυνση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού, Περιβάλλοντος & Υποδομών Περιφέρειας Δυτ. Ελλάδος Ν.Ε.Ο Πατρών-Αθηνών 32 ΤΚ 26441, Πάτρα

κ. Ευθύμιο Κοτζά, Δήμαρχο Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας ΤΚ 27065, Αρχαία Ολυμπία

Τμήμα Περιβάλλοντος & Υδροοικονομίας Π.Ε Ηλείας Τ.Κ 27100, Διοικητήριο Πύργος

κ. Δ. Μπαλιούκο, Δήμαρχο Δήμος Κρεστένων-Ανδρίτσαινας Αγίου Γεωργίου 22 ΤΚ 27055, Κρέστενα

Τμήμα Περ/κής Υγιεινής & Υγειονομικού Ελέγχου Π.Ε Ηλείας ΤΚ 27100, Διοικητήριο Πύργος

Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Υ.ΠΕ.ΚΑ Τομέας Νοτίου Ελλάδας Λ. Κηφισίας 1-3 ΤΚ 11523, Αθήνα

Ζ’ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων ΤΚ 27065, Αρχαία Ολυμπία

Τμήμα διαχ. στερ. αποβλήτων ΥΠΕΚΑ Διεύθυνση Περ/κου Σχεδιασμού Πατησίων 147 ΤΚ 11251, Αθήνα

Διεύθυνση Δασών Ηλείας Αλφειού 43 ΤΚ 27100, Πύργος

ΕΥΠΕ, Τμήμα Β΄ ΥΠΕΚΑ Λ. Αλεξάνδρας 11 ΤΚ 11473, Αθήνα

Δασαρχείο Ολυμπίας, Διεύθυνση Δασών Π.Ε Ηλείας ΤΚ 27055, Κρέστενα

Υ.ΠΕ.ΚΑ Ειδική Γραμματεία Υδάτων, Μ. Ιατρίδου 2 & Λεωφ. Κηφισίας 115 26 Αθήνα

11

Κοινοποίηση:

Διεύθυνση Προϊστ. & Κλασ. Αρχαιοτήτων Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού Μπουμπουλίνας 20-22 ΤΚ 10682, Αθήνα

κ. Δήμητρα Λεβεντάκου Μυκάλης 43-45 ΤΚ 10435, Κεραμεικός

Κτηματική Υπηρεσία Ηλείας ΤΚ 27100, Διοικητήριο Πύργος

Περιβαλλοντική Δράση Ηλείας Υπόψη: Προέδρου, κ. Π. Γαλανοπούλου Αγίας Βαρβάρας 1 ΤΚ 27100, Πύργος

Υπουργείο Υγείας & Κοινων. Αλληλεγγύης Δ/νση Υγειονομικής Μηχανικής & Υγιεινής Περιβάλλοντος Αριστοτέλους 17 10433 Αθήνα