2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

62
ΑΝΧΣΑΣΗ ΥΟΛΗ ΠΑΙΓΑΓΧΓΙΚΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΔΣΗΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΓΑΓΧΓΙΚΗ ΚΑΣΑΡΣΙΗ ΟΠΣΙΚΗ ΚΔΦΗ Δπηκέιεηα: Κξπζηαιιίδνπ Δπδνθία - Μάληδαξε Γεσξγία Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο: Οηθνλόκνπ Αλδξέαο ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΜΑΨΟ 2010

Transcript of 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

Page 1: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

ΑΝΧΣΑΣΗ ΥΟΛΗ ΠΑΙΓΑΓΧΓΙΚΗ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΗ

ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ

ΔΣΗΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΙΓΑΓΧΓΙΚΗ ΚΑΣΑΡΣΙΗ

ΟΠΣΙΚΗ ΚΔΦΗ

Δπηκέιεηα: Κξπζηαιιίδνπ Δπδνθία - Μάληδαξε Γεσξγία

Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο: Οηθνλόκνπ Αλδξέαο

ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ

ΜΑΨΟ 2010

Page 2: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

2

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ........................................................................................ 1

ΠΡΟΛΟΓΟ ............................................................................................... 4

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ............................................................................................ 5

ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ ....................................................................... 5

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ............................................................................................ 8

Ζ ΚΔΦΖ ................................................................................................ 8

2.1 Σν ιεμηιφγην ηεο ζθέςεο ............................................................... 8

2.2 Ζ γιψζζα ηεο ζθέςεο ζηελ πξνζρνιηθή ηάμε ............................ 11

2.3 Δίλαη ηα λήπηα ζε ζέζε λα θαηαλνήζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ

ην ιεμηιφγην ηεο ζθέςεο; ................................................................... 11

2.4 Βνεζψληαο ηα παηδηά λα θαηαλνήζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ

ηε γιψζζα ηεο ζθέςεο ....................................................................... 13

2.5 Σχπνη αλζξψπσλ πνπ ζθέθηνληαη θαη καζαίλνπλ κε ηε νπηηθή

ζθέςε ................................................................................................. 15

2.6 Σξφπνη ζθέςεο ............................................................................. 16

2.7 Πσο ιεηηνπξγεί ε νπηηθή – ρσξηθή θαη πσο ε αθνπζηηθή ζθέςε 16

2. 8 Πσο κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε ηνλ καζεζηαθφ ηχπν ηνπ θάζε

καζεηή ................................................................................................ 17

2.9 Πψο γίλεηαη νξαηή ε ζθέςε ......................................................... 18

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ....................................................................................... 21

ΠΟΛΛΑΠΛΖ ΝΟΖΜΟΤΝΖ ................................................................ 21

3.1 Θεσξία ηεο πνιιαπιήο λνεκνζχλεο ηνπ Gardner ....................... 21

3.2 Οπηηθή / παξαζηαηηθή / ρψξνπ λνεκνζχλε (Visual / Spatial

Intelligence) ....................................................................................... 22

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 .......................................................................................... 24

Ζ ΟΠΣΗΚΟΠΟΗΖΖ ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ...................................... 24

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 .......................................................................................... 30

ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΟΗ – ΝΟΖΣΗΚΟΗ ΥΑΡΣΔ ....................................... 30

5.1 Ση είλαη νη λνεηηθνί ράξηεο; .......................................................... 30

5.2 Γηαηί λα ρξεζηκνπνηήζεη θαλείο λνεηηθνχο ράξηεο; ..................... 31

5.3 Ννεηηθνί ελλνηνινγηθνί ράξηεο ζηελ εθπαίδεπζε ....................... 32

5.4 Καηαζθεπή λνεηηθνχ ράξηε ......................................................... 32

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6 .......................................................................................... 35

ΟΡΑΣΖ ΚΔΦΖ ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ............................................. 35

6.1 Πσο κπνξεί θάπνηνο λα εληζρχζεη ηελ νπηηθφ-ρσξηθή ηνπ ζθέςε . 37

6.2 Οδεγίεο γηα ηε δηδαζθαιία ζε νπηηθφ-ρσξηθνχο καζεηέο ............... 38

6.3 Ζ δεκηνπξγηθή δηαδηθαζία .............................................................. 39

6.4 ρέζε νπηηθνπνίεζεο θαη εθινγίθεπζεο ......................................... 40

6.5 Παξαδείγκαηα νπηηθήο ζθέςεο ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ ................ 41

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 7 .......................................................................................... 43

Ζ ΥΧΡΗΚΖ ΚΔΦΖ-ΝΟΖΜΟΤΝΖ .................................................. 43

Page 3: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

3

7.1 Υσξηθφο εγγξακκαηηζκφο ............................................................... 43

7.1.1 πνπδαηφηεηα ηνπ ρσξηθνχ εγγξακκαηηζκνχ ........................... 43

7.2 Υσξηθή ζθέςε – κάζεζε ................................................................ 43

7.2.1 Λεηηνπξγίεο ηεο ρσξηθήο ζθέςεο .............................................. 45

7.2.2 Θεκειηψδεηο ηδέεο ηεο ρσξηθήο ζθέςεο .................................... 45

7.2.3 Μεξηθά απφ ηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο ρσξηθήο ζθέςεο ........ 46

7.3 Υσξηθή λνεκνζχλε- ηθαλφηεηα (spatial ability) ζε ζρέζε κε ην

θχιν ηνπ καζεηή ................................................................................... 46

7.4 Παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ ζηε δηαθνξεηηθή επίδνζε ησλ δχν θχισλ

ζηελ επίιπζε ελφο πξνβιήκαηνο θαη ηε ρσξηθή ηθαλφηεηα .................. 48

ΔΠΗΛΟΓΟ ............................................................................................... 52

ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ...................................................................................... 53

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ .......................................................................................... 59

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1 ................................................................................... 59

Δξσηεκαηνιφγην ................................................................................ 59

ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2 ................................................................................... 60

Σεζη Γηάγλσζεο ηνπ Αηζζεηεξηαθνχ Σχπνπ ηνπ παηδηνχ ................. 60

Page 4: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

4

ΠΡΟΛΟΓΟ

Μαζαίλνπκε θαιχηεξα απηφ πνπ κπνξνχκε λα δνχκε θαη λα

αθνχζνπκε ("νξαηή ζθέςε» ζεκαίλεη γεληθά φηη είλαη δηαζέζηκν ζηηο

αηζζήζεηο φρη, κφλν φ, ηη κπνξνχκε λα δνχκε κε ηα κάηηα καο).

Βιέπνπκε, αθνχκε, κηκνχκαζηε, πξνζαξκφδνπκε φ, ηη βξίζθνπκε, ζην

δηθφ καο ζηπι θαη ρηίδνπκε απφ εθεί. θαληαζηείηε λα καζαίλεηε ρνξφ

φηαλ νη ρνξεπηέο γχξσ ζαο είλαη φινη αφξαηνη. Φαληαζηείηε εθκάζεζε

ελφο αζιήκαηνο, φηαλ νη παίθηεο πνπ γλσξίδνπλ ήδε ην παηρλίδη δελ

θαίλνληαη. Όζν παξάμελν θη αλ θαίλεηαη, θάηη παξφκνην ζπκβαίλεη φιε

ηελ ψξα ζε έλα πνιχ ζεκαληηθφ ηνκέα ηεο κάζεζεο: ηε κάζεζε ηεο

ζθέςεο. Ζ ζθέςε είλαη ιίγν ή πνιχ αφξαηε. Γηα λα είλαη ζίγνπξνη,

κεξηθέο θνξέο νη άλζξσπνη εμεγνχλ ηηο ζθέςεηο πίζσ απφ έλα

ζπγθεθξηκέλν ζπκπέξαζκα, αιιά πνιιέο είλαη νη θνξέο πνπ δελ ην

εθαξκφδνπλ.

Αλακθηζβήηεηα έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επνρήο καο είλαη ε

νπηηθή απεηθφληζε αληηθεηκέλσλ θαη θαηαζηάζεσλ. Οη ρψξνη εξγαζίαο

καο είλαη νπηηθά θνξεζκέλεο πεξηνρέο θαη νη ψξεο αλαςπρήο καο

(θηλεκαηνγξάθνο, ηειεφξαζε, video games θαη ην Internet) θαζνξίδνληαη

απφ νπηηθά κέζα. Απηφο ν θαηαηγηζκφο εηθφλσλ νθείιεηαη ζηε δχλακε

ηεο επίδξαζεο ηεο εηθφλαο ηεο νπνίαο ζε κεγάιν βαζκφ ν θπξίαξρνο

ζηφρνο είλαη, λα επεξεάζεη ζηάζεηο/ηάζεηο, θαη λα αιιάμεη κνληέια

ζπκπεξηθνξάο ζηελ επξχηεξε θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζκηθή

ζθαίξα.

Μηα εηθφλα αμίδεη φζν ρίιηεο ιέμεηο; Φαίλεηαη φηη απηφ ηζρχεη

εθφζνλ ηζηνξηθά θαη απφ επηζηεκνληθά επξήκαηα έρεη απνδεηρζεί φηη ε

νπηηθνπνίεζε είλαη έλα πνιχ ηζρπξφ εξγαιείν κάζεζεο. Ο φξνο

νπηηθνπνίεζε είλαη νηθείνο απφ ηελ θαζεκεξηλή ρξήζε θαη βαζηθά

ζεκαίλεη ηνλ ζρεκαηηζκφ θαη ρεηξηζκφ κηαο λνεηήο εηθφλαο. ηελ

θαζεκεξηλφηεηα καο ε νπηηθνπνίεζε είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ επίιπζε

πξνβιεκάησλ εθφζνλ καο θαζηζηά ηθαλνχο λα ρξεζηκνπνηνχκε κέζα γηα

ηελ θαηαλφεζε αθεξεκέλσλ εηθφλσλ.Ζ δηαδηθαζία ηεο νπηηθνπνίεζεο

κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηε δεκηνπξγία εηθφλσλ είηε πξαθηηθά κε ηε

ρξήζε ραξηηνχ θαη κνιπβηνχ είηε λνεξά κε ζηφρν ηε δηεξεχλεζε ηελ

αλαθάιπςε, ηελ θαηαλφεζε ηδεψλ ζελαξίσλ θαη δεδνκέλσλ.

Page 5: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

5

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1

ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Μηα δηαδξνκή ζην βάζνο ηνπ ρξφλνπ, καο βνεζάεη λα

δηαπηζηψζνπκε φηη νπηηθά ζεκεία θαη ζχκβνια ρξεζηκνπνηνχληαλ

αλέθαζελ απφ ηνπο αλζξψπνπο ζαλ βνεζήκαηα θαηαλφεζεο ηνπ θπζηθνχ

θφζκνπ, ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ θαη ηεο ζρέζεο ηνπο κε απηά (π.ρ.

νπηηθά ζχκβνια ζε ζπειηέο Άλσ Παιαηνιηζηθή επνρή 40.000 – 10.000

ΠΥ). Δπηπξνζζέησο, κνινλφηη ν φξνο „νπηηθά βνεζήκαηα‟ καο

παξαπέκπεη ζε κνληέξλα ηερλνινγηθά επξήκαηα (π.ρ. ηειεφξαζε, films

θαη computers) ε ρξήζε ησλ νπηηθψλ κέζσλ σο βνεζήκαηα ή

επεμεγήκαηα θεηκέλσλ έρεη αμηνπνηεζεί επξέσο ζην καθξχ παξειζφλ. Ο

Πιάησλαο, γηα παξάδεηγκα, ρξεζηκνπνηνχζε νπηηθή ξεηνξηθή ζηνπο

δηαιφγνπο ηνπ κε ην λα παξαζέηεη, πέξα απφ ην “αδηάζεηζην θείκελν”, ην

„ζθεληθφ‟ ηνπ θάζε δηαιφγνπ θαζψο επίζεο θαη „νπηηθέο‟ πεξηγξαθέο

(ηνπο κχζνπο) γηα λα κνξθνπνηήζεη ηηο αθεξεκέλεο ηνπ έλλνηεο ( Lestage,

1959).

Αξρηθά, ν κφλνο ηξφπνο γηα λα θαηαθηήζεη θαη λα θιεξνδνηήζεη

ηδέεο ε αλζξσπφηεηα ήηαλ ε γξαθηθή αλαπαξάζηαζε. Ζ εθεχξεζε ηεο

γξαθήο – έλα ηέιεην παξάδεηγκα νπηηθήο βνήζεηαο – μεπήδεζε απφ ηελ

αλάγθε ηνπ αλζξψπνπ γηα επξχηεξε θαηαλφεζε, ππνζηήξημε θαη εμέιημε

ηνπ ιφγνπ. Ήρνο θαη νπηηθέο εηθνλνγξαθήζεηο δελ είλαη πιένλ απιέο

ζπλνδεπηηθέο κνξθέο ηεο ζθέςεο, αιιά επεξεάδνπλ θαη ηε ζθέςε θαη

ηνπο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο ηεο αλζξσπφηεηαο (Lestage, 1959).

Ζ νπηηθνπνίεζε έπαημε ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε

ησλ επηζηεκψλ. Μνινλφηη κεραληθνί, εθεπξέηεο θαη άιινη επηζηήκνλεο

ζην ρψξν ηεο ηερλνινγίαο πνηέ δελ απαζρφιεζαλ ζηνλ ίδην βαζκφ ηνπο

ςπρνιφγνπο, ππάξρνπλ νξηζκέλεο εμαηξεηηθέο ηζηνξηθέο κειέηεο πνπ

θαιχπηνπλ απηφ ην θελφ. Απφ απηέο ηηο κειέηεο είλαη αξθεηά ζαθέο

(φπσο ίζσο είλαη αλακελφκελν) πσο νη κεραληθνί ηνπ 19νπ θαη ησλ

αξρψλ ηνπ 20νχ αηψλα ζπλήζηδαλ λα ρξεζηκνπνηνχλ πην ρεηξνπηαζηέο

εηθφλεο, απεηθνλίδνληαο λνεξά ην αληηθείκελν πνπ είραλ ζρεδηάζεη άκεζα

θαη ηξηζδηάζηαηα (Pacey, 2001).

Πνιινί επηζηήκνλεο ηνπ 19νπ αηψλα, θαζψο επίζεο θαη εθεπξέηεο,

δηαηεξνχζαλ κπινθ κε ζθίηζα, έθηηαρλαλ πην αθξηβή ζρέδηα ή

βαζίδνληαλ ζε άιινπο γηα λα ηνπο θηηάρλνπλ ηα ζρέδηα. Κη απηφ αο κε

καο πξνθαιεί έθπιεμε, επεηδή θαίλεηαη ινγηθφ φηη πνιιά πξάγκαηα ζηελ

Δπηζηήκε ζα ήηαλ αθαηφξζσηα ρσξίο ηε δηακφξθσζε εηθφλσλ. Όπσο

Page 6: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

6

εμάιινπ ην ζέηνπλ κε ην κνλαδηθφ ηνπο ηξφπν θαη νη θνηλσληνιφγνη, ε

απεηθφληζε ζπληζηά επηζηεκνληθφ έξγν. Σν ζέκα είλαη φλησο πσο νη

ζεηηθέο επηζηήκεο πνιιέο θνξέο μεθίλεζαλ απφ ηελ εθεχξεζε νπηηθψλ

ηξφπσλ έθθξαζεο. Οη δηαθνξεηηθέο θάζεηο εμέιημεο επηζηεκψλ, φπσο ε

Υεκεία, ε Βηνινγία ή ε Γεσινγία παξνπζηάδνπλ βέβαηα ζηνηρεία

δηαθνξεηηθήο νπηηθήο επίγλσζεο.

ην γλσζηηθφ πεδίν ηεο Φπζηθήο γηα παξάδεηγκα έπξεπε λα

εθεπξεζνχλ απηέο εηθφλεο γηα ηελ αλαπαξάζηαζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ

αηφκσλ ή ησλ αθηηλψλ ηνπ θσηφο, ελψ ν Michael Faraday (Μάηθι

Φάξαληετ) αλαγθάζηεθε λα εμειίμεη ηελ απεηθφληζε ησλ δπλακηθψλ

γξακκψλ γχξσ απφ καγλήηεο ή ειεθηξηθά ζχξκαηα.

Αξρηθά, ν Φάξαληετ αλαθέξζεθε ζε καγλεηηθέο θακπχιεο, αιιά

χζηεξα δηαπίζησζε πσο νιφθιεξν ην δηάζηεκα ήηαλ γεκάην ειεθηξηθέο

θαη καγλεηηθέο δπλακηθέο γξακκέο. Απηή ε νπηηθή ηνπ Φάξαληετ είρε

ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηε κέζνδν κε ηελ νπνία εξγαδφηαλ θαη

ζπλνδεπφηαλ απφ δηάθνξα άιια ελδηαθέξνληα εηθαζηηθνχ πεξηερνκέλνπ.

Έηζη ινηπφλ, ν επηζηήκνλαο απηφο έθαλε ζπιινγή απφ πξνζσπνγξαθίεο,

επηρείξεζε λα κάζεη πξννπηηθή ζρεδίνπ θη επέδεημε έληνλν ελδηαθέξνλ

γηα ηηο λέεο ηερλνινγίεο αλαπαξαγσγήο νπηηθψλ εηθφλσλ, ηδηαίηεξα γηα ηε

ιηζνγξαθία θαη ηε θσηνγξαθία. Ο Φάξαληετ ήηαλ αζπλήζηζηνο άλζξσπνο

γηα ηνπο αλζξψπνπο ηεο επνρήο ηνπ θαη γηα ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ, επεηδή

ρξεζηκνπνηνχζε ειάρηζηα ηα καζεκαηηθά, φρη επεηδή δελ είρε

καζεκαηηθέο ηθαλφηεηεο, αιιά επεηδή κπνξνχζε λα ζθεθηεί ζε βάζνο ηηο

αιιαγέο ελφο θπζηθνχ ζπζηήκαηνο αλαδηακνξθψλνληαο θάζε θάζε ζηε

θαληαζία ηνπ. Γεκηνχξγεζε επίζεο πξαγκαηηθά κνληέια ζην εξγαζηήξηφ

ηνπ θη αλάκεζα ζ' απηά νξηζκέλα πνπ ππνδήισλαλ ηελ αξρή ηνπ δπλακφ

θαη ηνπ ειεθηξνθηλεηήξα. Αξγφηεξα, ν Hermann von Helmholtz (Υέξκαλ

θνλ Υέικρνιηο) ζρνιίαζε πσο ήηαλ εμαηξεηηθά εληππσζηαθφ ην γεγνλφο

φηη ν Φάξαληετ ήηαλ ζε ζέζε λα θάλεη ηφζεο πνιιέο αλαθαιχςεηο κε απηφ

ηνλ ηξφπν, πξάγκα πνπ θαλνληθά ζα απαηηνχζε καζεκαηηθή αλαγσγή.

Δπξφθεηην γηα θάπνην είδνο δηαίζζεζεο (Pacey, 2001).

Αληίζηνηρα, ε Υεκεία ζηε δηάξθεηα ηνπ 19νπ αηψλα θαη θαζψο

εμειηζζφηαλ ην νπηηθφ ιεμηιφγηφ ηεο, έγηλε πην απνηειεζκαηηθή ζηελ

επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη ζηε δεκηνπξγία λέσλ αληηιήςεσλ. Ύζηεξα

απφ ην έξγν ηνπ John Dalton (Σδνλ Νηάιηνλ) πνπ δεκνζηεχηεθε ην 1808,

κπνξνχζε πηα λα αληηιεθζεί θαλείο θάζε ρεκηθφ ζηνηρείν κε ην δηθφ ηνπ

ραξαθηεξηζηηθφ είδνο αηφκνπ. Απφ εθεί θαη πέξα, νη άλζξσπνη

κπνξνχζαλ λα ζθέθηνληαη φηη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα θηηάρλνπλ νπηηθά

κνληέια κνξίσλ γξάθνληαο ηχπνπο ή ρξεζηκνπνηψληαο ζρεκαηηθά

δηαγξάκκαηα, ή θηηάρλνληαο κνληέια κε ζθαίξεο θαη γξακκέο. Όηαλ

αθνχσ ηνπο ζεκεξηλνχο ρεκηθνχο λα κηινχλ γηα ηε θηινζνθία ηνπ

αληηθεηκέλνπ ηνπο κέλσ κε ηελ εληχπσζε φηη, αθφκα θαη φηαλ δελ

αλαγλσξίδνπλ ην ξφιν ηεο νπηηθήο έθθξαζεο, ζπρλά απηή θαζνξίδεη αλ

Page 7: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

7

αμίδεη θαλείο λα αζρνιεζεί κε κηα θαηλνχξγηα ηδέα. Οη πξφζθαηεο

ζεσξίεο ζηνλ ηνκέα ηεο Βηνρεκείαο, ιφγνπ ράξε, πνπ πεξηγξάθνπλ πψο

ηα θχηηαξα κεηαηξέπνπλ ηελ ηξνθή ζε ελέξγεηα βαζίζηεθαλ ζηε λνεξή

εηθφλα φπνπ ηα ειεθηξφληα θαη ηα πξσηφληα δηέξρνληαη κέζα απφ ηα

θπηηαξηθά ηνηρψκαηα. Ζ ζπδήηεζε κπνξεί λα θηλείηαη ζε απνιχησο

ιεθηηθά ζρήκαηα, σζηφζν βξίζεη απφ νπηηθέο εθθξάζεηο πνπ

παξαπέκπνπλ ζε βξφρνπο, κηζνχο βξφρνπο θαη δηαδξνκέο ξνήο. Ζ

ηθαλφηεηα απεηθφληζεο ηξηζδηάζηαησλ πεξίπινθσλ κνξίσλ είλαη εμίζνπ

ζεκαληηθή γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ αληηδξάζεσλ θαη ηεο ζρεδίαζεο λέσλ

θαξκάθσλ, θαη ζήκεξα πιένλ αμηνπνηνχληαη ππνινγηζηηθά πξνγξάκκαηα

γξαθηζηηθήο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο εηθφλσλ

(Pacey, 2001).

Page 8: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

8

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2

Η ΚΕΦΗ

2.1 Σν ιεμηιόγην ηεο ζθέςεο

θέςε είλαη ε ιήςε πιεξνθνξηψλ απφ ηνλ έμσ θφζκν θαη κέζα

απφ εκάο ηνπο ίδηνπο θαη ε επεμεξγαζία ηνπο ζην κπαιφ καο (Sword,

2005). Θεσξείηαη πηα δεδνκέλν φηη ε αλάπηπμε θαη ε βειηίσζε ηεο

ζθέςεο είλαη έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηεο ζχγρξνλεο

εθπαίδεπζεο. Δπηπιένλ, φπσο επηζεκαίλεη ν Bruner (1996, ζ. 64), ε

κνληέξλα παηδαγσγηθή έρεη πηα θαηαλνήζεη ηε ζεκαζία ηνπ λα κάζνπλ ηα

άηνκα λα έρνπλ επίγλσζε θαη έιεγρν ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν καζαίλνπλ

θαη ζθέθηνληαη, δειαδή λα απνθηήζνπλ κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο.

Ζ αλάπηπμε ησλ ελλνηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ζθέςε (δει. ε

ηθαλφηεηα λα θαηαλννχκε ηηο λνεηηθέο καο δηεξγαζίεο αιιά θαη απηέο

ησλ άιισλ) μεθηλάεη απφ ηελ πξνζρνιηθή ειηθία θαη γη‟ απηφ απνηειεί

έλαλ απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο πξνζρνιηθήο εθπαίδεπζεο (Wellman H.,

1982, ζ. 123).

Γηα ην ζθνπφ απηφ νξγαλψλνπκε δξαζηεξηφηεηεο θαη

εθκεηαιιεπφκαζηε επθαηξίεο πνπ καο δίλνληαη γηα λα βνεζήζνπκε ηα

παηδηά λα κάζνπλ λα δηαθξίλνπλ ηε δηαθνξά κεηαμχ ηνπ πξνζπνηνχκαη

θαη θάλσ θάηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα, λα αμηνινγνχλ ηηο πξνζέζεηο ηνπο

θαη απηέο ησλ άιισλ, λα θαηαλννχλ ηε δηαθνξά κεηαμχ ηνπ ιέσ ςέκαηα

θαη ιέσ ηελ αιήζεηα θαη λα θαηαιάβνπλ φηη ζπρλά νη άιινη ζθέθηνληαη

θαη αηζζάλνληαη κε ηξφπν δηαθνξεηηθφ απφ ην δηθφ καο.

Πσο φκσο κπνξνχλ ηα παηδηά λα κάζνπλ θάηη ην νπνίν δελ

κπνξνχλ λα δνπλ; Πσο κπνξνχκε λα δηδάμνπκε θάηη ηφζν πνιχπινθν θαη

ηαπηφρξνλα αφξαην φπσο ε ζθέςε; Ο David Perkins (2003) ππνζηεξίδεη

φηη γηα λα κάζνπκε ζηα παηδηά λα ζθέθηνληαη ζα πξέπεη λα ηα

βνεζήζνπκε κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ ηα βνεζάκε λα κάζνπλ θάπνην

άζιεκα ή λα ρνξεχνπλ: δείρλνληαο ηνπο πσο θαη δίλνληαο ηνπο ηελ

επθαηξία λα εμαζθεζνχλ. Με άιια ιφγηα, κπνξνχκε λα κάζνπκε ζηα

παηδηά λα ζθέθηνληαη θαη λα απνθηήζνπλ επίγλσζε ηνπ ηξφπνπ ζθέςεο

ηνπο θάλνληαο ηηο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο, ζηξαηεγηθέο θαη ζηάζεηο πνπ

απνηεινχλ ηε ζθέςε (Μαηζαγγνχξαο H., 2002, ζ. 82) νξαηέο κε

δηάθνξνπο ηξφπνπο θαη δίλνληαο ηνπο ηελ επθαηξία λα εμαζθεζνχλ κέζα

ζε έλα πεξηβάιινλ πνπ, φπσο ην ζέηεη ν Lipman (2006, ζ. 168),

ιεηηνπξγεί σο θαιφο αγσγφο ησλ λνεηηθψλ πξάμεσλ θαη θαηαζηάζεσλ.

Page 9: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

9

Αλ θαη νη λνεηηθέο δηεξγαζίεο δελ είλαη νξαηέο κπνξνχλ παξ‟ φια

απηά λα γίλνπλ αληηθείκελν ζηνραζκνχ θαη δηαιφγνπ κέζα απφ ηε

γιψζζα (Astington, J., 1998). Ζ ζρέζε ηεο γιψζζαο κε ηε ζθέςε είλαη

γλσζηή (Vygotsky L., 1987; Siegler R., 1998; Anstington J. & Baird J.,

2004). Παξά ην γεγνλφο φηη νη έξεπλεο γηα ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο

νη δχν ιεηηνπξγίεο ζπλδένληαη ζπλερίδνληαη, γηα πνιινχο εξεπλεηέο ε

ζρέζε ηνπο ζεσξείηαη δεδνκέλε θαη έρεη ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ

αλάπηπμε ζχγρξνλσλ ζεσξηψλ θαη δηδαθηηθψλ κεζφδσλ (Hedegaard

M.,1998; Fisher R., 2003). χκθσλα κε ηη ζεσξίεο απηέο νη δπλαηφηεηεο

επηθνηλσλίαο - θαη θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο γεληθφηεξα - πνπ

εμαζθαιίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζηνπο καζεηέο παίδνπλ πξσηαξρηθφ ξφιν

θαη γίλνληαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο κάζεζεο θαη γλσζηηθήο αλάπηπμεο

(Μαηζαγγνχξαο H., 2002, ζ. 122). Με άιια ιφγηα, νη ζπδεηήζεηο θαη νη

δηάινγνη πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη κέζα ζηελ ηάμε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ

καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ εκπνδίδνπλ ή επεθηείλνπλ ην λνεηηθφ

δπλακηθφ πνπ δηαζέηνπλ νη καζεηέο θαζψο ε δνκή ηεο νκηιίαο

(discourse) θαη ην ιεμηιφγην ηνπ εθπαηδεπηηθνχ φρη κφλν θαηεπζχλνπλ

ηελ πξνζνρή ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλεο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο αιιά θαη ηνπο

βνεζάλε λα απνθηήζνπλ ηξφπνπο ρξήζεο ηεο γιψζζαο γηα λα ζθέθηνληαη

θαη λα επηθνηλσλνχλ (Mercer N., 2000, ζ. 94, 103). Μέζα ζε απηφ ην

πιαίζην ν Mercer (2000, ζ. 108) βιέπεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ σο έλα

θαζνδεγεηή ζην ιφγν θαη θάζε ζρνιηθή ηάμε κηα θνηλφηεηα ιφγνπ. Χο

θαζνδεγεηή ζην ιφγν θαη ζηε ζπγθξφηεζε ηεο γλψζεο ν εθπαηδεπηηθφο

βνεζάεη ηνπο καζεηέο λα αλαπηχμνπλ ηξφπνπο νκηιίαο, γξαθήο θαη

αλάγλσζεο πνπ ζα ηνπο δψζνπλ ηε δπλαηφηεηα λα πξαγκαηνπνηήζνπλ

επξχηεξα δηαλνεηηθά ηαμίδηα, λα επηθνηλσλήζνπλ κε άιια κέιε

επξχηεξσλ θνηλνηήησλ ηεο εθπαηδεπηηθήο νκηιίαο θαη λα γίλνπλ

αληηιεπηνί απφ απηά.

Ζ δπλαηφηεηα λα ζπλεηδεηνπνηνχκε θαη λα κπνξνχκε λα

κηιήζνπκε κε ζαθήλεηα γηα ηε ζθέςε ηφζν ηε δηθή καο φζν θαη ησλ

άιισλ εμαξηάηαη, κεηαμχ άιισλ, απφ ηε δπλαηφηεηα καο λα

ρξεζηκνπνηνχκε ηηο θαηάιιειεο ιέμεηο, δειαδή απηέο πνπ αλαθέξνληαη

θαη πεξηγξάθνπλ ηηο δηεξγαζίεο ηεο ζθέςεο (Wilson J., 1999). ηελ

θαζεκεξηλή καο δσή πνιχ ζπρλά θάλνπκε ζρφιηα ή αλαθεξφκαζηε ζηε

ζθέςε καο θαη ηα πξντφληα ηεο ρξεζηκνπνηψληαο ξήκαηα φπσο

ζπκάκαη…, λφκηδα…, πηζηεχσ…, ακθηβάιισ…, ππνζέησ…,

ζπκπεξαίλσ.... Κη απηέο ηηο ιέμεηο ηηο κνηξαδφκαζηε, κέζα απφ ην

δηάινγν, κε ηα παηδηά ηα νπνία ζηαδηαθά καζαίλνπλ λα ηηο

αληηιακβάλνληαη θαη λα ηηο ρξεζηκνπνηνχλ φπσο νη ελήιηθεο. Σε

δηαδηθαζία απηή εμεγεί ν Vygotsky ππνζηεξίδνληαο φηη κέζα απφ ηελ

θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη κε ηε βνήζεηα ηεο δηεξγαζίαο ηεο

εζσηεξίθεπζεο ηα άηνκα κεηαηξέπνπλ απηά πνπ αληηιακβάλνληαη απφ ηηο

δηάθνξεο ζπκβνιηθέο θαη επηθνηλσληαθέο ζπλαιιαγέο ζε λνεηηθέο

Page 10: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

10

παξαζηάζεηο (Urquhard I., 2000). Οη παξαζηάζεηο απηέο εμειίζζνληαη

βαζκηαία ζε γλήζηεο έλλνηεο ηφζν κέζα απφ ζπιινγηθέο φζν θαη αηνκηθέο

δξάζεηο (Ραβάλεο Κ., 2004). Σαπηφρξνλα, ε γιψζζα γίλεηαη ην κέζν κε

ην νπνίν ηα παηδηά καζαίλνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν εθθξάδνληαη θαη

επηθνηλσλνχλ νη θνηλσλίεο, νη επηζηήκεο θαη νη επξχηεξεο θνηλφηεηεο ηνπ

ιφγηνπ ιφγνπ (Mercer N., 2000, ζ. 103; Urquhard, Η., 2000).

Οη Tishman & Perkins (1997) νλνκάδνπλ ην ιεμηιφγην πνπ

ρξεζηκνπνηνχκε γηα λα πεξηγξάςνπκε πσο θαη ηη ζθεθηφκαζηε γιψζζα

ηεο ζθέςεο (language of thinking). Αλ θαη αλαγλσξίδνπλ φηη νη άλζξσπνη

ζθέθηνληαη ζε πνιιέο γιψζζεο ή κε πνιιά ζπκβνιηθά κέζα (π.ρ. κε

εηθφλεο, ζχκβνια θ.ά.) θαη φηη ζπρλά ν εμσηεξηθφο ιφγνο δελ κπνξεί λα

πεξηγξάςεη κε αθξίβεηα ή ζαθήλεηα ηη ζπκβαίλεη ζην θεθάιη θάπνηνπ

φηαλ ζθέθηεηαη, ππνζηεξίδνπλ φηη ε γιψζζα ηεο ζθέςεο βνεζάεη απηνχο

πνπ ηε ρξεζηκνπνηνχλ λα πξνζέμνπλ θαη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ λνεηηθέο

θαηαζηάζεηο θαη δηεξγαζίεο πνπ ίζσο αγλννχζαλ λσξίηεξα.

Σν ιεμηιφγην γηα ην νπνίν κηιάλε νη Tishman & Perkins κπνξεί λα

ρσξηζηεί, γηα δηδαθηηθνχο κφλν ιφγνπο, ζε ηξεηο νκάδεο ιέμεσλ-φξσλ,

αλάινγα κε ηε ιεηηνπξγία πνπ εθηειεί θάζε ιέμε. Ζ πξψηε νκάδα

πεξηιακβάλεη ιέμεηο πνπ καο βνεζάλε λα δειψζνπκε ηε ζέζε-άπνςε-

ζηάζε καο απέλαληη ζε θάπνην ηζρπξηζκφ. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ θάπνηνο

ιέεη πηζηεχσ φηη ε γε γπξίδεη, θάπνηνο άιινο φηη ππνςηάδεηαη φηη ε γε

γπξίδεη ελψ έλαο ηξίηνο δειψλεη φηη μέξεη φηη ε γε γπξίδεη νη ιέμεηο πνπ

ρξεζηκνπνηνχλ ηα ηξία απηά άηνκα καο δίλνπλ, ηξία, δηαθνξεηηθά

κελχκαηα γηα ηε ζέζε ηνπο απέλαληη ζηνλ ηζρπξηζκφ φηη ε γε γπξίδεη. Ζ

δεχηεξε νκάδα πεξηιακβάλεη ιέμεηο πνπ καο επηηξέπνπλ λα

πεξηγξάςνπκε ηηο λνεηηθέο πξάμεηο καο ή λα θαηαιάβνπκε ηνλ ηξφπν

ζθέςεο θάπνηνπ άιινπ. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ θάπνηνο καο πεη φηη

βξίζθεηαη ζην ζηάδην φπνπ αλαιχεη ή δηεξεπλά ή αλαξσηηέηαη ή

εξκελεχεη κηα θαηάζηαζε καο βνεζάεη λα θαηαιάβνπκε ηνλ ηξφπν κε ηνλ

νπνίν ζθέθηεηαη ζε κηα δεδνκέλε ζηηγκή. Σέινο, ε ηξίηε νκάδα

απνηειείηαη απφ φξνπο πνπ πεξηγξάθνπλ ηα πξντφληα ή αιιηψο, ην

απνηέιεζκα ησλ λνεηηθψλ πξάμεσλ. Γηα παξάδεηγκα, θάζε θνξά πνπ

θάπνηνο καο ιέεη φηη έβγαιε έλα ζπκπέξαζκα, έρεη δηακνξθψζεη θάπνηα

ππφζεζε ή έρεη ηε δηθή ηνπ ζεσξία γηα ην πψο ιεηηνπξγνχλ ηα πξάγκαηα

θαηαιαβαίλνπκε φηη ε ζθέςε ηνπ ηνλ έρεη νδεγήζεη ζε ζπγθεθξηκέλν

απνηέιεζκα ή πξντφλ.

Ζ γιψζζα ηεο ζθέςεο, έηζη φπσο ηελ νξίδνπλ νη Tishman &

Perkins, πεξηιακβάλεη ιέμεηο- φξνπο πνπ πεξηγξάθνπλ γεληθήο θχζεσο

δηαλνεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζπλήζεηεο ηηο νπνίεο ζπλαληάκε ζε φιεο ηηο

γλσζηηθέο πεξηνρέο θαη ζε πνιιέο δηαθνξεηηθέο πεξηζηάζεηο. Αλ θαη θάζε

επηζηήκε κηιάεη ηε δηθή ηεο δηάιεθην, νη Tishman & Perkins

ππνζηεξίδνπλ φηη ν ζρεκαηηζκφο ελλνηψλ φπσο απηψλ ηεο δηεξεχλεζεο,

ηεο επεμήγεζεο, ηεο ηεθκεξίσζεο, ηεο επαιήζεπζεο θαη ηνπ

Page 11: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

11

ζπκπεξαζκνχ απνηειεί ζηφρν φισλ ησλ επηζηεκψλ. Με άιια ιφγηα, ε

ζθέςε σο δηεξγαζία (θαη θαη‟ επέθηαζε ε νξνινγία πνπ ρξεζηκνπνηνχκε

γηα λα ηελ πεξηγξάςνπκε) κπνξεί λα επεξεάδεηαη απφ ην γλσζηηθφ

αληηθείκελν κέζα ζην νπνίν πξαγκαηνπνηείηαη αιιά δελ εμαξηάηαη

απνθιεηζηηθά απφ απηφ (Υαηδεγεσξγίνπ I., 1999, ζ. 451). Έηζη, γηα

παξάδεηγκα, κπνξεί νη έλλνηεο ηεο ππφζεζεο ή ηεο πξφβιεςεο λα γίλνληαη

πην θαηαλνεηέο ή λα αλαπηχζζνληαη θαιχηεξα κέζα ζην πιαίζην ησλ

θπζηθψλ επηζηεκψλ, θαζψο απνηεινχλ βαζηθά εξγαιεία γηα ηελ

θαηάθηεζε λέσλ ελλνηψλ θαη γλψζεσλ, ππνζέζεηο θαη πξνβιέςεηο φκσο,

ρξεηάδεηαη λα θάλνπκε ζε δηάθνξεο θάζεηο ηεο δσή καο θαη πνιιά

δηαθνξεηηθά πιαίζηα (π.ρ. θνηλσληθφ).

2.2 Η γιώζζα ηεο ζθέςεο ζηελ πξνζρνιηθή ηάμε

Ζ ρξήζε ηεο γιψζζαο ηεο ζθέςεο κέζα ζηελ ηάμε βνεζάεη ηα

παηδηά:

- λα αλαγλσξίδνπλ πφηε πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θάπνην είδνο ζθέςεο

(θαζψο ην ιεμηιφγην ηεο ζθέςεο ιεηηνπξγεί σο ραξαθηεξηζηηθφ-έλδεημε

γηα ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο),

- λα απνθηήζνπλ ζρεηηθέο έλλνηεο (π.ρ. ηελ έλλνηα ηνπ ζπκπεξάζκαηνο)

πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο ηα βνεζάλε λα ζρεκαηνπνηήζνπλ θαη λα

νξγαλψζνπλ ηε ζθέςε ηνπο,

- λα επηθνηλσλνχλ κε ηξφπν θαηαλνεηφ θαη ζαθή κε ηνπο άιινπο γηα ηηο

λνεηηθέο δηεξγαζίεο ηνπο (Tishman S. & Perkins D., 1997),

- λα θαηαιάβνπλ ηη θαη πσο ζθέθηνληαη νη ζπλνκηιεηέο ηνπο,

- λα θαηαλνήζνπλ θαη λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζην ιφγην ηξφπν νκηιίαο

(Mercer N., 2000),

- λα αλαπηχμνπλ κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο θαζψο ηνπο βνεζάεη λα

ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηηο δηαδηθαζίεο ζθέςεο ηνπο θαη λα ζρεκαηίζνπλ ηηο

έλλνηεο πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηε κεηαγλσζηηθή ζθέςε (Jacobs G., 2004).

Παξάιιεια, ηνπο εμνπιίδεη κε ην θαηάιιειν, γηα ην ζθνπφ απηφ,

ιεμηιφγην.

2.3 Δίλαη ηα λήπηα ζε ζέζε λα θαηαλνήζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ

ην ιεμηιόγην ηεο ζθέςεο;

Έξεπλεο δείρλνπλ φηη ηα παηδηά αξρίδνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ φξνπο

πνπ πεξηγξάθνπλ λνεηηθέο θαηαζηάζεηο, ρσξίο φκσο λα ηνπο θαηαλννχλ

πιήξσο, κεηαμχ 2 θαη 4 εηψλ (Smiley P. & Huttenlocher J., 1989; Bartsch

Κ. & Wellman Ζ., 1995). Οη ίδηεο έξεπλεο ππνζηεξίδνπλ φηη ηα παηδηά

Page 12: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

12

ησλ ηεζζάξσλ θαη πέληε εηψλ έρνπλ κηα ζηνηρεηψδε, αιιά πινχζηα γηα

ηελ ειηθία ηνπο, αληίιεςε ηνπ λνεηηθνχ θφζκνπ (Wellman H., 1982, ζ.

128). πγθεθξηκέλα, θαηαιαβαίλνπλ φηη ν εζσηεξηθφο λνεηηθφο θφζκνο

ππάξρεη αλεμάξηεηα απφ ηηο νξαηέο ζπκπεξηθνξέο θαη πξάμεηο θάπνηνπ,

θαηαλννχλ αξθεηά θαιά θαη ρξεζηκνπνηνχλ ξήκαηα φπσο ζπκάκαη,

μερλάσ θαη ζθέθηνκαη θαη θαηαιαβαίλνπλ ηε δηαθνξά κεηαμχ ηνπ

ζθέθηνκαη, βιέπσ, κηιάσ, λνκίδσ θαη, γλσξίδσ/μέξσ. Σα παηδηά ηεο

ειηθίαο απηήο θαηαιαβαίλνπλ επίζεο, φηη κπνξνχκε λα ζθεθηνχκε

πξάγκαηα πνπ είλαη παξφληα ή απφληα, θαληαζηηθά ή αιεζηλά, φηη ε

ζθέςε δχν αηφκσλ κπνξεί λα είλαη δηαθνξεηηθή θαη φηη νη άιινη κπνξεί

λα κελ μέξνπλ ηη ζθεθηφκαζηε ή ηη γλσξίδνπκε θαζψο ζθεθηφκαζηε κε

ηνλ εγθέθαιν ν νπνίνο βξίζθεηαη κέζα ζην θεθάιη καο (Johnson C. &

Wellman H., 1982). Δπηπιένλ, ηα λήπηα κπνξνχλ θάπνηεο θνξέο λα

θαηαιάβνπλ ηη ζθέθηεηαη έλα άιιν άηνκν αλ ε ζπκπεξηθνξά απηνχ ηνπ

αηφκνπ είλαη ελδεηθηηθή ησλ λνεηηθψλ δηεξγαζηψλ ηνπ (Flavell J., Green

F. & Flavell E., 1990).

Σελ ηθαλφηεηα ησλ παηδηψλ ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο λα

ζθέθηνληαη γηα ην λνεηηθφ θφζκν πεξηνξίδεη ζεκαληηθά ε αδπλακία ηνπο

λα ζθεθηνχλ απφ κφλα ηνπο ηηο λνεηηθέο δηεξγαζίεο πνπ γίλνληαη κέζα

ζην κπαιφ ηνπο γη‟ απηφ θαη δελ είλαη ζε ζέζε λα ζπλδέζνπλ ηηο ζθέςεηο

κε αηηίεο, πξνζέζεηο θαη ιφγνπο. Δπίζεο, ηα παηδηά ηεο ειηθίαο απηήο

ππνηηκνχλ ηηο δηαζηάζεηο θαη ηνλ αξηζκφ ησλ λνεηηθψλ δηεξγαζηψλ πνπ

γίλνληαη κέζα ζηνλ αλζξψπηλν λνπ θαη δπζθνιεχνληαη λα αλαθεξζνχλ

ζηηο δηθέο ηνπο λνεηηθέο δηεξγαζίεο θαζψο δελ έρνπλ αθφκα απνθηήζεη

ηηο θαηάιιειεο κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο.

πλνςίδνληαο ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ παηδηψλ

ηεο πξνζρνιηθήο ειηθίαο ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη κε ηα θαηάιιεια

εξεζίζκαηα, ηα λήπηα κπνξνχλ λα έξζνπλ ζε επαθή θαη λα αλαπηχμνπλ ηε

γιψζζα ηεο ζθέςεο φπσο αθξηβψο έξρνληαη ζε επαθή θαη απνθηνχλ ηελ

ελλνηνινγηθή ζεκαζία πνιιψλ άιισλ ιέμεσλ-ελλνηψλ άγλσζησλ γη‟

απηά ζηελ αξρή: κέζα απφ ην δηάινγν θαη ηε ζπδήηεζε θαη αθνχγνληαο

ηνπο ελήιηθέο λα ηηο ρξεζηκνπνηνχλ κέζα ζε πνηθίια θαη ζπγθεθξηκέλα

πιαίζηα. Αλ θαη ζηελ αξρή ηα παηδηά ρξεζηκνπνηνχλ ηηο θαηλνχξγηεο

ιέμεηο-φξνπο ρσξίο λα θαηαιαβαίλνπλ απφιπηα ην λφεκα ηνπο ζηαδηαθά,

θαζψο ε ρξήζε ηνπο απφ ηνπο ελήιηθεο επεθηείλεηαη ζε δηάθνξα πιαίζηα,

αξρίδνπλ λα ζπιιακβάλνπλ ηελ ζεκαζία ηνπο θαη λα ηηο ρξεζηκνπνηνχλ

φπσο πξέπεη (Μαξηδάθε-Καζζσηάθε Α., 1997). Ζ δηαδηθαζία απηή

δηεπθνιχλεηαη αλ, παξάιιεια, δίλνληαη ζηα παηδηά επθαηξίεο λα

εμαζθεζνχλ ζηε ρξήζε ησλ θαηλνχξγησλ ιέμεσλ, θπξίσο κέζα ζε

θαηαζηάζεηο πνπ έρνπλ λφεκα γη‟ απηά.

Page 13: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

13

2.4 Βνεζώληαο ηα παηδηά λα θαηαλνήζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ

ηε γιώζζα ηεο ζθέςεο

χκθσλα κε ηελ θνηλσληθν-πνιηηηζκηθή ζεσξία γηα ηε γιψζζα θαη

ηε ζθέςε, πάλσ ζηελ νπνία ζηεξίδνπλ ηηο ηδέεο θαη ηηο πξνηάζεηο ηνπο νη

Tishman & Perkins, γηα λα κάζνπλ ηα παηδηά λα ρξεζηκνπνηνχλ θαη λα

θάλνπλ κέξνο ηνπ ιεμηινγίνπ ηνπο ηε γιψζζα ηεο ζθέςεο ζα πξέπεη λα

δεκηνπξγήζνπκε έλα πεξηβάιινλ ζην νπνίν απνηειεί κέξνο ηεο

θαζεκεξηλφηεηαο ηεο ηάμεο θαη έρεη γίλεη ζπλήζεηα ηεο θνηλφηεηαο θαη

ηεο ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο ηεο νκάδαο (Mercer N., 2000, ζ. 107).

Σν πεξηβάιινλ πνπ ελζαξξχλεη ηελ θαηαλφεζε θαη ηε ρξήζε ηεο

γιψζζα ηεο ζθέςεο είλαη πάλσ απ‟ φια απηφ πνπ ελζαξξχλεη ηελ ίδηα ηε

ζθέςε θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ ηελ επλννχλ (Tishman S., Perkins D. & Jay

E., 1995). Έλα πεξηβάιινλ πνπ δίλεη ζηα παηδηά ηε δπλαηφηεηα λα

παξαηεξήζνπλ, λα δηαηππψζνπλ εξσηήζεηο, λα αλαδεηήζνπλ αηηίεο, λα

δηαθξίλνπλ ζρέζεηο, λα εμάγνπλ ζπκπεξάζκαηα, λα ηεθκεξηψζνπλ ηηο

απφςεηο ηνπο θαη λα εξκελεχζνπλ θαηαζηάζεηο ή λα ιχζνπλ πξνβιήκαηα.

Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην ν εθπαηδεπηηθφο ιεηηνπξγεί σο κνληέιν ηφζν

φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ηνπ ιεμηινγίνπ φζν θαη ηνπο δηάθνξνπο ηξφπνπο

ζθέςεο (π.ρ. δεκηνπξγηθήο θαη θξηηηθήο ζθέςεο). ρεηηθέο έξεπλεο

δείρλνπλ φηη παξά ηηο δειψζεηο ηνπο ζρεηηθά κε ηνπο ζηφρνπο ηνπο θαη ην

ηη εθαξκφδνπλ θαη ελζαξξχλνπλ ζηελ ηάμε, νη εθπαηδεπηηθνί δελ

ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα ηεο ζθέςεο φηαλ ρξεηάδεηαη (Astington J. &

Olson D., 1990; Wilson J., 1999). Όπσο εμεγνχλ νη Astington & Olson

(1990), ζπρλά νη εθπαηδεπηηθνί δεηάλε απφ ηνπο καζεηέο λα εμεγήζνπλ

θάηη, λα δηαηππψζνπλ ππνζέζεηο ή λα εμάγνπλ ζπκπεξάζκαηα ρσξίο λα

ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο αθξηβείο γισζζηθνχο φξνπο. Γηα λα απνθχγνπλ ηε

ιεγφκελε νξνινγία, πνπ ζεσξνχλ φηη κπνξεί λα δπζθνιέςεη ηνπο

καζεηέο, πεξηνξίδνληαη ζε ξήκαηα φπσο ηη λνκίδεηε φηη ζα γίλεη/ζπκβεί

αλ…, εζείο ηη ιέηε γη‟ απηφ πνπ έγηλε; ηη καο ιέεη απηή ε ηζηνξία γηα…;,

κε ηη ιεο λα αζρνιεζείο ζήκεξα;. Άιιεο θνξέο ζεσξνχλ φηη αξθεί λα

παξνηξχλνπλ ηα παηδηά λα ζθεθηνχλ (π.ρ. γηα ζθεθηείηε ιίγν…) ή λα

ζπγθεληξσζνχλ ζε απηφ πνπ θάλνπλ γηα λα ελεξγνπνηήζνπλ δηάθνξα

είδε ζθέςεο. Ζ πξαθηηθή απηή φκσο δελ βνεζάεη ηα παηδηά λα

θαηαιάβνπλ ηη αθξηβψο πξέπεη λα θάλνπλ (λα ππνζέζνπλ; Να

αμηνινγήζνπλ; λα ζπκπεξάλνπλ;) θαζψο ν φξνο ζθέθηνκαη είλαη πνιχ

γεληθφο θαη θαιχπηεη έλα κεγάιν αξηζκφ δηεξγαζηψλ ηεο ζθέςεο (Costa

A. & Marzano, R., 1987, ζ. 30). Οη ιίγεο πεξηπηψζεηο πνπ νη

εθπαηδεπηηθνί θαίλεηαη λα ρξεζηκνπνηνχλ, έζησ θαη πεξηνξηζκέλα, ηε

γιψζζα ηεο ζθέςεο είλαη ζην πιαίζην ηεο δηδαζθαιίαο ησλ θπζηθψλ

επηζηεκψλ.

Page 14: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

14

Ζ εμήγεζε γηα ηελ πξαθηηθή απηή ίζσο λα βξίζθεηαη ζην γεγνλφο

φηη νη εθπαηδεπηηθνί ζπλδένπλ ηηο θπζηθέο επηζηήκεο, πεξηζζφηεξν απφ

νπνηνδήπνηε άιιν γλσζηηθφ αληηθείκελν, κε ηε ρξήζε ελφο

επηζηεκνληθνχ ιφγνπ.

Έλαο απφ ηνπο πην γλσζηνχο ηξφπνπο κε ηνλ νπνίν ν

εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βνεζήζεη ηα παηδηά λα κάζνπλ λα

ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα ηεο ζθέςεο αιιά θαη λα ζθέθηνληαη

γεληθφηεξα είλαη απηφο ηεο θσλαρηήο ζθέςεο (Σξίκε E. &

Μαλαβφπνπινο K., 2001). Καζψο ν εθπαηδεπηηθφο αλαξσηηέηαη θσλαρηά

γηα ηνλ ηξφπν επίιπζεο ελφο πξνβιήκαηνο, ηελ νξγάλσζε ελφο ζρεδίνπ,

ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θάπνηαο δξάζεο ή ηελ θαηαλφεζε ελφο θεηκέλνπ

επηηξέπεη ζηα παηδηά λα παξαθνινπζήζνπλ ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ θαη ηηο

γλσζηηθέο δηεξγαζίεο πνπ εκπιέθνληαη ζε δηάθνξεο λνεηηθέο

δξαζηεξηφηεηεο. Καηά ηε δηαδηθαζία απηή ρξεζηκνπνηεί φξνπο πνπ

ηξαβάλε ηελ πξνζνρή ησλ παηδηψλ ζε ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο ζθέςεο θαη

ηα επαηζζεηνπνηνχλ ζηηο δηαθνξέο πνπ ππάξρνπλ ζην λφεκα ησλ ιέμεσλ

πνπ ρξεζηκνπνηνχκε γηα λα πεξηγξάςνπκε ηηο λνεηηθέο πξάμεηο (Olson D.

& Astington J., 1991). Παξαθνινπζψληαο ηε ζθέςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ

ηα παηδηά ηνλ αθνχλε, επίζεο, λα ρξεζηκνπνηεί ηε γιψζζα ηεο ζθέςεο κε

αθξίβεηα θαη κέζα ζην θαηάιιειν πιαίζην.

Έλα άιιν ζεκαληηθφ δηδαθηηθφ εξγαιείν πνπ έρνπλ νη

εθπαηδεπηηθνί ζηε δηάζεζε ηνπο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ζθέςεο είλαη νη

εξσηήζεηο. Οη θαηάιιειεο εξσηήζεηο – θαη ν δηάινγνο πνπ πξνθχπηεη

απφ απηέο - φρη κφλν ελεξγνπνηνχλ θαη θαζνδεγνχλ ηε ζθέςε αιιά θαη

επαηζζεηνπνηνχλ ηα παηδηά ζηε ρξήζε ηνπ ιεμηινγίνπ ηεο ζθέςεο. Χο

θαηάιιειεο ραξαθηεξίδνληαη νη εξσηήζεηο πνπ δεηάλε απφ ηα παηδηά λα

ρξεζηκνπνηήζνπλ αλψηεξεο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο φπσο ε αλάιπζε, ε

ζχλζεζε θαη ε αμηνιφγεζε (Μπηξκπίιε M., 2007). Γηα παξάδεηγκα, ε

εξψηεζε ηη ζπκπέξαζκα βγάδνπκε απφ ηελ ηζηνξία πνπ κφιηο δηαβάζακε

γηα ην πσο κπνξνχκε λα ιχζνπκε ηηο δηαθνξέο καο κε ηνπο άιινπο; α)

επαηζζεηνπνηεί ηα παηδηά ζηνλ φξν ζπκπέξαζκα θαη ηελ ηδέα φηη έλα

ζπκπέξαζκα έξρεηαη ζην ηέινο κηαο ηζηνξίαο (κηαο ζπδήηεζεο, κηαο

δηεξεχλεζεο θ.ά.), β) εκπινπηίδεη ην ιεμηιφγην ηνπο κε έλαλ θαηλνχξγην

φξν θαη ζηαδηαθά κηα θαηλνχξγηα έλλνηα (ή κε κηα αθφκα δηάζηαζε ηνπ

θφζκνπ φπσο ην ζέηεη ν Alexander Luria (1981 ζην Cole M. & Cole S.,

2002, ζ.58), γ) ηα παξνηξχλεη λα ζπλζέζνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πήξαλ

απφ ηελ ηζηνξία (άξα ελεξγνπνηεί ηελ γλσζηηθή ιεηηνπξγία ηεο

ζχλζεζεο), θαη δ) ηα βνεζάεη λα κάζνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ, απηφλνκα, ηε

ζπγθεθξηκέλε ιέμε ζε παξφκνηεο θαηαζηάζεηο (ην ζπκπέξαζκα κνπ είλαη

φηη…).

Έλαο άιινο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν κπνξνχκε λα βνεζήζνπκε ηα

λήπηα λα αλαπηχμνπλ θαη λα κάζνπλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα ηεο

ζθέςεο είλαη κε ηε άκεζε δηδαζθαιία θάπνησλ φξσλ- ελλνηψλ (πνπ

Page 15: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

15

κπνξνχλ λα θαηαιάβνπλ ζε απηή ηελ ειηθία) θαη εμεγψληαο ηε ζεκαζία

ηνπο γηα ηελ επηθνηλσλία. Γηα παξάδεηγκα εμεγνχκε ζηα παηδηά φηη θάζε

θνξά πνπ δηαβάδνπκε κηα ηζηνξία ή ζπδεηάκε θάπνην ζέκα ζην ηέινο

κπνξνχκε λα βγάινπκε έλα ζπκπέξαζκα, δειαδή λα ζπκεζνχκε φια

απηά πνπ είπακε θαη λα ζθεθηνχκε ηη καο ιέλε (ή φηαλ ζέινπκε λα δνχκε

αλ δχν πξάγκαηα είλαη ίδηα ή δηαθνξεηηθά ηα ζπγθξίλνπκε θ.ά.). Με ηνλ

ηξφπν απηφ βνεζάκε ηα παηδηά λα απνθηήζνπλ αλαπαξαζηάζεηο ησλ

ελλνηψλ πνπ δηδάζθνπκε ηηο νπνίεο ζηαδηαθά, κέζα απφ ηε ζπλερή

ρξήζε, ζα ηηο εζσηεξηθεχζνπλ σο ηξφπν ζθέςεο (Donaldson M., 2001).

Οη αλαπαξαζηάζεηο απηέο ζα ζπλερίζνπλ λα ηξνπνπνηνχληαη θαη λα

γίλνληαη πην ζαθείο θαη αθξηβείο θαζψο νη γλψζεηο θαη νη εκπεηξίεο ησλ

παηδηψλ απμάλνληαη κε ηα ρξφληα.

Σέινο, σο κέξνο ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ θαη θνηλσληθή

δξαζηεξηφηεηα, ε γιψζζα ηεο ζθέςεο θαιιηεξγείηαη επίζεο

ελζαξξχλνληαο ηα παηδηά λα ηε ρξεζηκνπνηνχλ ζπζηεκαηηθά, κέζα ζε

απζεληηθέο θαηαζηάζεηο θαη πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο επηθνηλσλίαο θαη

έθθξαζεο (Υαηδεζαββίδεο ,

2002, ζ. 65). Καζψο ηα παηδηά εμνηθεηψλνληαη κε ηνλ ήρν θαη ην λφεκα

ησλ ιέμεσλ απηψλ ηα παξνηξχλνπκε, θπξίσο επαλαδηαηππψλνληαο ηηο

απαληήζεηο ηνπο, λα ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο θαηάιιεινπο φξνπο ηελ

θαηάιιειε ζηηγκή (π.ρ. ην θπξία, εγψ ιέσ…επαλαδηαηππψλεηαη σο εζχ

πηζηεχεηο/λνκίδεηο ινηπφλ φηη…). Γηα ην ζθνπφ απηφ δίλνπκε ζηα παηδηά

επθαηξίεο, κέζα απφ ηηο θαηάιιειεο εξσηήζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο, λα

πεξηγξάςνπλ απηφ πνπ ζθέθηνληαη θαη θάλνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο

δξάζεο ηνπο θαη λα κηιήζνπλ γηα ηηο λνεηηθέο δηεξγαζίεο πνπ ηνπο

νδήγεζαλ ζε θάπνην απνηέιεζκα, θαηαζθεπή, ζρέδην θηι. (ηη

ζθεθηφζνπλ φηαλ δσγξάθηδεο…;, Ση ζα θηηάμεηο πξψηα; Μεηά;). Σν λα

παξνηξχλνπκε ηα παηδηά λα κηιάλε γηα απηά πνπ θάλνπλ θαη ζθέθηνληαη

είλαη ζεκαληηθφ πξψηνλ γηαηί έξεπλεο δείρλνπλ φηη ηα κηθξά παηδηά δελ

κηιάλε γηα ηε ζθέςε ηνπο αλ δελ ηα παξνηξχλεη θάπνηνο θαη δεχηεξνλ

γηαηί έηζη ηα βνεζάκε λα απνθηήζνπλ κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο. Ζ

δηαδηθαζία απηή γίλεηαη πην απνηειεζκαηηθή φηαλ αθνινπζείηαη απφ

άκεζε αλαηξνθνδφηεζε θαη επηβξάβεπζε ησλ παηδηψλ γηα ηε ζσζηή

ρξήζε ηνπ ιεμηινγίνπ.

2.5 Σύπνη αλζξώπσλ πνπ ζθέθηνληαη θαη καζαίλνπλ κε ηε νπηηθή

ζθέςε

Τπάξρνπλ δχν ηχπνη αλζξψπσλ πνπ ζθέθηνληαη κε ηε νπηηθή

ζθέςε. Απηνί πνπ πξνηηκνχλ ηελ νπηηθή ζθέςε θαη απηνί πνπ πξέπεη λα

ζθεθηνχλ νπηηθά ζπλήζσο ιφγσ κηαο αθνπζηηθήο αδπλακίαο πνπ κπνξεί

λα έρνπλ. Απηνί πνπ αλήθνπλ ζηελ πξψηε θαηεγνξία κπνξνχλ λα

Page 16: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

16

ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη ηα δπν είδε ζθέςεο. Πξνηηκνχλ φκσο ηελ νπηηθή

ζθέςε εθφζνλ είλαη έλαο πνιχ δπλακηθφο ηξφπνο ζθέςεο θαη κπνξνχλ λα

αληηκεησπίζνπλ πξνβιήκαηα ρξεζηκνπνηψληαο πξψην απηφλ ηνλ ηξφπν

ζθέςεο.

Απηνί πνπ αλήθνπλ ζηε δεχηεξε θαηεγνξία πξέπεη λα ζθέθηνληαη

νπηηθά θαη δελ κπνξνχλ λα ζθεθηνχλ ελαιιαθηηθά κε ηελ αθνπζηηθή

ζθέςε. Δίλαη άλζξσπνη πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίδνπλ θάπνηα

πξνβιήκαηα κε ηελ αθνή ηνπο φπσο: κνιχλζεηο ζηα απηηά, αιιεξγίεο,

άζζκα, έθδεκα, σηίηηδα, ηγκνξίηηδα.

2.6 Σξόπνη ζθέςεο

Γηαθξίλνληαη ηξεηο ηξφπνη ζθέςεο πνπ ζπλδένληαη κε ηηο αηζζήζεηο.

Αθνή: αθνπζηηθή ζθέςε

Όξαζε: νπηηθή ζθέςε

Αηζζήζεηο: θηλαηζζεηηθή ζθέςε

Ζ αθνπζηηθή ζθέςε ρξεζηκνπνηεί ήρνπο, ζπδεηήζεηο, κεισδίεο

θ.α. Ζ νπηηθή ζθέςε ρξεζηκνπνηεί εηθφλεο, ρξψκαηα, αθεξεκέλα ζρέδηα,

δηαγξάκκαηα θ.α.Ζ θηλαηζζεηηθή ζθέςε ρξεζηκνπνηεί πιεξνθνξίεο πνπ

ζρεηίδνληαη κε ηε δηαίζζεζε, ην έλζηηθην, ηε ζπλαηζζεκαηηθή

θαηάζηαζε, ην βάξνο, ηε ζεξκνθξαζία θ.α.Οη ιέμεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ

νη άλζξσπν φηαλ κηινχλ ππνδειψλνπλ θαη πην ζηπι ζθέςεο

ρξεζηκνπνηνχλ πεξηζζφηεξν.Απηνί πνπ ζθέθηνληαη κε ηελ αθνπζηηθή

ζθέςε ρξεζηκνπνηνχλ ιέμεηο φπσο: αθνχσ, ήρνο, κηιψ, ηφλνο, ξσηψ θ.α.

Απηνί πνπ ζθέθηνληαη κε ηελ νπηηθή ζθέςε ρξεζηκνπνηνχλ ιέμεηο φπσο:

βιέπσ, θνίηα, θαζαξά, θσηεηλά, εηθφλα, ζρήκα, πξννπηηθή θ.α. Απηνί

πνπ ζθέθηνληαη κε ηελ θηλαηζζεηηθή ζθέςε ρξεζηκνπνηνχλ ιέμεηο φπσο:

αηζζάλνκαη, αγγίδσ, ρεηξίδνκαη, αξπάδσ, ηξαρχ, βαξχ, δπγίδσ θ.α.

(Sword, 2005).

2.7 Πσο ιεηηνπξγεί ε νπηηθή – ρσξηθή θαη πσο ε αθνπζηηθή ζθέςε

Ζ αθνπζηηθή ζθέςε είλαη δηαδνρηθή ζθέςε. Απηνί πνπ ηε

ρξεζηκνπνηνχλ καζαίλνπλ πην απνηειεζκαηηθά φηαλ ην πιηθφ κάζεζεο

ηνπο παξνπζηάδεηαη ζε κηα ινγηθή ζεηξά θαη ζε ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε

δηαδνρήο. πρλά αληηκεησπίδνπλ ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ κε κηα ζεηξά

απφ πξνθαζνξηζκέλα βήκαηα. Έρνπλ θαιή αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ θαη

ζπρλά αληηιακβάλνληαη θάηη ηκεκαηηθά πξηλ θαηαλνήζνπλ ην ζχλνιν.

Πξνηηκνχλ λα μεθηλνχλ απφ ηηο απιέο έλλνηεο ελφο πξνβιήκαηνο θαη λα

ζπλερίδνπλ ζηα πην δχζθνια ζεκεία κέρξη λα βξνπλ ηε ζπλνιηθή ιχζε.

θέθηνληαη πην απνδνηηθά φηαλ ην πιηθφ ηνπο παξνπζηάδεηαη αθνπζηηθά

Page 17: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

17

θαη ζπρλά γηα λα ζπγθξαηήζνπλ πιεξνθνξίεο ηηο επαλαιακβάλνπλ

θσλαρηά ζηνλ εαπηφ ηνπο. Σέινο πξνηηκνχλ θάπνηνο λα ηνπο εμεγήζεη

ιεπηνκεξψο πψο λα δηεθπεξαηψζνπλ κηα εξγαζία παξά λα

παξαθνινπζήζνπλ κηα επίδεημε.

Απηνί πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηελ νπηηθή ζθέςε ζθέθηνληαη πην

απνδνηηθά φηαλ ην πιηθφ ηνπο παξνπζηάδεηαη κε ηε ρξήζε δηαγξακκάησλ,

ρξνλνδηαγξακκάησλ, θηικ θαη επηδείμεηο. Γηα λα ζπγθξαηήζνπλ

πιεξνθνξίεο ζπρλά ηηο ζρεδηάδνπλ ζαλ δηάγξακκα. Πξνηηκνχλ λα

παξαθνινπζήζνπλ κηα θπζηθή – νπηηθή επίδεημε παξά λα ηνπο εμεγήζεη

θάπνηνο ιεπηνκεξψο πψο λα δηεμάγνπλ κηα δηαδηθαζία.

Ζ νπηηθή ζθέςε είλαη νιηζηηθή. πρλά νη νιηζηηθνί ζθεπηηθηζηέο

ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξν ρξφλν γηα λα θαηαλνήζνπλ πιεξνθνξίεο ζε

ζρέζε κε ηνπο άιινπο ηξφπνπο ζθέςεο παξφια απηά ν ηειηθφο βαζκφο

θαηαλφεζεο είλαη πην εθηεηακέλνο.

2. 8 Πσο κπνξνύκε λα θαηαιάβνπκε ηνλ καζεζηαθό ηύπν ηνπ θάζε

καζεηή

Τπάξρνπλ δηάθνξνη ηξφπνη. Γηα παξάδεηγκα ν δάζθαινο κπνξεί λα

δηεμάγεη κηα καζεζηαθή έξεπλα. Πξφθεηηαη γηα κηα βαζηθή θαη γξήγνξε

κέζνδν πνπ κπνξεί ν εθπαηδεπηηθφ ζαλ εθαξκφζεη αθφκα θαη απφ ηελ

πξψηε κέξα ζηελ ηάμε. Δίλαη έλαο ηξφπνο λα δεη πσο πξνζεγγίδνπλ νη

καζεηέο δηάθνξα ζέκαηα θαη έηζη κπνξεί λα εθηηκήζεη πην εχθνια ηηο

αλάγθεο αιιά θαη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπο.

Μηα άιιε κέζνδνο γηα ηελ εθηίκεζε ηνπο ζηπι κάζεζεο ησλ

καζεηψλ είλαη κέζσ ελφο εξσηεκαηνινγίνπ πνιιαπιήο λνεκνζχλεο

βαζηζκέλν ζηε ζεσξία ηεο πνιιαπιή λνεκνζχλεο ηνπ Gardner.

Παξφια απηά κέζα ζηελ ηάμε πσο κπνξεί λα δηαθξίλεη έλαλ

καζεηή κε νπηηθή- ρσξηθή ζθέςε απφ έλαλ κε αθνπζηηθή ζθέςε;

(McLoughlin & Krakowski 2001).

ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη βαζηθέο δηαθξίζεηο

κεηαμχ ησλ 2 ηχπσλ ζθέςεο. (Silverman, 1999)

Page 18: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

18

Οπηηθή- ρσξηθή ζθέςε Αθνπζηηθή ζθέςε

θέθηνληαη θπξίσο κε εηθφλεο θέθηνληαη θπξίσο κε ιέμεηο

Έρνπλ θαιή ζρέζε κε ην ρψξν Έρνπλ θαιή ζρέζε κε ην ρξφλν

Μαζαίλνπλ έλλνηεο κνλνκηάο Μαζαίλνπλ βήκα πξνο βήκα

Μαζαίλνπλ ηηο έλλνηεο νιηθά Μαζαίλνπλ κέζα απφ ηελ δνθηκή

θαη ην ζθάικα.

Γχζθνιεο έλλνηεο γίλνληαη εχθνιεο Μεηαβαίλνπλ πξννδεπηηθά απφ ην

εχθνιν ζην δχζθνιν

Βιέπνπλ ηελ νιηθή εηθφλα ελψ

κπνξεί λα ράζνπλ ηηο ιεπηνκέξεηεο

Παξαηεξνχλ ηηο ιεπηνκέξεηεο

Γηαβάδνπλ θαιά ράξηεο Αθνινπζνχλ θαιά πξνθνξηθέο

νδεγίεο

Μαζαίλνπλ ιέμεηο κέζσ ηεο

φξαζεο

Μαζαίλνπλ αθνπζηηθή εχθνια

Σα πάλε θαιά ζηα καζεκαηηθά Σα πάλε θαιά ζηελ αξηζκεηηθή

Πξνηηκνχλ ηελ πιεθηξνιφγεζε

απφ ην γξάςηκν κε ην ρέξη

Γξάθνπλ θαζαξά

Έρνπλ ηδηαίηεξεο κεζφδνπο

νξγάλσζεο

Οξγαλψλνληαη κε ηάμε

Φηάλνπλ ζηηο ζσζηέο ιχζεηο

ελζηηθησδψο

Έρνπλ ηέιεηα καθξνπξφζεζκε

κλήκε

Έρνπλ ηέιεηα βξαρππξφζεζκε

κλήκε

Βξίζθνπλ αζπλήζηζηεο ιχζεηο ζε

πξνβιήκαηα

Βξίζθνπλ κηα αιιά ζσζηή

απάληεζε

2.9 Πώο γίλεηαη νξαηή ε ζθέςε

θεθηείηε πφζν ζπρλά απηφ πνπ καζαίλνπκε αληαλαθιά ην ηη

θάλνπλ νη άιινη γχξσ καο. Παξαθνινπζνχκε, κηκνχκαζηε, πηνζεηνχκε

φηη βιέπνπκε ζην δηθφ καο ζηπι θαη ελδηαθέξνληα. Φαληαζηείηε λα

καζαίλεηο λα ρνξεχεηο φηαλ νη ρνξεπηέο γχξσ ζνπ είλαη αφξαηνη ή λα

καζαίλεηο έλα άζιεκα φηαλ δελ κπνξείο λα δεηο ηνπο παίθηεο πνπ ην

γλσξίδνπλ ήδε. Όζν πεξίεξγν θαη αλ θαίλεηαη θάηη παξφκνην ζπκβαίλεη

ζπλέρεηα ζε έλαλ πνιχ ζεκαληηθφ ηνκέα ηεο κάζεζεο: ηε εθκάζεζε ηεο

ζθέςεο.

Ζ ζθέςε είλαη ιίγν ή πνιχ αφξαηε. Μεξηθέ θνξέο νη άλζξσπνη

εμεγνχλ ηηο ζθέςεηο πνπ θξχβνληαη πίζσ απφ θάπνην ζπκπέξαζκα αιιά

άιιεο θνξέο δελ ην θάλνπλ. Ζ ζθέςε ινηπφλ ιεηηνπξγεί ζπλήζσο θξπθά

ζηε κεραλή ηνπ κπαινχ καο.

Page 19: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

19

Καη δελ είλαη αφξαηε κφλν ε ζθέςε ησλ άιισλ αιιά θαη πνιιέο

πεξηζηάζεηο πνπ πξνθαινχλ ηε ζθέςε. Θα ζέιακε νη λένη αιιά θαη νη

ελήιηθεο λα αθππληζηνχλ θαη λα γίλνπλ πην ζθεπηφκελνη φηαλ αθνχλε κηα

απίζαλε θήκε, φηαλ αληηκεησπίδνπλ έλα δχζθνιν πξφβιεκα

πξνγξακκαηίδνληαο ην ρξφλν ηνπο, φηαλ δηαθσλνχλ κε έλα θίιν ή

παξαθνινπζνχλ ηηο δειψζεηο ελφο πνιηηηθνχ ζηελ ηειεφξαζε. Παξφια

απηά ε έξεπλα έρεη δείμεη φηη νη άλζξσπνη είλαη ζπρλά απαζείο ζε

θαηαζηάζεηο πνπ απαηηνχλ ζθέςε.

Παξφια απηά φκσο δελ είλαη απαξαίηεην λα είλαη ηφζν αφξαηεο

φζν είλαη ζπλήζσο νχηε ε ζθέςε ησλ άιισλ νχηε νη επθαηξίεο γηα ζθέςε.

αλ εθπαηδεπηέο πξέπεη λα θάλνπκε ηε ζθέςε πνιχ πην νξαηή απφ‟ ηί

είλαη ζπλήζσο ζηηο ηάμεηο. Έηζη δίλνπκε πεξηζζφηεξα ζηνπο καζεηέο γηα

λα ρηίζνπλ θαη λα κάζνπλ. Κάλνληαο νξαηνχο ηνπο ρνξεπηέο θάλνπκε θαη

πνιχ πην εχθνιε ηελ εθκάζεζε ηνπ ρνξνχ.

Τπάξρνπλ πνιινί ηξφπνη λα θάλνπκε νξαηή ηε ζθέςε. Έλαο απφ

ηνπο πην απινχο είλαη νη δάζθαινη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηε γιψζζα ηεο

ζθέςεο. Όιεο νη γιψζζεο έρνπλ έλα πινχζην ιεμηιφγην ζθέςεο – φξνη

φπσο ππφζεζε, ινγηθή, ζηνηρεία, πηζαλφηεηα, θαληαζία, πξννπηηθή

βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα κπιερηνχλ ζηα δίρηπα ηεο ζθέςεο θαη ηνπ

πξνβιεκαηηζκνχ πνπ νη φξνη απηνί παξαπέκπνπλ.

Έλαο άιινο ηξφπνο λα θάλνπκε νξαηή ηε ζθέςε είλαη λα θέξνπκε

ζηελ επηθάλεηα φιεο ηηο επθαηξίεο γηα ζθέςε θαηά ηελ αλάιπζε θάπνησλ

ζεκάησλ. Οη ξνπηίλεο ζθέςεο είλαη εξγαιείν πνπ βνεζά πνιχ ζηελ

πεξίπησζε απηή. Οη ξνπηίλεο ζθέςεο είλαη απιά ζρέδηα ζθέςεο πνπ

κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη‟ επαλάιεςε θαη λα ελζσκαησζνχλ

εχθνια ζηε κάζεζε ζε θάζε ζεκαηηθή ελφηεηα. Λφγσ ηεο θχζεο ηνπο νη

καζεηέο πξνζαξκφδνληαη πνιχ εχθνια ζε απηέο. Μηα ξνπηίλα ζθέςεο

πνπ έρεη εκθαλίδεηαη ζε πνιιέο εθαξκνγέο γηα παξάδεηγκα πεξηιακβάλεη

δπν εξσηήζεηο θιεηδηά: «ηη ζπκβαίλεη εδψ;» θαη «ηη βιέπεηο πνπ ζε θάλεη

λα ην ιεο απηφ;». Γεληθά νη δπν απηέο εξσηήζεηο δεηάλε απφ ην καζεηή

ζε αλεπίζεκε γιψζζα λα εξκελεχζεη θάηη θαη λα ζηεξίμεη ηε γλψκε ηνπ.

Καζψο νη καζεηέο απαληνχλ κπνξεί θαλείο λα ζηακπάξεη ηηο πξνηάζεηο

ηνπο ζαλ ππνζέζεηο θαη αηηηνινγήζεηο βάδνληαο άκεζα έηζη ην καζεηή

ζην παηρλίδη ηεο γιψζζαο ηεο ζθέςεο. Τπάξρνπλ πνιιέο παξφκνηεο

πξνηάζεηο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ ξνπηίλεο ζθέςεο. (Ritchhart, 2002)

Οη έξεπλεο δείρλνπλ φηη νη επηλνεηηθνί δάζθαινη εγθαζηδξχνπλ

θνπιηνχξεο ζθέςεο ζηελ ηάμε απφ ηηο πξψηεο κέξεο ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο.

Γηα παξάδεηγκα κπνξεί λα ζπδεηνχλ ζηελ ηάμε ηελ αμία δηάθνξσλ

ζπκπεξηθνξψλ φπσο ηεο πεξηέξγεηαο, ηεο έξεπλαο θαη ην παηρλίδη ησλ

ηδεψλ. Μπνξεί λα ζέζνπλ έλα δήηεκα θαη λα πξνθαιέζνπλ ηνπο καζεηέο

λα «ην παιέςνπλ» ρσξίο λα είλαη απαξαίηεην λα θαηαιήμνπλ ζε θάπνην

ζπκπέξαζκα ηελ ίδηα κέξα.

Page 20: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

20

ηελ αλαδήηεζε απηήο ηεο θνπιηνχξαο ηεο ζθέςεο ε νπηηθή

ζθέςε βνεζά ζην λα γίλεη μεθάζαξν ην πψο ζα έπξεπε λα είλαη κηα ηέηνηα

ηάμε θαη ιεηηνπξγεί ζαλ ππμίδα. Οπνηαδήπνηε ζηηγκή κπνξνχκε λα

ξσηήζνπκε. Τπάξρεη ε νξαηή ζθέςε εδψ; Δμεγνχλ νη καζεηέο πξάγκαηα

κεηαμχ ηνπο; Πξνζθέξνπλ νη καζεηέο δεκηνπξγηθέο ηδέεο;

Υξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα ηεο ζθέςεο;

Όηαλ νη απαληήζεηο ζε εξσηήζεηο ζαλ απηέο είλαη θαηαθαηηθέο νη

καζεηέο είλαη πην πηζαλφ λα δείμνπλ ελδηαθέξνλ θαη λα δεζκεπηνχλ

θαζψο μεηπιίγεηαη ε γλψζε κέζα ζηελ ηάμε. Βξίζθνπλ κεγαιχηεξν

λφεκα ζηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ην ζέκα θαη πην νπζηψδεηο ζπλδέζεηο

κεηαμχ ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. Γίλνληαη πην αλνηρηνί

ζηε ζθέςε, δελ βαξηνχληαη αιιά ηνπο γελλάηαη ε πεξηέξγεηα, γίλνληαη

ζθεπηηθνί θαη δελ ηθαλνπνηνχληαη κφλν απφ ηα γεγνλφηα αιιά επηζπκνχλ

λα θαηαλνήζνπλ.

Με επηκνλή θαη πξνζνρή φια απηά απνξξένπλ απφ ηελ νπηηθή

ζθέςε. Παξφια απηά γηα λα πξνρσξήζεη θάπνηνο ηφζν πξέπεη λα

μεπεξάζεη ην πξφβιεκα ηεο ανξαηφηεηαο. Μεγάιν θνκκάηη ηεο

πξφθιεζεο είλαη ην γεγνλφο φηη ε ανξαηφηεηα ηεο ζθέςεο είλαη θαη ε ίδηα

αφξαηε. πλήζσο δελ πξνζέρνπκε πφζν εχθνιν είλαη λα κελ είλαη νξαηή

ε ζθέςε επεηδή είκαζηε έηζη ζπλεζηζκέλνη. αλ εθπαηδεπηέο ε

πξνηεξαηφηεηα καο είλαη λα δνχκε ηελ απνπζία, λα αθνχζνπκε ηελ ζηγή

θαη λα πξνζέμνπκε απηφ πνπ δελ ππάξρεη. Μηα θηλέδηθε παξνηκία ιεεη φηη

ην ηαμίδη γηα ηα ρίιηα κίιηα μεθηλάεη κε έλα κηθξφ βήκα. Καη ην λα δνχκε

ηελ απνπζία είλαη έλα πνιχ θαιφ βήκα πνπ ρσξίο απηφ δελ ζα γίλεη ην

ηαμίδη. Με απηφ θαη κε ηελ θαηεχζπλζε θαη ηελ ελέξγεηα πνπ θέξλεη ε

ζπλεηδεηνπνίεζε είκαζηε ζην ζσζηφ δξφκν γηα λα θάλνπκε νξαηή ηε

ζθέςε. (Perkins, 2003)

Page 21: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ

3.1 Θεσξία ηεο πνιιαπιήο λνεκνζύλεο ηνπ Gardner

Ζ ζεσξία ηεο Πνιιαπιήο Ννεκνζχλεο απνηειεί κηα θξηηηθή ζέζε

απέλαληη ζηελ άπνςε ζχκθσλα κε ηελ νπνία γελληφκαζηε κε κηα κφλν

λνεκνζχλε, ηελ νπνία δελ έρνπκε ηε δπλαηφηεηα λα αιιάμνπκε θαη ηελ

νπνία νη ςπρνιφγνη κπνξνχλ λα κεηξήζνπλ.

χκθσλα µε ηε ζεσξία απηή, πνπ βαζίδεηαη ζε έλα επξχ θάζκα

επηζηεκνληθψλ εξεπλψλ (ςπρνινγηθψλ, αλζξσπνινγηθψλ, βηνινγηθψλ), ε

λνεκνζχλε µαο ρσξίδεηαη ζε ελληά ηνκείο νη νπνίνη έρνπλ ηελ έδξα ηνπο

ζε δηαθνξεηηθά ζεκεία ηνπ εγθεθάινπ µαο. Δίλαη εμίζνπ ζεκαληηθνί, φρη

φκσο θαη ην ίδην αλαπηπγκέλνη ζε θάζε άηνκν. Σα ελληά απηά είδε

λνεκνζχλεο πξνέθπςαλ κεηά απφ έξεπλα ηνπ εγθεθάινπ, ηεο

αλζξψπηλεο αλάπηπμεο, ηεο εμέιημεο θαη κεηά απφ δηαπνιηηηζκηθέο

ζπγθξίζεηο. Τπνζηεξίδεηαη, ινηπφλ, φηη ε λνεκνζχλε είλαη πξντφλ κηαο

καθξάο θαη ζπκκεηνρηθήο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ηεο θχζεο (βηνινγηθέο

δπλάκεηο θαη θιεξνλνκηθέο πξνδηαζέζεηο) θαη ηεο αλαηξνθήο

(πεξηβαιινληηθέο δπλάκεηο θαη εκπεηξίεο ηεο δσήο). Ζ λνεκνζχλε

δεκηνπξγείηαη βηνινγηθά αιιά ν βαζκφο αλάπηπμήο ηεο εμαξηάηαη απφ ηηο

πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ηνπ θαζελφο. Όζν πεξηζζφηεξν ρξφλν μνδεχεη

θαλείο ζηε ρξήζε θαη ελίζρπζε ηεο λνεκνζχλεο θαη φζν θαιχηεξε

θαζνδήγεζε θαη ελζάξξπλζε δέρεηαη, ηφζν κεγαιχηεξνο είλαη ν βαζκφο

αλάπηπμεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηνκέα λνεκνζχλεο.

Ο Γθάξληλεξ, ινηπφλ, ηνλίδεη ην ξφιν ηνπ πνιηηηζκνχ ζηελ

αλάπηπμε θάζε είδνπο λνεκνζχλεο. Κχξηνο «έλνρνο» βέβαηα γηα ηελ

άληζε κεηαμχ ηνπο αλάπηπμε ζεσξείηαη ην ζρνιείν, ην νπνίν

επηθεληξψλεηαη ζηελ θαιιηέξγεηα δχν µφλν επθπτψλ - γισζζηθήο θαη

ινγηθνµαζεµαηηθήο - αθήλνληαο ζε δεχηεξε κνίξα ηηο ππφινηπεο

(κνπζηθή επθπΐα, επθπΐα ηνπ ρψξνπ, ελδνπξνζσπηθή επθπΐα,

δηαπξνζσπηθή επθπΐα, θπζηνγλσζηηθή επθπΐα, ζσµαηηθή - θηλαηζζεηηθή

επθπΐα θαη ππαξμηαθή επθπΐα).

Σα ηέζζεξα ζεκαληηθφηεξα ζεκεία ηεο ζεσξίαο ηεο Πνιιαπιήο

Ννεκνζχλεο ηνπ Γθάξληλεξ είλαη:

1. Κάζε άηνκν έρεη έλα ζπλδπαζκφ ησλ ελλέα ή θαη πεξηζζφηεξσλ εηδψλ

λνεκνζχλεο. Απηή ε ηπραία θαηάηαμε ησλ δπλάκεσλ θαη αδπλακηψλ

Page 22: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

22

θαζηζηά θάζε πξφζσπν κνλαδηθφ κε απνηέιεζκα θάζε ηάμε λα δηαζέηεη

κηα πνηθηινκνξθία ζθέςεο.

2. Κάζε άηνκν κπνξεί λα αλαπηχμεη ηηο λνεκνζχλεο ηνπ ζε επαξθέο

επίπεδν. Με ελζάξξπλζε, εκπινπηηζκφ θαη θαηάιιειε θαζνδήγεζε,

νπνηνζδήπνηε καζεηήο ή άηνκν, κπνξεί λα αλαπηχμεη ηηο λνεκνζχλεο

ηνπ.

3. Οη λνεκνζχλεο ζπλεξγάδνληαη. Πάληα αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο.

4. Κακηά λνεκνζχλε δελ κπνξεί λα ππάξμεη κφλε ηεο. Δμαηηίαο γελεηηθψλ

θαηαβνιψλ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο, δελ ππάξρνπλ δχν άλζξσπνη πνπ λα

έρνπλ ην ίδην πξνθίι λνεκνζχλεο -νχηε αθφκε θαη νη απαξάιιαθηνη

δίδπκνη- επεηδή νη εκπεηξίεο ηνπο είλαη δηαθνξεηηθέο θαη ε λνεκνζχλε

ηνπο ζπλερψο εμειίζζεηαη. Γηα παξάδεηγκα, αλ δπν άηνκα δηαζέηνπλ ην

ίδην επίπεδν ηζρπξήο γισζζηθήο λνεκνζχλεο, ην έλα κπνξεί λα είλαη

θαιχηεξν ζηελ αλάγλσζε, ελψ ην άιιν ζην γξαπηφ ιφγν.

3.2 Οπηηθή / παξαζηαηηθή / ρώξνπ λνεκνζύλε (Visual / Spatial

Intelligence)

Ννεκνζχλε ρψξνπ είλαη ε ηθαλφηεηα λα παξαηεξείο θαη λα

ρεηξίδεζαη λνεξά κε επηδεμηφηεηα κηα κνξθή ή αληηθείκελν, λα

παξαηεξείο θαη λα δεκηνπξγείο ηάζεηο, ηζνξξνπίεο θαη ζπλζέζεηο κε κηα

παξαζηαηηθή θαη ρσξηθή έθζεζε. Δίλαη ε ηθαλφηεηα λα ζρεκαηίδεηο

παξαζηαηηθέο / ρσξηθέο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ θφζκνπ, λα ηηο κεηαθέξεηο

λνεξά ή αηζζεηά θαη λα ζεσξείο ηα πξάγκαηα απφ δηαθνξεηηθή νπηηθή

γσλία. Σα άηνκα κε παξαζηαηηθή λνεκνζχλε δηαζέηνπλ πνιχ ηζρπξή

νπηηθή κλήκε, θαιιηηερληθή ηάζε θαη θαληαζία. Δπίζεο, έρνπλ πνιχ

θαιφ πξνζαλαηνιηζκφ ζην ρψξν θαη ζπληνληζκφ ρεξηψλ – καηηψλ, αλ θαη

απηφ είλαη ζπλήζσο ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζσκαηηθήο–θηλαηζζεηηθήο

λνεκνζχλεο.

Οξηζκέλνη θξηηηθνί ζεκεηψλνπλ ην ζπζρεηηζκφ κεηαμχ ησλ

παξαζηαηηθψλ/ρσξηθψλ θαη καζεκαηηθψλ ηθαλνηήησλ, θάηη πνπ έξρεηαη

ζε αληίζεζε κε ηε ζεσξία ηνπ Γθάξληλεξ, ν νπνίνο ππνζηεξίδεη φηη νη

λνεκνζχλεο είλαη ζαθψο δηαρσξηζκέλεο κεηαμχ ηνπο. Απφ ηε ζηηγκή πνπ

ε επίιπζε ελφο καζεκαηηθνχ πξνβιήκαηνο πεξηιακβάλεη ηε δηαρείξηζε

ζπκβφισλ θαη αξηζκψλ, εκπιέθεηαη ε λνεκνζχλε ηνπ ρψξνπ ζηελ νπηηθή

αλαπαξάζηαζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Μηα θαηαλφεζε ησλ δχν ηχπσλ

λνεκνζχλεο ζε βάζνο απνθιείεη απηήλ ηελ θξηηηθή, δεδνκέλνπ φηη νη δχν

απηέο λνεκνζχλεο δελ πξνζαξκφδνληαη αθξηβψο ζηνπο νξηζκνχο ησλ

νπηηθψλ θαη καζεκαηηθψλ ηθαλνηήησλ. Παξά ην γεγνλφο φηη κνηξάδνληαη

θνηλά ραξαθηεξηζηηθά, δηαθξίλνληαη εχθνια κε βάζε δηάθνξνπο

παξάγνληεο θαη ππάξρνπλ πνιιά άηνκα κε ηζρπξή ινγηθή/καζεκαηηθή

λνεκνζχλε θαη αζζελή νπηηθή-παξαζηαηηθή λνεκνζχλε ή αληίζηξνθα.

Page 23: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

23

ρεηηθά κε ηε λεπξνινγηθή δηαδηθαζία: ε παξαζηαηηθή λνεκνζχλε

εδξάδεηαη θπξίσο ζην δεμηφ πιεπξηθφ ινβφ θαη παξέρεη θαληαζία κέζσ

λνεξψλ ζπιιήςεσλ θαη θαηεπζπλφκελσλ πξντφλησλ θαληαζίαο. Σέηνηνπ

ηχπνπ λνεκνζχλε απαηηείηαη ζηνπο αξρηηέθηνλεο, γιχπηεο, θαιιηηέρλεο

θαη κεραληθνχο. Σε δηαζέηεη ν θπβεξλήηεο ηνπ πινίνπ, ν νπνίνο βξίζθεη

ηελ πνξεία ζην δηζδηάζηαην σθεαλφ ή ν πηιφηνο ηνπ αεξνπιάλνπ, ν

νπνίνο θαηεπζχλεη ην ζθάθνο ζηνλ ηξηζδηάζηαην ρψξν ηεο αηκφζθαηξαο.

Σε δηαζέηεη ν ζθαθηζηήο, αιιά θαη ν γιχπηεο πνπ αλαπαξηζηάλεη ζηε

ζθέςε ηνπ έλα θιεηζηφ ρψξν. Γηαθξίλεη, επίζεο, καζεηέο πνπ

ελδηαθέξνληαη γηα γξαθήκαηα, ράξηεο θαη εηθφλεο, ζπγθξνηνχλ ηηο ηδέεο

ηνπο πξηλ λα ηηο γξάςνπλ, κνπληδνπξψλνπλ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπο κε

πνιχπινθα κνηίβα.

Παξαδείγκαηα αλζξψπσλ κε πςειφ δείθηε ρσξνηαμηθήο

λνεκνζχλεο, είλαη ν Πάκπιν Πηθάζν, ν Μηραήι Άγγεινο, ν Λενλάξλην

Νηα Βίληζη, ν Βαλ Γθνγθ, ν Μνλέ, ε Μέξηι ηξηπ, ν ηίβελ πίικπεξγθ.

χκθσλα κε ηνλ Gardner απηφο πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ νπηηθή ζθέςε

καζαίλεη κέζα απφ:

Σελ επαηζζεζία ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ γξακκψλ, ησλ ρξσκάησλ,

ησλ ζρεκάησλ θαη ησλ κνξθψλ

Σελ ηθαλφηεηα λα ρεηξηζηεί θαη λα πεξηζηξέθεη λνεηά ηα

αληηθείκελα

Σελ ηθαλφηεηα λα θαηαλνήζεη ηα ζπζηαηηθά ησλ νπηηθψλ θαη

ρσξηθψλ παξαζηάζεσλ κέζα απφ έλα γξάθεκα

Page 24: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

24

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4

Η ΟΠΣΙΚΟΠΟΙΗΗ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ

Καζψο κπαίλνπκε ζηε λέα ρηιηεηία, „εηθνληθή πξαγκαηηθφηεηα‟ θαη

„νπηηθή θνπιηνχξα‟ είλαη έλλνηεο ζηηο νπνίεο αλαθεξφκαζηε φινη φρη

κφλν κέζα ζηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα θαη θέληξα αιιά θαη έμσ απφ

απηά. Απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ελελήληα ν θφζκνο καο έρεη

εκπινπηηζζεί κε ηα λέα κέζα καδηθήο επηθνηλσλίαο ηα νπνία πξνβάιινπλ

ηελ ζχδεπμε θεηκέλνπ θαη εηθφλαο. Ο Nicolas Mirzoeff (1998) βεβαηψλεη

πσο ν δπηηθφο πνιηηηζκφο αλαδείθλπε ηνλ „ ιφγν ζαλ ηελ χςηζηε κνξθή

δηαλνεηηθήο πξαθηηθήο‟ θαη ζεσξνχζε ηελ ΄νπηηθή αλαπαξάζηαζε¨ ζαλ

εηθνλνγξάθεζε ηδεψλ δεπηέξαο θαηεγνξίαο ‟. Απηή ε ζεψξεζε σζηφζν

ζε έλαλ βαζκφ κε ηελ αλάπηπμε ησλ λέσλ επηθνηλσληαθψλ θαη

πιεξνθνξηθψλ κέζσλ (Internet θαη εηδηθφηεξα ηνπ Web) έρεη αλαηξαπεί.

Μέζα ζηε λέα πξαγκαηηθφηεηα απφ ηελ νπνία γελλήζεθε ε νπηηθή

θνπιηνχξα. φρη απιά ζεσξεηηθά, αιιά ζαλ έλα αληηθείκελν κειέηεο,

αλαπηχζζεηαη ε εηθνληθή ζεσξία θαηά ηελ νπνία ε δπηηθή επηζηήκε θαη

θηινζνθία ρξεζηκνπνηνχλ ζπρλφηεξα πιένλ έλα εηθνληθφ/νπηηθφ παξά

έλα ιεθηηθφ κνληέιν ηνπ θφζκνπ.

Ζ λεσηεξηθφηεηα πκλείηαη σο κηα λέα επνρή ε νπνία θέξλεη

δηαδνρηθέο αιιαγέο ζηελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζκηθή ζθαίξα

(Mirzoeff ,1998). Έηζη, ελψ θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 80 ε κεηαλεσηεξηθή

θνπιηνχξα νξηδφηαλ σο έλαο κεηαζρεκαηηζκφο κε θαηεχζπλζε ηνλ

θνηλσληθφ πινπξαιηζκφ, απφ ηε δεθαεηία ηνπ 90 θαζνξίδεηαη ζε κεγάιν

βαζκφ απφ ηελ ηεξάζηηα αλάπηπμε ησλ Μέζσλ Μαδηθήο Δλεκέξσζεο.

πλεπψο, θαηά ηελ Boz (2003), ε πνιηηηζκηθή έθθξαζε εγγπάηαη κέζσ

ηεο ζπλερνχο ρξήζεο ησλ εηθφλσλ, θαηά θάπνην ηξφπν, ηνλ νξηζκφ ηεο

σο „νπηηθή θνπιηνχξα ‟. Αλ ζθεθηνχκε ηελ θαζεκεξηλφηεηά καο, ζα

παξαηεξήζνπκε πσο ε „νπηηθή θνπιηνχξα ‟ είλαη δπλακηθά παξνχζα φζν

πνηέ άιινηε, επηδξψληαο ζηελ θνηλσληθή, πνιηηηζκηθή, νηθνλνκηθή θαη

εθπαηδεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα ηεο επνρήο καο. Ενχκε ζε κηα ηφζν αθξαία

νπηηθή θνπιηνχξα, ψζηε ιέγεηαη φηη ν κέζνο Γπηηθφο θαηαλαισηήο

βιέπεη, ρσξίο, βέβαηα, λα ην ζπλεηδεηνπνηεί– πάλσ απφ 3.000 εκπνξηθά

κελχκαηα θάζε κέξα (International Herald Tribune, Ζκεξνκελία

δεκνζίεπζεο: 22/04/07).

Όπσο αλαθέξεη ν Mirzoeff (1998), „ε αλζξψπηλε εκπεηξία είλαη

ηψξα νπηηθή θαη νπηηθνπνηεκέλε φζν πνηέ άιινηε‟. Ζ νπηηθή θνπιηνχξα

δελ είλαη εμαξηεκέλε απφ ηηο εηθφλεο, αιιά απφ ηελ ηάζε ηνπ ζήκεξα λα

απεηθνλίδεη ή λα νπηηθνπνηεί ηελ χπαξμε. Καζνδεγεί ηελ πξνζνρή καο

Page 25: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

25

καθξηά απφ ηα δνκεκέλα, κεζνδηθά νπηηθά ζθεληθά, φπσο ν

θηλεκαηνγξάθνο θαη νη γθαιεξί θαη ηελ σζεί ζηελ θεληξηθφηεηα ηεο

νπηηθήο εκπεηξίαο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο (Mirzoeff, 1998). Ζ νπηηθή

θνπιηνχξα ελδηαθέξεηαη γηα νηηδήπνηε έρνπκε δεη, γηα φηη βιέπνπκε

φπσο πίλαθεο δσγξαθηθήο, αγάικαηα, films, ηειεφξαζε, θσηνγξαθίεο,

έπηπια, θήπνη, ρνξφο, θηίξηα, δηαθεκίζεηο, θσο, ράξηεο, φλεηξα, φιεο

δειαδή ηηο εθθξάζεηο ηεο θνπιηνχξαο πνπ κεηαδίδνληαη κέζσ νπηηθψλ

κέζσλ.

Αλακθηζβήηεηα έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επνρήο καο είλαη ε

νπηηθή απεηθφληζε αληηθεηκέλσλ θαη θαηαζηάζεσλ. Οη ρψξνη εξγαζίαο

καο είλαη νπηηθά θνξεζκέλεο πεξηνρέο θαη νη ψξεο αλαςπρήο καο

(θηλεκαηνγξάθνο, ηειεφξαζε, video games θαη ην Internet) θαζνξίδνληαη

απφ νπηηθά κέζα. Απηφο ν θαηαηγηζκφο εηθφλσλ νθείιεηαη ζηε δχλακε

ηεο επίδξαζεο ηεο εηθφλαο ηεο νπνίαο ζε κεγάιν βαζκφ ν θπξίαξρνο

ζηφρνο είλαη, λα επεξεάζεη ζηάζεηο/ηάζεηο, θαη λα αιιάμεη κνληέια

ζπκπεξηθνξάο ζηελ επξχηεξε θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζκηθή

ζθαίξα. Δπηπξνζζέησο ε γλψζε κεηαδίδεηαη νπηηθά (επηζηήκνλεο

θαηαγξάθνπλ ηελ εγθεθαιηθή δξαζηεξηφηεηα, νηθνλνκνιφγνη

δεκηνπξγνχλ γξαθηθά γηα ηηο νηθνλνκηθέο ηάζεηο, νη γεσγξάθνη

ραξηνγξαθνχλ πεξηνρέο θαη νη αζηπλνκηθνί θσηνγξαθίδνπλ ηηο

απνδείμεηο) θαη φινη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο επηθνηλσλνχκε νπηηθά φηαλ

πεξλάκε ζε άιια πνιηηηζκηθά πεξηβάιινληα (π.ρ. δηεζλή ζήκαηα)

Όπσο αλαθέξεη θαη ν Virilio (1997) νη λέεο ηερληθέο ηεο εηθφλαο

πξνηξέπνπλ ζε κηα λέα ηέρλε ηνπ „βιέπεηλ‟ ε νπνία δεκηνπξγεί κηα λέα

κνξθή αιιειεπίδξαζεο αλάκεζα ζηελ αίζζεζε θαη ζηελ αθεξεκέλε

λνεκνζχλε. Έηζη, δηάθνξεο δνκέο, θαηλφκελα θαη εμαηξεηηθά ζχλζεηεο

δηαδηθαζίεο πνπ δελ κπνξνχζαλ παξά λα είλαη δηαλνεηηθά αληηιεπηέο,

θαηαλνεκέλεο κέζσ ελφο αξγνχ έξγνπ απνθσδηθνπνίεζεο, μεπεδνχλ

ζήκεξα απεπζείαο ζην πξνθαλέο ηνπ αηζζεηνχ θφζκνπ ράξε ζηηο αξεηέο

ησλ ςεθηαθψλ εηθφλσλ. Παξφιν πνπ ε δηεξεχλεζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο

νπηηθήο θνπιηνχξαο ζε δηάθνξεο δηαζηάζεηο ηεο ζεκεξηλήο

πξαγκαηηθφηεηαο είλαη πξνθιεηηθά ελδηαθέξνπζα, ζα πξέπεη λα

επηθεληξψζνχκε ζηηο πνιιαπιέο επηδξάζεηο ηεο ζην πεδίν ηεο

εθπαίδεπζεο.

Δίλαη γεληθά παξαδεθηφ φηη ν πνιηηηζκφο καο ζεσξείηαη πνιηηηζκφο

ηεο εηθφλαο θαη ηα ζεκεξηλά παηδηά, παηδηά ηεο εηθφλαο. αλ ηέηνηα είλαη

πεξηζζφηεξν κπεκέλα θαη εμνηθεησκέλα κε ηελ νπηηθνανπζηηθή γιψζζα

απφ έλαλ ελήιηθά. Βιέπνπκε ζπρλά παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο πνπ δε

γλσξίδνπλ αλάγλσζε, λα μεθπιιίδνπλ θαη λα θαηαλννχλ ην πεξηερφκελν

ελφο θφκηθ, ή λα παξαθνινπζνχλ μελφγισζζα ηειενπηηθά πξνγξάκκαηα

ρσξίο λα είλαη ηθαλά λα δηαβάδνπλ ππφηηηινπο. Ση ζπκβαίλεη ινηπφλ;

Έκαζαλ εκπεηξηθά λα δηαβάδνπλ ηελ εηθφλα, ηνπο θψδηθεο ηεο γηαηί κε

απηήλ επηθνηλσλνχλ. απηή ηελ εηθνληθή πξαγκαηηθφηεηα κε ηελ νπνία

Page 26: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

26

έξρεηαη θαζεκεξηλά αληηκέησπνην παηδί νθείιεη λα αληρλεχζεη ην

ζρνιείν.(Αζιαλίδνπ, 2000)

Ο/ε εθπαηδεπηήο/ηξηα είλαη απαξαίηεην λα πξνζθέξεη ζηνλ

εθπαηδεπφκελν φζν ην δπλαηφλ απνηειεζκαηηθφηεξε εθπαίδεπζε κέζα

απφ ηελ νιηζηηθή πξνζέγγηζε φρη κφλνλ ζπγθεθξηκέλσλ ζεκάησλ αιιά

θαη λέσλ ηδεψλ, ηάζεσλ θαη εμειίμεσλ. Απηνί νη ζηφρνη θέξλνπλ ηνλ/ηελ

εθπαηδεπηή/ηξηα αληηκέησπν/ε κε ην πξφβιεκα ηεο παηδαγσγηθήο,

δειαδή απηφ ηνπ λα κεηαζρεκαηίδεη εκπεηξίεο θαη λα επηθνηλσλεί ηδέεο

θαη πιεξνθνξίεο. Σν ζρνιείν πξέπεη λα ιεηηνπξγεί ζαλ έλα ζεξκφκεηξν ή

ζαλ έλαο ζεξκνζηάηεο πνπ αιιάδεη ηηο ελδείμεηο ηνπ αλάινγα κε ηελ

ζεξκνθξαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Μ απηήλ ηελ έλλνηα ην ζρνιείν

ιεηηνπξγεί ζαλ εμηζνξξνπηζηήο ελφο πεξηβάιινληνο πνπ εμειίζζεηαη κε

κεγάιε ηαρχηεηα. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε εθπαίδεπζε πξέπεη λα εληάμεη ηελ

ηερλνινγία ζηηο αλάγθεο ηεο θαη ζηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή

ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιείνπ.

Ήρνο θαη νπηηθέο εηθνλνγξαθήζεηο δελ είλαη πιένλ απιέο

ζπλνδεπηηθέο κνξθέο ηεο ζθέςεο, αιιά επεξεάδνπλ θαη ηε ζθέςε θαη

ηνπο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο ηεο αλζξσπφηεηαο (Lestage 1959). Γηα ηελ

αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ν/ε εθπαηδεπηήο/ηξηα θαηαθεχγεη ζε

δηάθνξα πξνθαηαζθεπαζκέλα βνεζεηηθά κέζα, φπσο θσηνγξαθίεο,

ράξηεο, δηαγξάκκαηα ζρέδηα, πιηθά, εξγαιεία, πνπ κπνξεί λα

παξνπζηάδνπλ ζρέζεηο ζε ζχζηεκα δχν αμφλσλ (πρ ρξνλνινγηθέο ζεηξέο),

θαηαλνκέο κεξίδηα, θαηαηάμεηο (πρ εηζφδεκα αλά θαηεγνξία

λνηθνθπξηνχ), θσηνγξαθίεο θαη ζρέδηα αληηθεηκέλσλ (πρ ην εζσηεξηθφ

ελφο κεραλήκαηνο), δηαδηθαζίεο, δνκέο, ζρέζεηο, πνξεία θαηλνκέλσλ (πρ

κνληέια ζπκπεξηθνξάο, νξγαλνγξάκκαηα θιπ.) (Βαιάθαο).

Ζ ζεκαληηθφηεηα ηεο νπηηθήο εθπαίδεπζεο (ην αληίζεην ηνπ

νπηηθνχ αλαιθαβεηηζκνχ), έρεη αλαγλσξηζζεί παγθνζκίσο θαη δηάθνξεο

ρψξεο έρνπλ αληηκεησπίζεη ην ζέκα κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. ην

Αγγιηθφ, παξαδείγκαηνο ράξηλ, εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ε θσηνγξαθία σο

πξαθηηθή θαη σο κειέηε θσηνγξαθηθψλ εηθφλσλ έρεη εμειηρζεί ηζηνξηθά

ζε δηάθνξνπο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο θαη απφ ην ηέινο ην 20νπ αηψλα

θαη νη δχν πξνζεγγίζεηο εηζήρζεζαλ ζην εζληθφ ζρνιηθφ πξφγξακκα. O

Mirzoeff, (1998) επηζεκαίλεη πσο ε εμέιημε ηεο θσηνγξαθίαο, ζηηο αξρέο

ηνπ 19νπ αηψλα σο ν θπξίαξρνο ηξφπνο νξηζκνχ ηεο πξαγκαηηθφηεηαο,

είρε δξαζηηθά απνηειέζκαηα π.ρ. ζηελ ηαηξηθή φπνπ ηα πάληα έρνπλ

κεηακνξθσζεί ζε νπηηθά πξφηππα κέζσ πνιχπινθσλ ηερλνινγηψλ.

πλερίδνληαο ππνγξακκίδεη πσο ε νπηηθνπνίεζε δελ αληηθαζηζηά ηε

γισζζνινγηθή αλάπηπμε ζεκάησλ αιιά ηελ θάλεη πην θαηαλνήζηκε,

γξεγνξφηεξε θαη πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή.

Ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ εθπαηδεπηηθφ κέζν είλαη θαη ε πξνβνιή

εθπαηδεπηηθψλ ηαηληψλ θαζψο θαη ε ρξήζε θάκεξαο. Ζ δχλακε ηεο

ηαηλίαο, πεγάδεη απφ ηε δπλαηφηεηά ηεο λα εξκελεχεη ηελ

Page 27: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

27

πξαγκαηηθφηεηα, λα δηεηζδχεη ζην ρψξν θαη ζην ρξφλν. Σν κήλπκα είλαη

ζπκππθλσκέλν πξνζειθχεη ηελ πξνζνρή ελεξγνπνηεί ηε θαληαζία

δηεγείξεη ην ζπλαίζζεκα. (Βαιάθαο, 2000). Ζ ππεξαπινπζηεπκέλε

ζήκεξα ρξήζε ησλ νπηηθναθνπζηηθψλ εξγαιείσλ ηεο ζχγρξνλεο

ηερλνινγίαο, (θπξίσο νη ςεθηαθέο βηληενθάκεξεο, νη ςεθηαθέο

θσηνγξαθηθέο κεραλέο θαη ηα θηλεηά ηειέθσλα κε ελζσκαησκέλε

camera) θαζψο θαη ην δηαζέζηκν πιηθφ ζην δηαδίθηπν (

www.youtube.com ) δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζε θάζε εθπαηδεπηή λα

«αηρκαισηίζεη» ή αθφκε θαη λα ζθελνζεηήζεη ζηηγκηφηππα θαη λα ηα

αλαπαξάγεη γηα εθπαηδεπηηθή ρξήζε. Δπίζεο, ε βηληενζθφπεζε

ζπλδπάδεηαη ζεακαηηθά κε ηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο κηαο ελέξγεηαο

ε νπνία έρεη σο απνηέιεζκα ηελ θαιχηεξε εκπέδσζε θαη εμέιημή ηεο.

Παξά ηα πιενλεθηήκαηά ηνπο, νη εθπαηδεπηηθέο ηαηλίεο απνηεινχλ έλα

επαίζζεην εθπαηδεπηηθφ κέζν πνπ απαηηεί ηδηαίηεξε πξνζνρή. Ο θίλδπλνο

ηεο δηδαζθαιίαο «ζέακα γηα ην ζέακα» είλαη ηδηαίηεξα απμεκέλνο. Ο

θίλδπλνο απηφο, ειαρηζηνπνηείηαη κφλν φηαλ ε πξνβνιή ηεο ηαηλίαο

εληάζζεηαη αξκνληθά ζην ζρέδην αλάπηπμεο ηεο δηδαζθαιίαο. (Βαιάθαο,

2000).

πλνςίδνληαο ζα ιέγακε φηη πσο νη πιένλ ζχγρξνλεο δηδαθηηθέο

ηερληθέο είλαη απηέο νη νπνίεο ζηνρεχνπλ θαη επηηπγράλνπλ ηελ αλάπηπμε

ζπκκεηνρηθψλ, βησκαηηθψλ θαη επηθνηλσληαθψλ πεξηβαιιφλησλ κάζεζεο

ηα νπνία πξνσζνχλ ηε ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη

αληαπνθξίλνληαη ζηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θάζε πνιίηε. Αλ

ιεθζεί, επίζεο, ππφςηλ φηη πεξηζζφηεξνη απφ 800 εθαηνκκχξηα

ελήιηθεο/άλζξσπνη ζηνλ πιαλήηε είλαη αλαιθάβεηνη, νη εηθφλεο γίλνληαη

έλα παξά πνιχ ηζρπξφ εθπαηδεπηηθφ εξγαιείν. Πέξα φκσο απφ ηνλ

αλαιθαβεηηζκφ θαη ην θαηαηγηζκφ ηεο θαζεκεξηλφηεηαο απφ εηθφλεο,

ππάξρνπλ θαη άιιεο παξάκεηξνη νη νπνίεο θαηαδεηθλχνπλ ηελ ρξήζε

νπηηθψλ βνεζεκάησλ σο αλαγθαία. Δθπαηδεπηηθνί φισλ ησλ βαζκίδσλ

αιιά θαη εθπαηδεπηέο ελειίθσλ, επηζεκαίλνπλ πσο ε δηαδηθαζία κάζεζεο

είλαη δηαθνξεηηθή γηα ην θάζε άηνκν, γεγνλφο ην νπνίν πξνυπνζέηεη ηελ

επηινγή αλαιφγσλ κεζνδνινγηθψλ δηδαθηηθψλ ελεξγεηψλ.

Πνιιαπινί παξάγνληεο ζπκβάιινπλ ζηελ δηαδηθαζία κάζεζεο,

φπσο γηα παξάδεηγκα εζσηεξηθά θίλεηξα, αηνκηθέο δηαθνξέο,

πξνππάξρνπζεο γλψζεηο θιπ. Ο Saljo(1979) παξαζέηεη δχν πξνζεγγίζεηο

ζηε κάζεζε: ηελ επηθαλεηαθή θαη ηελ βαζηά. Ο ζηφρνο ηεο πξψηεο είλαη

ε απνκλεκφλεπζε πιεξνθνξηψλ, ηεο δε δεχηεξεο είλαη θαηαλφεζε θαη ε

εξκελεία. Οη Glover θαη Bruning (1987) θαηαδεηθλχνπλ πσο νη

εθπαηδεπφκελνη είλαη ελεξγνί απνδέθηεο πιεξνθνξηψλ θαη πσο ε κάζεζε

επηηπγράλεηαη φηαλ ε πιεξνθνξία πνπ δέρεηαη ν εθπαηδεπφκελνο έρεη

λφεκα θαη ζεκαζία.

Page 28: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

28

Οη γλσζηηθέο ζεσξίεο πνπ δηαηππψζεθαλ θπξίσο απφ ηνπο νη

Piaget, Papert, R. Gagne, A. Newell θαη H.Simon, δίλνπλ έκθαζε ζηε

ιεηηνπξγία ηνπ εγθεθάινπ ηνπ ππνθεηκέλνπ θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο

θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο. Σν άηνκν, ρηίδεη ζηαδηαθά ηε γλψζε. Βαζίδεηαη

ζηηο ήδε θαηαρσξεκέλεο θαη γλσζηέο πιεξνθνξίεο-εκπεηξίεο,

αληηιακβάλεηαη ζπζρεηηζκνχο ησλ κεξψλ ηνπ ζπλφινπ θαη ηέινο

αλαθαιχπηεη θαη πξνζζέηεη ζην «νηθνδφκεκα» ην λέν ζηνηρείν. χκθσλα

κε ηελ ζεσξία ηνπ νηθνδνκηζκνχ, ε 'κάζεζε είλαη κία ππνθεηκεληθή θαη

εζσηεξηθή δηαδηθαζία νηθνδφκεζεο λνεκάησλ θαη ζεσξείηαη ην

απνηέιεζκα νξγάλσζεο θαη πξνζαξκνγήο ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ ζε ήδε

ππάξρνπζεο γλψζεηο. Αλαγλσξίδεη δειαδή φηη ηα παηδηά, πξηλ αθφκα

πάλε ζην ζρνιείν, δηαζέηνπλ γλψζεηο θαη ην ζρνιείν πξέπεη λα βνεζήζεη

λα νηθνδνκεζνχλ λέεο γλψζεηο πάλσ ζε απηέο πνπ ήδε θαηέρνπλ' 10. Σα

νπηηθά βνεζεηηθά εθπαηδεπηηθά κέζα, πξνζθέξνπλ ηδαληθά εξεζίζκαηα

γηα αλάθιεζε κλήκεο θαη αιιεινζπζρεηηζκνχο, γηα θξηηηθή επεμεξγαζία

ηεο λέαο πιεξνθνξίαο.

Ο Μεηαμηψηεο (2000), ζην άξζξν ηνπ „Ζ Δηθφλα ζηελ

Δθπαίδεπζε‟ ππνγξακκίδεη πσο ε ρξήζε παξαδεηγκάησλ ζηε ζέζε

αθεξεκέλσλ ελλνηψλ θαη πνιχπινθσλ ζπζηεκάησλ ζπληζηά κία

κπζνινγηθή πξαθηηθή. ηε ζεκεησηηθή σζηφζν ν κχζνο δελ

αληηκεησπίδεηαη αξλεηηθά ζαλ «θάηη ςεχηηθν». Δίλαη ην ππνθεηκεληθφ

ζηνηρείν πνπ ππάξρεη ζε θάζε κνξθή γιψζζαο, αθφκα θαη ηνλ πην

επηζηεκνληθφ ιφγν. Δθείλν πνπ έρεη ζεκαζία γηα ηελ εθπαηδεπηηθή

πξαθηηθή είλαη φηη φζν αιεζηλφ ή ςεπδέο είλαη θάπνην παξάδεηγκα δελ

είλαη ζε ζέζε απφ κφλν ηνπ λα ηεθκεξηψζεη, λα απνδείμεη νχηε λα

εξκελεχζεη νπνηνδήπνηε θαηλφκελν ηεο πνιχπινθεο θαη αληηθαηηθήο

πξαγκαηηθφηεηαο. Καηαιπηηθά ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ην

εθπαηδεπηηθφ απνηέιεζκα επεξεάδεηαη απφ ηελ νπηηθή, ηνλ ηξφπν ρξήζεο

θαη αμηνπνίεζεο ησλ κέζσλ απφ ηνλ θάζε εθπαηδεπηή.

Θα κπνξνχζε θαηά ζπλέπεηα λα εηπσζεί πσο νη πιένλ θαηάιιειεο

δηδαθηηθέο κεζνδνινγίεο είλαη απηέο νη νπνίεο επηδηψθνπλ ηελ

νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο κέζσ κεηαζρεκαηηζκψλ θαη αλαδνκήζεσλ ηεο

πξνεγνχκελεο γλψζεο θαη κέζσ ησλ θνηλσληθνγλσζηηθψλ ζπγθξνχζεσλ.

Δπίζεο, θαηάιιειεο δηδαθηηθέο κεζνδνινγίεο είλαη απηέο πνπ ζηνρεχνπλ

ζηελ ελεξγνπνίεζε ησλ κεραληζκψλ κάζεζεο: ηεο ελζσκάησζεο, ηεο

εμηζνξφπεζεο θαη ηεο εκπέδσζεο. Υξεζηκνπνηψληαο ινηπφλ ν/ε

εθπαηδεπηηθφο δηαιεθηηθέο εηθφλεο, δειαδή εηθφλεο πνπ ζπγθξνχνληαη

κεηαμχ ηνπο, γηα λα θαηαδείμεη ηελ χπαξμε αληηθάζεσλ θαη λα αλαηξέςεη

απφιπηεο απφςεηο θαη απφιπηα επηρεηξήκαηα ππνθηλεί ζαπκάζηα ηνπο

εθπαηδεπφκελνπο ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, ηελ αλάπηπμε ηεο

θξηηηθήο θαη ηελ ηθαλφηεηα ηεο επαγσγηθήο ζθέςεο.

Ζ αμηνπνίεζε νπηηθψλ θεηκέλσλ ζηελ εθπαίδεπζε κπνξεί λα είλαη

απνηειεζκαηηθή θαη δεκηνπξγηθή κφλν εθφζνλ εγθαηαιεηθζεί ν

Page 29: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

29

δηαθνζκεηηθφο θαη εηθνλνγξαθηθφο ραξαθηήξαο ηνπο. Οη πξαγκαηηθέο

αιιά θαη νη ελ δπλάκεη εξκελείεο ησλ εηθφλσλ επεθηείλνπλ ηα φξηα ηνπ

ιφγνπ, εηζάγνπλ ην ζηνηρείν ηνπ απίζαλνπ θαη ηεο έθπιεμεο,

κεηαηξέπνπλ ην αθεξεκέλν ιεθηηθφ απφ φξγαλν ιεηηνπξγίαο θαη

αλαπαξαγσγήο ζε αληηζηαζκηζηηθφ θαη ζεξαπεπηηθφ εθπαηδεπηηθφ

εξγαιείν ‟ (Μεηαμηψηεο, 2000).

Οη ηειεπηθνηλσλίεο θαη νη ηερλνινγίεο ζπλδένπλ ηνπο αλζξψπνπο

απφ δηάθνξεο πεξηνρέο θαη ηνπο θάλνπλ ηθαλνχο λα κνηξάδνληαη νπηηθέο

εηθφλεο, θείκελα, αλαπαξαζηάζεηο θαη λα επηθνηλσλνχλ είηε αθνπζηηθά

είηε κε ηελ αληαιιαγή γξαπηψλ κελπκάησλ. Ζ ηειεδηάζθεςε γηα

παξάδεηγκα ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο γηα λα ζπλδέεη εθπαηδεπφκελνπο απφ

δηάθνξε πεξηνρέο. Τπάξρνπλ εηδηθά πξνγξάκκαηα φπσο ην «Ζιεθηξνληθή

ηάμε» φπνπ νη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγνχλ θαη λα κνηξάδνληαη

εηθφλεο ελψ επηθνηλσλνχλ κε καζεηέο ζε άιια απνκαθξπζκέλα δίθηπα.

Παξαηεξήζεηο πνπ έγηλαλ ζε ηέηνηνπ ηχπνπ ηάμεηο δείρλνπλ φηη νη

ηειεπηθνηλσλίεο κπνξνχλ λα δηεπξχλνπλ ηνπο νξίδνληεο ηεο

εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη λα εληζρχζνπλ ηνλ νπηηθφ ηξφπν

επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ καζεηψλ πνπ επηθνηλσλνχλ κέζσ απηψλ. Έλα

απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηειεκαηηθήο ηάμεο είλαη φηη ν ππνινγηζηήο

κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα κνηξαζηνχλ γξαθηθά θαη απεηθνλίζεηο.

Ζ νζφλε κπνξεί λα παξέρεη πνηθίιεο δηαδξαζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο γηα

ηελ ελίζρπζε ηεο κάζεζεο φπσο:

Άκεζε αλαηξνθνδφηεζε ζηνπο καζεηέο φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη ζαλ

«καπξνπίλαθαο»

Οπηηθφ εξέζηζκα

Μηα εχθνια επεμεξγάζηκε ζειίδα

Κνηλή πεγή αλάγλσζεο αιιά θαη γξαθήο

Aπνζήθεπζε ηεο γξαπηήο εξγαζίαο ησλ καζεηψλ ε νπνία κπνξεί λα

ζσζεί θαη λα εθηππσζεί. (McLoughlin & Krakowski 2001).

Page 30: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

30

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ – ΝΟΗΣΙΚΟΙ ΥΑΡΣΕ

5.1 Ση είλαη νη λνεηηθνί ράξηεο;

Οη λνεηηθνί ράξηεο είλαη εηθνλνγξαθηθνί ηξφπνη απνηχπσζεο ηδεψλ

ζην ραξηί. Γεκηνπξγήζεθαλ ζηα ηέιε ηνπ 1960 απφ ηνλ Tony Buzan σο

έλαο ηξφπνο βνήζεηαο ησλ καζεηψλ ζην λα θξαηνχλ ζεκεηψζεηο,

ρξεζηκνπνηψληαο κφλν ιέμεηο θιεηδηά θαη εηθφλεο. Βαζηθά απνηεινχληαη

απφ κία θεληξηθή ιέμε/έλλνηα/ηδέα γχξσ απφ ηελ νπνία ζπλδένληαη

δηάθνξεο θχξηεο ηδέεο θαη ζρεηηθέο έλλνηεο. Έλαο λνεηηθφο ράξηεο είλαη

έλα δηάγξακκα πνπ αλαπαξηζηά ιέμεηο, ηδέεο, δξαζηεξηφηεηεο ή άιιεο

έλλνηεο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ θεληξηθή ιέμε ή ηδέα θαη είλαη

ηνπνζεηεκέλεο γχξσ απφ ην θεληξηθφ απηφ ζεκείν. Πξφθεηηαη γηα έλα

εηθνλν-θεληξηθφ δηάγξακκα πνπ αληηπξνζσπεχεη ζεκαζηνινγηθέο ή

άιινπ είδνπο ζρέζεηο κεηαμχ δηαθφξσλ πνζνηήησλ πιεξνθνξίαο.

Παξνπζηάδνληαο απηέο ηηο ζρέζεηο κε γξαθηθφ κε-γξακκηθφ ηξφπν θαη

αθηηλνεηδή ηξφπν, εληζρχνπκε ηελ πξνζέγγηζε θαηαηγηζκνχ ηδεψλ γηα

νπνηαδήπνηε νξγαλσζηαθή δξαζηεξηφηεηα, μεπεξλψληαο ηα αξρηθά

εκπφδηα εχξεζεο ελφο νπζηαζηηθά θαηάιιεινπ ή ζρεηηθνχ ηδενινγηθνχ

πιαηζίνπ πάλσ ζην νπνίν ζα δνπιέςνπκε θαη ζα βαζηζηνχκε.

Ο ίδηνο ν Buzan ζρνιίαζε φηη «ην 95 ηνηο εθαηφ ηνπ εγγξάκκαηνπ

πιεζπζκνχ θξαηά ζεκεηψζεηο κε έλα ηξφπν πνπ πξνθαιεί αλία ηφζν

ζηνπο εαπηνχο ηνπο, φζν θαη ζηνπο άιινπο» (Buzan, 1993). Σν mind-

mapping αξρηθά κεηαθξάζηεθε σο «ραξηνγξάθεζε ηνπ λνπ»

(Αγξαθηψηε, 1996) πξηλ ηνλ θαζηεξσκέλν φξν λνεηηθφο ράξηεο θαη

ελλνηνινγηθφο ράξηεο. Ολνκάζηεθε έηζη επεηδή αληηθαηνπηξίδεη ηνλ

ηξφπν πνπ ιεηηνπξγεί ν λνπο: πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο θαη κε πνιχ

νξγαλσκέλν ηξφπν, απφ ην ζχλνιν πξνο ην κέξνο θαη αληίζηξνθα.

Βαζίδεηαη ζηα ζχγρξνλα επηζηεκνληθά δεδνκέλα, ζχκθσλα κε ηα νπνία

αλ έλα θείκελν κειεηεζεί κε ηέηνην ηξφπν πνπ λα αλαρζεί ζε θχξηεο ηδέεο,

κπνξνχκε πνιχ θαιχηεξα λα ην ζπκφκαζηε, απ‟ φηη αλ πξνζπαζήζνπκε

λα ην κάζνπκε κε φιεο ηηο ιεπηνκέξεηεο θαη θαηά ιέμε.

Page 31: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

31

5.2 Γηαηί λα ρξεζηκνπνηήζεη θαλείο λνεηηθνύο ράξηεο;

Οη λνεηηθνί ράξηεο έρνπλ πνιιά πιενλεθηήκαηα ζε ζρέζε κε ην

γξακκηθφ ηξφπν ζεκεηψζεσλ. ρεδηάδνληαη ηαρχηεξα θαη ράξηο ζηελ

νπηηθή ηνπο πνηφηεηα γίλνληαη επθνιφηεξνη ζηελ απνκλεκφλεπζε θαη

επηζθφπεζε κεγάισλ θεηκέλσλ. Οη ζρέζεηο κεηαμχ ησλ ηδεψλ/ελλνηψλ

εξεζίδνπλ ηελ πλεπκαηηθή δεκηνπξγηθφηεηα. Οη λνεηηθνί ράξηεο είλαη

απνηειεζκαηηθνί γηαηί ιεηηνπξγνχλ θαηά ηνλ ίδην ηξφπν κε ηνλ

αλζξψπηλν λνπ, δειαδή φρη ζε γξακκηθφ ηξφπν. Ζ νξγάλσζή ηνπο

αληαλαθιά ηνλ ηξφπν πνπ ην αλζξψπηλν κπαιφ νξγαλψλεη ηηο ζθέςεηο

ηνπ (Russel, 1980). Έηζη φηαλ νη ηδέεο κεηψλνληαη ζε κία ή δχν ιέμεηο ην

κπαιφ αλαγθάδεηαη λα ζθεθηεί ελεξγά θαη λα επεμεξγαζηεί απηέο ηηο

ηδέεο εληζρχνληαο ηε κλήκε. Σα πιενλεθηήκαηα ηεο ραξηνγξάθεζεο

ζπλίζηαληαη επίζεο ζην φηη βιέπνπκε ην θείκελν σο ζχλνιν, ην

θαηεγνξηνπνηνχκε θαη ην ζπκππθλψλνπκε, βειηηψλνληαο ηελ αθαηξεηηθή

καο ζθέςε. Σαπηφρξνλα εμνηθνλνκείηαη ρξφλνο θαη ελέξγεηα, αθνχ ε λέα

πιεξνθνξία θαηαγξάθεηαη ζε λέν θνκκάηη ηνπ ράξηε, κεηψλνληαο ην

«γξάςε-ζβήζε» ηνπ παξαδνζηαθνχ γξακκηθνχ ηχπνπ, απμάλνληαο θαη ηε

ζπγθέληξσζε. Απνηειέζκαηα πάλησο έξεπλαο πνπ δηεμήρζε απφ ηνπο

Farrand, Hussain θαη Hennessy (2002) έδεημε φηη ε ηερληθή ηεο ρξήζεο

ησλ λνεηηθψλ ραξηψλ ζε πξνπηπρηαθνχο θνηηεηέο είρε κηθξή θαη

πεξηνξηζκέλε επηξξνή ζηελ αλάθιεζε ηεο κλήκεο ζε ζχγθξηζε κε ηηο

παξαδνζηαθέο κεζφδνπο απνκλεκφλεπζεο.

Οη λνεηηθνί ράξηεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κε πνιινχο θαη

δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. Γηα λα νξγαλψζνπλ ηδέεο, λα θξαηεζνχλ

ζεκεηψζεηο θαη λα νξγαλσζνχλ νη πιεξνθνξίεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ

αλάπηπμε ελφο ζέκαηνο (Russel, 2008). Οη εθαξκνγέο ηεο

ραξηνγξάθεζεο ζηελ εθπαίδεπζε μεθηλνχλ απφ ηελ παξάδνζε ηνπ

καζήκαηνο πξνζαλαηνιίδνληαο ηελ πξνζνρή ησλ καζεηψλ ζηα θχξηα

ζεκεία θαη ζηε ζχλδεζή ηνπο κε ηηο ιεπηνκέξεηεο, κε απνηέιεζκα λα

καζαίλνπλ θαιχηεξα. Αμηνπνηνχληαη ζηηο ζεκεηψζεηο απφ ηελ παξάδνζε

θαη απφ ην βηβιίν, εληζρχνληαο ηε κλήκε ηνπο θαη απαηηψληαο ιηγφηεξν

ρξφλν γηα κειέηε. Δπίζεο βξίζθνπλ εθαξκνγή ζηηο νκαδηθέο εξγαζίεο,

φπνπ ππάξρεη ηζφηηκε ζπκκεηνρή θαη αληαιιαγή απφςεσλ, ελψ ζηηο

αηνκηθέο ππάξρεη νξγάλσζε θαη κείσζε ρακέλνπ ρξφλνπ φηαλ

πξνζηίζεηαη λέν πιηθφ (Αγξαθηψηε, 1996)

Page 32: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

32

5.3 Ννεηηθνί ελλνηνινγηθνί ράξηεο ζηελ εθπαίδεπζε

Οη ελλνηνινγηθνί ράξηεο κπνξνχλ λα βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα:

ζρεδηάζνπλ

αλαιχζνπλ ηε ζθέςε ηνπο

επεμεξγαζηνχλ ηηο πιεξνθνξίεο

νξγαλψζνπλ ηηο ηδέεο

δνπλ ζρέζεηο θαη λα θάλνπλ ζπλδέζεηο

ζπγθξίλνπλ

ζθεθηνχλ δεκηνπξγηθά

κεηακνξθψζνπλ θαη εληζρχζνπλ ηε κάζεζε

αλαιχζνπλ

λα αλαπηχμνπλ θξηηηθή θαη ινγηθή ζθέςε

νπηηθνπνηήζνπλ ηε ζθέςε ηνπο

απνζαθελίζνπλ θαη λα δηεπθξηλίζνπλ ηδέεο θαη έλλνηεο

απινπνηήζνπλ ηελ πνιππινθφηεηα κηαο ηδέαο ή κηαο έλλνηαο

αλαθαιέζνπλ πιεξνθνξίεο

Οη ράξηεο βνεζνχλ επίζεο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα:

έρνπλ κηα ζπλνιηθή εηθφλα ηεο κάζεζεο θαη ηεο πξνφδνπ

αλαγλσξίδνπλ παξεξκελείεο θαη ιάζνο ζπλδέζεηο (Becta, 2008)

5.4 Καηαζθεπή λνεηηθνύ ράξηε

Ο Tony Buzan πξνηείλεη λα εθαξκφζνπκε ηηο παξαθάησ

ζεκειηψδεηο δνκέο ηεο Ννεηηθήο Υαξηνγξάθεζεο:

1. Ξεθηλήζηε απφ ην θέληξν κε κία εηθφλα ζρεηηθή κε ην ζέκα,

ρξεζηκνπνηψληαο 3 ρξψκαηα ηνπιάρηζηνλ

2. Κάληε ρξήζε εηθφλσλ, ζπκβφισλ, θσδηθψλ θαη δηαζηάζεσλ ζε φιν ηνλ

Ννεηηθφ Υάξηε

3. Δπηιέμηε ιέμεηο-θιεηδηά θαη απνηππψζηε ηεο κε θεθαιαία ή κηθξά

γξάκκαηα

4. Κάζε ιέμε/εηθφλα πξέπεη λα είλαη απηφλνκε θαη λα αληηζηνηρεί

απνθιεηζηηθά ζε ζπγθεθξηκέλε γξακκή

Page 33: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

33

5. Οη γξακκέο πξέπεη λα ελψλνληαη κε ηελ θεληξηθή εηθφλα. Οη θεληξηθέο

γξακκέο έρνπλ ζεκειηψδε ζεκαζία, είλαη ππθλφηεξεο θαη ιεπηαίλνπλ

θαζψο εθηείλνληαη απφ ην θέληξν

6. Κάληε ηηο γξακκέο ζην ίδην κήθνο κε ηελ ιέμε/εηθφλα

7. Υξεζηκνπνηήζηε ρξψκαηα , δηθή ζαο θσδηθνπνίεζε, ζε φιν ηνλ ράξηε

8. Αλαπηχμηε ην δηθφ ζαο πξνζσπηθφ ζηπι ραξηνγξάθεζεο ηδεψλ

9. Γψζηε έκθαζε φπνπ θξίλεηε απαξαίηεην θαη παξνπζηάζηε

ζπζρεηηζκνχο ζηνλ Ννεηηθφ ζαο Υάξηε

10. Φξνληίζηε ν Ννεηηθφο Υάξηεο λα είλαη θαηαλνεηφο θαη

επαλάγλσζηνο δηαηεξψληαο αθηηλνεηδή ηεξαξρία, αξηζκεηηθή ζεηξά, ή

πεξηγξάκκαηα γηα λα θπθιψζεηε ηηο δηαθιαδψζεηο

(http://en.wikipedia.org/wiki/Mind_mapping).

Page 34: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

34

Γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο ελλνηνινγηθνχ ράξηε ζηελ ηάμε κπνξνχκε λα

αθνινπζήζνπκε ηα παξαθάησ ζηάδηα:

θαζνξηζκφο θεληξηθήο ηδέαο

ηδενζχειια

αλαγλψξηζε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ ελλνηψλ

νκαδνπνίεζε ελλνηψλ

θαζνξηζκφο ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ ελλνηψλ

Page 35: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

35

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6

ΟΡΑΣΗ ΚΕΦΗ ΣΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ

Κάζε παηδαγσγφο επηζπκεί θαιχηεξε κάζεζε, θαη πην ζθεπηφκελνπο

καζεηέο. Ζ Οξαηή θέςε είλαη έλαο ηξφπνο πνπ ζα βνεζήζεη ηελ

επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ απηνχ. απνηειεί έλα επξχ θαη επέιηθην πιαίζην γηα

ηνλ εκπινπηηζκφ ηήο κάζεζεο ζηελ ηάμε. κεξηθνί απφ ηνπο βαζηθνχο

ζηφρνπο ηεο:

Βαζχηεξε θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ. Μεγαιχηεξν θίλεηξν γηα

κάζεζε

Αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ζθέςεο θαη κάζεζεο.

Αλάπηπμε ηεο θξηηηθήο ζηάζεο ησλ καζεηψλ απέλαληη ζηε ζθέςε

θαη ηε κάζεζε.

Aιιαγή ζηελ θνπιηνχξα ηάμε πξνο ηελ θαηεχζπλζε κηαο

θνηλφηεηαο πνπ αζρνιείηαη κε ελζνπζηαζκφ γχξσ απφ ηε δπν απηά

ζηνηρεία.

Πξνο ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ, ε Οξαηή ζθέςε

πεξηιακβάλεη δηάθνξεο πξαθηηθέο θαη πεγέο. Οη εθπαηδεπηηθνί θαινχληαη

λα ρξεζηκνπνηήζνπλ καδί κε ηνπο καζεηέο ηνπο κηα ζεηξά απφ

„δηαδηθαζίεο ξνπηίλαο‟ - απιά πξσηφθνιια γηα ηε δηεξεχλεζε ηδεψλ -

γχξσ απφ ζεκαληηθά ζέκαηα φπσο π.ρ. ηα θιάζκαηα ζηελ αξηζκεηηθή, ε

Βηνκεραληθή Δπαλάζηαζε, ν Β 'Παγθφζκηνο Πφιεκνο, ε έλλνηα ελφο

πνηήκαηνο, ε θχζε ηεο δεκνθξαηίαο θ.η.ι. ε Οξαηή ζθέςε εζηηάδεη ζε

ηέζζεξηο «ηδεψδεηο ηξφπνπο ζθέςεο» - ηελ θαηαλφεζε, ηελ αιήζεηα, ηε

δηθαηνζχλε, θαη ηε δεκηνπξγηθφηεηα. Ζ Οξαηή ζθέςε ηνλίδεη δηάθνξνπο

ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο νη καζεηέο κπνξνχλ λα θάλνπλ ηε ζθέςε νξαηή

ηφζν ζηνλ εαπηφ ηνπο φζν θαη ζηνπο άιινπο, ψζηε λα κπνξνχλ λα ηελ

βειηηψζνπλ.

Ζ νπηηθή ζθέςε αιιάδεη ηελ θνπιηνχξα ηεο ηάμεο. Όηαλ ν

δηδάζθνλ δνπιεχεη ψζηε λα θάλεη νξαηή ηε ζθέςε ε δηάζεζε ζηελ ηάμε

είλαη απηή. Ζ παξνπζίαζε ησλ ζθέςεσλ θαη εξσηήζεσλ ησλ καζεηψλ, νη

νξαηέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ ππφ αλάπηπμε ηδεψλ ηνπο αθφκα θαη ν ηφλνο

ηεο αιιειεπίδξαζεο κέζα ζηελ ηάμε φια ζηέιλνπλ έλα κήλπκα ζηνπο

καζεηέο γηα ηελ πςειή αμία ηεο ζθέςεο. ε απηφ ην είδνο θνπιηνχξαο

Page 36: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

36

ζηελ ηάμε νη καζεηέο έρνπλ κεγάιεο δπλαηφηεηεο λα εθθξαζηνχλ θαη λα

εμεγήζνπλ ηηο ηδέεο ηνπο. Απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ ελζαξχλεη ηνπο καζεηέο

λα αθππληζηνχλ θαη λα ζθεθηνχλ πξάγκαηα γηα ηνλ εαπηφ ηνπο πνπ ζα

ηνπο βνεζήζνπλ λα γίλνπλ πην ελεξγνί, δξαζηήξηνη καζεηεπφκελνη.

(Tishman & Palmer, 2005).

Ζ γλψζε είλαη έλαο δσληαλφο νξγαληζκφο, πνπ παίξλεη ζρήκα θαη

αλαζρεκαηίδεηαη ζπλερψο κε ηελ αλζξψπηλε ζθέςε. Οη νπηηθέο

αλαπαξαζηάζεηο επηηξέπνπλ ηηο ζπλερείο ελεκεξψζεηο, επαλαιήςεηο θαη

πξνζζήθεο θαη απνθαιχπηνπλ ζεκαληηθέο ζρέζεηο θιεηδηά κεηαμχ

ππφζεζεο - ζηνηρείσλ, δεδνκέλσλ - εξσηεκάησλ θαη βεβαηνηήησλ –

αβεβαηνηήησλ. Κάλνληαο απηέο ηηο κπεξδεκέλεο θαη ζπλερψο

κεηαβαιιφκελεο ζρέζεηο νξαηέο βνεζά ηνπο καζεηέο λα ρηίζνπλ ηελ

απζεληηθή γλψζε θαη φρη ζηελ απιή απνκλεκφλεπζε γεγνλφησλ.

Όηαλ αζρνινχληαη κε πξαθηηθέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ νπηηθή

ζθέςε, νη καζεηέο δνπιεχνπλ ζπρλά ζε νκάδεο ή κνηξάδνληαη ηηο ηδέεο

ηνπο ζε κηθξέο νκάδεο πξνζζέηνληαο ηειηθά ν θαζέλαο ηηο δηθέο ηνπ

ζθέςεηο ζηελ επξχηεξε «δεμακελή» ηεο γλψζεο ηεο ηάμεο. Οη νπηηθέο

παξνπζηάζεηο πνπ επαθνινπζνχλ παξνπζηάδνπλ δπν ζεκαληηθά

ραξαθηεξηζηηθά, Πξψηνλ νη καζεηέο πνπ ζπκκεηέρνπλ κέζσ ηεο

ζπλεξγαζίαο ζε έλα ζέκα ην αλαιχνπλ επξχηεξα ζε ζρέζε κε ην πψο ζα

ην αλέιπαλ αλ δνχιεπαλ αηνκηθά ρξεζηκνπνηψληαο ν θαζέλαο ηελ

αηνκηθή ηνπ αληίιεςε. Γεχηεξνλ επεηδή νη πξαθηηθέο πνπ

ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ νπηηθή ζθέςε δίλνπλ έκθαζε ζηηο ηδέεο θαη ηηο

εξσηήζεηο ηνπ ίδηνπ ηνπ καζεηή ηείλνπλ λα παξαζχξνπλ πνιινχο

καζεηέο ζηελ ζπδήηεζε θαη θπξίσο καζεηέο πνπ ζπάληα ζπκκεηέρνπλ

ζηελ ηάμε.

Απηνί πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηελ νπηηθή ζθέςε βιέπνπλ ηελ

επξχηεξε εηθφλα πην θαζαξά θαη δεκηνπξγηθά ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο

ηχπνπο ζθέςεο. ρεηίδεηαη κε ηελ εθεπξεηηθφηεηα , ηε δηαίζζεζε θαη ηελ

απνθιίλνπζα ζθέςε ραξαθηεξηζηηθά πνιχ ζεκαληηθά γηα ηε δεκηνπξγηθή

ζθέςε.

Απηνί πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηελ νπηηθή ζθέςε είλαη πνιχ θαινί:

ηε ρξήζε κνξθψλ θαη εηθφλσλ

ην λα γλσξίδνπλ ηε ζέζε ηνπο ζην ρψξν π.ρ. ζηελ νδήγεζε, ην

παξθάξηζκα. ην λα πεγαίλνπλ θάπνπ ρσξίο νδεγίεο – θαιφο

πξνζαλαηνιηζκφο.

ην λα ιακβάλνπλ ηελ νιηθή ηδέα κε ηε κηα θαη κεηά λα

ζπκπιεξψλνπλ ηηο ιεπηνκέξεηεο

ην λα δνπιεχνπλ κε πεξίπινθα ζέκαηα.

Να ελψλνπλ δηάζπαξηεο ηδέεο

Page 37: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

37

ε αθεξεκέλεο καζεκαηηθέο έλλνηεο

ηνλ νπηηθφ αιθαβεηηζκφ

ην λα δνπιεχνπλ κε ππνινγηζηέο

ην λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε δηαίζζεζε ηνπο

ηε δεκηνπξγηθή ιχζε πξνβιεκάησλ

Να ζπκνχληαη θαιά κέξε, γεγνλφηα θαη αλζξψπνπο

ηε γεσκεηξία, ηε θπζηθή θαη ηε γξαθηζηηθή

ην λα ρξεζηκνπνηνχλ κεηαθνξέο

ηελ ηξηζδηάζηαηε ζθέςε

Να νπηηθνπνηνχλ ζρέδηα, ξπζκνχο, κεισδίεο θαη αξκνλίεο. (Grant,

2008)

Όηαλ ε ζθέςε είλαη νξαηή κέζα ζηελ ηάμε, νη καζεηέο είλαη ζε

ζέζε λα είλαη πην κεηαγλσζηηθνί, λα ζθέθηνληαη γηα ηε ζθέςε ηνπο. Όηαλ

ε ζθέςε είλαη νξαηή, θαζίζηαηαη ζαθέο φηη ην ζρνιείν δελ είλαη γηα

απνκλεκφλεπζε ηνπ πεξηερνκέλνπ, αιιά γηα δηεξεχλεζε ηδεψλ. Οη

εθπαηδεπηηθνί σθεινχληαη, φηαλ κπνξνχλ λα δνπλ ηνπο καζεηέο λα

ζθέθηνληαη. Με ηνλ ηξφπν απηφ παξεξκελείεο, αληθαλφηεηα

ζπιινγηζκνχ, θαη ν βαζκφο θαηαλφεζεο είλαη πηζαλφ λα απνθαιπθζνχλ.

Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξεί λα αληηκεησπίζνπλ ζηε ζπλέρεηα ηηο πξνθιήζεηο

απηέο θαη λα επεθηείλνπλ ηε ζθέςε ησλ καζεηψλ ηνπο ζε φπνην επίπεδν

θαη αλ απηή βξίζθεηαη.

6.1 Πσο κπνξεί θάπνηνο λα εληζρύζεη ηελ νπηηθό-ρσξηθή ηνπ ζθέςε

Να αλαγλσξίζνπκε θαη λα δερηνχκε ηηο δπλάκεηο καο.

Να ιεηηνπξγνχκε νπηηθά φηαλ απηφ είλαη δπλαηφ

Να αλαπηχμνπκε θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπκε ηηο δεμηνηερλίεο ηεο

νπηηθήο ζθέςεο π.ρ. λα ζπγθξαηνχκε εηθφλεο ζην κπαιφ καο θαη λα

ηηο επεμεξγαδφκαζηε.

Να ρξεζηκνπνηνχκε νπηηθνχο ράξηεο γηα λα ζπγθξνηήζνπκε ηηο

ηδέεο καο

Να ζέζνπκε πξνηεξαηφηεηεο θάλνληαο ηα πην ζεκαληηθά ζηνηρεία

κεγαιχηεξα ζην ράξηε ηνπ κπαινχ καο

Να ρξεζηκνπνηήζνπκε ρξνλνδηαγξάκκαηα γηα λα καο βνεζήζνπλ

ζην ζρεδηαζκφ θαη ηελ αιιεινπρία θαη λα ζέζνπκε κηθξέο

πξνζεζκίεο κέζα ζην επξχηεξν ρξνλνδηάγξακκα.

Να ιακβάλνπκε πξψηα ηε ζπλνιηθή εηθφλα θαη κεηά λα

πξνρσξνχκε ζηηο ιεπηνκέξεηεο

Να ρξεζηκνπνηνχκε θαηεγνξίεο γηα ηελ νξγάλσζε ησλ ηδεψλ καο

θαη λα ελψλνπκε θνκκάηηα πιεξνθνξηψλ

Page 38: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

38

Να δεηάκε ηελ επαλάιεςε θάπνην ζηνηρείνπ πνπ αθνχκε έηζη ψζηε

λα ην ζεκεηψλνπκε ζην ραξηί

Να δεηάκε λα καο δίλνπλ γξαπηφο αηηήκαηα π.ρ. παξαθαιψ ζηείιηε

κνπ έλα κήλπκα φζν αθνξά….

Να δεηάκε ρξφλν γηα λα επεμεξγαζηνχκε ζεκαληηθέο απνθάζεηο καο

ε επαγγεικαηηθέο ζπλαληήζεηο λα ρξεζηκνπνηνχκε Pdas

Να πιεθηξνινγνχκε πην ζπρλά απφ ην λα γξάθνπκε ζην ρέξη

(Grant, 2008)

6.2 Οδεγίεο γηα ηε δηδαζθαιία ζε νπηηθό-ρσξηθνύο καζεηέο

1) Παξνπζηάζηε ηηο ηδέεο νπηηθά ζηνλ πίλαθα . Μηα εηθφλα αμίδεη φζν

ρίιηεο ιέμεηο! Υξεζηκνπνηήζηε πινχζην νπηηθφ πιηθφ ζηα καζήκαηα.

2) Γηδάμηε ζην καζεηή λα νπηηθνπνηεί ηηο ιέμεηο θαηά ην ζπιιαβηζκφ

ηνπο, ζηα καζεκαηηθά πξνβιήκαηα θ.α.

3) Υξεζηκνπνηήζηε αλαθαιππηηθέο ηερληθέο φζν πην ζπρλά γίλεηαη. Απηή

ε ηερληθή εληζρχεη ηελ νπηηθφ-ρσξηθή ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή γηα κάζεζε.

4) Γηδάμηε ζην καζεηή λα κεηαθξάδεη φηη αθνχεη ζε εηθφλεο θαη λα

θαηαγξάθεη ηηο εηθφλεο απηέο κε νπηηθέο ζεκεηψζεηο, λνεηηθνχο ράξηεο

θ.α.

5) Δλζσκαηψζηε ζην κάζεκα αζθήζεηο, νπηηθνπνηήζεηο θαη εηθφλεο,

αλαγλσζηηθφ πιηθφ κε θαληαζία θαη δξαζηεξηφηεηεο νπηηθνπνίεζεο.

6) Γηα λα βνεζεζνχλ νη καζεηέο κε κηθξή ζπκκεηνρή ζην κάζεκα, λα

ηνπο επηηξέπεηε λα παξαηεξνχλ άιινπο πξηλ μεθηλήζνπλ κηα

δξαζηεξηφηεηα. Δπεθηείλεηαη ην ρξφλν αλακνλήο κεηά απφ ηηο εξσηήζεηο

θαη βάιηε φινπο ηνπο καζεηέο λα γξάςνπλ απαληήζεηο πξηλ αθνινπζήζεη

ζπδήηεζε. Αλαπηχμηε έλα ζχζηεκα ζπλελλφεζεο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ

ζπδεηήζεσλ ζηελ ηάμε έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ θαη απηνί.

7) Απνθεχγεηε ηηο επαλαιήςεηο θαη ηε ζηεγλή απνκλεκφλεπζε.

Υξεζηκνπνηήζηε πην αθεξεκέλεο πξνζεγγίζεηο θαη ιηγφηεξα δχζθνια

πξνβιήκαηα.

8) Γηδάμηε ηνπο καζεηέο κε βάζε ηηο ηθαλφηεηεο ηνπο. Βνεζήζηε ηνπο λα

ρξεζηκνπνηήζνπλ απηέο ηηο δπλάκεηο ηνπο ψζηε λα εμηζνξξνπήζνπλ ηηο

αδπλακίεο ηνπο. Ζ νπηηθνπνίεζε θαη ε θαληαζία είλαη ηα πην δπλαηά

«εξγαιεία» θαη πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη φζν πην ζπρλά γίλεηαη.

9) Δπηηξέςηε ζην καζεηή λα ρξεζηκνπνηεί ππνινγηζηή γηα ηηο εξγαζίεο

ηνπ θαη ζε νξηζκέλα ζέκαηα αθφκα θαη γηα ηε δηδαζθαιία. Γηδάμηε ζην

καζεηή πσο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεί ην πιεθηξνιφγην απνηειεζκαηηθά.

10) Να δίλεηε ηεζη ρσξίο ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο

11) Γψζηε κεγαιχηεξε βαξχηεηα ζην πεξηερφκελν ελφο γξαπηνχ παξά

ζηε κνξθή ηνπ. Οη καζεηέο απηήο ηεο θαηεγνξίαο ζπρλά παξνπζηάδνπλ

Page 39: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

39

κεηνλεθηήκαηα ζε κεραληζκνχο φπσο: ζην ζπιιαβηζκφ, ζηε ζηίμε, ηε

δεκηνπξγία παξαγξάθσλ θ.α.

12) Να αλαζέηεηε ζην καζεηή λα ζρεδηάζεη ή λα θηηάμεη νπηηθέο

αλαπαξαζηάζεηο ελφο ζέκαηνο αληί θάπνηαο γξαπηήο εξγαζίαο.

13) Αλ ελαο καζεηήο ηα πεγαίλεη θαιά ζε ηέηνηνπ είδνπο εξγαζίεο

δνθηκάζηε λα ηνπ αλαζέζεηε αθφκα πην δχζθνια ζέκαηα.

14) Να εθζεηάζεηε ελήιηθεο πνπ ιεηηνπξγνχλ κε ηελ νπηηθν-ρσξηθή

ζθέςε σο επηηπρεκέλα πξφηππα νη νπνίνη καζαίλνπλ κε παξφκνην ηξφπν.

Πνιινί απφ ηνπο πην γλσζηνχο θπζηθνχο είραλ νπηηθή λνεκνζχλε.

Βηνγξαθηθέο αλαθνξέο δηάζεκσλ επηζηεκφλσλ κε νπηηθν- ρσξηθή

λνεκνζχλε κπνξνχλ λα βξεζνχλ ζην δηαδίθηπν The Spatial Child (Dixon,

1983), In The Mind‟s eye (West, 1991), Frames of Mind (Gardner, 1983).

15) Να ππνζηεξίδεηαη ζπλαηζζεκαηηθά ην καζεηή. Οη καζεηέο κε νπηηθφ-

ρσξηθή λνεκνζχλε κπνξνχλ λα θαηαιάβνπλ ηελ αληίδξαζε ησλ

θαζεγεηψλ σο πξνο απηνχο θαη ην λα μεπεξάζνπλ ηηο δπζθνιίεο πνπ

αληηκεησπίδνπλ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ην πψο αληηιακβάλνληαη ηελ

ελζπλαίζζεζε ηνπ δαζθάινπ ηνπο. (Silverman, 1998).

6.3 Η δεκηνπξγηθή δηαδηθαζία

Πεξηιακβάλεη ηελ επίγλσζε ηνπ πξνβιήκαηνο, ηε ζπγθέληξσζε

πιεξνθνξηψλ, ηελ αλάπηπμε ηεο ηδέαο ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ παξαγσγή

ηεο φπσο θαίλεηαη θαη ζην παξαθάησ ζρήκα. (Sword, 2005)

Επίγνωζη

προβλήμαηος Πληροθορίες

Η δημιουργική

διαδικασία

Σχεδιαζμός Παραγωγή

Ιδέες

Page 40: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

40

6.4 ρέζε νπηηθνπνίεζεο θαη εθινγίθεπζεο

Πνηα είλαη αιήζεηα ε ζρέζε κεηαμχ νπηηθνπνίεζεο θαη

εθινγίθεπζεο; Μεξηθνί ζεσξεηηθνί πηζηεχνπλ φηη ρξεηαδφκαζηε λα

νπηηθνπνηνχκε ηηο πιεξνθνξίεο ψζηε λα ηηο ρεηξηζηνχκε, λα

επηθνηλσλήζνπκε, λα επηρεηξεκαηνινγήζνπκε θαη λα ηηο δηαηεξήζνπκε.

(Tufte, 1990).

Αλ θαη νη νπηηθέο εηθφλεο είλαη κέξνο ηεο αλζξψπηλεο γλψζεο

ηείλνπλ λα πεξηζσξηνπνηνχληαη θαη λα ππνηηκνχληαη θαηά ηελ

εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία.. Σφζν ε νπηηθή φζν θαη ε αθνπζηηθή ζθέςε

ζηεξίδνπλ ηε κάζεζε. Έηζη πξέπεη λα δίλνληαη επθαηξίεο θαηά ηε

δηάξθεηα ηεο κάζεζεο γηα ηελ εθκεηάιιεπζε θαη ηεο νπηηθήο ζθέςεο θαη

έθθξαζεο.

ηνλ παξαθάησ πίλαθα παξνπζηάδνληαη νη δηαθνξέο κεηαμχ ηεο

νπηηθήο θαη ηεο ιεθηηθήο αλαπαξάζηαζεο.

Λεθηηθέο αλαπαξαζηάζεηο Οπηηθέο αλαπαξαζηάζεηο

Αληηθαηνπηξίδνπλ ινγηθέο ζρέζεηο

κεηαμχ γεγνλφησλ θαη

αληηθεηκέλσλ

Απεηθνλίδεη ρσξηθέο ινγηθέο θαη

ηππνγξαθηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ

αληηθεηκέλσλ ή ησλ γεγνλφησλ

Απζαίξεηεο θαη κε αιιεινπρία Καζφινπ απζαίξεηε: ε νπηηθή

αλαπαξάζηαζε πξνζνκνηάδεη

πξαγκαηηθά αληηθείκελα θαη

γεγνλφηα

Γξακκηθή θαη κνλνδηάζηαηε

έθζεζε ηδεψλ

Γπλακηθή θαη ζπλερήο κπνξεί λα

ραξαθηεξίζεη πνιιέο απφςεηο

ηδεψλ θαη αληηιήςεσλ

Page 41: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

41

6.5 Παξαδείγκαηα νπηηθήο ζθέςεο ζην ρώξν ηνπ ζρνιείνπ

ηάδην πξώην: θάζε καζεηήο θαηαγξαθεί φηη γλσξίδεη γηα ην ζέκα πνπ

ζπδεηείηαη.

Page 42: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

42

ηάδην δεύηεξν: σο νκάδα ε ηάμε ζπδεηά ηηο ηδέεο θαη ηηο θαηαγξάθεη

ζηνλ πίλαθα

ηάδην ηξίην: νη ηδέεο ησλ καζεηψλ νκαδνπνηνχληαη ζε δηαθνξεηηθέο

θαηεγνξίεο

Page 43: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

43

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 7

Η ΥΧΡΙΚΗ ΚΔΦΗ-ΝΟΗΜΟΤΝΗ

7.1 Υσξηθόο εγγξακκαηηζκόο

O ρσξηθφο εγγξακκαηηζκφο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφο γηα ηε δσή

ελφο ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ φζν ν αξηζκεηηθφο εγγξακκαηηζκφο, ε

αλάγλσζε θαη ε ζπγ(γξαθή) θαη ε ινγηθή (Goodchild, 2007). Ζ

εθηεηακέλε ρξήζε ραξηψλ θαη γξαθηθψλ γηα παξάδεηγκα ζε θαζεκεξηλήο

ρξήζεο έληππα ππνζέηεη ηελ θαηνρή ηεο δεμηφηεηαο εξκελείαο ρσξηθψλ

αλαπαξαζηάζεσλ απφ κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ πιελ φκσο απηή

ειάρηζηα δηδάζθεηαη ζην εθπαηδεπηηθφ καο ζχζηεκα.

7.1.1 πνπδαηόηεηα ηνπ ρσξηθνύ εγγξακκαηηζκνύ

Ζ έλλνηα ηνπ ρσξηθνχ εγγξακκαηηζκνχ απνθηά ζπνπδαηφηεηα ππφ

ην θσο ηεο θαζεκεξηλήο καο δσήο.

Αναγωγή γραθικών δεδομένων ζε πληροθορίες.

Μηα ρσξηθή αλαπαξάζηαζε φπσο θαη νπνηνδήπνηε γξαπηφ θείκελν

ζηελ Γιψζζα ή ζπιινγή αξηζκψλ ζηα Μαζεκαηηθά απνηεινχλ απιά κηα

ζπιινγή δεδνκέλσλ. Σα δεδνκέλα κπνξνχλ λα είλαη αξηζκνί θάπνην

θείκελν ή ζχκβνια. Ζ έλλνηα ηεο πιεξνθνξίαο δηαθνξνπνηείηαη απφ ηα

δεδνκέλα σο πξνο ην γεγνλφο φηη είλαη δεδνκέλα πνπ έρνπλ εξκελεπζεί

θαη απαληνχλ ζε θάπνην εξψηεκα ή εμππεξεηνχλ θάπνην ζθνπφ (Longley

et al. 2001, ζει. 6). Ζ αλαγσγή δεδνκέλσλ ζε πιεξνθνξίεο απαηηεί ηελ

θαηνρή γλψζεο θαη δεμηνηήησλ θαη ε δχλακε ηεο ρσξηθήο ζθέςεο

έγθεηηαη ζηελ ηθαλφηεηά καο λα κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηνχκε ην ρψξν

θαη ηηο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ γηα επεμεξγαζία θαη εμαγσγή πιεξνθνξηψλ.

7.2 Υσξηθή ζθέςε – κάζεζε

Τπάξρνπλ 3 ζπζηαηηθά πνπ ζπλζέηνπλ ηελ ρσξηθή κάζεζε. Δίλαη

ηα εμσηεξηθά θαινινγηθά ζηνηρεία, ηα εζσηεξηθά θαινινγηθά ζηνηρεία

θαη ε νπηηθή ζθέςε.

Page 44: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

44

Σα εμσηεξηθά θαινινγηθά ζηνηρεία δεκηνπξγνχληαη απφ

εξεζίζκαηα απφ ην πεξηβάιινλ. ε κηα ηάμε κπνξεί λα πεξηιακβάλεη

πνζηεξ, θαηάιιειε ξχζκηζε ησλ επίπισλ θαη ηνπ θσηηζκνχ.

Σα εζσηεξηθά θαινινγηθά ζηνηρεία αλαθέξνληαη ζε φλεηξα θαη

εηθφλεο πνπ ζρεκαηίδνπκε φπσο ζθαξηθήκαηα, δσγξαθηέο θαη ζρέδηα. Ζ

νπηηθφ – ρσξηθή κάζεζε κπνξεί λα αλαπηπρζεί ζηνπο καζεηέο φηαλ

ελζαξξχλνληαη λα δσγξαθίζνπλ νη ίδην γηα παξάδεηγκα ρηνπκνξηζηηθέο

εηθφλεο ή θαξηνχλ. (Campbell, et al. 1996)

Ζ νπηηθή ζθέςε αλαθέξεηαη ζε νπνηαδήπνηε παξαηεξήζηκε

αλαπαξάζηαζε πνπ πηζηνπνηεί θαη εληζρχεη ηελ αλάπηπμε ελφο αηφκνπ ή

ηηο ζθέςεηο κηα νκάδαο, ηηο εξσηήζεηο ηηο ζθέςεηο θαη ηηο αηηηνινγήζεηο.

Οη νπηηθνί ράξηεο, νη πίλαθεο, νη ιίζηεο θαη ηα δηαγξάκκαηα ζεσξνχληαη

κέζα ηεο νπηηθήο ζθέςεο αλ μεηπιίγνπλ ηηο ηδέεο ηνπ καζεηεπφκελνπ

θαζψο επεμεξγάδεηαη λνεηηθά έλα ζέκα.

Ζ νπηηθή ζθέςε ιεηηνπξγεί δηαγλσζηηθά. Παξέρνληαο έλα νπηηθφ –

νξαηφ αξρείν ηεο ζθέςεο ησλ καζεηψλ επηηξέπεη ζηνπο δαζθάινπο λα

δνπλ ηη αθξηβψο καζαίλνπλ νη καζεηέο θαη πνπ ρξεηάδνληαη ελίζρπζε.

Πεγαίλεη φκσο θαη πεξά απφ ηα φξηα ηεο δηάγλσζεο εληζρχνληαο ελεξγά

ηε ζσζηή ζθέςε κε πνιινχο ηξφπνπο. (Tishman & Palmer, 2005)

Η οπηικό – χωρική ζκέψη είναι πολύ αποηελεζμαηική και γρήγορη

Με ηελ νπηηθή ζθέςε νη πιεξνθνξίεο επεμεξγάδνληαη αθαξηαία

κφλν ζηελ φςε κηαο εηθφλαο. Αληίζεηα ε αθνπζηηθή ζθέςε είλαη πνιχ πην

αξγή αθνχ θάζε ιέμε πξέπεη λα επεμεξγαζηεί ρσξηζηά θαη ε πιεξνθνξία

δελ κπνξεί λα θαηαλνεζεί κέρξη ηελ δηαηχπσζε νιφθιεξεο ηεο

πξφηαζεο.

Ζ ρσξηθή ζθέςε είλαη κηα ζπιινγή απφ γλσζηηθέο ηθαλφηεηεο νη

νπνίεο ιεηηνπξγνχλ κέζα ζε θάπνηα ρσξηθά πιαίζηα. Τπάξρνπλ ηξία

ρσξηθά πιαίζηα κέζα ζηα νπνία ιεηηνπξγεί.

Σν πξψην είλαη ην πιαίζην ηεο θαζεκεξηλήο καο δσήο. Αθνξά

θπξίσο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αληηιακβαλφκαζηε ην ρψξν γχξσ απφ ην

άηνκφ καο θαη κπνξνχκε λα ην νλνκάζνπκε επίγλσζε κέζα ζην ρψξν ή

γεσγξαθία ηνπ δσηηθνχ καο ρψξνπ.

Σν δεχηεξν πιαίζην αθνξά ηε θχζε θαη ηε δνκή θαηλνκέλσλ ζε

δηάθνξεο θιίκαθεο (απφ κηθξνζθνπηθή κέρξη αζηξνλνκηθή). Ολνκάδεηαη

επίγλσζε γηα ην ρψξν ή γεσγξαθία ηνπ θπζηθνχ καο ρψξνπ.

Σν ηξίην πιαίζην είλαη απηφ ηνπ πλεπκαηηθνχ καο ρψξνπ. Αθνξά

ζρέζεηο θαη αληηθείκελα πνπ δελ είλαη θαη‟ αλάγθε ρσξηθά αιιά κπνξνχλ

λα ρσξηθνπνηεζνχλ*. Πξφθεηηαη γηα επίγλσζε κε ην ρψξν ή γεσγξαθία

ηνπ πλεπκαηηθνχ καο ρψξνπ.

Page 45: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

45

* Ζ ρσξηθνπνίεζε είλαη ε δηαδηθαζία αλάζεζεο ζέζεο ή ζπληεηαγκέλσλ

ζε έλα πξαγκαηηθφ(επηθάλεηα ηεο Γεο) ή λνεηφ (π.ρ. γξαθηθέο

παξαζηάζεηο) ρψξν.

7.2.1 Λεηηνπξγίεο ηεο ρσξηθήο ζθέςεο

Ζ ρσξηθή ζθέςε ελεξγεί κέζσ 3 ιεηηνπξγηψλ. (1) Σεο

πεξηγξαθηθήο ιεηηνπξγίαο πνπ αθνξά ηελ πεξηγξαθή, ζχιιεςε,

δηαηήξεζε θαη έθθξαζε ηεο φςεο θαη ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ

αληηθεηκέλσλ. (2) Σεο αλαιπηηθήο ιεηηνπξγίαο πνπ καο θαζηζηά ηθαλνχο

λα θαηαλνήζνπκε ηε δνκή ησλ αληηθεηκέλσλ θαη ησλ ζρέζεσλ. (3) Σεο

ζπκπεξαζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο πνπ καο επηηξέπεη λα εμεγήζνπκε ηελ

πξνέιεπζε θαη ηε ιεηηνπξγία ησλ αληηθεηκέλσλ.

ηελ πεξίπησζε ελφο Γεσγξαθηθνχ ράξηε γηα παξάδεηγκα ε

πεξηγξαθηθή ιεηηνπξγία καο επηηξέπεη λα αλαγλσξίζνπκε ηφπνπο (π.ρ.

πφιεηο) θαη ξνέο (π.ρ. δξφκνπο). Ζ αλαιπηηθή θαη ζπκπεξαζκαηηθή

ιεηηνπξγία καο επηηξέπεη λα εληνπίζνπκε δχν ή πεξηζζφηεξνπο ηφπνπο κε

βάζε θάπνηα θξηηήξηα θαη λα ραξάμνπκε θάπνηα πνξεία κεηαμχ ηνπο κε

βάζε ηηο ξνέο θιπ.

7.2.2 Θεκειηώδεηο ηδέεο ηεο ρσξηθήο ζθέςεο

Ζ ρσξηθή ζθέςε κπνξεί λα αλαιπζεί ζε ηέζζεξηο βαζηθέο πεξηνρέο

ηθαλνηήησλ νη νπνίεο καο επηηξέπνπλ λα θαηαλνήζνπκε ηηο αθφινπζεο

ηέζζεξηο ζεκειηψδεηο ηδέεο.

Υσξηθά πξσηόγνλα: Πξφθεηηαη γηα κηα αθαηξεηηθή ιεηηνπξγία ε νπνία

καο επηηξέπεη λα δηαθξίλνπκε, λα αλαγλσξίζνπκε λα γεληθεχζνπκε θαη λα

πξνζδηνξίζνπκε (λα αλαζέζνπκε ζπληεηαγκέλεο) ηα αληηθείκελα ηνπ

ρψξνπ. ηε Βηνινγία κπνξεί λα είλαη ηα θχηηαξα, ζηε Γεσγξαθία κπνξεί

λα είλαη κηα πφιε, έλαο δξφκνο θιπ. ηε Γεσγξαθία ηα πξσηφγνλα απηά

κπνξνχλ λα έρνπλ ηνπνζεζία ζην ρψξν.

Υσξηθόο θώδηθαο: Ο ρσξηθφο γισζζηθφο θψδηθαο καο επηηξέπεη λα

ζπιιάβνπκε ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αληηθεηκέλσλ ζην ρψξν. ε έλα

ράξηε απηά κπνξεί λα είλαη αληηθείκελα πνπ παξνπζηάδνληαη σο ζεκεία,

γξακκέο ή πεξηνρέο, νη κνλάδεο κέηξεζεο θαη ηα ζεκεία αλαθνξάο.

Υσξηθέο έλλνηεο: Οη ρσξηθέο έλλνηεο κπνξνχλ λα εμαρζνχλ απφ ηα

ρσξηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ αληηθεηκέλσλ. Απηά κπνξνχλ λα είλαη ε

απφζηαζε, ε γσλία ζέζεο, ε δηεχζπλζε, ε ζεηξά, νη ζπλδέζεηο, ηα φξηα, ε

ππθλφηεηα ή ε δηαζπνξά, ην ζρήκα, ην κνηίβν θαη ε πεξηθεξηνπνίεζε.

Γηαδηθαζίεο: Οη δηαδηθαζίεο κεηαζρεκαηηζκνχ ηνπ ρψξνπ καο βνεζά λα

εξκελεχζνπκε ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ αληηθεηκέλσλ. Μπνξνχκε γηα

παξάδεηγκα λα απινπνηήζνπκε, λα γεληθεχζνπκε θαη λα

Page 46: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

46

θαηεγνξηνπνηήζνπκε ην ρψξν ψζηε λα αλαθαιχςνπκε ηελ θαηαλνκή

αληηθεηκέλσλ ή θαηλνκέλσλ ζην ρψξν.

7.2.3 Μεξηθά από ηα ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο ρσξηθήο ζθέςεο

Υαξαθηεξηζηηθά ρσξηθώλ νληνηήησλ. Ζ ρσξηθή ζθέςε μεθηλά κε ηε

δηάθξηζε θαη θσδηθνπνίεζε ρσξηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ

πεξηβάιινληνο/θφζκνπ. Ζ θσδηθνπνίεζε πεξηιακβάλεη ηε δηάθξηζε απφ

ην ππφβαζξν, ηελ αλαγλψξηζε ζρεκάησλ ή/θαη ησλ εζσηεξηθψλ ηνπο

ραξαθηεξηζηηθψλ, αμηνιφγεζε κεγέζνπο, δηάθξηζε πθήο, αλαγλψξηζε

ρξψκαηνο θαη ηνλ πξνζδηνξηζκφ άιισλ ραξαθηεξηζηηθψλ.

ρέζεηο κεηαμύ ζηαηηθώλ νληνηήησλ. Ζ αμηνιφγεζε ηνπ ζρήκαηνο, ηεο

απφζηαζεο ή ηεο δηεχζπλζεο κηαο νληφηεηαο γίλνληαη πάληα ζε ζρέζε κε

κηα άιιε νληφηεηα ή θάπνην άιιν ζρεηηθφ πιαίζην. Οη αμηνινγήζεηο

απηέο πεξηιακβάλνπλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ, ηελ ηνπνζεζία, ηελ

απφζηαζε, ην κέγεζνο, ην ζρήκα, θαη ηελ πθή.

ρέζεηο κεηαμύ δπλακηθώλ νληνηήησλ. Γπλακηθά ραξαθηεξηζηηθά

ρσξηθψλ νληνηήησλ πεξηιακβάλνπλ ηε δηεχζπλζε θίλεζεο, ηξφπνο

θίλεζεο, ηαρχηεηα ή επηηάρπλζε, δηαζηαχξσζε ή ζχγθξνπζε.

Μεηαζρεκαηηζκνί: Οη κεηαζρεκαηηζκνί ησλ ρσξηθψλ νληνηήησλ

πεξηιακβάλνπλ ηελ αιιαγή πξννπηηθήο, αιιαγή πξνζαλαηνιηζκνχ, ην

κεηαζρεκαηηζκφ ζρεκάησλ, ηελ αιιαγή κεγέζνπο, ηελ αιιαγή θιίκαθαο

θαη ηελ νξηδφληηα κεηαθίλεζε.

ύλζεηνη Υσξηθνί ζπιινγηζκνί: Απηνί κπνξνχλ λα πεξηιακβάλνπλ ηελ

εχξεζε δηαδξνκψλ, ηελ εχξεζε ρσξηθψλ ζπζρεηηζκψλ, ηελ αλαγλψξηζε

νληνηήησλ κε δηαθνξεηηθέο πξννπηηθέο, ηελ αλαθάιπςε ρσξνρξνληθψλ

ζρέζεσλ θιπ.

7.3 Υσξηθή λνεκνζύλε- ηθαλόηεηα (spatial ability) ζε ζρέζε κε ην

θύιν ηνπ καζεηή

Πξνθεηκέλνπ λα εξκελεχζνπλ ηε δηαθνξεηηθφηεηα ζηελ επίδνζε

ησλ δχν θχισλ νη Walden θαη Walkerdine (1985) πξαγκαηνπνίεζαλ µία

έξεπλα, ζηελ νπνία επηθεληξψζεθαλ ζηηο παξαθάησ ππνζέζεηο:

1. Σα αγφξηα είλαη θαιχηεξα ζε αζθήζεηο πνπ απαηηνχλ «ρσξηθή

ηθαλφηεηα».

2. Σα αγφξηα είλαη θαιχηεξα ζε πην πνιχπινθα ζέµαηα, ζε ζέµαηα πνπ

απαηηνχλ δειαδή αθεξεµέλε ζθέςε, ζηελ επίιπζε πξνβιεµάησλ θαη

ζηε ζχιιεςε ηεο ζεµαζίαο µηαο έλλνηαο.

3. Σα θνξίηζηα είλαη θαιχηεξα ζε απιέο επαλαιαµβαλφµελεο αζθήζεηο

πνπ απαηηνχλ ραµεινχ επηπέδνπ δεμηφηεηεο, φπσο απιή εθαξµνγή ηνπ

Page 47: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

47

θαλφλα. ηελ έξεπλα ζπµµεηείραλ µαζεηέο ειηθίαο 9-11 εηψλ απφ δχν

δεµνηηθά ζρνιεία ηεο Μ. Βξεηαλίαο ζηνπο νπνίνπο δφζεθαλ ηεζη πνπ

θάιππηαλ πέληε γλσζηηθέο πεξηνρέο ησλ µαζεµαηηθψλ: γεσµεηξία,

µεηξήζεηο, έλλνηα ηνπ αξηζµνχ, άιγεβξα, πηζαλφηεηεο θαη ζηαηηζηηθή.

Απφ ηηο 40 εξσηήζεηο ηνπ ηεζη, µφλν 2 έδεημαλ θάπνηα ζηαηηζηηθή

ζεµαληηθφηεηα ζηηο δηαθνξέο αλάµεζα ζηα δχν θχια. Απηέο είλαη νη

αθφινπζεο:

Α. «Να ραξάμεηο ηηο γξαµµέο ζπµµεηξίαο ζε απηά ηα ζρήµαηα:»

ην πξψην ζρήµα, ε ζηαηηζηηθά ζεµαληηθή δηαθνξά ήηαλ ππέξ ηα

αγνξηψλ. ηα άιια δχν ζρήµαηα νη δηαθνξέο ζηελ επίδνζε ησλ µαζεηψλ

δελ ήηαλ ζηαηηζηηθά ζεµαληηθέο.

Β. «Σν 60% µηαο ηάμεο µπνξεί λα θνιπµπήζεη. Ση πνζνζηφ δελ µπνξεί

λα θνιπµπήζεη;»

Ζ αλαµελφµελε απάληεζε ήηαλ 40% . ε απηήλ ηελ εξψηεζε, έλαο

ζηαηηζηηθά ζεµαληηθά µεγαιχηεξνο αξηζµφο θνξηηζηψλ απφ φηη αγνξηψλ

απάληεζε ιάζνο ή άθεζε αλαπάληεηε ηελ εξψηεζε.

Ζ ρσξηθή ηθαλφηεηα πεξηιαµβάλεη ηηο λνεηηθέο δεμηφηεηεο πνπ

έρνπλ ζρέζε µε ηελ αλαπαξάζηαζε, ην µεηαζρεµαηηζµφ, ηελ παξαγσγή

θαη ηελ αλάθιεζε ζπµβνιηθήο, µε ιεθηηθήο δειαδή πιεξνθνξίαο (

Booth, R., Thomas, M. 2000). Μία απφ ηηο θαηεγνξίεο ηεο ρσξηθήο

ζθέςεο (Lohman, 1979) φπνπ θαη παξαηεξνχληαη δηαθνξέο µεηαμχ ησλ

δχν θχισλ είλαη ε λνεηηθή πεξηζηξνθή (spatial rotation) ελφο νπηηθνχ

εξεζίζµαηνο. Ζ λνεηηθή πεξηζηξνθή πεξηιαµβάλεη ηελ ηθαλφηεηα

θάπνηνπ λα µπνξεί παξάγεη, λα ζπγθξαηήζεη ζηε µλήµε ηνπ θαη λα

πεξηζηξέςεη ηελ εηθφλα πνπ έρεη ζην µπαιφ ηνπ γηα έλα αληηθείµελν ελψ

παξάιιεια λα µπνξεί λα δηαηεξήζεη θαη µία εθηίµεζε ηεο αξρηθήο

θαηάζηαζεο ηνπ αληηθεηµέλνπ (Siegel-Hinson & Mc Keever, 2000). Καηά

ηνπο Scali, Brownlow & Hicks, 2000 ε λνεηηθή πεξηζηξνθή

πεξηιαµβάλεη ηελ ηθαλφηεηα θάπνηνπ λα µεηαζρεµαηίζεη έλα

πνιπδηάζηαην ζρήµα (ησλ δχν ή ηξηψλ δηαζηάζεσλ) θαη έρεη ηελ πην

ζπζηεµαηηθή θαη πην µεγάιε δηαθνξά µεηαμχ ησλ δχν θχισλ. Οη

δηαθνξέο ησλ δχν θχισλ ζηελ ηθαλφηεηα ηεο πεξηζηξνθήο ελφο

αληηθεηκέλνπ µπνξνχλ λα εμεγεζνχλ µε βάζε ηα ζηεξεφηππα πνπ

θπξηαξρνχλ ζηα παηρλίδηα, ζηα αζιήµαηα θαη ζηα επαγγέικαηα. Με βάζε

απηή ηελ εμήγεζε ηα αγφξηα βηψλνπλ πεξηζζφηεξεο εκπεηξίεο φπνπ

ρξεζηµνπνηνχλ ηε ρσξηθή ηνπο ηθαλφηεηα ζε ζρέζε µε ηα θνξίηζηα

(Siegel-Hinson & Mc Keever, 2000).

Υσξηθή νπηηθνπνίεζε: πεξηιακβάλεη πεξίπινθνπο κε πνιιά βήκαηα

ρεηξηζκνχο ρσξηθψλ πιεξνθνξηψλ. Απαηηνχλ αλάιπζε ηεο ζρέζεο

κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ ρσξηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ παξά ην ηαίξηαζκα

απηψλ ησλ αλαπαξαζηάζεσλ. Ζ λνεηηθή πεξηζηξνθή θαη ε ρσξηθή

Page 48: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

48

αληίιεςε κπνξεί ή φρη λα είλαη ζηνηρεία ηεο αλαιπηηθήο ζηξαηεγηθήο πνπ

απαηηείηαη γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο δηαδηθαζίαο. (Silverman, 1999)

7.4 Παξάγνληεο πνπ επηδξνύλ ζηε δηαθνξεηηθή επίδνζε ησλ δύν

θύισλ ζηελ επίιπζε ελόο πξνβιήκαηνο θαη ηε ρσξηθή ηθαλόηεηα

1. Οη εθπαηδεπηηθνί

Σν εξεπλεηηθφ ελδηαθέξνλ γηα ην δήηεµα ησλ δηαθνξψλ ζηηο

αιιειεπηδξάζεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ µε ηα δχν θχια απνηέιεζε

αληηθείµελν ελδηαθέξνληνο αξθεηψλ µειεηψλ, νη νπνίεο εμέηαζαλ ην

πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο (Becker, 1976). Σα απνηειέζµαηα δείρλνπλ φηη ν

ην είδνο θαη ν αξηζµφο ησλ αιιειεπηδξάζεσλ πνηθίινπλ αλάινγα µε ην

θχιν ησλ µαζεηψλ θαη ην ζέµα δηδαζθαιίαο. Γεληθά, νη εθπαηδεπηηθνί

ηείλνπλ λα αιιειεπηδξνχλ πεξηζζφηεξν µε ηα αγφξηα παξά µε ηα

θνξίηζηα, ηδηαίηεξα ζηα µαζεµαηηθά θαη ζηηο θπζηθέο επηζηήµεο. Δπίζεο,

ηα αγφξηα µε πςειή επίδνζε επαηλνχληαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ επηηπρία

ηνπο θαη έρνπλ πην νινθιεξσκέλεο αιιειεπηδξάζεηο µε ηνλ εθπαηδεπηηθφ

απφ φηη ηα θνξίηζηα µε πςειή επίδνζε. Σν ζπκπέξαζκα απηφ

επηβεβαηψλεηαη απφ ηα επξήµαηα ησλ Good, Sykes & Brophy (1973),

ζχµθσλα µε ηα νπνία ηα θνξίηζηα πνπ έρνπλ πςειή επίδνζε ζηα

µαζεµαηηθά ζπγθεληξψλνπλ ιηγφηεξν ηελ πξνζνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε

ζρέζε µε ηα αγφξηα ηνπ αληίζηνηρνπ επηπέδνπ επίδνζεο.

∆ηάθνξα εξεπλεηηθά δεδνµέλα απνθαιχπηνπλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί

ραξαθηεξίδνπλ πην ζπρλά ηα αγφξηα σο ηνπο θαιχηεξνπο µαζεηέο ζηα

µαζεµαηηθά απφ φηη ηα θνξίηζηα (Fennema, 1990). Αλάινγε είλαη θαη ε

εξµελεία πνπ δίλνπλ ζηελ επηηπρία θαη ζηελ απνηπρία ησλ δχν θχισλ

ζηα µαζεµαηηθά. πγθεθξηµέλα, ε Fennema (1990) απεπζχλζεθε ζε

δαζθάινπο ηεο Α΄ ηάμεο ηνπ δεµνηηθνχ ζρνιείνπ θαη πξνζπάζεζε λα

ζπζρεηίζεη ηηο δηαθνξέο ζηελ επίδνζε ησλ δχν θχισλ ζηα µαζεµαηηθά

µε ηηο απφςεηο ηνπο γηα ηελ επηηπρία θαη ηελ απνηπρία ησλ µαζεηψλ ηνπο

ζε απηά. Σα απνηειέζµαηα έδεημαλ φηη ππήξραλ δηαθνξέο ζε φ,ηη αθνξά

ηα αίηηα ζηα νπνία απέδηδαλ νη δάζθαινη ησλ παηδηψλ απηψλ ηηο επηηπρίεο

θαη ηηο απνηπρίεο ησλ δχν θχισλ ζηα µαζεµαηηθά. Ζ επηηπρία ησλ

αγνξηψλ ζηα µαζεµαηηθά απνδφζεθε πεξηζζφηεξν ζηελ ηθαλφηεηα, ελψ

ησλ θνξηηζηψλ θπξίσο ζηελ πξνζπάζεηα. Πξφζζεηεο δηαθνξέο πξνέθπςαλ

φηαλ δεηήζεθε απφ ηνπο δαζθάινπο λα ζρνιηάζνπλ ηελ απνηπρία ζηα

µαζεµαηηθά. Ζ έιιεηςε ηεο βνήζεηαο ηνπ δαζθάινπ ζεσξήζεθε µία πην

πηζαλή εμήγεζε γηα ηελ απνηπρία ησλ αγνξηψλ απφ φηη ησλ θνξηηζηψλ. Ζ

έξεπλα ηεο Fennema απνθάιπςε επηπιένλ δηαθνξέο ζηνπο

ραξαθηεξηζµνχο πνπ ρξεζηµνπνηνχζαλ νη ζπγθεθξηµέλνη δάζθαινη γηα

λα πεξηγξάςνπλ ηα θαιχηεξα αγφξηα ζηα µαζεµαηηθά, φπσο

Page 49: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

49

αληαγσληζηηθνί, πξφζπµνη γηα απαληήζεηο, νξζνινγηζηέο, απνιαµβάλνπλ

ηα µαζεµαηηθά θαη έρνπλ απηνλνµία ζηα µαζεµαηηθά.

χµθσλα µε ηα απνηειέζµαηα µηαο έξεπλαο πνπ δηεμήρζε ζηε

Γεξµαλία ζε δείγµα 288 µαζεηψλ απφ 48 δεµνηηθά ζρνιεία απφ ηνλ

Tiedemann J.(2002) νη δάζθαινη νη νπνίνη είραλ ζεμηζηηθά ζηεξεφηππα

γηα ην ξφιν ησλ δχν θχισλ ζηα µαζεµαηηθά, ζπζηεµαηηθά

παξαπνηνχζαλ ηηο µαζεµαηηθέο ηθαλφηεηεο ησλ µαζεηψλ ηνπο (φπσο

πξνέθπςε απφ ηηο απαληήζεηο ηνπο ζηα εξσηεµαηνιφγηα πνπ απάληεζαλ)

ζε αληίζεζε µε ηνπο δαζθάινπο πνπ δελ είραλ ζηεξεφηππα. Ζ έξεπλα

απηή αθφµα έδεημε φηη φηαλ εμεηάδνληαλ νη απφςεηο ησλ δαζθάισλ γηα ηε

µαζεµαηηθή ηθαλφηεηα θαη γηα ηελ πξνζπάζεηα ησλ πνιχ θαιψλ

µκαζεηψλ (αγνξηψλ θαη θνξηηζηψλ), νη δάζθαινη δελ επεξεάδνληαλ απφ

ζηεξεφηππα γηα ηηο δηαθνξέο ησλ δχν θχισλ ζηα µαζεµαηηθά Αληίζεηα, ε

επίδξαζε ησλ ζεμηζηηθψλ ζηεξενηχπσλ ζηηο απφςεηο ησλ δαζθάισλ ήηαλ

πνιχ µεγάιε πάλσ ζηα ίδηα ζέµαηα γηα ηνπο µέηξηνπο θαη ηνπο

αδχλαηνπο µκαζεηέο. πλεπψο, ε επίδνζε ηνπ µαζεηή είλαη µία

νπζηαζηηθή µκεηαβιεηή πνπ ξπζκίδεη ηελ πηνζέηεζε ή φρη ζεμηζηηθψλ

ζηεξενηχπσλ απφ ηνπο δαζθάινπο. (Υαληψηε, 2005)

2. Σν θνηλσληθό πεξηβάιινλ

Σα παηδηά αληινχλ πνιιέο απφ ηηο αληηιήςεηο ηνπο γηα ηα

µαζεµαηηθά θαη ηελ ζπνπδαηφηεηα ηνπο απφ ηελ παξαηήξεζε ηνπ γχξσ

θφζµνπ. Έηζη, βιέπνπλ πνηνη ρξεζηµνπνηνχλ ηα µαζεµαηηθά, γηα πνην

ζθνπφ θαη πνηνη αλαµέλεηαη λα είλαη θαινί ζε απηά. Ο Willis (1995)

δηαηππψλεη µηα ππφζεζε ζρεηηθά µε ην ζέµα απηφ σο εμήο: ην θιεηδί γηα

ηελ ραµειφηεξε ζπµµεηνρή ησλ θνξηηζηψλ ζηα µαζεµαηηθά είλαη ε

έλδεημε φηη θαη ηα παηδηά θαη νη ελήιηθεο, ελψ ζεσξνχλ φηη ηα

µαζεµαηηθά είλαη εμίζνπ ζεµαληηθά γηα ηα θνξίηζηα θαη ηα αγφξηα,

ζπρλά ππνζηεξίδνπλ φηη ηα µαζεµαηηθά είλαη πην ζεµαληηθά γηα ηνπο

ελήιηθεο άληξεο απφ φηη γηα ηηο ελήιηθεο γπλαίθεο.

Ζ ζπµβνιή ησλ Μ.Μ.Δ ζηηο ζεμηζηηθέο δηαθνξέο έρεη δηεξεπλεζεί

απφ ηνπο Jacobs θαη Eccles (1985). πγθεθξηµέλα, νη εξεπλεηέο εμέηαζαλ

ηηο πεπνηζήζεηο γνλέσλ γηα ηηο δηαθνξέο ησλ δχν θχισλ ζηα µαζεµαηηθά

πξηλ θαη µεηά απφ µηα δεµνζηνγξαθηθή θάιπςε ηνπ ζέµαηνο θαη απφ ηελ

αλάγλσζε ελφο ζρεηηθνχ άξζξνπ. Ζ αλάιπζε ησλ δεδνµέλσλ έδεημε φηη

πνιινί απφ ηνπο γνλείο πνπ απνηεινχζαλ ην δείγµα ηεο έξεπλαο άξρηζαλ

µεηά ηε δεµνζηνγξαθηθή θάιπςε λα εθθξάδνπλ πεξηζζφηεξεο

ζηεξεφηππεο απφςεηο γηα ηελ επίδνζε ησλ δχν θχισλ ζηα µαζεµαηηθά.

Page 50: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

50

3. Η νηθνγέλεηα

χµθσλα µε ηηο έξεπλεο ησλ Yee & Eccles (1998) νη γνλείο ησλ

αγνξηψλ ζεσξνχζαλ φηη ε επηηπρία ηνπ παηδηνχ ηνπο ζηα µαζεµαηηθά

νθεηιφηαλ ζε έλα «έµθπην ηαιέλην» ζε αληίζεζε µε ηνπο γνλείο ησλ

θνξηηζηψλ νη νπνίνη απέδηδαλ ηελ επηηπρία ησλ παηδηψλ ηνπο ζηε µεγάιε

πξνζπάζεηα πνπ θαηέβαιιαλ. Όζνλ αθνξά ηηο πεξηπηψζεηο απνηπρίαο ζηα

µαζεµαηηθά νη γνλείο ζεσξνχζαλ φηη ν γηνο ηνπο ή ε θφξε ηνπο δελ

πξνζπαζνχζε αξθεηά. ∆ειαδή ζηελ πεξίπησζε απηή ην θχιν ηνπ παηδηνχ

δε θαίλεηαη λα επεξεάδεη ηηο απφςεηο ησλ γνληψλ. Νεφηεξε έξεπλα (Raty,

H., Vanska, J., Kasanen, K. & Karkkainen R., (2002) πνπ

πξαγµαηνπνηήζεθε ζε δείγµα 573 γνληψλ µέηξηνπ θαη πςεινχ

µνξθσηηθνχ επηπέδνπ πνπ είραλ έλα εθηάρξνλν παηδί θαηέιεμε ζηα ίδηα

ζπµπεξάζµαηα µε ηελ έξεπλα ησλ Yee & Eccles (1998). Δπηπξφζζεηα,

απφ απηή ηελ έξεπλα βξέζεθε φηη νη γνλείο ησλ αγνξηψλ ππεξεθηηµνχζαλ

ηε µαζεµαηηθή ηθαλφηεηα ησλ παηδηψλ ηνπο ζε αληίζεζε µε ηνπο γνλείο

ησλ θνξηηζηψλ. ε ζρέζε µε ηελ ηθαλφηεηα αίζζεζεο ηνπ ρψξνπ -spatial

ability- (Alington et al. 1992) νη αληηιήςεηο ησλ γνληψλ ίζσο

δεµηνπξγνχλ δηαθνξέο µεηαμχ ησλ δχν θχισλ. Οη γνλείο ζεσξνχλ φηη νη

θφξεο ηνπο ελδηαθέξνληαη πνιχ ιίγν γηα ηα µαζεµαηηθά θαη γηα

δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ ζρέζε µε ηελ ηθαλφηεηα αίζζεζεο ηνπ ρψξνπ

(Beyer, 1995). Απηέο νη απφςεηο ησλ γνληψλ επεξεάδνπλ ηελ

απηναληίιεςε ησλ θνξηηζηψλ γηα ηηο ηθαλφηεηεο ηνπο ζηα µαζεµαηηθά

θαη ηδηαίηεξα εθείλσλ ησλ θνξηηζηψλ πνπ έρνπλ ραµειά επίπεδα

απηνεθηίµεζεο (Beyer &Bowden, 1997).

4. Σν παηρλίδη

Σα θνξίηζηα ελζαξξχλνληαη λα δηαβάδνπλ θαη λα παίδνπλ ζην ζπίηη

µε θνχθιεο, ελψ ηα αγφξηα παίδνπλ µε θνξηεγά, µπάιεο θαη δηάθνξα

θαηαζθεπαζηηθά παηρλίδηα. Έηζη µέζα απφ ην παηρλίδη έλα µηθξφ αγφξη

µαζαίλεη γηα ηελ ηαρχηεηα, ηελ επηηάρπλζε, ηα ηξηζδηάζηαηα ζρέδηα, ηηο

γσλίεο απφθιηζεο θαη γηα πνιιέο άιιεο µαζεµαηηθέο ηδέεο. Σν µηθξφ

θνξίηζη απφ ηελ άιιε πιεπξά ζπαηαιά ηνλ πεξηζζφηεξν ρξφλν ηνπ

παηρληδηνχ ηνπ µηιψληαο µε ηηο θνχθιεο. Έηζη ην θνξίηζη µαζαίλεη λα

εθθξάδεηαη γισζζηθά θαη λα αλαπηχζζεη έλα επξχ ιεμηιφγην, αιιά ε

µνξθή ηνπ παηρληδηνχ ηνπ δηδάζθεη πνιχ ιίγα γηα ηνπο λφµνπο πνπ

δηέπνπλ ην θπζηθφ θφζκν. (Tobias, 1978).

5. Σα βηβιία

Oη Barnes & Horne (1992-1995) ζην βηβιίν ηνπο «Gender &

Mathematics», ην νπνίν απνηειεί µηα αλαζθφπεζε ζηε ζρεηηθή

Page 51: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

51

βηβιηνγξαθία ηεο πεξηφδνπ 1992- 1995, αλαθέξνπλ φηη πνιιέο έξεπλεο

απνθαιχπηνπλ ηελ χπαξμε πξνθαηάιεςεο έλαληη ησλ δχν θχισλ ζηα

εγρεηξίδηα ησλ µαζεµαηηθψλ φισλ ησλ βαζµίδσλ ηεο εθπαίδεπζεο.

Δηδηθφηεξα, ζηα βηβιία ησλ µαζεµαηηθψλ ηεο Δ΄ δεµνηηθνχ ηνπ

ειιεληθνχ ζρνιείνπ ηα θνξίηζηα εθηεινχλ ηνπο µαζεµαηηθνχο

ππνινγηζµνχο µε ηε βνήζεηα εμσηεξηθψλ µέζσλ, ελψ ηα αγφξηα θάλνπλ

ηνπο ππνινγηζµνχο µε ην λνπ ηνπο. Δπίζεο, ηα θνξίηζηα ζε µεγάιν βαζµφ

µέζα ζηα βηβιία παξνπζηάδνπλ ην θείµελν ησλ πξνβιεµάησλ ελψ ηα

αγφξηα δείρλνπλ ηνλ ηξφπν ζθέςεο πνπ νδεγεί ζηε ιχζε ησλ

πξνβιεµάησλ.

6. Βηνινγηθνί θαη Φπζηνινγηθνί

Αξθεηνί εξεπλεηέο ηζρπξίδνληαη φηη νη εμεγήζεηο γηα ηηο δηαθνξέο

ησλ δχν θχισλ ζε φ,ηη αθνξά ηελ ηθαλφηεηα µάζεζεο ζα πξέπεη λα

αλαδεηεζνχλ ζηηο βηνινγηθέο ζεσξίεο. Αλάµεζα ζε εθείλνπο πνπ

απνδίδνπλ ηηο δηαθνξέο ζηε µαζεµαηηθή ηθαλφηεηα ζε βηνινγηθά αίηηα

είλαη ν λεπξνιφγνο Norman Geschwind. Καηά ηελ άπνςή ηνπ, ε έθζεζε

ζε ππεξβνιηθή ηεζηνζηεξφλε ή µηα αζπλήζηζηε επαηζζεζία ζηελ

ηεζηνζηεξφλε ζηε δηάξθεηα ηεο εµβξπτθήο ειηθίαο µπνξεί λα µεηαβάιεη

ηελ αλαηνµία ηνπ εγθεθάινπ ελφο παηδηνχ, θαζηζηψληαο ην δεμί

εµηζθαίξην θπξίαξρν θαη ην άηνµν ραξηζµαηηθφ ζε φ,ηη έρεη ζρέζε µε

απηφ, φπσο ζηηο ηέρλεο θαη ζηα µαζεµαηηθά. Έηζη, επεηδή ηα αξζεληθά

εθηίζεληαη ζε πεξηζζφηεξε ηεζηνζηεξφλε θαηά ηελ εµβξπτθή θάζε,

ζχµθσλα µε απηήλ ηελ αληίιεςε, είλαη αλαµελφµελν ηα αγφξηα πνπ είλαη

πξνηθηζµέλα ζηα µαζεµαηηθά λα είλαη πεξηζζφηεξα απφ ηα θνξίηζηα

(Hensel, 1989).

Οη Rudisill & Morrison (1989), ζε µηα αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο

βηβιηνγξαθίαο, επηθεληξψλνληαη ζε έλα παξάγνληα πνπ νλνµάδεηαη

γξαµµηθφηεηα (laterality) θαη αλαθέξνληαη ζηε ζέζε ησλ Seward &

Seward (1980), νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ φηη ηα δχν θχια δηαθέξνπλ ζηελ

«εγθεθαιηθή αζπµµεηξία», δειαδή ζηε ζρεηηθή εμεηδίθεπζε ησλ δχν

εµηζθαηξίσλ ηνπ εγθεθάινπ. Οη άληξεο εµθαλίδνπλ µεγαιχηεξε

εμεηδίθεπζε απφ ηηο γπλαίθεο ζην δεμί εµηζθαίξην. Αλαιπηηθφηεξα, ν

εγθεθαιηθφο θινηφο ρσξίδεηαη ζε 2 εµηζθαίξηα, ηα νπνία εμεηδηθεχνληαη

ζε δηαθνξεηηθέο λνεηηθέο δηεξγαζίεο· ε αξηζηεξή πιεπξά ειέγρεη ηε

γιψζζα θαη άιιεο παξεµθεξείο δεμηφηεηεο, ελψ ε δεμηά πιεπξά ειέγρεη

ηηο ρσξηθέο ζρέζεηο (Dimond & Beaumont, 1977). Οη εξεπλεηέο

θαηαιήγνπλ ζην ζπµπέξαζµα φηη ηα αγφξηα ίζσο λα είλαη αλψηεξα απφ

ηα θνξίηζηα ζε εξγαζίεο πνπ ζρεηίδνληαη µε ηελ αληίιεςε ηνπ ρψξνπ,

ράξε ζηελ θπξηαξρία ηνπ δεμηνχ ηνπο εµηζθαηξίνπ. (Υαληψηε, 2005)

Page 52: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

52

ΔΠΙΛΟΓΟ

Ζ γλψζε είλαη έλαο δσληαλφο νξγαληζκφο, πνπ παίξλεη ζρήκα θαη

αλαζρεκαηίδεηαη ζπλερψο κε ηελ αλζξψπηλε ζθέςε. Οη νπηηθέο

αλαπαξαζηάζεηο επηηξέπνπλ ηηο ζπλερείο ελεκεξψζεηο, επαλαιήςεηο θαη

πξνζζήθεο θαη απνθαιχπηνπλ ζεκαληηθέο ζρέζεηο θιεηδηά κεηαμχ

ππφζεζεο - ζηνηρείσλ, δεδνκέλσλ - εξσηεκάησλ θαη βεβαηνηήησλ –

αβεβαηνηήησλ. Κάλνληαο απηέο ηηο κπεξδεκέλεο θαη ζπλερψο

κεηαβαιιφκελεο ζρέζεηο νξαηέο βνεζά ηνπο καζεηέο λα ρηίζνπλ ηελ

απζεληηθή γλψζε θαη φρη ζηελ απιή απνκλεκφλεπζε γεγνλφησλ.

Όηαλ αζρνινχληαη κε πξαθηηθέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ νπηηθή

ζθέςε, νη καζεηέο δνπιεχνπλ ζπρλά ζε νκάδεο ή κνηξάδνληαη ηηο ηδέεο

ηνπο ζε κηθξέο νκάδεο πξνζζέηνληαο ηειηθά ν θαζέλαο ηηο δηθέο ηνπ

ζθέςεηο ζηελ επξχηεξε «δεμακελή» ηεο γλψζεο ηεο ηάμεο. Απηνί πνπ

ρξεζηκνπνηνχλ ηελ νπηηθή ζθέςε βιέπνπλ ηελ επξχηεξε εηθφλα πην

θαζαξά θαη δεκηνπξγηθά ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο ηχπνπο ζθέςεο.

ρεηίδεηαη κε ηελ εθεπξεηηθφηεηα , ηε δηαίζζεζε θαη ηελ απνθιίλνπζα

ζθέςε ραξαθηεξηζηηθά πνιχ ζεκαληηθά γηα ηε δεκηνπξγηθή ζθέςε.

Πξνο ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ, ε Οξαηή ζθέςε

πεξηιακβάλεη δηάθνξεο πξαθηηθέο θαη πεγέο. Οη εθπαηδεπηηθνί θαινχληαη

λα ρξεζηκνπνηήζνπλ καδί κε ηνπο καζεηέο ηνπο κηα ζεηξά απφ

„δηαδηθαζίεο ξνπηίλαο‟ - απιά πξσηφθνιια γηα ηε δηεξεχλεζε ηδεψλ. Οη

λνεηηθνί ράξηεο απνηεινχλ έλα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα ηελ

πξαγκαηνπνίεζε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ.

Οη λνεηηθνί ράξηεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κε πνιινχο θαη

δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. Γηα λα νξγαλψζνπλ ηδέεο, λα θξαηεζνχλ

ζεκεηψζεηο θαη λα νξγαλσζνχλ νη πιεξνθνξίεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ

αλάπηπμε ελφο ζέκαηνο. Οη εθαξκνγέο ηεο ραξηνγξάθεζεο ζηελ

εθπαίδεπζε μεθηλνχλ απφ ηελ παξάδνζε ηνπ καζήκαηνο

πξνζαλαηνιίδνληαο ηελ πξνζνρή ησλ καζεηψλ ζηα θχξηα ζεκεία θαη ζηε

ζχλδεζή ηνπο κε ηηο ιεπηνκέξεηεο, κε απνηέιεζκα λα καζαίλνπλ

θαιχηεξα. Αμηνπνηνχληαη ζηηο ζεκεηψζεηο απφ ηελ παξάδνζε θαη απφ ην

βηβιίν, εληζρχνληαο ηε κλήκε ηνπο θαη απαηηψληαο ιηγφηεξν ρξφλν γηα

κειέηε. Δπίζεο βξίζθνπλ εθαξκνγή ζηηο νκαδηθέο εξγαζίεο, φπνπ

ππάξρεη ηζφηηκε ζπκκεηνρή θαη αληαιιαγή απφςεσλ, ελψ ζηηο αηνκηθέο

ππάξρεη νξγάλσζε θαη κείσζε ρακέλνπ ρξφλνπ φηαλ πξνζηίζεηαη λέν

πιηθφ.

Page 53: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

53

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Αγξαθηψηε, Μ. (1996) Μελεηώ αποδοηικά ζε λιγόηερο χρόνο.

Αζήλα: Δθδφζεηο Γίνδνο.

2. Αζιαλίδνπ νθία (2000) Δθπαηδεπηηθή Σερλνινγία θαη

Οπηηθνανπζηηθή Αγσγή. Αζήλα: Δθδφζεηο Κπξηαθίδε

3. Astington, J. W. & Olson, D. R. (1990) Metacognitive and

metalinguistic language: learning to talk about thought. Applied

Psychology: An International Review, 39, 77-87.

4. Astington, J. & Pelletier, J. (1996) “The language of mind: Its

relation to teaching and learning.” In D.

5. Astington, J. W. (1998) Theory of Mind Goes to School.

Educational Leadership, 56(3) 46-48.

6. Astington, J. W. & Baird, J. A. (2004) Why language matters for

Theory of Mind. International Journal of Behavioral Development,

28(3), 7-9.

7. Βαιάθαο Γηάλλεο. Πξφγξακκα Δθπαίδεπζεο Δθπαηδεπηψλ,

Δθπαηδεπηηθφ Τιηθφ γηα ηνπο Δθπαηδεπηέο Θεσξεηηθήο

Καηάξηηζεο ΔΚΔΠΗ, 2000, η.3 θ.6 ζ.20

8. Bartsch, K. & Wellman, H. M. (1995) Children talk about the

mind. New York: Oxford University Press.

9. Becker, J. (1979) A study of differential treatment of females and

males in mathematics classes, Unpublished doctoral dissertation,

University of Maryland

10. Becta (2008), Why do we suffer? Accessed on: 12/11/2008 at:

http://schools.becta.org.uk/index.php?section=cu&catcode=ss_cu_

ac_rel_03&rid=7239

11. Boz Afitap, (2003), What is the Problem with Visual Culture?

http://www.wcp2003.org/Afitap_Boz.doc

Page 54: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

54

12. Bruner, J. (1996). The culture of education. Cambridge, MA:

Harvard University Press.

13. Buzan, T. (1993). The mind map book. London: BBC Books.

14. Campbell, L., Campbell, B., & Dickinson, D. (1996). Teaching

and learning through multiple intelligences. Needham Heights:

Allyn and Bacon.

15. Cole, M. & Cole, S. R. (2002) Ζ αλάπηπμε ησλ παηδηψλ. Γλσζηηθή

θαη ςπρνθνηλσληθή αλάπηπμε θαηά ηε λεπηαθή θαη κέζε παηδηθή

ειηθία. Β´ Σφκνο. Αζήλα: Σππσζήησ

16. Costa, A. L. & Marzano, R. (1987) Teaching the language of

thinking. Educational Leadership, 45(2), 29-33.

17. Dimond, S. J., & Beaumont, J. G. (ed.) (1974) Hemisphere

function in the human brain, New York: John Wiley and Sons.

18. Donaldson, M. (2001) Ζ ζθέςε ησλ παηδηψλ. Αζήλα: Gutenberg.

19. Διιεληάδνπ Δ. & Εαθνπνπινο Β. (2009). «Γηδαθηηθή εθαξκνγή

ελφο πξνγξάκκαηνο λνεηηθνχ ράξηε ζηελ Ηζηνξία», 5ν πλέδξην

ζηε χξν -ΣΠΔ ζηελ Δθπαίδεπζε, www.e-diktyo.eu,

www.epyna.gr

20. Farrand, P.; Hussain, F.; Hennessy, E. (2002). "The efficacy of the

mind map study technique". Medical Education 36 (5): 426–431.

21. Fisher, R. (2003) Teaching thinking. Philosophical enquiry in the

classroom. (2nd ed.) London: Continuum.

22. Flavell, J. F., Green, F. L., & Flavell, E. R. (1990) Developmental

changes in young children‟s knowledge about the mind. Cognitive

Development, 5, 1-27

23. Glover, J. A., and Bruning, R. H. (1987) Educational Psychology:

Principles and Applications, 2nd ed., Little, Brown, Boston

24. Grant R. (2008). “Activating visual learning skills in the classroom

of middle and high school education”, Lehman College.

Page 55: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

55

25. Haas S.C. (2003). “Classroom identification of Visual-Spatial

Learners”, Gifted Education Communicator, 34(1), 19-21.

26. Hedegaard,M. (1998) The zone of proximal development as basis

for instruction. In H. Daniels (Ed.), An introduction to Vygotsky.

London: Routledge

27. Jacobs, G. M (2004) A classroom investigation of the growth of

metacognitive awareness in kindergarten children through the

writing process. Early Childhood Education, 32(1), 17-23.

28. Johnson, C. N. & Wellman, H. M. (1982) Children‟s developing

conceptions of the mind and brain. Child Development, 53, 222-

234.

29. McLoughlin C. Krakowski K. (2001). “Technological tools for

visual thinking: What does the research tell us?” Teaching and

Learning Centre University of New England School of

Mathematical and Computing Science.

30. Lestage A. Σhe use of Visual Aids in Education, UNESCO

Chronicle November1959

http://www.unesco.org/education/nfsunesco/pdf/LESTAG_E.PDF

31. Lipman, M. (2006) Ζ ζθέςε ζηελ εθπαίδεπζε. Αζήλα: Παηάθεο

32. Μαξηδάθε-Καζζσηάθε, Α. (1997) Ζ δηακφξθσζε ζπγθεθξηκέλσλ

ελλνηψλ. Φπρνινγηθή πξνζέγγηζε. Αζήλα: Δθδφζεηο Γξεγφξεο

33. Μαηζαγγνχξαο, Ζ. Γ. (2002) ηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο. Ζ θξηηηθή

ζθέςε ζηε δηδαθηηθή πξάμε. Αζήλα: Gutenberg

34. Mercer, N. (2000) Ζ ζπγθξφηεζε ηεο γλψζεο. Γισζζηθή

αιιειεπίδξαζε κεηαμχ εθπαηδεπηηθψλ θαη εθπαηδεπφκελσλ.

Αζήλα: Μεηαίρκην.

35. Μεηαμηψηεο Γηψξγνο (2000), Ζ Δηθφλα ζηελ Δθπαίδεπζε

http://www.komvos.edu.gr/periodiko/periodiko2nd/thematikes/new

_print/3/1.htm

36. Mirzoeff N. (1998). "What is Visual Culture", The Visual Culture

Reader. New York: Routledge,

Page 56: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

56

37. Olson, D. R. & Astington, J. W. (1991) Talking About Text: How

Literacy Contributes to Thought. Journal of Pragmatics, 14, 705-

21.

38. Olson, N. Torrance (Eds.), Handbook of Psychology in Education:

New models of learning, teaching and schooling. Oxford: Basil

Blackwell

39. Pacey, Arnold, (2001). Visual thinking, in: Meaning in

Technology. Cambridge: MIT Press pp. 39-44

40. Perkins, D. (2003) Making thinking visible.

http://www.newhorizons.org/strategies/thinking/perkins.htm

41. Ραβάλεο, Κ.(2004). “Οη θπζηθέο επηζηήκεο ζηελ πξνζρνιηθή

εθπαίδεπζε. Γηδαθηηθή θαη γλσζηηθή πξνζέγγηζε”. Αζήλα:

Σππσζήησ

42. Ritchhart, R. (2002). Intellectual character: What it is, why it

matters, and how to get it. San Francisco: Jossey-Bass.

43. Russel, P. (1980) The Brain Book. An owner’s manual. New York:

Penguin Books.

44. Russel, P. (2008) Mind maps. Accessed on: 8/12/2008 at:

http://www.pterrussell.com/MindMaps/mindmap.php

45. Saljo, R. (1979) Learning about learning. Higher Education, 8:

443451,

www.imu.iccs.gr/courses/strategicISmanagement/lectures/11Teegr.

ppt

46. Siegler, R. S. (1998) Children‟s thinking. (3rd ed.) Upper Saddle

Ridge, NJ: Prentice Hall.

47. Silverman L.K. (1999). “The Visual – Spatial Learner: An

Introduction”, Soundview School Dolphin News, pp. 6-7.

48. Smiley, P. & Huttenlocher, J. (1989) Young children‟s acquisition

of emotion concepts. In C. I. Saarni & P. L. Harris (Eds.),

Children‟s understanding of emotions (ζζ. 27-49). New York:

Cambridge University Press

Page 57: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

57

49. Sword. L.K. (2005). “The power of Visual Thinking”, Gifted and

Creative Services, Australia

www.gifteddevelopment.com/Visual_Spatial_Learner/vsl.htm

50. Tishman, S., Perkins, D., & Jay, E. (1995). The Thinking

Classroom: Teaching and learning in a culture of thinking.

Needham, MA: Allyn & Bacon.

51. Tishman, S., & Perkins, D. N. (1997)."The language of thinking."

Phi Delta Kappan, 78(5), 368374.

52. Tishman S. & Palmer P. (2005). “Visible Thinking”, Leadershio

Compass.

53. Σξίκε, Δ. & Μαλαβφπνπινο, Κ. (2001) Πξνσζψληαο ηηο

δεκηνπξγηθέο ηθαλφηεηεο ησλ παηδηψλ κέζα απφ έλα εηθαζηηθφ

πξφγξακκα κε θαηλνκεληθά άρξεζην πιηθφ. ην Κ.

Μαλαβφπνπινο, Δθαξκνγέο γλσζηηθήο ςπρνινγίαο ζηελ

εθπαίδεπζε: Ζ γλσζηηθή εμάζθεζε (training). Θεζζαινλίθε:

Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο.

54. Tufte E. R. (1990) Envisioning information Cheshire, Connecticut:

Graphics Press

55. http://en.wikipedia.org/wiki/Mind_mapping

56. Urquhard, I. (2000) Communicating well with children. In D.

Whitebread (Ed.), The psychology of teaching and learning in the

primary school. (pp. 57-77). London: Routledge/Falmer

57. Virilio Paul (1997), Ζ Λαγλεία ηνπ Μαηηνχ, Open Sky. London &

New York: Verso.

http://www.hyperion.math.upatras.gr/courses/newcommmedia9900

/papers9900/virilioagn.Html

58. Vygotsky, L. S. (1987) Thinking and speech. In R. Rieber & A.

Carton (Eds.), The collected works of L.S. Vygotsky. Vol. 1.

Problems of general psychology. New York: Plenum

59. Wellman, H. M. (1982) The foundations of knowledge: concept

development in the young child. InS. G.Moore & C. R. Cooper

(Eds.) The Young Child. Reviews of research, vol. 3. (ζει. 115-

134).Washington, DC: National Association for the Education of

Young Children.

Page 58: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

58

60. Wilson, J. M. (1999) Using words about thinking: content analyses

of chemistry teachers‟ classroomtalk. International Journal of

Science Education, 21(10), 1067-1084.

61. Υαληψηε Δ. (2005). “Μχζνο ή πξαγκαηηθφηεηα ε δηαθνξεηηθή

επίδνζε ησλ δχν θχισλ ζηελ επίιπζε αξηζκεηηθψλ πξνβιεκάησλ

θαη ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ απαηηνχλ ρσξηθή ζθέςε;” Δ θ π α ί δ ε

π ζ ε & Δ π η ζ η ή κ ε (2). pp. 147-168

62. Υαηδεγεσξγίνπ, Η. (1999) Γλψζη ην Curriculum. Γεληθά θαη εηδηθά

ζέκαηα αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη δηδαθηηθήο. Αζήλα:

Αηξαπφο.

63. Υαηδεζαββίδεο, . (2002) Ζ γισζζηθή αγσγή ζην λεπηαγσγείν.

Θεζζαινλίθε: Δθδφζεηο Βάληαο

Page 59: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

59

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1

Δξσηεκαηνιόγην

Όλνκα: Ζκεξνκελία:

Ζιηθία:____________ Σάμε:_______

(Όπνπ ρξεηάδεηαη ηζέθαξε ζην θαηάιιειν θνπηί √)

1. Πηζηεχεηο φηη ε ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ κέζα ζηελ ηάμε βνεζά λα

γίλεη πην ελδηαθέξνλ ην κάζεκα;

Ναη Όρη

2. Κξίλεηο ην πξφγξακκα θαηαζθεπήο λνεηηθψλ ραξηψλ εχθνιν ζηε

ρξήζε ηνπ;

Ναη Όρη

3. Καηά ηε γλψκε ζνπ, ζε βνήζεζε ην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα λα

θαηαλνήζεηο ην κάζεκα θαιχηεξα θαη πην εχθνια;

Ναη Όρη

4. ε βνήζεζε ην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα λα θαηαλνήζεηο ην κάζεκα

κε πην επράξηζην θαη δεκηνπξγηθφ ηξφπν;

Ναη Όρη

5. Πνηα πξνβιήκαηα αληηκεηψπηζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξήζεο ηνπ

ζπγθεθξηκέλνπ πξνγξάκκαηνο:

Μνπ θάλεθε δχζθνιν ζην ρεηξηζκφ

Καλέλα πξφβιεκα

Αλάθεξε θάηη άιιν

_______________________________________________

6. Αλάθεξε θάηη άιιν ζεηηθφ ή αξλεηηθφ ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ηνπ

ζπγθεθξηκέλνπ πξνγξάκκαηνο ζηελ ηάμε:

___________________________________________________________

__________________________________________________________

___________________________________________________________

7. Πξνηηκάο λα δνπιεχεηο κφλνο(ε) ζνπ κπξνζηά ζηνλ ππνινγηζηή ή ζε

νκάδα;

Μφλνο(ε) ε νκάδα

Page 60: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

60

8. Πφζνη καζεηέο λνκίδεηο φηη κπνξνχλ λα δνπιέςνπλ αξκνληθά ζε κηα

νκάδα;

Γχν Σξεηο Σέζζεξηο Πέληε

9. Πνηα πξνβιήκαηα αληηκεησπίδεηο ζπλήζσο φηαλ δνπιεχεηο ζηνλ

ππνινγηζηή;

Γξάθσ αξγά ζην πιεθηξνιφγην

Γελ κπνξψ λα ρεηξηζηψ θαιά ην πνληίθη

Γελ γλσξίδσ λα ρξεζηκνπνηήζσ θαιά ηα δηάθνξα πξνγξάκκαηα

10. εκεηψλσ ηνλ αηζζεηεξηαθφ ηχπν ζηνλ νπνίν αλήθσ:

Αθνπζηηθφο Οπηηθφο-γισζζηθφο Οπηηθφο-ρσξηθφο Κηλαηζζεηηθφο

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 2

Σεζη Γηάγλσζεο ηνπ Αηζζεηεξηαθνύ Σύπνπ ηνπ παηδηνύ

ε θάζε κία απφ ηηο παξαθάησ δειψζεηο πνχ ζε εθθξάδεη. εκείσζε

δίπια έλα Ναη. ηηο δειψζεηο πνχ δελ ζε εθθξάδνπλ, ζεκείσζε δίπια έλα

Όρη.

1. Πξνηηκψ λα θηηάρλσ θάηη κε ηα ρέξηα κνπ, παξά λα δηαβάδσ ή λα

θνηηάδσ έλα βηβιίν κε εηθφλεο. _____

2. Μνπ αξέζεη, λα κε αγγίδνπλ νη άλζξσπνη. _____

3. Μνπ έρνπλ πεη φηη έρσ θαιή θσλή θαη ηξαγνπδάσ θαιά. _____

4. ην ζρνιείν είκαη θαιφο/ θαιή ζηελ νξζνγξαθία. _____

5. Αλάινγα κε ηε θσλή ησλ αλζξψπσλ, άιινπο ζπκπαζψ θαη άιινπο

αληηπαζψ. _____

6. Όηαλ πηάλσ θάηη θαηλνχξην, ην κπξίδσ. _____

7. Όηαλ αθνχσ κνπζηθή, κνπ ‟ξρεηαη λα ρνξέςσ. _____

8. Μνπ αξέζεη ε δσγξαθηθή κε ρξψκαηα. _____

9. Πξνηηκψ λα κε εμεηάδνπλ πξνθνξηθά, παξά λα γξάθσ δηαγψληζκα.

_____

10. Μνπ αξέζνπλ ηα παηρλίδηα κε θαηαζθεπέο. _____

11. Απνιακβάλσ λα βιέπσ βηηξίλεο. _____

12. Μνπ αξέζεη λα είλαη ηα πξάγκαηά κνπ ηαθηνπνηεκέλα. _____

13. ην ζρνιείν, αγαπψ ην κάζεκα ηεο γπκλαζηηθήο. _____

14. Όηαλ δηαιέγσ παηρλίδηα ή βηβιία, δηαιέγσ απηά πνπ κνπ θαίλνληαη

φηη είλαη πην φκνξθα. _____

15. ην ζρνιείν, καζαίλσ θαιχηεξα θαη επθνιφηεξα απηά πνπ

γξάθνπκε θαη ζηνλ πίλαθα. _____

Page 61: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

61

16. Μνπ αξέζεη λα ζθαξθαιψλσ. _____

17. Ξέξσ πνιιά ηξαγνχδηα θαη κε ηα ιφγηα ηνπο. _____

18. Μνπ αξέζεη λα ζπλνδεχσ ηα ιφγηα κνπ κε εθθξαζηηθέο θηλήζεηο.

_____

19. Όηαλ κηιψ ζε έλαλ άλζξσπν πνπ αγαπψ, κνπ αξέζεη λα ηνλ

αγγίδσ. _____

20. Μνπ αξέζεη λα αθνχσ παξακχζηα θαη ηζηνξίεο. _____

21. Θέισ εζπρία φηαλ εξγάδνκαη. _____

22. Μνπ αξέζεη λα βιέπσ έξγα ζηνλ θηλεκαηνγξάθν ή ζηελ

ηειεφξαζε. _____

23. Σα βηβιία πνπ δελ έρνπλ εηθφλεο ηα βξίζθσ αληαξά. _____

24. Όηαλ ζθέπηνκαη, πνιιέο θνξέο ιέσ δπλαηά ηε ζθέςε κνπ. _____

25. Καηαιαβαίλσ θαιχηεξα, φηαλ κνπ δίλνπλ λα δσ απηφ πνπ κνπ

ιέλε. _____

26. Με ελδηαθέξεη λα θνξάσ ξνχρα ζηα ρξψκαηα πνπ κνπ αξέζνπλ.

_____

27. Κάπνηε αηζζάλνκαη φηη ζπκπαζψ ή δελ ζπκπαζψ θάπνηνπο

αλζξψπνπο, ρσξίο λα μέξσ γηαηί. _____

28. Πνιιέο θνξέο ζπκπαζψ ή αληηπαζψ αλζξψπνπο απφ ηελ εκθάληζε

ηνπο. _____

29. Πξνηηκψ ηα παηρλίδηα πνπ κηιάλε ή θάλνπλ ζφξπβν. _____

30. Μνπ αξέζεη λα αθνχσ κνπζηθή. _____

31. Καηαιαβαίλσ θαιχηεξα, φηαλ πηάζσ ηα πξάγκαηα κε ηα ρέξηα κνπ.

_____

32. Μνπ αξέζνπλ ηα παδι. _____

33. Πνιιέο θνξέο, φηαλ αθνχσ ζην ξαδηφθσλν έλα ηξαγνχδη,

ηξαγνπδάσ θη εγψ καδί ηνπ. _____

34. ην ζρνιείν, καζαίλσ θαιχηεξα φηαλ κνπ εμεγήζνπλ ην κάζεκα

πξνθνξηθά, παξά φηαλ ην δηαβάζσ απφ ην βηβιίν. _____

35. ηα δηαγσλίζκαηα, ζπρλά απαληψ ζηηο εξσηήζεηο ζχκθσλα κε ην

ηη αηζζάλνκαη φηη είλαη ζσζηφ. _____

36. Όηαλ γίλεηαη θάηη, δε κνπ αξέζεη λα ην θνηηάδσ απ‟ έμσ. Θέισ λα

κεηέρσ ζηε δξάζε. _____

37. Μπνξψ λα αλαγλσξίζσ ηνπο αλζξψπνπο απφ ηε θσλή ηνπο ζην

ηειέθσλν. _____

38. Με ελδηαθέξεη ηα ξνχρα πνπ θνξάσ λα είλαη θαζαξά θαη κε

ελνριεί φηαλ είλαη θάπνπ ιεξσκέλα. _____

39. Μνπ ιέλε φηη κηκνχκαη θαιά δηάθνξεο θσλέο. _____

40. Όηαλ είκαη ζηα θαηαζηήκαηα, κνπ αξέζεη λα παίξλσ ζηα ρέξηα κνπ

ηα αληηθείκελα πνπ θνηηάδσ. _____

41. Καηαιαβαίλσ πνιιά απφ ηελ έθθξαζε ηνπ πξνζψπνπ ησλ

αλζξψπσλ. _____

Page 62: 2010 Πτυχιακή - Κυσταλλίδου - Μάντζαρη - Οπτική Σκέψη

62

42. Όηαλ παίδσ ή εξγάδνκαη, πνιιέο θνξέο κηιψ θσλαρηά κε ηνλ

εαπηφ κνπ ή θάλσ θαληαζηηθνχο δηαιφγνπο. _____

ε ρσξηζηφ θχιιν δίλεηαη ην θιεηδί γηα λα βξείηε ηα απνηειέζκαηα ηνπ

ηεζη.

Κιεηδί γηα λα βξείηε ην απνηέιεζκα ηνπ ηεζη Δδψ ζαο ελδηαθέξνπλ κφλν

ηα ΝΑΗ απφ ηηο απαληήζεηο ηνπ παηδηνχ. Γηα θάζε θξάζε ζηελ νπνία

ζεκείσζε ΝΑΗ βάιηε έλα ζηαπξφ ζηνλ αληίζηνηρν αξηζκφ θξάζεσο, ζηηο

παξαθάησ ζηήιεο. Οη ζηήιεο αληηπξνζσπεχνπλ ην αηζζεηεξηαθφ

ζχζηεκα πνπ θπξηαξρεί ζηε ιεηηνπξγία πνπ δειψλνπλ νη θξάζεηο.

Οπηηθφ Αθνπζηηθφ Κηλαηζζεηηθφ

4 3 1

8 5 2

11 9 6

12 17 7

14 20 10

15 21 13

22 24 16

23 29 18

25 30 19

26 33 27

28 34 31

32 37 35

38 39 36

41 42 40

χλνιν ζηαπξψλ: _____ ______ _______

Μεηξήζηε ζε πνηα ζηήιε είλαη νη πεξηζζφηεξνη ζηαπξνί. Ζ ζηήιε απηή

θαλεξψλεη ην αηζζεηεξηαθφ ζχζηεκα πνπ θπξηαξρεί ζηηο απαληήζεηο ηνπ

παηδηνχ θαη είλαη κία έλδεημε γηα ηνλ αηζζεηεξηαθφ ηχπν ηνπ.

(Διιεληάδνπ & Εαθφπνπινο, 2009).