Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

1

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Σπουδές στον Ευρωπαικό Πολιτισμό Θεματική Ενότητα ΕΠΟ 42 : Ειδικά Θέματα Ευρωπαϊκού Πολιτισμού Θέμα 1ης Εργασίας : «Ο Βέμπερ διατείνεται πως βασική επιδίωξή του στην μελέτη για την Προτεσταντική Ηθική (ΠΗ) είναι να συμβάλλει στην ‘κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι ιδέες εντάσσονται στην ιστορική-κοινωνική εξέλιξη’. Παρουσιάστε την άποψή του αξιοποιώντας προς τούτο το υλικό της Π.Η. »

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή:

I. Εισαγωγή στην βεμπεριανή προβληματική II. Γενικά για την βεμπεριανή Κοινωνιολογία της Θρησκείας

2. Κεφάλαιο 1ο :

I. Σύντομη αναφορά στο περιεχόμενο του έργου « Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού»

II. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του δυτικού καπιταλισμού και η εκλεκτική συγγένεια με την Προτεσταντική Ηθική

3. Κεφάλαιο 2ο 4. Ορισμένα συμπεράσματα: 5. Βιβλιογραφικές αναφορές

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

2

Εισαγωγή

Ι.Εισαγωγή στη βεμπεριανή προβληματική

Του καταλογίζεται ότι πέρασε την ζωή του «συνδιαλεγόμενος» με τον ιστορικό

υλισμό του Μαρξ, το οποίον δεν κατάφερε να υπερβεί, παρά, μάλλον, να «αντιστρέψει».

Είναι γεγονός, ότι το σύνολο του έργου του Μαξ Βέμπερ διαμόρφωσε το πλαίσιο και έθεσε

τα επιστημολογικά όρια, για την ανάπτυξη και άνθηση της σύγχρονης κοινωνικής

επιστήμης από τον 19ο αι και ύστερα. Εισήγαγε τις βασικές αρχές της κριτικής του

κοινωνιολογίας με αφετηρία την μελέτη « α) κανονιστικών θεωριών του διαφωτισμού, β)

ιδεαλιστικών διαλεκτικών θεωριών εγελιανού τύπου, οι οποίες επιδίωξαν να θεμελιώσουν

μια θεωρία «αντικειμενικού πνεύματος», γ) υλιστικές θεωρίες μαρξιστικού τύπου, οι οποίες

αξίωναν αντικειμενικότητα για κάθε πολιτισμικό μόρφωμα1», καταλήγοντας να απορρίψει

ως αντιεπιστημονική, οποιαδήποτε απόπειρα θεμελίωσης της ιστορικής εξέλιξης των

πολιτισμικών μορφωμάτων σε μία μόνο ενιαία και δεσμευτική θεωρία2.

Η συγκρότηση της βεμπεριανής επιστημολογικής μεθόδου, στη βάση μιας

σχετικιστικής αρχής, καθόρισε και τον ίδιο τον προσανατολισμό της βεμπεριανής

κοινωνικής έρευνας. Η μελέτη της εμφάνισης ενός πολιτισμικού, κοινωνικού φαινομένου,

τοποθετημένη στο ιστορικό του περιβάλλον και με αναφορά στη κοινωνική συγκυρία και

τις κοινωνικές σχέσεις που το διέπουν, «πρόσφερε» στην κοινωνική θεωρία την

αντικειμενική της θεμελίωση. Εύλογα, η εισαγωγή της αρχής αυτής της « συσχετιστικής»

αντικειμενικότητας, αναγνωρίζεται ως η κυριότερη συνεισφορά του Βέμπερ στην

κοινωνιολογική – κοινωνική επιστήμη. Επιπλέον, η συμβολή της βεμπεριανής

επιστημολογίας έγκεινται και στο γεγονός, ότι ανέδειξε τη διάσταση της επίδρασης των

ατομικών αξιώσεων - απόψεων των κοινωνικών ερευνητών – μελετητών, ως

διαμορφωτικού του ερευνητικού «αποτελέσματος». Η απόρριψη της ιδεολογικοποιημένης

γνώσης τον έφερε «αντιμέτωπο» με το σύνολο των θεωριών των «κοινωνιολογιών της 1 Κοσμάς Ψυχοπαίδης, Ο Max Weber και η κατασκευή των εννοιών στις κοινωνικές επιστήμες, Αθήνα: Κένταυρος, 1993, σελ 14 2 Κοσμάς Ψυχοπαίδης, ό.π, σελ. 14

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

3

γνώσης»- δηλαδή θεωρημάτων / ιδεολογημάτων που είχαν την αξίωση της γνώσης -

μεταξύ των οποίων και με τον μαρξικό ιστορικό υλισμό.

Στη βάση αυτής της αρχής ο Βέμπερ διαμόρφωσε την προβληματική για την

ιστορική – κοινωνική εξέλιξη, μία πλευρά της οποίας ήταν η βεμπεριανή «κοινωνιολογία

της θρησκείας», στο πλαίσιο της οποίας θα μπορούσε να ενταχθεί και το έργο του « Η

Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού», μέσα από την μελέτη του οποίου,

στην παρούσα εργασία, θα αποπειραθούμε να αντιληφθούμε πως έβλεπε ο Βέμπερ τον

τρόπο με τον οποίο οι ιδέες εντάσσονται στην ιστορικό – κοινωνική εξέλιξη.

ΙΙ. Γενικά για την βεμπεριανή «Κοινωνιολογία της Θρησκείας»

Ο Βέμπερ μελέτησε το θρησκευτικό φαινόμενο , διιστορικά, ως, ακόμη, μία

έκφανση της κοινωνικής δραστηριότητας3 ( κοινωνικό πράττειν). Ειδικότερα, τον

απασχόλησε το ζήτημα της θρησκευτικής πίστης – « θεραπείας» ενός δόγματος, το οποίο

όπως κάθε συνειδητή και λογική δραστηριότητα «χρειάζεται ένα εξωτερικό σύστημα

αναφοράς που σύμφωνα με τον Βέμπερ είναι η συμπεριφορά του άλλου ή των άλλων στην

οποία και προσαρμόζεται4» και το οποίο « στρέφεται πάντοτε προς την επίτευξη στόχων (

σκοπών, προθέσεων) και άρα προσανατολίζεται σε ορισμένες απόψεις, που ξεπερνούν το

γενικό πλαίσιο καθημερινών εμπειριών και παραστάσεων5». Αυτή του η αντίληψη για την

κοινωνική δραστηριότητα ( κοινωνικό πράττειν) προσανατόλισε την βεμπεριανή έρευνα –

μελέτη του θρησκευτικού φαινόμενου, στα κοινωνικά αποτελέσματα, τα οποία παρήγαγε

μέσα από την καθιέρωση ενός εξωτερικού συστήματος αναφοράς, στη βάση του οποίου

αναδεικνυόταν ένα γενικευμένο πρότυπο συμπεριφοράς.

Με το έργο « Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού» εγκαινίασε

μία σειρά μελετών για τον κοινωνικό αντίκτυπο του φαινομένου της θρησκευτικής πίστης.

3 « Ο πρώτος που έδωσε συστηματικούς ορισμούς των βασικών εννοιών της πολιτικής κοινωνιολογίας ήταν ο Μαξ Βέμπερ, τα έργα του οποίου είναι πολύτιμα σαν βοηθήματα, προκειμένου να αποκτήσει κανείς έναν ικανοποιητικό προσανατολισμό στον τομέα, ανεξάρτητα από τις προσωπικές θεωρητικές του επιστημονικές θέσεις. Η κοινωνική δραστηριότητα ορίζεται σαν η δραστηριότητα σύμφωνα με την πρόθεση εκείνου ή εκείνων που την ασκούν, σχετίζεται με την συμπεριφορά άλλων, και προσαρμόζεται σε αυτήν» Kurt Lenk, Πολιτική Κοινωνιολογία, Δομές και Μορφές Ενσωμάτωσης της Κοινωνίας, μτφρ: Φώτης Κοκαβέσης, Επιμ.- Πρόλογος: Ηλίας Κατσούλης, Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής: 1982, σελ 27. 4 Kurt Lenk, ο.π, σελ. 28 5 Κurt Lenk, ο.π, σελ. 28

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

4

Τη μελέτη των κοινωνικό – οικονομικών συνεπειών του προτεσταντικού ασκητισμού -

τον οποίο θα κάνουμε λόγο παρακάτω - ακολούθησαν μελέτες για το φαινόμενο της

θρησκευτικής πίστης στην Κίνα στο έργο « Η κινεζική θρησκεία: Κομφουκιανισμός και

Ταοϊσμός», για την θρησκευτικότητα στην Ινδία « Η Θρησκεία της Ινδίας: Κοινωνιολογία

Ινδουισμού και Βουδισμού, όπως, επίσης, τον απασχόλησε και το ζήτημα της εβραϊκής

θρησκείας στο έργο «Αρχαίος Ιουδαϊσμός». Στόχευε να καταδείξει την καθοριστική

επίδραση της διάδοσης και καθιέρωσης θρησκευτικών αξιακών συστημάτων στην εξέλιξη

των πολιτισμικών «μορφωμάτων» και στην μεταξύ τους ποιοτική διαφοροποίηση. Η

«εσωτερίκευση» από τους πληθυσμούς των αξιών των θρησκευτικών συστημάτων και η

συνακόλουθη «ευθυγράμμιση» της ατομικής συμπεριφοράς με αυτές τις αξίες – η οποία,

αναπόφευκτα, προσδιόριζε το σύνολο της κοινωνικής δραστηριότητας - επηρέασε,

καθοριστικά, τη διαμόρφωση του υλικού πολιτισμού των διάφορων πολιτισμικών

παραδειγμάτων.

Εδώ, είναι ιδιαίτερα κρίσιμο να σημειώσουμε, ότι, ο Βέμπερ αμφισβητούσε την

μεθοδολογική εγκυρότητα της αιτιοκρατικής ανάλυσης – ερμηνείας των κοινωνικών

φαινόμενων6. Στη βάση αυτής του της αντίληψης απέριπτε τις προσεγγίσεις εκείνες, που

επιχειρούν να ερμηνεύσουν το ατομικό και συλλογικό πράττειν με όρους «ολιστικούς».

Από βεμπεριανής σκοπιάς, η μελέτη των κοινωνικών διεργασιών έπρεπε να έχει την

αφετηρία της στα ειδικότερα εσωτερικά κίνητρα, τα οποία προσανατολίζουν την ατομική

συμπεριφορά. Κάπως έτσι περιγράφεται η μεθοδολογική αρχή του « βεμπεριανού

ατομισμού» σύμφωνα με την οποία « ο κοινωνιολόγος μπορεί να ερμηνεύει την κοινωνική

δράση, τιθέμενος πνευματικά στη θέση των υποκειμένων, συμμετέχοντας στα συναισθήματα ή

στις παραστάσεις τους7». Στη βάση της αρχής του « ατομισμού» ο Βέμπερ μια μέθοδο

ερμηνείας8 των κοινωνικών φαινομένων, η οποία στηριζόταν στην κατασκευή ιδεοτύπων9,

6 « O Weber διατυπώνει επιστημολογικές ενστάσεις απέναντι σε μια θεωρία αιτιότητας τύπου Hume, που εξαρτά την αιτιακή εξήγηση από νόμους που προκύπτουν επαγωγικά», Κοσμάς Ψυχοπαίδης, ό.π, σελ. 28 7 R. G. Schwartzenberg, Πολιτική Κοινωνιολογία, τόμος Ι, μτφρ Δημήτρης Γιαννόπουλος, Βαρβάρα Κολιοπούλου, επιμ. Θεώρηση: Γιώργος Κοντογιώργης, Ευάγγελος Βενιζέλος, Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, 1984,σελ. 30 8 « Η κύρια μέθοδος συνίσταται στην επεξεργασία ιδεοτύπων, που δεν αποτελούν την αντανάκλαση αυτού που δίνεται μέσα από την εμπειρία, αλλά που αποτελούν, λογικά, ευριστικά εργαλεία, που προσφέρουν συνοχή στην ύλη που μελετάται από τον κοινωνιολόγο», R. G. Schwartzenberg, ό.π, σελ. 30 9 « Η θεωρία των ιδεότυπων επηρεάστηκε από τις μεθοδολογικές θέσεις του Carl Menger, που υπογράμμισαν την ανάγκη να εισαχθούν μονόπλευρες θεωρήσεις, τυποποιήσεις κλπ του κοινωνικού αντικειμένου. Οι βεμπεριανές

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

5

και, η οποία, ουσιαστικά, ερχόταν σε αντιπαράθεση με τον ιστορικισμό των μαρξικών

ερμηνειών.

Κεφάλαιο 1ο :

Ι. Σύντομη αναφορά στο περιεχόμενο του έργου « Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα

του Καπιταλισμού»

Όπως, εξηγήσαμε και στο εισαγωγικό κεφάλαιο, το οποίο προηγήθηκε, ο Βέμπερ,

απέδιδε μεγάλη βαρύτητα, για τη διαμόρφωση των πολιτισμικών μορφωμάτων, στην

ανάδειξη, διάδοση και καθιέρωση συστημάτων αξιών, τα οποία περιελάμβαναν

κατευθυντήριες αρχές για την ρύθμιση της ατομικής συμπεριφοράς. Βεβαίως, εδώ, είναι

χρήσιμο να θυμόμαστε, ότι ο αντι-αναγωγισμός που διέκρινε το πνεύμα του, τον έκανε να

αναγνωρίζει και την συνδρομή και άλλων παραμέτρων σε αυτή την ιστορική διαδικασία.

Γύρω από αυτή την θεμελιακή του άποψη οργάνωσε την προβληματική, την οποία

ανέπτυξε στο έργο « Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού», εισάγοντας

στο πεδίο των κοινωνικών επιστημών, τον κλάδο της « Κοινωνιολογίας της Θρησκείας»,

για την οποία κάναμε λόγο και στην εισαγωγή.

Στο πλαίσιο του πιο «διάσημου» έργου του Μαξ Βεμπερ διερευνάται μια υπόθεση

συσχέτισης της δυτικής καπιταλιστικής ανάπτυξης με την προτεσταντική ηθική, δηλαδή,

πιο συγκεκριμένα, με τις αξίες και τις αρχές για την ανθρώπινη ζωή, που, αναδεικνύονται

θέσεις για την τυποποίηση διατυπώνονται στο δοκίμιο του για την «Αντικειμενικότητα της κοινωνικό – επιστημονικής και κοινωνικό-πολιτικής γνώσης(1904)», Κοσμάς Ψυχοπαίδης, ό.π, σελ. 30

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

6

κυρίαρχες, στο προτεσταντικό δόγμα. Ο Βέμπερ υποστηρίζει, ότι η γέννηση και η άνθηση

της δυτικής εκδοχής του καπιταλισμού – όπως, θα δούμε παρακάτω θεωρούσε ότι

καπιταλισμός αναπτύχθηκε και εκτός των συμβατικά, καλούμενων, δυτικών χωρών –

οφείλεται στην άρρηκτη διασύνδεση της με την καθιέρωση του προτεσταντικού δόγματος,

στις χώρες, που γνώρισαν την καπιταλιστική ανάπτυξη. Σύμφωνα με την βεμπεριανή

ανάλυση το πνεύμα του «προτεσταντικού ασκητισμού», το οποίο αποτελεί το θεμελιώδες

αξίωμα του προτεσταντικού δόγματος, έγινε ο κινητήριος μοχλός, που οδήγησε στην

καπιταλιστική κορύφωση, η οποία καταγράφηκε σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες.

Στο έργο του Βέμπερ προτείνεται μια ανάγνωση της ιστορικής και κοινωνικής

εξέλιξης, η οποία υπερβαίνει τον οικονομισμό του ιστορικού υλισμού του Μαρξ. Η

συστηματοποίηση και εντατικοποίηση των μεθόδων παραγωγής, η οποία οδήγησε στην

βιομηχανική επανάσταση του 18ου και καθόρισε την μετάβαση από τη φεουδαρχία στον

καπιταλισμό, από βεμπεριανή σκοπιά, συνδέεται άμεσα με την εδραίωση της

προτεσταντικής θρησκείας και την διάδοση του καλβινιστικού – ασκητικού πνεύματος.

Την άποψη του για τον αμφίδρομο χαρακτήρα της σχέσης της ανάπτυξης του

δυτικού καπιταλισμού με την προτεσταντική ηθική, την στήριξε, κατά κύριο λόγο, σε μια

σειρά στατιστικών δεδομένων, μέσα από τα οποία οι Προτεστάντες – σε σχέση με τους

καθολικούς - αναδεικνύονταν πλειοψηφία στις κοινωνικές κατηγορίες των ευπόρων

τεχνοκρατών, οι οποίες μονοπωλούσαν τις ηγετικές θέσεις στην καπιταλιστική παραγωγή.

Στη βάση αυτής της συλλογιστικής, ο Βέμπερ, πρότεινε ένα ερμηνευτικό σχήμα, το οποίο

συνίστατο στην αντιστροφή του μαρξικού αναλυτικού μοντέλου, το οποίο ερμήνευε αυτή

την ιστορική εξέλιξη, αποκλειστικά, με όρους οικονομικούς( βάση – εποικοδόμημα).

ΙΙ. Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του δυτικού καπιταλισμού και η εκλεκτική συγγένεια με

την προτεσταντική ηθική

Στην εισαγωγή του έργου, ο Βέμπερ, οριοθετεί ιστορικά και γεωγραφικά το πεδίο

της έρευνας του: με αφετηρία τον 18ο αι ( συμβατικά η αρχή της βιομηχανικής

επανάστασης) στον δυτικό- ευρωπαϊκό χώρο. Ο Βέμπερ απορρίπτει την

υπεραπλουστευτική εξήγηση – περιγραφή του καπιταλισμού, ως ενός τρόπου οργάνωσης

της παραγωγής προσανατολισμένου στην μεγιστοποίηση του κέρδους. Είναι, πράγματι,

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

7

γεγονός, ότι ο προσανατολισμός στο κέρδος ή ακόμη και η « κερδοσκοπία», με όλες τις

αρνητικές συμπαραδηλώσεις που «κουβαλά» ως όρος, βρίσκεται στη βάση όλων των

μορφών οικονομικής δραστηριότητας, που έχουν εμφανιστεί σε όλη την πορεία των

ιστορικών χρόνων. Για να καταδείξει την εσφαλμένη ταύτιση της έννοιας του

κερδοσκοπισμού με τον καπιταλισμό, επεσήμανε το γεγονός τον έντονα κερδοσκοπικό –

τυχοδιωκτικό χαρακτήρα οικονομικών δραστηριοτήτων στους προνεωτερικούς χρόνους

(αρχαίους χρόνους , μεσαίωνα), όπου κυριαρχούσαν διαφορετικά συστήματα οργάνωσης

της παραγωγής. Εν προκειμένω, πρέπει να σημειώσουμε, ότι, στο πλαίσιο της παρούσας

εργασίας χρησιμοποιούμε τους όρους προνεωτερικό και νεωτερικό, έχοντας αποδεχτεί,

συμβατικά ότι η μετάβαση από την φεουδαρχία στον καπιταλισμό, καθόρισε την μετάβαση

από την προνεωτερική ( προκαπιταλιστική) στην νεωτερική( καπιταλιστική) περίοδο.

Βέβαια, είναι, επίσης, γεγονός, ότι ο Βέμπερ αποδέχεται την χρήση του όρου

καπιταλισμός, για την περιγραφή τρόπων οργάνωσης της παραγωγικής δραστηριότητας, οι

οποίοι κυριάρχησαν σε άλλα πολιτισμικά μορφώματα και κάνει λόγο για πολλαπλές

εκδοχές καπιταλισμού ή αλλιώς για « καπιταλισμούς10». Ακολουθώντας, αυτή την

συλλογιστική προσδιορίζει τα ειδικά χαρακτηριστικά του δυτικού καπιταλισμού, τα οποία

προσδιόρισαν και την ποιοτική του διαφοροποίηση από όλα τα υπόλοιπα είδη

καπιταλισμού, τα οποία εμφανίσθηκαν στην Κίνα ή στις Ινδίες ή στον Αραβικό χώρο.

Βεβαίως, επισημαίνει την άρρηκτη διασύνδεση των ιδιαίτερης μορφής, την οποία

προσέλαβε ο δυτικός καπιταλισμός, με τις βασικές αρχές - αξίες στις οποίες θεμελιώθηκε ο

δυτικός πολιτισμός.

Ο Βέμπερ, λοιπόν, εντοπίζει δύο κρίσιμες εξελίξεις στην διαμόρφωση του

ιδιαίτερου χαρακτήρα του δυτικού καπιταλισμού: την διάκριση της δημόσιας από την

ιδιωτική σφαίρα, και συνακόλουθα την αντίστοιχη διάκριση μεταξύ οικιακής οικονομίας

και οικονομίας της παραγωγής, και σε δεύτερη φάση, την υιοθέτηση της αρχής της

εκλογίκευσης – ρασιοναλισμού στην οργάνωση της παραγωγής σε συνδυασμό με την

10 Κάνει λόγο για διαφορετικές εκδοχές της καπιταλιστικής ανάπτυξης στους διάφορους πολιτισμούς και διακρίνει : « τυχοδιωκτικό τύπο εμπορικό, καπιταλιστικό που είναι προσανατολισμένος στον πόλεμο, στην πολιτική ή στη διοίκηση σαν πηγών κέρδους» Μax Weber, Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού, μτφρ: Μ.Γ.Κυπραίου, πρόλογος – θεώρηση –επιμέλεια: Β. Φίλια, Αθήνα: Gutenberg, 2006, σελ. 21

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

8

πρόοδο των τεχνικών επιστημών11. Επιπλέον, σε αυτούς τους δύο παράγοντες, ο Βέμπερ,

αποδίδει και την ανάδειξη της δυτικής αστικής τάξης, σε κυρίαρχη στην καπιταλιστική

οικονομία.

Από βεμπεριανής σκοπιάς, λοιπόν, τα ιδιαίτερα στοιχεία τα οποία προσδιόρισαν

ποιοτικά τον χαρακτήρα του δυτικού καπιταλισμού, ήταν η διάκριση μεταξύ οικιακής

οικονομίας και οικονομίας της παραγωγής12, η εκλογικευμένη – ρασιοναλιστική οργάνωση

της παραγωγής - με τον καταμερισμό της εργασίας - και, σαφώς, η «τυπικά» ελεύθερη

εργασία13. Στη βάση αυτών των τριών προϋποθέσεων « γεννήθηκε», συστηματοποιήθηκε

και άκμασε ο σύγχρονος καπιταλισμός. Βεβαίως, δεν παραλείπει να αναγνωρίσει την

καθοριστική σημασία του θεσμικού πλαισίου, εντός του οποίου έλαβε χώρα, αυτή η

διαδικασία: « ένα τέτοιο νομικό σύστημα και μια τέτοια διοίκηση, για την οικονομική

δραστηριότητα σ’αυτή τη νομικοτεχνική και τυπική πληρότητα διέθετε μόνο η δύση14».

Έχοντας, λοιπόν, εντοπίσει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του καπιταλισμού, καθώς

και την προέλευση τους, Βεβαίως, δεν παραλείπει να αναγνωρίσει την καθοριστική

σημασία του θεσμικού πλαισίου, εντός του οποίου έλαβε χώρα, αυτή η διαδικασία: « ένα

τέτοιο νομικό σύστημα και μια τέτοια διοίκηση, για την οικονομική δραστηριότητα σε ’αυτή

τη νομικοτεχνική και τυπική πληρότητα διέθετε μόνο η δύση15». Αυτό το θέμα βρίσκεται

στον πυρήνα του έργου « Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού», το

περιεχόμενο του οποίου συνοψίζεται στη μελέτη της σχέσης «του πνεύματος της σύγχρονης

οικονομικής ζωής με την έλλογη ηθική του προτεσταντισμού16». Στο πλαίσιο του εν λόγω

έργου αποδίδεται στις ηθικές αντιλήψεις, που συνδέονται με την προτεσταντική θρησκεία,

11 « Τώρα η ειδικά σύγχρονη δυτική μορφή του καπιταλισμού επηρεάζεται, κατά πρώτο, έντονα από την ανάπτυξη των τεχνικών δυνατότητων». Επιπλέον, υποστηρίζοντας τον αμφίδρομο χαρακτήρα της σχέσης αυτής, διατυπώνει μια άποψη, σύμφωνα με την οποία, η επιστημονική τεχνική πρόοδος ενθαρρύνεται από τα καπιταλιστικά συμφέροντα. Σχετικά σημειώνει: « Η εξέλιξη των επιστημών αυτών και της τεχνική που στηρίζεται σε αυτές δέχεται τώρα σπουδαία προώθηση από τα καπιταλιστικά αυτά συμφέροντα στην πρακτική οικονομική εφαρμογή της», Μax Weber, Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού, ό.π., σελ 21 12 « Η σύγχρονη ορθολογική οργάνωση της καπιταλιστικής επιχείρησης δε θα ήταν δυνατή χωρίς δύο άλλους σπουδαίους παράγοντες στην εξέλιξη της: το χωρισμό της επιχείρησης από τον οίκο, που κυριαρχεί ολοκληρωτικά στη σύγχρονη οικονομική ζωή, και την με αυτή στενά συνδεδεμένη ρασιοναλιστική λογική» Max Weber, ό.π, σελ. 19 13 « Όμως στη σύγχρονη εποχή η Δύση ανέπτυξε επίσης μια εντελώς διαφορετική μορφή καπιταλισμού, η οποία δεν εμφανίστηκε πουθενά αλλού: την ορθολογική καπιταλιστική οργάνωση της ( τυπικά) ελεύθερης εργασίας» Max Weber, ό.π, σελ. 18 14 Μax Weber, ό.π, σελ. 23 15 Μax Weber, ό.π, σελ. 23 16 Max Weber, ό.π, σελ. 24

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

9

διαμορφωτικός της ατομικής συμπεριφοράς ρόλος. O Βέμπερ εντοπίζει στις θρησκευτικές

αξίες την προέλευση αυτών των εσωτερικών κινήτρων – δυνάμεων οι οποίες ωθούν τα

άτομα στην εκλογίκευση της ατομικής τους συμπεριφοράς – στο πεδίο της εργασίας

συστηματοποιώντας και προσανατολίζοντας την εργασία τους στην επίτευξη ορισμένων

στόχων- και «κάμπτουν» την εγγενή τάση τους προς την παθητικότητα και την συντήρηση

των φυσικών τους δυνάμεων με τη μικρότερη δυνατή απώλεια καθώς και την

συναισθηματική τους πρόσδεση σε ένα σύνολο παραδοσιακών αξιών17. Οι θρησκευτικές

ιδέες του προτεσταντισμού συνδέονται με την ανάπτυξη ενός πνεύματος οικονομικής

συμπεριφοράς και επιδρούν « ακριβέστερα στο ήθος ενός συγκεκριμένου οικονομικού

συστήματος18».

Την υπόθεση συσχέτισης του πνεύματος του καπιταλισμού με την προτεσταντική

ηθική του τη στηρίζει μέσα από την παρουσίαση ενός συνόλου στατιστικών δεδομένων,

σύμφωνα με τα οποία αναδεικνύεται η προτεσταντική « ταυτότητα» της πλειοψηφίας των

καπιταλιστών – τεχνοκρατών.

Όπως, επισημαίνει, ο Βέμπερ, η μέσω της θρησκευτικής – προτεσταντικής

παιδείας εσωτερίκευση ορισμένων αρχών, όπως η αυτοπειθαρχία και ο αυστηρός

προσανατολισμός στην εκπλήρωση του ατομικού ηθικού καθήκοντος, ενίσχυσαν « την

ικανότητα πνευματικής συγκέντρωσης, όπως και το κεντρικής σημασίας αίσθημα

πνευματικού καθήκοντος19»,τα οποία, τελικά, καθόρισαν την οργάνωση της καπιταλιστικής

εργασίας και συνέβαλαν στην ανάδειξη της εργασίας σαν« αυτοσκοπό, σαν κλήση, που

είναι αναγκαία στον καπιταλισμό20».

Στην εμπέδωση κάποιων βασικών αξιών της μεταρρύθμισης αποδίδει, εκτός από

την απερίσπαστη προσήλωση, την οποία επιδεικνύουν τα άτομα στην επίτευξη των

επαγγελματικών τους στόχων, επίσης, και την απουσία καιροσκοπισμού, η οποία 17 Ο Weber εντοπίζει ως ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια για την ανάπτυξη του καπιταλισμού την «παραδοσιακρατία» , δηλαδή αναφέρει: « Ο πιο σπουδαίος αντίπαλος, με τον οποίο το πνεύμα του καπιταλισμού με την έννοια ενός καθορισμένου κανόνα ζωής που απαιτούσε ηθική κύρωση είχε να παλέψει, ήταν το είδος εκείνο της στάσης και αντίδρασης σε νέες καταστάσεις που μπορούμε να ονομάσουμε παραδοσιοκρατία»“traditionalismus” και παρακάτω εξηγεί τι θέλει να πει: « Ο άνθρωπος δε θέλει , από τη φύση του, να κερδίζει όλο και περισσότερο χρήμα, αλλά απλώς να ζει έτσι, όπως συνηθίζει να ζει και να κερδίζει τόσα, όσα χρειάζονται για τον σκοπό αυτό. Παντού , όπου ο καπιταλισμός άρχισε το έργο της παραγωγικότητας της ανθρώπινης εργασίας με αύξηση της έντασης της, προσέκρουε στην άπειρα επίμονη αντίσταση αυτού του κύριου χαρακτηριστικού της προκαπιταλιστικής εργασίας.» Max Weber, ό.π, σελ. 53 18 Μax Weber, ό.π, σελ. 22 19 Max Weber, ό.π, σελ. 55 20 Max Weber, ό.π, σελ. 55

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

10

χαρακτηρίζει την κοινωνική και επαγγελματική στάση τους . Αυτό το σημείο ορίζει ο

Βέμπερ, ως το σημείο συνάντησης της προτεσταντικής ηθικής – των θρησκευτικών αξιών

της μεταρρύθμισης – με το « νέο» πνεύμα της εργασίας στον καπιταλισμό.

Βεβαίως, διασαφηνίζει, ότι το θρησκευτικό υπόβαθρο αυτής της έλλογης

οικονομικής συμπεριφοράς, δεν «συνειδητοποιείται» από τα άτομα, τα οποία, ουδέποτε, δε

διανοούνται να συνδέσουν τις ατομικές τους ιδιότητες με θρησκευτικές αξίες. Ο Βέμπερ

αναγνωρίζει ότι, σε επίπεδο ατομικής συνείδησης « οι άνθρωποι του σήμερα είναι

διαποτισμένοι από καπιταλιστικό πνεύμα, είναι αδιάφοροι, αν όχι εχθρικοί, στην

εκκλησία21». Δηλαδή, ο Βέμπερ, αποδέχεται την απουσία άμεσης σύνδεσης του σύγχρονου

τρόπου ζωής, σε ένα περιβάλλον « φιλελεύθερου διαφωτισμού22», με τις θρησκευτικές

αξίες. Ανατρέχοντας, όμως, στα πρώιμα στάδια εμφάνισης του καπιταλισμού, τα οποία

συνέπεσαν και με την καθιέρωση της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης, και συνδέει αυτήν

την καθιέρωση με την εμφάνιση του πνεύματος του δυτικού ορθολογισμού, κατανοώντας

την ανάπτυξη του καπιταλιστικού πνεύματος « σαν μέρος της εξέλιξης του συνολικού

ορθολογισμού23».

21 Max Weber, ό,π, σελ. 61 22 Max Weber, ό.π, σελ. 61 23 Max Weber, ό.π, σελ. 67

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

11

«Κεφάλαιο 2ο : Κριτική προσέγγιση

Ι. Η γραμμική ιστορικό – κοινωνική πρόοδος όπως προκύπτει μέσα από την ιδεολογική

ζύμωση

Στο έργο του « Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού» ο Βέμπερ

υποστηρίζει την εκλεκτική συγγένεια24 της άνθησης του δυτικού καπιταλισμού με την

εδραίωση , και εσωτερίκευση από τα άτομα – υποκείμενα της παραγωγικής διαδικασίας,

ορισμένων θεμελιωδών αξιών, οι οποίες συνδέονται με το προτεσταντικό δόγμα.

Στο πλαίσιο της ανάλυσης του, παράγει ένα σύστημα σχέσης, το οποίο με μια

πρώτη ανάγνωση, φαίνεται αρκετά οξύμωρο, καθώς συνδέει το πνεύμα του δυτικού

καπιταλισμού - το οποίο στη διάχυτη αντίληψη ταυτίζεται με την αντιθρησκευτικότητα και

την ολοένα και πιο έντονη χειραφετητική τάση από τις παραδοσιακές προκαπιταλιστικές

αξίες – με ορισμένες θεμελιώδεις προτεσταντικές αρχές, οι οποίες ως σύνολο συνιστούν

την προτεσταντική ηθική, οι οποίες, προσανατολίζονται σε μια ασφυκτική ρύθμιση της

ατομικής συμπεριφοράς, στην σφαίρα της ιδιωτικής, αλλά και της δημόσιας ζωής25. Με

την επίκληση σε στατιστικά δεδομένα, καθώς και με την ανάλυση των βασικών

λουθηρανικών αρχών σχετικά με την φύση της εργασίας - επαγγέλματος26, ο Βέμπερ,

καταφέρνει να μας «πείσει», για την πιθανή εγκυρότητα, της «παράδοξης», με πρώτη

ανάγνωση, υπόθεση εργασίας του.

24 « Μια άλλη έννοια – εργαλείο την οποία χρησιμοποιεί ο Βέμπερ είναι η εκλεκτική συγγένεια. Πρόκειται για μια έννοια την οποία δανείστηκε από την ομώνυμη νουβέλα του Γκαίτε. Η εκλεκτική συγγένεια αφορά τη σχέση μεταξύ δύο φαινομένων. Τα φαινόμενα αυτά είναι πιθανόν, αλλά όχι απαραίτητο, να μεταβάλλονται ταυτόχρονα.. .Πάντως, υποδηλώνει μία σύγκλιση, ένα συντονισμό ανάμεσα σε δύο κοινωνικά φαινόμενα», Σ. Κονιόρδος, Η Θέση του Weber για την Προτεσταντική Ηθική της εργασίας, Πάτρα: ΕΑΠ, 2002, Σελ. 35 25 « Μάλιστα, αντίθετα από τον καθολικισμό, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα επιεικής με τους αμαρτωλούς και ασκούσε πολύ χαλαρή εξουσία, ο Προτεσταντισμός, ο οποίος τον αντικαθιστά σε ορισμένες περιοχές της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης, όπως στην Ελβετία, στην Ουγγαρία, στη Γαλλία, στην Ολλανδία, στη Γερμανία και στη Βρετανία, επιχειρεί μια πολύ αυστηρή και ασφυκτικά στενή ρύθμιση κάθε συμπεριφοράς, τόσο δημόσιας, όσο και ιδιωτικής», Σ. Κονιόρδος, ό.π, σελ. 55 26 « Στο τρίτο κεφάλαιο, ο Βέμπερ επιχειρεί να εντοπίσει την ιδιαίτερη σημασία του επαγγέλματος, λέξη η οποία έχει την έννοια του έργου ζωής. Διατυπώνει την άποψη, ότι αν και προϋπήρχε της μεταρρύθμισης, η λέξη αποκτά νέο περιεχόμενο με τον Λούθηρο. Το επάγγελμα γίνεται ένα κάλεσμα (κλήση) από τον Θεό. Αποτελεί μια αποστολή προκειμένου να γίνει πραγματικότητα ο προορισμός του ανθρώπου, προορισμός που αποτελεί ταυτόχρονα χρέος του απέναντι στον δημιουργό», Σ. Κονιόρδος, ό.π, σελ. 62

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

12

Όμως, είναι δεδομένο, ότι οι θεωρητικές προσδοκίες που επένδυε ο Βέμπερ στην «

Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού», δεν εξαντλούνται στην απόδειξη

της υπόθεσης εργασίας για την άρρηκτη σύνδεση δυτικού καπιταλισμού –

προτεσταντισμού. Φαίνεται, ότι επέλεξε να αναλύσει ένα περίπλοκο ζήτημα, με «βαρύ»

κοινωνικό φορτίο, απορρίπτοντας τον «δρόμο» του επαγωγισμού για την ερμηνεία του

φαινομένου. Στον αντίποδα του επαγωγισμού, αφού τη συστηματοποίησε πρότεινε την

μέθοδο της αποκλίνουσα περίπτωση, η οποία δεν είχε μονοπαραγοντικό27 χαρακτήρα,

στοιχείο αρνητικό που απέδιδε στον μαρξισμό, ως ερμηνευτικό εργαλείο.

Δημιουργείται η εντύπωση, ότι μέσα από την συγγραφή του έργου « Η

Προτεσταντική Ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού» βρήκε την αφορμή, για να προτείνει

την δική του εκδοχή, για την μεθοδολογική εγκυρότητα στην κοινωνική έρευνα. Στη βάση

μιας υπόθεσης εργασίας, η οποία εμφανίζεται ως εμπειρικά – πρακτικά αποδείξιμη, ο

Βέμπερ επιχειρεί, έστω έμμεσα, να καταδείξει την επιστημονική «ασυνέπεια» της

μαρξιστικής προσέγγισης. Η βεμπεριανή ανάλυση αποδίδει τον ρόλο της ιστορικής

προοδευτικής δύναμης σε ένα ιδεολογικό σύστημα, σε αντίθεση με τον ιστορικό υλισμό

που ανάγει την ιστορική εξέλιξη στην οικονομία της παραγωγής. Ουσιαστικά, ο Βέμπερ

προτείνει μια αντιστροφή του μαρξιστικού αναλυτικού σχήματος της ιστορικής εξέλιξης:

η προοδευτική ιστορική δύναμη, δεν είναι ο καπιταλισμός, ως κυρίαρχος τρόπος

παραγωγής, αλλά ένα θρησκευτικό – ιδεολογικό σύστημα. Με αυτό τον τρόπο, ο Βέμπερ,

καθιστά σαφή και την άποψη του για την καθοριστική επίδραση των επίκαιρων

ιδεολογικών διεργασιών στην ιστορικό – κοινωνική εξέλιξη.

27 « Στη γενικότερη του προσέγγιση ο Βέμπερ, ακολουθώντας την νέο – καντιανή διδασκαλία του Ρικέρτ, θεωρούσε λαθεμένη κάθε μονοπαραγοντική ερμηνεία.( όπως την μαρξιστική, την οποία αντιλαμβανόταν ως τέτοια, επειδή τονίζει τη σημασία των υλικών – οικονομικών παραγόντων, στην οποία αποδίδει προτεραιότητα). Τη θεωρούσε λαθεμένη, γιατί δεν επέτρεπε την ανάδειξη αυτού που είναι ιδιαίτερο και ξεχωριστό σε κάθε άτομο και το οποίο θεωρούσε βασικό αντικείμενο της Κοινωνιολογίας» Σ. Κονιόρδος, ό.π, σελ. 13

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

13

Ορισμένα Συμπεράσματα

Η Βεμπεριανή Παρακαταθήκη για τις κοινωνικές επιστήμες

Όπως, επισημάναμε, πολλάκις, στην παρούσα εργασία, ο Μάξ Βέμπερ, στο πλαίσιο

του έργου « Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού» μελετά τα ειδικά

ποιοτικά χαρακτηριστικά του δυτικού καπιταλισμού, τα οποία και προσδιόρισαν την

«ταυτότητα» του, και αποπειράται, στη βάση ποιοτικών και ποσοτικών συγκρίσεων, να

εξάγει συμπεράσματα, σχετικά, με την προέλευση τους. Εστιάζοντας στην περίπτωση του

δυτικού καπιταλισμού, διαμορφώνει και προτείνει ένα εναλλακτικό μεθοδολογικό σχήμα

ανάλυσης στις κοινωνικές επιστήμες, για το οποίο έχει αξιώσεις αποδείξιμης

μεθοδολογικής εγκυρότητας, καθώς θεωρεί, ότι με τη χρήση του εν λόγω θεωρητικού

μοντέλου, ότι είναι εφικτή η υπέρβαση του μονοθεματικού χαρακτήρα άλλων αναλυτικών

εργαλείων, μεταξύ των οποίων κατατάσσει και τον ιστορικό υλισμό – μαρξισμό.

Διατυπώνοντας την υπόθεση του σχετικά με την επίδραση που άσκησαν οι

προτεσταντικές αρχές - οι οποίες διαδόθηκαν και εμπεδώθηκαν σε ένα σύνολο

ευρωπαϊκών χωρών στις οποίες η καπιταλιστική ανάπτυξη γνώρισε μεγάλη άνθηση – στη

διαμόρφωση ενός επαγγελματικού προτύπου για την ατομική συμπεριφορά/στάση στην

εργασία, ουσιαστικά, έθεσε, με διαφορετικούς από τον μαρξισμό όρους, το πρόβλημα της

σχέσης « μεταξύ ιδεολογικής και υλικής πραγματικότητας28».

Από βεμπεριανής σκοπιάς η διαμόρφωση αυτού του «επαγγελματικού ήθους» στον

δυτικό καπιταλισμό – το οποίο, ουσιαστικά, καθόρισε και ειδικά ποιοτικά χαρακτηριστικά,

τα οποία προσέλαβε ο τρόπος εργασίας στον εν λόγω παραγωγικό μοντέλο - αποδίδεται 28 Σ. Κονιόρδος, ό.π, σελ. 13

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

14

στην εσωτερίκευση ορισμένων αρχών της προτεσταντικής θρησκείας από τα υποκείμενα

της παραγωγής. Επομένως, σύμφωνα με αυτήν την ανάλυση, η ανάδειξη του δυτικού

καπιταλισμού, σε κυρίαρχο τρόπο της παραγωγής, από τον 18ο αιώνα κι έπειτα – η οποία

σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στον ειδικό τρόπο οργάνωσης της καπιταλιστικής εργασίας –

στηρίχτηκε στην ατομική κοινωνική δράση και τα εσωτερικά κίνητρα που την

προσανατόλισαν. Τα εσωτερικά αυτά κίνητρα προέρχονταν – δημιουργούνταν μέσα από

την - ασυνείδητη, κάποιες φορές – πρόσδεση σε ένα σύστημα παραδοσιακών αξιών.

Στη βάση του συλλογισμού του Βέμπερ, εύλογα, μπορούμε να οδηγηθούμε στο

συμπέρασμα, ότι η ιστορική αυτή εξέλιξη, της εμφάνισης του δυτικού καπιταλισμού και

της ανάδειξης του σε κυρίαρχο, παράχθηκε στη βάση μιας γενίκευσης μιας

συναισθηματικής προδιάθεσης, και δεν εξαρτήθηκε αποκλειστικά, από τις αλλαγές στην

παραγωγική μέθοδο και στην οργάνωση της εργασίας. Αυτός είναι ακριβώς ο πυρήνας της

βεμπεριανής σκέψης: ο μεθοδολογικός ατομισμός, ο οποίος βρίσκεται στον αντίποδα του

οικoνομισμού ως τρόπου ανάλυσης της ιστορικής εξέλιξης.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Μax Weber, Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού, μτφρ:

Μ.Γ.Κυπραίου, πρόλογος – θεώρηση –επιμέλεια: Β. Φίλια, Αθήνα: Gutenberg,

2006

Σ. Κονιόρδος, Η Θέση του Max Weber για την Προτεσταντική Ηθική της εργασίας,

Πάτρα: ΕΑΠ, 2002

Κοσμάς Ψυχοπαίδης, Ο Max Weber και η κατασκευή των εννοιών στις κοινωνικές

επιστήμες, Αθήνα: Κένταυρος, 1993

Kurt Lenk, Πολιτική Κοινωνιολογία, Δομές και Μορφές Ενσωμάτωσης της

Κοινωνίας, μτφρ: Φώτης Κοκαβέσης, Επιμ.- Πρόλογος: Ηλίας Κατσούλης,

Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής: 1982

Αποτελεί προτεινόμενη ενδεικτική λύση – Μελετήστε και δώστε τη δική σας προσωπική ματιά – Σε περίπτωση αντιγραφής ή τυπογραφικών λαθών δε φέρουμε καμία ευθύνη.

ΣΟΛΩΜΟΥ 29 ΑΘΗΝΑ 210.38.22.157 – 495 Fax: 210.33.06.463

φροντιστηριακά μαθήματα για : Ε.Μ.Π. – Α.Ε.Ι. – Α.Τ.Ε.Ι. – Ε.Α.Π.

www.arnos.gr www.oktonia.com www.uni-learn.gr

15

R. G. Schwartzenberg, Πολιτική Κοινωνιολογία, τόμος Ι, μτφρ Δημήτρης

Γιαννόπουλος, Βαρβάρα Κολιοπούλου, επιμ. Θεώρηση: Γιώργος Κοντογιώργης,

Ευάγγελος Βενιζέλος, Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, 1984