ΑΝΤΟΝ ΤΣΕΧΩΦ ΟΒΑΝΚΑΣ

ΘΕΜΑ: Οι τραγικές συνθήκες ζωής ενός μικρού βιοπαλαιστή στα τέλη του 19ου

αιώνα στη Ρωσία.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας – η παιδική βιοπάλη.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ-ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:1Η: «Ο Βάνκας Ζούκοφ… απόμεινες»: Ο Βάνκας και το γράμμα στον παππού του.2Η: «Ο Βάνκας κοίταξε… για τις γιορτές…»: Ο Βάνκας και το όραμα του παππού του.3Η: «Ο Βάνκας αναστέναξε… αγαπημένε μου παππού έλα»: Η πραγματικότητα του Βάνκα και η αγωνία του να ξεφύγει από αυτή.4Η: «Ο Βάνκας… την ουρά του»: Η αποστολή του γράμματος.

ΝΟΗΜΑ:Ο Βάνκας Ζούκοφ, ένα ορφανό εννιάχρονο αγόρι, δουλεύει σ’ ένα τσαγκαράδικο της Μόσχας. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων αποφασίζει να γράψει ένα γράμμα στον παππού του που ζει στο χωριό. Καθώς το αγόρι γράφει το γράμμα, φέρνει στο μυαλό του τη μορφή του παππού και θυμάται τα ευτυχισμένα Χριστούγεννα που περνούσε όσο ζούσε η μητέρα του, απολαμβάνοντας την αγάπη και τη στοργή όλων. Η ζωή του Βάνκα στο χωριό ήταν ευτυχισμένη και χαρούμενη. Συχνά πήγαινε στο δάσος με τον παππού ή, όταν έμενε σπίτι, η δεσποινίς `Ολγα του μάθαινε να γράφει, να μετρά και να χορεύει. Στο γράμμα του ο Βάνκας περιγράφει τη δυστυχισμένη και σκληρή ζωή που περνά στο τσαγκαράδικο. Το αφεντικό του τον βασανίζει καθημερινά, τον χτυπάει με το παραμικρό και γενικά του συμπεριφέρεται πολύ βάναυσα. Το ίδιο άσχημα του συμπεριφέρεται και η γυναίκα του αφεντικού του, καθώς και οι άλλοι καλφάδες που δουλεύουν εκεί. Πολλές φορές τον αφήνουν νηστικό, τον βρίζουν χωρίς λόγο και γενικά του κάνουν τη ζωή μαύρη. Δεν αντέχει άλλο αυτή την άθλια ζωή και ζητά από τον παππού του να τον πάρει στο χωριό μαζί του. Υπόσχεται ότι θα είναι υπάκουος και θα κάνει όλες τις δουλειές που θα του αναθέτουν. Τελειώνοντας ο Βάνκας το γράμμα, το κλείνει σ’ ένα φάκελο και γράφει απ’ έξω το όνομα του παππού του. Αφού πηγαίνει και το ρίχνει σ’ ένα ταχυδρομικό κουτί, επιστρέφει στο σπίτι γεμάτος ευτυχία και αγαλλίαση, για να κοιμηθεί ήσυχος πια στο κρεβάτι του.

ΤΕΧΝΙΚΗ:• Γ’ πρόσωπη αφήγηση με αφηγητή παντογνώστη.• Μετά τον πρόλογο του γράμματος ο αφηγητής παρεμβαίνει και περιγράφει

όσα βλέπει με τα μάτια του μικρού αγοριού. Η εστίαση δηλαδή είναι του Βάνκα.

• Περιγραφή.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή, καθημερινή. ΎΦΟΣ: Απλό, φυσικό και λιτό. ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Μεταφορές, Προσωποποίηση, Εικόνες.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ: • Ο Βάνκας: τρυφερός, ευαίσθητος, θαυμάζει τον παππού του, είναι μόνος του,

εξαθλιωμένος και ανασφαλής. Είναι υπάκουος, σιωπηλός, ευγενής και αφελής.• Ο παππούς: είναι χαρακτηριστικός τύπος της επαρχίας, αστειεύεται με το

εγγονάκι του.• Η δεσποινίς Όλγα: δείχνει να ενδιαφέρεται για το Βάνκα, αλλά όταν ο μικρός

φεύγει για τη Μόσχα, τον εγκαταλείπει στη μοίρα του.

• Τα αφεντικά: σκληροί, βασανιστές, εκμεταλλευτές.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ: • Συγκίνηση και θλίψη για το Βάνκα. Η απελπισία και η απόγνωση του μικρού

συγκλονίζουν.• Η συμπεριφορά του αφεντικού προκαλεί θυμό, ενώ μια γλυκιά γαλήνη

πλημμυρίζει την ψυχή με τις περιγραφές του χωριού.• Το τέλος είναι απαισιόδοξο και αφήνει ένα δυσάρεστο συναίσθημα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:1. Ποιες πληροφορίες δίνει ο συγγραφέας για την ηλικία, τη μόρφωση και τη ζωή του Βάνκα στο τσαγκαράδικο; Ποιες για τη ζωή του κοντά στον παππού;

Ο Βάνκας Ζούκοφ είναι ένα ορφανό εννιάχρονο αγόρι, που δουλεύει σ’ ένα τσαγκαράδικο της Μόσχας. Η ζωή του εκεί είναι πραγματικά σκληρή, δύσκολη και βασανιστική. Δεν υπάρχει κανένας που να τον αγαπά και να νοιάζεται γι’ αυτόν. Καθημερινά έχει ν’ αντιμετωπίσει τη σκληρότητα και τη βάναυση συμπεριφορά του αφεντικού του, αλλά και της κυρά του. Τον χτυπούν και τον βρίζουν με το παραμικρό και γενικά του κάνουν τη ζωή κόλαση. `Ασχημα του συμπεριφέρονται επίσης και οι καλφάδες που δουλεύουν εκεί. Το φαγητό που του δίνουν δεν είναι αρκετό, ενώ τον βάζουν να κοιμάται μπροστά στην πόρτα και, όταν κλαιει το μωρό, δεν μπορεί να κλείσει μάτι.

Αντίθετα, η ζωή που ζούσε ο Βάνκας κοντά στον παππού του στο χωριό ήταν πολύ διαφορετική. Τότε το αγόρι ήταν χαρούμενο και ευτυχισμένο, καθώς όλοι του έδειχναν την αγάπη τους και τη στοργή τους. Τις μέρες των Χριστουγέννων ο Βάνκας πήγαινε με τον παππού του στο δάσος, για να κόψουν έλατο για τον αφέντη, γελούσαν και διασκέδαζαν λέγοντας αστεία. Στο υποστατικό, η δεσποινίς `Ολγα είχε αναλάβει τη μόρφωση του. Τον μάθαινε να διαβάζει, να γράφει και να μετρά, ενώ πολλές φορές τον φόρτωνε με γλυκά. `Ηταν, λοιπόν, πολύ ευτυχισμένες οι μέρες που είχε περάσει ο Βάνκας στο χωριό κοντά στους ανθρώπους που τον αγαπούσαν. 2. Τι ανάγκασε τον Βάνκα να γράψει το απελπισμένο γράμμα του;

Ο Βάνκας αναγκάζεται να γράψει αυτό το απελπισμένο γράμμα στον παππού του επειδή δεν αντέχει άλλο τη δύσκολη και βασανιστική ζωή που περνά στο τσαγκαράδικο. Το αφεντικό του συνέχεια τον δέρνει, τον βρίζει και γενικά του κάνει τη ζωή μαύρη και ανυπόφορη. Ο Βάνκας λοιπόν δεν αντέχει άλλο αυτές τις συνθήκες ζωής και ζητάει από τον παππού του να τον πάρει μαζί του στο χωριό. Είναι τόσο δυστυχισμένος και απογοητευμένος με τη ζωή, που εναποθέτει όλες τις ελπίδες του σ’ αυτό το γράμμα στον παππού, το μόνο δικό του άνθρωπο που έχει στον κόσμο. 3. `Εφτασε ποτέ το μήνυμα του Βάνκα στον παππού του;

Το γράμμα που έστειλε ο Βάνκας στον παππού του δεν πρόκειται ποτέ να φτάσει στον προορισμό του, καθώς ο μικρός δεν έγραψε τη διεύθυνση του παππού πάνω στο φάκελο. Μέσα στην παιδική του άγνοια και αφέλεια, ο Βάνκας συμπλήρωσε μονάχα το όνομα του παππού και την προσφώνηση “Στο χωριό”, χωρίς όμως να προσδιορίζει ποιο είναι το χωριό. Γι’ αυτό το λόγο, λοιπόν το μήνυμα δεν πρόκειται ποτέ να φτάσει στον προορισμό του. 4. Ποιος είναι ο σκοπός του συγγραφέα: - να μας περιγράψει τη μορφή του Βάνκα; - να μας περιγράψει τον παππού - να ξεσκεπάσει τις συνθήκες εργασίας των ανήλικων παιδιών;

Αναμφίβολα, σκοπός του συγγραφέα σ’ αυτό το διήγημα είναι να ξεσκεπάσει τις άθλιες συνθήκες εργασίας των ανήλικων παιδιών, καθώς και να καυτηριάσει την κοινωνική αδικία και ανισότητα που επικρατούσαν στην τσαρική Ρωσία. Μέσα από τη βασανιστική ζωή που περνούσε ο Βάνκας στο τσαγκαράδικο, ανακαλύπτουμε τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας των μικρών παιδιών και την εκμετάλλευση τους από τους πλούσιους και δυνατούς. 5. Το μεσαίο τμήμα του γράμματος δεν έχει τόνο απελπισμένο. Γιατί;

Σ’ αυτό το τμήμα του γράμματος ο Βάνκας ξεχνά για λίγο τα βάσανα του και την

απογοήτευση που ένοιωθε και περιγράφει κάποια πράγματα που του προκαλούν εντύπωση στη μεγάλη πόλη της Μόσχας. Με θαυμασμό μιλά για τα πλουσιόσπιτα και τα άλογα που υπάρχουν σ’ αυτή την πόλη, όπως επίσης και για τα πολλά μαγαζιά της. Υπάρχουν μαγαζιά που πουλούν αγκίστρια με δόλωμα ή ντουφέκια, χασάπικα που πουλούν τσαλαπετεινούς, πέρδικες και λαγούς. Παρατηρεί επίσης ότι τα παιδιά δεν ψέλνουν τα κάλαντα το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων. Ο Βάνκας δεν παύει να είναι ένα μικρό παιδί, γι’ αυτό και η παιδική αφέλεια του είναι εμφανής σ’ αυτό το μεσαίο τμήμα του γράμματος, όπου περιγράφει τη ζωή στη Μόσχα.