ΤΙ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΚΕΙ ΠΕΡΑ; Henry I. Simmons

ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣ ΤΩΝ ΛΟΦΩΝ; George E. Stuart

ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΕ ΤΟ ΧΑΡΤΙ Χρήστος Λάζος.

ΜΟΥ: ΓΗ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ Mara Calabri

ΝΕΑ ΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ James S. Trefil

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Αλέξης Καραμπέτσος

ΙΠΤΑΜΕΝΗ ΑΓΕΛΑΔΑ Ellen Sutton

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΤΟΥ ΛΟΧ-ΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ UFO Angelo Moretti

ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΚΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ Αλεξ. Αλεξίου

ΟΤΑΝ ΓΕΝΙΟΤΑΝ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Εφη Καρποδίνη

ΟΙ ΕΞΩΓΗΪΝΟΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ Sergio Conti

ΚΙΝΗΤΗΡΑΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΡΕΥΜΑΤΟΣ

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ Δημ. Λιάρος

— ΖΩΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ— ΖΩΗ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

τμηματαΦΙΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ

ΔΙΕΘΝΗΣ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΕΚΛΕΙΨΗ ΗΛΙΟΥ

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

"ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ" μηνιαίο περιοδικό. Ετος ιδρύσεως 1975. ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ:Εκδόσεις "ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ" (Γ. Σωτηρόπουλος—Σπ. Αλεβιζόπουλος) Ο.Ε.—Χρήστος Δ.Λάζος. ΓΡΑΦΕΙΑ: Πανεπιστημίου 56, 3ος όροφος ΤΗΛ. 600059. ΕΚΔΟΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ:Σπ. Αλεβιζόπουλος, Βούλγαρη 72, Πειραιεύς. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑ=ΗΣ: Χρήστος Δ.Λάζος, Δημητρακοπούλου 65-67 Κουκάκι, Αθήνα, τηλ. γραφείου 603198. ΥΠΕΥΘΥΝΗΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: Δανάη Αρνέλλου-Λάζου. ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜάνιαΦιλιππίδου, Συνεσίου Κυρηνης 5-7 Αθήνα, τηλ. 6464845. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΟΥΤΜΗΜΑΤΟΣ: Ντίνος Γαρουφαλιάς, Γ Σεπτεμβρίου 51, τηλ. 874611. ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ:Εξωφύλου Ηλίας Καραμπατσάκης Ε.Ε "ILMAK", Ασκληπιού 36, Τηλ. 632984. Εσωτερικών:Μιχάλης Σπανός, Βουλγαροκτόνου 26-28, Τηλ. 6433197. ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑ-ΦΕΙΟΥ: Μιχάλης Μακέδος, Βουλγαροκτόνου 26-28, Τηλ. 6433197. ΜΟΝΤΑΖ-ΕΚΤΥΠΩΣΗ:"GRAMAK" Ε.Π.Ε. Βουλγαροκτόνου 26-28, Τηλ. 6433197.

Παρακαλούμε όσους άποστέ-λουν συνεργασίες στο περιοδικόνα είναι δακτυλογραφημένες.Χειρόγραφα δέν επιστρέφονται.

Οί απόψεις του περιοδικού δένταυτίζονται αναγκαστικά μέ τιςαπόψεις πού εκφράζονται απότους συνεργάτες του.

Η κατάκτηση του σύμπαντος και ή έρευνα για τήνύπαρξη εξωγήινης ζωής έχουν πάψει νά είναι φαν-τασία. Ή κατασκευή γιγάντιων διαστημοπλοίωνείναι τό πρώτο βήμα του ανθρώπου για τήν επαφήτου με τους Συμπαντικούς γείτονες του.

Ο θόρυβος του "νερού" δεν ήταν δυνατό να μαςαφήσει αδιάφορους· έτσι σπεύσαμε να γράψουμε για τονκαρκίνο αλλά όχι δημαγωγικά. Το "νερό" είναι μιαεξωφρενική απάτη που είναι πολύ πιθανό ότι έχεικρυφοπολιτικά κίνητρα. Προσοχή λοιπόν στους διαφό-ρους αγύρτες και απατεώνες που παίζουν με τον ανθρώ-πινο πόνο. Αλλά γενιέται το ερώτημα: γιατί πιστεύει οκόσμος το παθιασμένα το "νερό" και γιατί καταφέρεταιεναντίον των γιατρών;

Μία απο τις πιο σημαντικές απαντήσεις ειναι ότι ήιατρική επιστήμη στα χέρια ορισμένων έχει καταντήσειαισχρό εμπόριο μόνο, παρά τον όρκο τών εμπόρων-για-τρών. Αλλα γιατί ή ιατρική επιστήμη, ή τόσο άμεσαδεμένη με τήν ύπαρξη του ανθρώπου δεν έχει καταφέρεινα κερδίσει τήν συμπάθεια του κοινού; τήν πίστη του;τήν εμπιστοσύνη του; Γιατί οι οποιοιδήποτε εφευρέτεςτου "γλυκού νερού" μπορούν και ξεσηκώνουν τονκόσμο σε σημείο που να μιλάμε για ομαδική παράκρου-ση; Και πάλι ή απάντηση είναι ή αισχροκέρδεια ορισμέ-νων γιατρών και ακόμα ή ανεπάρκεια επαφής τουκοινού με τήν επιστήμη αυτή, επαφή που στον τόπο μαςβρίσκεται σε ανείπαρκτα ποσοστά. Γιατί; Οι γιατροίκαλούνται να απαντήσουν το ζητούν οι χιλιάδες όσωνδεν έπαθαν ακόμα παράκρουση. Ας γίνουν φίλοι κι όχιοικονομικά φόβητρα, ας εκλαϊκέψουν τήν επιστήμητους, ας τήν φέρουν κοντά στον άνθρωπο γιατί ήιατρική είναι ή επιστήμη τής αγάπης και τής ανθρωπιάςκι όχι τής στυγνής, πολλές φορές, εκμετάλλευσης.

Αυτό το αίτημα απευθύνεται σ' όλους εκείνους τουςγιατρούς που έμειναν άνθρωποι και υπάρχουν πολλοίτο πιστεύουμε, στον τόπο μας.

Για μας το θέμα "νερό" πέρα από οποιεσδήποτεάλλες προεκτάσεις είναι ενα θέμα ηθικής εμπιστοσύνης.

Ο πολύς κόσμος ψήφισε κατά τής ιατρικής και τούτογιατί έχει γίνει πολλές φορές αντικείμενο εκμετάλλευ-σης. Και δεν είναι μόνο οί χαμηλού πνευματικού επιπέ-δου (δυστυχώς).

Πιστεύουμε στην ιατρική επιστήμη και μόνο σ' αυτή.Ας μας πλησιάσει για να γίνουμε φίλοι, βοηθοί της

και συμπαραστάτες της στον ανώνα εναντίον της α-γνοίας και τής ανθρωπιάς.

Ας θυμιθεί τον Ιπποκράτη κάποτε.

Κύριε Διευθυντά, Κατ' αρχήν θερμάσυγχαρητήρια γιά τήν έκδοση του πε-ριοδικού σας· περιοδικό πού έλειπε άπότό αναγνωστικό κοινό της χώρας μας.Δέν είναι καθόλου υπερβολή, άλλά άνσυνεχίσετε αυτήν τήν αντικειμενική προ-σπάθεια σας θά συναγωνίζεστε τά αντί-στοιχα περιοδικά της Ευρώπης.

Στή διαστημική εποχή πού ζούμεσήμερα τά σύνορα του ανθρώπου είναι τοΣύμπαν, το γεμάτο μυστήριο και άγνω-στο, γι' αυτόν ακριβώς τόν λόγο πρέπειο κόσμος να ενημερώνεται πάνω σεθέματα Αστρονομίας, Μεταφυσικής, Γε-ωλογίας, ιπταμένων δίσκων κ.λπ..

Επειδή ασχολείται τό περιοδικό σαςμέ τήν έρευνα των U.F.O. θα ήθελα νάαναφέρω τό έξης : Στή χώρα μας έχουνκυκλοφορήσει τά βιβλία του Νταίνικενκαθώς επίσης και ενός Γερμανού μηχα-νικού της NASA του Τζότζεφ Μπλούμ-ριχ, τό «Ήνοίχθησαν oι ουρανοί» στόοποίον ό συγγραφέας μεταφράζει έναχωρίο της Παλαιάς Διαθήκης του Προφή-τη Ιεζεκιήλ και εξάγει τό συμπέρασμαότι επισκέφτηκαν τόν προφήτη πρόχιλιάδων ετών «διαστημόπλοια μέ ά-στροναύτες πού του έδωσαν ορισμένεςγνώσεις άφού τόν μετέφεραν στό «διαστη-μόπλοιο» τους.

Επίσης ό συγγραφέας δίνει, άπό τήνπεριγραφή του προφήτη, τό σχήματου «διαστημοπλοίου», τήν προωστικήτου δύναμη και πολλά άλλα τεχνικάστοιχεία, θα ήθελα λοιπόν έάν φυσικάαυτό ευρίσκεται μέσα στον κύκλο θεμά-των σας, νά πάρετε μιά θέση ή νά δώσετεκάποια διευκρίνηση στό ζήτημα. Ευχα-ριστώ γιά τή φιλοξενία.

Μετά τιμής Τζίμας Μαργαρίτης, Τε-ταρτοετής Φυσικός Α.Π.Θ.

—Αγαπητέ Αναγνώστη, καί σέ πα-λαιότερη απάντηση μας προς τόν κ.Βάρβογλη στό θέμα του βιβλίου «Ηνοίχ-θησαν οι ουρανοί» είχαμε διατυπώσειτή γνώμη ότι τό θέμα πού αναπτύσσεταιστό βιβλίο αυτό είναι καθαρά τεχνικόκι όχι φιλολογικό. Ο συγγραφέας ΓιόζεφΜπλούμριχ παίρνει τήν περιγραφή τουπροφήτη Ιεζεκιήλ, αναλύει, κατά τήνπροσωπική του γνώμη, τά στοιχεία αυτάσέ νούμερα και αριθμούς, τά μεταπλάθεισέ σχήματα και εικόνες και επειδήείναι τεχνικός της ΝΑΣΑ στά διαστημό-πλοια μας παρουσιάζει στό τέλος τηςμελέτης του ένα διαστημόπλοιο. Η πε-ριγραφή του Ιεζεκιήλ μεταμορφώνεταιέτσι σ' ένα διαστημόπλοιο, πού μάλισταoι Ανθρωποι θ' αργήσουν νά κατασκευά-σουν (Ο κ. Μπλούμριχ όμως τό κατόρ-θωσε).

Στό σημείο αυτό έχουμε νά πούμε ότικάποιος άλλος μηχανικός, άν καταπιανό-ταν μέ τό θέμα ίσως νά έφτιαχνε κάτιδιαφορετικό. Θέση δέν μπορούμε νάπάρουμε γιατί τό θέμα αυτό είναι κυ-ριολεκτικά μιά τεχνική κατασκευή βα-σισμένη σέ μυθολογικά στοιχεία πούερμηνεύτηκαν (;) μετά άπό 2500 χρόνια.

Διευκρινίζουμε μόνο ότι στους διεθνείςκύκλους πού τό βιβλίο αυτό παρουσιάστηκεδέν έτυχε της υποδοχής πού έτυχαν τάβιβλία αυτού πού έδωσε τή γενεσιουργόαιτία γιά τό βιβλίο του Μπλούμριχ, τόνΕριχ φόν Νταίνικεν. Ισως, γιατί oιάνθρωποι είναι πρόσφοροι στά γενικό-

2

τερα θέματα κι όχι στά τεχνικά: Τό βιβλίοδέν είχε μεγάλη κυκλοφορία, ούτε έξωούτε έδώ, στην Ελλάδα. Τό γιατί δέντό γνωρίζουμε. Αν κάποιος άπό τουςαναγνώστες, νομίζει ότι, έχει· νά πεί κάτιεποικοδομητικό, ευχαρίστως νά δημο-σιεύσουμε τήν απάντηση του.

— Κύριοι, κατ' αρχήν δεχθήτε τάθερμά συγχαρητήρια μου, μολονότι τάτόσα άλλα προηγηθέντα καθιστούν μονό-τονα τά ιδικά μου, γιά τήν πρωτοπόροκαι σοβαρή έκδοση του περιοδικού.Ολα τά θέματα τά οποία τούτο πραγ-

ματεύεται είναι πολύ ενδιαφέροντα και έξίσου σπουδαία. Ελπίζω δέ και συγχρόνωςεύχομαι ή πάροδος του χρόνου νά συνεπά-γεται και ανάλογη βελτίωση του περιο~δικού, πράγμα τό όποίον βεβαίως είναικαι ευχή όλων των αναγνωστών του. Τήβελτίωση αυτή του περιοδικού, λοιπόν,επιθυμώ καί έγώ επί πλέον αναφέρομαισέ ορισμένες παρατηρήσεις.

Ή ποιότητα του χαρτιού του περιο-δικού έχει χάσει αίσθητά μετά τά 5 πρώ-τα τεύχη. Κατανοώντας τις δυσχέρειες,τις όποιες αντιμετωπίζετε, θά ήθελα μόνονά παρακαλέσω νά μή γίνει και άλλημεταβολή. Ως προς τό θέμα της γλώσσης,ή πρωτοβουλία σας μέ τήν οποία θεσπί-σατε τή δημοτική είναι αξιόλογη καιαξιέπαινη, γιατί ή δημοτική είναι πράγ-ματι ή γλώσσα του λαού (έγώ γράφωστην απλή καθαρεύουσα γιατί δέν γνω-ρίζω ακόμη καλά τή δημοτική). Χρειά-ζεται όμως προσοχή γιά νά μή φθάσουμεεις τό άλλο άκρον, τήν άκρα δημοτική.Πρέπει βέβαια νά είπω ότι παρόμοιατάση δέν έχω παρατηρήσει, αλλά παρ'όλα ταύτα σας εφιστώ τήν προσοχήν.

Μιά σημαντική παράλειψη του περιο-δικού, κατά τή προσωπική μου φυσικάγνώμη, είναι ή μή παράθεση είς κάθεάρθρον, βασικών βιογραφικών στοιχείωντου αρθρογράφου συγγραφέα, σχετικώνβεβαίως μέ τά ενδιαφέροντα του περιο-δικού. Ενα ξερό όνομα δέν σημαίνειαπολύτως τίποτε. Τί σημαίνει SolasBoncompagni (και άλλα διάφορα ονό-ματα) γιά κάποιον ό οποίος δέν τόν γνω-ρίζει; Ασφαλώς τίποτε. Τότε ποιοςλοιπόν ό λόγος νά παραθέτονται και αυτάακόμη τά ονόματα ;

Ή δικαιολογία γιά έλλειψη χώρουδέν ευσταθεί. Πράγματι υπάρχουν αρκετάλευκά κενά στό περιοδικό (π.χ. τεύχη1 και 2 σελίδες 53, 54, 54, 12, 13, 19αντιστοίχως και πολλές περιττές φωτο-γραφίες καί είκόνες, ενίοτε δέ ολοσέλιδες.'Αλήθεια οι φωτογραφίες όπως στιςσελίδες 4, 38 40 των 1ου και 3ου τεύ-χους τί ιδιαίτερο ενδιαφέρον καί ουσιαστι-κό περιεχόμενον παρουσιάζουν. Αλλεςδέ πάλι όπως στις σελίδες 19 καί 20,των τευχών 2 και 7 αντιστοίχως, έχουνσαν θέμα τό ίδιο ακριβώς, μέ τό έγχρωμο,μάλιστα, εξώφυλλο κάθε τεύχους αντι-στοίχως. Άπό αυτές ή της σελ. 20 τεύχος7 κατέχει μίαν ολόκληρη σελίδα. Και οίμέχρι τώρα αναφερθείσες δέν είναι οίμοναδικές περιττές φωτογραφίες (ανα-

ρωτιέμαι· ποιόν σκοπόν έξυπηρετούν οιπολυάριθμες καί ιδίου σχεδόν περιεχομένουείκόνες στίς σελίδες 22-30 του 3ου τεύ-χους).. Kαι τελειώνω μέ τις φωτογραφίεςκαι εικόνες: τις θεωρώ άχρηστες έάν μο-λονότι τό θέμα τους δέν είναι προφανέςρίθενται άνευ εξηγήσεων όπως στίς σελί-δες 15, 33, 47 τεύχος 3 (άπό αυτές ή2α έχει αγγλικούς όρους μή έξηγηθέντας).Τό αυτό έχω νά πω και γιά τις φανταστι-κές είκόνες (π.χ. σελίς 15, τεύχος 8)των οποίων τήν θέση θά μπορούσαν νάκαταλάβουν άλλες σημαντικότερες.

Ενα άλλο τρωτόν του περιοδικούείναι οί ακατανόητες ενίοτε επιστημονικέςλέξεις, έννοιες και εκφράσεις, οί όποίεςκαθιστούν τό κείμενο δυσπρόσιτο στουςμή είδικούς, δηλαδή στην μεγάλη μάζατου λαού. Μήπως τέτοιου είδους δυσχέ-ρειες είναι δυνατόν ν' αποφευχθούν ανεγκαινιάζοντας ένα νέο κύκλο έρευναςαρχίζετε άπό τά γενικά, καί κατανοητά,μεταβαίνοντας μέ τόν καιρό στά είδικάκαι δυσκατανόητα; (πράγμα τό όποίοδέν πράξατε μέ τήν Παραψυχολογίαάφού αρχίσατε μέ τό πολύ προχωρημένοθέμα «Εγχειρήσεις άπό τό υπερπέραν»τεύχος 1).

Απορία μου έδημιουργήθη σχετικάμέ τό άρθρο «Πολύχρωμοι δρόμοι»(σελ. 17 τεύχος 8). Τό άρθρο αυτό πα-ρουσιάζει επιστημονικό επίτευγμα καίεπιστημονικές—τεχνικές προοπτικές, οιοποίες κάθε άλλο παρά στην περιοχήντου αγνώστου ανήκουν. Δέν παρεκκλίνειλοιπόν τό άρθρο του σκοπού του περιο-δικού, ό όποίος είναι (όπως έσείς τόνθέσατε στην φιλική έπιστολήν του 1ουτεύχους) ή έρευνα του αγνώστου; Τόέν λόγω άρθρο μόνον στις σελίδες «ΕΝΗ-ΜΕΡΩΣΗ» θά ήδύνατο νά έχει θέση.

Τέλος έρχομαι νά ερωτήσω καί έγώμετά τόν κύριον Πανώριον (τεύχος 8),γιατί διεκόπη ή συνέχεια των άρθρωντου κυρίου Σιμοπούλου. Η απάντηση σαςδέν ικανοποιεί διότι είναι προφανέστατοότι τά πολύ ενδιαφέροντα άρθρα τουκυρίου Μπαλάνου δέν άποτελούν συνέ-χειαν της εργασίας του κυρίου Σιμοπού-λου διότι 1) ούτε κάν επιγράφονται«ΙΠΤΑΜΕΝΟΙ ΔΙΣΚΟΙ-ΔΙΑΣΤΗ-ΜΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ», 2) είναι αυτο-τελή ώς έπί τό πλείστον άρθρα ένώ ήεργασία του κυρίου Σιμοπούλου ήτανσυνέχεια άρθρων, 3) τά άρθρα του κουΜπαλάνου τά χαρακτηρίζει ή αφήγηση,οί μαρτυρίες, γεγονότα και λογικέςεπιστημονικές υποθέσεις, ένώ τά του κ.Σιμοπούλου τά έχαρακτήριζε ή θεωρητικήμελέτη διά τών έπί Βιολογίας, Αστρο-νομίας καί άλλων επιστημών παρατηρή-σεων, καί 4) διότι πιστεύω ότι είναι δυ-σχερής καί πρέπει νά αποφεύγεται ήαλλαγή του συγγραφέως μιας συνεχείαςάρθρων, άλλως ή συνέχεια αύτη δένδιατηρείται.

Ελπίζω τά ανωτέρω νά αποτελέσουνμιά κάποια βοήθεια είς τήν όλην προσπά-θειαν γιά τήν βελτίωση του περιοδικού,τήν οποίαν και μέ τό παραπάνω αξίζει.Εμείς οί αναγνώστες θά τό ύποστηρίξομε

ποικιλοτρόπως. Ευχαριστώ πολύ για τηνφιλοξενίαν.

Μετά τιμήςΑντώνιος Μπιτσάκης

μαθητής

— Νά και μία επιστολή πού μας ανα-λύει και μάς κατακρίνει τόσο άδικα,ώστε αισθανόμαστε τήν ανάγκη νά απαν-τήσουμε. Μας λέτε αγαπητέ αναγνώστη,ότι ή ποιότης του χαρτιού κατέβηκε κ.λπ.Στό σημείο αυτό σας λέμε ότι το χαρτίποιοτικά δέν έπεσε. Παρέμεινε χαρτί ιλ-λουστρασιόν όπως ήταν έξ αρχής, αλλάελάφρυνε δηλ. από 110 γραμ. πού ήτανέγινε 85 δηλ. πιό λεπτό γιά νά διευκολύνει:1. τόν βιβλιοδέτη πού δένει τά περιοδικά,και 2. νά ελαφρύνουν οι τόμοι άπό τόπεριττό βάρος. Στό «κατανοών τάς δυσ-χερείας κ.λπ.» κατανόηση δέν υφίσταταιπαρά μόνο αβασάνιστη και επιφανειακήκριτική. Τό περιοδικό λόγω συνεχούςαύξησης της ποιότητας τών άρθρων τουκαί της βελτίωσης τών στοιχείων τουέφτασε σέ υψηλό κοστολόγιο. Αυτόσυμβαίνει γιατί αύξησε τις αμοιβές τώνσυνεργατών του, τών μεταφραστών, τώνκάθε είδους διαφημίσεων πού κάνει κ.λπ.ώς έκ τούτου ή κατανόηση σας δέν φτάνεικαι μέχρι του σημείου νά σκεφτείτε ότιπιθανόν να είναι παθητική ή έκδοση του,δηλ. νά μή προσφέρει κέρδη. Εάν δέχρειαστεί νά αλλάξουμε τήν ποιότητατου χαρτιού καί νά βάλουμε φθηνότερο,θά ρωτήσουμε γι' αυτό τους αναγνώστεςμας, πού καί τελικά τό πληρώνουν.

Σχετικά μέ τά βιογραφικά στοιχείαπού αναφέρετε είχαμε κάνει τήν πρότασηνά παρουσιάσουμε τις βιογραφίες τώντακτικών Ελλήνων συνεργατών μας αλλάαρνήθηκαν. Γιά τόν λόγο αυτό ή ευγένειαμας επιβάλλει νά μήν παρουσιάσουμεούτε τών ξένων. Οσα αναφέρετε γιά τιςφωτογραφίες έχουν άμεση σχέση μέ τήναισθητική καί καλλιτεχνική παρουσίασητου περιοδικού καί ώς έκ τούτου δέν είναιδυνατόν νά μας γίνουν υποδείξεις, γιατίτότε κάποιος άλλος θά μας κάνει τήν πα-ρατήρηση ότι και τά γράμματα είναιάσχημα, ότι τό τύπωμα στραβό, οπότεπάει μακριά τό πράγμα.

Ή παρατήρηση σας ότι δέν αρχίζουμεάπό τήν αρχή είναι καί αυτή άδικη.Αρχίσαμε άπό τήν αρχή θέματα πού

ήταν δυνατό, όπως αστρονομία (Γέννησηκαί θάνατος της Γης), εξωγήινοι πολιτι-σμοί, Ατλαντίδα, πολιτισμοί ΚεντρικήςΑμερικής (Ομλέκ). Στήν Παραψυχο-

λογία δέν υπάρχει αρχή γιατί τό θέμαέχει άλλη προέκταση στό παρελθόν.Τά θέματα του περιοδικού σιγά-σιγάμορφοποιούνται καί εμπεδώνονται ακό-μα περισσότερο. Σχετικά μέ τόν κ.Σιμόπουλο, σύντομα θά συνεχίσει τήνέρευνα πού είχε σταματήσει λόγω συγ-γραφής του εκτεταμένου θέματος γιά τόάστρο της Βηθλεέμ.

Κον Α. ΨAPPON. Ευχαριστούμε γιάτά καλά σας λόγια. Γιά τήν τεχνική τουΑγγλου Τ.Β. Ντάν, είναι πολύ δύσκολο

νά σας δώσουμε προς τό παρόν πληροφο-ρίες λόγω του ότι ο ειδικός μας συνεργά-της βρίσκεται εκτός Ελλάδος, (Ιταλία).Ισως αργότερα μπορέσουμε νά ικανο-

ποιήσουμε τήν επιθυμία σας αυτή.

— Αξιότιμοι Κύριοι,Στό τεύχος 4 ό κ. Φρερής μεταξύ της

αυτοβιογραφίας του μάς λέει κάπου στότέλος κάτι γιά τά καλκάνια πού μοιάζουντόσο πολύ μέ βιολιά και μέ κιθάρες. Ανκαι κάπως αργά μιά καί τώρα τυπώνεταιτό τεύχος 8 επιτρέψτε μου νά του απευ-θύνω μιά αντίρρηση μέσω του περιοδικούσας. Συγγνώμη πού τά στέλνω χειρόγρα-φα μιά καί δέν διαθέτω γραφομηχανή.Εύχομαι μακροζωία στό περιοδικό σας.

Μιά απάντηση στό Γιώργο Φρερή.Τό νά τραβάμε γραμμές καί νά σβή-

νουμε μέ υποκειμενικά κριτήρια τά μαθή-ματα της μυθολογίας καί της περιοχήςγύρω άπ' αυτήν, ή οποία όπως καί νάτό κάνουμε μας έξηγεί πολλά πράγματαγύρω άπό τήν προέλευση μας, είναιπολύ εύκολο βέβαια, αλλά μόνον όσονάφορά έμάς τους ίδιους καί τις υποκει-μενικές αλήθειες μας.

Τό ότι ό κ. Φρερής έχει περάσει πολλάχρόνια στή θάλασσα καί ιδιαίτερα γιάμιά ολόκληρη δωδεκαετία πάνω σ' ένααλιευτικό ανοιχτής θαλάσσης, είναι κάτιπού ίσως άφορά τό άτομο του καί τήνπιθανή αυτοβιογραφία του.

Στήν αρχή του κειμένου μάς εξηγείότι έρχεται νά κάνει απομυθοποίησητών ΟΑΝΝΝΕΣ, μ' όλο τό σεβασμόβέβαια πού τρέφει στις παραδόσεις καίτους θρύλους, όπως λέει ό ίδιος. Μπορώόμως νά πώ ότι αυτά πού γράφει, δένέχουν καμιά σχέση ούτε μέ ΟΑΝΝΕΣούτε μέ Χαλδαίους.

Μας κάνει μιά εισαγωγή, γιά νά μαςυπενθυμίσει τό δέος πού νοιώθει ό άν-θρωπος μπροστά στή θάλασσα. Φοβού-μενος μήπως τόν κατηγορήσουμε γιά άγ-νοια περί τά Ομηρικά έπη, μας αναφέρειτόν Ομηρο. Μας εκθέτει τις περιλήψειςτών βιβλίων πού διάβασε, σάν νά ήθελενά μάς εντυπωσιάσει γιά τις γνώσεις του.Έν συνεχεία μας παρηγορεί ότι αυτόςόλος ό πρόλογος ήταν απαραίτητος.Καί μας προδιαθέτει σέ μιαν -δήθεν—αμφισβήτηση τών ΟΑΝΝΕΣ άπό προ-σωπική του εμπειρία ελληνικής σκέψης(SIC).

Αν όλοι μέ τις εμπειρίες τους καί τιςυποκειμενικές τους γνώμες, πού δένστηρίζονται πουθενά, προσπαθούσαν νάαμφισβητήσουν πράγματα γνωστά, τότετί θά γινόταν ;

Οι περιοχές της μυθολογίας, πού εξε-ταζόμενη χωρίς προκαταλήψεις μας α-ποκαλύπτει τήν προέλευση μας, δένκαταρρίπτονται μέ προσωπικές εμπει-ρίες, παρά μόνο διευρύνονται καί λύνουντά αιώνια ερωτηματικά καταλλήλως εξε-ταζόμενες μέ τήν ανάλυση τών δεδομένωνπού υπάρχουν εκάστοτε.

Ο μύθος τών ΟΑΝΝΕΣ είναι πασί-γνωστος καί προσφιλής, διότι είναι μίαπραγματικήτητα όπως καταλήγουν οινεώτερες έρευνες.

Ολα είναι σαφή και ξάστερα.«Βγήκαν άπό τό Κοσμικό Αυγό, καί,

επειδή ή κατασκευή τους δέν τους επέ-τρεπε νά ζήσουν στή στεριά, κατοίκησανστους βυθούς τών θαλασσών, βγαίνονταςκατά διαστήματα γιά νά διδάξουν τόνπολιτισμό στους Χαλδαίους. Τί ήταντό Κοσμικό Αυγό ; Τίποτα άλλο άπόένα διαστρικό σκάφος.

Και οι Οάννες ; απλούστατα. Εξω-

γήινοι επισκέπτες ανωτέρου πολιτιστικούεπιπέδου.

Τώρα άν ό κ. Φρερής έπιασε στά δίχτυατου τά καλκάνια καί μ' αυτά προσπαθείνά μας φανεί ώς παρουσιαστής μιας δικήςτου άποψης, πού γιά πρώτη φορά σέπαγκόσμια κλίμακα (EXTRA SIC)παρουσιάζεται, δικαίωμα του. Δικαίω-μα μου όμως είναι καί μένα νά του πώότι τά καλκάνια άπ' ότι τουλάχιστονγνωρίζω έγώ, είναι κατάλληλα μόνο γιάούζο (μεζές), καί όχι προς διάδοσιν τουπολιτισμού στους Χαλδαίους.

Τώρα πού βρήκε κοινό σημείο σύγκρι-σης ανάμεσα στό καλκάνι καί στουςΟΑΝΝΕΣ καί έκανε καί μας τους άλλουςνά απορήσουμε βαθειά, είναι άξιον με-λέτης. Αλλο καλκάνια, ναυτικές αναμνή-σεις, θαλασσοπόροι καί ψάρια—επίσκοποικαί άλλο ΟΑΝΝΕΣ. Μετά τιμήςΓιώργος Μπαλατσούκας. Κριναγόρου 36

ΑθήναΕυχαριστώ γιά τήν φιλοξενία

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

Ν. ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ, ΠαλαιολόγοςΠ. ΡΟΒΙΘΗΣ, ΑστρονόμοςΔ. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ, Αστρονόμος-ΦυσικόςΕ. ΚΑΡΠΟΔΙΝΗ, ΑρχαιολόγοςNT. ΓΑΡΟΥΦΑΑΙΑΣ, ΓλωσσολόγοςP. KOLOZIMO, ΣυγγραφέαςΜ. MOREAU, ΣυγγραφέαςL. GIANFRANCESCHI, Ψυχολόγος-ΕρευνητήςS. BONCOMPAGNI, Αρχαιολόγος-ΙστορικόςΕ. SUTTON, Δημοσιογράφος-Συγγραφέας

ΕΚΤΑΚΤΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ

Β. ΓΙΑΡΗΜΟΥΣΤΑΣΜ. Σ. ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣΓ. ΦΡΕΡΗΣΓ. Ν. ΜΠΑΛΑΝΟΣΑΓΓ. ΔΙΑΚΟΣ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΈΣ

Κώστας θεοφάνου, ΓαλλικάΜαρία Μανέττα, ΓαλλικάΚώστας Λιναρδάτος, ΡωσικάΚλειώ Κοασίν, ΙταλικάΑλέξης Καραμπέτσος, ΑγγλικάΚώστας Δόλκας, ΑγγλικάΓενική επιμέλεια μεταφραστικού τμήματοςΝτίνος Γαρουφαλιάς

Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΩΓΗΙΝΗ ΖΩΗ

HENRY I. SIMMONS

Μια εκτεταμένη αναφορά στις διάφορεςαποστολές διαστημοπλοίων προς τουςπλανήτες γιά τήν ανακάλυψη ζωής, σέδύο συνέχειες. Ό Henry I. Simmons εί-ναι γνωστός στους αναγνώστες μας απόάλλοτε (τεύχος Ν. 4). Η μετάφραση-Επιμέλεια και φωτογραφική πλαισίωσητού σημαντικού αυτού άρθρου έγινεαπό τόν συνεργάτη μας, διδάκτορα Α-στρονόμο κ. Πέτρο Ροβίθη.

Επί δώδεκα χρόνια τώρα αμερικανικά και σο-βιετικά διαστημόπλοια εξερευνούν τους πλη-σιέστερους πλανητικούς γείτονες της γης

στό ηλιακό μας σύστημα, τόν Αρη και τήν Αφρο-δίτη. Και τά δύο έθνη αντάλλαξαν μεταξύ τους καθώςκαι μέ τόν υπόλοιπο κόσμο τις επιστημονικές ανα-καλύψεις τους γι' αυτούς τους δύο πλανήτες. Τελευ-ταία, αμερικανικά διαστημόπλοια επισκέφτηκαν τόνΕρμή, πού είναι ό μικρότερος, ό πυκνότερος καιό πλησιέστερος προς τόν ήλιο από όλους τους άλλουςπλανήτες, και τόν Δία, τόν πέμπτο σέ απόσταση άπότόν Ηλιο και μεγαλύτερο άπό όλους τους πλανήτεςτου ηλιακού μας συστήματος.

Τά στοιχεία πού προέκυψαν άπ' αυτές τις εξερευ-νήσεις ήταν γεμάτα εκπλήξεις, πού μερικές ανέτρε-ψαν καθιερωμένες θεωρίες και υποθέσεις, ενώ σέ άλ-λες περιπτώσεις συνέβαλαν στη γέννηση «επαναστα-τικών» ιδεών γιά τήν προέλευση και εξέλιξη τουηλιακού συστήματος. Αποτέλεσμα αυτών τών μελε-τών, πού συνεχίζονται, είναι νά μάθουμε κατά τήντελευταία δεκαετία περισσότερα άπό όσα μάθαμεόλους τους προηγούμενους αιώνες, μέ κοπιαστικέςπαρατηρήσεις άπό τή Γή, γιά τή μικρή μας γωνιάστό διάστημα.

Στήν αρχή του περασμένου έτους, τό διαστημό-πλοιο Μάρινερ 10, βάρους 502 κιλών, έκανε τήν πρώ-τη εξερεύνηση του πλανήτη Ερμή πού επιχείρησεποτέ ό άνθρωπος άπό μικρή απόσταση. Γιά νά φτάσει

στον πλανήτη αυτό, τόν πλησιέστερο στον Ηλιο,πού περιστρέφεται σέ απόσταση από αυτόν 58.000.000χιλιόμετρα, χρησιμοποιήθηκε μιά νέα τροχιά πούέφερε κοντά στήν Αφροδίτη, σέ απόσταση 5.785χιλιομέτρων. Αυτό είχε σάν αποτέλεσμα νά μειώσειτήν τροχιακή ταχύτητα του διαστημοπλοίου, ώςπρος τόν Ηλιο, σέ 4,4, χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτοώστε μπόρεσε νά «πέσει» προς τήν τροχιά του Ερμή.Η χρήση της κατεύθυνσης της έλξης βαρύτητας τηςΑφροδίτης γιά νά κάμψει τήν τροχιά του Μάρινερ

10, επέτρεψε νά χρησιμοποιηθεί μικρότερος πύραυ-λος εκτόξευσης άπό εκείνον πού θά χρειαζόταν γιά μιακατευθεία πτήση άπό τή Γή προς τόν Ερμή καιμπόρεσε επίσης τό διαστημόπλοιο νά πραγματοποιή-σει σημαντικές παρατηρήσεις τής Αφροδίτης καθώςπερνούσε κοντά άπ' αυτή.

Παρά τά προβλήματα πού παρουσιάστηκαν στασυστήματα ηλεκτροδότησης και ελέγχου του Μάρι-νερ 10, τό διαστημόπλοιο πέρασε μ' επιτυχία άπόαπόσταση 700 χιλιομέτρων άπό τήν επιφάνεια τουΕρμή. Εκατοντάδες φωτογραφίες μέ μεγάλες λεπτο-μέρειες του μεγαλύτερου μέρους τής φωτιζόμενηςάπό τόν Ηλιο επιφανείας του Ερμή μεταδόθηκανστή Γή. Αυτές οί φωτογραφίες υπήρξαν, κυρίως, ήμεγαλύτερη έκπληξη τής αποστολής εκείνης, γιατίαποκάλυψαν ότι ό Ερμής ήταν κατάσπαρτος μέπερισσοτέρους κρατήρες και άπό τις περισσότεροαρχέγονες περιοχές τής Σελήνης, όπως είναι τά σελη-νιακά υψίπεδα και ή περιοχή «Τσιολκόβσκι» στήνπίσω μεριά τής Σελήνης.

Περιμέναμε βέβαια, νά βρούμε κρατήρες στονπλανήτη Ερμή ό όποιος δέν έχει αέρα. Αλλά πι-στεύαμε ότι επειδή βρίσκεται πολύ μακριά άπό τήζώνη τών αστεροειδών, μεταξύ του Αρη και τουΔία, άπ' όπου πιστεύεται ότι προέρχονται οί μετεω-ρίτες πού δημιουργούν τους κρατήρες, ότι ό Ερμήςθά είχε σχετικά ομαλότερη επιφάνεια άπό τή Σελήνηή τόν Αρη. Και όμως οί φωτογραφίες του αποκάλυ-ψαν περισσότερους κρατήρες όλων τών μεγεθών,ακόμη και άπό τό άρχαιότερο και λιγότερο κτυπη-μένο έδαφος τών δύο άλλων ουρανίων σωμάτων.

Μέρος του νοτίου ημισφαι-ρίου του Ερμή, κατάπηκτοαπό κρατήρες και ρωγμές.Τό τοπίο μοιάζει καταπληκτι-κά μέ τό σεληνιακό τοπίο

5

Ε π ί σ η ς αποκάλυψαν πεδινές εκτάσεις παρόμοιεςμε τις «θάλασσες» τής Σελήνης, γεμάτες από υλικάπού κατέκλυσαν την επιφάνεια και πού προέρχονταιαπό. το εσωτερικό του πλανήτη, όπως ακριβώς οισεληνιακές «θάλασσες» κατακλύστηκαν από λάβα.Ο π ω ς ή Σελήνη, έτσι και ο Ερμης έχει λαμπρούςκρατήρες πού περιβάλλονται από λοφοσειρές, κρα-τήρες μέ ομαλό εσωτερικό, μεγάλους κρατήρες μέκεντρικά όρη κι ακόμη τεράστιους κρατήρες μέ διπλάτοιχώματα σαν δακτύλιες όπως ή «Ανατολική Θά-λασσα» της Σελήνης. Κι αυτό το πολυσχιδές τοπίοείναι γεμάτο μέ οροσειρές, λόφους, ρυάκια και ρω-

γμές.Ενας Ερμής κατάστικτος από κρατήρες δέν

μπορεί νά μην παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον,άλλωστε οι κρατήρες και τα άλλα χαρακτηριστικάτής επιφανείας του είναι πολύ σημαντικά για τονπροσδιορισμό των κυριωτέρων διεργασιών του. Το1973 προτάθηκε μία επαναστατική επιστημονικήιδέα γιά τήν εκτίμηση τής ηλικίας των μεγάλων κρα-τήρων του Α ρ η και τής Σελήνης. Αντί δηλαδή νάσυμβαίνουν κατά διάφορα χρονικά διαστήματα αυτέςοι πτώσεις μετεωριτών κατά διαφόρους τρόπους στηδιάρκεια τής ιστορίας του πλανητικού μας συστή-ματος, έφ' όσον ο Αρης έχει πιό πρόσφατη ιστορίαδημιουργίας κρατήρων από τη Σελήνη, προτάθηκεότι τά κυριότερα συμβάντα πού άφορούν τή δημιουρ-γία κρατήρων στα δύο αυτά ουράνια σώματα συνέ-βησαν ταυτόχρονα, και συγκεκριμένα πριν από 4,5δισεκατομμύρια έτη και μέ τον ίδιο τρόπο. Σύμφωναμέ αυτή τήν υπόθεση οι μετεωρίτες πού δημιούργησαντους κρατήρες, εκτοξεύτηκαν όλοι μαζί, από τή ζώνητων αστεροειδών, από τόν γιγαντιαίο πλανήτη Δία.

6

Ή τροχιά τού Μάρινερ 10 όπως σχεδιάστηκε γιά νά πλη-σιάση τόν Αρη και νά τεθή σε τροχιά γύρο απ' αυτόν πολύπεπλατισμένη ώστε νά πλησιάζη και τους δορυφόρους τουπλανήτη.

Εφ' όσον οι κρατήρες τής Σελήνης έχουν ηλικία4 δισεκατομμυρίων ετών, όπως υπολογίζεται, ή καίμεγαλύτερη, το συμπέρασμα είναι ότι ο Αρης, όπωςκαι ο Ερμής, βομβαρδίζονται ταυτόχρονα. Αυτό μαςοδηγεί σε μερικά σπουδαία συμπεράσματα, γιά τοντρόπο μέ τόν όποιο σχηματίστηκε ο Ερμής.

Κατά τόν γεωλόγο Μπρούς Μάρεϊ του Εργαστη-ρίου Αερωθήσεως τής ΝΑΣΑ, οι έντονες ανάγλυφεςλεπτομέρειες του φλοιού του Ερμή πού έχουν ηλι-κία 4 δισεκατομμυρίων ετών κι ακόμη περισσότερο,δείχνουν πώς ο πλανήτης αυτός ποτέ δέν είχε αξιό-λογα πυκνή ατμόσφαιρα, ικανή νά διαβρώνει τάχαρακτηριστικά του και δέν υπέστη ποτέ την ακατά-παυστη γήινη σεισμική δράση ή οποία από πολλούθά είχε εξαλείψει τά στοιχεία πού διατηρούνται στοφλοιό της.

«Πιθανότατα αυτό το έδαφος νά περιλαμβάνειτά κατάλοιπα τής ίδιας τής επαυξητικής του διερ-γασίας», είπε στην Αμερικανική Γεωφυσική Ενωσηστην Ούάσιγκτων κατά τήν θερινή της συνεδρίασητο 1975, «όταν τελείωσε ή φάση τής επαύξησης,δηλαδή πριν από 4,5 έως 4,2 δισεκατομμύρια έτη,τουλάχιστον μερικά, αν όχι τά περισσότερα, χαρα-κτηριστικά διατηρήθηκαν από τότε. Καμιά εσωτερικήή εξωτερική διεργασία δέν επέδρασε σ' εκείνο το έδα-φος από τότε πού σχηματίστηκε ο πλανήτης. Αυτόείναι σημαντικό συμπέρασμα, γιατί σημαίνει πώς ήχημική διαφοροποίηση του πλανήτη θά πρέπει νάσυμπληρώθηκε πριν από το τέλος τής επαύξησης.Αν Θερμαινόταν αργότερα και μετά διαφοροποιόταν,

τότε ασφαλώς, το τοπίο εκείνο θά είχε καταστραφεί.Λόγω του μικρού μεγέθους του και της μεγάλης

πυκνότητας του, πού είναι 5,5 φορές μεγαλύτερη απότήν πυκνότητα του νερού, οι επιστήμονες αντιλήφθη-καν από καιρό ότι ο Ερμής, όπως και ή Γή, πρέπεινά έχει σχετικά μεγάλο πυρήνα από σίδηρο.

Ο μ ω ς άν το εξωτερικό του, πού μοιάζει με τήΣελήνη, είναι τόσο παλιό όσο πιστεύεται, τότε οΕρμής πρέπει νά ολοκλήρωσε τή χημική διεργασίατής σύστασης του από μόνος του κατά τά άρχαιόταταστάδια τής ύπαρξής του και όχι μέ μια μακρόχρονησειρά εσωτερικών γεωλογικών διεργασιών, οι οποίεςθά μπορούσαν νά προκαλέσουν καταστροφικές μετα-βολές στην επιφάνεια του κατά τή διάρκεια εκατομ-μυρίων ετών. Φαίνεται πιθανό π.χ. ότι ή φυσιολογικήδιαδικασία συγκρότησης αυτού του πλανήτη απόυλικά πού συμπυκνώνονταν από το αρχικό νεφέλωμα,απελευθέρωσε τόση πολύ θερμότητα ώστε ο σίδηροςκαι τά άλλα υλικά του Ε ρ μ ή έλιωσαν, επιτρέπονταςστα πυριτικά άλατα, στά πυρίμαχα και στά ελαφρό-τερα υλικά νά υψωθουν προς τά άνω γιά νά σχηματί-σουν τόν εξωτερικό φλοιό ή μανδύα του πλανήτη.

Κατά το πέρασμά του κοντά στον Ερμη, ο Μά-ρινερ 10 διεξήγαγε επίσης διάφορες επιστημονικέςέρευνες γιά τά μαγνητικά, τά υπέρυθρα και τά άπω-ύπεριώδη χαρακτηριστικά του πλανήτη καθώς καιτις αντιδράσεις του στον ηλιακό άνεμο — δηλαδή τοπλάσμα πού σέ μορφή ριπών φορτισμένων σωματίωνπού εκπέμπονται συνεχώς από τόν Ηλιο μέ ταχύτητα

μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων ανά δευτερόλε-πτο. Αυτές οι μελέτες αποκάλυψαν ότι ο Ερμήςέχει αραιή ατμόσφαιρα αποτελούμενη από τα βαρύ-τερα ευγενή αέρια, το αργό, το νέον και ίσως το ξένον.Υπάρχει επίσης οξυγόνο, πού ίσως νά προέρχεταιαπό τά πρωτόνια του ηλιακού ανέμου, και ήλιον πούσχηματίζεται προφανώς από σωμάτια άλφα πούπροκύπτουν από τη διάσπαση του ραδίου ή του ουρα-νίου και θορίου στο φλοιό του Ερμή. Οι μετρήσειςτης επιφανείας του μέ υπέρυθρες ακτίνες, απέδωσανθερμοκρασία επιφανείας πού κυμαίνεται από -175° Cστή σκοτεινή πλευρά έως 275° C στή φωτεινή καιεπιπλέον έδειξαν ότι ή επιφάνεια του είναι καλυμμένημέ ένα λεπτό, πορώδες στρώμα μονωτικού υλικού πούμοιάζει μέ το σεληνιακό «ρεγόλιθο».

Τά όργανα του Μάρινερ 10 ανακάλυψαν ένα έντο-νο φαινόμενο «κυμάτων αντίδρασης» πού προκαλείταιαπό τόν Ε ρ μ ή κατά τη ροή του ηλιακού ανέμου ότανπερνά κοντά στον πλανήτη. Αυτό χαρακτηρίζεταιαπό ισχυρούς, δριμείς παλμούς στην ένταση τουμαγνητικου πεδίου και στην πυκνότητα των σωμα-τίων πράγμα το όποιο σημαίνει ότι το παλλόμενομέτωπο δόνησης επιταχύνει τις εκρήξεις φορτισμέ-νων σωματίων προς υψηλές ενέργειες Ε ν ώ δέν ανα-καλύφθηκε καμιά ιονόσφαιρα, τουλάχιστον μέχρι τά70 χιλιόμετρα εκ των κάτω, κατά τή διάζευξη τωνραδιοφωνικών σημάτων του διαστημοπλοίου, καθώςπερνούσε πίσω από τόν Ερμη, εν τούτοις υπάρχουνενδιαφέρουσες ενδείξεις ότι ο πλανήτης ίσως νά έχειεσωτερικό μαγνητικό πεδίο, υποδηλώνοντας έτσι τηνπιθανότητα νά έχει ρευστό πυρήνα και ότι το πεδίομπορεί νά είναι αρκετά ισχυρό ώστε νά αντιδρά στηνπίεση του ήλιακου συστήματος.

Ο Ερμής μπορεί νά φαίνεται όμοιος μέ τή Σε-λήνη, αλλά έχει εντελώς δικό του ύφος συμπέρανεένας επιστήμονας, ένώ προσπαθουσε νά εξηγήσει τιςνέες ανακαλύψεις. Εφόσον ο Μάρινερ 10 είναισυγχρονισμένος μέ τόν Ε ρ μ ή και θά κάνει μιά προσέγ-γιση σ' αυτόν κάθε 176 ήμερες (δύο «έτη» του Ερμή)οι επιστήμονες έλπιζαν ότι τά συστήματα του θάέπιζούσαν τουλάχιστον ώς τόν Σεπτέμβριο του 1974,όταν το σκάφος θά περνουσε ίσως πάνω από τόν Νότιο

Σχέδιο των τροχιών των Πρωτοπόρων 10και 11.'Οταν ο Πρωτοπόρος 10 φθάσει στον Δίαεκείνος θά μεταβάλλη τήν τροχιά τουκαι θά τόν εκτρέψη προς τόν Ουρανό και,έν συνεχεία προς τόν Ποσειδώνα, ενώτόν Πρωτοπόρο 11 θα εκτρέψει προς τόνΠλούτωνα και μετά στό μεσοαστρικό χώ-ρο.

Πόλο του Ερμή καί ότι νέα στοιχεία θά επιτρέψουννά δώσουμε οριστικές απαντήσεις στά ερωτήματαπού θέτει ο πλανήτης αυτός.

Μιά περίεργη άποψη της εξερεύνησης των πλανη-τών είναι ή συσσώρευση διαρκώς νέων και συχνά εκπλη-κτικών πληροφοριών μέ κάθε νέα πτήση προς τουςπλανήτες. Σάν τους τυφλούς πού προσπαθουν νάπεριγράψουν έναν ελέφαντα, έτσι και οι επιστήμονεςανακαλύπτουν ότι οι απόψεις τους αλλάζουν σύμφω-να μέ τήν προοπτική πού προσφέρει κάβε νέο αισθη-τήριο όργανο πού επηρεάζει το θέμα τους.

Αυτό συνέβη καί μέ τήν Αφροδίτη. Οταν οΜάρινερ 10 ανέπτυξε τή μεγαλύτερη ταχύτητα τουμέσα στό πεδίο βαρύτητας της Άφροδίτης, κοίταξεπίσω «πάνω από τόν ώμο του» καθώς έτρεχε κοντάτης καί έστρεψε τις δύο τηλεοπτικές συσκευές τουπρος τή φωτεινή πλευρά του πλανήτη αυτού. Χρησι-μοποιώντας τά κατάλληλα φίλτρα, οι μηχανές λήψηςπήραν εκατοντάδες φωτογραφίες της ανωτέρας ατμο-σφαίρας στά άπω-ύπεριώδη μήκη κύματος. Μελέτεςπού έγιναν σ' αυτή τήν περιοχή του φάσματος μέόργανα από τή Γη, είχαν υποδείξει ότι ή ανωτέραατμόσφαιρα της Αφροδίτης, μέ ύψος 65 έως 75 χι-λιομέτρων, ίσως νά παρουσιάζει ροή προς τά δυτικάμέ ταχύτητα 10 μέτρων ανά δευτερόλεπτο στον ιση-μερινό, συμπληρώνοντας κύκλο γύρω από τόν πλανήτηκάθε τέσσερεις ώρες.

Οι φωτογραφίες του Μάρινερ 10 όχι μόνονεπιβεβαίωσαν τις παρατηρήσεις εκείνες, αλλά πρό-σθεσαν καί πολλές νέες λεπτομέρειες στό πιο παρά-ξενο απ' όλα τά προβλήματα πού παρουσιάζει ήΑφροδίτη, δηλαδή τις μοναδικές διεργασίες τηςατμόσφαιρας, πού είναι περίπου 90 φορές πυκνότερηαπό τήν ατμόσφαιρα της Γής καί αποτελείται κυρίωςαπό διοξείδιο του άνθρακας, μέ μικρές ποσότητεςμονοξειδίου του άνθρακα, υδρατμούς, θειικό οξύ καίάλλα μόρια. Είχε πιστευτεί ότι οι αφόρητες θερμο-κρασίες του πλανήτου, δηλαδή 450° C, όπως μετα-φέρθηκαν από τά Σοβιετικά διαστημόπλοια «Βένερα»πού μπήκαν στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης καίπροσεδαφίστηκαν στην επιφάνεια της, ήταν αποτέ-λεσμα ενός φαινομένου «Θερμοκηπίου» πού προκα-

λείται από τή βεβαρυμένη ατμόσφαιρα διοξειδίου τουάνθρακα. Σύμφωνα μέ τήν ιδέα αυτή το διοξείδιο τουάνθρακα επιτρέπει στό φως του Ηλίου να φθάσειστην επιφάνεια του πλανήτη, αλλά εμποδίζει τήνέπανεκομπή της υπέρυθρης (θερμικής) ακτινοβολίας,μέ αποτέλεσμα ή θερμική ισορροπία του πλανήτη ναείναι σαφώς διαφορετική από εκείνη της Γης, πούμπορεί να ανακλά τήν πλεονάζουσα θερμότητα προςτο διάστημα. Φαίνεται τώρα, ότι αυτή ή θεωρία ίσωςχρειαστεί νά αναθεωρηθεί ριζικά. Υπήρχε ή υποψίαγιά κάμποσο καιρό, ότι ή αδράνεια της κατωτέραςατμοσφαίρας της Αφροδίτης ίσως νά είναι πολύ με-γάλη γιά νά επιτρέπει σε σημαντικές ποσότητεςήλιακού φωτός νά φθάσουν στην επιφάνεια της, και νάαναπτύξουν τις υψηλές θερμοκρασίες πού παρατη-ρούνται. Οί φωτογραφίες του Μάρινερ 10 παρμένεςεντός οκτώ ήμερών ή κατά δύο πλήρεις περιστροφέςτης ανωτέρας ατμοσφαίρας της, αποκάλυψαν ένα τερά-στιο «μάτι» της Αφροδίτης «το ύποηλιακό σημείο»,σημείο της ανωτέρας ατμοσφαίρας πού φαίνεται νάσυνίσταται από στροβιλώδη στοιχεία μεταφοράς τηςθερμότητας σαν εκείνα πού υπάρχουν στις καταιγίδες.Σαφή «κύματα αντίδρασης» σχηματίζονται όπου ήομάδα νεφών του ίσημερινου, πού ρέει προς τα δυ-τικά, συγκρούεται μέ το σχετικά στατικό «μάτι»περίπου όπως το ορμητικό νερό μπροστά σ' ένα εμπό-διο. Οί υπεριώδεις φωτογραφίες των οποίων ή αντί-θεση μεγενθύνεται πολύ μέ τήν εμφάνιση μέ τονηλεκτρονικό υπολογιστή, αποκαλύπτουν επίσης ομά-δες νεφών πού μαζεύονται έλικοειδώς προς τα βορει-δυτικά και νοτιοδυτικά από τή ζώνη του ίσημερινού.γιά νά ενωθούν μέ προεξέχοντες δακτυλίους νεφών σέπλάτος 50° βορείως καί νοτίως. Οί δακτύλιοι νεφώνκι ένα σταθερό «κάλυμμα» πού παραμένει μόνιμαπάνω από τήν περιοχή του νοτίου πόλου, προφανώςαποτελούν μιά δίνη στην οποία τά θερμά αέρια πούσυγκεντρώνονται, σπειροειδώς από τήν περιοχή του

ισημερινού-ψύχονται, συμπυκνώνονται καί βυθίζονταιστην κατωτέρα ατμόσφαιρα γιά νά μεταφερθούν καίπάλι στις περιοχές του ισημερινού.

Τά νέα στοιχεία γιά τήν ανωτέρα ατμόσφαιρατης Αφροδίτης μας προκαλούν νά σκεφτούμε ότι οκυριότερος συντελεστής πού ευθύνεται γιά τήν υψηλήθερμοκρασία της, ίσως νά μήν είναι μιά παθητικήενέργεια «θερμοκηπίου» πού απλώς παγιδεύει τήνηλιακή ακτινοβολία, αλλά μιά δυναμική διεργασίακατά τήν οποία ο Ηλιος στέλνει τήν ενέργεια του σέμιά περιοχή μόνιμης υψηλής πίεσης δηλαδή στό ύποη-λιακό «μάτι» πού καλύπτει ίσως το ένα τέταρτο τηςφωτιζόμενης πλευράς του πλανήτη καί μέ σαφήμεσημβρινά ατμοσφαιρικά πρότυπα κυκλοφορίας κατα-νέμει τή θερμότητα σ' ολόκληρο τον πλανήτη.

Ο π ω ς ακριβώς καί τά προηγούμενα διαστημό-πλοια τύπου Μάρινερ καί Βενέρα, το Μάρινερ 10 δένανακάλυψε ίχνος έστω εσωτερικού μαγνητικου πεδίουστην Αφροδίτη, ή οποία επομένως δέν μπορεί νά έχειμαγνητόσφαιρα όπως ή Γη, πού απωθεί το πλάσμαπού προέρχεται από τον Ηλιο. Παρά ταύτα τά όργα-να του διαστημοπλοίου κατέγραψαν σαφείς καί τα-χείες διακυμάνσεις της έντασης καί διεύθυνσης τουμαγνητικου πεδίου από φορτισμένα σωματίδια ενερ-γειών, άμέσως μετά τήν πλησιέστερη προσέγγιση.Τά ραδιοσήματα έδειχναν ότι ο Μάρινερ 10 περ-νούσε ένα αποσπασμένο κύμα, το οποίο δημιουργουσεή Αφροδίτη στον ηλιακό άνεμο. Πώς ακριβώς μπο-ρούσε νά σταθεί τόσο μακριά από τόν πλανήτη, δένείναι εντελώς γνωστό, αλλά ένας μηχανισμός τόνόποίο αποδέχονται ευνοϊκά οι επιστήμονες, είναι ότιο ηλιακός άνεμος προκαλεί ένα μαγνητικό πεδίο καί,βαθιά μέσα στην ιονόσφαιρα του πλανήτη, έναστρώμα φορτισμένων σωματίων μέ σημείο μεγαλύ-τερης πυκνότητας σέ ύψος 150 χιλιομέτρων περί-που. Αυτό το πεδίο, πιστεύεται ότι δημιουργεί μια«μαγνητόσφαιρα» στη φωτεινή πλευρά του πλανήτη,πού προκαλεί το σταθερό δονητικό κύμα στον ήλιακόάνεμο πού παρατήρησε ο Μάρινερ 10.

«Στήν Αφροδίτη έχουμε τήν ευκαιρία νά κοιτά-ξουμε τήν ενδιαφέρουσα κατάσταση ενός μαγνητικούπλανήτη πού τροποποιείται συνεχώς από τήν επί-δραση του ήλιακού ανέμου», παρατήρησε ο ΔρΜάικλ Μάκ Ελρόυ του Πανεπιστημίου του Χάβαρντ,σέ μιά ενημέρωση τύπου της ΝΑΣ. «Ο ηλιακόςάνεμος στέλνει τήν επιρροή του βαθιά μέσα στήνατμόσφαιρα».

Σύμφωνα μέ τόν Μάκ Ελρόυ, ο ηλιακός άνεμοςφαίνεται νά προμηθεύει τήν Αφροδίτη μέ υδρογόνογιά τις μικρές ποσότητες υδρατμών καί άλλων σωμα-τιδίων μέ βάση το υδρογόνο πού παρατηρείται στήνατμόσφαιρα της, αλλά συγχρόνως σαρώνει τήν ατμό-σφαιρα από άλλα ελαφρά αέρια όπως το ήλιον, τόνάνθρακα καί το οξυγόνο. Είναι σπουδαίο νά κατα-νοήσουμε αυτή τή διεργασία, γιατί μιά παρόμοιαενέργεια πρέπει νά συμβαίνει καί στήν ατμόσφαιρατης Γης κατά τις περιοδικές αναστροφές του μαγνη-τικου πεδίου.

Η κατωτέρα ατμόσφαιρα της Αφροδίτης είναιπέρα από τήν ακτίνα δράσης των φωτογραφικών οργά-νων, αλλά ή ανάλυση των ραδιοσωμάτων του Μάρινερ10 στήν περιοχή διάλειψης όταν πέρασε στήν πλευρά

Φωτογραφία τής Αφροδίτης από τόν Πρωτοπόρο 10

της Αφροδίτης, ανακάλυψαν ότι υπάρχουν τέσσαραδιαφορετικά στρώματα αναστροφής της θερμοκρασίαςσε ύψη μεταξύ 56 και 63 χιλιομέτρων. Αυτά διαφέρουνώς προς τη θερμοκρασία από 3°C γιά το άνώτεροστρώμα μέχρι 22° C γιά το χαμηλότερο στρώμα.Αυτά τά στρώματα, πιστεύεται ότι σχετίζονται με τηδομή των νεφών της Αφροδίτης πού είναι ορατά σταοπτικά κύματα και πιστεύεται ότι παίζουν σπουδαίορόλο στη δυναμική της ατμοσφαίρας Είναι δυνατό τοανώτερο από τά τέσσαρα στρώματα αναστροφής, στά66 χιλιόμετρα, νά σημειώνει μιαν αλλαγή μεταξύ τηςσταθερής ανωτέρας ατμοσφαίρας και της περιοχής με-ταφοράς πού βρίσκεται πάρα κάτω.

Αν μιά δυναμική μετεωρολογία ευθύνεται περισ-σότερο γιά τις θερμοκρασίες της Αφροδίτης παρά μιαπαθητική ενέργεια θερμοκηπίου, τίθεται ένα σπουδαίοερώτημα : πώς μπορεί νά παρουσιάζονται έντονοι χρω-ματισμοί κρατήρων στή βραχώδη επιφάνεια του πλα-νήτη ; Αυτοί οι σχηματισμοί κρατήρων παρατηρήθη-καν σε χαρτογραφήσεις του πλανήτη πού έγιναν μέραντάρ, αλλά είναι δύσκολο νά κατανοήσουμε πώς δια-τηρούνται έκεί, αν ή χαμηλότερη ατμόσφαιρα έχει ο-ποιαδήποτε σημαντική κίνηση. Μετρήσεις της Αφρο-δίτης έδειξαν ότι ή κατωτέρα ατμόσφαιρα κοντά στηνεπιφάνεια είναι εξαιρετικά αργοκίνητη, μέ ταχύτητατης τάξης ενός εκατοστού ανά δευτερόλεπτο. Ε τ σ ι ήδιαβρωτική τους δραστηριότητα είναι, ίσως πολύπεριορισμένη.

Ο πλανήτης Δίας σέ τηλεσκοπική φωτογραφία και τοαντίστοιχο σχέδιο μέ τις ζώνες και τήν "ερυθρά κηλίδα".

Οί «γειωειδείς» πλανήτες του εσωτερικού πλανη-τικού συστήματος πού έχουν πυρήνα σιδήρου και βρα-χώδεις επιφάνειες, αποτελούν ένα μικρό μόνο μέροςτου όλου πλανητικού συστήματος. Πέρα από τήν τρο-χιά του Α ρ η βρίσκονται οι τέσσερεις «άεριώδεις γί-γαντες» δηλαδή οι πλανήτες Δίας, Κρόνος, Ουρανόςκαι Ποσειδώνας. Ολοι μαζί κατέχουν τά 9 7 % τηςσυνολικής μάζας των πλανητών του συστήματος καιτά 9 9 % της στροφορμής του. Ο περισσότερο επιβλη-τικός από τους γιγαντιαίους πλανήτες είναι ο Δίας. Ημάζα του είναι 318 φορές μεγαλύτερη της Γης και πε-ρίπου 2,5 φορές μεγαλύτερη άπ' όλους τους άλλουςπλανήτες μαζί. Ε χ ε ι τή μικρότερη μέρα απ' όλουςτους πλανήτες, δηλαδή 9 ώρες και 55 λεπτά και τή με-γαλύτερη ομάδα φεγγαριών (12) και το μεγαλύτεροφυσικό μέγεθος μέ διάμετρο 143.000 χιλιόμετρα στονεξογκωμένο ισημερινό του και τέλος μέ όγκο 1.319 φο-ρές μεγαλύτερο από τον όγκο της Γής. Και όμως ή πυ-κνότητα του είναι μόνον 1,3 μεγαλύτερη από εκείνη τουνερού δηλαδή μικρότερη του ενός τετάρτου της πυκ-νότητας της Γής. Αυτό σημαίνει ότι αποτελείται κυ-ρίως από υδρογόνο και ήλιο, δηλαδή από τά ελαφρό-τερα στοιχεία και ότι ίσως είναι «κατάλοιπο της αρχέ-γονης χημικής σύστασης του ηλιακού συστήματος»όπως παρατήρησε ο καθηγητής Κάρλ Σαζγκάν του πα-νεπιστημίου του Κόρνελ.

Η πρώτη εξερεύνηση αυτού του γοητευτικου πλα-νήτη έγινε τον Δεκέμβριο του 1973 όταν ο Πρωτοπό-ρος 10, βάρους 258 κιλών συμπλήρωσε ένα ταξίδι 21μηνών, δηλαδή 1.000.000.000 χιλιόμετρα μέσα στόδιάστημα και πέρασε 131.400 χιλιόμετρα από τις κο-ρυφές των νεφών του. Η συλλογή αποτελεσμάτων ά-πό τήν αποστολή στό Δία αποδείχτηκε τεραστία. Ε-φόσον αυτός ο πλανήτης διατρέχει μιά τροχιά μέ μέσηαπόσταση 778 χιλιόμετρα από τον Ηλιο, απαιτείταιπολύ μεγαλύτερη έπιτάγχυνση γιά νά τεθεί ενα διαστη-μόπλοιο στην κατάλληλη τροχιά πού θα το οδηγήσειστον Δία, παρά γιά αποστολές στην Αφροδίτη καιστον Αρη πού βρίσκονται κοντά μας. Γιά τήν αποστο-λή στον Δία χρειάστηκε ταχύτητα εκτόξευσης 51.704χιλιομέτρων άνά ώρα, πράγμα πού σημαίνει ότι το βά-ρος του οχήματος έπρεπε νά περιοριστεί στό ελάχιστογιά νά μπορέσει νά πραγματοποιήσει τήν αποστολήτου μέ πύραυλο λογικού μεγέθους. Ε τ σ ι ο Πρωτο-πόρος-10 δεν μπορεί νά διαθέτει τήν πολυτέλεια στα-θεροποίησης μέ τρεις άξονες πού διαθέτουν τά μεγα-λύτερα οχήματα όπως τά Βένετα, τά Μάρινερ και οιεξέδρες του διαστήματος. Αντί γι' αυτά στον Πρωτο-πόρο έπρεπε νά χρησιμοποιηθεί μιά παλαιότερη τε-χνική της διαστημικής εποχής και συγκεκριμένα στα-θεροποίηση της περιστροφής μέ 4,8 περιστροφές ανάλεπτό σ' ολόκληρη τήν διαδρομή του, πράγμα πού ενσυνεχεία άπαιτουσε άλλες πολυτέλειες όπως οι τηλεο-πτικές συσκευές πού χρησιμοποιούνται στις εξέδρεςδιαστήματος.

Το τέλος στό επόμενο.

9

ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝΟΙ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣΤΩΝ

ΛΟΦΩΝ

Επιζώντας από ένα εξαφανισμένο παρελθόν αυτή ή μαρμά-ρινη μορφή ύψους 2 πόδια βρέθηκε σ' ένα από τους λόφουςτου ETOWAL στην GEORGFA. Μπορεί νά παριστάνει μιάγυναίκα, πού ενταφιάστηκε εκεί πριν 500 χρόνια. Μιά παρό-μοια εικόνα φυλάει τά ξηρά σώματα των Ινδιάνων αρχηγώντού 16ου αιώνα της Βιρτζίνια σέ μιά υδατογραφία ενόςάγγλου καλλιτέχνη τού UHON WHITE. (Απέναντι σελίδαπάνω).Οι Ευρωπαίοι οικιστές αρνήθηκαν νά πιστέψουν ότι τάπροχώματα πού βρήκαν στή Β. Αμερική θά μπορούσε νάέχουν ανεγερθή από τους Ινδιάνους πού γνώρισαν. Οισημερινοί αρχαιολόγοι, υπομονετικά συνδυάζοντας ίχνηπού προήρχοντο από θεαματικά ευρήματα όπως μικρά κομ-μάτια απανθρακωμένης τροφής και στήγματα από γύρη,τώρα αποκαλύπτουν τήν εκπληκτική αλήθεια: Οι πρώτοιΒόρειοι Αμερικανοί έκτισαν ευημερούσες πόλεις στά ανα-τολικά, ανήγειραν λόφους πού συναγωνίστηκαν τις πυραμί-δες τού Μεξικό και δημιούργησαν ένα εμπορικό δίκτυο πούεκτείνετο από τις Μεγάλες Λίμνες ώς το GULF COAST(Ν. G. S.)

10

GEORGE E. STUART

Ενα τρομερά συναρπαστικόκείμενο γιά τους αινιγματικούςλοφίσκους πού βρίσκονται διά-σπαρτοι σ' όλη τήν Αμερική. Οιέρευνες πού έγιναν σέ μεγάληέκταση έφεραν στο φώς σημαν-τικά στοιχεία. Ολο το μεγαλείοτων πρωτόγονων αμερινδώναποκαλύπτεται σ' όλη του τήνέκταση. Το κείμενο μεταφράστη-κε από τήν συνεργάτιδα μας Αρ-χαιολόγο δίδα Ε φ η Καρποδίνηκαι θά καταλάβει δύο συνέχειες.Το αίνιγμα των λόφων μπορούμενά πούμε ότι λύθηκε.

Γιά 6 αιώνες το κωνικό ύψωμα κοντά στο Σπάι-ρο (Spiro) της Οκλαχόμα (Oklahoma), στε-κόταν σκεπασμένο με χόρτα και εντελώς αδια-

τάρακτο. Αλλά κατά τήν κρίση του 1933, έξι κυνη-γοί θησαυρών νοίκιασαν τη γη και άρχισαν νά σκά-βουν. Στά 1935 δέν απέμεινε έκεί παρά ένα σεληνια-κό τοπίο, με κρατήρες ηφαιστείων φτιαγμένους απόανθρώπους, σωρούς από σκόνη και τά διασκορπισμένακομμάτια αυτού, πού oi αρχαιολόγοι είχαν ονομάσει«έναν από τους πιό καταπληκτικούς κρυψώνες τελε-τουργικών υλικών, πού βρέθηκαν ποτέ στην περιοχήτου λόφου». Κανείς ποτέ δέ θά μάθει τί αντιμετώπισανακριβώς αυτοί πού έσκαβαν στό κέντρο του λόφου— γιατί έχουμε μόνο σκοτεινές αντιφατικές εκθέσειςανθρώπων, πού ενδιαφέρονταν περισσότερο στό νάύποβλέπουν ο ένας τόν άλλο παρά νά περιγράφουνλεπτομερώς τις ανακαλύψεις τους. Σέ συνέντευξη πούέδωσαν πολύ αργότερα, οι κυνηγοί θησαυρών δήλω-σαν ότι ή σήραγγα τους κτύπησε σέ ένα μεγάλο κυ-

κλικό ταφικό θάλαμο. Κύλησαν πολύτιμα αντικείμεναπάνω σέ χειράμαξες. Αφού πούλησαν ό,τι μπορού-σαν στή στιγμή, απέρριψαν τα υπόλοιπα στη γη. Ο-ταν τέλειωσε ή επίθεσή τους, κατάστρεψαν τόν λόφο μέμεγάλη βιασύνη, ματαιώνοντας τα σχέδια αντιπάλωντους, αναζητητών θησαυρών.

Κρίνοντας από τα αντικείμενα, πού επέζησαν δια-σκορπισμένα σέ μουσεία και συλλογές σέ όλη την ή-πειρο, συμπεραίνουμε ότι αντιπροσωπεύουν μια απότις ωραιότερες τέχνες της προϊστορικής Νότιας Λα-τρείας. Υπήρχαν υφαντά, όστράκινες χάνδρες, χάλ-κινοι πελέκεις, ένα καλάθι πού περιείχε 30 μάσκες κα-λυμμένες μέ χαλκό, πέτρινες ράβδοι, ομοιώματα πίπαςκαι εγχάρακτα όστρακα από κοχύλια μέ σκηνές αν-θρώπων, ίσως καί θεών. Αν είχαν ανασκαφεί κανο-νικά, τά ευρήματα αυτά θα μπορούσαν νά διαφωτίσουνένα κρίσιμο κεφάλαιο του αμερικανικού παρελθόντος.

Αντιπαραβάλλω τή σύληση του λόφου του Σπάιρομέ τήν λεπτομερή ανασκαφή, ενός άλλου κέντρου τηςΝότιας Λατρείας, του Ετόουαχ (Etowah) στή Γεωρ-γία (Georgia). Ηταν ή πρώτη σέ ευρεία κλίμακα επι-στημονική ανασκαφή στην οποία εργάστηκα, και πρίνοποιοδήποτε φτυάρι αγγίξει το έδαφος, ο Δρ ΛιούιςΧ. Λάρσον (Dr Lewis Η. Larson), ο διευθύνων τήνανασκαφή στον Λόφο C, επέβλεψε στην τοποθέτησηενός κιγκλιδώματος από αριθμημένους πασσάλουςπάνω από τή χαμηλή εξοχή του εδάφους. Οί τάφροιμας ακολουθούσαν αυτό το κιγκλίδωμα έτσι ώστε τοπεριεχόμενο του λόφου μπορούσε νά καταγραφείεπακριβώς.

Μια ανακάλυψη στο Ετοσυάχ ξεχωρίζει ανάμεσαστις πιό αξιομνημόνευτες εμπειρίες μου. Ε ν α βροχε-ρό απόγευμα Παρασκευής, τόν Ιούνιο του 1954, μα-ζεύαμε τά εργαλεία μετά από εργασία μιας ημέρας.Ξαφνικά ένας εργάτης, ο Elishe Mulkey, έδειξε έναξηροπόταμο, πού σχεδόν έκοβε έναν τοίχο της κυρίαςτάφρου. Κάτι κόκκινο εξείχε απ' τή λάσπη. Φαινότανσάν ένα πέτρινο αυτί. Απομακρύναμε τά άπορρίμααακαι τή λάσπη, γιά νά αποκαλύψουμε μιά γυαλιστερήκαι έν μέρει ζωγραφισμένη μορφή από Γεωργιανόμάρμαρο 2 πόδια ψηλή, κατά τά φαινόμενα μιας γυναί-κας. Ο σ ο περισσότερη σκόνη απομακρυνόταν — πάν-τοτε προσεκτικά, γιά νά προστατευτεί ή αρχαία ζω-γραφική — τμήματα από ένα δεύτερο άγαλμα ανα-δύονταν. Αυτό, μιά γυναικεία μορφή ήταν θραυσμένο,αλλά ένα προσεκτικό κοσκίνισμα αποκάλυψε τά χαμέ-να τμήματα. Κάποτε αυτή ή τοποθεσία είχε κρατήσειένα ευρύ ορθογώνιο ξύλινο τάφο και τ' αγάλματα τηςήταν τοποθετημένα μαζί μέ τους νεκρούς. Ποτέ άλλοιανασκαφείς της Νότιας Λατρείας δέν απεκάλυψαν τέ-τοια ζωγραφισμένα αγάλματα στην αρχική τους θέση.Ε τ σ ι αποκτήσαμε μιά νέα όψη της αρχαίας τεχνικήςστην καλύτερη μορφή της. Στιγμές σάν αυτή είναι απότις πιό έξοχες στή ζωή ενός αρχαιολόγου.

Υπήρχε μιά άλλη στιγμή και ένας άλλος Ινδιάνι-κος λόφος πολλά χρόνια πρίν, πού μέ βοήθησαν νά απο-φασίσω νά γίνω αρχαιολόγος. Ημουν ένας νεαρός 12χρονών. Ε ν α ανοιξιάτικο πρωινό περπατούσα κατάμήκος των σιδηροδρομικών γραμμών στή γενέτειραμου Κάμντεν (Camden) στή Νότια Καρολίνα, καιχάθηκα σ' ένα δαιδαλοειδές μονοπάτι μέσα στό σκο-τεινό δάσος. Ξαφνικά ένας λόφος φάνηκε μπροστά,πού έμοιαζε σάν ένας ατέλειωτος τοίχος από πεσμέναφύλλα, πού βυθίζονταν στό έδαφος. Προχώρησαγύρω άπ' τήν περιφέρεια του και αναρριχήθηκα στηναπότομη πλαγιά ως τήν επίπεδη κορυφή, σέ ύψος 32

πόδια. Ποτέ δέν θά ξεχάσω τήν αίσθηση του δέους·μπροστά στον απότομο όγκο του λόφου ή τήν έντονηπεριέργεια μου γιά τήν αρχή του και τόν προορισμότου.

Μύθος γιά μιά υπερ-φυλή δημιουργείταιΟί γενιές έχουν δει και έχουν απορήσει γιά τους χ ω -

μάτινους όγκους, τους φτιαγμένους από τους ανθρώ-πους πάνω στην ήπειρο. Οι πρώτες εγκαταστάσειςανατολικά της κοιλάδας του Μισσισιπη ανέρχονταν σέχίλιες, πολλές περιβάλλονταν από γεωμετρικά πήλινακατασκευάσματα εκπληκτικής ακριβολογίας. Μερικάείχαν το σχήμα ανθρώπων ή ζώων, άλλα ήταν πεπλα-τυσμένα στην κορυφή (προηγούμενες σελίδες). Και ήανακάλυψη τους οδήγησε σέ εντατική μελέτη. Κατάτόν 18ο και 19ο αιώνα αντανακλώντας τις ιδέες τηςεποχής, δέν μπορουσαν απλά ν' άποδοθουν οι λόφοισ' αυτούς τους «πρωτόγονους των δασών», τους ανα-τολικούς Ινδιάνους. Βαθμιαία ή εικασία αποκρυσταλ-λώνεται σ' ένα μύθο γιά «κατασκευαστές λόφων», μιάυψηλά πολιτισμένη φυλή, πού υποτίθεται ότι άκμασεπρίν φτάσουν οι Ινδιάνοι. Ποιοί ήταν οι κατασκευα-στές των λόφων; Επιζήσαντες της βυθισμένης Ατλαν-τίδας, λένε μερικοί. Αιγύπτιοι και Φοίνικες περιπλα-νώμενοι μακριά άπ' τήν πατρίδα, τολμούν άλλοι. Ηπραγματική ιστορία είναι ακριβώς σάν ραδιουργίακαι αφορά πράγματα, όχι απλούς ανθρώπους. Ο χ ι μιάμυθική υπερ-φυλή, αλλά τους Αμερικανούς Ινδιά-νους — τους προγόνους των Κρήκης (Creeks), Τσερό-κης (Cherokees), Νάτσηης (Natches). και άλλους πουπρώτοι χαιρέτησαν τους λευκούς. Τά τελευταία 20χρόνια αρχαιολογικής αναζήτησης έγιναν πολλά γιά

11

νά λυθεί το μυστήριο των λόφων. Πολύ περισσό-τερα, πραγματικά, απ' όσα έκαναν όλες οι έρευνες τωνπροηγουμένων 170 χρόνων, άφ' ότου ο Θωμάς Τζέ-φερσον (Thomas Jefferson) του οποίου ή περιέργειαδιεγέρθηκε από ένα λόφο κοντά στο Σάρλοτσβιλ (Char-lotksvilles) στη Βιρτζίνια (Virginia), έγινε ο ιδρυτήςτης Αμερικανικής αρχαιολογίας. Ο Τζέφερσον ήτανένας επιστήμονας και οι ανασκαφικές μέθοδοι πούεφάρμοσε έχουν γίνει σήμερα κανόνας πρακτικός.«Εκανα μιά κάθετη τομή στό σώμα της χειράμαξας»έγραψε, «για νά μπορέσω νά εξετάσω τήν εσωτερικήκατασκευή της». Σύγχρονοι αρχαιολόγοι συμπέρανανότι εντελώς διαφορετικοί πολιτισμοί έκτισαν τους λό-φους, σέ διαφορετικούς χρόνους· ακριβής ημερομηνία,περί τά 2.500 χρόνια πριν άπ' τον Κολόμβο. Αλλά τοέπος των λόφων έχει τήν αρχή του πολύ πιό βαθιά στόπαρελθόν και πολλές εικασίες άσχετες μέ τους λόφουςέχουν ανακατευτεί.

Το αγρόκτημα Θεόδωρου Κόστερ (Theodore Ko-ster) στό Ίλλινόις (Illinois), 45 μίλια βόρια του ΣαίνΛούις (St. Louis), στό Μισούρι, είναι μιά από αυτές.Τά 420 στρέμματα του από ασβεστόλιθο εκτείνονταιδύο μίλια από τον ποταμό Illinois. Μέχρι πρόσφατα,ο «βόριος αγρός» μεταξύ του σπιτιού του Κόστερκαι του δάσους έκρυβε ενα τμήμα της ανθρώπινηςιστορίας, σέ βάθος περισσότερο από 35 πόδια και σέχρονικό διάστημα σχεδόν 8.000 χρόνων. Κατά τήδιάρκεια τεσσάρων καλοκαιριών, ο αρχαιολόγος ΔρΣτούαρτ Στρέβερ (Dr. Stuart Strever) του Πανεπι-στημίου North Western, το επιτελείο του και ένα πλή-θος φοιτητών άνέσκαψαν τον βόριο αγρό. Ε τ σ ι ο βα-θύτατος λάκκος οδηγεί ανάμεσα από 15 σαφείς ορίζον-τες (τομείς) ή επίπεδα αρχαίας κατοχής, πίσω στό6.000 π.Χ. Εκατομμύρια κομμάτια μεγάλης αρχαιο-λογικής αξίας μεταφέρθηκαν στό Κάμπσβιλλ (Kam-psville) του Ίλλινόις, 9 μίλια από τήν περιοχή γιάεξέταση. Πληροφορίες δόθηκαν μέ προγράμματα γιάηλεκτρονικούς υπολογιστές. Τά στατιστικά τους απο-τελέσματα απεκάλυψαν λεπτές αλλαγές στον τρόποκατασκευής των προϊόντων διά μέσου των εποχών.

Μιά ανασκαφή Κόστερ στην οποία παρευρέθηκατο περασμένο καλοκαίρι θά μπορούσε εύκολα νά γε-μίσει ένα διώροφο σπίτι. Το σκληρό πάτωμα από κι-τρινωπά χρωματισμένη άμμο, απέδειξε τήν ύπαρξη

12

Στρεφόμενος κατά μήκος της εξοχής ο μεγάλος οφιοειδήςλόφος προκαλεί πολλά ερωτήματα γιά τους μυστηριώδειςδημιουργούς του. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι προωρίζετομόνον γιά τελετουργικές λατρείες από ανθρώπους τούπολιτισμού ADENA πού άρχισαν νά κτίζουν λόφους γύρωστά 1000 π.Χ. Συγκεντρωμένοι στην κοιλάδα τού ποταμούΟχάιο, οι κάτοικοι των δασών άσκησαν μιά λατρεία γιά τόνθάνατο και κατασκεύασαν εκατοντάδες από λόφους, ώςεπί το πλείστον ταφικούς. Γύρω στά 500 μ.Χ. οι Ινδιάνοι στηΓεωργία έκτισαν μορφές από σωρούς πέτρες σάν αυτό τοπουλί κοντά στά ΕΑΤΟΝΤΟΝ (αριστερά) πού τά φτερά τουέχουν άνοιγμα 120 πόδια. Οι σημερινοί επισκέπτες το ξέ-ρουν σάν ROCK EFFIGY MOUND (πέτρινο αετό ομοίωμαλόφου). (Ν. G. S.)

εδαφικού εργαλείου (ήταν ο βυθός του ορίζοντα (ήτομέα) 8, κατά συνέπεια), Ε ν α ς τοίχος υψωνότανσε 18 πόδια στον ορίζοντα 1 (τομέα 1), μετα-γενέστερη χρήση της περιοχής, περιλαμβάνοντας,φυσικά, το αγρόκτημα του Θεόδωρου Κόστερ. Το χρο-νικό διάστημα, πού περικλειόταν από τους δύο ορί-ζοντες (τομείς) συνοψίζει την ιστορία των λόφων τωνΑμερικανών Ινδιάνων και τα πρότυπα τους. Οταν οορίζοντας 8 γνώρισε τα βήματα των ανθρώπων, γύρωστο 4.200 π.Χ., ή εποχή των παγετώνων είχε πέρασει.μόνον πριν 4.000 χρόνια, οι ελέφαντες και άλλα με-γάλα μαστοφόρα είχαν εξαφανιστεί. Ο άνθρωπος, κυ-ρίως ο κυνηγός, βαθμιαία προσαρμοζόταν σέ μια νέαζωή βασισμένη στο μικρό κυνήγι, σέ τροφές από άγριό-χορτα και ψάρια. Είχε φτάσει, κατά προσέγγιση, σταμέσα της αρχαϊκής περιόδου, μιας αρχής ανάπτυξηςτων πληθυσμών, λόγω αφθονίας του φυσικού πλούτουκατά το διάστημα από το 8.000 ώς το 1.000 π.Χ.

Αρχή μιας πλουσιότερης, πιο τακτοποιημένης ζωής.

Οί δρόμοι περιπλάνησης του ανθρώπου βράδυναν,έπειτα στην πραγματικότητα σταμάτησαν δημιουρ-γώντας αναρίθμητες βάσεις από ομάδες κυνηγών, ψα-ράδων και συναθροιζομένων. Σαφώς διακρινόμενοιπεριφερειακοί πολιτισμοί αναδείχτηκαν άπ' αυτές τιςαποικίσεις. Ακόμα και του Κόστερ το αξιοσημείωτοστρώμα της προϊστορίας διηγείται μόνον τμήμα αυτήςτης ιστορίας, και οι αρχαιολόγοι πρέπει νά στραφούνκαι κάπου αλλού για άλλες λεπτομέρειες. Μεταξύ του3.500 και 2.500 π.Χ., όταν οι κάτοικοι του ορίζοντα6 του Κόστερ έφτιαχναν μαχαίρια και τροχούς απόκόκκαλα, οι Ινδιάνοι στή λίμνη Λαμόκα (Lamoka)στα νότια της Πολιτείας της Ν. Υόρκης έφτιαχνανπέτρινες ξύστρες και λαξευμένα σκαρπέλα. Αυτά τάεργαλεία μας δίνουν μιά πρώιμη απόδειξη ικανότηταςξυλογλυπτικής. Σύγχρονοι Ινδιάνοι στό ανατολικόΟύινσκόνσιν προσθέτουν ένα ακόμα στοιχείο στηνπροϊστορία — σφυρηλατώντας όγκους από φυσικό.χαλκό σέ μαχαίρια και ακόντια.

Στά νότια, οι ταφικές περιοχές της αρχαϊκής πε-ριόδου, στό Ιντιαν Κνόλλ (Indian Knoll), στό Κεντά-κυ (Kentucky) διευρύνονταν αργά. Γνωρίζουμε απόμιά αφθονία από λειασμένα πέτρινα εργαλεία και στο-λίδια, πού βρέθηκαν σ' αυτούς τους τάφους, ότι μιάάλλη όψη του αρχαϊκού πολιτισμού αναπτύχτηκε:απόδοση τιμών στό νεκρό μέ υλικά αγαθά. Γύρω στά1.100 π.Χ. οι τελευταίοι κάτοχοι της περιοχής τουΚόστερ στην αρχαϊκή περίοδο έφυγαν, εγκαταλείπον-τας λεπτές επίπεδες ζώνες στους ορίζοντες 4 και 3μέσα στην βρώμα. Πέτρες και κοκκάλινα κατασκευά-σματα βρέθηκαν έκεί, άλλα κανένα κεραμεικό δένβρισκόταν ανάμεσα στά χαλάσματα αυτών των επιπέ-δων. Η γνώση της κεραμικής δέν είχε ακόμα φτάσειστην κοιλάδα του Ιλλινόις.

Οστρακα σχημάτισαν τους πρώτους λόφους.

Αλλά πρώιμη — γύρω στά 2.000 π.Χ. — κερα-μική είχε εμφανιστεί στό νησί Στάλλινγκ, στην Γεωρ-γία και σ' άλλα ποτάμια και παράλιες περιοχές, απότο Πόρτ Γοαγιάλ στην Νότια Καρολίνα, ως το ΣαίντΤζόνς Ρίβερ στην Φλώριντα. Τά πρώτα αγγεία τηςΒορείου Αμερικής ήταν κατασκευασμένα από άργιλ-λο ενισχυμένη μέ φυτικά νήματα καί μερικά άπο τάτεμάχια ήταν διακοσμημένα μέ ανάμεικτα γεωμετρι-κά σχέδια γύρω από τά τείχη. Οί αρχαιολόγοι συχνάβρίσκουν τά κεραμικά μέσα σέ ευρύχωρα κυκλικά

Καμπτόμενη μορφή δημίου, πού σκύβει πάνω αττ' το σώματου θύματος του σ' αυτή τήν 650 χρόνων πέτρινη πίπα(επάνω) από το Σπάϊρο της Οκλαχόμα. Τέτοιες πίπες πρέπεινά βρίσκονταν στις τελετουργείες της Νότιας Λατρείας τωνκατασκευαστών λόφων-ναών. Τρία κεφάλια συνθέτουν ένα800 χρόνων αγγείο πού βρέθηκε στο Τενεσσυ (κάτω). Ήπέτρινη πίπα είναι 9 3/4 ίντσες ψηλή, το κεραμικό αγγείο 7ίντσες ψηλοί και τά δυό από το AMERICAN INDIAN MUSEUMτης Νέας Υόρκης. CARMELLO GUADAGNO. (Ν. G. S.)

13

Ινδιάνος αθλητής σέ πίπα από το MUSKOGEE, της Οκλαχό-μα, αγκαλιάζει μια πέτρα CHUNGKE (κάτω). Αφού έρριχνετήν πέτρα, ο παίκτης και ο αντίπαλος του εκσφενδόνιζανκοντάρια στα σημείο πού πίστευαν ότι θά σταματήσει ήπέτρα. Ενας άλλος παρατηρητής στα 1775 ανέφερε ότι οιανατολικοί Ινδιάνοι έπαιζαν CHUNGKE. Κεραμική μποτίλιασέ σχήμα τροφού (πάνω) ήρθε από το Ιλλινόϊς. Η πέτρινηπίπα 8 1/2 ίντσες ψηλή, το κεραμικό αγγείο 5 3/4 ίντσες καιτά δύο από το Μουσείο επιστήμης και Εθνικής ιστορίας τούCLAYTON στό Μισσούρι. (Ν. G. S.)

περιφράγματα φτιαγμένα από σωρούς από όστρακα— οι πρώτοι Ινδιάνικοι λόφοι της Αμερικής. Του-λάχιστον 20 αστράκινοι δακτύλιοι σημειώθηκαν στιςακτές των νησιών στην Γεωργία και στην Νότια Κα-ρολίνα. Ο ευρύτερος, πού τοποθετείται στό νησί Σα-πέλο, στην Γεωργία, έχει έκταση μεγαλύτερη από 300πόδια και σχηματίζει μια επιχωμάτωση 7 πόδια, άποθαλασσινά όστρακα. Ποιος ήταν ο σκοπός του; Οί αρ-χαιολόγοι δέν ξέρουν. Άλλα ή μονιμότητα της κατα-σκευής προύποθέτει ένα σχέδιο. Και ίσως ένα βαθμόεορταστικής δραστηριότητας απαράμιλλο στην αρ-χαϊκή ανατολή της Βορείου Αμερικής στο 2.000 π.Χ.Σέ μια ευτυχισμένη εποχή» έγραψε ο Δρ ΆντόνιοΟύώρινγκ «ή ακτή ανάμεσα στο Πόρτ Ροαγιάλ καιΑλταμάχα (ποταμός) ήταν κατά πάσα πιθανότητατο πιό πολιτισμένο σημείο στις Ανατολικές Ηνωμέ-νες Πολιτείες...».

Κατά μερικούς αρχαιολόγους, τά αγγεία μέ τή φυ-τική βαφή και oι Νοτιοανατολικοί οστράκινοι δακτύ-λιοι είσηγούνται μιά δελεαστική πιθανότητα: αξιοση-μείωτα μακρινά παράλια ταξίδια από τήν Νότια Α-μερική στην Γεωργία καί τήν Βόρεια Καρολίνα, γύρωστό 2.400 π.Χ. Γιατί ο συνδυασμός των όστράκινωνδακτυλίων και άλλα όμοια άγγεία είναι γνωστά μόνο ά-πό μιά άλλη περιοχή του δυτικού ημισφαιρίου,στην ακτήΚαριμπώ της Κολομβίας. Είναι μιά εκπληκτική σύμ-πτωση, αλλά οι αρχαιολόγοι δέν μπόρεσαν νά επιβε-βαιώσουν τή θεωρία. Γύρω στό 1.500 ώς το 1.000π.Χ., όταν άναγειρόταν ο ορίζων 3 του Κόστερ, ένα.από τά πιό πρώιμα συστήματα λόφων χωρίς όστρακαέκανε τήν εμφάνιση του. Πρόσφατα ή περιοχή, κοντάστό Μακόν Μπαγιού της Λουιζιάνα, αγοράστηκε από·τήν επιτροπή κρατικών πάρκων, γιά να εξασφαλιστείή διατήρηση του. Ονομάζεται σήμερα Πόβερτυ Πόϊντκαί σχηματίζει μέ τις 6 χαμηλές κορυφές του έναμισό οκτάγωνο σέ έκταση 3/4 μιλίου. Στό κέντρο,στην ψηλότερη κορυφή, είναι ένας λόφος 70 πόδια, καίάλλοι φαίνονται στα βόρεια (χάρτης, σελίς ). Γιάμένα το Πόβερτυ Πόϊντ κατέχει μιά μεγάλη θέση στηνιστορία της αρχαίας Βορείου Αμερικής μ' ένα τρόποπού διαψεύδει τόν πολιτισμό του αναφορικά μέ τήσειρά των γεωγραφικών ορίων — τή χαμηλότερηκοιλάδα του Μισσισιπη. Γιατί φαίνεται πώς ή περιο-χή χρησίμευσε σαν αποθήκη ιδεών πού συνέδεαν τήνΚεντρική μέ τήν Βορειανατολική Αμερική. Ανασκα-φές στην περιοχή της Λουιζιάνα απεκάλυψαν ότι oιτεχνίτες υπερείχαν στά δημιουργήματα τους. Ε φ τ ι α -χναν κοσμήματα από κόκκινο ίασπη, αιματίτη καί άλ-λες σκληρές πέτρες, πού έφερναν από εκατοντάδες μί-λια μακριά. Αλλά, περισσότερο ενδιαφέρουσες, είναι με-ρικές από τις πήλινες μορφές, πού βρέθηκαν στο Πό-βερτυ Πόϊντ. Είχαν κεφάλια μέ σχισμές, όμοια μ' εκεί-να στις μορφές από νεφρίτη λίθο, πού φτιάχτηκαν τήνίδια εποχή κατά μήκος του κόλπου του Μεξικό απότους Ολμεκ, πού σχεδίασαν τά πρώτα εκτεταμέναλατρευτικά κέντρα της Κεντρικής Αμερικής.

Το δεύτερο μέρος

στό επόμενο.

14

Διεθνής ΒιβλιοπαρουσίασηΕκδοτικός Οίκος: SOUVENIR PRESS, LONDONΑγγλικά: Καθ. Τζών Τέηλορ-BLACK HOLES

(Μαύρες Οπές)Το τέλος του Σύμπαντος; Η ύπαρξη «μαύρωνοπών» στό διάστημα (πυρακτωμένα άστρα πού χά-νουν τελικά τή βαρύτητα τους) παρουσιάζει μίαπιθανότητα ότι ολόκληρο το Σύμπαν θα μπορουσενά έχει τήν ίδια τύχη και νά καταλήξει σέ μίαμεγάλη μαύρη οπή. Ο Καθ. Τέηλορ εξηγεί σαφέ-στατα μέ τί μοιάζει μιά μαύρη όπή και γιατί είναιτόσο επικίνδυνη γιά τήν ανθρωπότητα (2,50στερλίνες).

Εκδοτικός Οίκος: ROBERT HALE, LONDONΑγγλικά: Νέβιλλ Ράνταλλ - LIFE AFTER DEATH(Ζωή μετά θάνατο).

Οταν ένα διάσημο αγγλικό σύνταγμα σφάχτηκεστά 1914 κι από τους 1000 άνδρες του επέζησανμόνο 31, ο επικεφαλής αξιωματικός αποφάσισενά ανακαλύψει «τί συμβαίνει μετά». Εθεσε πολ-λές ερωτήσεις, τόσο γιά τους ζωντανούς όσο καιγιά τους νεκρούς καί τέλος, ο κύριος Ράνταλι κα-ταχώρησε καί εκτίμησε τις απαντήσεις από 500διαφορετικές πηγές τις οποίες κατέταξε σ' ένα σα-φές χρονικό γιά τήν εμπειρία του θανάτου καθώςκαί μιά περιγραφή της ζωής πέρα από τόν τάφο.(3 στερλίνες).

Βέρα Στάνλεϋ Αλντερ—THE FIFTH DIMENSION(Η Πέμπτη Διάσταση)

Αυτό το βιβλίο προβλέπει ριζικές κοινωνικές, πο-λιτικές, εκπαιδευτικές καί επιστημονικές αλλαγές.Περιγράφει τή σχέση της σημερινής επιστήμηςμέ τήν Τέταρτη Διάσταση, τήν πιθανή φύση μιαςπέμπτης διάστασης καθώς καί τά πιθανά αποτελέ-σματα πού θά έχουν οι διάφορες δραστηριότητεςκαί τά πειράματα πού θά γίνονται όταν θά άνακα-λυφτεί αυτή ή πέμπτη διάσταση (1,65 στερλί-νες).

Τζών Μπλόφελν— WHEEL OF LIFE (Ό Τροχόςτης Ζωής: Αυτοβιογραφία ενός βουδιστή άπ' τήΔύση).— Ό Τζών Μπλόφελντ γεννήθηκε στηνΑγγλία αλλά έζησε πάνω από 40 χρόνια στην Ανα-τολή καί έγραψε ένα συγκινητικό κι ολοζώντανοχρονικό της μακροχρόνιας παραμονής του έκείκαί των σχέσεων πού είχε μέ σοφούς καί λάμας.Μας λέει πώς ήταν το Πεκίνο τήν εποχή της δό-ξας του, γιά τά ταξίδια του σέ περιοχές απάτητεςγιά τους δυτικούς καί, τέλος, γιά το σημαντικότε-ρο γεγονός της ζωής του : τή μύηση του στην Ταν-τρική μορφή του Βουδισμού. (2,25 στερλίνες).

Μετάφραση : J. Κ: THE PROPHECIES OF PARA-CELSUS (Οί προφητείες του Παράκελσου).— Οίπροφητείες περιλαμβάνουν 32 αλληγορικές είκό-νες καί καθεμιά τους συνοδεύεται από ένα προ-γνωστικό, έναν πρόλογο καί μιά διασάφηση. Οίεικόνες του Παράκελσου είναι συνήθως ασαφείς.Εβλεπε το μέλλον σάν μιά σειρά από εικόνες πούμπορούσε νά περιγράφει μόνο μέ μιά χρονολογικήσειρά. Ο αναγνώστης είναι υποχρεωμένος νά χρη-σιμοποιήσει διορατικότητα καί φαντασία γιά νάβγάλει δικά του συμπεράσματα απ' τους υπαινι-γμούς του Παράκελσου. (Εικονογραφημένο, 2,00στερλίνες)

Παραμχάνσα Γιογκανάντα — AUTOBIOGRAPHYOF A YOGI (Αυτοβιογραφία ενός Γιόγκι). Ο Γιό-γκανάντα υπήρξε ο πρώτος μεγάλος Ινδός Διδάσκα-λος πού έζησε πολύν καιρό στή Δύση. Αυτή είναιή ίστορία της ζωής του γραμμένη γιά δυτικούςαναγνώστες. Περιγράφει μέ ολοζώντανες λεπτο-μέρειες τή μακρόχρονη πνευματική εξάσκηση τουκάτω άπ' τήν καθοδήγηση του Σρί Γιουκτεσβάρ,ενός δασκάλου πού θυμίζει το Χριστό καί δίνειμιά περιγραφή των καταπληκτικών Ικανοτήτωντων συγχρόνων Ινδών αγίων πού παρακολούθησεσάν αυτόπτης μάρτυρας. (Εικονογραφημένο, 2,45στερλίνες).

Εκδοτικός Οίκος KINDLER VERLAG, Μόναχο,

ΓερμανικάΓκεόργκ Ρύππελ VOGELFLUG (Το πέταγμα των

πουλιών). Τά μυστηριώδη βιολογικά φαινόμενατων αποδημητικών πουλιών περιγράφονται μέ πολ-λές λεπτομέρειες καί πλαισιώνονται από εξαιρε-τικές φωτογραφίες πού πήρε ο ίδιος ο συγγραφέαςστό ταξίδι του στό Σπίτζγκερν, τήν Αφρική καίτά νησιά Γκαλάπαγκος (Εικονογραφημένο, έγχρω-μο και ασπρόμαυρο, 192 σελίδες, 48 γερμ. μάρκα).

Εκδοτικός Οίκος G. BELL AND SONS, Λονδίνο,

ΑγγλικάΝτέσμοντ Βάρλεϋ SEVEN, THE NUMBER OF

CREATION (Επτά, ο αριθμός της δημιουργίας)Μιά παράξενη εξερεύνηση στό είδικό νόημα πούκρύβουν οι αριθμοί καί ειδικότερα το επτά απόθρησκευτικής, δεισιδαιμονικής καί πολιτιστικήςπλευράς. Ο συγγραφέας ξεκινάει άπ' τή μεσαιω-νική αλχημεία μέχρι τή σύγχρονη ψυχιατρική,από τά σχέδια πού έχουν τά σημερινά τραπουλό-χαρτα μέχρι τις κοσμογονικές παραδόσεις όλωντων λαών. (Κυκλοφορεί τόν Απρίλιο, 192 σελί-δες, 67 σχεδιαγράμματα, 5 στερλίνες).

Βάν ντέρ Βέερ Μόερμαν HIDDEN WORLDS (Κρυμ-μένοι Κόσμοι) Γιατί οι αρχαίοι πολιτισμοί τηςΑιγύπτου, της Κίνας, της Ινδίας καί της Αμερι-κής εμφανίζονται τόσο ξαφνικά, σχεδόν ταυτό-χρονα, μετά από χιλιάδες χρόνια λίθινης εποχής;Μήπως εξωγήινοι έφεραν τήν τέχνη του πολιτι-σμού στή γή, ή μήπως ήταν αποτελέσματα μιαςπαγκόσμιας καταστροφής πού εξαφάνισε ξεχα-σμένους σήμερα πολιτισμούς;

Ντάνκαν Λούναν MAN AND THE STARS (Ο άν-θρωπος καί τά άστρα—Επαφές καί επικοινωνίεςμέ εξωγήινες ευφυίες). Σάν Πρόεδρος της ΣκωτικήςΕταιρίας γιά τήν Αστροναυτική Τεχνολογία καίΕρευνα, ο συγγραφέας κατάφερε πρόσφατα νάαποκρυπτογραφήσει ραδιοφωνικά μηνύματα πούελήφθησαν μυστηριωδώς στή δεκαετία του 1920καί πού δέν είναι παρά μιά σειρά από αστρονο-μικούς χάρτες. Τά μηνύματα αυτά τά εξέπεμπε έναδιαστημόπλοιο σέ τροχιά γύρω άπ' τή γή. Η προέ-λευση του τοποθετείται στό γαλαξία του Βοώτηεδώ καί 13.000 χρόνια. Μήπως ήταν ένα SOS πούέστελναν πρόσφυγες από κάποιον πλανήτη πούέπαψε νά είναι κατοικήσιμος ; Πού νά βρίσκονταιτώρα; Τί νά ξέρουν γιά μας; (Εικονογραφημένο,3 στερλίνες).

15

τοτε...που δεν υπηρχε το

χαρτιΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΖΟΣ

Βουσμάνικες βραχογραφίες (δεξια-κά-τω) ατό σπήλαιο Ουώλκ-υ-α ατή Ροδεσία.Εκτός από τις πασίγνωστες βραχογρα-φίες των σπηλαίων Λασκώ και Αλταμίρα οάνθρωπος παρουσίασε μια παγκόσμιατάση γιά απεικόνιση. Εδώ αναπαριστά-νεται ίσως σκηνή κυνηγιού χαρακτηρι-στικών ζώων της αφρικανικής πανίδας(Φωτογραφία GLYN EDWARDS, COPYRI-GHT Ρ. Ε. CLEATOR).

Μιά ενδιαφέρουσα αναδρομήστους χρόνους εκείνους όταν οιάνθρωποι προσπαθούσαν νά δι-αιωνίσουν τήν σκέψη τους πάνωσέ διάφορα υλικά. Η ιστορίατης γραφής είναι ή ιστορία τουανθρώπινου πολιτισμού. Μιά ε-νατένιση στις πηγές απ' όπου οιπρόγονοι μας άντλησαν τήν δύ-ναμη γιά νά φτάσουν στα ανώτε-ρα στάδια της εξέλιξης.

Σήμερα πού έχουμε συνηθίσεικάθε μορφή χαρτιού πού κυ-κλοφορεί, πού τά βιβλία έ-

χουν κατακλύσει τον κόσμο και τοκάθε είδος εντύπου έχει εισβάλειστή ζωή μας, είναι αλήθεια ότι λί-γες φορές άναρωτιόμαστε τί χρησι-μοποιούσαν τήν εποχή ή κατά τήνδιάρκεια των εποχών πού δέν υπήρ-χε το χαρτί. Θά είναι συναρπαστικόνά προσπαθήσουμε ν' απαντήσουμεστην ερώτηση αυτή καί τούτο γιατίυπάρχει μιά ατέλειωτη ποικιλία υ-λικών πάνω στά οποία προσπάθη-σαν οι άνθρωποι νά χαράξουν τίςσκέψεις τους. Μιά ποικιλία πού πολ-λές φορές μοιάζει νά είναι υπερβο-λική σχετικά μέ τά μέσα πού διέθε-ταν οι άνθρωποι της κάθε εποχής.

Σέ προηγούμενο σημείωμα μαςείχαμε μιλήσει διά τήν αινιγματική«γραφή» των Ινκας, το περίφημοσύστημα quipu πού αποτελιόταν ά-πό έγχρωμους κόμπους καί σχοινιά.Ας μού επιτραπεί ή έκφραση, ότι το

quipu είναι ένας προοδευμένος τρό-πος γραφής σέ σχέση βέβαια μέ πολ-λούς άλλους, πού χρονικά είναι προ-γενέστεροι. Το θέμα είναι πολύ συ-ναρπαστικό καί αρκετά εκτεταμένο.Γιά το λόγο αυτό θά το παρουσιά-σουμε μέ μιά σειρά από σημειώμα-τα πλαισιωμένα μέ αυθεντικές όσοκαί ενδιαφέρουσες φωτογραφίες.

' Ο Δρ. Πήκραφτ το 1919 έγραψε ένα άρθρο γιά τά εξυμνούμενα Μενχίρ ή όρθιεςπέτρες της κοιλάδας τού Μάρνη ποταμού (Γαλλία). Χρονολογούνται πολύ μεγά-λης ηλικίας, περίπου 6.000 π.Χ. και είναι αξιοσημείωτα γιά το γεγονός ότι εμφανί-ζουν περίεργα ανάγλυφα σημεία από τά οποία αυτό πού κεντρίζει είναι ή εθυμοτυ-πική αναπαράσταση ενός ανθρώπινου προσώπου. Αυτό και ο γενικός χαρακτήραςτης διακόσμησης φαίνεται νά τονίζουν μιά στενή ομοιότητα μεταξύ των βράχωναυτών και προϊστορικών αντικειμένων, από το Χισσαρλίκ και τά Ελληνικά νησιά. Τάσημεία επίσης μοιάζουν έντονα μέ τις συμβολικές αναπαραστάσεις πικτικών βρά-χων της Σκωτίας (φωτογραφ. COLIN BORD).

Στή διάρκεια των χιλιετιών πούή φυσική ομιλία του ανθρώπου χρει-άστηκε γιά νά ολοκληρωθεί στό ση-μερινό φωνητικό μας πολύγλωσσο,ποικίλο σύστημα επικοινωνίας, πα-ρουσιάστηκε έντονη ή ανάγκη τηςγραπτής απεικόνισης των λόγων καιτων σκέψεων των ανθρώπων. Ητανμία βαθύτερη ανάγκη του άνθρωπουή επιθυμία του αύτη, πού σιγά-σιγάεξελίχτηκε γιά νά φτάσει στά σημε-ρινά συστήματα.

Από το 40.000 πΧ. και έδώ αρ-χίζει ή εξέλιξη αύτη της γραφής·στό πρό των 40.000 ετών διάστημααπόκτησε ο άνθρωπος τη φυσικήτου ικανότητα της ομιλίας. Υπολο-γίζεται ότι από το 100.000 π.Χ. ωςτά 40.000 π.Χ. ήταν ή χρονική πε-ρίοδος πού ή ανθρώπινη κοινότηταδιαμόρφωσε και διάπλασε τους διά-φορους ήχους και φθόγγους και πα-ρουσίασε τις στοιχειώδεις εκφρά-σεις της ομιλίας. Από εκεί και μετάή εξέλιξη πήρε το δρόμο πού της α-νήκε.

Σάν πρώτα δείγματα γραφής μπο-ρούμε νά θεωρήσουμε τις αναπαρα-στάσεις καί έγχαράξεις ζώων καιλοιπών συμβόλων μέσα στά σπή-λαια της παλαιολιθικής εποχής. Πα-λαιότεροι ιστορικοί καί μελετητέςδέν περιλάμβαναν τά σχέδια αυτάστά συστήματα γραφής, όπως καίπολλά άλλα πού αναφέρονται σέ συ-στήματα λαών της Αμερικανικής η-πείρου, π.χ.-το quipu. Ή διάστασηαυτή συνεχίζεται. Είναι όμως γεγο-νός ότι τά σπηλαιογραφικά αυτάσχεδιάσματα δέν μπορούν νά χαρα-κτηριστούν σάν έργα τέχνης μ ό ν ο .

Ισως θά 'ταν υπερβολή νά τά χα-ρακτηρίσουμε σάν καλλιτεχνική δε-ξιοτεχνία των ανθρώπων της εποχήςεκείνης. Τέχνη είναι από την άποψητης απεικόνισης, της ομορφιάς, τηςνατουραλιστικής τους διάθεσης, αλλάδέν έγιναν γιά νά ικανοποιήσουν τιςαισθητικές ανάγκες των τότε ανθρώ-πων. Τά σχέδια αυτά ήταν ένα σύ-στημα επικοινωνίας των πρωτογό-νων, όπως συμβαίνει καί σήμερα α-κριβώς μέ τις πρωτόγονες φυλές.«Ο κυνηγός πού θά έβλεπε κάπουζωγραφισμένη σέ μιά πέτρα τήν ει-κόνα ενός θηρίου νά τρώει έναν άν-θρωπο, ασφαλώς, θά καταλάβαινεπώς στό σημείο εκείνο υπήρχε κίν-δυνος από ανθρωπόφαγα θηρία. Μέτήν ίδια λογική ο αρχηγός μιας φυ-λής, πού θά 'παίρνε από ένα γείτονααρχηγό χαραγμένη σ' ένα κομμάτιξύλο μιά εικόνα πού θά έδειχνε πέντεσκοτωμένους βούβαλους, ένα καζάνινά βράζει, ένα μισοφέγγαρο καί πολ-λούς ανθρώπους νά κάθονται καί νάτρώνε, θά καταλάβαινε πώς το μή-νυμα αυτό ισοδυναμούσε μέ πρόσ-κληση γιά γλέντι (όταν το φεγγάριήταν μισό) επειδή οι γείτονες κυνη-γοί σκότωσαν πέντε βουβάλια» (Αλ.Ν. Οίκονομίδης, «Γραφή», στό «Λε-ξικό Κοινωνικών Επιστημών», σελ.1655).

Επιμείναμε στό σημείο αυτό γιάνά τονίσουμε ότι οι ιχνογραφικές αυ-τές αναπαραστάσεις αποτελούν τουςπροδρόμους των μετέπειτα συστη-μάτων γραφής. Στήν πρώτη αυτήφάση βλέπουμε ότ ι τά τ ο ι χ ώ -μ α τ α τ ω ν σ π η λ α ί ω ν ,κ α ί ο ι δ ι ά φ ο ρ ο ι β ρ ά -

χοι., χρησιμοποιήθηκαν γιά νά με-ταφέρουν ένα μήνυμα.

Τά υλικά γραφής πού χρησιμο-ποίησε ο άνθρωπος δέν περιορίστη-καν εκεί. Σέ μιά περίοδο, πού κατάτον Robert Claiborne κράτησε απότο 20.000-6.500 π.Χ., ένα από τάυλικά πού χρησιμοποιήθηκαν γιά α-πεικόνιση σημείων καί συμβόλων ή-ταν τά κ ό κ κ α λ α τ ώ ν ζ ώ -ω ν, γεγονός πού κατά τον συγγρα-φέα, έλαβε χώρα κυρίως στην Αφρι-κανική ήπειρο. Οι έγχαράξεις αυτέςπάνω σέ οστά αποτελούν τους προ-δρόμους της γραφής, καί φανερώ-νουν τήν τάση γιά τη διαφύλαξη καίδιάσωση γραπτών αναφορών (Ro-bert Claiborne, «The Birth ofWilting», σελ. 20). Εντελώς πρό-σφατες όμως έρευνες απέδειξαν, με-τά από μικροσκοπικές εξετάσεις, ό-τι καί στην Ευρώπη, στις περιοχέςόπου αναπτύχθηκε ο άνθρωπος τουΚρό-Μανιόν, Γαλλία κυρίως, ανάμε-σα στά άλλα μέσα απεικόνισης πούχρησιμοποιήθηκαν, περιλαμβάνονταικαί οστά ζώων. Ο αρχαιολόγος Ale-xander Marshack πού έκανε τήν α-νακάλυψη αύτη, υποστηρίζει ότι ήχρονική αυτή περίοδος περιορίζεταιστις χρονολογίες από 37.000-10.000π.Χ.

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι είναιένα γενικό φαινόμενο ή χρήση τωνοστών γιά τήν έγχάραξη μηνυμά-των ή σημειώσεων, χρήση πού πα-ρουσιάζεται καί συνυπάρχει μέ τις

Επιγραφές σέ μαντικά οστά χρονολο-γούμενα από το 1300 π.Χ. Ανήκουν μετα-ξύ των νωρίτερα γνωστών παραδειγμά-των της Κινεζικής γραφής. Οί επιγραφέςείναι γραμμένες πάνω σέ κόκκαλα βο-διού καί χρησιμοποιούνταν γιά μαντι-κούς σκοπούς (Φωτ. από το βιβλίο τούσυγγραφέα "Ιστορία καί εξέλιξη της γρα-φής")·

17

Μαντικά οστά μέ επιγραφέςχρονολογούμενα από το1300 π.Χ. Οι επιγραφές είναιγραμμένες πάνω σέ καβού-κια χελώνας και χρησιμοποι-ούνταν για μαντεία. (Φωτ.από το βιβλίο του συγγρα-φέα).

εγχαράξεις σέ τοιχώματα σπηλαίωνή βράχων κ.λπ. (Alexander Mar-shack : Exploring the mind of IceAge, Man, Περ. National Geogra-fic, τομ. 147, Ι. σελ. 64).

Το ίδιο φαινόμενο θά επαναλη-φθεί αργότερα από τους Κινέζους,πού θα χρησιμοποιήσουν τα περίφη-μα «μαντικά οστά». Οι Κινέζοι θά

χρησιμοποιήσουν κυρίως ο σ τ άβ ω δ ι ο ύ, και κ ε λ ύ φ η ( κ α -β ο ύ κ ι α ) χ ε λ ώ ν α ς . Τ ο γεγο-νός αυτό πρέπει να συνέβη πολύ πα-λιά, δεδομένου ότι τα παλαιότερακινέζικα «χρονικά» ανάγουν τήν ευ-ρεση της γραφής στή βασιλεία τουFu-Hi (2852-2838) και των διαδό-χων του Huang-Ti και Ta-Yu. Τα«μαντικά» αυτά οστά, ανακαλύφθη-καν τελείως συμπτωματικά : «Τήμέρα π.χ. πού ένας χωρικός οργώνο-ντας το χωράφι του βρήκε κομμάτιααπό κόκκαλα και πήγε νά τά προσφέ-ρει στους φαρμακοτρίφτες γιά τρίμ-ματα από «κόκκαλα δρακόντων» πούεκείνοι τά πουλούσαν πανάκριβα έξαιτίας των θεραπευτικών (υποτίθε-ται) ιδιοτήτων τους, ο αγαθός άνθρω-πος δεν ήξερε πώς άνοιγε ένα απότά πιο συναρπαστικά και τά πιο γό-νιμα κεφάλαια της κινεζικής αρχαιο-λογίας. Πόσα όμως από αυτάτά «κόκκαλα δρακόντων» δεν κοπα-νίστηκαν κι έγιναν σκόνη, ώς τήστιγμή πού διαπιστώθηκε πώς αυ-τά τά λείψανα, σκεπασμένα μ' αινι-γματικά σύμβολα, αντιπροσώπευαντόν πιο πολύτιμο θησαυρό μαντικώνοστών των πιο παλιών δυναστειώνκαι διηγούνται τήν ιστορία του πιοπανάρχαιου πολιτισμού» (MarcelBrion : Η Ανάσταση των ΝεκρώνΠολιτειών, σελ. 82).

Τά οστά πού ανακαλύφθηκαν μέ

Κατά τήν διάρκεια ανασκαφών στην ε-παρχία Χονάν, Κινέζοι αρχαιολόγοι ανα-κάλυψαν μιά σειρά τάφων όπου είχαν τα-φεί διάφοροι Χάν. Σπάνιας αξίας αντι-κείμενα διασώθηκαν έτσι μεταξύ των ο-ποίων κείμενα και εικόνες σέ μετάξι, εγ-χάρακτες λουρίδες από μπαμπού, χάρ-τες κλπ. Στήν εικόνα απεικονίζεται τμή-μα της διδασκαλίας τού LAO-TZU γραμ-μένο σέ μετάξι. Γράφτηκε κατά τήν διάρ-κεια της βασιλείας τού Αυτοκράτορα HUI194-180 π.Χ. (Φωτ. CHINA PICTORIAL)

τόν τρόπο αυτό αφορούσαν ερωτή-σεις διαφόρων ατόμων προς τους μάν-τεις και είχαν σάν κύριο σκοπό νάμάθουν τήν τελική έκβαση ενός γε-γονότος πού τους αφορούσε. Διάφο-ρες ερωτήσεις πού ο μάντης είχε χα-ράξει πάνω σ' ένα κομμάτι κόκκαλοαπό τήν ωμοπλάτη ενός βοδιού ή πά-νω σέ όστρακο (καβούκι) χελώνας.Το αντικείμενο κατόπιν ριχνότανστή φωτιά και ανάλογα μα τά σκα-σίματα πού είχε υποστεί έβγαινεκαι ή απάντηση. Ο κινεζικός συντη-ρητισμός είχε διαφυλάξει τις χιλιά-δες των οστών αυτών και καβουκιώνσέ αρχεία, πού άφού ανακαλύφθη-καν μας εξιστόρησαν ανάγλυφη τήνκαθημερινή ζωή ενός λαού, κάνον-τας έτσι τόν πολιτισμό των Τσάνγκν' αναστηθεί.

Γνωρίζουμε ότι στο τέλος του4ου π.Χ. αι. ο Κινέζος μοναχός Φά-Χιέν πού ξεκίνησε νά γνωρίσει τιςχώρες των Βουδιστών, μετά απόδεκαπεντάχρονο ταξίδι έγραψε τιςεντυπώσεις του πάνω σέ τ α φ τ άα π ό μ π α μ π ο ύ . Τ ο μπαμπούόμως είχε χρησιμοποιηθεί και δια-φορετικά. Ενα από τά πιο διαδεδο-μένα υλικά γραφής στήν Κίνα ήτανο ι π ι ν α κ ί δ ε ς α π ό ξ ύ λ ο ήαπό μ π α μ π ο ύ . Ρόλο σημαν-τικό σάν υλικό γραφής στήν Κίνα,έπαιξε και το μ ε τ ά ξ ι μέχρις ότου,ανακαλύπτοντας οι Κινέζοι το χαρτί,παραμερίστηκε, αν και στον 6ο μ.Χ.αίώνα γνωρίζουμε ότι Κινέζοι καλ-λιγράφοι έγραψαν Βουδιστικά κεί-μενα σέ μετάξι (γιά το χαρτί καιτήν εποποιία του, θά αναφέρουμε σέμελλοντικό σημείωμα). Κινέζικαα γ γ ε ί α α π ό μ π ρ ο ύ ν τ ζ οχρησιμοποιήθηκαν επίσης γιά νάέγχαράξουν θρησκευτικές παραστά-σεις. Τά αγγεία αυτά τά χρησιμο-ποιούσαν στις θρησκευτικές τελε-τές κυρίως.

Τήν ίδια περίπου χρονική περίο-δο στις Ινδίες ή γραφή και τά μέσαγραφής παίρνουν οριστικές μορφές.Δέν μας ενδιαφέρει εδώ ή ποικιλίατων γραφών αλλά αυτή των γραφι-κών μέσων. Οί χ α λ κ ο γ ρ α φ ι -κ έ ς π λ ά κ ε ς (ταμραπάττρα)και οι π έ τ ρ ε ς ήσαν το υλικό τωνεπιγραφών. Τά χειρόγραφα στήνσανσκριτική(=διακοσμημένη) γλώσ-σα λέγονται «ποστάκα» από το ι-ρανικό «πόστ» πού σημαίνει δέρμα,αλλ' άπ' ότι γνωρίζουμε ή περγαμη-νή δέν χρησιμοποιήθηκε ποτέ στήνΙνδία. Σάν γραφικές ύλες πιό γνω-

στά ήταν τά υφάσματα, και οι φυ-τικές ίνες δίχως όμως νά 'χουμε πει-στικές αποδείξεις γιά τήν ύπαρξήτους. Απλά και μόνο περιοριζόμα-

18

στε στις ασαφείς δηλώσεις του Στρά-βωνα και του Κόιντου Κούρτιου.

Η πιό σημαντική ύλη γραφής πούχρησιμοποιούσαν στην Ινδία ήτανπάντοτε τ ά φ ο ι ν ι κ ό φ υ λ λ α(ταλαπάττρα) πού κομμάτια τουςέχουν βρεθεί στην Κεντρική Ασίαάπό τόν πρώτο ήδη αιώνα μ.Χ. «Καιδή εν πολλαίς χώραις της Ινδικήςκαι της Ανατολής τά φύλλα τωνφοινίκων υπήρξαν έπί αιώνας πολ-λούς έν χρήσει και έξακολουθούσινά χρησιμεύωσιν ακόμη και την σή-μερον προς τοιούτον σκοπόν, απο-τελούντα ύλην έξαίρετον και στερεάν.Χειρόγραφα δέ γεγραμμένα έπί φύλ-λων φοινίκων ανεκαλύφθησαν κατάτά τελευταία έτη έν Νεάπολη (τωνΑνατολικών Ινδιών) έχοντα ήλι-κίαν πολλών εκατονταετιών». (Ε.Θόμψων : Εγχειρίδιον Ελληνικήςκαι Λατινικής Παλαιογραφίας, σελ.145, Αθήνα, 1903).

Ε ν α σπάνιο δείγμα φοινικόφυλ-λων γραμμένων σώζεται στό Βρετα-νικό Μουσείο. Το φυτό πού χρησι-μοποιούσαν είναι το Corytha Um-braculli fora linn ή borassus for-mis linn (Βόρασσος ο ριπιδιόφυλ-λος, μέ τήν ονομασία του Λινναίου).Τά φύλλα, πού γράφονταν και απότις δύο πλευρές κατά μήκος, τά το-ποθετούσαν το ένα πάνω στό άλλοκαί τά συγκρατούσαν μ' ένα σπάγγο,

Εξακόσιες δέκα λουρίδες μπαμπού εγχό-ρακτες ανακαλύφθηκαν στις ανασκαφέςστό Χουάν, στό τάφο Ν. 3. Κάθε μιά απόαυτές φτάνει σέ μήκος τους 27,4 πόν-τους. 200 από αυτές τις σπάνιες λουρί-δες μπαμπού αποτελούν μιά συλλογήιατρικών θυσαυρων γραμμένες σέ απα-ράμιλλο στυλ από τόν HUANG ΤΙΝΕΙCHING (Φωτ. CHINA PICTORIAL).

πού περνούσε από μιά ή δυο τρύπεςστη μέση του φύλλου.

Α π ό τόν φυτικό κόσμο θά προέλ-θει και το θαυμάσιο υλικό πού κατάκόρο χρησιμοποιούσαν ακόμα πριναπό μερικές εκατονταετίες, ο π ά -π υ ρ ο ς . (Γιά τόν πάπυρο θά γρά-ψουμε σ' επόμενο σημείωμα μας).Οι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν τόνφλοιό τήν φιλύρας γιά γραφικό υλι-κό (φιλύρα λέμε το φλαμούρι ή φλα-μουριά). Ειδικότερα, οι βόρειοι λαοίχρησιμοποίησαν τόσο τόν εξωτερικόφλοιό όσο και τόν εσωτερικό γιάγραφή. Τά φύλλα των δέντρων, δενυστέρησαν βέβαια όσον αφορά τήχρήση τους σάν γραφικά υλικά. Τοφαινόμενο τούτο μπορούμε νά το ε-ξηγήσουμε, αν σκεφθούμε ότι τάφύλλα των δένδρων υπήρξαν μιά πο-λύ άμεση πρωτόγονη μορφή ύλικου,σέ μιά εποχή, όπου τά συνήθη υλικάγραφής ή δέν είχαν ανακαλυφθεί ήήταν πανάκριβα. Εξ άλλου, ή επι-πόλαια και παροδική χρησιμότηταπού παρείχαν δέν δικαιολογούσε τήνχρήση άλλου ανθεκτικότερου ύλικούκαι οπωσδήποτε ακριβότερου.

Κάτι αντίστοιχο μέ το φαινόμε-νο των Ινδιών δέν μπορούμε νάβρούμε στην Ευρώπη, γιατί δέν φύ-εται σ' αύτή κανένα φυτό πού τάφύλλα του νά μοιάζουν μέ τόν φοίνι-κα. Χρησιμοποιήθηκαν όμως τά φύλ-λα διαφόρων άλλων δέντρων γιά πιόπρόχειρους σκοπούς, όπως π.χ. τηςελιάς. Το έθιμο αυτό της χρήσης τωνφύλλων της έλιας ονομάστηκε π ε -τ α λ ι σ μ ό ς ή έ κ φ υ λ λ ο φ ο -ρ ί α. Ο πεταλισμός ή έκφυλλοφο-ρία ήταν ή απόφαση πού έπαιρνανγιά τήν αποβολή ενός βουλευτή απότή Βουλή. Η απόφαση αυτή λαμ-βανόταν μετά από ψηφοφορία, κατάτήν οποία οι βουλευτές ψήφιζαν γρά-φοντας πάνω σέ φύλλα ελιάς. Το έ-θιμο αυτό διατηρήθηκε μόνο στιςΣυρακούσες μέ το όνομα πεταλι-σμός, ενώ στην Αθήνα ήταν γνωστόσα έκφυλλοφορία. Η χρήση του πε-

Σπανιώτατη φωτογραφία πού παρουσιά-ζει το μοναδικό ίσως στον κόσμο διασω-μένο Σανσκριτικό χειρόγραφο σέ φύλλαφοινικιάς. Γράφτηκε περίπου το 1200μ.Χ. Είναι δέ σπάνια γιά τόν λόγο ότι ήμορφή τού υλικού ήταν τέτοια πού δένεπέτρεπε τήν διάσωση πολλών δειγμά-των (Φωτ. Βρετανικό Μουσ.)

ταλισμού στην Αθήνα δέν είχε βρειπρόσφορο έδαφος. Τελικά, το 509π.Χ. αποφάσισαν νά χρησιμοποιούνό σ τ ρ α κ α (μικρά κομμάτια απόσπασμένα αγγεία) αντί των φύλλωντης ελιάς, απ' όπου και ή λέξη «ο-στρακισμός». (History of the Hu-manity, τόμ. 2ος, σελ. 90, στήσημείωση). Γιά τή χρήση των φύλ-λων των δένδρων έχουμε μιά έγκυ-ρη μαρτυρία από τόν Πλίνιο όπουαναφέρει ότι «πρότερον δέν υπήρχεή χρήσις χαρτιών, συνήθιζον δέ νάγράφωσιν έπί φύλλων φοινίκων, είταδ' έπί φύλλων δένδρων τινών» (Πλι-νίου, Nat. Hist., XIII, II).

Εκτός από τά φύλλα της ελιάςχρησιμοποιήθηκαν επίσης και τάφ ύ λ λ α τ η ς δ ά φ ν η ς γιάμαντικούς σκοπούς. Ο π ω ς π.χ. α-ναφέρει ο Πλίνιος, τά δαφνόφυλλαχρησίμευαν γιά πρόχειρες σημειώ-σεις στην αρχαιότητα. Ο Βιργίλιοςαναφέρει ότι ή Σίβυλλα έγραφε πάνωσέ φύλλα δίχως όμως νά ονομάζει τοείδος του φυτου πού χρησιμοποιού-σε. Αντίθετα από ένα γνωμικό τουΕλβίου Κίνα, μαθαίνουμε ότι ή μ α-λά χ η (κοινή μολόχα) χρησίμευεσάν γραφική ύλη. (Π. Κατηφόρη :Ο χάρτης και αί γραφικαί τέχναι,σελ. 8). Αλλα φυτά πού χρησιμο-ποιήθηκαν ήταν τά φ ύ λ λ α τ ο υκ α λ π ά σ ο υ ή κ α ρ π ά σ ο υ ,

19

ενός είδους λίνου (καλείται και «βέ-ρατρον το λευκόν»), τά φ ύ λ λ ατης μ υ ρ σ ί ν η ς (μυρτιάς), «π ρ α-σ ό φ υ λ λ α ή σ κ ο ρ ο δ ό φ υ λ λ α »φ ύ λ λ α κ ι σ σ ο ύ και «μήλον».Ε δ ώ «μήλον» εννοείται το «μήλοτου παραδείσου» το φυτό μ ο ύ σ αή κ ο ι ν ή (Ν.Γ. Πολίτου, «Πα-λαιογραφική σταχυολογία» στα Λα-ογραφικά Σημειώματα, τ.Γ.' σελ.166). Ο Πολίτης αναφέρει επίσηςκαι ένα άλλο φυτό, «πασιθέα ή άρτε-μισία» το κοινό φυτό α μ β ρ ο σ ί α(Βλέπε και Διοσκορίδης, 3, 127«Παρόμοιος αψίνθω, μείζων δε καίλιπαρότερα τά φύλλα έχουσα»).

Από ξύλο κατασκευάζονταν οι« κ ε ρ ω μ έ ν ε ς π ι ν α κ ί δ ε ς »πού ή χρήση τους εξαπλώθηκε αρκε-τά γρήγορα λόγω της φθηνής αξίαςτου υ λ ι κ ο ύ όσο και της ευκολίας στη

Κερωμένα πινακίδια πούσυνδέονται μέ αργυρούς δα-κτυλίους. Οταν ήταν δύομαζί καλούνταν δίπτυχο, τρίατρίπτυχο κοκ. Στό κοίλωμαπού φαίνεται, τοποθετούσαντο κερί πού το λείαιναν μέκάποιο εργαλείο γνωστό σάνκέστρο. Πλάι το εργαλείοκέστρο κατά σχεδίασμα τούDONNER.

χρήση του. Οι κερωμένες πινακίδες,«κεκηρωμένα πινακίδια», είναι κα-θαρά ελληνικής καταγωγής, πού αρ-γότερα μέ τη ρωμαϊκή κατάκτησηγνώρισαν ευρεία διάδοση και χρησι-μοποιήθηκαν σέ πλήθος εργασίες, αλ-λά κυρίως τις χρησιμοποιούσαν γιάνομικές πράξεις. Ή εμφάνιση τωνκερωμένων πινακίδων έμοιαζε μέτη σημερινή σχολική πλάκα πούχρησιμοποιούμε στην παιδική ηλι-κία. Τετραγωνισμένα ξύλα σκάβον-ταν στην επιφάνεια έως κάποιο ορι-σμένο βάθος, ενώ γύρω-γύρω άφη-ναν το ξύλο άθικτο. Ε τ σ ι δημιουρ-

20

γουσαν μιά γωνιασμένη λακούβα μέξύλινο πλαίσιο και γέμιζαν τή λα-κούβα μέ κερί. Χρησιμοποιώνταςένα μεταλλικό κονδυλοφόρο πού ο-νομαζόταν στύλος, έγραφαν πάνωστην κερωμένη επιφάνεια ό,τι ήθε-λαν. Ο στύλος στην μία άκρη τουήταν αιχμηρός και στην άλλη πλα-τυσμένος. Ε τ σ ι αυτός πού χρησιμο-ποιούσε τήν κερωμένη πινακίδα μπο-ρούσε νά ξήσει τά γραμμένα και ά-φού λείαινε τήν επιφάνεια έγραφε εκνέου.

Οι νόμοι του Σόλωνα ήταν γραμ-μένοι πάνω σέ ξύλινες πινακίδες ά-πό πύξο (ο πύξος είναι αειθαλές δέν-τρο μέ σκληρό κιτρινωπό ξύλο). Γιάτις πινακίδες αυτές χρησιμοποιού-σαν επίσης κοινό ξύλο από οξιά ή έ-λατο. Σπάνιες είναι οι πινακίδες κα-τασκευασμένες από ακριβό ξύλο κί-τρου. Μεταγενέστερα της ρωμαϊκήςπτώσης και του διχασμού της αυ-τοκρατορίας, βρίσκουμε πινακίδεςκατασκευασμένες από έλεφοντο-στούν και πολύ σπάνια πινακίδεςχρυσές.-

Προηγουμένως άναφέρανε ότι οιΚινέζοι χρησιμοποίησαν π ι ν α κ ί -δ ι α α π ό ξ ύ λ ο μ π α μ π ο ύαλλά και αυτό το ίδιο το μπαμπούδίχως καμιά ιδιαίτερη επεξεργασία.Πρέπει δε νά προσθέσουμε σ' αυτή

τήν ξύλινη «γραφική» ποικιλία τάμπαμπού της Νέας Καληδονίας καιτις ά δ ε ι ε ς δ ι έ λ ε υ σ η ς τ ω ναυτοχθόνων Αυστραλών. Ο Ροβιν-σώνας Κρούσος, στο ομώνυμο μυ-θιστόρημα του Defoe, γιά νά μπο-ρεί νά γνωρίζει πόσα χρόνια, μήνεςκ.λπ. παρέμεινε στο νησί του, χάρα-ζε στον κορμό ενός δέντρου γραμμές,τελείες και διάφορα άλλα σημείακαθαρά ενδεικτικά των ημερών, ε-βδομάδων, μηνών κ.λπ. Αλλά οΚρούσος δεν έκανε τίποτε άλλο απότο νά χρησιμοποιεί ένα παλιό σύ-στημα υπολογισμού και αναφορώνπού είχε χρησιμοποιήσει το Βρετα-νικό Θησαυροφυλάκιο γιά τήν ανα-φορά αποδείξεων μεταξύ των ετών1.100 έως το 1826. Και το Βρετανι-κό Θησαυροφυλάκιο, δεν έκανε τίπο-τα άλλο από το νά μιμείται, έστωεν αγνοία του, τους πρωτόγονουςΑυστραλούς και άλλους Πολυνή-σιους πληθυσμούς.

Μακρόστενα τεμάχια ξύλου πα-ρουσιάζονται νά έχουν έγχαράξεις,στήξεις, σημεία διάφορα και άλλοτε(τά νεότερα) σημειώσεις γραφικές.

Εικόνα οστράκου πού χρησιμοποιήθηκεκατά τόν εξοστρακισμό τού Θεμιστοκλήλίγο πριν από το 470. Γράφει πάνω ΘΕ-ΜΙΣΘΟΚΛΗΣ ΦΡΕΑΡΡΙΟΣ.

Υπάρχει μια θαυμαστή ποικιλία τέ-τοιων ξύλων πού ορισμένα από αυ-τά χρησιμοποιήθηκαν σαν αναγνω-ριστικά στοιχεία ή ακόμα και σανδιαβατήρια από τις αγγλικές αρ-χές. Τή χρήση του ξύλου αρκετάεπισταμένη τή διαπιστώνουμε στηνΑμερικανική ήπειρο από τους προ-κολομβιανούς πολιτισμούς, γιά τουςοποίους θ' αφιερώσουμε ενα ιδιαί-τερο άρθρο της μεγάλης έκτασης τουθέματος.

Επιστρέφοντας στους μεσογεια-κούς πολιτισμούς, διαπιστώνουμε ό-τι οι Βαβυλώνιοι και οι Σύριοι προ-τιμούσαν σάν μέσο γραφής εκείνο τουλικό πού άφθονο τους παρείχε ή πε-ριοχή όπου ζούσαν. Π ι ν α κ ί δ ε ςα π ό ψ η μ έ ν ο π η λ ό ψημένοείτε σε φούρνο (κυρίως) ή υπαίθρια,στον ήλιο. Από τους ψημένους αυ-τούς πλίνθους, πού ονόμαζαν άβακεςπροέρχεται καί το φαινόμενο του ο-στρακισμου με τά κομμάτια απόσπασμένα άγγεία και όχι πάνω σεθαλάσσια όστρακα όπως πολύ συ-χνά έχει παρανοηθεί (Σημ. συγγρ. Τάθαλάσσια όστρακα καθεαυτά σάνγραφικό υλικό χρησιμοποιήθηκαν σεπολύ πρωτόγονη περίοδο. Είναι αμ-φισβητήσιμο αν μπορούν νά έχουνκάποια θέση στην ιστορία της γρα-φής γενικά. Σήμερα ακόμη χρησι-μοποιουνται τά θαλάσσια όστρακααπό πολλές φυλές της Ινδονησίας,Φιλιππίνων καθώς καί από πρωτό-γονες αυστραλιανές φυλές. Προσω-πικά είχα εξετάσει παρόμοια όστρα-κα μέ θρησκευτικές ή μαντικές πα-ραστάσεις στο Κολόμπο της Κεϋλά-νης καί στη Μανίλλα, πρωτεύουσατων Φιλιππίνων στά διάφορα ταξίδιαμου. Η χρήση των θαλάσσιων οσ-τράκων γενικότερα, είναι περισ-σότερο διακοσμητική παρά σάν«γραφικό» υλικό. Σάν διακόσμησηδέ, χρησιμοποιούνται πολύ από τουςΙάπωνες).

Ειδικά όμως μέ τά όστρακα τουόστρακισμου οι Ρωμαίοι τά τελειο-ποίησαν, καί τά μετέτρεψαν σε πρα-γματικά ψηφοδέλτια, δίνοντας τουςκανονικό σχήμα, γιά νά διευκολύνε-ται ή καταμέτρηση τους. «Οστρακαονόμασαν οι αρχαιολόγοι αυτά τάπλακίδια μέ την ελαφριά γραφή πούσέ εξαιρετικές περιπτώσεις αντικα-θίστανται από το ευγενέστερο γρα-φικό υλικό της αρχαιότητας, τόν πά-πυρο» (Werner Keller : Η Βίβλοςώς ιστορία λαών καί πολιτισμών,σελ. 259-260):

Τά όστρακα χρησιμοποιήθηκανγιά πολύ απλές σημειώσεις ή άλλεςπρόχειρες δουλειές. Δέν έχουμε κα-νένα «όστρακο» πού πάνω του νά

γράφτηκε κάποιο κείμενο σοβαρήςμορφής. Τήν ελαφρότητα της χρή-σης των οστράκων διαπιστώνουμεαπό παλιές ενδείξεις. Το 1959 στάέρείπια κοντά στο Αβνεγιάμ, 13 χιλ.νότια του Τέλ-Αβίβ, εντελώς τυ-χαία, βρέθηκε ενα μοναδικό στο εί-δος του ντοκουμέντο, ένα όστρακοπού μας αφηγείται τήν περίπτωσητης κατάσχεσης ενός μανδύα. Η ε-πιστολή αυτή ανήκει στον 7ο π.Χ.αιώνα καί το κείμενο είναι καθαρο-γραμμένο μέ μελάνι πάνω σ' ένα πή-λινο άβάκιο-όστρακο καί περιέχειτήν απολογία υπεράσπισης του χω-ρικού που του κατάσχεσαν τόν μαν-δύα». . καί πήρε τόν μανδύα τουδούλου σου, όταν είχε τελειώσει τήσυγκομιδή καί όλοι οι αδελφοί μουθά μαρτυρήσουν προς οφελός μουσύμφωνα μέ τήν αλήθεια ότι δέν έ-χω κανένα χρέος» (Werner Kel-ler, στο ίδιο, σελ· 302).

Από το ζωικό βασίλειο ο άνθρω-πος προσπορίστηκε το θαυμάσιο υ-λικό πού έμεινε στην ιστορία σάνπ ε ρ γ α μ η ν ή (κατεργασμένο δέρ-μα) ή δ ι φ θ έ ρ α (ακατέργαστο).Η περγαμηνή κατασκευαζόταν απόδέρμα ζώου κατάλληλα επεξεργα-σμένου. Τά δέρματα πού χρησιμο-ποιουσαν συνήθως προέρχονται απόπρόβατα, όνους, κατσίκες καί δαμα-λια. Ή επεξεργασία τους είναι ή έ-

ξής :Κατ' αρχήν άποξέραιναν τά δέρ-

ματα εκθέτοντας τα στον ήλιο. Α-φού τά άφηναν γιά ορισμένες μέ-ρες, τά βουτουσαν κατόπιν μέσα σέάσβεστόνερο ώστε νά εξαφανιστείτο λίπος καί νά πέσουν οι τρίχες.Στό άσβεστόνερο παρέμεναν επίτρεις ήμερες συνεχώς. Κατόπιν τάέβγαζαν, τά άποξέραιναν καί στήσυνέχεια τά έτριβαν μέ ελαφρόπετρακαί γύψο ώστε νά λειανθουν καί νάεξαλειφθούν οι ανωμαλίες του δέρ-ματος. Τελικά άλειβαν το δέρμα μέφοινικόλαδο γιά νά μαλακώσει καίτο παράδιναν γιά νά χρησιμοποιη-θεί. Ε τ σ ι , ή περγαμηνή αποκτούσεφινέτσα, ευλυγισία, μείωση του βά-ρους της, ένώ ταυτόχρονα μειωνό-ταν ο όγκος της λόγω της τριβής.

Στούς Φοίνικες οφείλεται ή χρήσηκαί διάδοση της π ε ρ γ α μ η ν ή ς .Τόν 2ον π.Χ. αιώνα, πρώτοι αυτοίφρόντισαν εξαιρετικά τήν κατεργα-σία των δερμάτων γιά γραφικούςσκοπούς, στην Πέργαμο (εξ ού καίπεργαμηνή). Η εφεύρεση από τήνΠέργαμο πέρασε στή Μικρά Ασίακαί από εκεί διαδόθηκε ευρύτατα,τόσο σέ έκταση όσο καί σέ χρονικήδιάρκεια, ώστε ο Γκαίτε διακρίνον-τας την ανάμεσα στ' άλλα γραφικάυλικά, της αφιέρωσε τους επόμενουςστίχους :

μά μία περγαμηνή, γραμμέ-νη, σφραγισμένη,

είναι φάντασμα, πού όλοι το τρομά-ζουν,

στην πέννα κι όλα ο λόγος λες πε-θαίνει

καί το κερί καί το πετσί εξουσιάζουν.

(Γκαίτε : «Φάουστ» μετάφρ. Χα-τζοπούλου, σελ. 77).

Χρήστος Λάζος

Τά πέντε αυτά τεμάχια ξύλων παρουσιάζουν διάφορες ποικιλίεςενός από τά παλαιότερα μνημόνια πού έχουν ανακαλυφθεί. Τάαριθμητικά αυτά μνημόνια, κατά τήν διάρκεια της χρήσης του απότους προϊστορικούς χρόνους ώς πρόσφατα παρείχαν αριθμητικέςπληροφορίες μέ τήν βοήθεια των χαράξεων καί των σημείωνπούχουν χαραγμένα πάνω τους. Τά τέσσερα κομμάτια στην κορυ-φή χρησιμοποιήθηκαν από αυτόχθονες Αυστραλούς καί παρου-σιάζουν μιά ενδιαφέρουσα ποικιλία σχημάτων. Το δείγμα δεξιάείναι τυπικό από αυτά πού χρησιμοποιούσε το Βρετανικό Θησαυ-ροφυλάκιο (Φωτ. TIME-LIFE INC).

21

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΧΑΜΕΝΩΝ ΚΟΣΜΩΝ

ΜΟΥMARA CALABRI

ΓΗΧΩΡΙΣ

ΟΝΟΜΑΜιά χαμένη πολιτισμική κοιτί-δα. Η εξαφάνιση της ήταν τό-σο τέλεια πού ούτε το όνομάτης δέν γνωρίζουμε. Η τύχηπού βοήθησε στην ανεύρεσημιας πλάκας της έδοσε καί τοσυμαβατικό της όνομα ΜΟΥ

Α ν ο άνθρωπος δέν είχε νιώ-σει τήν ανάγκη, από αμνη-μόνευτους χρόνους, νά τι-

μάει τους νεκρούς του, ομορφαίνον-τας τους τάφους τους ανάλογα μέτον πολιτισμό πού σιγά σιγά απο-κτούσε, πολλά πράγματα του παρελ-θόντος δέν θά είχαν φτάσει ώς έμας.

Χάρη στους πιό περίφημους τά-φους—τους τάφους των Φαραώ—μπορέσαμε νά εξακριβώσουμε σε τι υψη-λό βαθμό πολιτισμού είχε φτάσειο πανάρχαιος εκείνος λαός : ολό-κληρους θησαυρούς γνώσεων πού μαςαφήνουν κατάπληκτους από θαυμα-σμό καί αμηχανία.

22

Ενας άλλος τάφος, λιγότερο γνω-στός, αποκάλυψε τήν πιθανότηταμιας πραγματικότητας ακόμα πιό εκ-πληκτικής. Μιας πραγματικότηταςπού, εννοείται, είναι ακόμα τυλιγμέ-νη μέ το πέπλο του μυστηρίου.

Ε ν α μεγάλο μέρος της Μογγο-λίας καλύπτεται από τήν άγονη καίπετρώδη έρημο Σα-Μό (ΕρημοςΓκόμπι).

Σ' αυτή τήν περιοχή, οι Αμερι-κανοί παλαιοντολόγοι ανακάλυψαντά λείψανα ενός γιγαντιαίου ζώου,πού λεγόταν ΒΑΛΟΥΧΙΤΕΡΙΟΝκαί ήταν ένα από τά πρώτα θηλαστι-κά πού έζησαν σέ κείνη τήν περιοχή

στην Ολιγόκαινη Περίοδο, καθώςκαί μερικά αυγά δεινοσαύρου πού α-πέδειξαν ότι αυτό το προϊστορικόζώο ήταν ώοτόκο.

Αντιθέτως, ο Ρώσος αρχαιολό-γος, καθηγητής Κοσλώφ, έκανε ανα-σκαφές σέ μιαν αρχαία πόλη, τήΧάρο-Χότα, πού έχαιρε μεγάλης φή-μης καί δόξας όταν ή Σα-Μό δένήταν ή άγονη καί απρόσιτη έρημοςπού παρουσιάζεται σήμερα στά μά-τια των επισκεπτών, αλλά μιά γόνι-μη περιοχή, πλούσια σέ βλάστησηκαί νερά.

Η ηλικία της Χάρο-Χότα θά'πρεπε νά ανέρχεται στά 5.000 πε-ρίπου χρόνια π.Χ., άλλα μετά τιςπρώτες ανασκαφές, ο Κοσλώφ αντι-λήφθηκε ότι, μερικά μέτρα κάτω άπ'τά θεμέλια της πόλης, υπήρχαν εν-δείξεις κτισμάτων ακόμα πιό παλιών.

Τότε, ο αρχαιολόγος άρχισε έρευ-νες σέ μεγαλύτερο βάθος και ανακά-λυψε ίχνη μιας πόλης πού υπολόγισεηλικίας 18.000 ετών, μέ υπόλειμμα-

τα ναών, κολώνες καί βασιλικούςτάφους. Σ' έναν άπ' αυτούς του τά-φους, ο καθηγητής Κοσλώφ βρέθη-κε αντιμέτωπος μ' ένα από τά πιοσυνταρακτικά ευρήματα.

Σέ μια τοιχογραφία άναπαρίστά-νονταν δύο νεαροί βασιλιάδες : τοστέμμα τους ήταν ένας κύκλος χω-ρισμένος στα τέσσερα καί στο κέν-τρο είχε ένα σημείο πού έμοιαζε μετο γράμμα «Μ».

Αυτή ή «σφραγίδα» έχει εξαιρε-τική σημασία αν λάβουμε υπόψημας τή χρονολογία πού υπολογίζεταιότι χτίστηκε ο τάφος.

Ας εξετάσουμε για λίγο αυτό τοσχέδιο : σύμφωνα με τήν απόκρυφηθεολογία της αρχαίας εβραϊκής θρη-σκείας, ο κύκλος αντιπροσωπεύει τήΓη, τά τέσσερα χωρίσματα αντιπρο-σωπεύουν τά βασικά στοιχεία, δη-λαδή αέρα, γη, νερό καί φωτιά, ενώτο κεντρικό σχήμα έχει μιαν ακριβήπολιτική ή θρησκευτική σημασίασαν το «μάτι του Θεού» ή το «πεν-τάγωνο του Εζεκιήλ».

Αυτό το «Μ», στό κέντρο τηςσφραγίδας πού ανακαλύφθηκε, μπο-ρούσε να έχει μια πολιτική σημασίακαί ν' αποτελούσε το σύμβολο τηςβασιλείας των δύο εστεμμένων.

Μή μπορώντας να προτείνουν κα-μιά θεωρία για τήν ονομασία της ά-γνωστης χώρας, οι ερευνητές συμ-φώνησαν να της δώσουν για όνοματή φωνητική του γράμματος «Μ»,δηλαδή Μού. (Σημ. του Μετ. Πρό-κειται γιά τή λατινική προφορά τουέλληνικου γράμματος «Μ»).

Καί εξάλλου, το πρωταρχικό ό-νομα της ερήμου Γκόμπι είναι Σα-Μό καί αυτή ή ονομασία, όπως θάδούμε παρακάτω, βρίσκεται παντού,σέ οτιδήποτε έχει σχέση μέ το μυ-στηριώδες Βασίλειο πού, από τώραθά ονομάζουμε καί μείς «Μού».

Θά πρέπει λοιπόν νά υποθέσουμεότι στην απομακρυσμένη αυτήν έ-ρημο, είχε ανθίσει ένας πανάρχαιοςπολιτισμός πού παρήκμασε σιγά σι-γά διότι ή περιοχή αποξεραινότανπροοδευτικά καί συνεπώς οι κάτοι-κοι της εγκατέλειπαν ένα έδαφοςπού μεταμορφωνόταν σέ άγονο κιεχθρικό ;

Ο χ ι , ή ιστορία αυτή δέν είναι τό-σο απλή, ούτε τόσο περιορισμένη.Καί γιά τή Μού επίσης, όπως καίγιά τήν Ατλαντίδα, πρέπει ν' ανα-διφήσουμε στά πρώτα χρόνια της ύ-παρξης της Γης.

Α π ' τόν περασμένο αιώνα, δηλα-δή από τότε πού οι αρχαιολογικέςέρευνες άρχισαν νά γίνονται μέ επι-στημονική βάση, διάφοροι ερευνη-τές παγκόσμιας φήμης βρέθηκαν

συχνά άντιμέτωποι μέ ανησυχητικάερωτήματα : μύθους, θρησκείες,γραφές καί κτίσματα πού, ενώ—εντε-λώς· απρόοπτα— ανήκουν ακριβώςστην ίδια τεχνοτροπία, εμφανίζον-ται τόσο στή Μογγολία όσο καί στηνΙνδία, τόσο στην Κίνα καί τήν Αί-

γυπτο όσο καί στην προκολομβιανήΑμερική.

Ή πρώτη αιγυπτιακή πυραμίδα,προς τιμή του Φαραώ Ζώσερ, έχεισκαλοπάτια, ακριβώς όπως καί οιασιατικές καί αμερικανικές πυραμί-δες. Τά κινέζικα βάζα πού ανήκουνστις αρχαιότερες δυναστείες έχουναναπαραστάσεις μέ στολίδια καί σύμ-βολα ανάλογα μέ κείνα πού διακο-σμούσαν τήν αγγειοπλαστική Προ-Μάγια, ένώ τά περίφημα φτερωτάκαλύμματα της κεφαλής πού θεω-ρούνται σαν αποκλειστικότητα τωνέρυθροδέρμων της Αμερικής, τάφορούσαν οι Αιγύπτιοι των πρώτωνπεριόδων.

Το 1935, μιά αποστολή υπό τήδιεύθυνση του αρχαιολόγου ΓκαρσίαΠαγιόν, έκανε έρευνες σχετικές μέτόν πολιτισμό του αρχαίου Μεξικούκαί κατάφερε ν' ανακαλύψει στά βά-θη της ζούγκλας μία από τις μεγα-λύτερες πόλεις της φυλής των Τοτο-νάκων, τήν Ταχίν. Πίσω άπ' το πυ-κνό δίχτυ των αναρριχητικών καίστή μέση τών ερειπίων μιας πόλης πούθά πρέπει νά ήταν καταπληκτική, τάμέλη της αποστολής έμειναν έκθαμβαμπρος σέ μιά πυραμίδα. Ή έκπληξηοφειλόταν στό γεγονός ότι δέν επρό-κειτο γιά μιά συνηθισμένη πυραμίδαμέ σκαλοπάτια, αιγυπτιακής τεχνο-τροπίας : βρισκόντουσαν μπρος σέμιά πυραμίδα μέ κοιλώματα, κλα-σικής άσιατικής τεχνοτροπίας.

Ορίστε πώς τήν περιγράφει οΠιέρ Ονορέ στό βιβλίο του γιά τουςαρχαίους πολιτισμούς της ΛατινικήςΑμερικής :

«Η μεγάλη πυραμίδα της Ταχίνέχει σχέση μέ τή νοτιοανατολικήΑσία : όχι μόνο στό κάτω μέρος τουοικοδομήματος, αλλά καί στις δια-κοσμήσεις καί τά κοιλώματα, είναιακριβώς ή ίδια μέ τις παγόδες τηςγιρμανικής νεκρόπολης Παγκάν. Αλ-λά καί όσον άφορα στή διακόσμησημπορούμε νά πουμε το ίδιο γιά τάευρήματα πού αναφέρονται στή φυ-λή των Παράτσας, στό Περού. Στίςδύο άκρες του Ειρηνικού βλέπουμετους χαρακτηριστικούς φτερωτούςδράκους, μέ τά κοντά φτερά σέ σχή-μα δρεπανιού, κλασικού κινέζικουστυλ».

— Μά, αυτά είναι πράγματα νε-κρά !, μπορεί νά πει κανείς.

Τότε, ας μιλήσουμε γιά «πρά-

Αρχαίο περουβιανό αγγείο (Πεδιάδα Σι-κάμα, Βόρειο Περού) μέ αναπαράστασηαυλητού. Είναι αξιοσημείωτη ή ομοιότη-τα της μορφής καί της τεχνοτροποίας μέτο γλυπτό (κάτω) πού δείχνει τόν Βασι-ληά-ιερωμένο Γκουντέα της Λαγκάς τούπολιτισμού των Σουμερίων. (Το άγαλμαβρέθηκε απ' τόν Ε. Ντε Σαρζέκ κοντάστό Τέλλο.) Τόσο στον τύπο όσο καί στήδιευθέτηση των στολιδιών, ή σχέση τουςείναι φανερή. Αλλά, πάνω απ' όλα, στήσύλληψη της καλλιτεχνικής ιδέας καίπραγματοποιήσεως φαίνεται ο κρίκοςπού συνδέει τά δύο έργα, αντιπροσω-πευτικά δυό πολιτισμών πού, κανονικά,δέν θά 'πρεπε νά έχουν καμμιά σχέση κάιεπαφή.

23

Γιουτακαν. Τσίτσεν Ιτζά. Αυτό το πυραμιδοειδές κτίσμα πού λέγεται "Το Κάστρο"έχει τήν ίδια εμφάνιση μέ τις αιγυπτιακές πυραμίδες μέ τά χαρακτηριστικά τουςσκαλοπάτια. Είναι μία απ' τις αμέτρητες περιπτώσεις ομοιότητας πού βρίσκουμεανάμεσα σ' αυτούς τους δύο τόσο απομακρυσμένους πολιτισμούς και πού μάςυποχρεώνουν όλο και περισσότερο νά πάρουμε στό σοβαρά τήν υπόθεση ότι στόπολύ μακρινό παρελθόν υπήρχε εύκολος τρόπος επαφής και επικοινωνίαςμεταξύ των δύο ηπείρων μέ αποτέλεσμα τήν αμοιβαία επιρροή στά ήθη και έθιμα.Δεξιά, ή πυραμίδα του φαραώ Ζώσερ, χτισμένη ατή Σάκκαρα γύρω στό 2750 π.Χ.,παρουσιάζει καθαρά τά ίδια αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του "Κάστρου" στόΤσίτσεν Ιτζά.

γματα ζωντανά». Καί, αν θέλετε,για «ζωντανή φυλή».

Ενας μεγάλος Ιταλός ερευνητής,ο Αίγισθος Ροτζέρο, στό βιβλίο του«Η ΘΑΛΑΣΣΑ», συγκέντρωσε ε-θνολογικά στοιχεία μεγάλης σημα-σίας. Στή διάρκεια των ταξιδιώντου εξακρίβωσε ότι ανάμεσα στουςλαούς πού ζουν στα νησιά της Ζόντα,της Βόρνεο, των Μολούκων καί τωνΦιλιππίνων, ζει μια φυλή καθαράάρειανή.

« . . . Είναι ή μεγάλη «ώκεανικήφυλή»—γράφει επί λέξει—ένας μεγά-λος αρχαίος λαός του οποίου άγνο-ούμε τήν ιστορία. Ισως είναι οι από-γονοι των κατοίκων μιας μεγάληςηπείρου πού καταστράφηκε καί τηςοποίας μοναδικά υπολείμματα είναιαυτά τά πολυνησιακά αρχιπελάγη ;Πολλά στοιχεία θά μας έκαναν νάτο υποθέσουμε. Μόνο ένα άρκεί : ότιή ίδια ή φυσιογνωμία αυτών τωννησιωτικών ομάδων, καθώς επίσηςκαί οι γλώσσες τους, δέν διαφέρουν

24

μεταξύ τους παρά μόνο σε μικρή κλί-μακα εξωτερικής εμφάνισης καί δια-λέκτων κι αυτό σέ αποστάσεις πούφτάνουν τις εκατοντάδες καί χιλιά-δες λεύγες, άπ' τη βόρεια Αμερι-κή στις ακτές της Ασίας».

Τήν απάντηση σέ πολλά άπ' αυ-τά τά ερωτήματα τήν έδωσε, το1868, ένας Αγγλος συνταγματάρ-χης, ο Τζέημς Τσέρτσουαρντ. Ήκυβέρνηση του του είχε αναθέσει νάεπιβλέπει τή διανομή τροφίμωνστους ιθαγενείς πληθυσμούς της Ιν-δίας καί ο συνταγματάρχης είχε δε-χτεί νά φιλοξενηθεί σ' ένα Μοναστή-ρι-Σεμινάριο βουδιστών. Επειδήλοιπόν ήταν φανατικός ερευνητήςτων αρχαίων θρησκειών, περνούσετις ελεύθερες ώρες του συζητώνταςμέ τους πιό σοφούς μοναχούς τουμοναστηρίου.

Σέ μιά επίσκεψη του σέ κάτι ε-ρείπια ενός αρχαίου ναου, παρατή-ρησε κάτι παράξενα ανάγλυφα πούδέν κατάφερε νά καταχωρήσει μό-

νος του. Ενας ανώτερος ιερωμέ-νος στον όποιον απευθύνθηκε, τουεξήγησε ότι αυτοί πού είχαν φτιά-ξει τά γλυπτά ήταν οι «Νάακαλς»(Μεγάλοι αδελφοί) πού είχαν έρθειπριν πάρα πολλά χρόνια νά διδάξουνκαί νά διαδώσουν τον πολιτισμό τηςΜΟΥ, της Μητέρας Γης.

Σύμφωνα μέ τον μοναχό, στηνπραγματικότητα, όλοι οι αρχαιότε-ροι πολιτισμοί του κόσμου, στηνΑίγυπτο, τή Φοινίκη, τή Βαβυλώ-να, τή Χαλδαία, τήν Κίνα καί τήνΙνδία, είχαν δημιουργηθεί χάρη στις

διδασκαλίες καί τήν επιρροή τηςκουλτούρας της Μου.

Μάλιστα, ή ίδια ή γραφή ήτανόμοια για όλους τους λαούς καί γιάνά το επιβεβαιώσει, αποκάλυψε ότιοι «Μεγάλοι Αδελφοί» είχαν αφή-σει πίνακες όπου ήταν χαραγμένη ήπρώτη γλώσσα της ανθρωπότητας.Οί πίνακες αυτοί είχαν διατηρηθείσαν ανεκτίμητα κειμήλια στά μυ-στικά υπόγεια του μοναστηρίου.

Ο Τσέρτσουαρντ, σπρωγμένος ά-πό έντονη περιέργεια, μετά απόατέλειωτες παρακλήσεις, κατάφερενά δεί τους πίνακες καί, μέ τή βοή-θεια του σοφου μοναχού, τους απο-κρυπτογράφησε. Αναφερόντουσανστην ιστορία της δημιουργίας τηςγης, τήν κατοπινή εμφάνιση του άν-θρωπου καί τήν ακμή καί τήν άνθι-ση του πολιτισμού της Μου, πού δένήταν μόνο ένα βασίλειο, άλλα μιά

μεγάλη ήπειρος πού θά 'πρεπε νακαλύπτει το μεγαλύτερο μέρος τουΕιρηνικού Ώκεανού. Ή διήγησησταματούσε ξαφνικά, πράγμα πούτους έκανε να υποθέσουν ότι θά ύ-πήρχαν κι άλλοι πίνακες πού συνέ-χιζαν.

Κανείς άπ' τους μοναχούς δενμπόρεσε να κάνει τίποτε παραπάνωγια τόν Τσέρτσουαρντ άπ' το νά τόνστείλει σ' όλα τά Μοναστήρια Βου-διστών της 'Ινδίας, τά όποια ο συν-ταγματάρχης επισκέφτηκε μέ πει-σματική υπομονή, ένα προς ένα, χω-ρίς νά πετύχει κανένα αποτέλεσμα.

Γιά νά έχει περισσότερο καιρόστη διάθεση του, εγκατέλειψε τηστρατιωτική υπηρεσία και συνέχισετις έρευνες του, συμπεριλαμβάνον-τας στό δρομολόγιο του όλους τουςτόπους πού πιθανόν νά είχαν απο-τελέσει μέρος της αυτοκρατορίας τηςΜού : τά νησιά του Νότιου Είρη-νικού, τήν Κεντρική Ασία, τή ΝέαΖηλανδία και το Θιβέτ.

Μόνο στή Λάσα, πρωτεύουσατου Θιβέτ καί έδρα του Δαλάι -Λάμα, όπου υπήρχε το μεγαλύτεροκαι αρχαιότερο μοναστήρι βουδι-στών, μόνο εκεί, μπορούσαν νάδιατηρούνται οι δυσεύρετοι πίνακες.

Αλλά, άπ' το 1745 απαγορευό-ταν μέ αυστηρότατους νόμους σέόλους τους ξένους επισκέπτες νάμπαίνουν στή Λάσα. Γιά άλλη μιάφορά τά συστατικά γράμματα των φί-λων του μοναχών άπ' τήν Ινδία,του άνοιξαν τις πύλες της «Απα-γορευμένης Πόλης».

Η επιμονή και ή πίστη του τε-λικά άνταμοίφτηκαν: στή Λάσα βρή-κε τά περίφημα πινακίδια. Ή ιστο-ρία τώρα ήταν συμπληρωμένη.

Η Μου λοιπόν ήταν μιά μεγάληήπειρος σέ σχήμα περίπου τετρά-γωνο του οποίου οι δύο κάθετεςπλευρές αντιστοιχούσαν, ή μία στιςακτές της ανατολικής Αφρικής καιή άλλη στις ακτές της ΛατινικήςΑμερικής. Ή βάση της έφτανεσχεδόν στην Ανταρκτική, ενώ ήπάνω πλευρά ένωνε τις ακτές τηςβόρειας Αμερικής μέ τήν Ασία.

Ε φ τ ά ήταν οι μεγάλες πόλειςτης Μου, από τις οποίες ή σημαν-τικότερη, ή Ούιγκούρ, βρισκότανακριβώς στό μέρος όπου ο καθηγη-τής Κοσλώφ είχε ανακαλύψει τόνβασιλικό τάφο.

Κατά το 12.000 π.Χ., δύο τρο-μερές καταστροφές χτύπησαν τήμεγάλη ήπειρο. Ορίστε τώρα ήπεριγραφή του τρομακτικου γεγο-νότος όπως μεταφράστηκε και δη-

μοσιεύτηκε από τόν ίδιο τόν Τσέρ-τσουαρντ στό βιβλίο του «The lostcontinent of Mu» (Η χαμένηήπειρος της Μου) :

«Οταν το αστέρι Βάλ έπεσεέκεί πού σήμερα δεν έχει παράθάλασσα, οι εφτά πόλεις μέ τουςναούς και τις χρυσές τους πύλεςσείστηκαν συθέμελα, άναψε μιά με-γάλη πυρκαϊά και οι δρόμοι γέμι-σαν πυκνό καπνό. Οί άνθρωποι άρ-χισαν νά τρέμουν άπ' το φόβο τους,καί, σέ μεγάλο πλήθος, κατέφυγανστους ναούς και στό παλάτι τουβασιλιά. Ο βασιλιάς είπε : «Δενσας τά'χα πει ολ' αυτά ;» Και οιάνδρες καί οι γυναίκες, ντυμένοιμέ τ' ακριβά τους ρουχα, στολισμέ-νοι μέ τά θαυμαστά τους περιδέραια,τόν παρακάλεσαν καί τόν ικέτεψαν :«Σώσε μας Ρα - Μου». Αλλά οβασιλιάς τους προφήτεψε ότι θάσκοτωνόντουσαν όλοι, μέ τουςσκλάβους τους καί τά παιδιά τους,καί ότι, από τις στάχτες τους, θά

Κιρίγα, Γουατεμάλα. Αυτή η πελώρια Ημερολογιακή Στήλη, πού λέγεται "Νάνος",διότι είναι ή πιο μικρή απ' όσες βρίσκονται στην περιοχή είναι μιά χαρακτηριστικήέκφραση της αρχαίας τέχνης της Γουατεμάλας. Στις δύο αντίθετες πλευρές τηςυπάρχουν γλυπτές ανθρωποειδείς μορφές, στολισμένες μέ περίπλοκα διακοσμη-τικά στοιχεία. Οί δύο στενότερες πλευρές της έχουν ιερογλυφικά πού δίνουνμετεωρολογικές ενδείξεις. Είναι ολοφάνερη ή ομοιότητα πού έχει μέ τις στήλεςτης Ανγκόρ σάν κι αυτήν πού παρουσιάζουμε στα δεξιά. Στά περίχωρα της Αν-γκόρ, της μυστηριώδους αλλά καί θαυμάσιας αυτής εγκαταλειμένης πόλης πούβρίσκεται μέσα στην καρδιά της ζούγκλας της Καμπότζης, έχουν βρεθεί τριάνταεπτά απ' αυτές τις τεράστιες καί καταπληκτικές στήλες.

25

γεννιόταν μια νέα ανθρώπινη φυλή».Ενώ ο Αγγλος συνταγματάρ-

χης χαιρόταν για την ανακάλυψητου, έμαθε ότι ένας Αμερικανόςγεωλόγος, ο Ούίλλιαμ Νίβεν, είχεβρει στό αρχαίο Μεξικό κάτι πινα-κίδια προ-Μάγια με χαρακτήρεςπού έμοιαζαν πολύ με κείνους τηςΛάσα.

«Το έτος 6 του Κάν, στις 11Μουλούκ του μηνός Ζάκ, έγιναντρομακτικοί σεισμοί πού συνεχί-στηκαν μέχρι τις 13 του Τσουέν.Η Μου, ή περιοχή μέ τους άργι-λώδεις λόφους, θυσιάστηκε : ά φ ο ύανασηκώθηκε δύο φορές, εξαφανί-στηκε στή διάρκεια της νύχτας μετάαπό συνεχείς εκρήξεις. Το έδαφοςκαταπονίστηκε και αναδύθηκεαρκετές φορές σέ πολλά σημείακοντά στή θάλασσα. Τέλος, ή ήπει-ρος κομματιάστηκε και χωρίστηκεσέ πολλά μέρη καί, μέ τους πολλούςσεισμούς, καταποντίστηκε μαζί μέτά 64 εκατομμύρια κατοίκους πούείχε» Δεν μπορούμε να μή συγ-κρίνουμε αυτή τήν περιγραφή μέκείνη τήν άλλη πού αναφέρεται στότέλος της Ατλαντίδας.

Ή γεωγραφική θέση του Μεξι-κού, ανάμεσα στον Ατλαντικό καίτόν Ειρηνικό επέτρεπε στους κα-τοίκους του νά ξέρουν τί συνέβαινεκαί στους δύο ωκεανούς, χωρίς νάυπολογίσουμε ότι αυτή ή χώραμπορεί νά φιλοξένησε τους πρό-σφυγες πού κατάφεραν νά εγκατα-λείψουν τήν πατρίδα τους πρίν τήντελική καταστροφή.

Ή Ατλαντίδα, ή άλλη μυθικήήπειρος πού εξαφανίστηκε, βρι-σκόταν πράγματι στον ΑτλαντικόΩκεανό καί τά εδάφη της έφταναν

περίπου άπ' το Στενό του Γιβραλ-τάρ μέχρι τίς ανατολικές ακτές τηςΚεντρικής Αμερικής.

Ε δ ώ καί 12.000 χρόνια περί-που, ή πτώση ενός αστεροειδούςπροκάλεσε τήν καταστροφή της καιτά νερά του ωκεανού τήν κατάπιανεντελώς. Αλλά ή ανάμνηση τουμεγάλου πολιτισμού της έμεινε ζων-τανή για πολλούς αιώνες καί απόκει άντλησαν γνώσεις οι αρχαίοιΑιγύπτιοι καί μετά οι Ελληνες,από τόν Σόλωνα μέχρι τόν Πλάτω-να, άπ' τόν Θεόπομπο μέχρι τόνΑιλιανό.

Γιά τήν Ατλαντίδα μιλάνε οιμύθοι των πρώτων κατοίκων τηςΑμερικής κι ένας άλλος μικρόςπίνακας πού ανακαλύφτηκε κι αυ-τός στην περιοχή των Μάγιαςπεριγράφει ακριβώς την εξαφάνισητης πού έγινε τήν «ενδέκατη, μέρατου Άχάν Κατούν».

26

Ο φτερωτός ταύρος της Νινευί, πούανακάλυψε ο Μπόττα στις ανασκαφέςτού παλατιού τού Σάργου τού Β παρου-σιάζει-άν και σ' ένα στυλ πιό ραφιναρι-σμένο-χαρακτηριστικά πού θυμίζουν τίς,αρχαίες τεχνοτροπίες της Νότιας Αμερι-κής.

Η αξιοσημείωτη σύμπτωση τωνχρονολογιών μπορεί νά μας κάνεινά υποθέσουμε ότι το τέλος τηςΜου οφείλεται «κατ' αντανάκλαση»στον αστεροειδή πού έπεσε στηνΑτλαντίδα, το αστέρι Βάλ.

Πράγματι, ή πτώση του ουρά-νιου σώματος μπορεί νά προκάλεσετήν ταυτόχρονη έκρηξη όλων τωνηφαιστείων της Μου, πού θά 'πρεπενά ήταν πάρα πολλά, αν κρίνουμεάπ' το γεγονός ότι μέχρι σήμεραή περιοχή του Ειρηνικού έχει 336ηφαίστεια έν ενεργεία από τά 430πού έχει όλη ή Γη.

Ή ίδια ή αμερικανική ήπειροςγνώρισε τόν αντίκτυπο της γενικήςαναταραχής : πράγματι, τήν ίδιααυτή εποχή δημιουργήθηκαν οι με-γάλοι κρατήρες πού βρίσκονται στηνκεντρική καί νότια Αμερική, καθώςκαί οι καταρράκτες του Νιαγάρα.

Οί πίνακες της Λάσα μας κάνουννά υποθέσουμε ότι οι αστρονόμοιτης Μου είχαν προβλέψει τήν πιθα-νότητα μιας τέτοιας αναταραχήςκαι μάλιστα ότι είχαν προσπαθήσεινά βρουν τρόπο νά σώσουν το λαότους.

Μόνο έτσι μπορούμε νά προσπα-θήσουμε νά λύσουμε ένα άλλο μυ-στήριο. Ε δ ώ καί πάρα πολύν καιρόακούγονται συχνά φήμες γιά υπό-γειες καί υποβρύχιες στοές καίτούνελ, πού θά είχαν πολύ ενδιαφέ-ρον σ' αυτή τήν έρευνα. Υπάρχουνστή Νότια Αμερική, στην Ωκεα-νία, στην Ασία καί στα νησιά της

Χαβάης καί φαίνεται ότι έτσι επι-κοινωνούσαν μεταξύ τους τά διά-φορα νησιά του Αρχιπελάγους.

Πάνω σ' αυτό το θέμα, θά ανα-φέρουμε μιαν είδηση πού αν είχεπρολάβει νά μάθει ο συνταγματάρ-χης Τσέρτσουαρντ, θά τόν γέμιζεχαρά καί ικανοποίηση.

Ή είδηση αύτη δημοσιεύτηκεαπό τόν Αμερικανό δημοσιογράφοΤζών Σέππαρντ, καί τήν αναφέ-ρουμε χωρίς κανένα σχόλιο, όπωςακριβώς τή μετέδωσε ο ίδιος στηνεφημερίδα της οποίας ήταν αντα-ποκριτής. Το καλοκαίρι του 1944,στα σύνορα του Ίσημερινου μέ τήνΚολομβία, ο Σέππαρντ συνάντησεέναν Μογγόλο βυθισμένο σέ σκέ-ψεις. Το πράγμα του φάνηκε τόσοπαράξενο πού δέν άντεξε στή δη-μοσιογραφική περιέργεια νά κάνειερωτήσεις. Ε τ σ ι έμαθε ότι βρι-σκόταν μπροστά στον δέκατο τρίτοΔαλάι- Λάμα ο όποιος αν καί είχεπεθάνει επισήμως το 1933, δένείχε θαφτεί στον τάφο πού τουπροόριζαν στή Λάσα.

Οι ίδιοι οι μοναχοί της «απαγο-ρευμένης πόλης» επιβεβαίωσαν ότιο άγιος αύτος άνθρωπος δέν είχεπεθάνει στην πραγματικότητα άλλαότι, χρησιμοποιώντας μιά μυστικήύπόγεια στοά, θά πρέπει νά είχεφτάσει στις Ανδεις γιά νά αφιε-ρωθεί στην προσευχή εκεί ακριβώςόπου είχε γεννηθεί ή πρώτη θρη-σκεία των λαμαϊστών. Μά τότεποιος είχε σκάψει τή στοά ; Κά-ποιος σοφός Λάμα απαντάει αινι-γματικά : «Οί Μεγάλοι Αδελφοίπού μας έδωσαν τή γνώση τους ότανο κόσμος ήταν νέος».

Μ' αύτη τήν είδηση φαίνεταισάν ν' ακούμε τήν ηχώ των όσωνείχε πει ο μοναχός, φίλος του Τσέρ-τσουαρντ καί τά στοιχεία γιά τήμυστηριώδη αυτοκρατορία παρου-σιάζονται όλο καί μέ περισσότερηακρίβεια καί αληθοφάνεια, έστω κιαν οι τρομακτικές δυνάμεις τηςφύσεως τήν εξαφάνισαν γιά πάντα.

Αυτό το μυστήριο, πού προστί-θεται στα άλλα, το αναφέρει έναςΟλλανδός αξιωματικός του Ναυ-

τικού, μέλος του πληρώματος τουάγγλικου ιστιοφόρου The Bache-lor's Delight, ύπό τίς διαταγές τουΠλοιάρχου Ντέηβις.

Το 1686, στή διάρκεια ενός μα-κρόχρονου ταξιδιου, ο πλοίαρχοςείδε στ' ανοιχτά των δυτικών ακτώντης Νότιας Αμερικής «μιά έκτασηυπερυψωμένης γης πού άποτελουσεένα μικρό αρχιπέλαγος».

Συνέχεια στη σελ. 64

ΝΕΑ ΜΟΡΙΑΚΑΤΑΡΙΠΤΟΥΝ

ΠΑΑΙΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣΓΙΑ ΤΗΝ YΛH

Αναπάντεχα αποτελέσματα σέδυό εργαστήρια, στις δύο άκρεςτης ηπείρου, άνοιξαν τις πόρτεςενός νέου γοητευτικού κόσμουγιά τους φυσικούς πού μελετούντις υψηλές ενέργειες.

Οι καινούριες επιστημονικέςανακαλύψεις συνήθως ανα-φέρονται σέ πράγματα πού

έχουν άμεση επίδραση στη ζωήμας: ένα νέο τρόπο παραγωγήςηλεκτρικής ενέργειας, λόγου χά-ρη, ή ένα νέο τρόπο θεραπείαςμιας ασθένειας. Αλλά καμιά φο-ρά, ανακαλύπτεται κάτι τόσο και-νούριο και τόσο αναπάντεχο πούκαι οι ίδιοι οι φυσικοί δέν ξέρουντι νά το κάνουν. Η ανακάλυψη,έδώ και μερικούς μήνες, ενός νέουείδους ύποπυρηνικού μορίου ήτανένα τέτοιο γεγονός. Πράγμα πούμπορεί νά σημαίνει τήν πρόσθεσημιας ολόκληρης καινούριας οι-κογένειας στον ήδη φαντασικόκατάλογο στοιχειωδών μορίων.

Ισως ο περισσότερος κόσμοςθεωρεί τους φυσικούς επιστήμο-νες υπερβολικά σοβαρούς, αλλάόταν συμβαίνει κάτι συνταρακτι-κό στον τομέα τους, γίνονται τό-σο κουτσομπόληδες όσο οι νοι-κοκυρούλες της γειτονιάς. Οι φή-μες αρχίζουν νά κυκλοφορούν σ'όλη τή χώρα, από ένα πανεπιστή-μιο σ' άλλο, από ένα εργαστήριοσ' άλλο, από φίλο σέ φίλο. Μιάμέρα, έδώ και μερικούς μήνες, κα-θόμουνα στό γραφείο μου, ότανμπήκε μέσα ένας συνάδελφος και

μέ ρώτησε: "Ακουσες τίποτα γιάτο καινούργιο μόριο;"—"Ποιο μόριο;"

Ανακαλύψαμε ότι ένας φίλοςμας, στό Στάνφορντ, είχε τηλεφω-νήσει το Σαββατοκύριακο και τούείπε ότι κυκλοροφούσαν φήμεςστό εργαστήριο γιά μιά νέα ανα-κάλυψη. Το σκεφτήκαμε λιγάκικαι καταλάβαμε ότι είχαμε έναφίλο πού έμενε κανονικά στόΣτάνφορντ, αλλά εκείνη τήν επο-χή είχε επισκεφτεί το Πρίνσετον.Ισως νά είχε μιλήσει μέ τους αν-θρώπους πού είχαν κάνει οι ίδιοιτο πείραμα.

Μερικά τηλεφωνήματα, κι αρ-γότερα, είχαμε ολόκληρη ιστο-ρία. Ό χ ι μόνο είχε ανακαλυφθείένα νέο μόριο στό Στάνφορντ, αλ-λά είχε εμφανιστεί σ' ένα εντελώςανεξάρτητο πείραμα στό Εθνικό

Εργαστήριο Μπρουκχένηβεν,στην άλλη άκρη της ηπείρου, στόΛόνγκ Αιλαντ. Και κάποιος άλ-λος είχε ακούσει κάπου ότι ίσωςεπρόκειτο γιά παραπάνω από έναμόριο, ίσως υπήρχε μιά ολόκλη-ρη οικογένεια μορίων των όποιωντήν ύπαρξη κανείς δέν είχε υπο-πτευθεί ώς τότε.

Σάν όλους σχεδόν τους επιστή-μονες, οι φυσικοί νομίζουν ότι

ξέρουν πολύ καλά τις γενικέςγραμμές τού πεδίου μελετών τους.

Ισως βέβαια νά μήν ξέρουν τοκάθε μόριο πού, σέ τελευταία ανά-λυση, αποδεικνύεται ότι υπάρχει,αλλά τουλάχιστον νομίζουν ότιξέρουν τι είδους μόρια είναι. Μέ-χρι τώρα έχουν καταφέρει νά κα-ταχωρήσουν όλα τά μόρια σέ δύοκατηγορίες: τήν "κανονική" πουπεριλαμβάνει τά πρωτόνια και τάούδετερόνια, και τήν "παράξενη"της οποίας τά μόρια ζουν περισ-σότερο άπ' τά κανονικά. Το νάβρεις μιά ολόκληρη καινούριακατηγορία μορίων ισοδυναμεί μέτήν περίπτωση τού ζωολόγου πούβρίσκει ένα νέο κλάδο θηλαστι-κών, ή τού χημικού πού βρίσκειένα στοιχείο πού δέν υπάρχειστον περιοδικό πίνακα.

Στίς αμέσως επόμενες μέρες, οιφυσικοί επιστήμονες σ' όλες τις

Ηνωμένες Πολιτείες, απασχο-λούσαν συνεχώς τά τηλέφωνα κα-θώς ερχόντουσαν στό φώς όλοκαι περισσότερες λεπτομέρειεςγιά τή νέα ανακάλυψη. Ή ομάδατού Μπρουκχέηβεν, ύπό τή διεύ-θυνση τού Καθηγητή ΣάμουελΚ.Κ.Τίνγκ, πραγματοποιούσε ένααπό κείνα τά συνηθισμένα πειρά-ματα πού αποτελούν τή σπονδυ-

27

λική στήλη της επιστήμης. Οέπιταχυντήρας τού Μπρουκχέ-ηβεν σχεδιάστηκε γιά νά δέχεταιπρωτόνια, αυτά τά απειροελάχι-στα μόρια μέ θετική ηλεκτρικήφόρτωση πού αποτελούν τους θε-μέλιους λίθους τού οικοδομήμα-τος τού ατομικού πυρήνα, και νάτά επιταχύνει μέχρι σχεδόν τήνταχύτητα τού φωτός. Τότε εκ-σφενδονίζονται πάνω σ' ένα μι-κρό στόχο από βερύλλιο, ένα α-νοιχτόχρωμο γκρίζο μέταλλο.Απότά αποτελέσματα αυτής τηςσύγκρουσης, ή ομάδα τού ΜΙΤέλπιζε νά μάθει περισσότερα γιά

ότι μετράμε τά κομμάτια πού πέ-φτουν άπ' τά βομβαρδισμένα σπί-τια και θέλουμε νά μάθουμε πόσοζυγίζει το καθένα άπ' αυτά. Θάπιάναμε λοιπόν τά κομμάτια πούπέφταν και θά τά ζυγίζαμε, με-τρώντας πόσα άπ' αυτά ζύγιζανένα κιλό το καθένα, πόσα ζύγιζανένα κιλό κι ένα γραμμάριο, κ.ο.κ.Ας υποθέσουμε ότι βρίσκαμεπώς υπήρχαν δέκα κομμάτια πούζύγιζαν ένα κιλό, 11 πού ζύγιζανένα γραμμάριο παραπάνω, δέκαπού ζύγιζαν άλλο ένα γραμμάριοπαραπάνω ώσπου νά φτάναμε στάτρία κιλά. Τότε θ' αρχίζαμε νά

Τά στοιχειώδη μόρια μετατρέπονται συνεχώς από ύλη σέ ενέργεια και τανάπαλιν.

τίς βασικές δυνάμεις πού διατη-ρούν τόν πυρήνα συμπαγή. Βρή-καν όμως πολύ περισσότερα άπ'ο,τι περίμεναν.

Αυτή ή τεχνική γιά νά μάθεικανείς πράγματα σχετικά μέ τόνπυρηνικό κόσμο, πού οι φυσικοίονομάζουν "διασκορπιστικό πεί-ραμα", μοιάζει λίγο μέ το νάπροσπαθείς νά μάθεις αρχιτεκτο-νική, βομβαρδίζοντας κτήρια μέοβίδες πυροβολικού, γιά νά μελε-τήσεις μετά τά τούβλα πού πετά-γονται από τήν έκρηξη. Μπορού-με νά χρησιμοποιήσουμε αυτήτήν αναλογία γιά νά καταλάβουμετι συνέβη στό πείραμα τούΜπρουκχέηθεν. Ας υποθέσουμε

28

μετράμε τά κομμάτια πού ζύγιζαντρία κιλά και ένα γραμμάριο, ελ-πίζοντας ότι θά ήταν κι' αυτάπερίπου δέκα, αλλά ανακαλύπτα-με ότι υπήρχαν 100 κομμάτια μέτέτοιο βάρος. Νομίζω ότι μέ τοδίκιο μας θά σκεφτόμαστε πώςκάτι διαφορετικό και αναπάντεχοσυνέβη.

Ουσιαστικά, αυτό είναι πού συ-νέβη στό Μπρουκχέηβεν, μόνοπού αντί νά μετράμε τά τούβλαπού έπεφταν από μιά οικοδομή,στά πειράματα αυτά, μετρούσαντά μόρια πού προκαλούσε ή σύγ-κρουση τού πρωτονίου μέ τουςπυρήνες τού ατόμου τού βερυλ-λίου. Όλα πήγαιναν κανονικά

μέχρι πού οι ερευνητές έφτασαννά μετράνε τά μόρια των όποιων ήμάζα αντιστοιχούσε μέ λίγη πε-ρισσότερη ενέργεια από τρία δι-σεκατομμύρια βόλτ. (Συνήθως, οιφυσικοί επιστήμονες μετράνε τημάζα των μορίων μέ τήν ποσότηταενεργείας πού θά απελευθερωνό-ταν άν μετατρεπόντουσαν εντε-λώς σέ ενέργεια. Σ' αυτή τήν κλί-μακα, το πρωτόνιο "ζυγίζει" έναδισεκατομμύριο βόλτ.) Στά τρίαδισεκατομμύρια βολτ, οι ερευνη-τές βρήκαν 100 φορές περισσότε-ρα μόρια από όσα έπρεπε νά υπ-άρχουν. Αυτό σήμαινε ότι υπάρ-χει ένα μόριο πού ζύγιζε περίπουτρία δισεκατομμύρια βολτ, δηλ.τρεις φορές περισσότερο άπ' τοπρωτόνιο.

Στήν πραγματική ζωή, συνή-θως, ή κατάσταση είναι λίγο πιόμπερδεμένη. Στήν πραγματικότη-τα, το νέο μόριο ζει γιά ένα ελά-χιστο χρονικό διάστημα και μετά"διαλύεται" (ο τεχνικός όρος εί-ναι "παρακμάζει") σέ άλλα μόριαπιό συνηθισμένα. Αυτό πού είδανοι ερευνητές στήν πραγματικότη-τα, δέν ήταν το ίδιο το μόριο, αλ-λά τά κατάλοιπα της παρακμήςτού μορίου. Μετρώντας τήν τα-χύτητα και τίς γωνίες των κατα-λοίπων πού άφησε ή παρακμή, οιερευνητές συμπέραναν ότι έπρεπενά προέρχονται από ένα μόριοπού ζούσε γιά πολύ μικρό χρονι-κό διάστημα και μπόρεσαν νάυπολογίσουν τή μάζα του. Αν θυ-μηθούμε τώρα ότι το ίδιο το μόριοείναι κι αυτό μέρος των καταλοί-πων της αρχικής σύγκρουσης, θάαντιληφθούμε πόσο περίπλοκοςείναι ο συλλογισμός πού οδήγησεαπό τά πειραματικά δεδομένα στόσυμπέρασμα της ύπαρξης τούνέου μορίου. Κανείς δέν το είχεδει προηγουμένως, γιατί κανείςδέν είχε προσέξει όσο έπρεπε τάκατάλληλα προϊόντα της παρακ-μής, στήν κατάλληλη μάζα καιστήν κατάλληλη αρχική άλυσίδαεκρήξεων.

Ή δημιουργία ενός μορίου δένφαίνεται εύκολα. Σύμφωνα μέ τήνκαθημερινή μας πείρα, ή μάζαενός αντικειμένου δέν αλλάζειαπό τή μιά στιγμή στήν άλλη.Μιά μπάλα τού τένις θά ζυγίζειπάντα το ίδιο, είτε είναι ακουμπι-σμένη στό τραπέζι, είτε πετάειπάνω άπ' το δίχτυ στό γήπεδο.Στόν κόσμο των πυρήνων όμως,αυτή ή σαφής διαφορά δέν ύπάρ-

χει. Ή ενέργεια και ή μάζα μετα-τρέπονται συνεχώς, ή μία στηνάλλη και τανάπαλιν. Ο πυρήναςενός ατόμου δέν είναι ένα στατι-κό, αμετακίνητο αντικείμενο, άλ-λα ολόκληρος κυκεώνας από διά-φορα είδη στοιχειωδών μορίων,πού δημιουργούνται συνεχώς,από ενέργεια, ζουν γιά πολύ μι-κρό διάστημα και μετά ξαναμετα-τρέπονται σέ ενέργεια, μέ πιθανό-τητες νά επανεμφανισθούν αργό-τερα πάλι σάν μόρια.

Εδώ και τριάντα χρόνια, έναςάπ' τους σημαντικότερους στό-χους των φυσικών είναι νά κατα-λάβουν αυτά τά αντικείμενα μέτήν πρόσκαιρη ύπαρξη, πού λέγε-νται στοιχειώδη μόρια, και νάπροσπαθήσουν νά καταλάβουν τορόλο πού διαδραματίζουν στό νάκρατάνε τόν πυρήνα τού ατόμουσυμπαγή. Πιστεύουμε ότι έχουνσχέση μέ τή δυναμική δομή κάθεπυρήνα στό σύμπαν. Και μέχριπολύ τελευταία, πιστεύαμε επίσηςότι τουλάχιστον ξέραμε τι είδουςμόρια ήταν, χωρίς όμως νά κατα-λαβαίνουμε τήν αμοιβαία επίδρα-ση πού είχαν μεταξύ τους. Ήεμφάνιση λοιπόν ενός εντελώςνέου είδους μορίου ήταν ένα γεγο-νός μέ πολύ μεγάλη σημασία.

Τά πειράματα αντιμετωπίστηκανμε το κλασικό δίλημμα. Επρεπεν' αναγγείλουν τά αποτελέσματατους αμέσως, "σνομπάροντας"τόν κόσμο της επιστήμης αλλάδιακινδυνεύοντας μήπως είχανκάνει λάθος, ή τότε έπρεπε νάσυμπληρώσουν τή μακροχρόνιαδιαδικασία ελέγχου και επαλή-θευσης τού αποτελέσματος, δια-κινδυνεύοντας όμως μήπως κά-ποιος άλλος έκανε τήν ανακάλυ-ψη και τήν ανήγγειλε πρώτος;

Ας ξαναγυρίσουμε στό παρά-δειγμα των οβίδων τού πυροβολι-κού και των τούβλων γιά νά κατα-λάβουμε καλύτερα το πρόβλημα.Σύμφωνα μέ το αποτέλεσμα πούείχαμε προηγουμένως, ένα από τάπρώτα πράγματα πού θά κάναμε,θά ήταν νά ελέγξουμε τή ζυγαριάπού ζυγίζαμε τά τούβλα, γιά νάβεβαιωθούμε ότι δέν πρόσθετε ήδέν αφαιρούσε ούτε γραμμάριο.Είναι αρκετά εύκολο νά ελέγξειςμιά ζυγαριά, αλλά στά πειράματατης φυσικής περί υψηλής ενερ-γείας χρησιμοποιείται μιά "ζυγα-ριά" μέ χιλιάδες κομμάτια, πούλειτουργεί μέ ένα περίπλοκο η-

λεκτρονικό σύστημα και αναλύ-εται μέ επίσης περίπλοκα προ-γράμματα ηλεκτρονικών υπολογι-στών. Το νά βρής μιά "καρφίτσα"μέσα σέ τόσο μεγάλο "αχυρώνα"δέν είναι και τόσο εύκολο.

Το πρόβλημα χειροτέρευε απότο γεγονός ότι τά έπιταχυνόμεναπρωτόνια μπορούν νά δημιουργή-σουν μόρια και μέ άλλες διαδικα-σίες εκτός από τή σύγκρουση μέτο βερύλλιο. Είναι περίπου σάννά υπήρχε ένα εργοστάσιο τού-βλων κοντά στό σπίτι πού βομ-βαρδίζαμε. Θά έπρεπε νά προσέ-χουμε ώστε τά κομμάτια πού με-τρούσαμε νά προέρχονται πραγ-ματικά άπ' το σπίτι και όχι άπ' τοΕργοστάσιο. Οι φυσικοί συνήθωςαναφέρονται στον τελευταίο τύποτούβλων μέ τόν όρο "πρωταρχι-κά" και έχουν δημιουργήσει μιάπερίπλοκη τεχνική γιά νά ξεχω-ρίζουν τά "πρωταρχικά" δεδομέ-να από τις χρήσιμες πληροφορίεςσ' ένα πείραμα. Αλλά πάνταυπάρχει περίπτωση νά ανακύψουνκι άλλες δυσκολίες.

Τι νά κάνουν; Όλοι οι φυσικοίεπιστήμονες ξέρουν παραδείγμα-τα τρομερά γιά ανθρώπους πούανήγγειλαν συνταρακτικά και-νούρια αποτελέσματα και μετάανακάλυπταν ότι τά μηχνήματάτους δέν λειτουργούσαν σωστά ήότι τά προγράμματα των ηλεκτρο-νικών υπολογιστών ήταν λανθα-σμένα. Αντιθέτως, υπάρχουντρομερά παραδείγματα γιά ακρι-βώς το αντίθετο: άνθρωποι πούανακάλυψαν κάτι καινούριο αλλάέκατσαν και το σκέφτηκαν τόσοπολύ πού πρόλαβαν άλλοι νά τοαναγγείλουν πρώτοι.

'Ολους τους μήνες τού καλο-καιριού και αρχές φθινοπώρου,στό Μπρουκχέηβεν, πραγματο-ποιόταν ή επίπονη διαδικασία τούελέγχου και της διπλής και τρι-πλής επαλήθευσης.

Στό μεταξύ, κάπου 5.000 χιλιό-μετρα μακριά, στό SLAC (Κέντρο Γραμμικού ΕπιταχυντήροςΣτάνφορντ), σ' ένα εντελώς άσχε-το πείραμα, συνέβη μιά σειράαπό γεγονότα πού είχαν μιά μυ-στηριώδη ομοιότητα μέ όσα συ-νέβαιναν στό Μπρουκχέηβεν.Μιά ομάδα ύπό τή διεύθυνση τούΚαθηγητή Μπάρτον Ρίχτερ (τούόποιου ο αδελφός σχεδίασε τήνπερίφημη Κλίμακα Ρίχτερ γιά τήμέτρηση τών σεισμών) πραγματο-ποιούσε ένα πείραμα πάνω σ' ένα

μηχάνημα πού λέγεται SPEAR(Δακτύλιος Συσσωρεύσεως Ποζι-τρονίων Ηλεκτρονίων Στάν-φόρντ.)

Γιά νά καταλάβουμε πώς γίνε-ται αυτό το πείραμα, πρέπει νάκαταλάβουμε έναν από τους βασι-κούς παράγοντες στή ζωή τωνστοιχειωδών μορίων: Γιά κάθε εί-δος μορίου πού υπάρχει στον κό-σμο, μπορούμε νά δημιουργήσου-με ένα άντιμόριο. Παραδείγματοςχάρη, ξέρουμε ότι υπάρχει κάτιπού λέγεται ηλεκτρόνιο, πού περ-νάει όλη του τή ζωή γυρνώνταςγύρω από τόν πυρήνα τού ατόμου.Όταν το πάρουμε άπ' το άτομοκαι το διοχετεύσουμε πάνω σ' ένασύρμα, λέγεται ηλεκτρικό ρεύμακαι το χρησιμοποιούμε γιά νά ζε-στάνουμε τά σπίτια μας και νάμαγειρέψουμε το φαγητό μας. Τοηλεκτρόνιο είναι κάτι πολύ συνη-θισμένο στην ζωή μας, έστω κι άνδέν το αντιλαμβανόμαστε.

Το άντιμόριο τού ηλεκτρονίουλέγεται ποζιτρόνιο. Εχει ακρι-βώς το ίδιο βάρος μέ το ηλεκτρό-νιο αλλά, ένώ το ηλεκτρόνιο έχειαρνητικό φορτίο, το ποζιτρόνιοέχει θετικό ηλεκτρικό φορτίο.Αν δημιουργούσαμε ένα "ηλεκ-τρικό ρεύμα" ποζιτρονίων, θά πή-γαινε άπ' τήν αρνητική πλευράτης μπαταρίας στην θετική, δηλα-δή, το αντίθετο άπ' το κανονικό.

Ο επιταχυντήρας τού Μπρουκχέηβενεκσφενδονίζει πρωτόνια μέ μιά ταχύτηταπού πλησιάζει εκείνη τού φωτός πάνω σέσταθερούς μετάλλινους στόχους.

29

Πάντως, θά ήταν μάλλον απίθα-νο νά δημιουργηθεί ένα τέτοιορεύμα ποζιτρονίων. Όταν συναν-τιούνται ή ύλη και ή άντιύλη (π.χ.ένα ποζιτρόνιο κι ένα ηλεκτρό-νιο) τό αποτέλεσμα είναι ή ισχυ-ρότερη έκρηξη πού μπορεί νά γί-

νει στή φύση. Τόσο τό μόριο όσοκαι τό άντιμόριο εξαφανίζονταισέ μιά έκρηξη ενέργειας. Ότανένα μόριο κι ένα άντιμόριο μετα-τρέπονται σέ ενέργεια, ή διαδι-κασία λέγεται εκμηδενισμός. Ημετατροπή τής ενέργειας σέ έναμόριο και σ' ένα άντιμόριο λέγε-ται ισότιμη δημιουργία.

Τό μηχάνημα SPEAR λειτουρ-γεί ώς εξής: Στήν αρχή, μερικάσυνηθισμένα ηλεκτρόνια επιτα-χύνονται μέχρι μιά ενέργεια πολ-λών δισεκατομμυρίων βολτ καιτροφοδοτούνται σ' ένα στρογγυ-λό τούνελ μέ μορφή δαχτυλιδιού,όπου συνεχίζουν νά κυκλοφο-ρούν. Μετά, μερικά ποζιτρόνιαεπιταχύνονται μέχρι τήν ίδια πο-σότητα ενεργείας και μπαίνουνστον δακτύλιο, όπου επίσης συνε-χίζουν νά κυκλοφορούν. Τά ηλεκ-τρόνια και τά ποζιτρόνια κυκλο-φορούν μέσα στό δακτύλιο σέαντίθετες διευθύνσεις σέ τρόποπού, άν τά πράγματα κανονιστούνσωστά, τά δύο διαφορετικά είδησυναντιούται σέ μετωπικές συγ-κρούσεις. Όταν συμβαίνει αυτό,προκαλείται ό εκμηδενισμός καιτρομακτικές ποσότητες ενεργείαςμπορούν νά ελευθερωθούν. Μελε-τώντας τά μόρια στά οποία μπορείνά μετατραπεί αυτή ή ενέργεια οιφυσικοί προσπαθούν νά πάρουνμιά διαφορετική εικόνα τής συμ-περιφοράς τών μορίων.

Στήν πραγματικότητα, τό πει-ραματικό σχέδιο τού Στάνφορντ,δέν ήταν πολύ διαφορετικό άπ' τόπείραμα τού Μπρουκχέηβεν. Είχεσχεδιαστεί επίσης γιά νά μετρη-θούν τά μόρια πού εξαπολύονταισέ μιά ορισμένη μάζα. Η βασικήδιαφορά τών δύο πειραμάτωνήταν ό τρόπος δημιουργίας τώνμορίων πού εξαπολύονταν. Καιχωρίς νά ξέρουν τίποτα σχετικάμέ όσα συνέβαιναν στό Μπρουκ-χέηβεν, οι ερευνητές τής ομάδαςτού Στάνφορντ ανακάλυψαν ότιυπήρχαν πολύ περισσότερα μό-ρια, στά τρία δισεκατομμύριαβολτ και κάτι, άπ' όσα έπρεπε νάυπάρχουν. Έτσι, μέχρι τις αρχέςτού φθινοπώρου, υπήρχε μιά κα-τάσταση στήν όποια δύο διαφορε-

τικές ομάδες πού πειραματιζόν-τουσαν, έκαναν έλεγχο στά μηχα-νήματα τους και προσπαθούσαννά βρουν λάθη στά προγράμματατών ηλεκτρονικών υπολογιστώντους.

Τό Σαββατοκύριακο 9-10 Νοεμ-βρίου, ή ομάδα τού Στάνφορντ,είχε βεβαιωθεί ότι ό εξοπλισμόςτους ήταν εντάξει και οι μετρή-σεις τους σωστές. Είχαν βάλειμπρος τή μηχανή τους γιά όλο τόΣαββατοκύριακο και είχαν ξεκι-νήσει τήν αποστολή τους γιά τό

Τό "βαρύ διανυσματικό" μόριο αποδείχ-θηκε πολύ "σκληρό καρύδι" και δέν συλ-λαμβάνεται από τήν σημερινή γενεά επι-ταχυντήρων.

κυνήγι τών μορίων. Επειδή ήξε-ραν τι αναζητούσαν, τά πράγματαήταν πολύ ευκολότερα και, μέχριτό βράδυ τής Κυριακής, είχανπειστεί απόλυτα ότι είχαν στά χέ-ρια τους τήν αδιάσειστη απόδειξηγιά τήν ύπαρξη ενός νέου μορίου.

Χάρη σέ μιά άπό εκείνες τίς ευ-τυχείς συμπτώσεις πού συχνάσυμβαίνουν στον κόσμο τής επι-στήμης, τό SLAC είχε προγραμ-ματίσει συμβούλιο γιά μιά συμ-βουλευτική επιτροπή τή Δευτέρα-τήν επομένη τής άνακάλυψης-καί ένα άπό τά μέλη τής επιτρο-πής ήταν,ό Σάμ Τίνγκ. Όταν όΤίνγκ και ή ομάδα τού Στάνφορνττελείωσαν τή σύγκριση τών ση-

μειώσεων τους, δέν έμενε καμιάαμφιβολία γιά τήν ύπαρξη τούνέου μορίου. Οι δύο ομάδες συμ-φώνησαν σέ όλα, ακόμα και στήμάζα του. Τό μόνο θέμα πού προ-έκυψε ήταν τό όνομα. Ενώ ήομάδα τής Δυτικής Ακτής είχεδώσει στό νέο μόριο τό όνομα" ψ " ή ομάδα τής Ανατολικής

Ακτής τό είχε ονομάσει "J". Ήομάδα SLAC διάλεξε τό " Ψ " διότιτά προϊόντα τής παρακμής εξαπο-λύονται προς κατευθύνσεις, οιγραμμές τών όποιων θυμίζουν τόελληνικό γράμμα "Ψ". ΣτόΜπρουκχέηβεν διαλέξανε τό "J"διότι τό νέο μόριο έχει ισχυρήστροφορμή και τό "J" είναι τόκλασικό σύμβολο τής στροφορ-μής στις εξισώσεις: "J" ίσον πο-σότητα κίνησης κινουμένου σώ-ματος ίση προς τό προϊόν τήςμάζας και τής ταχύτητας του.

Επίσης, τό "J" είναι σχεδόν τόίδιο μέ τό κινέζικο ιδεόγραμμα"Τίνγκ" άπό τό όνομα τού καθη-γητή πού διεύθυνε τά πειράματαστό Μπρουκχέηβεν.

Διοργανώθηκε ένα ειδικό σεμι-νάριο γιά νά παρουσιαστούν τάαποτελέσματα αυτά στους φυσι-κούς τού SLAC και ή είδηση άρ-χισε νά διαδίδεται. Όταν τά απο-τελέσματα δημοσιεύτηκαν σ' έναειδικευμένο περιοδικό στις 2 Δε-κεμβρίου, τά εργαστήρια τής Ευ-ρώπης ήδη είχαν μάθει γιά τό νέομόριο και είχαν καταφέρει νά ε-παναλάβουν τό πείραμα επιβεβαι-ώνοντας τή θεωρία τών Μπρουκ-χέηβεν-SLAC. Τό προφορικό σύ-στημα τών διαδόσεων λειτουρ-γούσε καλά.

Τό νέο μόριο δέν είναι ακριβώςάλλο ένα "συνηθισμένο" στοιχει-ώδες μόριο. Είναι λιγάκι βαρύ γιάτήν κλίμακα τών "κανονικών"μορίων. Ή μάζα πού έχει -3,1 δι-σεκατομμύρια βολτ- τό κάνει κάτιπαραπάνω άπό τρεις φορές βαρύ-τερο τού πρωτονίου και τού ούδε-τερονίου. Και κάτι πιό σημαντι-κό: αυτό τό μόριο ζει επί έναεκατοντάκις εκατομμυριοστό τούτρισεκατομμυριοστού τού δευτε-ρολέπτου. Βέβαια, αυτό μπορεί νάφανεί αρκετά λίγο γιά τά ανθρώ-πινα χρονικά δεδομένα, πάντως,ζει 1.000 φορές περισσότερο άπότά "κανονικά" μόρια- Τελικά, λί-γες εβδομάδες μετά την αναγγελίατού " Ψ " , ή ομάδα του Στάνφορντανακάλυψε ένα άλλο μόριο πα-ρεμφερές, αλλά λίγο βαρύτερο.

Τό "γοητευτικό" μόριο παρουσιάζει μα-κροζωία. Ισως τό "Ψ" πού ανακαλύψαμενά είναι ένα απ' αυτά.

Τό "Ψ-α", όπως ονομάστηκε, ζύ-γιζε 3,7 δισεκατομμύρια βόλτ.

Τι σημαίνει αυτό; Σέ τέτοιεςπεριπτώσεις, τό πρώτο πράγμαπού κάνουν οι φυσικοί είναι νάκοιτάξουν στά υπάρχοντα δεδομέ-να τών θεωριών, γιά νά δουν άνκαμιά άπ' αυτές, αναλύοντας τάστοιχειώδη μόρια και καταχω-ρώντας τα σέ μιά κάποια κατη-γορία, είχε προβλέψει την ύπαρ-ξη ενός τέτοιου μορίου. Δύο υπο-ψήφιοι εμφανίστηκαν αμέσως.

Ό πρώτος υποψήφιος είχε τόπαράξενο όνομα "βαρύ διάνυσμαμπόσον" (άπό τό όνομα τού μακα-ρίτη Ινδού φυσικού Σ.Ν,Μπόζ).Αυτό τό μόριο υποτίθεται ότι έχειστενή σχέση μέ τις διαδικασίες,μέσω τών οποίων, οι ατομικοί πυ-ρήνες παρακμάζουν και δημιουρ-γούν ραδιενέργεια. Από πολύνκαιρό, οι επιστήμονες ύποπτευόν-τουσαν τήν ύπαρξη του, ένώ τε-λευταία, ό φυσικός τού Χάρβαντ,Στήβεν Βάινμπεργκ, υπολόγισε .θεωρητικά τά χαρακτηριστικάτου. Δυστυχώς, τό μόριο αναμένε-

ται νά βρεθεί τουλάχιστον 15 φο-ρές βαρύτερο άπό εκείνα πού ανα-καλύφτηκαν και έτσι, είναι μάλ-λον απίθανο ότι τό " Ψ " θά μπο-ρέσει νά χρησιμοποιηθεί σέ ρα-διενεργή παρακμή.

Ό δεύτερος υποψήφιος ήτανένας τύπος μορίου πού είχε προ-ταθεί άπό πολλούς φυσικούς διότιάν υπήρχε, θά μπορούσε νά εξη-γήσει αρκετές άπό τις περίπλοκεςανωμαλίες πού συναντάμε στάστοιχειώδη μόρια. Έχει υποτεθείότι είναι βαρύ (άν και κανείς δένξέρει ακριβώς πόσο βαρύ είναι)και μέ μεγάλο διάστημα ζωής (γιάτήν κλίμακα τών στοιχειωδών μο-ρίων). Τό λένε "γοητευτικό μό-ριο". Φαίνεται ότι στους φυσι-κούς αρέσει νά δίνουν εντυπω-σιακά ονόματα στά νέα φυσικάφαινόμενα και τούτο δέν αποτελείεξαίρεση. Σ' αυτή τήν περίπτωση,ή "γοητεία" είναι ένα απλό όνομαγιά μιά περίπλοκη μαθηματικήιδιότητα πού δέν έχει αντίστοιχοστον κόσμο πού αντιλαμβανόμα-στε.

Άν τελικά αποδειχθεί ότι τό" Ψ " είναι πράγματι ένα είδος"γοητευτικού" μορίου, τότε θάείχαμε μιά ολόκληρη νέα κατηγο-ρία αντικειμένων πού κατοικούνστον πυρηνικό κόσμο και παίζουνένα σημαντικό ρόλο στή δομήτής ύλης. Ξέρουμε ότι τά στοι-χειώδη μόρια μπορούν νά κατα-χωρηθούν ιεραρχικά. Παραδείγ-ματος χάρη, ξέρουμε γιά τό πρω-τόνιο και τό ούδετερόνιο, τουςβασικούς, θεμέλιους λίθους τούατομικού πυρήνα. Υπάρχει μιάολόκληρη οικογένεια άλλων μο-ρίων πού σχετίζονται μ' αυτά, καιπού τό καθένα τους είναι βαρύτε-ρο άπ' τό πρωτόνιο, αλλά παρακ-μάζει γρήγορα σέ μιά σειρά τελι-κών μορίων τά όποια στό τέλος θάσυμπεριλάβουν πάλι τό ίδιο τόπρωτόνιο.

Πολύ νωρίς στην ιστορία τώνστοιχειωδών μορίων τής φυσικής,είχε ανακαλυφθεί μιά άλλη κατη-γορία μορίων. Ήταν επίσης μιάμεγάλη οικογένεια, τής όποιας τόκάθε μέλος ήταν βαρύτερο άπ' τόπρωτόνιο. Τά ελαφρότερα μόριαλεγόντουσαν "Λάμδα" και "Σίγ-μα". Τά βαρύτερα μόρια τής οι-κογένειας παράκμαζαν γρήγοραμετατρεπόμενα, σέ "Λ" και "Σ",τά όποια μέ τή σειρά τους παράκ-μαζαν αργά σέ πρωτόνια. Η αρ-

γή παρακμή ήταν κάτι τό εντελώςαναπάντεχο και ή καινούρια οι-κογένεια πήρε τό όνομα "παράξε-να μόρια". Επί τού παρόντος,έχουμε αδιάσειστες αποδείξειςμόνο γ' αυτές τις δύο γενικές κα-τηγορίες μορίων: τά "παράξενα"και τά "μή παράξενα" ή "κανονι-κά".

Η υπόθεση ότι υπάρχουν"γοητευτικά" μόρια αποδεικνύειαπλώς ότι έχουμε δει μόνο ένα μέ-ρος τού όλου ζητήματος. Προτεί-νει τήν υπόθεση ότι υπάρχει μιάολόκληρη νέα κατηγορία μορίων,

συνέχεια στή σελ. 64

Η προσωποποίηση ενός "παράξενου"μορίου θά μπορούσε νά είναι ένας εκ-κεντρικός επιστήμονας πού ζή σέ δικότου κόσμο.

31

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ TOY ΚΑΡΚΙΝΟΥ

ΚΑΡΚΙΝΟΣΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΟΥ

Τό πρόβλημα τού "νερού" τής Κώ μέ τις διαστά-σεις πού πήρε από τραγωδία εξελίχτηκε σέτραγωδία. Τό περιοδικό δέν μπορεί νά πάρειθέση τελεσίδικη αλλά δέν είναι δυνατό νά μήναναπτύξει τό θέμα ΚΑΡΚΙΝΟΣ. Ο συνεργάτηςμας φοιτητής τής μοριακής βιολογίας κ. ΑλέξηςΚαραμπέτσος αναπτύσει τό θέμα του προβά-λοντας τά επιστημονικά δεδομένα. Κάθε άποψηείναι σεβαστή. Περιμένουμε περισσότερα απότους αναγνώστες μας.

Ενα οπωσδήποτε αναμφισβήτητο γεγονός είναιτό ότι τό πρόβλημα τής ύπαρξης καί τής αντιμετώ-πισης του καρκίνου, είναι τό πιό καυτό μέσα στόχώρο τής σύγχρονης επιστήμης. Αλλά κι ακόμαπλατύτερα μέσα στον κόσμο, τό πρόβλημα παίρνειμιά μεγάλη κοινωνική διάσταση γιατί έχει νά κάνειμέ τόν καθένα μας. Συνήθως επαναπαυόμαστε στίς"τεράστιες προόδους τής επιστήμης κατά τίς τελευ-ταίες δεκαετίες" καί κοντεύουμε νά τό πιστεύψουμεχωρίς νά σκεφτούμε ποτέ τό πόσο αναχρονιστικήαντίληψη είναι. Οταν υπάρξουν οί αντικειμενικέςσυνθήκες γιά τόν καθένα μας νά ασχοληθούμε πιόβαθειά μέ τά επιστημονικά προβλήματα αντιλαμβα-νόμαστε πώς οί πρόοδοι είναι μικρές καί τά κενά τε-ράστια. Μολαταύτα, εμείς μέ τίς λίγες γνώσεις πούέχουμε θά προσπαθήσουμε νά προσσεγγίσουμε τόόλο θέμα τής καρκινογένεσης όσο γίνεται σέ πιόσωστή βάση.

Από τήν τόσο πολυσυζητημένη λοιπόν αρχαίαεποχή ή ύπαρξη του καρκίνου καί ή αδυναμία θερα-πευτικής αντιμετώπισης του ήταν ήδη γνωστά. Τόφωτισμένο μυαλό του Ιπποκράτη συνήθηζε νάθεωρεί σάν καρκίνο κάθε σχηματισμό του ανθρώπι-νου οργανισμού πού δημιουργόταν έξ αρχής (νεό-πλαστος) καί δέν θεραπευόταν, χαρακτήριζε δέ σάνκαρκινώματα όλους τούς κακοήθεις όγκους, χωρίςβέβαια νά μπορεί νά καθορίσει σαφώς τους χαρα-κτήρες τής κακοήθειας. Διάκρινε όμως από αδρήμορφολογική άποψη δύο είδη, τόν σκίρρο (σκληρό)καί τόν ήλκωμένο (πού έχει υποστεί εξέλκωση).Υπ' όψιν ότι αυτοί οί όροι χρησιμοποιούνται καίσήμερα μέ τήν ίδιο βέβαια έννοια.

32

Στή συνέχεια έγιναν πολλές απόπειρες ερμηνείαςτου φαινομένου, όπως του Γαληνού, πού θεωρούσεσάν αιτία δημιουργίας του καρκίνου τήν μέλαιναχολή, χωρίς βέβαια κανένα θετικό συμπέρασμα.Προχωρώντας φτάνουμε στον 19ον αίώνα, μέ τίςέρευνες τών Μύλλερ Βίρχωφ καί Ρεμάρκ. Ό Βίρ-χωφ ιδιαίτερα ασχολήθηκε μέ τήν ιστολογική κα-τασκευή των καρκινωμάτων καί επιχείρησε τήν ταξι-νόμισή τους, μέ βάση τήν ιστολογική τους ύφή.

Αργότερα, τό δεύτερο μισό του 19ου αίώνα άπότους Τίρς Βαλδάϊερ καί Χάουζερ, επανεξετάσθηκανοί διάφοροι ιστολογικοί τύποι σέ σχέση μέ τόντόπο εμφάνισης του όγκου, τά συμπτώματα πούδίνει καί τίς δυνατότητες επεκτάσεως του σέ άλλαόργανα. Οπως δηλαδή βλέπουμε ή ιστορική άνα-σκόπιση γύρο από τήν έρευνα του καρκίνου, πολύλίγα στοιχεία προσφέρει.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Ο καρκίνος σάν νόσος δέν φαίνεται νά έχει άμε-ση εξάρτηση άπό τό επίπεδο ζωής, άπό στατιστικέςέρευνες όμως πού έχουν γίνει σέ οικονομικά ανα-πτυγμένες χώρες, αποδεικνύεται ότι τό 1/4 του πλη-θυσμού προσβάλλεται άπό κάποιο κακόηθες νεό-πλασμα καί τό 1/7 πεθαίνει άπό αυτήν τήν αίτία.

Ενα εύλογο ερώτημα πού προκύπτει είναι γιατίσήμερα ό καρκίνος είναι συχνότερος άπ' ότι παλιό-τερα, γιατί δηλαδή έχει γίνει άρρώστεια τής μόδας.Αυτή ή εντύπωση ειναι μάλλον πλαστή. Σήμερα όκαρκίνος είναι απλώς πιό γνωστός, δηλαδή, μπο-

ρούμε νά τόν διαγνώσουμε πιό εύκολα, μπορούμε νάπούμε μέ βεβαιότητα, "αυτός ο άνθρωπος πάσχει ήδέν πάσχει άπό καρκίνο". Αυτό παλιότερα ήτανεξαιρετικά δύσκολο αν όχι αδύνατο, γιατί τά δια-γνωστικά μέσα ήταν φτωχά. Δυστυχώς όμως ο πλού-τος των διαγνωστικών καί τών θεραπευτικών μέσωνδέν έχει σάν αποτέλεσμα τήν "ίαση", δηλαδή, τήναποκατάσταση τής υγείας.

Τά στατιστικά συμπεράσματα δέν είναι εύκολο νάέρμηνευθούν. Ας πάρουμε γιά παράδειγμα τήν δε-καπενταετία 1950-1965. Ή θνησιμότητα άπό καρκί-νο του μαστού παραμένει αμετάβλητη. Γιατί; Υπο-θέτουμε ότι άπό τήν μιά μεριά αυξήθηκε ή συχνό-τητα προσβολής, άπό τήν άλλη όμως καλυτέρεψανοι χειρουργικές μέθοδοι αντιμετώπισης. Γιά τόνκαρκίνο του πνεύμονος βλέπουμε ότι υπερδιπλασιά-ζεται στους άντρες, καί αυξάνεται ή θνησιμότητακατά 30% στίς γυναίκες. Γιατί; Οι μέν άντρες άρχι-σαν νά καπνίζουν σάν τρελοί, αυξήθηκε δηλαδήπάνω άπό τό διπλάσιο ό αριθμός τών ανδρών καπνι-στών, οί δέ γυναίκες ζήλεψαν κι απόκτησαν κιαυτές τήν ωραία συνήθεια γιά τό καλό τής χειραφέ-τησης. Σας επαρκεί ή ερμηνεία; Εμένα όχι. Καί γιάνά τελειώνουμε, ό καρκίνος του στομάχου, σ' αυτότό διάστημα, μειώθηκε στό μισό. Μή ρωτήσετε βέ-βαια τόν λόγο. Δέν είναι κανένα θεραπευτικό επί-τευγμα. Απλούστατα δέν τόν ξέρουμε.

Αν περιοριστούμε στην Ελλάδα βλέπουμε ότιοί πιό συνηθισμένες μορφές καρκίνου είναι:

ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΧΟΥΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ

ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΧΟΥΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ

Τά νεοπλάσματα δέν κάνουν καμιά διάκριση σέηλικίες, μπορεί ίσως οί πιό γνωστές προσβολές νάπαρατηρούνται σέ ανθρώπους μεγάλης ηλικίας, ήοξεία λευχαιμία, όμως είναι ένα άπό τά σημαντικό-τερα αίτια θανάτου κατά τήν νηπιακή ηλικία. Τάσαρκώματα επίσης παρατηρούνται συνήθως στηνπαιδική ηλικία. Εγιναν πολλές προσπάθειες συ-σχέτισης καρκινογόνων παραγόντων καί εμφάνισηςτου όγκου. Σάν καρκινογόνοι παράγοντες αναφέ-ρονται ουσίες πού σχηματίζονται στην καύση τήςβεανζίνης καί του πετρελαίου, ή αίθάλη τών εργο-στασίων, τά καρικεύματα καί τά συντηρητικά τώνφαγητών, ό καπνός κ.λ.π.

Ή προσβολή ενός ατόμου λένε ότι εξαρτάται:α) άπό τό χρονικό διάστημα πού δέχεται τήν

δράση αυτών τών παραγόντωνβ) άπό τό αθροιστικό αποτέλεσμα πού έχει ή επα-

νειλημμένη έκθεση του σ' αυτούς τους παράγοντες,γ) άπό τό χρονικό διάστημα πού θά μεσολαβήσει

άπό τή στιγμή τής επίδρασης του καρκινογόνουπαράγοντα μέχρι νά εμφανιστεί τό πρώτο σύμπτωμα

δ) άπό τήν κατάσταση στην οποία βρίσκεται τόόργανο τό όποιο θά υποστεί τήν προσβολή. Κατάπόσο δηλαδή, λειτουργεί καλά, ή έχει μειωμένηαντοχή. Γιά παράδειγμα, ό καρκίνος στό στομάχι

εμφανίζεται συχνότερα σ' όσους έχουν έλκος. Πα-ράλληλα καί τό είδος, του οργάνου παίζει κάποιορόλο. Ό καρκίνος τής καρδίας άς πούμε, είναι κάτιτό εξαιρετικά σπάνιο. Παράλληλα, τά πρωτεύοντακαί δευτερεύοντα όργανα αναπαραγωγής, παρου-σιάζουν αυξημένη συχνότητα προσβολής (μαστός,προστάτης, μήτρα, ωοθήκες, όρχεις).

ΑΔΡΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Οί όγκοι διαιρούνται γενικά σέ τέσσερεις μεγάλεςκατηγορίες, αν θέλοντας νά τους κατατάξουμε δένπάρουμε υπόψη τήν ιστολογική τους κατασκευή,αλλά τίς "επεκτατικές" τους διαθέσεις.Α) ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ Β)ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ

Γ) ΗΜΙΚΑΚΟΗΘΕΙΣ Δ) ΑΤΑΞΙΝΟΜΗΤΟΙ

Βέβαια αυτή ή διάκριση κι ιδιαίτερα ανάμεσαστους καλοήθεις καί κακοήθεις, δέν είναι απόλυτη,γιατί ένα καλοήθες νεόπλασμα μπορεί νά προκαλέ-σει τό θάνατο, όπως κι ένα κακόηθες, όταν διαγνω-στεί έγκαιρα, νά θεραπευθεί πλήρως. Γι' αυτό άςδούμε τί χαρακτηρίζει κάθε ομάδα νεοπλάστων.ΤΑ ΚΑΛΟΗΘΗ1) Εχουν γύρο γύρο περίγραμμα2) Δέν διαβρώνουν τους γύρο ιστούς καί όργανα.Τό μόνο πού μπρρούν νά κάνουν είναι νά έξασκούνπίεση.3) Δέν χορηγούν μεταστάσεις4) Αποτελούνται άπό ώριμα κύτταραΤΑ ΚΑΚΟΗΘΗ1) Δέν έχουν γύρο τους περίγραμμα, τά όριά τουςείναι ασαφή.

33

2) Διαβρώνουν τους γύρο ιστούς καί όργανα μέαποτέλεσμα νά επεκτείνονται3) Χορηγούν μεταστάσεις4) Αποτελούνται από άτυπα κύτταρα. Αυτά τά κύτ-ταρα εμφανίζουν πολυμορφία, καί ό πυρήνας τουςαυξάνει σέ βάρος του πρωτοπλάσματος. Τά νεοπλα-στικά κύτταρα είναι εξαιρετικά ευκίνητα, παράγουνένα ένζυμο, μέ το οποίο ή διάβρωση των ιστών γίνε-ται ευκολότερη. Παράγουν επίσης ένα ένζυμο, μέτό όποιο ή κυτταρική τους μεμβράνη φορτίζεταιαρνητικά, κι έτσι άπωθούμενα μεταξύ τους εισδύουνβαθύτερα στους άλλους ίστούς.

ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΙΣΤά κακοήθη νεοπλάσματα έχουν τους εξής τέσσε-ρεις κύριους τρόπους γιά νά χορηγήσουν μεταστά-σεις.1) ΜΕ ΤΟ ΛΕΜΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

2) ΜΕ ΤΟ ΑΙΜΑ 3) ΑΠΟ ΙΣΤΟ ΣΕ ΙΣΤΟ

4) ΜΕ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ5 Αναλυτικότερα μπορούμε νά πούμε τά εξής:ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΛΕΜΦΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Οκαρκίνος τού προστάτη δίνει μ' αυτόν τόν τρόπομεταστάσεις στά κοντινά όργανα. Ο καρκίνος τουτράχηλου τής μήτρας δίνει επίσης μεταστάσεις σ'όλους τους κοντινούς λεμφαδένες.ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ. Ο καρκίνος τού πνεύμο-νος δίνει μέσω του κυκλοφορικού συστήματος μετα-στάσεις στό ήπαρ, τά οστά, τόν εγκέφαλο καί τουςνεφρούς. Ο καρκίνος τού νεφρού μεταστάσεις σέδιάφορα όργανα μέ αυτήν τήν όδό.ΑΠΟ ΙΣΤΟ ΣΕ ΙΣΤΟ. Ο καρκίνος τράχηλου τήςμήτρας, πού διαβρώνει τόν κόλπο, τό ορθό καί τήνουροδόχο κύστη-σέ προχωρημένα στάδια.

ΜΕ ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ ή ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟ: Ο καρκί-νος των ωοθηκών, εμβολιάζεται στό περιτόναιο(ένας χιτώνας πού καλύπτει εσωτερικά τό κοιλιακότοίχωμα) καί αρχίζει νά πολλαπλασιάζεται.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΚΑΚΟΗΘΩΝΝΕΟΠΛΑΣΤΩΝ1) Ταχύτητα ανάπτυξης τού νεοπλάσματος. Ο σ ο με-γαλύτερη ή διάβρωση καί γρηγορότερες οι μετα-στάσεις.2) Βαθμός διαφοροποίησης. Οταν τό νεόπλασμα προ-έρχεται από ιστό όμοιο μέ του οργάνου πού εμφα-νίζεται, τότε έχει καλύτερη πρόγνωση.3) Ηλικία του ασθενή. Οσον μικρότερη ή ηλικίατου αρρώστου, τόσο χειρότερη ή πρόγνωση.4) Ορμονοεξάρτησις. Εάν δηλαδή, ή δημιουργίατου καρκίνου έχει σχέση μέ τήν έκκριση κάποιαςορμόνης, ή πρόγνωση είναι βαρειά όταν ή παρου-σία του καρκίνου συνδυαστεί μέ κατάσταση ύπερέκ-κρισης τής ορμόνης. Γιά παράδειγμα ό καρκίνοςτου μαστού τήν περίοδο τής κύησης είναι καταστρο-φικός γιατί τότε ύπερεκκρίνονται φυσιολογικά, γεν-νητικές ορμόνες, πού εύνοούν τήν ανάπτυξη του.

ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗΕίναι σ' όλους μας γνωστή ή δομή τού κυττάρου,

τά επιμέρους όργανα του καί ή λειτουργική τουςσημασία. Χοντρικά, εκείνα πού ενδιαφέρουν γιάτήν ερευνά μας είναι κύρια ό πυρήνας καί τά ριβοσώ-ματα. Στόν πυρήνα βρίσκονται τά απαραίτητα γιάτήν αναπαραγωγή καί μετάδοση των γενετικών χα-ρακτήρων, οξέα, τό DNA (Δεοξυριβοζονουλεϊνικόόξύ) καί τό RNA (ριβοζονουκλεϊνικό όξύ). Στάριβοσώματα γίνεται ή σύνθεση τών πρωτεϊνών. Υ-πάρχει ένα είδος αγγελιοφόρου MESSANGER RNAπού φεύγοντας άπό τόν πυρήνα πηγαίνει στά ριβο-σώματα μεταφέροντας τήν εντολή τού DNA γιά τήνσύνθεση τών πρωτεϊνών, πού είναι οί δομικές μονά-δες όλων τών ζωντανών οργανισμών.

Γιά νά μετατραπεί λοιπόν ένα φυσιολογικό κύτ-ταρο σέ καρκινικό, υπάρχουν τρεις δρόμοι όπουμπορεί νά δράσει τό αίτιο τής καρκινογένεσης.1) Στό DNA 2) Στό MESSANGER RNA

3) ΣΤΑ ΡΙΒΟΣΩΜΑΤΑ

Ο καρκινογόνος δηλαδή παράγοντας, (ιονίζου-σα ακτινοβολία, διηθητοί ίοί) δρα σ' ένα άπό αυτάτά τρία κρίσιμα σημεία μέ αποτέλεσμα τήν αναστο-λή τής σύνθεσης τών πρωτεϊνών.

Γιά τήν ερμηνεία τής καρκινογένεσης έχουν δια-τυπωθεί διάφορες θεωρίες, άπό τίς όποιες θά αναφέ-ρουμε τίς σπουδαιότερες καί τίς πιό πρακτικές.

1) ΕΡΕΘΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ. Οταν λέμε ερέθισμα,έννοούμε ενεργειακή μεταβολή πού έχει σάν αποτέ-λεσμα τήν αύξηση του ρυθμού ανταλλαγής τήςύλης. Δηλαδή:

Επανειλημμένα εγκαύματα προκαλουν καρκίνο.Χρόνια πίεση του δέρματος προκαλεί καρκίνο.

Ο καρκίνος τής μήτρας οφείλεται—ίσως—στόανδρικό σπέρμα.Καυτό φαγητό ή πυκνά οινοπνευματώδη προκαλούνκαρκίνο του οισοφάγου.

34

2) ΥΠΕΡΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ. Η συχνήαναγέννηση και καταστροφή κυττάρων έχει σάναποτέλεσμα τήν κακοήθη εκτροπή. Γιά παράδειγμααναφέρουμε τά χρόνια έλκη του στομάχου πού

μετατρέπονται σέ καρκίνο, ενώ τά οξέα έλκη, ποτέ.Ο καρκίνος του ήπατος αναπτύσσεται συνήθως σέ

κίρρωση όπου τά υπερτρορικά φαινόμενα είναι έκ-δηλα. Ο καρκίνος τής μήτρας είναι συχνότερος σέπολύτοκες γυναίκες πού έχουν σημεία διάβρωσηςστή μήτρα καί άπ' αυτό, αναγεννητικά φαινόμεναστους ιστούς πού έχουν διαβρωθεί. Η χρονία βρογ-χίτιδα προκαλεί συνεχή καταστροφή καί αναγέννη-ση του εσωτερικού τοιχώματος τών βρόγχων Τότεό καρκίνος αναπτύσσεται ευκολότεραΕΜΒΡΥΪΚΗ ΘΕΩΡΙΑ. Ορισμένες μορφές καρκί-νου, οφείλονται στην εκτροπή από τήν θέση ή τήνλειτουργία τους, διαφόρων ιστών κατά τήν διάρκειατής εμβρυϊκής ζωής.

3) ΘΕΩΡΙΑ ΙΟΝΙΖΟΥΣΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ Εί-ναι γεγονός ότι οι ακτίνες RONTGEN καί ραδίουέχουν καρκινογόνους ιδιότητες. Εχουμε δέ τίςεξής αποδείξεις:1) Οί ακτινολόγοι προσβάλονται άπό λευχαιμία10 φορές πιό πολύ άπό τόν υπόλοιπο κόσμο.2) Οσοι επέζησαν στην Χιροσίμα εμφάνιζαν λευ-χαιμία 20 φορές πιό πολύ από άτομα πού ζουνμακριά άπό εκεί.3) Εργάτες σέ ορυχεία μέ ραδιενεργά ισότοπαεμφάνισαν σέ μεγάλη συχνότητα καρκίνο στονπνεύμονα.

Λέγεται ότι ή δράση τής ακτινοβολίας εντοπίζε-ται είτε στά χρωματοσώματα, είτε σέ ιόντα πού επι-δρούν στό DNA, είτε τέλος, δραστηριοποιώνταςκάποιον ίό.

5) ΧΗΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ. Σήμερα μας είναι γνωστάγύρω στά 700 χημικά καρκινογόνα όπως:

α) Προϊόντα ξηράς απόσταξης τής πίσσηςβ) Χρωστικές τής άνιλίνηςγ) Μεθυλχολανθρένιο

δ) Διμεθυλ-αζω-βενζόλιο

6) ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ. Οι ορμόνες από μόνεςτους δεν έχουν καρκινογόνες ιδιότητες, υποβοηθάνόμως τήν ανάπτυξη του καρκίνου κάτω άπό ορισμέ-νες συνθήκες. Παράδειγμα. Ευπαθείς στή γυναίκαείναι οί περίοδοι τής ήβης καί ή κλιμακτηριακή.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ, αντιλαμβανόμαστε τάεξής. Οτι,ΟΙ ΔΙΗΘΗΤΟΙ ΙΟΙΟΙ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣΗ ΙΟΝΙΖΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

επιδρόντας επί τού φυσιολογικού κυττάρου,έχουν σαν αποτέλεσμα τήν αλλοίωση τής δομής τούDNA καί την μετάλλαξη του σέ καρκινικό. To DNAπου δέχτηκε τήν επίδραση αυτών τών παραγόντωνγίνεται ιός καί εξαναγκάζει τό κύτταρο σ' έναναχαλίνωτο καί ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό δη-λαδή, στην ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

Οπως είναι σ' όλους γνωστό ή θεραπεία έχει θε-τικά αποτελέσματα μόνον όταν ή διάγνωση είναι έγ-καιρη, άλλοιώς οί θεραπευτικές προσπάθειες σκοπόέχουν μονάχα τήν παράταση τής ζωής του καρκινο-παθούς.

Υπάρχουν τρεις τρόποι θεραπείας:1) Χειρουργική2) Ακτινοθεραπεία3) Μέ κυτταροστατικά φάρμακα.

Ι) Η χειρουργική θεραπεία σκοπό έχει τήν ριζι-κή αφαίρεση του όγκου καί τών κοντινών λεμφαδέ-νων ή οργάνων πού έχουν διαβρωθεί... Οταν ή ριζι-κή αφαίρεση είναι αδύνατη, τότε είτε αποφεύγεται ήλύση του χειρουργείου, ή οί επεμβάσεις έχουν πα-ρηγορητικό χαρακτήρα—γιά καλό τής επιστήμης.

2) Η ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται είτε πρίν είτεμετά τήν εγχείρηση. Σέ περιπτώσεις όπου ή επέμβα-ση είναι αδύνατη, εφαρμόζεται σάν μόνο θεραπευτι-κό μέσο.Η ακτινοβολία

α) αναστέλλει τόν πολλ/σμό τών κυττάρωνβ) παχαίνει τά άγγεία καί μειώνει στόελάχιστο τόν δρόμο τροφοδοσίας τουνεοπλάσματος

3) ΤΑ ΚΥΤΤΑΡΟΣΤΑΤΙΚΑ χορηγούνται σέ συν-δυασμό μέ τίς δύο προηγούμενες μεθόδους. Τάκυτταροστατικά ενώνονται χημικά μέ ορισμένα

τμηματα τού DNA, μέ τρόπο ώστε νά παρεμποδίζεταιό πολλαπλασιαμός του κυττάρου. Οπως είναι εύλο-γο τά κυτταροστατικά δέν μπορουν νά κάνουν διά-κριση ανάμεσα στά φυσιολογικά καί τά καρκινικάκύτταρα. Εμποδίζουν λοιπόν καί τόν πολλαπλα-σιασμό φυσιολογικών κυττάρων μέ κακά έπακόλου-

35

θα. Π.χ. τέτοια κύτταρα είναι τά έμμορφα συστατι-κά τού αίματος, (προκαλείται δηλαδή μείωση τωνερυθρών αιμοσφαιρίων (αναιμία) καί των λευκών).

Τώρα πού έξηγήθηκε αδρά έστω ό μηχανισμόςδράσης των κυτταροστατικών φαρμάκων καί τηςακτινοβολίας, σας ρωτάω νά μού πείτε μέ ποιοτρόπο δρα τό νεράκι της Κώ, τό όποιο περιέχειαπεριοδική ακτινοβολία τάδε; Ας τά πάρουμε μέτή σειρά.

Ο ασθενής παίρνει τό νερό, αυτό απορροφάταιαπό τόν γαστρεντερικό του σωλήνα καί μπαίνει στόαίμα. Από εκεί, μέσω του κυκλοφοριακού συστή-ματος μεταφέρεται σ' όλο τό σώμα, καί στό σημείοπού βρίσκεται ό όγκος, Τί κάνει; Αρχίζει νά δρακυτταροστατικά; Η μήπως μπορεί νά κάνει διάκρι-ση ανάμεσα στά καρκινικά καί τά φυσιολογικά κύτ-ταρα; Πώς; Περιέχει στοιχεία νευρικού ιστου πούέχουν οργανωθεί σέ εγκέφαλο; Θά μού πείτε γίνον-ται πειράματα, υπάρχουν θεραπευτικές ενδείξεις.Θά σας πω τό εξής. Στήν Ιατρική γιά νά εκτιμή-σουμε τά θεραπευτικά αποτελέσματα χρειάζεται νάπεράσουν πολλά χρόνια, είτε πρόκειται γιά και-νούργιο φάρμακο είτε πρόκειται γιά νέα χειρουργι-κή μέθοδο. Γιά παράδειγμα, γιά τήν αντικατάστασητής κεφαλής τού μηριαίου, δέν έχουμε λένε επαρκήστοιχεία γιατί ή μέθοδος άρχισε νά εφαρμόζεται τό1960. Παράλληλα, ποιος ξεχνάει τά τέρατα τής θα-λιδομίδης; Θά μού πείτε ή Ιατρική ανεπαρκεί. Ναί,αλλά δέν τήν σώζει τό νεράκι τής Κώ. Οί επανα-στάσεις στήν Ιατρική δέν είναι θέμα μιας στιγμής,ουτε τύχης. Είναι εξαιρετικά σπάνιες καί απορ-ρέουν πάντα από επίπονη καί μακροχρόνια έρευναπολλών ανθρώπων μαζί καί μάλιστα ειδικευμένωνεπιστημόνων, όχι οποιωνδήποτε.

Εμφανίστηκε κάποτε ένας γιατρός πού έδινεκάτι χαπάκια θαυματουργά πού θεράπευαν τά πάντα.Γιατί δέν έγινε γνωστό αλλά αντίθετα καλύφτηκεόπως—όπως γιά νά μήν πάει όλος ό Ιατρικόςκόσμος κατά διαόλου; Τά χαπάκια αυτά όπως θάφαντάζεστε ήταν κορτιζόνη. Η κορτιζόνη ότανχορηγηθεί έχει πολύ θεαματικά αποτελέσματα, δυ-στυχώς όμως μόνο θεραπευτικά δέν έχει. Οί επιπλο-κές της είναι σοβαρότατες κι όσο καλό κάνει τόνπρώτο καιρό τόσο κακό κάνει μετά, γιατί ή μακρο-χρόνια χορήγηση της προκαλεί ανοσοκαταστολή,δηλαδή πτώση τών αμυντικών δυνατοτήτων του όρ-γανισμού.

Γιά τό νερό τής Κώ δέν πρέπει νά καταλογίσουμεεύθύνες στον κόσμο. Μονάχα στό κράτος καί στουςγιατρούς. Ο κόσμος δέν φταίει σέ τίποτα κι ιδιαίτε-ρα οί καρκινοπαθείς πού έχουν εντελώς δική τουςψυχολογία. Θάπρεπε νά σεβαστούμε τό μαρτύριοτους, παρά νά τους κοροϊδεύουμε. Αυτό θά γίνειόταν συνειδητοποιήσουμε πώς τό πρόβλημα τηςθεραπείας του καρκίνου ανάγεται σέ μιά άλλη επο-χή πού πολλά πράγματα θά είναι διαφορετικά καίκαλύτερα. Μ' αυτόν τόν τρόπο δέν απαισιοδοξώούτε θέλω νά κάνω τόν έξυπνο, απλά από τά λίγαπού ξέρω, πού μπορεί νά μή φαίνονται καί τόσοχρήσιμα, πιστεύω ότι θά λύσουμε τό πρόβλημα τήςκαρκινογένεσης, θάχουμε ήδη φιλοσοφικά πιά προ-σεγγίσει στό βαθύτερο ανθρώπινο ερώτημα, στόφαινόμενο τής ζωής.

ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΑΜΠΕΤΣΟΣΦοιτητής Ιατρικής

36

ιπταμενηαγελαδα

ανταποκρισηαπο την πιο

παραψυχολογικηχωρα

ELLEN SATTON

- Η διασκευή αυτή τού βιβλίου τού Guy Playfair πολλά αντι-φατικά αποτελέσματα παρουσιάζει. Τι είναι ή παραψυχολο-γία; Οπωσδήποτε επιστήμη, αλλά όχι σπάνια ή αμάθεια δίνειλαβή γιά παρανοήσεις. Η Βραζιλία είναι ή πιό παραψυχολο-γικη χώρα, αλλά ταυτόχρονα μιά χώρα μέ τρομερά χαμηλόπνευματικό επίπεδο. Δηλ. μιά χώρα κατάλληλη γιά τσαρλα-τάνους κάθε είδους. Προσοχή λοιπόν: ναι στην επιστήμη τήςπαραψυχολογίας- όχι στην απάτη και εκμετάλευση τού κοι-νού.

Αν λέγατε στους φίλους σαςότι γυρνώντας σπίτι σαςάπ' τή δουλειά σας, είδατε

μιαν αγελάδα να διασχίζει το δρόμοπετώντας μπρος στα μάτια σας,επιμένοντας ότι ήταν αληθινή άγε-λάδα μέ αληθινά φτερά πού φτερού-γιζαν αληθινά, θα σας κορόιδευαν,ή θά σας έλεγαν ότι χρειάζεστεδιακοπές και ανάπαυση, ή θά σαςσυμβούλευαν να δήτε ένα ψυχίατρο.Αυτό δέν θά συνέβαινε στη Βραζι-λία. όπου θά άκουγαν την ιστορίασας μέ πραγματικό ενδιαφέρον καιμάλιστα θα σας ρωτούσαν : «Τίχρώμα ήταν η αγελάδα ;» Η Βρα-ζιλία είναι ή χώρα μέ τον ισχυρό-τερο παραψυχικό προσανατολισμότου κόσμου, όπου τα πιό απίθαναπράγματα συμβαίνουν στους πιόσυνηθισμένους ανθρώπους.

Ο Βρετανός συγγραφέας ΓκάυΠλαίηφαιρ δούλεψε δυό χρόνια στοΙΒΡΡ, το Βραζιλιανό ΙνστιτούτοΠαραψυχικών Ερευνών και μετάέγραψε την « Ι π τ ά μ ε ν η Α γ ε-λ ά δ α » (Εκδόσεις SouvenirPress London, 3,50 Στερλίνες,320 Σελίδες 16 Φωτογραφίες). Έ-φτασε στη Βραζιλία με πολλέςάμφιβολίες και γύρισε μέ τήν άπό-λυτη σιγουριά ότι τα «πόλτεργκάιστ»είναι εντελώς αληθινά, ότι ή κατευ-

θυνόμενη γραφή είναι αυθεντική,ότι ή μετανσάρκωση δεν είναι μύθος,ότι οί νεκροί επικοινωνούν μέ τουςζωντανούς, ενώ ό ίδιος παρακολού-θησε «ψυχοχειρουργούς» νά εργά-ζονται και τους είδε ν' ανοίγουν σώ-ματα αρρώστων μέ γυμνά χέρια.

Είτε το πιστεύετε είτε οχι, αυτάσυμβαίνουν και οι Βραζιλιάνοι τάπαραδέχονται μέ πολλή σοβαρότητα.Η πίστη τους αυτή συντηρεί τήΜεγάλη Πνευματιστική Εκκλησία.Μιά σφυγμομέτρηση της κοινής γνώ-μης στο Σάο Πάολο έδειξε ότι 68%άπ' όσους ρωτήθηκαν θεωρούν τονΠνευματισμό σάν βάσιμη θρησκεία,αν και ή Βραζιλία έχει επισήμως87% καθολικούς. Ο ισχυρότεροςκλάδος της Πνευματιστικής Εκκλη-σίας, ό Χριστιανικός Πνευματισμός,ιδρύθηκε από τον Αλλαν Κάρντεκστά μέσα του 19ου αιώνα καί δενέχει καμιά σχέση μέ το «βουντού»ή τή μαύρη μαγεία. Ο ΑλλανΚάρντεκ έδωσε τόν ορισμό τουΠνευματισμού τό 1857, λέγονταςότι «εκμηδενίζει τά προϊόντα τηςδεισιδαιμονίας καί της άγνοιας τωνανθρώπων, αφήνοντας μόνο τό α-ληθινό καί πραγματικό». Ολα τουτά γραπτά είναι σαφή καί ευκολο-διάβαστα, απελευθερωμένα άπό κά-θε ίχνος μυστικισμού.

Ο Μιραμπέλλι ένας από τους ψυχοθε-ραπευτές ενώ αιωρείται στον αέρα. Αξί-ζει νά σημειώσουμε ότι ό συγγραφέαςτού βιβλίου δέν μπορεί νά αποδείξη τήναυθεντικότητα τής φωτογραφίας γιατίθά μπορούσε κάλιστα νά παρθεί τήνστιγμή πού ό Μιραμπέλλι πηδά στοναέρα.

Αυτή ή απλή έκφραση «αφήνονταςμ ό ν ο τό αληθινό καί πραγματικό»είναι αρκετά εύθραυστη.

Ο Τσίκο Σαβιέρ είναι λαϊκόςήρωας γιά πολλά εκατομμύρια Βρα-ζιλιάνων. Απ' τό 1932 μέχρι τό1969 είχε γράψει —μέ κατευθυνό-μενη γραφή— πάνω άπό 100 βιβλίασχετικά μέ ποίηση, παιδεία, ιστο-ρικά καί σύγχρονα μυθιστορήματα,καθώς καί επιστημονικές, φιλο-σοφικές καί θρησκευτικές μελέτες.Πάνω άπό τρία εκατομμύρια αντί-τυπα των βιβλίων του έχουν που-ληθεί, άλλα ό Σαβιέρ είναι φτωχός :αρνείται νά δεχτεί οποιαδήποτεπληρωμή, διότι —λέει— «τά βι-βλία πού περνάνε άπ' τά χέρια μουανήκουν στους Πνευματικούς Δα-σκάλους καί Ευεργέτες καί οχι σέμένα». Έτσι, συνέχισε νά κερδίζειτο ψωμί του σάν εργάτης υφαν-τουργείου καί αργότερα σάν κατώ-τερος δημόσιος υπάλληλος μέχρι πούσυνταξιοδοτήθηκε μ' ένα μικρό επί-δομα καί τώρα συνεχίζει νά γράφει.

37

Ο Τσίκο Σαβιέρ ενώ εργάζεταιγράφοντας τά βιβλία του κάτωαπ' τήν καθοδήγηση τών πνευ-μάτων μέ τό σύστημα τής κατευ-θυνόμενης γραφής.

έχοντας μεταφέρει μ' αυτό τοντρόπο τά γραπτά πεντακοσίων ά-πενσαρκωμένων συγγραφέων.

Ακόμα και οί αυστηρότεροι κρι-τικοί του έργου του Σαβιέρ παρα-δέχονται ότι τά γραπτά του δεί-χνουν πάντα μέ πολλή σαφήνειατο λογοτεχνικό στυλ του νεκρούσυγγραφέα πού «υπογράφει» τόέργο. Τό σημαντικότερο βιβλίο τουΣαβιέρ, τό εξηκοστό, ήταν ΗΕ ξ έ λ ι ξ η σ έ Δ ύ ο Κό-σ μ ο υ ς και συγχρόνως τό πρώτοαπό μιά σειρά 17 βιβλίων πού έγι-ναν μέ ψυχογραφία, μέ τή συνεργα-σία ενός άλλου μέντιουμ, τού ΔροςΟύάλντο Βιέιρα. Ο Σαβιέρ «παρα-λάβαινε» ένα κεφάλαιο καί, τρειςμέρες αργότερα, ό Δρ Βιέιρα «πα-ραλάβαινε» τό επόμενο καί μόνοάφού ό Σαβιέρ συμπλήρωσε τό δικότου μισό, πήρε οδηγίες άπ' τόνπνευματικό του δάσκαλο νά έρθεισ' επαφή μέ τόν Δρα Βιέιρα καί νάενώσουν τά δύο μισά σέ ένα βιβλίο.Τό αποτέλεσμα ήταν ένας τόμοςμέ τεράστια αποθέματα ειδικευμέ-νων γνώσεων καί αναφέρεται στηνεξέλιξη τόσο άπό φυσικής όσο καίάπό πνευματικής πλευράς. Τό λογο-τεχνικό στυλ είναι παντού ομοιό-μορφο.

Πολλές άπό τις πρώτες εργασίες«κατευθυνόμενης γραφής» τού Σα-βιέρ έγιναν σέ δημόσιες συγκεντρώ-σεις πού οποιοσδήποτε μπορούσε νάπαρακολουθήσει, αλλά σήμερα προτι-

38

μάει νά γράφει μόνος του. Είναι πο-λύ υγιής καί δραστήριος καί μόνο τάηλεκτροεγκεφαλογραφήματα —είτεβρίσκεται σέ έκσταση είτε όχι—δείχνουν παράξενες ηλεκτρικές εκ-κενώσεις στον εγκέφαλο του όταναρχίζει νά γράφει. Ο ίδιος λέειότι μπορεί νά βλέπει, ν' ακούει καίνά αισθάνεται τά απενσαρκωμέναπνεύματα πού οδηγούν τό χέρι του.

Πιστεύετε ότι τά πνεύματα τωννεκρών μπορούν νά υλοποιηθούν σ'αυτό τόν κόσμο, νά μιλήσουν στούςφίλους τους, νά τους αφήνουν νάτους αγγίξουν, νά τους φέρνουνδώρα, νά τους δίνουν ιατρικές συντα-γές γιά θεραπεία καί νά συζητούνγιά τή ζωή στό υπερπέραν ; Ισωςμιά διαμονή στή Βραζιλία νά σαςέπειθε.

Ο Αρχηγός τής Αστυνομίας τούΣάο Πάολο, Δρ Ραφαέλ Α. Ρανιέρι,διπλωματούχος δικηγόρος καί ειδι-κός στή συγκέντρωση αποδεικτικώνστοιχείων παντός είδους, άν καί είναιπάντα καχύποπτος όσον αφορά στααποτελέσματα του, έγραψε ένα βι-βλίο, τό « Φ ω τ ε ι ν έ ς Ύ λ ο-π ο ι ή σ ε ι ς», όπου περιγράφει σα-φώς σαν πραγματικότητα κάτι τοφαινομενικά ακατόρθωτο.

Παρουσία τού Πεϊσοτίνιο, ενόςάπό τά αγνότερα καί ευγενέστεραμέντιουμ τής Βραζιλίας, τόν επι-σκέφτηκε ή νεκρή κόρη του καί τουέδωσε ενα λουλούδι μέ σταγόνεςδροσιάς ακόμα πάνω του. Εναάλλο πνεύμα, μιας πρώην νοσοκό-μας, παρουσιάστηκε καί έφερε μιάπράσινη πέτρα, πού λένε ότι μετα-δίδει ένα είδος ραδιενέργειας άγνω-στης στη γή, καί θεράπευσε μ' αυτήνμιά κυρία πού έπασχε άπ' τό ση-κώτι της. Ο Δρ Ρανιέρι πήγε μέτόν Πεϊσοτίνιο στό Πνευματιστικότου Κέντρο καί, παρά τις λεπτο-μερείς έρευνες καί παρακολουθή-σεις, δέν βρήκε τό παραμικρό ίχνοςαπάτης. Εκεί, ένα πνεύμα τοπο-θέτησε στό υπογάστριο μιας κυρίαςπού είχε οξεία σκωληκοειδίτιδα,μιαν άνοιχτοπράσινη λουρίδα υφά-σματος, πού έκανε τή σκωληκοειδήαπόφυση ορατή, καί μιά βδομάδααργότερα περπατούσε καί μιλούσεκανονικά: είχε θεραπευτεί. Εναάλλο αντικείμενο πού έφερε τόπνευμα ενός γιατρού ήταν κάτι σανπιάτο άπό ζελατίνα, πάλι σέ ανοιχτόπράσινο χρώμα, πού όταν τό τοπο-θετούσε πάνω άπό έναν ασθενή,λειτουργούσε σαν καθρέφτης : όλοιοί παρόντες έβλεπαν τήν καρδιά νάχτυπάει και τους πνεύμονες νάάντλούν αίμα άπό τις φλέβες. Τόπνευμα έβγαλε μέ τά χέρια του ένα

σκούρο πράγμα πού έξαϋλώθηκεστον αέρα καί ό ασθενής γιατρεύ-τηκε.

Φαίνεται ότι στά πνεύματα τουΠειαοτίνιο αρέσει τό ανοιχτό πρά-σινο χρώμα. Κάποιος άπ' τουςπαρόντες είχε φέρει γλυκά γιά νάδει αν τά πνεύματα είναι λιχούδικα.Πράγματι, τους αρέσουν οί λιχου-διές καί, σέ αντάλλαγμα, πρόσθεσανένα πράσινο φώς στά ζαχαρωτά,πράγμα πού διασκέδασε πολύ τουςΒραζιλιάνους, όταν ανακάλυψαν ότιμασώντας τά ζαχαρωτά γινόντου-σαν μικρές εκρήξεις πράσινου φω-τός μέσα στό στόμα τους. Ο Ρα-νιέρι πήρε ένα ζαχαρωτό στό εργα-στήριο του, άλλα τό πράσινο φώςπαρέμεινε καί οί μικρές εκρήξειςσυνεχιζόντουσαν ακόμα καί μακριάάπ' τό μέντιουμ.

Ο Ρανιέρι έχει πολλές φωτο-γραφίες ενσαρκωμένων πνευμάτωντις όποιες τράβηξε ένας φωτογρά-φος όταν τού έλεγαν πού νά κατευ-θύνει τή μηχανή του διότι ό ίδιοςδέν έβλεπε τίποτα παρά μόνο μετάτήν εμφάνιση τού φίλμ. Εχει εκ-μαγεία ποδιών καί χεριών (μέ δα-κτυλικά αποτυπώματα), φτιαγμέναμέ βραστό κερί καί παραφίνη άπό τάπνεύματα καί δύο πορτραίτα πνευ-μάτων σκιτσαρισμένα άπό τά ίδιαστή διάρκεια μιας επίσκεψης (τόένα μοιάζει πολύ του Κάρντεκ).

Ανακάλυψε ότι τά περισσότεραάπό τά πνεύματα πού κυκλοφορούνείναι κάπως ανεύθυνα και διασκε-δάζουν μέ τά «τρυκ σαλονιού». Οσοπιό εξελιγμένο είναι πάντως τόμέντιουμ, τόσο καλύτερες είναι οίεμφανίσεις πού, στό κάτω κάτω, θεω-ρούνται άπό τά ίδια τά πνεύματασάν μόνη απόδειξη γιά τήν ύπαρξήτους. Η σημαντικότερη αίτία γιάτήν οποία ύλοποιούνται είναι μιάσοβαρή εργασία γιά τήν πνευματικήαναζωογόνηση τού ανθρώπου, τήνεξύψωση τού άτομικου επιπέδουτου καθενός ώστε νά βοηθάει κιάλλους νά κάνουν τό ίδιο.

Οι ψυχοχειρούργοι δίνουν τήνεντύπωση ότι πραγματοποιούν χει-ρουργικές επεμβάσεις πάνω στόανθρώπινο σώμα, ένώ οί ίδιοι πέ-φτουν σέ έκσταση καί ένεργούνυπό τήν καθοδήγηση ενός διευθύ-νοντος πνεύματος. Η περιγραφήμιας ψυχοχειρουργικής επέμβασηςφαίνεται τόσο απίστευτη, ώστε πρέ-πει νά τή δει κανείς μέ τά ίδια τουτά μάτια γιά τό πιστέψει, ή νά έχειό ίδιος τήν εμπειρία στό σώμα του,όπως συνέβη μέ τόν Πλαίηφαιρ.

Ο Ζοζέ Άριγό πραγματοποιού-σε τις επεμβάσεις του μέ τή βοή-

θεια κάποιου «Δρος Φρίτς». Ε ρ -γαζόταν πάντα δημοσία, μέ φυσικόφως, και περιποιόταν οποιονδήποτεασθενή παρουσιαζόταν. Τον παρα-κολούθησαν επισταμένα και απο-δείχτηκε γνήσιος. Σταματούσε τήναιμορραγία μέ προφορική διαταγή,αφαιρούσε τους αρρωστημένους ι-στούς μέ τα δάχτυλα του, δέν προ-καλούσε κανέναν πόνο και δέν χρη-σιμοποιούσε αναισθητικά ούτε αντι-σηπτικά, ούτε νάρκωση ή υποβολή.Μια εγχείρηση για τήν αφαίρεσηενός όγκου διάρκεσε 20 δευτερό-λεπτα ενώ ένας κανονικός χειρουρ-γός θα χρειαζόταν τουλάχιστον 15λεπτά. Αυτές οί εγχειρήσεις (τιςοποίες είδε ό Πλαίηφαιρ) έχουνκινηματογραφηθεί αν και ό Άριγόσκοτώθηκε το 1971 σέ αυτοκινητι-κό δυστύχημα. Υπάρχει επίσηςμια περίπτωση (με όλα τά στοιχείακαι ντοκουμέντα διαθέσιμα) μιαςγυναίκας πού υπέφερε άπο καρκίνοτου εντέρου πού όπως είχε αποδεί-ξει ή ακτινογραφική εξέταση ήτανπροχωρημένης μορφής και ανίατος.Η ίδια επισκέφθηκε τον Άριγό

πού τήν κοίταξε, της έδωσε μιάσυνταγή καί, μιά βδομάδα αργό-τερα ζύγιζε 10 κιλά παραπάνω, ένώ3 βδομάδες μετά είχε θεραπευτείεντελώς. Εζησε άλλα οκτώ χρόνιακαί πέθανε άπό φυσικό θάνατο.

Ο ίδιος ό Πλαίηφαιρ επισκέ-φτηκε πολλούς ψυχοχειρουργούς γιανά τους δει νά δουλεύουν, μαζί μέκάποιον «αμφισβητία» φίλο τουγια νά διασταυρώνει γνώμες. Μιάκάποια Μαρία χειρουργούσε άφούέβγαζε τά γυαλιά της δείχνονταςτά μάτια της σφιχτά κλεισμένα.Ανοιξε τό δέρμα στο λαιμό μιαςγυναίκας πιέζοντας ελαφρά μέ τάδάχτυλα της, άνοιξε μιά τρύπα,έσκαψε γύρω γύρω αφαιρώντας αρ-ρωστημένους ιστούς, τήν έτριψε μέλίγο μπαμπάκι καί ή τ ρ ύ π αέ κ λ ε ι σ ε μ ό ν η τ η ς . Τ ά μά-τια της Μαρίας ήταν ακόμα κλει-στά καί, σίγουρα, τό στόμα τουΠλαίηφαιρ ορθάνοιχτο άπ' τήν έκ-πληξη. Η εγχείρηση είχε γίνει γιάΘυρεοειδή.

Η Μαρία δε δέχεται ποτέ λεφτάγιά κείνο που θεωρεί «εργασίατου Θεου». Κερδίζει το ψωμί τηςσάν γραμματέας και πολλές φορέςτήν εβδομάδα θεραπεύει ασθενείςστο Πνευματιστικό Κέντρο ή στασπίτια τους. Λεν θυμάται τίποτεαπ' ό,τι κάνει όταν είναι σέ έκ-σταση καί άκουσε μέ τρομερό ενδια-φέρον τον Πλαίηφαιρ νά περιγράφειτήν εγχείρηση θυροειδούς που ήίδια είχε κάνει δύο μέρες νωρίτερα.

Ο ίδιος ό Πλαίηφαιρ πού είχεπροβλήματα στό πεπτικό σύστημα,πήγε σ' έναν ψυχοθεραπευτή πούλέγεται Εδιβάλντο. Η πρώτη επί-σκεψη έδωσε σάν αποτέλεσμα μιάσυνταγή, οδηγίες γιά δίαιτα και τήνπρόβλεψη γιά «μιά μικρή εγχείρηση».Ο Πλαίηφαιρ πήγε μόνο άπό επι-στημονική περιέργεια καί δέν περί-μενε κανένα εντυπωσιακό αποτέλε-σμα. Μπαίνοντας στην καλύβα όπουεργάζεται ό Εδιβάλντο είδε ένα γέροξαπλωμένο στό κρεβάτι μέ όλη τήν

κοιλιά του ορθάνοιχτη. Ηταν «έναςσωρός αίματα πού προκαλούσε ναυ-τία». Ο γέρος ήταν ξυπνητός αλλάήταν όλοφάνετο πώς δέν πονούσε.Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, έναςεπίδεσμος σκέπασε τήν τρύπα καίή γυναίκα του γέρου μπήκε μέσακαί τον πήρε νά φύγουν. Ο Πλαίη-φαιρ έβγαλε τό σακάκι του καί τήγραβάτα του καί ξάπλωσε στόκρεβάτι. Δέν είχε καλοξεκουμπώσειτό πουκάμισο του ακόμα, όταν όΈδεβάλντο όρμησε πάνω του, πίεσε

Αυτή ή σειρά τών φωτογραφιών αδημοσίευτη ώς τώρα παρουσιάζει τάχέρια τού ψυχοχειρούργου Εδιβάλντο Ολιβέϊρα νά ανοίγουν τήν κοιλιάμιας ασθενούς. (1). Τό άνοιγμα στό δέρμα της φαίνεται ακόμα κι όταν τόένα χέρι τού ψυχοχειρούργου έχει απομακρυνθεί (2-3(. Τό χέρι τήςασθενούς εμφανίζεται (4) δείχνοντας ότι έχει συναίσθηση τού τι συμβαί-νει. Καθώς ή εγχείρηση πλησιάζει στό τέλος της (5) ένας βοηθός τοπο-θετεί απλώς έναν επίδεσμο στό δέρμα (6). Οταν ό επίδεσμος αφαιρέθηκετήν επομένη μέρα, δέν φαινόταν κανένα σημάδι.

Η Οτίλια Ντιέγκο, μέντιουμ, φο-ρώντας χοντρό πουλόβερ παράτήν μεγάλη ζέστη εκβάλλει "ε-κτόπλασμα" πού θυμίζει χει-ρουργικό επίδεσμο. Η περίπτω-ση είχε προκαλέσει διεθνή σάλοώσπου αποκαλύφθηκε ότι ήταναπάτη.

τους αντίχειρες του στο στομάχιτου και μ' ένα χαρακτηριστικό«πλόπ» άνοιξε τό δέρμα και έχωσεμέσα τα χέρια του. Ο Πλαίηφαιρένοιωσε βρεμμένος παντού, και έναμικρό γαργαλητό μέσα του αλλάκανέναν πόνο. Οταν του είπε νάσηκωθεί μετά άπό λίγα δευτερόλε-πτα, αισθανόταν σκληρός και μονο-κόμματος, ιδιαίτερα στη μέση του.Πήγε σπίτι του με ταξί, ξάπλωσεστο κρεβάτι του κι έβγαλε μαλακάτον επίδεσμο. Εκεί πού ό Ε δ ι -βάλντο είχε πιέσει τους αντίχειρεςτου, υπήρχαν δύο κόκκινα σημάδιακαι μιά ροζ γραμμή εκεί πού είχεανοιχτεί τό δέρμα. Οταν πήγε τήνάλλη μέρα σ' έναν «αληθινό» γιατρόκαι του διηγήθηκε, ο γιατρός δενπίστεψε ούτε λέξη. Και όμως, σεμιαν άλλη περίπτωση, ό Εδιβάλντοζήτησε άπό τον Πλαίηφαιρ νά βάλειτό χέρι του μέσα στο ανοιγμένοστομάχι ενός άλλου ασθενούς...

Διεθνές Συνέδριο Παραψυχολο-γίας και Ψυχοτρονικής. Πράγα,1973. Από τ' αριστερά Γ. Α. Σα-μοήλωφ (ΕΣΣΔ), Ζάρμπας Μαρί-νο (Βραζιλία), Χάνς Μπέντερ(Γερμανία) και Ζντένεκ Ρέζντακ(Τσεχοσλοβακία).

40

Η Σύλβια γεννήθηκε στις 20Μαρτίου 1963·. Τήν περιποιόταν ήγιαγιά της τήν οποία ή μικρή φώ-ναζε «αμόρε μίο», ιταλικά, μιάγλώσσα πού ποτέ δέν μιλιόταν στηνοικογένεια, αν και ό παππούς ήτανΙταλός. Η Σύλβια όταν ήταν ενόςμηνός, έδειχνε πραγματικό τρόμοόταν άκουγε θόρυβο άπό περαστικόαεροπλάνο. Οταν έγινε δύο χρονών,είχε ένα αρκετά πλούσιο ιταλικόλεξιλόγιο (πού δέν της δίδαξε κανείς)και μιλούσε άπταιστα πορτογαλικά.Ξεφούρνιζε ξαφνικά ονόματα τοπο-θεσιών (πού πραγματικά υπάρχουνστή Ρώμη) καθώς και ιδιωματικέςεκφράσεις στά ιταλικά. Στήν οικο-γένεια της Σύλβια είναι όλοι πνευ-ματιστές και παραδέχονται τή μετεν-σάρκωση σαν γεγονός. Μέ τόνκαιρό, ή Σύλβια θυμήθηκε τό πα-ρελθόν της, τα ονόματα των φίλωντης, τό σπίτι της πού γκρεμίστηκεστόν πόλεμο, διάφορους νεκρούςάπ' τους βομβαρδισμούς και ανα-γνώρισε τή γειτονιά της Ρώμηςόπου έμεινε, όταν της έδειξαν μιάφωτογραφία σ' ένα ημερολόγιο καιέδωσε μάλιστα και λεπτομέρειες.Η πιο εντυπωσιακή της ανάμνησηήταν ενός φίλου της πού της είχεπαρουσιαστεί μ' ένα «στυλό-βόμ-βα» άπ' αυτούς πού άφηναν οίΣύμμαχοι στή Ρώμη και έσκαγανστα χέρια των περίεργων, και τότεή ίδια και ό φίλος της «ανέβηκανψηλά, εκεί πέρα, ψηλά» και μετά,«μετά ήρθα εδώ».

Ο Πλαίηφαιρ συνάντησε κι άλ-λους Βραζιλιάνους πού έχουν συ-ναίσθηση της μετενσάρκωσης τους.Μιά γυναίκα θυμόταν τό προηγού-

μενο όνομάτης, τά ονόματα των γο-νέων της και τή γαλλική πόληόπου ζούσε τότε, καθώς και τήνημέρα και τις συνθήκες του θανά-του της. Τά σημάδια πού μερικοίέχουν στό σώμα τους έκ γενετής,,φαίνεται ότι υποδεικνύουν τό μέροςόπου καταφέρθηκαν θανατηφόραχτυπήματα στήν προηγούμενη ζωήτους. Μιά γυναίκα είχε τή χαρά νάξαναδεί τή μικρότερη αδελφή της(πού είχε σκοτωθεί σέ μιά αεροπο-ρική επιδρομή στή Βιέννη) νά ξανα-γεννιέται σάν εγγονή της. Τό πνευ-μα της αδελφής της είχε πει στήγριά ότι αυτό θα συνέβαινε και τηςανέφερε και τήν ώρα και τήν ήμεραπού θά γεννιόταν. Και πάλι, δυοσημάδια έκ γενετής, αντιστοιχού-σαν στά δύο θανατηφόρα χτυπήματαπού είχε δεχτεί ή αδελφή της τήνήμέρα πού πέθανε.

Τό Βραζιλιανό Ινστιτούτο Παρα-ψυχικών Ερευνών έχει ερευνήσειαρκετές περιπτώσεις μετενσάρκω-σης, μέ τήν υποστήριξη «αξιοσέβα-στων» επιστημόνων άπ' όλο τόνκόσμο και μέ βάση τά άποδεικτικάτους στοιχεία υποστηρίζουν τήνυπόθεση ότι ή μετενσάρκωση είναιγεγονός. Ο Κάρντεη στό «Βιβλίοτων Πνευμάτων» εμβαθύνει πάραπολύ στό θέμα. Ο Πυθαγόρας καιό Πλάτωνας πίστευαν σ' αυτή τήνιδέα. Αν σκεφτούμε μέ περισσό-τερη προσοχή όταν ακούμε παιδιάτης προσχολικής ηλικίας νά λένε«όταν ήμουνα μεγάλος», ή αν πάρου-με στά σοβαρά τό φόβο πού έχουνγιά τά άσχημα όνειρα,τότε ίσως αρχί-σουμε ν' αναρωτιόμαστε και μείς...

Συνέχεια στή σελ. 64

ΤΟ ΤΕΡΑΣ ΤΟΥ ΛΟΧ-ΝΕΣΚΑΙ ΟΙ ΙΠΤΑΜΕΝΟΙ ΔΙΣΚΟΙ

ANGELΟ MORETTI

Δύο από τά μεγάλα αινίγματα της φύσης τό τέρας τουΛόχ-Νές και οι περίφημοι Ιπτάμενοι Δίσκοι. Ταυτίζονται;έχουν κάποια σχέση; Πολλά έχουμε νά μάθουμε ακόμαγιά τόν κόσμο πού μας περιβάλλει. Η κατανόηση και ήπαραδοχή όμως έχει άμεση σχέση από τις αποδείξεις.

Ισως βρισκόμαστε στα πρόθυρα μεγάλων ανακαλύψεωνπού θά μάς οδηγήσουν

Από πρώτη άποψη θά μπο-ρούσε νά φανεί αταίριαστηή προσέγγιση του μυστη-

ρίου αύτού (λέγεται ότι είναι τόμεγαλύτερο ζωολογικό μυστήριοή τό μεγαλύτερο αίνιγμα στη φύ-ση) και των ιπταμένων δίσκων,αλλά όπως έχω ήδη υπογραμμίσει,σ' ενα άλλο κείμενο, τό άθροισμαδύο μυστηρίων μέσα από μιάβαθιά και αναλυτική μελέτη, μπο-ρεί νά δώσει λίγο φως.

Τό Λοχ Νες είναι μία λίμνη στήΒόρειο Σκωτία. μήκους σαράνταπερίπου χιλιομέτρων και πλάτουςενάμιση χιλιομέτρου. Τό βάθοςείναι περισσότερο από τριακόσιαμέτρα. Την ώρα της δύσης, καθώςσβήνουν τα φώτα. μπορεί νά είναικαι μιά υποβολή όμως τή νύχτααυτός ο νερένιος καθρέφτης δίνειστους τουρίστες μια παράξενη αί-

σθηση πού είναι δύσκολο νά εξη-γηθεί και όπου τό άγχος, ό μυστι-κισμός και ή περιέργεια ανακα-τεύονται.

Τό «πλάσμα» του Λόχ Νές ή τόμεγάλο φίδι φαίνεται πώς κατοι-κεί σ' αυτά τά νερά άπό πολλέςεκατονταετίες. Τό είδε γιά πρώτηφορά τό 565 ό Σάν Κολούμπα, πούκήρυξε τό Ευαγγέλιο τότε στήγύρω περιοχή, και αργότερα. Στήνεότερη εποχή θεάθηκε τό 1872καθώς ό κ. Μακένζυ έκανε τόνπερίπατο του ήσυχα-ήσυχα στηνόχθη τής λίμνης. Ξαφνικά είδενά ταράζεται τό νερό, σε καμιάεκατοστή μέτρα, άπό κει πού στε-κόταν και μετά, με τρόμο είδε νάβγαίνει κάτι πού έμοιαζε σάν τήνκεφαλή του «Τέρατος» αλλά πούγρήγορα βούτηξε πάλι στα νεράκαι εξαφανίστηκε.

Από φόβο όμως μήπως τόνκοροϊδέψουν, (τό ίδιο συμβαίνεικαι μέ όσους βλέπουν ιπτάμενουςδίσκους) ό κ. Μακένζι δέν είπεσέ κανένα τίποτε γι' αυτό πού είδε,και μόνο μετά άπό μερικά χρόνιαμαθεύτηκε αυτό πού του συνέβη.Άπό τότε σέ σπανιότερα διαστή-ματα και άλλοι άνθρωποι κάθετόσο έλεγαν ότι είδαν τό τέραςαλλά μόνο άπό τριανταπέντε χρό-νια κι έδώ, οί μαρτυρίες γιά τότέρας έγιναν συχνότερες, και προπάντων κατά τόν Αύγουστο μήνα,ακριβώς τό μήνα κατά τόν οποίοκαί οί ιπτάμενοι δίσκοι γίνονταισυχνότεροι.

Το βιβλίο πού μιλάει περισσό-τερο γιά τό «Μεγάλο Φίδι» είναιαυτό του E.W. Holiday (πού δημο-σιεύτηκε στην Ιταλία άπό τόνοίκο Sugar). Ο ίδιος ό Χολινταίη,

41

Τό Τέρας τής Τασμανίας ή τού Λόχ Νές, ή τής Φλώριδας ή τήςΤεκολούτας, έν πτήσει μαζί μ' ένα τυπικό άγνωστο ιπτάμενο αντι-κείμενο (UFO). Αυτού τού φαινομένου, αυτόπτης μάρτυς ήταν όΔρ. Αχιλλέας Γκρέκο, τόν Οκτώβριο τού 1955 στήν πλαζ τής νησί-δος Κάπρε, τού Σάν Πάολο τής Βραζιλίας.

είδε πολλές φορές τό «πλάσμα»..Είναι πολύ ενδιαφέρουσα ή αίσθη-ση πού περιγράφει ό συγγραφέας,πού αισθάνεται καθώς «βλέπει» τότέρας. Μια αίσθηση «ιδιόρρυθμη»,παράξενη, πρωτόγονη, μπορούμενά πούμε σάν αυτήν πού ένιωσανόσοι αντίκρισαν τόν Yeti.

Το Μεγάλο Φίδι

Το μεγάλο φίδι φωτογραφήθηκεεπίσης, μόνο μερικώς φυσικά. Ετσιτό 1934 καταφέρθηκε εναντίον αυ-τών πού δέν πίστευαν στην ύπαρ-ξή του ένα γερό χτύπημα.

Ενας Άγγλος γιατρός, ό ΔρΚίντον, πασίγνωστος στό Λονδίνογιά τή σοβαρότητα του και υπερά-νω πάσης υποψίας, κατάφερε νά τόφωτογραφήσει. Στή φωτογραφία,πού δέν ήταν καί πολύ καθαρή,φαινόταν ό λαιμός του «ΦιδιοΟ»νά βγαίνει άπ' τό νερό. Φυσικά,και τότε, όπως συμβαίνει και σή-μερα γιά τους ίπταμένους δίσκους,μερικοί είπαν ότι επρόκειτο διάφωτομοντάζ.

Ομως τό 1960 ήρθε κι όλλοχτύπημα γιά τους απίστους Θωμά-δες : δ κ. Τίμ Ντίνσνταίηλ, αερο-ναυπηγός, μετά άπό πολύ καιρόαναμονής καί παρακολούθησης,κατόρθωσε νά κινηματογραφήσει

42

τήν εμφάνιση του τέρατος κι. έδω-σε τό φιλμ αυτό στους ειδικούς τήςΡΑΦ γιά ν' αποδείξει τή σοβαρό-τητα τών προθέσεων του, καί γιάνά τό εξετάσουν.

Οι ειδικοί αναγκάστηκαν νάπαραδεχτούν, ότι τό φιλμ έδειχνεκάτι, πού ήταν, σάν σχήμα, πολύμακριά καί άπ' τό υποβρύχιο καίάπ' τό ψάρι.

Ενας καινούριος επιστημονικόςέλεγχος έγινε τόν Αβγουστο του1968 όταν ό καθηγητής ΓκόρντονΤάκερ και ό Δρ Μπραίθουαίτ, τουΠανεπιστημίου του Μπίρμινχαμ,εκτέλεσαν ορισμένα πείραματα, μ'ένα εντελώς νέου τύπου Σονάρ, έναδργανο γιά τις υποβρύχιες έρευ-νες πού συλλαμβάνει τά ηχητικάκύματα καί μοιάζει μ' αυτά πούβρίσκονται σήμερα στά νεότερουτύπου υποβρύχια.

Ερευνώντας έπί πέντε μήνεςκατά μήκος καί πλάτος τά νεράτής λίμνης, oι επιστήμονες αυτοίεπισήμαναν τρεις τύπους «άγνω-στων αντικειμένων» έκ τών οποίωντό ένα έδειχνε μεγάλων διαστά-σεων. Αποκλείεται, έγραψαν σ'ένα σημείωμα, νά πρόκειται περίυποβρυχίων ή ψαριών. Τί ήτανλοιπόν;

Κατά τή γνώμη του βιολόγουΜπάρτον του Βρετανικου Μου-σείου, τό τέρας μπορεί νά είναι ότι-δήποτε άλλο εκτός άπό ζωντανό

οργανισμό, γιατί βιολογικά δένμπορεί νά δικαιολογηθεί. Προσω-πικά, μέχρι αύτού του σημείουσυμφωνώ μέ τήν άποψη τού Χόλι-νταιη πού πιστεύει ότι ίσως πρό-κειται γιά ένα τεράστιο σκουλίκι.

Υποστηρίζω δέ ότι τό Τέρας τουΛόχ Νές είναι ακριβώς δμοιο μέ τόλεγόμενο Τέρας τής Τασμανίας,καί επομένως δέν πρόκειται γιά έναπλάσμα πού ανήκει στό ζωικόβασίλειο τής γης, αλλά γιά μιάμηχανή άπό ειδική πλαστική υλη(πολυμερή ειδικά) χωρίς μεταλλι-κές συνδέσεις, ή άλλα όργανα, άλλακαθαρά συνδεόμενη μέ τόν τύποτου θαλάσσιου ιπταμένου δίσκουή άερουποβρυχίου δίσκου, καί ίσωςπρόκειται γιά ένα αποθεματικό δο-χείο ενεργείας γιά τους άλλους ίπτα-μένους δίσκους. Αυτοί οί ίπτάμε-νοι δίσκοι, είναι εφοδιασμένοι μέένα τυπικό περισκόπιο πού καιφωτογραφήθηκε μέ τή βοήθειαενός ήλεκτρονικού οργάνου,, καίείναι περισκόπιο περιελισσόμενοπαλινωδικό. Μερικές φορές τόπερισκόπιο αυτό παίρνει διαφορε-τικό σχήμα καί τότε μοιάζει μέ τόκεφάλι του αλόγου. Αυτό τό είδοςσωλήνα μέ τήν άλογοκεφαλή στηνάκρη, ψαρεύτηκε σάν σπουδαίοεύ'ρημα κοντά στό Φρήπορτ, στήζώνη τής Νέας Υόρκης.

Ενα θαλάσσιο "τέρας" στό Σάντος τήςΒραζιλίας. (Από ένα σταμπωτό σκίτσοτού Αουγκσμπουργκ τό 1599).

Οταν πλέει (όλες αυτές οί παρα-τηρήσεις δόθηκαν άπό αυτόπτεςμάρτυρες καί περιέχονται στό βι-βλίο πού είπαμε τού Χόλινταιη) όπερισκοπικός λαιμός φαίνεται πα-ράλληλος προς τήν κατεύθυνσηπλεύσης, ένώ σε άλλες περιστά-σεις, ο λαιμός, πού συχνά είναισάν στύλος ή δοκάρι πάνω σέ μιάχονδροειδή βάση, γυρίζει μέ φιδί-σια κίνηση : άπ' όπου πήρε καί τήνονομασία του Μεγάλου Φιδιου.

Αυτή είναι ή κυρία αίτία πού οίαρχαίοι πού είχαν επαφές μέ εξω-γήινους μιλάνε μέ τρόπο επίμονογιά ιπτάμενα φίδια, καί ακόμα καί ή

Βίβλος, με συμβολικό χαρακτήραπού πολύ απέχει απ' τήν Αλήθεια,μιλά γιά τόν Οφι πού γοήτευσετήν Εύα...

Επί πλέον επειδή κατά μήκοςτου λαιμού, πολύ συχνά υπάρχειένα είδος χαίτης σκληρής και ινώ-δους, οί αρχαίοι αναφέρουν τόνΦτερωτό Οφι.

Η Βίβλος ονομάζει αυτά τάιπτάμενα τέρατα με τις μεταλλικέςσυνδέσεις Λεβιατανά. Κατά τήνδική μου άποψή, όλοι οί Δράκοιτής Κινέζικης Μυθολογίας, ξεκι-νούν άπ' τό ίδιο αυτό «Τέρας».

Οσο άφορά τή φιδίσια κίνησηή ελιγμό του λαιμού, πρέπει νάπουμε ότι μιά τέτοια κίνηση όπωςακριβώς περιγράφεται είναι αδύ-νατον νά γίνει από ενα σπονδυλωτόκαι μέ σκελετό πλάσμα.

Μιά τέλεια μηχανή

Τό «Πλάσμα» παρουσιάζει μιάπαθολογική ευαισθησία στά ηλε-κτρονικά όργανα ή διά τής παρα-ψυχολογικής όδού στην παρουσίατών ανθρωπίνων όντων, ή ζώων,και σέ κάθε ζωντανό οργανισμόακριβώς όπως συμβαίνει μέ τάπληρώματα τών ιπταμένων δίσκωνή τόν Yeti. Ενα ά λ λ ο χαρακτηρι-στικό πού παρατηρήθηκε, είναιοί κορυφές ή καμπούρες πού αλ-λάζουν αριθμό καί όγκο, αλλάαυτό οφείλεται στό γεγονός ότιόπως καί στους Ιπτάμενουςδίσκους, μπορούν καί τραβιούνταιπρος τά μέσα.

Ορισμένες περιγραφές αναφέ-ρουν μιά μάζα σκούρου χρώματοςκαι σχήματος βάρκας. Η ίδια μά-ζα παρατηρήθηκε καί σ' ενα ειδι-κού σχήματος ιπτάμενο δίσκο, πούφαίνεται νά απαρτίζεται από δύοδίσκους ενωμένους μεταξύ τουςκαί νά έχει μιά περίεργη κοιλιακήγόνδολα. Αυτό επιτρέπει έναν με-γαλύτερο έλεγχο στό νερό καθώςλόγω τής μεγάλης ταχύτητας καίτής ακαμψίας τείνει νά έχει πάν-τοτε τήν ίδια κατεύθυνση. Ομωςαυτό πού κάνει ακόμα πιο παρά-ξενο καί πού τό αποκλείει απ' τάζώντα όντα είναι ό τρόπος ανάδυ-σης καί κατάδυσης του, πού γίνεταισέ τέλεια κατακόρυφη γραμμή,όπως καί τά υποβρύχια, καί έπίπλέον θεάθηκε στην επιφάνεια σέτέλεια ακινησία. Αυτή ή χαίτηγιά τήν οποία μιλήσαμε πιό πάνω,ίσως νά είναι ένα όργανο άντι-ραντάρ. Γιά τή χαίτη αυτή άλλω-

στε ονομάστηκε καί ΘαλάσσιοςΙππος. Οταν φαίνεται νά γυρίζει

γύρω - γύρω, παρατηρούνται διά-φοροι χρωματισμοί. Αλλοτε είναισκούροι, κι άλλοτε κιτρινωποί ήάσπριδεροί, καί ό θόλος πάνω είναισυχνά σκούρος κοκκινωπός. Καίμερικές φορές, τό «δέρμα» είναιγυάλινο, ή άσπρο ασημένιο.

Τό σώμα περιγράφεται άπό μερι-κούς ώς πολύ αεροδυναμικό καί«κόβει» τό νερό μέ μεγάλη επι-δεξιότητα. Αν ήταν π.χ. ενα πρα-γματικό τέρας μέ μακρύ λαιμό, δένθά μπορούσε νά επιζήσει κατάμήκος τών ιρλανδικών ακτών, ό-που θεάθηκε επίσης, γιατί τά αγριό-τατα σκυλόψαρα πού βρίθουν εκεί,θά τό δάγκωναν στον λαιμό καί δένθά μπορούσε νά επιζήσει. Τά σκυ-λόψαρα όμως δέν πειράζουν καθό-λου αυτό τό τέρας. Μέ τή βεβαιό-τητα ότι, κατά τήν γνώμη μουπάντοτε, πρόκειται γιά μιά μηχα-νή ή δεξαμενή - πού συνοδεύειτους ιπτάμενους δίσκους ή ίπτάμε-μενους -υποβρύχιους δίσκους, δέν

πρέπει νά εκπλήττεται κανείς γιάτό ότι αυτή ή εξωγήινη μηχανή ήπαράξενο υποβρύχιο, θεάθηκε άλ-λού. Π.χ., στή Λίμνη Τιτικάκαστην Αμερική, θεάθηκαν πολλέςφορές ιπτάμενοι δίσκοι, πού βυθί-ζονται στή νερό.. Επί πλέον,κοντά στις λίμνες όπου βυθίζονταιαυτές οί μηχανές, μεγάλες λωρί-δες του εδάφους έχουν τό γρασίδικαταπατημένο καί καβουρνιασμέ-νο, πράγμα πού δέν μπορεί νά συμ-βεί μέ ένα ζωντανό πλάσμα.

Προσθέτουμε επίσης ότι αυτοίοί ιπτάμενοι δίσκοι, πού βυθίζον-ται καί στό νερό, θεάθηκαν επίσηςκαί στους ωκεανούς, αν καί ό Τύ-πος όπως συμβαίνει συνήθως καίόταν πρόκειται γιά τους κλασικούςιπτάμενους δίσκους, δέν δίνει ποτέμιά πλήρη περιγραφή.

Σ' αυτή τήν φωτοτυπία τής φωτογραφίας πού τράβηξε ό Χιού Κραίη τάκυριώτερα ορατά σημεία υπογραμμίζονται μέ άσπρη γραμμή. Μέ τό Τουλι-μόνστρουμε κάτω θά συγκρίνουμε τά διάφορα σημεία πού μοιάζουν περισ-σότερο. Τά απολιθώματα μάς αποδεικνύουν ότι τό Τουλιμόνστρουμ είχε τήνσυνήθεια νά καμπυλώνει προς τά κάτω τό πίσω μέρος τού σώματος του.Αυτό δίνει μιά κάποια εξήγηση γιατί τό τέρας τού Λόχ Νές φαίνεται νάτελειώνει κάπως απότομα τό πίσω μέρος τού σώματος, ίσως γιατί ή ουράτου γυρίζει προς τά κάτω.Εξήγηση 1. Λαιμός μέ τό κεφάλι βυθισμένο. 2. Διαχωρίσματα τού λαιμού. 3.Μπροστινή καμπούρα. 4. Μία απ' τις προεξοχές ή φούσκες. 5. Μπροστινόπαραπόδι. 6. Στρώμα λάσπης. 7. Πίσω καμπούρα. 8. Πισινό παραπόδι. 9. Ενακύμα.

Τό τέρας τής Τασμανίας πού βρέθηκε τόν Μάρτιο τού 1962. Είναι ένα οβάλ"πράγμα" μήκους 7 μέτρων καί πλάτους 6 μ. πού όπως φαίνεται δέν έχειμάτια ούτε στόμα ούτε σκελετό. Τό κρέας του χρώματος ελεφαντοστούν,μοιάζει πολύ μέ λάστιχο.

43

Ο γιγάντιος όφις μέ τά επτά κεφάλια, στον δρόμο πού οδηγείστην ανατολική πύλη τής Ανγκορ θώμ (Καμπότζη). Ηταν τόσύμβολο τής θρησκείας τών Κιμέρ, πού άνθισε ξαφνικά τόν 5οαιώνα και χάθηκε μυστηριωδώς τόν 10ο αιώνα αφήνοντας αυτά τάκατάλοιπα πού οι ιθαγενείς παραδέχονται ώς θεϊκό έργο.

Τό τέρας τής Τασμανίας

Αυτοί οί ιπτάμενοι υποβρύχιοιδίσκοι-φαντάσματα, δίνουν λαβήκαι σε διπλωματικά επεισόδια, για-τί όταν παρατηρούνται σε χωρικάύδατα, φαίνονται ότι ανήκουν σεξένες δυνάμεις. Μερικές φορέςσάν μεταλλικά αντικείμενα, κι άλ-λες φορές σάν μεγάλα κήτη.

Ακούστηκε απ' τό αμερικανικόναυτικό σχετικά μ' αύτου του τύ-που τους καταδυόμενους δίσκους,πού θεάθηκαν στ' ανοιχτά τήςΦλωρίδας, ότι, δέν επρόκειτο γιάυποβρύχιο μέσον, όμως απέφυγεκαί νά απαντήσει όταν ρωτήθηκεαν μπορούσε αυτός, νά χαρακτη-ριστεί ζώον. Καί γίνεται αντιλη-πτή αυτή ή αμηχανία όταν σκε-φτούμε τά χαρακτηριστικά τουτέρατος τής Τασμανίας. Ιδού αυτά :τό σώμα του έχει διαστάσεις έντε-

44

λώς αφύσικες γιά τά γήινα δεδο-μένα : μήκος 7 μέτρα και πλάτος 6είναι σκεπασμένο μ' ένα είδος πολύκοντού καί μαλακού μαλλιού ή αςτό πουμε διαστημικού βάμβακος.Δέν έχει μάτια, ούτε στόμα, ούτεσκελετό. Απαρτίζεται άπό μιάσκληρότατη ύλη καί πλαστικήσυγχρόνως (διαβάζετε ειδική ;) αν-θεκτικότητα στή φωτιά καί σέ μιάμεγάλη κλίμακα ίσχυρών χημικώνστοιχείων, καί μπορεί νά κάνεικομμάτια τή λάμα ενός μαχαιριουκαί νά χοροπηδούν οί άξονες. Κατάτήν άποψη του φυσιολόγου ΜπρούςΜόλλισον, πού μελέτησε τό «Τέ-ρας τής Τασμανίας» τό υλικό καίόλο τό «πράγμα» είναι κάτι πούείναι όλως διόλου έξω άπό κάθεγήινο σχήμα.

Υπάρχει επίσης καί ένα άλλο«Τέρας» πού βγήκε σέ μιά μεξικά-νικη πλαζ, κοντά στό χωριό Τεκο-λούτα. Τό «πράγμα» ζυγίζει 35τόννους, έχει μήκος 9 μέτρα

καί πλάτος 5. Μοιάζει αόρισταμέ φίδι γιατί είναι σκεπασμένομέ λέπια πού στην πραγματικό-τητα είναι πλάκες τοποθετημένεςλίγο ψηλά. Ενδιαφέρον είναι έναείδος λαιμού πού φεύγει άπό τόμέτωπο καί έχει μήκος 3 μέτραπερίπου, ακριβώς όπως καί ό λαι-μός τού τέρατος του Λόχ Νές.Στήν αρχή θεωρήθηκε σάν έναείδος κήτους, αλλά υστέρα άπόέναν κοντινό έλεγχο δέν υπάρχεικαμιά δυνατότητα ταξινόμησης τουμεταξύ του ζωικου κόσμου.

Οί προγονοί μας

Σχετικά μέ τις μηχανές αυτές,πού θεωρήθηκαν ώς κήτη, συμ-πτωματικά ό Δρ Ρότζερ Παίην,ένας επιστήμονας του ΡοκφέλλερΓιουνιβέρσιτυ, είπε σ' ένα λόγοτου πού δημοσιεύτηκε στήν πρώτησελίδα τών Νιου Γιόρκ Τάιμς στις26 Μαιου 1970, ότι υπάρχουν παρά-ξενοι τύποι φαλαινών, μήκους περί-που 10 μέτρων καί μέ καμπούρεςστήν πλάτη... πού βγάζουν ηλε-κτρονικούς ήχους καί διερωτάταιαν καί οί σειρήνες πού περιγράφειό Ομηρος δέν είναι παρά ήχοιάπό τέτοια κήτη. Επίσης στ'ανοιχτά τής Χαβάης καί τής Μπα-χία Μπλάνκα, στον Αρκτικό καίκοντά στήν Γή τής Φωτιάς, θεάθη-καν αυτά τά μυστηριώδη υποβρύ-χια, πού θεωρήθηκαν στήν αρχήσάν κήτη λόγω του «ΓυαλιστερούΔέρματος». Ετσι ακριβώς, περι-γράφονται αυτά τά τέρατα, καί σέαφρικανικές λίμνες, καί σέ μερικάέλη. Τά ονόματα διαφέρουν άπόπεριοχή σέ περιοχή, άλλα τό αντι-κείμενο είναι πάντα τό ίδιο: jaconini, lukwata, chipekew καί moke-lembebwe. Τό τέρας επιτίθεται ε-ναντίον τών κροκοδείλων καί τώνιπποπόταμων, όμως δέν τά κατα-βροχθίζει (ίσως ενδιαφέρουν μόνοντά εντόσθια καί τό εγκεφαλικό

Ο δαίμονας τής θάλασσας, (απ' τήν (Κο-σμογραφία τού Μύνστερ).

σύστημα μαζί με τήν σπονδυλικήστήλη).

Επίσης σε παλαιές γραφές στηνΟυγκάντα, στην Μοζαμβίκη, στηνΡοδεσία, και στην Ταγκανίκα, άνα-παριστούν τά χαρακτηριστικά τούτέρατος πού είναι ακριβώς όμοιαόπως τού τέρατος του Λόχ Νές.Είναι άραγε συμπτωματικό τό γεγο-νός ότι στις περιοχές τής Αφρικήςόπου θεάθηκε τό «τέρας» ήρθανστο φώς πέτρινα μπλοκ ή πέτρεςσμάλτου, ακριβώς όμοιες με αυτέςπού χρησιμοποιήθηκαν γιά τήνκατασκευή της πόρτας του Ίστάρτής Βαβυλωνίας, στην οποία επί-σης ένα ανάγλυφο στό κάτω μέροςτης παριστάνει ενα παράξενο Δρά-

κο. . .

προσγειωμένος και ακίνητος στόέδαφος. Άπό μιά μεταλλική πλά-κα έβγαινε ένα αέριο μπλε σκούρο.Επομένως με μεγάλη του έκπληξηό κ. Χάουρς πού παρακολουθούσετή σκηνή είδε ότι ή μεταλλικήπλάκα άπ' όπου έβγαινε τό μπλεαέριο, τραβήχτηκε προς τά μέσατου δίσκου και στή θέση του φά-νηκε σάν μιά βαθιά τρύπα. Σχεδόναμέσως όμως στή θέση τής πρώ-της πλάκας, μπήκε μιά άλλη πλά-κα και ακούστηκε ενα κλικ ενώ ήκαινούρια πλάκα έπαιρνε τή θέσητης πρώτης. Ταυτόχρονα, τό βουη-τό έγινε εντονότερο γύρω άπ' τόαντικείμενο σχηματίστηκε κάτισάν ομίχλη και σε λίγο εντελώςξαφνικά, ό δίσκος ανέβηκε κατα-

μίσουμε ότι κατά τή διάρκεια του·γυρίσματος ενός φίλμ γιά τόν Σέρ-λοκ Χόλμς, πού είχε και σκηνέςμέ τό περίφημο «Τέρας» (ενα πιστότου αντίγραφο είχε δημιουργήσειό σκηνοθέτης Ούάλλυ Ονέβερ,μετά δύο μηνών εργασία και χρη-σιμοποιώντας ενα σημαντικό αρι-θμό ηλεκτρονικών εγκαταστάσεων)μετά άπό ένα πελώριο αφρισμένοκύμα όλες οί μπαταρίες πού τροφό-δοτουσαν τις κινήσεις του κινημα-γραφικού τέρατος, έσβησαν...

Angelo Moretti

Τό τέρας - ιπτάμενος δίσκος

Τό «τέρας» δέν λείπει ούτε άπ'τις λίμνες τής Σιβηρίας, όπουπεριγράφεται με τήν χαρακτηρι-στική μικρή κεφαλή του (Παλι-νωδικό Περισκόπιο) πάνω σέ μα-κρύ λαιμό με τήν χαρακτηριστικήφιδοειδή κίνηση. Τό σώμα, χον-δρό και σκούρου χρώματος, είναισκεπασμένο άπό λέπια πού στηνπραγματικότητα είναι μεταλλικέςπλάκες κίτρινες και μαύρες, όπωςακριβώς οί πλάκες τών ιπταμένωνδίσκων πού περιγράφει και ήLorenzen. Ιδού ή περιγραφή ενόςιπτάμενου δίσκου άπ' τό βιβλίο τήςΛορένζεν : «Οί ιπτάμενοι δίσκοι»:Ο δίσκος δέν ήταν πολύ φωτεινός,τό χρώμα του ήταν γκρι θαμπό,καί ολόγυρα άπ' τήν περιφέρειατου καί λίγο προς τά μέσα άπ' τόνπερίγυρο, ήταν μιά σειρά άπό με-ταλλικές πλάκες, πού αντίθετα έ-λαμπαν, άπό ένα άνοιγμα πού ήτανανάμεσα τους. Ακούστηκε κάτισάν βόμβος πού προερχόταν άπ' τόεσωτερικό του δίσκου πού ήταν

κόρυφα καί χάθηκε στον ουρανό.Ξαναγυρίζοντας στό «Τέρας» εί-

ναι σημαντικό ότι αυτό πού φάνηκεστή λίμνη του Λαμπινκούρ, περι-γράφτηκε σάν ένα μεγάλο βαρέλιάπό γυαλιστερό κασσίτερο (ή λευ-κοσίδερο) μέ δύο προεξοχές στονλαιμό, (δηλαδή τό περισκόπιο).Οπως επίσης έχει σημασία τό ότιοί αρχαίοι Κέλτες, μιλάνε γιά«Ιπτάμενα Τέρατα πού είναι σκε-πασμένα άπό ένα είδος μεταλλικήςθωράκισης» πού δέν είχαν σκελετόκαί δέν είχαν ανάγκη τροφής (ίσωςγιατί είχαν στό εσωτερικό τους).Είναι παράξενο επίσης ότι στηναρχαιότητα προσφέρονταν στό«Τέρας» του Λόχ Νές, ανθρωπο-θυσίες, όπως και κατά τήν εποχήτής λατρείας του Φτερωτού Ο-φεως (Προκολομβιανή Αμερική).Οπωσδήποτε αν κάποιος έχει ακό-

μα αμφιβολίες γιά τήν πραγματικήσύγκριση τού «τέρατος» του ΛόχΝές μέ τους ιπταμένους δίσκουςλαμβάνοντας υπόψη τήν μεγάληεπίδραση πού έχουν αυτά τά αντι-κείμενα πάνω σέ ολόκληρες ηλε-κτρομαγνητικές εγκαταστάσεις, στήμεταφορά τής ηλεκτρικής ενέργειας(θυμηθήτε τή συσκότιση ολοκλή-ρων πόλεων) μπορουμε νά ύπενθυ-

Ενα επεισόδιο απ' τήν περιπέτεια τουΙωνά σ' ένα ανάγλυφο μιας χριστιανικήςσαρκοφάγου στό Μουσείο τού Λατεράνο

Πρόκειται γιά τό ίδιο υλικό απ'τό οποίο κατασκευάζονται οι στο-λές τών πιλότων τών ιπταμένωνδίσκων, όπως τις περιγράφει ήΛόρενζεν σ' ένα βιβλίο της όπουυπογραμμίζεται ή αντοχή τους,στίς λάμες τών μαχαιριών πού καίκομματιάζονται. Στή στολή τούπιλότου τού Χοπκινσβίλ, όπως.περιγράφεται άπ' τόν Εντουαρντστό βιβλίο του, αυτό τό υλικόάνθίσταται πολύ καλά σέ οποιαδή-ποτε σφαίρα.

45

ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΚΗ

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ

' Η Μυσταγωγική Γεωμετρία, ή συνάρτηση της με τήνμεγάλη πυραμίδα τού Χέοπα, ή άμεση σχέση της μεπολλά ιερά, μαντεία, πεδία μαχών και άλλων σημαντι-κών τόπων τής αρχαιότητας όλα αυτά αναφέρονταιστην εργασία τού κ. Αλεξ. Αλεξίου. Μέ τήν παρουσία-ση τού άρθρου αυτού ικανοποιούμε τήν επιθυμίααναγνωστών μας γιά τό τόσο ενδιαφέρον αυτό θέμα.

ΑΛ. ΑΛΕΞΙΟΥ

Είναι πιθανότατο, ότι ο τί-τλος αύτού του άρθρου θάφαίνεται από πρώτη άποψη

κάπως παράξενος, γιατί μέχρι τώραδέν έχει χρησιμοποιηθεί, όμως στήσυνέχεια θά δουμε ότι ή Γεωμετρίαείναι στενά συνδεδεμένη μέ τη Μυ-σταγωγία από τά πανάρχαια χρό-νια. Θά τολμούσα δε νά υποστη-ρίξω, πώς ή πρωταρχική μορφή τηςγεωμετρίας ήταν Μυσταγωγική, αλ-λά ας δούμε πρώτα τί είναι γεωμε-τρία και πόσα είδη γεωμετρίαςυπάρχουν μέσα στή γενική της έν-

νοια.Ο π ω ς το καθορίζει ή λέξη στή

γλώσσα μας, αλλά και σέ όλες τιςγλώσσες του κόσμου (επειδή χρη-σιμοποιούν τήν ίδια αυτή λέξη),γεωμετρία είναι τό μέσο μέ τόόποιο μπορούμε νά μετρούμε απο-στάσεις και σχήματα, πάνω στονπλανήτη μας, τή Γη. Στήν αρχήήταν μιά πολύ απλή εμπειρία, αλλάγρήγορα μεταβλήθηκε σέ τέχνη καιστή συνέχεια σέ επιστήμη, κυρίωςάπό τους αρχαίους Ελληνες καιήταν μάλιστα ή ίερώτερη άπό αύ-τές.

Στή σημερινή εποχή υπάρχουνπολλά είδη γεωμετρίας. Η απλήή πρακτική γεωμετρία, ή Ευκλεί-δειος, ή μή Ευκλείδειος ή αναλυτική,ή προβολική, ή παραστατική, ήδιαφορική ή απειροστική, ή σφαι-ρική κ.λ.π., αλλά πουθενά δέν έχωσυναντήσει ορισμό γεωμετρίας σανΜυσταγωγικής.

Η λογική μας υποχρεώνει νάθεωρήσουμε, πώς ή απλούστερηκαι ή πιό πρωτόγονη μορφή γεωμε-τρίας, θά πρέπει νά δημιουργήθηκεόταν ό άνθρωπος έπαψε νά είναιμόνο κυνηγός ή ψαράς, και εγκα-ταλείποντας τις σπηλιές μέσα στιςοποίες ζουσε, άρχισε νά καλλιεργεί

τή γη και νά χτίζει τά πρωτόγονακαλύβια του, στοιβάζοντας πέτρεςή πλήθρες, και σκεπάζοντας τα μέκαλάμια και χόρτα. Αυτό, θά έγινεπριν ακόμη καθιερωθούν οι διάφορεςμονάδες μέτρησης, όπως π.χ. τόπόδι, ή όργυά, ό πήχυς κ.λ.π. γύρωστά 8000 χρόνια π.Χ., γιατί οι ει-δικοί επιστήμονες πιστεύουν απότά στοιχεία πού έχουν μέχρι σήμερα,πώς ή πρώτη καλλιέργεια της γηςέγινε γύρω σ' αυτήν τήν εποχή,στήν περιοχή τής Μεσοποταμίας.

Γιά νά χτιστεί όμως έστω καιτό απλούστερο καλύβι, πρέπει πρώ-τα νά χαραχτεί μέ γραμμές στόέδαφος τό περίγραμμα του, γιά νάστοιβαχτούν στή συνέχεια οι πέ-τρες, ή πλήθρες πάνω στις γραμ-μές και ή χάραξη αυτή, είναι ήαπλούστερη πράξη τής γεωμετρίας,και ένα άπό τά βασικά της στοι-χεία, δηλ. τό ΣΧΗΜΑ.

ΜΟΝΑΔΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ

Ο άνθρωπος - καλλιεργητής,όμως της εποχής εκείνης, είχε καιτά χωράφια του, πού έπρεπε νά τάοροθετήσει γιά νά τά χωρίσει άπότά χωράφια του γείτονα του καιέτσι πιθανότατα θά άρχισε και ήκαθιέρωση τής μονάδας μέτρησης,πού μπορεί νά ήταν τό μήκος τουπέλματος του, τό μήκος του βήμα-τος του, ή τό άνοιγμα των χεριώντου και μέ αυτόν τόν τρόπο καθιε-ρώθηκε ένα άλλο βασικό στοιχείοτής γεωμετρίας, δηλ. ή ΜΟΝΑΔΑΜ Ε Τ Ρ Η Σ Η Σ , πού είναι μιά παρα-δεκτή σταθερή απόσταση, ένα στα-θερό μήκος.

Μπορούμε λοιπόν νά θεωρήσου-με, ότι ή γεωμετρία είναι βασικάμεταξύ των άλλων, ένας συνδυα-σμός δημιουργίας ενός οποιουδήπο-τε σχήματος, μέ βάση μιά σταθερήμονάδα μέτρησης, αλλά γιά νά ολο-κληρωθεί ή έννοια τής λέξης, πρέ-πει νά προστεθεί και ένα άλλο στοι-χείο, δηλ. ή σχέση μεταξύ τωνγραμμών τού οποιουδήποτε σχή-ματος και αυτή ή σχέση δέν είναιτίποτα άλλο, παρά ή ΓΩΝΙΑ, στήνόποια βρίσκονται οί διάφορες γραμ-

μές του σχήματος μεταξύ τους, καιτέλος ή μέτρηση τού σχήματος μέβάση τις σταθερές μονάδες μέτρη-σης.

ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ

Π Ρ Ο Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α - ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ

ΓΡΑΜΜΕΣ

Ο λ α άνεξαίρετα τά γεωμετρικάλεγόμενα σχήματα, αποτελούνται ά-πό ένα ή περισσότερα είδη γραμμώνόπως π.χ. άπό ευθείες, τεθλασμέ-νες, καμπύλες (ανοιχτές ή κλει-στές) ή μικτές δηλ. άπό συνδυα-σμούς όλων των ειδών των γραμ-μών.

Η πρώτη γραμμή, πού έπεσευποσυνείδητα στήν αντίληψη τουπρωτόγονου ανθρώπου, ήταν ή ΕΥ-ΘΕΙΑ, γιατί αυτός υπολόγιζε τήνευθεία απόσταση, πού τόν χώριζεάπό τό θήραμα του, γιατί άπό αυτόεξαρτιόταν ή ίδια ή επιβίωση του,επειδή μή έχοντας τίποτα άλλογιά νά τραφεί και νά επιζήσει, τάενδιαφέροντα του περιορίζονταν μό-νο στήν εξεύρεση τής τροφής του,ακριβώς όπως και τά ζώα.

Η ευθεία, δέν είναι μόνο ήαπλούστερη άπό όλες τις άλλεςγραμμές, αλλά επειδή έφερνε τόνάνθρωπο-κυνηγό πιό γρήγορα κοντάστό θήραμα του, θεωρήθηκε πρινάπό τήν αυγή τής ιστορίας, σάνκάτι τό πέρα και πάνω άπό αυτόνκαι αυτό θά τό πιστοποιήσουμεστή συνέχεια.

Η δεύτερη γραμμή, πού αντι-λήφθηκε ό πρωτόγονος άνθρωπος,ήταν ή ΜΙΚΤΗ, γιατί τήν έβλεπεστό περιβάλλον, πού ζούσε μέ τήμορφή τής κοίτης τών ρυακιών καιτων ποταμών, καθώς και τών κο-ρυφογραμμών τών λόφων και τώνβουνών, όπως φαίνονταν στον ορί-ζοντα αλλά φαίνεται, πώς δέν τήςέδωσε σημασία, γιατί δέν τόν εν-διέφερε.

Αντίθετα όμως άπό τή μικτήγραμμή, ό πρωτόγονος άνθρωπος μέτήν πάροδο τών αιώνων όχιμονάχα αντιλήφθηκε τήν καμπύληγραμμή, ανοιχτή και κλειστή, άλλάαναγκάστηκε να ενδιαφερθεί γι' αυ-τήν, γιατί παρατήρησε πώς αυτή,παίζει σπουδαιότατο ρόλο στη ζωήτου και νά πώς :

Κάθε πρωί, έβλεπε το άστροτης ημέρας, τόν Ηλιο, νά άνατέ-λει στον ορίζοντα και νά σκορπάτα σκοτάδια της νύχτας, ανεβαί-νοντας ψηλά σιγά σιγά, νά φθάνειστό ψηλότερο σημείο του ορίζοντα,αυτό, πού σήμερα όνομάζομε ΖΕ-ΝΙΘ και νά κατεβαίνει πάλι σιγάκαί νά χάνεται στό αντίθετο περί-που σημείο τού ορίζοντα, προς τήκατεύθυνση αύτου πού λέμε ΝΑ-ΔΙΡ.

Παρατήρησε επίσης, πώς ή Σε-λήνη, το φαινομενικά μεγαλύτεροάστρο της νύχτας, έκανε καί αυτήτήν ίδια περίπου καμπύλη διαδρο-μή στό στερέωμα καί μάλισταμεταμορφωμένη σέ διάφορες φάσειςκάθε φεγγαρόφωτη νύχτα, αρχί-ζοντας άπό ανοιχτή καμπύλη, συμ-πληρώνοντας τό σχήμα της σέ ολό-κληρο κύκλο μέ τή φάση της παν-σελήνου καί σβήνοντας τό σχήματης πάλι μέ ανοιχτή καμπύλη.

Καί στις δύο περιπτώσεις τουήλιου καί της σελήνης, παρατή-ρησε ό πρωτόγονος άνθρωπος ότι οίδιαδρομές τους στό στερέωμα ήτανανοιχτές καμπύλες, άλλα επίσηςότι τα σχήματα καί τών δύο αυτώναστεριών ήταν κλειστές καμπύλες,δηλ. πλήρεις κύκλοι.

Αν εξετάσουμε τή σελήνη, αυτήέδινε στον πρωτόγονο άνθρωπο μιάπαρηγοριά, μιά συντροφιά, μιά ελ-πίδα γιά τό ΑΥΡΙΟ, μέ τό αχνόφως της στή διάρκεια της φεγγα-ρόφωτης νύχτας καί μιά υπόσχεσηπώς τήν επομένη, θά ξανάβγαινεπάλι στον ουρανό τό άλλο πιό λαμ-πρό στρογγυλό άστρο, ό ήλιος.

Αναφορικά μέ τόν ήλιο αυτόςανέκαθεν εντυπωσίαζε καί εξακο-λουθεί νά εντυπωσιάζει τόν άνθρω-πο μεταξύ πολλών άλλων καί μέ τήμεγαλοπρέπεια του δίσκου του στάηλιοβασιλέματα πέρα στό βάθοςτού ορίζοντα. Ο πρωτόγονος άν-θρωπος αντίκριζε κάθε αναστολήτου ήλιου μέ αισθήματα χαράς καίπροσδοκίας γιατί αυτός έφερνε κά-θε μέρα τό φώς καί τή θαλπωρή τηςζεστασιάς του καί τού επέτρεπε νάκινείται ελεύθερα στό χώρο, πούζουσε, νά κυνηγά, νά ψαρεύει καίαργότερα νά καλλιεργεί τά χωρά-φια του,,

Παρατήρησε ακόμη, πώς μέσαστις υγρές καί σκοτεινές σπηλιέςπού ζούσε στή γη δέν φύτρωνανχόρτα καί καρποί, παρά μόνο λει-χήνες καί μανιτάρια, σέ αντίθεσημέ ό,τι συνέβαινε στό ήλιόφωτούπαιθρο όπου υψώνονταν δένδρα μέεδώδιμους καρπούς καί μεγάλη βλά-στηση όπου μέσα της έσφυζε κάθεείδους ζωή, φυτική καί ζωική.

Μέ αυτόν τό τρόπο ό πρωτόγονοςάνθρωπος σύνδεσε τόν ήλιο καίπολύ σωστά, πριν άπό μερικές εκα-τοντάδες χιλιάδες χρόνια, σάν τήπηγή της κάθε μορφής ζωής, όπωςακριβώς τό δέχεται καί ή σημερινήεπιστήμη έχοντας σάν σύμβολο τηςτόν πλήρη ΚΥΚΛΟ.

Η σημερινή επιστήμη γνωρίζειάπό τά διάφορα προϊστορικά ευρή-ματα καί απολιθώματα, ότι ό άν-θρωπος εξαρτιόταν τήν εποχή εκεί-νη αποκλειστικά άπό τό φυσικόπεριβάλλον όπου ζουσε καί γι' αυτόστους πρώτους αιώνες της ύπαρξήςτου, αλλά καί πολύ αργότερα, έξα-κολουθούσε νά ζει μιά νομαδικήζωή, μεταναστεύοντας στην απε-ραντοσύνη τής γης γιά νά βρει τόκατάλληλο φυσικό περιβάλλον, πούτότε άλλαζε ανάλογα, μέ τις γεω-λογικές εποχές τού πλανήτη μας,αλλά ή μετανάστευση αυτή δένήταν τίποτα όλλο παρά ή προσπά-θεια γιά νά βρίσκεται πάντα κάτωάπό τήν θαλπωρή τού ήλιου καίγενικότερα άπό τή ζωή πού ανα-πτύσσεται στό φώς.

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει καίσήμερα μέ τά κύματα τών τουρι-στών άπό τις βόρειες χώρες, πούκατεβαίνουν στον νοτιά γιά νά βρουντή θαλπωρή καί τις χαρές πούαπλόχερα σκορπά ό ήλιος σέ όλα τάπλάσματα της φύσης.

Α π ό όσα αναφέρθηκαν μέχριςέδώ, γίνεται φανερό, πώς ό ήλιος -ΚΥΚΛΟΣ πιστευόταν από τόν αρ-

χέγονο άνθρωπο σάν ή πηγή τηςκάθε μορφής ζωής, όπως είναι καίστην πραγματικότητα, καί έτσι κα-θώς κυλούσαν οι αιώνες καί ό άν-θρωπος άρχισε νά αναπτύσσεταιραγδαία άπό πνευματική άποψη,κατάλαβε πώς πέρα άπό αυτόνυπήρχαν καί άλλες δυνάμεις, οίφυσικές όπως τις λέμε σήμερα, δηλ.τό φώς, ή φωτιά, ή αστραπή, ό κε-ραυνός, ό άνεμος, ό σεισμός κ.λπ.πού μπροστά τους ό ίδιος ήταν εντε-λώς ανίσχυρος καί επομένως έπρε-πε νά βρεί κάποιον τρόπο νά εξευ-μενίσει αυτές τις δυνάμεις γιά νάτόν βοηθούν, όπως πίστευε, στηνεπιβίωση του.

Η προσπάθεια αυτή του ανθρώ-που γιά τόν εξευμενισμό αυτών τώνδυνάμεων τόν οδήγησε σιγά σιγάστην καθιέρωση της έννοιας, πού,κλείνει μέσα της ή λέξη Θ Ρ Η -ΣΚΕΙΑ. Δέν θά επεκταθώ, όπωςείναι φυσικό, αναλυτικά γιά τήθρησκεία παρά μόνο στό μέτροπού αυτή έχει σχέση μέ τή Γεωμε-τρία.

Η αρχέγονη μορφή της θρη-σκείας, είχε παγανιστικό χαρα-κτήρα, γιατί πέρα άπό τόν εξευμε-νισμό τών δυνάμεων, πού αναφέ-ρονται παραπάνω, γιά νά επιζήσειό άνθρωπος της εποχής εκείνης,είχε ανάγκη άπό θηράματα καί αρ-γότερα άπό σιτηρά, δημιουργώνταςπρολήψεις καί τά λεγόμενα ΤΑ-ΜΠΟΥ, δηλ. τί έπρεπε νά κάνει ήνά μην κάνει γιά νά έχει άφθονοκυνήγι καί συγκομιδή.

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

Μιά άπό τις πολλές αυτές μορ-φές τών λατρευτικών προλήψεωνκαί τών Ταμπού, ήταν ή απεικό-νιση μέσα στά σπήλαια πού ζουσετου αντικειμένου της επιθυμίας του,δηλ. τών ζώων πού κυνηγούσε καίάπό τά όποια έξαρτιώταν ή τροφήτου, γιατί πίστευε, πώς όταν τάαναπαραστήσει μέ ζωγραφιές στιςεπιφάνειες τών βράχων, τότε θάείχε καλό κυνήγι. Σάν απόδειξηαυτών, πού αναφέρονται έδώ, οίειδικοί επιστήμονες της παλαιοντο-λογίας, αναφέρουν τις απεικονίσειςζώων, πού βρέθηκαν σέ πάμπολλεςσπηλιές καί έδώ αναφέρω μόνοδύο άπό τις πιό φημισμένες περιο-χές, τήν περιοχή τού ΓΚΡΟ-ΜΑΝΙΟΝ στή Γαλλία και τήν περιο-χή της ΑΛΤΑΜΙΡΑ στην Ισπα-νία, πού χρονολογούνται, πριν25.000 χρόνια ή ίσως και περισσό-τερο.

47

Οι ζωγραφικές όμως αυτές απει-κονίσεις δέν ήταν τίποτα άλλο παράλατρευτικά θρησκευτικά σύμβολα,που μαζί μέ τις φωτιές πού άναβανκαι με άλλους λατρευτικούς τύπουςκαι δοξασίες, ήταν ή εξωτερικήμορφή της θρησκευτικής τους λα-τρείας και εδώ θα πρέπει να τονι-στεί, ότι ή φωτιά πού διατηρού-σαν άσβηστη στην ΕΣΤΙΑ οί Ε λ -ληνες, oι Ρωμαίοι κ.λπ. αποτελείκαι σήμερα ακόμη έναν από τουςεξωτερικούς λατρευτικούς τύπουςμέ τη μορφή της αναμένης κανδή-λας και του αναμένου κεριού, πούδιατηρείται άπό πολλές θρησκείες,συμπεριλαμβανομένης και τηςΧριστιανικής.

Ο ΚΥΚΛΟΣ

Πιστοποιούμε λοιπόν, πώς άπόπολύ νωρίς στή θρησκευτική λα-τρεία χρησιμοποιούνταν σύμβολακαι έτσι άπό τήν αυγή των ιστορι-κών χρόνων το υπέρτατο σύμβολοτων περισσοτέρων θρησκειών, ήτανό κύκλος πού συμβόλιζε τον ζωο-δότη ήλιο, τήν πηγή αυτή της ζωής.

Ο κύκλος όμως, είναι μιά κλει-στή καμπύλη, πού δέν έχει ούτεαρχή ούτε τέλος και έτσι όταν πιάμορφοποιήθηκε ή σκέψη του άν-θρωπου γύρω στο 3000 χρόνια π.Χ.ή πιθανόν και νωρίτερα, ό άνθρω-πος όχι μονάχα δέν έπαψε νά έχειτις θρησκευτικές του πεποιθήσεις,αλλά έδωσε σ' αυτές έναν ανώτεροπνευματικό χαρακτήρα, ψάχνονταςνά βρει τήν ΑΡΧΗ της δημιουρ-γίας, γιατί πάντα πίστευε και εξα-κολουθεί νά πιστεύει πώς πέραάπό αυτόν υπάρχει και υφίσταταικάποια άλλη δύναμη, κάποια νομο-τέλεια πού δημιούργησε ό,τι υπήρ-χε, ό,τι υπάρχει και ό,τι θά ύπάρ-

χει όχι μόνο στή γη άλλα σε ολό-κληρο τό ΣΥΜΠΑΝ, δηλ. ό άν-θρωπος άρχισε να παρεμβάλλει μέσαστις θρησκευτικές του πεποιθή-σεις δηλ. σ' αυτό πού θεωρούσεσαν θεϊκή οντότητα, όχι μόνο ταφαινόμενα, πού υπήρχαν πάνω στήγη άλλα έξω και γύρω άπό αυτήν,παρεμβάλλοντας ακόμη και τόν παρά-γοντα του ΧΡΟΝΟΥ.

Μέ άλλα λόγια, άπό τότε ό άν-θρωπος άρχισε να υποψιάζεται πώςή γη, πού πάνω της ζουσε, είχεκάποια σχέση, κάποια εξάρτηση, κά-ποιο σύνδεσμο με τά ουράνια σώ-ματα, μέ τά άστρα καί γενικότεραμέ τό στερέωμα του ούρανού, ειδι-κότερα δέ μέ τόν ήλιο, μέ τη δια-φορά όμως ότι επειδή δεν ήξερε τίήταν ακριβώς αυτά τά λαμπράάστρα, τά κατάταξε στην περιοχήτης θεϊκής νομοτέλειας.

Μέ αυτόν τόν τρόπο καί άπό αυ-τά, πού είναι γνωστά μέχρι σήμεραάπό τήν ιστορία, οι πιό προηγμένοιαρχαίοι λαοί της εποχής εκείνης,κυρίως δέ oι Αιγύπτιοι, έδωσανστή θρησκεία καί μια φιλοσοφικήκατά κάποιο τρόπο χρειά, γιατίπαρομοίασαν τόν κύκλο σάν τόνχρόνο πού δέν έχει καί αυτός ούτεαρχή ούτε τέλος καί μέ αυτόν τόντρόπο ό κύκλος έγινε τό σύμβολοτου δημιουργού - Θεου.

Ο κύκλος όμως, αποτελείταιάπό τρία στοιχεία. Τό ΚΕΝΤΡΟ,τήν ΑΚΤΙΝΑ καί τήν ΠΕΡΙΦΕ-ΡΕΙΑ αλλά καί ό αριθμός 3 στήσυνέχεια, είχε καί αυτός συμβολικήέννοια γιατί συμβόλιζε τό ΛΟΓΟ,τό NOΥ καί τή ΘΕΛΗΣΗ, δηλ.τά τρία στοιχεία, πού όχι μόνο κατάτις τότε θρησκευτικές δοξασίες άλ-λα καί μέχρι σήμερα θεωρούνταιάπό θρησκευτική άποψη ή πηγή τηςδημιουργίας καί έτσι ό αριθμός 3καθιερώθηκε σάν ένας άπό τους

Σχέδια στά τοιχώματα τού σπηλαίου τήςΑλταμίρα. Συμβολικά σχεδιάσματα μαγι-κο-θρησκευτικού περιεχομένου.

ιερότερους αριθμούς σε σχεδόν όλεςτις φιλοσοφίες και θρησκείες.

Με τό πάροδο του χρόνου καιόσο πλούτιζε ό άνθρωπος τις γνώ-σεις του, έστρεψε τό βλέμμα τουστον ουρανό και παρατήρησε, πώςεκτός από τον ήλιο και τή σελήνη,πολλά άστρα είχαν και αυτά μιάκίνηση στο στερέωμα και έτσι άρ-χισε νά μελετά αυτές τις κινήσεις,εφαρμόζοντας τις στοιχειώδεις γεω-μετρικές του γνώσεις, πού πραγμα-τοποιούσε στη γη και άπό αύτη τήστιγμή άρχισε νά ταυτίζει τήΓΕΩΜΕΤΡΙΑ μέ την έννοια τουΘΕΙΟΥ πιστοποιώντας την ΑΡ-ΜΟΝΙΑ, πού υπήρχε μεταξύ τηςγης και του ούρανού.

Αν τώρα θελήσουμε νά συγκρί-νουμε και νά κρίνουμε τις απόψειςτων αρχαίων Αιγυπτίων και τωνΕλλήνων κυρίως δέ τών Πυθαγο-ρείων μέ τά δεδομένα της σημερινήςεπιστήμης, καταλήγουμε ακριβώςστό ίδιο συμπέρασμα, επειδή ήΓεωμετρία είναι ένας άπό τουςκλάδους της Μαθηματικής επι-στήμης.

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Η σημερινή επιστήμη τών Μα-θηματικών στην ύπατη μορφή τηςκορυφώνεται και καταλήγει στήφιλοσοφία γιατί πάμπολλες μαθη-ματικές έννοιες δέν μπορούν νάεξηγηθούν, παρά μόνο μέσω τήςφιλοσοφίας ακριβώς όπως πίστευανοί Πυθαγόρειοι, ό Πλάτων, ό Αρι-στοτέλης, γιά νά περιοριστώ μόνοσ' αυτούς μεταξύ πάρα πολλώνάλλων Ελλήνων κορυφαίων σοφώνκαι επιστημόνων.

Γιά νά αποδείξω πόσο ιερή ήτανή Γεωμετρία στην αρχαία Αίγυπτοκαι στην Κλασική Ελλάδα αναφέ-ρω τό ιστορικά απόλυτα εξακριβω-μένο γεγονός ότι οι Πυθαγόρειοιείχαν στις προπετωπίδες των σχο-λών τους γραμμένη τη φράση :" Μ Η Δ Ε Ι Σ ΑΓΕΩΜΕΤΡΗΤΟΣΕ Ι Σ Η Τ Ω " , δηλ. απαγόρευαν τήνείσοδο σ' αυτούς πού δέν γνώριζανγεωμετρία, αλλά ή υψίστη ΜΥ-ΣΤΑΓΩΓΙΚΗ έννοια της γεωμε-τρίας ενσαρκώνεται στο αρχαίο ρη-τό, "ΘΕΟΣ ΑΕΙ ΓΕΩΜΕΤΡΕΙ"πού μέ αυτό ταυτίζεται απόλυτα ήγεωμετρία μέ τήν έννοια του Θεού.

ΕΥΘΕΙΑ ΚΑΙ ΤΡΙΓΩΝΟ

Μέχρις εδώ αναφέρθηκαν, μέ πο-λύ συντομία, τα σχετικά τά αναφε-ρόμενα μέ τό ένα άπό τά βασικάείδη γραμμών, δηλ. μέ τόν κύκλοαλλά πρέπει νά αναφερθεί απαραί-τητα και τό άλλο, τό απλούστεροείδος γραμμής, δηλ. ή ΕΥΘΕΙΑ,πού διαφέρει βασικά άπό τόν κύ-κλο. Οπως είδαμε, επειδή ό κύ-κλος δέν έχει ούτε αρχή, ούτε τέ-λος, συμβόλιζε τό Θείον και επο-μένως τήν αιωνιότητα αλλά αντί-θετα, ή ευθεία γραμμή έχει καιαρχή και τέλος και έτσι ή ευθείασυμβόλιζε τό θνητό, δηλ. τόν άν-θρωπο, πού ή οντότητα του αρχί-ζει άπό τή γέννηση του, τήν αρχή,και τελειώνει στον θάνατο του, στοτέλος.

Εκτός όμως άπό τά δύο αυτάγεωμετρικά σχήματα, πού αναφέρ-θηκαν μέχρις έδώ, δηλ. τόν κύκλοκαι τήν ευθεία, ένα άλλο γεωμετρικόσχήμα υπήρξε άπό τά πανάρχαια

χρόνια αντικείμενο λατρείας γιάτόν πρωτόγονο άνθρωπο καί αυτό τόσχήμα ήταν τό τρίγωνο καί νάπώς :

Παραπάνω αναφέρθηκε, πώς έναστοιχείο τών λατρευτικών τύπωντής θρησκείας ήταν ή φωτιά, πούυφίσταται καί σήμερα ακόμη σέπάρα πολλές θρησκείες. Πραγμα-τικά ή φωτιά γιά τόν πρωτόγονοάνθρωπο τών σπηλαίων, ήταν ένατεράστιο βοήθημα καί ήταν ακόμηένα αμυντικό καί επιθετικό όπλο.

Ηταν βοήθημα, γιατί τόν φώτιζετις νύχτες μέσα στή σκοτεινή σπη-λιά του, αντικαθιστώντας σέ έναβαθμό τό φως τού ήλιου, επειδή τόσκοτάδι πάντα γεννά τόν φόβο τούαγνώστου. Αρκεί νά αναλογιστού-με τί συμβαίνει καί σέ μας σήμεραόταν βρεθούμε σέ έναν σκοτεινόχώρο γιά νά καταλάβουμε τόνπανικό, πού ένιωθε ό άνθρωπος τήςεποχής εκείνης όταν βρισκόταν στόσκοτάδι μέσα στό αφιλόξενο περι-βάλλον.

Ηταν ακόμη καί βοήθημα μέ τήζεστασιά, πού απλωνόταν γύρω στήφωτισμένη εστία καί μέ τή θαλ-πωρή πού χάριζε, αλλά αργότεραήταν ακόμη καί τό μέσον γιά νάψήνει τή τροφή του, πού ήταν βα-σικά τό κρέας τών ζώων πού κυνη-γούσε. Οί ειδικοί επιστήμονες, άπότις μέχρι σήμερα έρευνες τους,δέχονται, πώς ό άνθρωπος έψηνετήν τροφή του, ίσως καί πριν άπό25.000 χρόνια.

Η φωτιά, ήταν ακόμη όπλο αμυν-τικό, γιατί τήν άναβαν οι άνθρωποιόχι μόνο τής πανάρχαιας εκείνηςεποχής, αλλά τήν ανάβουν ακόμηκαί σήμερα τις νύχτες στις άγριες

ζούγκλες οί κυνηγοί γιά νά τουςπροστατέψει άπό τις επιθέσεις τώνάγριων θηρίων. Η τ α ν ακόμη καίόπλο επιθετικό πριν ακόμη χρη-σιμοποιηθούν τά «τηλέμαχα» λεγό-μενα όπλα, όπως τό τόξο καί τόδόρυ, γιατί τότε οί άνδρες της φυ-λής κρατώντας αναμένους δαυλούςσχημάτιζαν παγάνα γύρω άπό τάκοπάδια τών ζώων καί μέ τή φω-τιά πού τήν φοβόνταν όλα τά ζώα,τά οδηγούσαν σέ κρημνούς άπόόπου γκρεμίζονταν στό βάθος καίέκεί τά έσφαζαν σκοτωμένα. Πρέ-πει δέ νά σημειωθεί, πώς υπολείμ-ματα από κυνήγια τέτοιου είδουςέχουν πιστοποιηθεί σέ πολλά μέρη.

Τρανή απόδειξη τού τρισμέγι-στου ρόλου, πού έπαιξε ή φωτιά άπότά πανάρχαια χρόνια είναι ό μύθοςτού Προμηθέα, όπως τόν αναφέρειή Μυθολογία μας, πού έδωσε τήφωτιά στους ανθρώπους καί γιαυτότιμωρήθηκε άπό τόν Δία αλυσοδε-μένος στον Καύκασο, επειδή έκανεκτήμα τών ανθρώπων ένα μέσο, πούτό είχε προνομιακά ό μέγιστος τώνθεών του Ελληνικού Δωδεκαθέου.

Τέλος, δέν πρέπει νά μας δια-φεύγει τό γεγονός, πώς ή φωτιά εί-ναι πραγματικά ένα θείο δώρο γιατίαν διατηρήθηκε ή ανθρωπότητα καίό ανθρώπινος πολιτισμός έφθασεσήμερα στό ύψος καί στην πρόοδοπού βρίσκεται, τό οφείλει σέ μέγιστοποσοστό άπό υλική άποψη, ακριβώςστή φωτιά καί νά γιατί:

Εκτός άπό αυτά, πού αναφέρ-θηκαν παραπάνω, μέ τή φωτιά όάνθρωπος μπόρεσε καί μετέτρεψετά μεταλλοφόρα πετρώματα σέ μέ-ταλλα, μέ αυτήν κατασκεύασε τόγυαλί καί ένα σωρό άλλες ύλες, τήνχρησιμοποιεί στή χημεία καί στιςκινητήριες μηχανές εσωτερικής καιεξωτερικής καύσης καί σέ χίλιεςδυο άλλες χρήσεις τώρα δέ στάτελευταία χρόνια ή φωτιά είναι τόμέσον πού μεταστοιχείωσε τήν ύλημέ τή διάσπαση του ατόμου.

Ο π ω ς πιστοποιείται, έγινε μιααρκετά μεγάλη δολιχοδρόμηση σεαναφορά μέ τήν απόδειξη τής ιερό-τητας τού τριγωνικού σχήματοςπαρά τις δοξασίες μέσω τής φωτιάς,γιατί αυτή είναι, πού δημιουργείτό σχήμα τού τριγώνου.

Πραγματικά οι φλόγες μιας φω-τιάς, συγκλίνουν προς τό κέντροτής εστίας της όπου καί υψώνονται

Ο Τιτάνας Προμηθέας δεσμώτης τώνθεών γιατί μετέδωσε τις γνώσεις τουστούς ανθρώπους. Ο συμβολισμός τουμύθου χάνεται στην προϊστορία.

49

σέ υψηλότερο σημείο άπό κάθε άλ-λο τμήμα της, σχηματίζοντας μέαυτό τον τρόπο ένα πύρινο τρίγωνοόπως φαίνεται στο Σχήμα No 2και για όλους τους πραγματικάσπουδαίους λόγους όπως αναφέρ-θηκαν παραπάνω το τρίγωνο έγινετο σύμβολο μιας ιερότατης έννοιας,γιατί παράλληλα οί συγκλίνουσεςφλόγες ανεβαίνοντας ψηλά ένωναντόν άνθρωπο μέ τόν θεό, πού βρι-σκόταν ψηλά στδν ουρανό, και τούμετέφεραν μέ τον καπνό από τόθυμίαμα ή άπό τό σφάγιο της θυ-σίας την ευλάβεια του άνθρωπουπρος αυτόν, ενώνοντας έτσι τόν άν-θρωπο μέ τόν θεό.

ΤΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ

Ενα άλλο βασικό γεωμετρικόσχήμα είναι τό ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ, πούόπως είναι πολύ καλά γνωστό, απο-τελείται άπό τέσσερεις ευθείες γραμ-μές πού βρίσκονται σέ σχέση ορθήςγωνίας ή μια ώς προς την αμέσωςεπόμενη. Ο αριθμός όμως τέσσερα(όπως και πάρα πολλοί άλλοι αρι-θμοί) είχε και μυστικιστική-συμ-βολική σημασία, στις αιγυπτιακέςδέ δοξασίες τό 4 συμβόλιζε ό,τιάφορουσε στά επίγεια, όπως π.χ.τα 4 στοιχεία της φύσης: τή γη, τόνερό, τό φώς και τόν αέρα, καθώςεπίσης τά 4 σημεία του ορίζοντα.(Σημ. : Στίς αιγυπτιακές δοξασίεςυπάρχουν καί άλλοι συμβολισμοίγια τόν αριθμό 4).

1) Η ΕΥΘΕΙΑ γραμμή συμβολί-ζει τόν θνητό άνθρωπο γιατί έχειαρχή καί τέλος. (Βλέπε Σχήμα

1)·2) Τό ΤΡΙΓΩΝΟ συμβολίζει την

επικοινωνία τού ανθρώπου μέ τόθείον. (Βλέπε Σχήμα 2).

3) Ο ΚΥΚΛΟΣ συμβολίζει τόθείον γιατί δεν έχει ούτε αρχήούτε τέλος καί ή έννοια τουΘείου Δημιουργού αποτελείταιάπό τόν Λόγο, τόν Νού καί τήΘέληση. (Βλέπε Σχήμα 3).

4) Τό ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ συμβολίζειτά 4 στοιχεία τής φύσης. (ΒλέπεΣχήμα 4).

5) Τό Σχήμα 5 συμβολίζει ότι οΘείος Δημιουργός περιλαμβάνει

μέσα του ολα όσα υπάρχουν στηφύση

Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑΑΙΓΥΠΤΟ

Ο αναγνώστης θά πρέπει νά έχειυπόψη του, πώς όλες αυτές οί γνώ-σεις, οί απόψεις καί δοξασίες οίσχετικές μέ τή γεωμετρία άρχισαν

50

σιγά σιγά νά διαμορφώνονται στηναρχαία Αίγυπτο γύρω στά 3000χρόνια π.Χ. αλλά βέβαια δέν ήτανκτήμα τού καθενός, παρά μόνο τουΑνώτερου Αίγυπτιακού Ιερατείουκαί ήταν πάντα μέσα στά πλαίσιατής θρησκείας γιατί άπό την εποχήεκείνη καί μέχρι σχεδόν τό 2000π.Χ. ή Θρησκεία ρύθμιζε στηνΑίγυπτο κάθε έκφανση τής ζωής,θρησκευτικής, πολιτικής καί κοινω-νικής.

Ο απλός Αιγύπτιος ρύθμιζε τάπάντα στή ζωή του, μέ βάση τιςεπιταγές τής Θρησκείας, γιατί έναάπό τά δόγματα της ήταν ότι κάθετι στον κόσμο αυτόν τό καθιέρωσεο Θεός άπό τή στιγμή τής Δημιουρ-γίας, καί έτσι έπρεπε νά διατηρηθεί ήκαθιερωμένη τάξη αναλλοίωτη στουςαιώνες. Επειδή οί γεωμετρικέςγνώσεις τής εποχής ήταν γνωστέςμόνο στους ανώτατους ιερείς, τουςλεγόμενους ΜΥΣΤΕΣ, ή γεωμε-τρία καθιερώθηκε σάν ή ιερότερηεπιστήμη, παρά τό γεγονός ότι τόνκαιρό εκείνο ή γεωμετρία ήταν μιατέχνη καί δέν είχε αναχθεί ακόμησέ καθαρή επιστήμη, μέ τήν έννοια,πού τής δίνουμε εμείς σήμερα.

Επειδή λοιπόν ή γεωμετρία ήτανάρρηκτα δεμένη μέ τήν θρησκείακαί επειδή οί εξωτερικοί τύποι τήςαιγυπτιακής θρησκευτικής λατρείαςπαρουσιάζονταν στον λαό πάντα καίμόνο μέ τήν μορφή τού συμβολισμού,οί Μύστες κρατούσαν όλες τις εσω-τερικές καί μεγάλες έννοιες τήςθρησκείας, περιλαμβανομένης καίτής γεωμετρίας, καλά φυλαγμένεςαπό κάθε βέβηλο, γιατί στην πρα-γματικότητα οί Μύστες αυτοί ήτανπάνσοφοι άνδρες καί οί γνώσεις,πού είχαν όχι μονάχα στή γεωμε-τρία, αλλά καί σέ πολλές άλλεςεπιστήμες, ήταν ή δύναμη καί τόμέσον γιά νά διατηρούν αυτό πούλέμε σήμερα ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ.

Ετσι ή γεωμετρία ήταν άπό τάπρώτα της βήματα ΜΥΣΤΑΓΩΓΙ-ΚΗ γιατί άπό τή μιά πλευρά ήτανσυνδεδεμένη μέ τις ψηλότερες έν-νοιες τής τότε θρησκείας καί άπότήν άλλη, γιατί ήταν γνωστή μόνοστους ΜΥΣΤΕΣ, πού στό διάβατού χρόνου, δέν ήταν μόνο Αιγύ-πτιοι αλλά καί ξένοι, περιλαμβανο-μένων καί πολλών Ελλήνων.

Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Τή Γεωμετρία σάν επιστήμη,τήν θεμελίωσε πρώτος ό Θαλής όΜιλήσιος, πού έζησε τόν 6ον αιώναπ.Χ., ακολούθησε ό μαθητής τουΑναξίμανδρος καί πήρε μεγάληανάπτυξη άπό τόν Σάμιο Πυθαγόρακαί τή Σχολή του. Ακολούθησε όΘεόδωρος ό Κυρηναίος, ό δάσκαλοςτού Πλάτωνα, ό ίδιος ό Πλάτων, όΔημόκριτος, ό Ευδοξος, ό Ερατο-σθένης, ό Αριστοτέλης, ό Ευκλεί-δης καί πάρα πολλοί άλλοι.

Ολοι αυτοί, αν καί ξεχώρισαν,τήν Γεωμετρία άπό τή θρησκείακαί τήν έκαναν κτήμα των Ελλήνωνπολιτών, κράτησαν όμως τό θεϊκότης στοιχείο, γιατί π.χ. ό Πλάτω-νας μας διδάσκει, πώς μόνο μέ τάμαθηματικά καί ιδιαίτερα μέ τήγεωμετρία μπορεί κανείς νά φιλο-σοφήσει καί νά πλησιάσει προς τόθείο γεγονός πού τό δέχεται από-λυτα ή σημερινή επιστήμη όπως τόομολόγησε μεταξύ άλλων διαπρε-πών συγχρόνων επιστημόνων καί όΑϊνστάιν.

Ο π ω ς βλέπεις λοιπόν αγαπητέμου αναγνώστη ανατρέχοντας άπότις πανάρχαιες πρωτόγονες ρίζεςτής γεωμετρίας μέχρι τά σημερινάεπιτεύγματα τής μαθηματικής επι-στήμης καί στά επιτεύγματα πούμας επιφυλάσσει τό μέλλον, ή γεω-μετρία ήταν καί είναι άπό τή φύσητης ΜΥΣΤΑΓΩΓΙΚΗ, γιατί τιςψηλότερες έννοιες της γιά τουςσταθμούς της στή κάθε δεδομένηεποχή, δέν μπορούν νά τήν φτάσουν,παρά μόνο οί Μύστες των μαθημα-τικών καί των φιλοσοφικών επι-στημών, γιατί στην κορυφή τάμαθηματικά καί ή φιλοσοφία ταυτί-ζονται στην ΚΟΣΜΙΚΗ ΑΡΜΟ-ΝΙΑ τής Δημιουργίας μέ τους Αρι-θμούς.

Η γεωμετρία όμως άπό γενικήάποψη, είναι ή επιστήμη, πού έχειεντελώς ξεχωριστή εφαρμογή καίστίς πρακτικές ανάγκες τού αν-θρώπου καί έτσι οί Αιγύπτιοι άπότήν αυγή ακόμη τής ιστορίας τουςγύρω στό 3000 π.Χ. χρησιμοποίη-

σαν τις γεωμετρικές τους γνώσειςσέ πρακτικές εφαρμογές, γιατί οποταμός Νείλος με τις ετήσιεςπλημμύρες του, πού ήταν και εξα-κολουθεί να είναι ή ζωοδότρα δύνα-μη αυτής της χώρας, τους ανάγκασενά κατασκευάσουν διάφορα ρυθμι-στικά έργα κατά μήκος τής κοίτηςτου, αυτά πού σήμερα ονομάζουμεεγγειοβελτιωτικά έργα.

Αν αναλογιστεί κανείς τά επι-τεύγματα, γιά τή ρύθμιση τής ροήςτών νερών του Νείλου, πού άρχισαναπό τον πρώτο ιστορικά εξακρι-βωμένο Φαραώ Μένα, πού ένωσεκάτω άπό τό σκήπτρο του την Α ν ωκαι Κάτω Αίγυπτο γύρω στά 3000περίπου π.Χ., δεν μπορεί παρά νάμείνει κατάπληκτος, στό πώς μπό-ρεσαν οι άνθρωποι αυτοί με τιςστοιχειώδεις γνώσεις πού είχαν τότεκαι τά πρωτόγονα μηχανικά μέσα,πού διέθεταν, νά πραγματοποιήσουντόσο θαυμαστά έργα.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΥΡΑΜΙΔΑΤΟΥ ΧΕΟΠΑ ΣΤΑΘΜΟΣ

ΣΤΗ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ

Λίγο ύστερότερα άπό την εποχήαυτή, δηλ. γύρω στά 2800 χρόνιαπ.Χ. οι Αιγύπτιοι άρχισαν μέ τιςγεωμετρικές τους γνώσεις νά κατα-σκευάζουν τις Πυραμίδες και έτσιέφτασαν νά πραγματοποιήσουν τόπρώτο άπό τά επτά θαύματα τουαρχαίου κόσμου τη ΜΕΓΑΛΗΠΥΡΑΜΙΔΑ TOΥ ΧΕΟΠΑ, τό2623 π.Χ. δηλ. 4600 χρόνια πρινάπό όλα τά άλλα θαύματα.

Η Πυραμίδα του Χέοπα, είναιτό πιό γνωστό και ξακουστό αν-θρώπινο κτίσμα άπό τά πανάρχαιαεκείνα χρόνια μέχρι και σήμερακαι γι' αυτήν υπάρχει μιά άπό τιςπλουσιότερες διεθνείς βιβλιογρα-φίες, γιατί άπό τά χρόνια εκείναπροκαλεί, πολύ δίκαια, τό ενδιαφέ-ρον και τον θαυμασμό πάρα πολλώνστοχαστών.

Θα μπορούσα νά υποστηρίξω, πώςή πυραμίδα αυτή είναι ή πεμπτου-σία τής γεωμετρικής και γενικότερατής μαθηματικής επιστήμης τήςεποχής εκείνης, αλλά ακόμη πι-στεύω, πώς είναι και ό πρώτος καιαιώνιος ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ, αλλάπέτρινος αυτός, σέ αντιπαραβολήμέ τους σημερινούς ηλεκτρονικούςυπολογιστές, γιατί ή γεωμετρικήγενικά δομή τής Μεγάλης Πυρα-μίδας, κλείνει μέσα της ύψιστεςέννοιες τής γεωμετρικής και τήςαστρονομικής επιστήμης, όπως εί-ναι ο ασύμμετρος αριθμός " π " ( =3,14 ) ή Ηροδότειος Ισότη-

τα, ή μαθηματική έννοια τής Χρυ-σής Τομής, ό καθορισμός τής από-στασης Γή -"Ηλιος, τό μήκος τήςτροχιάς τής γής, ή ακρίβεια τώνισημεριών, τό δίσεκτο έτος, ή διάρ-κεια τού Τροπικού, του άστρικούκαι του άνωμαλιακού έτους, τόβάρος τής γής κ.λπ. κ.λπ.

Η Πυραμίδα όμως τού Χέοπακλείνει επίσης στην δομή της καιπολλές Υ Π Ε Ρ Β Α Τ Ι Κ Ε Σ έννοιεςόπως τις δέχονται διάφοροι συγ-γραφείς, πού όμως και οί έννοιεςαυτές υλοποιούνται μόνο μέ γεωμε-τρικές μεθόδους.

Ε δ ώ θά πρέπει νά γίνει εντελώςιδιαίτερη μνεία, γιά τήν μονάδαμέτρησης, πού χρησιμοποίησαν οίαρχιτέκτονες τής Μεγάλης Πυρα-μίδας, δηλ. τον λεγόμενο Ι Ε Ρ ΟΠ Η Χ Υ , γιατί ή χρησιμοποίησηαυτής τής μονάδας, προυποθέτειότι αυτοί γνώριζαν τό ακριβές μή-κος τού άξονα περιστροφής τής γής,δηλ. τήν ευθεία απόσταση Βόρειος -Νότιος Πόλος και ή μονάδα αυτήείναι ακριβέστερη τού μέτρου, πούχρησιμοποιούμε σήμερα, όπως τόαπέδειξαν οί μετρήσεις μέ τον Δο-ρυφόρο Τ Ζ Ε Μ Ι Ν Ι 4 τον Ιούνιο τού1965.

Μέ τή Μεγάλη Πυραμίδα έχειστενότατη σύνδεση ή αρχαία Ε λ -ληνική Μυσταγωγική Γεωμετρικήεπιστήμη και αυτό αποδείχνεταιπάνω σέ γεωγραφικούς χάρτες μέτά αποτελέσματα τών εικοσάχρο-νων ερευνών μου, όπως αυτά ανα-φέρονται μέ κάθε λεπτομέρεια στόβιβλίο μου Η Μ Ε Γ Α Λ Η Π Υ Ρ Α -Μ Ι Σ Τ Ο Υ Χ Ε Ο Π Ο Σ ΑΠΟΚΑΛΥ-Π Τ Ε Ι Κ Α Ι Ν Ο Υ Ρ Γ Ι Α Μ Υ Σ Τ Ι Κ Απού κυκλοφόρησε πρόσφατα.

Η Γ Ε Ω Μ Ε Τ Ρ Ι Κ Η Θ Ε Σ ΗΤ Η Σ Μ Ε Γ Α Λ Η Σ Π Υ Ρ Α Μ Ι Δ Α Σ

Στό βιβλίο μου αυτό και στόΤέταρτο Μέρος του, αποδείχνω π ά -νω σέ έγχρωμους χάρτες, π ώ ς ήθέση τής Μεγάλης Πυραμίδας κα-θορίστηκε σέ σχέση μέ δύο θαυμα-στά ισοσκελή τρίγωνα, τό τρίγωνοτου Ταινάρου και τό τρίγωνο τούόρους Α ρ α ρ ά τ όπως τά ονόμασα,μέ βάση Χρυσής Τομής σέ σχέση μέτή Δήλο, άπό όπου καθορίστηκανοί τοποθεσίες τών Δελφών, τής Δ ω -δώνης, τής Ρόδου και όλων τών άλ-λων αρχαίων ελληνικών πόλεων,όπου βρίσκονταν τά πέντε άπό ταθαύματα τού αρχαίου κόσμου κα-θώς επίσης και μέ τή Βαβυλώνα, τήμόνη μη Ελληνική πόλη, όπουβρισκόταν τό έκτο άπό τά 7 εκείναθαύματα.

"Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΥΡΑΜΙΣ ΤΟΥ ΧΕΟΠΟΣΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΜΥΣΤΙΚΑ"Ενα ενδιαφέρον βιβλίο παρουσιάστηκε

στον χώρο τής Αιγυπτιολογίας, κυριότε-ρα δέ στον χώρο πού αναφέρεται στηνΜεγάλη Πυραμίδα τού Χέοπα και τά μυ-στικά πού κρύβει. Ο κ. Αλέξανδρος Γ.Αλεξίου αφού παρουσίασε όλα τά στοι-χεία πού αναφέρονται στό μοναδικό αυ-τό κατασκεύασμα (τά επιστημονικά δε-δομένα, τό υπερβατικό στοιχείο, τις προ-ρήσεις κλπ) φτάνει σέ ένα ενδιαφέρονσυμπέρασμα. Οτι ή πυραμίδα τούΧέοπαβρίσκεται πάντοτε στην κορυφή πολλώνισοσκελών τριγώνων τών οποίων οί βά-σεις αντιστοιχούν σέ γνωστά αρχαία ιε-ρά, μαντεία, πόλεις, πεδία μαχών. Μάλι-στα κατά τήν γνώμη τού συγγραφέα δύοαξιόλογα τρίγωνα αποτελούν τήν βάση.Τό τρίγωνον Πυραμίδα-Ταίναρον-Γόρδιοκαι τό Πυραμίδα-Αραράτ-Ζάγκρς.

Ετσι παρουσιάζεται μιά από τις περισ-σότερο μυστηριακές πλευρές τς πυραμί-δας και τών σχέσεων πού αυτή έχει μέτόν τότε γνωστό κόσμο. Είναι ή περίφη-μη "Τριγωνική-Γεωδαιτική σύνδεση τούαρχαίου Ελληνικού χώρου μέ τήν μεγάληΠυραμίδα".Τό βιβλίο πλαισιώνεται από 6 φωτογρα-φίες, 30 σχήματα και από 8 έγχρωμουςχάρτες προϊόντα 20χρονης εργασίας τούσυγγραφέα.

Πιστεύουμε ότι ή εργασία τού κυρίουΑλεξίου συμβάλλει κατά πολύ στην διε-ρεύνηση τής αρχαίας ιερατικής γνώ-σης, πού ήταν κοινή στσύς μύστες τώνδύο αυτών λαών. Είναι δέ μιά εργασίαεντελώς πρωτότυπη σέ παγκόσμια κλί-μακα.

Τό περιοδικό χάριν τής ενημερώσεωςτών αναγνωστών του θά παρουσιάσεισειρά άρθρων τού κ. Αλεξίου πού έχουνσχέση μέ τις έρευνες του.

Τό βιβλίο τού κ. Αλεξίου διατίθεται απότά γραφεία του περιοδικού στην τιμή τών300 δρχ. αποστέλλεται δέ και ταχυδρομι-κώς. Τά έξοδα αποστολής βαρύνουν τόνπαραλήπτη.

51

Με αυτόν τόν τρόπο υποστηρίζωπώς ή θέση της Μεγάλης Πυραμί-δας, πού άπό τα πανάρχαια χρόνιαπιστευόταν σαν προνομιακή, ήτανπραγματικά ο ΟΜΦΑΛΟΣ του τότεγνωστού κόσμου, γιατί ή γωνία,πού σχηματίζει ή θέσις του Ταινά-ρου με τη Βαβυλώνα, έχοντας κέν-τρο τή θέση της Μεγάλης Πυραμί-δας, είναι ακριβώς 120 μοίρες.

Ακόμη όμως οί έρευνες μου απο-δείχνουν, πώς ή Δήλος τό μέχρισήμερα ασήμαντο αυτό νησάκι, πούήταν όμως ό αρχαιότερος και σπου-δαιότερος τόπος τής ελληνικής θρη-σκευτικής λατρείας, έπαιξε τρισμέ-γιστο ρόλο στον καθορισμό τής το-ποθεσίας τής Μεγάλης Πυραμίδαςγιατί μεταξύ άλλων στοιχείων, απο-δείχνει με μαθηματική ακρίβεια τόμήκος τής μέσης Πολικής Ακτί-νας τής Γής μέσω Χρυσής Τομήςκαι με αυτή μου την εργασία, μόλιςτώρα μας δίνεται ή δυνατότητα σεπαγκόσμια κλίμακα να άντιληφθου-με γιατί οί αρχαίοι Ελληνες θεω-ρούσαν τή Δήλο σαν ιερότερο τόπο,ίσως και πριν άπό τή Κρητο-Μινωι-κή εποχή, παρά τό γεγονός ότι δενυπάρχει κανένα γνωστό ιστορικόστοιχείο, παρά μόνο ό μύθος πώςο Απόλλων και ή αδελφή του ήΑρτεμη γεννήθηκαν εκεί. Η ανυ-παρξία γραπτής ή άλλης ιστορικήςμαρτυρίας γιά την αιτία τής ιερό-τητας τής Δήλου επειδή ήταν μυ-σταγωγικής μορφής, κρατήθηκε μυ-στική καί αποκαλύφθηκε μόλις τώ-ρα, όπως ακριβώς μυστικά κρατή-θηκαν και τά στοιχεία των Ελευ-σίνιων Μυστηρίων κ.λπ.

Ενα άλλο σπουδαιότατο εντελώςκαινούριο επίσης εύρημα τής εργα-σίας μου, πού καί αυτό αναφέρεταικαί αναπτύσσεται λεπτομερέσταταστο βιβλίο μου, με γεωγραφικούςχάρτες, είναι ή ΤΡΙΓΩΝΙΚΗ -ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ - ΓΕΩΔΑΙΤΙΚΗΣΥΝΔΕΣΗ του αρχαίου Ελληνικούχώρου μέ τή Μεγάλη Πυραμίδακαί έτσι πάλι τώρα μόλις μας δίνε-ται ή δυνατότητα νά αποκρυπτο-γραφήσουμε κάποιον άγνωστο νόμο,πού αναφέρει ό Αριστοτέλης στάΠΟΛΙΤΙΚΑ του, αναφορικά μέ τήτοποθεσία όπου σύμφωνα μέ τόνΝόμο θά έπρεπε νά ιδρυθεί κάθεαρχαίο Ελληνικό Ιερό ή πόλη ή νάιδρυθεί σέ τοποθεσία ύστερα άπόυπόδειξη χρησμού τού Μαντείουτων Δελφών.

Τά αποτελέσματα τής έρευνάςμου αποδείχνουν, πώς οι αρχαίεςΕλληνικές πόλεις καί τά ιερά, θάέπρεπε νά ιδρυθούν σέ τοποθεσίεςπού νά βρίσκονται σέ ΑΡΜΟΝΙΚΗ

52

σχέση μέ τή Μεγάλη Πυραμίδακαί έτσι μέ αυτόν τόν τρόπο, κάθεδύο αρχαίες Ελληνικές πόλεις σχη-μάτιζαν, ένα αρμονικό ΙΣΟΣΚΕ-ΛΕΣ τρίγωνο, πού ή μέν βάση τουήταν ή ευθεία απόσταση μεταξύ τωνδύο πόλεων, οί δυό πλευρές τουήταν ή ευθεία απόσταση μεταξύ τήςκάθε μιας πόλης μέ τή ΜεγάληΠυραμίδα καί κορυφή είναι πάντακαί σέ όλες τις περιπτώσεις ή ίδιαή Μεγάλη Πυραμίδα καί μέ αυτόντόν τρόπο σχηματίστηκαν πάνω άπότετρακόσια ισοσκελή τρίγωνα μέκοινή κορυφή τους τή Μεγάλη Πυ-ραμίδα.

Καί τά ευρήματα μου αυτά δέντά αναφέρει κανένας άπό τους αρ-χαίους συγγραφείς γιατί ασφαλέ-στατα ήταν καί αυτά γνωστά μόνοστους Μύστες, σάν μια νομοτέλειατής τότε Μυσταγωγικής Γεωμετρίας

καί έπρεπε νά μείνουν μυστικά άπότους βέβηλους.

Ο π ω ς θά διαπίστωσες αγαπητέμου αναγνώστη μέ την εργασία μουαυτή άνοιξε ένας δρόμος γιά και-νούριες έρευνες μέ τά καινούριαμυστικά, πού μας αποκάλυψε ήΜεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα τόαιώνιο καί ύψιστο σύμβολο τήςΜυσταγωγικής Γεωμετρίας, γιατίείναι φανερό πώς οι δύο λαμπρό-τεροι πολιτισμοί τής αρχαιότητας,ο Αιγυπτιακός καί ό Ελληνικόςταυτίζονταν στις πιό ψηλές έννοιες.πού είναι δυνατόν νά συλλάβει όανθρώπινος νους.

Είναι βέβαιο όμως καί κάτι άλλο,δηλ. πώς οί αρχαίοι Μύστες γνώ-ριζαν πολύ περισσότερα άπό αυτά,πού αναφέρει ή γραπτή ιστορία.

Άλέξ. Αλεξίου

Οί τρεις πυραμίδες τής Γκιζας. Η μεγαλύτερη του Χέοπα αποτε-λεί τό κλειδί τής Μυσταγωγικής Γεωμετρίας. Επίσης είναι έναςκομπιούτερ από πέτρα πού περικλείνει όλες τις γνώσεις τωνποονόνων μας γιά τά μαθηματικά.

ΟΤΑΝΓΕΝΝΙΟΤΑΝΟΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΕΦΗ ΚΑΡΠΟΔΙΝΗ

Μιά θαυμάσια βραχογραφία πού βρίσκε-ται στην Κεντρική Σαχάρα. Αποτελεί μέ-ρος τής μεγάλης προϊστορικής ζωγραφι-κής τέχνης πού άνθισε στην περιοχή.

Σκηνή κυνηγιού μέ κάμηλοπαρδάλεις,στρουθοκαμήλους, δορκάδες, και κυνη-γούς. Ποιος τις έφτιαξε. Τό κλίμα τηςήταν διαφορετικό σέ παλαιότερες επο-χές·

Ας αφήσουμε για λίγο ελεύ-θερη τη σκέψη και τή φαντα-σία μας κι ας γυρίσουμε αρ-

κετές χιλιάδες χρόνια πίσω σέ μιάεποχή πού είναι γνωστή μέ το όνο-μα Νεολιθική. Εποχή σημαντικήκατά τήν οποία ο άνθρωπος μέ τιςεπιτεύξεις του θά σημαδέψει τήνπορεία του πάνω στή γή. Πρέπειόμως ευθύς έξ αρχής νά διευκρινί-σουμε τί έννουμε μέ τον όρο «νεο-λιθική» μιά ονομασία πού κληρο-δοτήθηκε απ' τό παρελθόν και πούσήμερα αμφισβητείται από ορι-σμένους ερευνητές. Ετσι ότανχρησιμοποιούμε τή λέξη «νεολι-θική» δεν εννοούμε όπως παλιάτήν εποχή τού «λελειασμένουλίθου» άλλα μιά χρονική περίοδο,πού δέν περιορίζεται αυστηρά άπόακριβείς χρονολογίες, αλλά αντι-προσωπεύει ολόκληρο τό χρονικόδιάστημα άπ' τό τέλος του κυνη-γετικού τρόπου ζωής ώς τή στιγμήπού αρχίζει μιά νέα οικονομία μέβάση τό μέταλλο.

Σ' αυτή τήν περίοδο ο άνθρωποςάν και εξακολουθεί νά εξαρτάταιαπ' ό,τι τού δίνει ή φύση γιά στέγη,ρούχα και κυρίως γιά τροφή, έντούτοις αρχίζει σταθερά νά ελέγχειτό φυσικό του περιβάλλον καικατορθώνει νά αποκτήσει μιά μό-νιμη εγκατάσταση ιδρύοντας στήσυνέχεια μόνιμα χωριά καί πόλειςπού θά δημιουργήσουν βασικά μιά

οικονομία πού στηρίζεται στή μι-κτή αγροτική ζωή, στή γεωργίαδηλαδή και τήν κτηνοτροφία. Κι αυ-τή ή χρήση τής γεωργίας μαζί μέτήν ίδρυση μόνιμων συνοικισμώναποτελούν τό θεμελιώδες γνώρι-σμα αύτου πού χαρακτηρίζεται σάννεολιθική ή παραγωγική επανά-σταση. Δευτερεύοντα αλλά πάνταουσιαστικά γνωρίσματα είναι ήχρήση του λειασμένου πέλεκυ άπόπυριτόλιθο, τό ίσιο δρεπάνι φτια-γμένο πανομοιότυπα προς τό Να-τούφιο πρότυπο κι ακόμη ή κερα-μική και ή υφαντική τέχνη.

Βέβαια είναι δύσκολο νάπροσδιοριστεί μέ ακρίβεια η ίδρυσηγιά πρώτη φορά μόνιμων εγκατα-στάσεων και ή δημιουργία γεωρ-γικής οικονομίας. Διατυπώθηκανδιάφορες απόψεις, ώσπου υποστη-ρίχθηκε, και σήμερα γίνεται δεκτόσάν απόλυτα εξακριβωμένο, πώςστή Ν.Δ. Ασία βρίσκονταν τάαρχαιότερα κέντρα τής γεωργικήςοικονομίας. Σ' αυτό τό χώρο ήΠαλαιστίνη, πού ήδη είδαμε πώςείχε δημιουργήσει έναν αντιπρο-σωπευτικό πολιτισμό, τό Νατού-φιο, διαδραματίζει ένα καίριο ρό-λο. Εκεί στό περίφημο «τέλλ»τής Ιεριχώς, μιας όασης πού βρί-σκεται 300 περίπου μέτρα κάτωάπό τήν επιφάνεια τής θάλασσαςστην κοιλάδα τού Ιορδάνη, θάσυναντήσουμε μιά τέλεια νεολιθική

κοινότητα μέ στέρεα σπίτια καιυποδειγματικές οχυρώσεις, σάνπραγματική πόλη. Εκτός άπό τήνΙεριχώ τό σπήλαιο τού Μπέλτ και

τό χωριό τής Γιάρμο αντιπροσω-πεύουν μιά περιοχή, απ' όπου φαί-νεται πώς κατάγεται ό αγροτικόςβίος.

Στή Γιάρμο οί άνθρωποι εγκα-θίστανται περισσότερο ή λιγό-τερο μόνιμα σέ μικρά χωριά, κτίζουν σπίτια μέ πολλά δωμάτια άπόσυμπαγή πηλό και κάποτε μέ πέ-τρινα θεμέλια ξέρουν νά κατα-σκευάζουν θαυμάσια κύπελλα καίά λ λ α σκεύη άπό μαλακές πολύ-χρωμες πέτρες καί νά στολίζονταιμέ πέτρινες χάντρες καί βραχιό-λια. Βασικά τους εργαλεία γεωρ-γικά ό λειασμένος πέλεκυς, τάδρεπάνια, οί χειρόμυλοι άπό οψι-διανό καί άπό πυριτόλιθο. Κτίζουντά σπίτια τους μέ πλίνθους πούείναι ψημένοι στον ήλιο καί είχανένα πάρα πολύ ξεχωριστό σχήμα,ένώ τό δίκοκκο καί τό μονόκοκκοσιτάρι καθώς και τό κριθάρι άπο-τελουν τις κύριες σοδειές τους.Εξ άλλου στό τέλος τής 7ης χι-λιετίας ή Ιεριχώ έχει αποκτή-σει ογκώδη οχυρωματικά έργα καίμέσα σ' αυτά στοιβαγμένα σπίτιαπού θά 'πρεπε νά 'χουν ένα πληθυ-σμό τουλάχιστον από 3.000 άτομα.

Εύλογα αναρωτιέται κανείς για-τί ή Ιεριχώ παρουσιάζει αυτή τήν

53

Τό ντόλμεν τού Λοκμαριάκ (LOCMARIA-QUER) στή νότια Γαλλία. Ε χ ε ι μήκοςπερισσότερο από 7 μέτρα και είναι θαυ-μάσια διατηρημένο. Τά ντόλμεν θεω-ρούνται ταφικά μνημεία.

εποχή μια τέτοια πρόοδο ; Γιατίυπάρχουν 3.000 άνθρωποι πού αντί-θετα μέ άλλους συγχρόνους τουςζουν σέ άνετα σπίτια και όχι σεμικρά χωριά; Άραγε ή εξήγησηνά βρίσκεται στό γεγονός πώς ήΙεριχώ αναπτύχθηκε προνομιακάκοντά σέ μιά σημαντική όαση ;Οπωσδήποτε ή Ιεριχώ παρουσιά-

ζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως επί-σης και οι πολιτισμοί πού ενσω-μάτωσαν τήν οικοδόμηση μεγα-λιθικών μνημείων, τά περίφημαντόλμεν (dolmen), μενχιρ (menhirs)και κρόμλεχ (cromlehs) πού άπο-τελουνται από μεγάλους μονόλι-θους. Ανάμεσα τους ξεχωρίζει τόκρόμλεχ του Στόουνχεντζ (Sto-nehenge) στην Αγγλία.

Στις διάφορες ηπείρους όλοι οίπολιτισμοί πού θά αναπτυχθούναυτή τήν εποχή θάχουν κοινάχαρακτηριστικά : καλλιέργεια τήςγής, κτηνοτροφία, χρήση των λει-ασμένων πελέκεων, κεραμική, υ-φαντική. Η κεραμική πάλι έχειξεχωριστή σημασία. Τά κομμάτιαάπό τά πήλινα αγγεία (τά όστρακα,όπως ονομάζονται) μελετήθηκανέπισταμμένα κι αποτέλεσαν μιανεξαιρετικά πολύτιμη πηγή γιά τήδιερεύνηση τών πολιτισμών. Φαι-νομενικά ενα κομμάτι από πήλινοαγγείο δεν έχει καμιά αξία, δενπροκαλεί τό ενδιαφέρον και έτσικανείς δέν σκέπτεται νά τό μαζέ-ψει, νά τό μετακινήσει ή νά τόχρησιμοποιήσει ξανά, μένει λοι-πόν έκει πού τό άφησαν, λείψανοσημαντικό. Οί αρχαιολόγοι μελε-τώντας αυτά τά κομμάτια, πού βρέ-θηκαν μέ μιά εξαιρετική αφθονίακαι ποικιλία, συλλέγουν άνεκτί-

Παλαιολιθικά και νεολιθικά εργαλεία. Ησύγκριση δείχνει αυτόματα τήν τεράστιαπροόδο πού έχει συντελεστή. Α παλαιο-λιθικά εργαλεία Β. νεολιθικά, πέτρινομαχαίρι και σκαπάνη

54

μητες πληροφορίες γιά τή δημιουρ-γία και τήν εξέλιξη τών πολιτι-σμών ανάλογα μέ τό σχήμα, τόχρώμα, τη βαφή, τη διακόσμηση.Εξ άλλου ή κεραμική μαρτυρείκαι κάτι επίσης σπουδαίο: μόνιμηεγκατάσταση και ειδίκευση εργα-σίας. Και πρέπει νά τονιστεί πώςπήλινα αντικείμενα έχουμε βέβαιακαι στην παλαιολιθική εποχή, ήκατασκευή όμως αγγείων γιά τήναποθήκευση υγρών ή στερεών υλι-κών πρέπει νά είναι επίτευγμα απο-κλειστικά νεολιθικό άφού μιά τέ-τοια κατασκευή προυποθέτει μόνι-μη εγκατάσταση, ιδιαίτερη προ-παρασκευή και εμπειρία. Αναμ-φισβήτητα ή πείρα του νεολιθικούανθρώπου θά παρουσίαζε τεράστιαδιαφορά άπό τήν πείρα τών προ-γόνων του. Η νεολιθική οικονομίααπαιτεί ικανότητες περισσότερεςκαι μεγαλύτερη ειδίκευση εργα-σίας πού μεγαλώνει όσο οί άνθρω-ποι προσεγγίζουν στις αστικές συν-θήκες. Ο καθηγητής R.M. Berndtπιστεύει πώς ή ειδίκευση αυτήφανερώθηκε κυρίως στον τονισμότης κατανομής τών εργασιών ανά-μεσα στα 2 φύλα και πώς οί γυναί-κες μπορεί νά είχαν μεγάλη ανά-μειξη στην ανακάλυψη τής αγρο-τικής καλλιέργειας, τής κεραμικήςτής υφαντικής, μ' όλο πού δένυπάρχουν χειροπιαστές μαρτυρίες.

Ανάμεσα στους νεολιθικούς πο-λιτισμούς ξεχωρίζουν οί πολιτι-σμοί πού ανακαλύφθηκαν σέ νη-

σιά, στην Κρήτη και στή Σικελία.Και στην ηπειρωτική όμως Ελλάδασυνοικισμοί έχουν ίδρυθει ενωρίς·Κυρίως μας είναι γνωστοί άπό τήΘεσσαλία και μάλιστα είναι προ-γενέστεροι τής χρήσης τής κερα-μικής, ανήκουν δηλαδή στην «προ-κεραμική» φάση. Είναι ή Άργισ-σα, τό Σέσκλο, ή Σουφλί Μαγού-λα, πού παρά τά πενιχρά λείψαναμας δίνουν όλα τά στοιχεία μόνι-μου οίκισμου.

Απ' τους ανασκαμμένους συνοι-κισμούς πού ανήκουν στό πρώιμονεολιθικό στάδιο (αρχαιότερη νεο-λιθική) πρέπει νά άναφερθουν τόΣέσκλο, ή Αργισσα, ή ΟτζάκιΜαγούλα, τό Κεφαλόβρυσο τωνΤρικάλων, ή Νεσσωνίς 1, ή Πύ-ρασος, ή Μαγουλίτσα τής Καρδί-τσας, συνοικισμοί πολύ μικροί μέγεωργική βάση. Απ' τήν ίδιαπερίοδο λείψανα συνοικισμών βρέ-θηκαν στην Ηπειρο, στην Κέρκυ-ρα και Λευκάδα, στό νησάκι ΚυράΠαναγιά (Β. Σποράδες), στή Σκύρο,Φωκίδα, Βοιωτία, (Ορχομενός),Αττική, Πελοπόννησο, Μακεδο-νία. Τους βρίσκουμε σέ θέσειςπού υψώνονται ελαφρά άπ' τό έδα-φος, σάν χαμηλοί λόφοι, και πούοί ντόπιοι τους λένε αλλού Μα-γούλες κι αλλού Τούμπες. Τόσχήμα τους είναι ακανόνιστο, τόύψος τους μικρό και τό μέγεθοςτους ποικίλλει.

Η ζωή εξελίσσεται και μαζίόλες οί εκδηλώσεις της σημειώ-

νουν πρόοδο γιά νά φθάσουνε χω-ρίς καμιά απότομη αλλαγή αλλάφυσικά και αβίαστα στο λαμπρό«πολιτισμό του Σέσκλου» μέ τάπλούσια διακοσμημένα αγγεία (μέ-ση νεολιθική). Τήν «ακρόπολη»του Σέσκλου άνέσκαψε ό Χρ.Τσούντας και τό βιβλία του «Αίπροϊστορικαι ακροπόλεις του Δι-μηνίου και του Σέσκλου» αποτε-λεί τήν βάση τών σχετικών ερευ-νών και ενα από τά θαυμαστότεραβιβλία τής αρχαιολογικής επιστή-μης. Πρόσφατα ή «ακρόπολη»επανεξετάστηκε άπ' τόν Δ. Θεο-χάρη.

Τό Σέσκλο βρίσκεται στα ΒΔτής πόλεως τού Βόλου μέσα σ' εναλοφώδες περιβάλλον προσφέρον-τας μιά πλήρη εικόνα νεολιθικούσυνοικισμού μέ λιθόκτιστες οικο-

δομές καί λείψανα περιβόλων πούμαρτυρούν οχύρωση. Ανάμεσα στάκτίρια ξεχωρίζει τό μέγαρο. Οσυνοικισμός τού Σέσκλου πρινάπό τό τέλος τής μέσης νεολιθικήςκαι γιά αρκετούς αίώνες ερημώνε-ται.

Στά 1901 ανακαλύφθηκε άπό τόνΣτάη ή νεολιθική ακρόπολη στοΔιμήνι καί ο συνοικισμός, πού είναιπερίφημος γιά τους πολλαπλούςπεριβόλους του, και ανήκει στήνεότερη νεολιθική, μιά εποχή πούδιαρκεί πολύ κατά τους ερευνητέςσχεδόν μιά χιλιετία. Στό Διμήνι

διακρίνονται 6 αλλεπάλληλοι περί-βολοι, ακανόνιστοι, πού δίνουν στήακρόπολη ελλειψοειδές σχήμα. Λό-γω τών περιβόλων υπάρχουν καίπολλές πύλες, πού έχουν εκτετα-μένες παραστάδες ώστε νά μετα-τρέπονται σε στενούς διαδρόμουςπού δεν χωρούν καν δυο άντρεςμαζί. Ετσι έχουμε ένα άριστοπαράδειγμα οχυρωτικής τέχνης διό-τι οί περίβολοι μπορουσαν νά άπο-μονωθουν όταν φράσσονταν οί πύ-λες. Εξ άλλου οί στενοί διάδρο-μοι δέν άφηναν περιθώριο γιά τη

διακίνηση πολλών προσώπων. Ο-λη αυτή ή πρόνοια μαρτυρεί προσ-πάθεια γιά προστασία άπό εχθρικήεπιβουλή καί δείχνει πώς αντίθεταμ' ότι πιστευόταν οί νεολιθικοίσυνοικισμοί δέν ήταν ειρηνικοί.Άπό τά κτίσματα τό σπουδαιότε-ρο ήταν τό μέγαρο. Βρισκότανστή ΒΑ πλευρά του πρώτου περι-βόλου, πού του χρησίμευε καί σάνοπίσθιος τοίχος. Αποτελείται άπόπρόδομο μέ 2 ξύλινους κίονες, μέ-γαρο και θάλαμο. Μπροστά άπό τόμέγαρο ύπήρχεαύλή,άφού έκει δένβρέθηκε άλλο κτίσμα, στό κέντροτης δε, βρέθηκαν λείψανα εστίας,τέφρα πολλή καί 2 μικροί τοίχοιπού τέμνονται κατ' όρθήν γωνία.

Απ' αυτό ό Τσούντας συμπεραίνειτήν ύπαρξη βωμού. Πρέπει λοιπόνολόκληρος ό έσώτατος περίβολοςν' ανήκε στον άρχοντα τού μεγά-ρου. Ο πολιτισμός του Διμηνίουθεωρήθηκε «κορύφωμα θαυμαστόκαί ως ενα σημείο ανεπανάληπτο»..Ο τύπος τής ωχυρωμένης ακρό-πολης καί τού μεγαροειδους οι-κήματος θά συνεχιστεί καί στάεπόμενα χρόνια γιά νά φθάσει στιςθαυμαστές οχυρώσεις τών μυκη-ναϊκών ακροπόλεων όπου ολοκλη-ρώνεται καί τελειώνεται ό τύποςτου μεγάρου.

Στήν εξέταση τού πολιτισμούόπως εμφανίζεται στή Θεσσαλίαπρωτεύοντα ρόλο διαδραματίζει ήή κεραμική. Τά προϊόντα της βρέ-θηκαν σέ μεγάλη αφθονία καίόπως ήταν φυσικό διακρίθηκαν σέπολλές κατηγορίες. Η μονόχρωμηκεραμική μέ κόκκινο ή μελανόαποτελεί τήν πρώτη καί σημαντικήκατηγορία. Εκείνο πού προκαλείμεγάλη εντύπωση είναι τό ψήσιμοτών αγγείων, πού είναι τέλειο καί ήστίλβωση τους, πού είναι θαυμά-σια. Ενωρίτατα παρουσιάζονται

καί τά γραπτά αγγεία πού τά στο-λίζουν τεθλασμένες γραμμές πούκαταλήγουν σέ τριγωνικό εξάρτη-μα, λευκά γραμμικά σχέδια, έγχα-ράξεις. Τά διακοσμητικά θέματαμέ τόν καιρό πλουτίζονται καίεμφανίζεται ή πολυχρωμία.

Ιδιαίτερα πρέπει νά αναφερθείή πλαστική. Ο νεολιθικός άνθρω-πος κατασκευάζει κυρίως ειδώλιαάπό πηλό πού παριστάνουν γυναι-κείες μορφές, ανδρικές καί ζώα.Ο δημιουργός επιζητεί νά παρα-στήσει τήν ανθρώπινη μορφή, πάν-τοτε γυμνή, όσο τό δυνατόν κατάφύση. Οί γυναικείες μορφές ύπερ-τερούν καί κατά προτίμηση είναιπαχύσαρκες. Τά ειδώλια βρέθηκαν

Γραπτό αγγεία απ' τήν Ευρώπη Τό Δαπό τό Σέσκλο, λευκές γραμμές σέ σκο-τεινό βάθος Τό Ε από τό Διμήνι, εναλλα-γή αυθειών, καμπύλων, καί τεθλασμένωνγραμμών

55

Νεολιθικά ειδώλια. Τό 1 από τή Θεσσαλία (Τσανί) πρόκειται γιά γυναικείο κεφάλιμέ λευκό επίχρισμα στην επιφάνεια. Τά μαλλιά χωρίζονται στη μέση μέ χωρίστρα,ή μύτη προεξέχει, ό τεχνίτης όμως ξέχασε τό στόμα. Τά μάτια έχουν μιά ιδιορυθ-μία. Αποτελούνται από 2 σφαιρίδια από πηλό μέ 2 εγχαραξεις γιά νά δηλωθή τόάνοιγμα τών βλεφάρων. Ο Κάρο (CARO) δέχεται ότι ό τεχνίτης από απειρία έχειπαραστήσει τά μάτια συγχρόνως και κλειστά και ανοικτά. Αξίζει όμως νά σημειωθήπώς τό χαρακτηριστικό αυτό τό βρίσκουμε και σέ ειδώλια τής 4ης χιλιετηρίδαςαπό τή Μεσοποταμία.

σέ μεγάλη αφθονία, από όλες τιςπεριοχές τής Θεσσαλίας. Στά υπό-λοιπα ευρήματα συμπεριλαμβάνον-ται λίθινοι πελέκεις, μυλόλιθοι,όστέινα εργαλεία, κοσμήματα ό-στέινα αλλά και από πηλό καιλίθο, πήλινες σφραγίδες, βελόνεςαπό οστά και ένας μεγάλος αρι-θμός από πήλινα σφονδύλια.

Άπ' τά νεολιθικά κέντρα θάπρέπει νά αναφερθεί ή Ολυνθος.Στό ΝΑ άκρο τού νεολιθικού τηςσυνοικισμου ανακαλύφθηκε κερα-μικός κλίβανος πράγμα πού έχειμεγάλη σημασία άφου μέχρι τήνΜυκηναϊκή εποχή τέτοιοι κλίβανοισπανίζουν. Στήν Βοιωτία πάλι ό'Ορχομενός φαίνεται πώς παρου-σίαζε μεγάλη ακμή στά νεολιθικάχρόνια όπως μαρτυρεί ή άφθονηκεραμική του. Τά αγγεία κατα-σκευασμένα άπό καθαρό πηλό μέλεπτά τοιχώματα, λαμπερή επιφά-νεια, κοσμήματα εγχάρακτα, νευ-ρωτά, πλαστικές στιγμές — τόσοκανονικές πού ο Κούνζο (Kunzo)πιστεύει ότι έγιναν μέ ειδικό εργα-λείο (τροχίσκος μέ οπές) — μαρ-τυρούν ένα λαό εργατικό και δρα-στήριο. Άπ' τους νησιώτικους

56

τέλος πολιτισμούς, πού έχουν ο-πωσδήποτε ιδιόμορφα στοιχεία ό«πολιτισμός του Σάλιαγγου» (μι-κρό νησάκι στις Κυκλάδες κοντάστήν Αντίπαρο) πάλι ξεχωρίζειανάμεσα τους μέ τήν απλή τουοχύρωση τά αγγεία του πού τόσχήμα τους, τά θέματα τους και ήδιακόσμηση τους φέρνουν στόνου αντίστοιχα απ' τήν ηπειρωτικήΕλλάδα.

Είδαμε λοιπόν πώς ό άνθρωποςτής νεολιθικής εποχής στηριζό-μενος στή γή σέ μιά γεωργικήοικονομία δημιουργεί τους συνοι-κισμούς του, οργανώνει τή ζωήτου και κατασκευάζει μέ θαυμαστήεπιδεξιότητα τά αγγεία του, τάόστέινα και λίθινα εργαλεία του,τά αντικείμενα τής καθημερινήςτου ζωής, τά ειδώλια εφευρίσκονταςσυνεχώς τρόπους τεχνικής και δια-κόσμησης. Ετσι κατορθώνει νάδημιουργήσει όσο μπορεί τή μικρήτου κοινωνία αυτάρκη χωρίς όμωςκαι νά τήν απομονώνει.

Εφη Καρποδίνη

Σ τό No 1 του 'Οκτωβρίου 1970τής εφημερίδας «El Mounto»του Καράκας, δημοσιεύτηκε

ή φωτογραφία ενός μυστηριώδουςευρήματος. Επρόκειτο για τον σκε-λετό ενός ανθρωπίνου όντος πούείχε όμως κατασκευή εντελώς δια-φορετική από οποιαδήποτε μορφήζωής πού είναι γνωστή πάνω στηΓη.

Οχι περισσότερο ψηλό άπό έναμέτρο, ή λεπτότητα του σώματοςερχόταν σέ πολύ μεγάλη αντίθεσημε το πελώριο κρανίο, πού ή κα-τασκευή του έδειχνε ότι ήταν προ-ορισμένο για νά περικλείει έναν ε-γκέφαλο εξαιρετικής διάπλασης.

Η ιδέα ότι εξωγήινα όντα έχουνήδη άπό πολύ καιρό επαφή με τονπλανήτη μας βρίσκει σ' αυτή τήνπερίπτωση μιά αξιόλογη επικύρω-ση. Ο σκελετός βρέθηκε σ' έναμέρος τής Βενεζουέλας μέσα σ'ένα παράξενο και καταστραμμένοόχημα πού είχε σχήμα όλως διόλουδιαφορετικό άπό όλα τά γνωστά σέμας μέσα συγκοινωνίας.

Η κατάσταση στην οποία βρι-σκόταν φανέρωνε ότι άπό πολύ και-ρό ήταν έκει εγκαταλειμμένο. Δένήταν δύσκολο νά υποθέσει κανείςότι τό λείψανο αυτό ήταν ένα πρό-τυπο μέσον προσγείωσης άπό κά-ποιο διαστημικό μέσο εξωγήινο,πού γιά άγνωστους λόγους εγκατα-λείφτηκε αλλά και πού εύκολαμπορούμε νά φανταστούμε αυτούςτους λόγους : μηχανική βλάβη, ήθανατηφόρο ατύχημα του πιλότου.

Η κατασκευή του σκελετού δ-πως εξηγεί ό καθηγητής ΠέντροΝέλ Πιεντραχίτο, πού μελετά τάχαρακτηριστικά, μαρτυρεί ένα όναφιερωμένο, πρό πάντων, σέ μιάζωή πνευματική και διαλογισμού,Τό εύθραυστο σώμα αντισταθμίζε-ται άπό τήν έγκεφαλικήν μάζα, πούπερικλείεται στην τεράστια κρα-νιακή κοιλότητα. Είναι σάν νά βρί-σκεσαι ξαφνικά μποστά στό πρω-τότυπο του μελλοντικού ανθρώπουόπως τον έπλασε ή φαντασία συγ-γραφέων κι επιστημόνων.

Λαμβάνοντας υπόψη τις δια-στάσεις του μυστηριώδους όντος,έρχεται στην επικαιρότητα ή περι-πέτεια του Μωρίς Μασσέ, πού ανέ-φερε ότι συνάντησε διαστημικάόντα.

Ηταν τό 1965, τήν 1η Ιουλίουπού ό Μασσέ, ένας αγρότης 41 έ-τών, κάτοικος του Βαλενσόλ, έναμικρό χωριό στις Κάτω Αλπεις,βγαίνοντας άπό τό σπίτι του τήναυγή, γιά νά πάει γιά δουλειά στόδικό τους αγρό, είδε νά προσγειώ-

ΟΙ ΕΞΩΓΗΙΝΟΙΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ

SERGIO CONTIΗ εξωφρενική υπόθεση τού Μωρίς Μασσέ φαίνε-

ται ότι είναι πραγματική. Οι εξωγήινοι ίσως ζουν στονκόσμο κρυμένοι σέ απρόσιτες περιοχές. Μιά είδησητρομερά γοητευτική.

νεται ένα όχημα πού είχε παράξε-νο σχήμα και είδε νά κατεβαίνειαπ' αυτό ενα πλάσμα με ανθρωπο-ειδή μορφή αλλά διόλου ασύμμε-τρων διαστάσεων. Κοντό, ύψους έ-νός μέτρου περίπου, φορώντας μιάφωτεινή διαστημική στολή, είχεανθρώπινο πρόσωπο, αλλά παρα-μορφωμένο από ενα πελώριο κρα-νίο. Η περιγραφή αυτή πού έδωσεο Μασσέ, γιά τον παράξενο επισκέ-πτη, πηγαίνει περίφημα γιά τά όνταπού έχουν τον σκελετό όμοιο μεαυτόν πού περιγράφει ό καθηγητήςΠιεντροχίτα.

Η περιπέτεια του Μασσέ όμωςδέν τελείωσε μέ μιά απλή όσο καισυνταρακτική συνάντηση, αλλάκάτι σάν μιά παράξενη «ύπνωση» ήμια «ψυχική επαφή» τον κατέλαβεκαι τον καταλαμβάνει κάθε φοράπού επισημαίνονται ή παρατηρούν-

ται άγνωστα ιπτάμενα αντικείμεναστό μέρος πού ζει και τότε πέφτεισ' ένα είδος «ψευδοπαράλυσης».Τό σώμα του μένει ακίνητο, τά μά-τια του κλειστά, δέν μπορεί νά μι-λήσει, ούτε νά κινηθεί καθόλου καιχλωμιάζει συνέχεια μέχρι πού παίρ-νει ένα χρώνα γκρίζο σταχτί, ένώάφθονος ιδρώτας αρχίζει νά τρέχειάπό τό σώμα του. Αυτή ή κατάστα-ση διαρκεί άπό πέντε έως δέκα λε-πτά. Είναι ήδη έξι χρόνια πού είδι-κευμένοι γιατροί μελετούν τήν πε-ρίπτωση του χωρίς νά μπορούν νάδώσουν μιά διάγνωση, ουτε και νάβρουν κανένα αντίδοτο γιά τις κρί-σεις του.

Είναι ενδιαφέρον επίσης τό ότιτό έδαφος πάνω στό όποιο προσ-γειώθηκε τό παράξενο όχημα, έγινεσκληρό σάν τσιμέντο και ακόμαπαρά τις πολλαπλές προσπάθειες

Σχεδιάγραμμα πού έγινε βάοει των υποδείξεων τού Μωρίς Μασσέ και αναπαρι-στάνει τό εξωγήινο όν πού συνάντησε.

Αυτή είναι ή φωτογραφία πού δημοσιεύ-τηκε στην εφημερίδα τής Βενεζουέλας.

Εγραφε ή λεζάντα: "Πολλές φορές ε-λέχθη ότι βρέθηκαν υπολείμματα παρά-ξενων όντων πού φαίνονταν σάν να ήρ-θαν από άλλους πλανήτες. Σάν επικύρω-ση αυτών, ό καθηγητής Πέντρο ΝέλΠιεντραχίτα, επιδεικνύει έναν μικρό σκε-λετό ενός παράξενου όντος τού οποίουτό υπερμέγεθες κρανίο μας κάνει νάυποθέσουμε ότι πρόκειται γιά κάτοικοενός άλλου Γαλαξία".

πού έγιναν, δε φύτρωσε ποτέ κανέ-να είδος φυτου.

Ε π ί σ η ς θά θυμηθούμε μιαν εξαι-ρετική σύμπτωση : τό ίδιο εκείνοπρωινό και περίπου τήν ίδια ώρα,ό Ροζέ Κοττόλα, ένας ναύτης πούψάρευε στά ανοιχτά του Πόρτ ΣαίνΛουι ντι Ρόν, είδε νά φωτίζεται όουρανός άπό πάνω του, μέ ένα πο-λύ δυνατό πράσινο φώς και ακρι-βώς προς τήν κατεύθυνση του Βα-λενσόλ.

Παρόμοια φαινόμενα έχουν επι-σημανθεί σέ διαφορετικό βαθμό, έν-ταση και βαρύτητα βέβαια, άπό διά-φορα άτομα πού λέγουν ότι έχουνσυναντήσει διαστημικά όντα καίτό γεγονός αυτό μας κάνει νά υπο-θέσουμε ότι κάτι τέτοιο μπορεί νάδημιουργεί διαταραχές στον μετα-βολισμό μας.

Είναι ήδη αμέτρητα τά πειστή-ρια πού μας κάνουν νά πιστεύουμεότι δέν είμαστε οί μόνοι κάτοικοιτου κόσμου και ή ανακάλυψη τουπαράξενου λειψάνου μας δίνει μιά«χειροπιαστή» όσο και εντυπωσιακήαπόδειξη στις θεωρίες πού υποστη-ρίζουν τήν ύπαρξη κι άλλων νοη-μόνων όντων πού γεμίζουν τά ατέ-λειωτα συμπλέγματα των Γαλαξιών.

Sergio Conti

57

ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΣ ΚΙΝΗΤΗΡΑΣΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΡΕΥΜΑΤΟΣ

ΒΟΝΝΗ. Ενας νέος επαναστατικός κινητήρας, οοποίος λειτουργεί χάρη στίς επιδράσεις μικροδιαφο-ρών θερμοκρασίας επί στερεάς ύλης, επιδείχθηκε τήν23 Ιουλίου 1975 στό Λιντάου της Γερμανίας άπό τόνΔρα Εργουϊν Μ. Μακμίλλαν του Πανεπιστημίουτου Μπέρκλευ.

Η επίδειξη πραγματοποιήθηκε στην ειδυλλιακήπόλη της Λίμνης Κωνστάντιας στα πλαίσια της 24ηςΔιάσκεψης τών Επιστημόνων πού έχουν τιμηθεί μέτο Βραβείο Νόμπελ.

Εφευρέτης του νέου κινητήρα είναι ένας νεαρός επι-στήμονας, ο κ. Ρίτζγουαιη Μπάνκς, τών εργαστηρίωντου καθηγητή Μακμίλλαν. Η έπιτευχθείσα μέχριτώρα ισχύς τού κινητήρα δέν υπερβαίνει τα ολίγαβάττ, αλλ' ελπίζεται ότι σύντομα θα ανέλθει στο επί-πεδο τών χιλιοβάττ, μόλις το όλο σύστημα βελτιω-θεί. Ηδη, το Εθνικόν Ιδρυμα Επιστημών τών Ηνω-μένων Πολιτειών άρχισε τήν επιχορήγηση τών σχε-τικών ερευνών, πού αποβλέπουν στην αξιοποίησηυγρών μέ αυξημένη θερμοκρασία, όπως π.χ., λυμάτωνεργοστασίων κλπ., ως ενδεχομένων ενεργειακών πηγών.

Ο «κινητήρας Μπάνκς», όπως ήδη αποκαλείται, εί-ναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί μέ σκοπό τήν παραγω-γή ηλεκτρικού ρεύματος μέσω γεννήτριας. Η παρα-γωγή ενεργείας για τον κινητήρα προέρχεται άπό με-ταλλικά σύρματα, τα όποία διέρχονται από εναλλασ-σόμενα λουτρά ύδατος. Η μεταβολή της θερμοκρα-σίας δημιουργεί μιά μεταλλαγή της κρυσταλλικής δο-μής του υλικού τών συρμάτων, τα όποια έτσι «κι-νούνται» και θέτουν τον κινητήρα σέ λειτουργία.

Ε ν α κράμα μέ «μνήμη»

Τα σύρματα έχουν κατασκευαστεί άπό ένα ειδικόκράμα, τό «Νιτινόλ», το όποιο αποτελείται άπό έναομοιογενές μεταλλικό μίγμα νικελίου και τιτανίου,πού διαθέτει πράγματι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η«συμπεριφορά» τού μίγματος, μέ συνθήκες μεταβολήςτης θερμοκρασίας, όχι μόνο διαφέρει αλλά είναι ακρι-βώς αντίθετη, από αυτήν τών περισσοτέρων μετάλλων.

Γιά τή διαμόρφωση και τή «βαφή» του κράματοςσέ συρμάτινες λωρίδες, τούτο θερμαίνεται. Ο τ α ν αρ-γότερα ψύχεται, χάνει το αρχικό του σχήμα, γιά νά τό

«θυμηθεί» και πάλι μόλις θερμανθεί λίγο. Οί μετα-βολές στην στερεή δομή τού ύλικου σημειώνονται σέσχετικά χαμηλές θερμοκρασίες, μεταξύ 30 και 50 βα-θμών Κελσίου. Κάτω από τους 30 βαθμούς τό μέταλ-λο είναι μαλακό, ένώ πάνω από τους 50 είναι άκαμ-πτο και σκληρό.

Ο καθηγητής Μακμίλλαν ανέφερε ότι οι άπό τήθερμοκρασία προκαλούμενες μεταβολές στη συμπε-ριφορά του κράματος δημιουργούνται από αλλαγέςστή θέση τών ατόμων τού νικελίου και του τιτανίουμέσα στους κρυστάλλους τού «Νιτινόλ». Τά άτομααυτά, δραστηριοποιούμενα από μικροδιαφορές θερμο-κρασίας, μετακινούνται σαν έμβολα, χωρίς όμως ή δο-μική μεταβολή νά παίρνει τελική μορφή. Κατ' αυτόντόν τρόπο, οί κρύσταλλοι διατηρούν τό αρχικό μέγεθοςκαι τήν αρχική διάταξη.

Τό πρότυπο Μακμίλλαν

Το πρότυπο τού κινητήρας πού χρησιμοποίησε όκαθηγητής Μακμίλλαν στην επίδειξη του αποτελείτοάπό ένα κυλινδρικό δοχείο ύδατος ύψους 7 και μήκους35 εκατοστών, χωρισμένο σέ δύο τμήματα και άπόμία κινητή προσθήκη πού φέρει σπείρες από «Νιτινόλ»συνδεδεμένες μέ ράβδους. Μόλις οί σπείρες έλθουν σέεπαφή μέ θερμό ύδωρ τείνουν νά «ανοίξουν» γιά νάαποκτήσουν τό αρχικό τους σχήμα. Τούτο κινεί τις ρά-βδους πού μέ τήν σειρά τους ωθούν έξ ίσου ένα στα-θερό στροφαλοφόρο και ένα εξωτερικό δακτύλιο. Οδακτύλιος κινείται και το όλο σύστημα τίθεται σέενέργεια. Μία μοναδική πλήρωση τού δοχείου μέ θερ-μό και κρύο νερό άρκεί γιά νά κρατήσει σέ ταχεία λει-τουργία τόν κινητήρα επί 50 πρώτα λεπτά.

«Οι επιστήμονες γνώριζαν άπό αρκετό χρόνο τιςιδιότητες του κράματος αύτού», λέει ο εφευρέτηςΜπάνκς. «Απλώς, δέν ήξεραν πώς να τις χρησιμο-ποιήσουν».

Οί Δρες Μπάνκς και Μακμίλλαν θα συνεχίσουν τάπειράματα τους μέ τον νέο κινητήρα, δοκιμάζονταςδιάφορα σχήματα και πρότυπα, προκειμένου νά δια-κριβωθει πειραματικά ποια άπ' αυτά θα είναι δυνα-τό νά αυξήσουν τήν απόδοση του.

ΕΚΛΕΙΨΗ ΗΛΙΟΥΣτίς 29 Απριλίου 1976 θά γίνει έκλειψη τούηλίου ορατή από τήν Ελλάδα. Γιά μιά ζώνη πούπεριλαμβάνει τό νοτιότερο άκρο της Πελοπονή-σου, μικρό μέρος τού νομού Χανίων, τις Κυκλά-δες και μέρος τής Δωδεκανήσου, ή έκλειψη θάείναι ορατή σαν δακτυλιοειδής ενώ από τήνυπόλοιπη Ελλάδα θά φαίνεται σάν μερική. Γιάπαρατηρητή πού βρίσκεται στην Αθήνα τό φαι-νόμενο θ' αρχίσει στίς 11ωρ. 53λ. και θά τελειώ-σει στίς 13ωρ. 37λ. περίπου, θά καλυφθούν δέπάνω από τά 9/10 τού ηλιακού δίσκου. Οί ώρεςαρχής και τέλους τού φαινομένου γιά παρατη-ρητές πού βρίσκονται σέ άλλα μέρη τής Ελλά-

58

δας διαφέρουν λίγα λεπτά από τις δοσμένες.Μέ τήν ευκαιρία αυτή υπενθυμίζουμε στους

αναγνώστες μας ότι μπορούν νά παρατηρήσουντό φαινόμενο μόνο σέ προβολή τού ηλιακούδίσκου πάνω σ' ένα π έ τ α σ μ α (ταμπλώ) και αφούπεράσει τό φώς του από μιά μικρή τρύπα άλλουταμπλώ πού θά κρατιέται πιό μπροστά. Επίσηςγιά λίγο μπορεί νά παρατηρηθεί ή έκληψη μέσωαιθαλωμένου (μουτζουρωμένου) τζαμιού ή καλάμαυρισμένου φιλμ. ΠΡΟΣΟΧΗ. Μήν παρατηρή-σετε τόν ήλιο χωρίς νά προστατεύσετε τά μάτιασας γιατί είναι επικίνδυνο.

59

ΖΩΗΜΕΤΑ ΤΟΘΑΝΑΤΟ

ΔΗΜ. ΛΙΑΡΟΣ

Μέ μεγάλη ευχαρίστηση παρουσιάζουμεδύο συνεργασίες τού κ. Δημ. Λιάρου, Αλα-μάνας 10, Πετρούπολη, μέ τις οποίες καιεγκαινιάζουμε τήν στήλη ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ. Η πίστη μας ότι ή στήληαυτή θά δώσει τήν ευκαιρία σέ πολλούς νάεκφραστούν γίνεται πραγματικότητα. Αρ-κετές ενδιαφέρουσες εργασίες έχουν τα-χυδρομηθεί. Θά παρουσιάζονται εκείνεςπού κρίνονται κατάλληλες από τό επιστη-μονικό τμήμα τού περιοδικού. Εκφραστεί-τε μέσα από τις σελίδες τών ΑΙΝΙΓΜΑΤΩΝτού περιοδικού πού εκλαϊκεύει τήν επιστή-μη και πού διαμορφώνεται από τους ανα-γνώστες του. Η έρευνα από παλιά ήτανένα πάθος καθαρά ελληνικό* αξιοποιείστετο.

«Από τήν ακριβή εξέταση τών ανεξήγητων γεγο-νότων εγεννήθησαν αι κυριώτεραι ανακαλύψεις».

Α νέκαθεν το θέμα τού διαχωρισμού του πνεύματοςάπό τό ανθρώπινο σώμα απασχόλησε τήν ανθρωπό-τητα. Πιστεύεται ότι τό πνεύμα αποχωρίζεται το

σώμα μετά άπό οποιαδήποτε καταστροφή του και τό πνεύμαμεταφέρεται σέ μίαν άλλη διάσταση, γιά τήν όποια δέν γνωρί-ζουμε τίποτα τό συγκεκριμένο, παρά μόνο είκασίες κάνουμε.

Υπάρχουν μαρτυρίες ανθρώπων πού αναφέρουν ότι τουςφανερώθηκαν πνεύματα και τους πληροφόρησαν γιά πολλάπράγματα πού τους ήταν άγνωστα. Είναι δύσκολο νά γίνουνπιστευτά, αλλά και τό ίδιο δύσκολο είναι νά τά αποκρούσουμεκαι νά τά απορρίψουμε σαν αναληθή.

—Εγώ,έλεγε κάποτε κάποιος πού έκ πεποιθήσεως άπέκρουεκάθε έργο έρευνας, πιστεύω όσα μόνο μπορώ νά καταλάβω.

Και όμως ό άνθρωπος δέν πρέπει νά παραμένει μόνο μέσασ' αυτά τά πλαίσια, πρέπει πάντοτε νά ερευνά και νά προσπαθείνά καταλάβει τό κάθε τι πού βρίσκεται γύρω του. Ο Κοπέρνι-κος έλεγε : «Αί μαθηματικαι άλήθειαι μόνο ύπό τών μαθηματι-κών δύνανται νά κριθώσι. Περιφρονώ τήν κρίσιν τών αμαθώνματαιολόγων».

Τό 1921 ό ερευνητής μεταφυσικών εμφανίσεων CamilleFlammarion είχε σχηματίσει μίαν αρκετά μεγάλη συλλογήάπό μαρτυρίες ανθρώπων πού αναφέρονται σέ εμφανίσεις πνευ-μάτων. Μετά άπό αρκετή έρευνα, κατάφερα νά έλθουν στάχέρια μου μερικά αντίγραφα τους και κάνοντας μιαν αρκετάκαλή επιλογή τις παραθέτω όπως έχουν χωρίς καμιάν αλλαγή,θέτοντας στό τέλος τό όνομα και τον αριθμό ταξινόμησηςτης επιστολής πού λάβαινε ο Camille Flammarion.

«Ημουν παιδάκι. Βρισκόμαστε στό Σαιν-Ζερβαί, όπουάλλοτε ήταν χυτήριο πυροβόλων γιά τό ναυτικό. Ο πατέραςμου καταγινόταν στον πνευματισμό αλλά έγώ δέν καταλάβαινατίποτα ακόμα. Άπό τό Ροσφόρ-σύρ-Μέρ του ήρθε μιά επιστο-λή αναφέροντας τό θάνατο του φίλου του Κονιέ. . . Τό ίδιοεκείνο βράδυ, πέσαμε- γιά ύπνο. Τά κρεβάτια μας ήταν δίπλα-δίπλα κι έγώ είχα στραμμένα τά νώτα μου προς τήν πόρτα.Ξαφνικά αντίκρισα μιά λάμψη επίμονη καί χωρίς σχήμα,σάν φωσφορίζουσα νεφέλη. Φώναξα τρομοκρατημένος. Ο πα-τέρας μου, πού κάτι ψιθύριζε προηγουμένως ενώ ήταν ξαπλω-μένος, σηκώθηκε απότομα, μέ τοποθέτησε δίπλα του και κοι-τώντας τή λάμψη, τήν όποια διέκρινε κι αυτός, είπε :

—Αν είσαι ό Κονιέ, χτύπησε τρεις φορές στό κομό.Οί τρεις χτύποι αντήχησαν αμέσως στό μάρμαρο του κομό,

μετά άπό αυτό ή λάμψη άρχισε νά μαυρίζει σιγά-σιγά καιδιαλύθηκε. Τό γεγονός αυτό μ' έπεισε ότι μέ τό θάνατο δέντελειώνουν όλα».

Τεξιέ,Χυτήριο του Ρουέλ (Σιαράντ)

(Επιστολή 4528)

60

Επιστολή άπό τήν Νάντη, άπό 31 Μαρτίου 1921.«Είμαι σαράντα δύο ετών και θερμός θιασώτης της επι-

στήμης και τών (μεταφυσικών) ερευνών σας. Σέ ηλικία 19ετών σύχναζα στό καφενείο της Νάντης, στό δποιο τις χοντρο-δουλιές έκτελούσε μία γυναίκα ή όποια συζούσε μέ κάποιονΜασσαλιώτη εργάτη, ονομαζόμενο Μάριο. Ηταν Βρετόννηκαι τό οικογενειακό της όνομα ήταν Κεριαδό, αλλά έμείς τήνφωνάζαμε «Κυρά Μαργήνα». Επινε και λιγάκι. Ενα Σάβ-βατο τους αποχαιρέτησα γιατί θά πήγαινα στην εξοχή, όπουπαρέμενα όλη τήν εβδομάδα, σ' ένα αγροτικό σπίτι μέ έναδωμάτιο και κουζίνα. Κατά τήν 1μ.μ. τής Πέμπτης συνομιλούσαμέ τή νεαρή κόρη του σπιτιού. Στήν κουζίνα δέν ήταν κανείς,

ή δέ πόρτα και τά παράθυρα ήταν κλειστά. Ξαφνικά ακούσαμεκαι οί δυό ένα κρότο εις τήν κουζίνα, σάν νά έπεσε μια τσιμπίδααπάνω σέ πέτρα. Μέ τήν υπόνοια μήπως ή γάτα ανακάτωνετά δοχεία μέ τό γάλα τρέξαμε νά δουμε. Τίποτα. Ο ίδιοςκρότος επαναλήφθηκε τρεις φορές, καί τότε, επειδή είχα απα-σχοληθεί μέ τόν πνευματισμό είπα στο κορίτσι :

— Θά είναι κανένα πνεύμα.Γελάσαμε. Αμέσως πήρα ένα τραπεζάκι και πειραματίστη-

κα.— Είσαι πνευμα :

— Ναί.— Εζησες στή γη ;— Ναί.— Ποιο είναι τό όνομά σου ;— Κεριαδό.Εμπρός σ' αυτό τό αλλόκοτο όνομα, και μή ένθυμούμενος

πιά τό οικογενειακό όνομα της ύπηρέτριας του καφενείου,ετοιμαζόμουν νά διακόψω όταν τό κορίτσι πού εϊχα μαζί μου.μου τό υπενθύμισε και ξανάρχισα τό πείραμα, άν καί έγώ είχααφήσει την «κυρά Μαργήνα» σέ αρίστη υγεία. Εμαθα δέ άπότο «Πνεύμα» ότι είχε πεθάνει στίς 11 της Τετάρτης άπό συμ-φόρηση, άφού προσεβλήθη αιφνίδια στό καφενείο.

Τό Σάββατο, άφου επέστρεψα στό Νάντη, βεβαιώθηκαγιά «λες τις λεπτομέρειες. Προφανώς δέν πρόκειται για αύθυ-ποβολή, γιατί έγώ είχα αφήσει τή γυναίκα σέ πλήρη υγεία,το δε κορίτσι της αγροικίας δεν τήν είχε δεί πρό μηνός και δέναλληλογραφούσε μαζί της».

ΝΕΜΠΕΡΥ, έν Νάντη.(Επιστολή 4407)

Παραθέτουμε μιά περίπτωση είς τήν οποίαν ό C. Flam-,marion δίνει τά συμπεράσματα του σάν ερευνητής καί ειδικόςτων μεταφυσικών φαινομένων. Συνέβη στον Δόκτορα Καλτα-ζιρόνε, άπό τό Παλέρμο, τόν Δεκέμβριο του 1910.

«Ημουν φίλος και γιατρός τού γνωστού στό Παλέρμοπατριώτη και απίστου όπως κι έγώ Βενιαμίν Σίρκια. Κατά τονΜάιο τού 1910 συζητούσαμε περί φυσικών φαινομένων καιέγώ βεβαίωνα άπό δική μου αντίληψη ότι πολλά άπό αυτάείναι πραγματικά καί μόνο οί εξηγήσεις παρουσιάζονται αμ-φισβητήσιμες. Εκείνος μού δήλωσε τότε μέ τόνο ρητό :

—Ακουσε Δόκτορ, άν πεθάνω νωρίτερα άπό εσένα, άπ'ότι φαίνεται, γιατί είμαι γέρος ένώ έσύ είσαι ακόμα νέος καίυγιής, σού δίνω τό λόγο μου ότι θά σού φέρω μόνος μου τήναπόδειξη ότι επιζώ, αν φυσικά εξακολουθώ νά υφίσταμαι.

— Ε ν τοιαύτη περιπτώσει, απάντησα γελώντας, εκδηλώ-στε τήν παρουσία σας σπάζοντας αυτόν έδώ τόν καπνοδόχοτης λάμπας. Αν δέ τύχει νά πεθάνω έγώ πρώτος αναλαμβάνωνά κάνω κάτι ανάλογο στό δικό σας σπίτι.

Επαναλαμβάνω ότι ή συζήτηση γινόταν σάν άστεϊσμός.Μετά άπό λίγες μέρες ό φίλος μου έφυγε γιά νά εγκατασταθείστή Λικάτα καί άπό τότε δέν έλαβα ειδήσεις του.

Κατά τόν επόμενο Δεκέμβριο, στίς 6 τό βράδυ, καθόμουνστό τραπάζι μέ τήν αδελφή μου, οπότε ακούσαμε επανειλημ-μένα ελαφρά χτυπήματα στό αμπαζούρ της κρεμαστής λάμπας.Κατέβασα τό φως μέ τήν ίδέα ότι ή υπερβολική του έντασηέφερε αυτό τό φαινόμενο. Αλλά ή λάμπα λειτουργούσε κανο-νικότατα καί τά χτυπήματα εξακολούθησαν και έπανελήφθηκανεπί τέσσερεις ή πέντε ήμερες, όμοια μέ τους ήχους πού παράγουνδάκτυλα όταν κτυπούν σέ πορσελάνη. Τό δέ τελευταίο βράδυ,ένας δυνατότερος κρότος έκοψε τόν καπνοδόχο στά δύο. Βε-βαιώνω, δέ, στό λόγο της τιμής μου, ότι κατά τό διάστημααυτών τών ημερών δέν θυμήθηκα τόν φίλο μου καί τήν άλλοτεσχετική συνομιλία μας.

Τήν επόμενη μέρα, στίς 8 τό πρωι, ένώ έγώ βρισκόμουνστό γραφείο μου, ή αδελφή μου στό μπαλκόνι και ή υπηρέτριαήταν έξω, ακούσαμε ξαφνικά ένα τρομερό κρότο στην τρα-πεζαρία, σάν νά είχε πέσει πάνω στό τραπέζι ή μισή καπνοδόχος,ή οποία αν έπεφτε αυτομάτως άπό τή θέση της θά συναντούσεκατ' ανάγκη τή λάμπα και θά τήν έσπαγε ή θά θριμματιζότανή θά έπεφτε σέ απόσταση καί όχι ακριβώς κάτω άπό τόν άξονατου μηχανισμού, οπότε δέν υπήρχε αρκετός χώρος γιά νά πέσειμένοντας άθικτη.

Μετά άπό δύο ήμερες μάθαινα άπό τόν καθηγητή Ρούσκιότι ο Σίρκα είχε πεθάνει. Τόν ερώτησα, πότε, μέ αγωνία καιπεριέργεια. Τήν 27η ή 28 Νοεμβρίου !

Τότε μόλις θυμήθηκα τήν άλλοτε συνομιλία μας».

Δρ Βιτσέντζο Καλταζιρόνε

Εμφάνιση πνεύματος σάν φωτινά σημεία. Τό πι-θανότερο σχήμα όπως μάς τό μεταδίδουν διά-φορες μαρτυρίες ανθρώπων, πού αντίκρυσανπνεύματα, πνευματιστές καί μέντιουμ.

Αύτη είναι ή διήγηση τού μάρτυρα. Νομίζω ότι είναι λογικόνά συμπεράνω άπ' αυτή τά έξης : 1) Ο τ ι ο φίλος αυτός ύφί-στατο ακόμα έπί τέσσερεις, πέντε, έξι, επτά μέρες μετά τόνθάνατο του. 2) Ο τ ι είχε διατηρήσει τή συναίσθηση και τήνατομικότητα του. 3) Ο τ ι θυμόταν τήν υπόσχεση μου. 4) Ο τ ιμπόρεσε νά τήν πραγματοποιήσει.

Άγνοούμε βέβαια σέ ποια μορφή μπορεί κάποιος νά εξα-κολουθεί νά υπάρχει μετά τή ζωή αυτή, μέ ποιες ιδιότητεςoι ψυχικές μας μονάδες μπορούν νά είναι προικισμένες καί πώςείναι δυνατόν νά ένεργούν ύλικά; μηχανικά, όπως στό τόσοχαρακτηριστικό τούτο παράδειγμα. Τό γεγονός όμως είναιαναμφισβήτητο. Η εξήγηση του είναι αδύνατη μέ τις σημερι-νές μας γνώσεις, αλλά ή αδυναμία αυτή δέν ελαττώνει καθόλουτή σημασία του. Βρισκόμαστε στή μελέτη τού ψυχικούς κόσμου,στό σημείο πού βρισκόταν ο Νεύτων όταν ζητούσε νά εξηγή-σει τό σύστημα τού φυσικού κόσμου, καί μπορούμε νά εφαρμό-σουμε καί έδώ τόν ίδιο τρόπο σκέψης. «Τά πράγματα συμβαί-νουν όταν τά σώματα προσείλκοντο μεταξύ των, κατά λόγονεύθύν τών μαζών και κατά άντίστροφον τού τετραγώνου τώναποστάσεων». Λέμε κι έδώ τό ίδιο. «Τά πράγματα συμβαίνουνόταν ό νεκρός ένεργεί.. . .». Ανάγκη συνεπώς είναι ή νάάρνηθούμε τήν παρατήρηση ή νά βεβαιώσουμε ότι είναι ανε-ξήγητο.

Επαναλαμβάνω τά τού Νεύτωνος : «Τά πράγματα συνέ-βησαν εφόσον ό φίλος του δόκτορα είχε τηρήσει την υπόσχεσητου». Ιδού ή αληθινή επιστημονική μέθοδος γιά νά κρίνουμεκαι όχι ή τυφλή άρνηση, ή επίμονη καί συστηματική. Δένγνωρίζουμε βέβαια μέ ποιο τρόπο μία ψυχή μπορεί νά ενεργείσάν υπόσταση υλική. Αλλά τό φώς είναι σώμα ; Καί όμωςενεργεί υλικά στό ραδιόμετρο του Κρουκες, αναγκάζοντας τοσέ περιστροφή. Ενεργεί στην φωτογραφική πλάκα άποσυνθέ-τοντας τά άλατα. Μπορεί νά παραγάγει χημική έκρηξη, κτλ.

Τέτοιες παρατηρήσεις υπάρχουν κατά εκατοντάδες. Πολλέςθέτουν σέ αμφιβολία τήν ηλεκτρική δύναμη, αλλά αυτό δένμας διδάσκει τίποτα, γιατί κανείς δέν γνωρίζει τί είναι ηλεκ-τρισμός. Υπάρχουν, άλλωστε, στην φύση δυνάμεις τις όποιεςούτε κάν υποπτευόμαστε. Πιθανό νά παίζουν κάποιο πρωτεύον-τα ρόλο στά αναφερθέντα φαινόμενα. Αυτές τις δυνάμεις πρέπεινά ανακαλύψουμε, δεχόμενοι τήν ύπαρξη τού αγνώστου.

Τέλος πρώτης επιστολής

61

ΖΩΗ ΠΕΡΑ ΑΠΟΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

ΔΗΜ. ΛΙΑΡΟΣ

Σήμερα, μία άπό τις πολλές υποθέσεις γιά τό θάνατο είναικαι ή υποχρεωτική μεταβολή πού υπόκειται ή ύλη, ή φθοράκαι ή μετατροπή της σέ διαφορετική μορφή, μέ φυσικό επό-μενο τήν αποχώρηση του πνεύματος (ψυχή), τό όποιο αφήνειτήν όλη πού έχει γίνει πλέον ανώφελη και εξελίσσεται κάτωάπό καινούριες συνθήκες. Δέν αγνοούμε ότι οί συνθήκες αυτέςείναι κάτι τό εντελώς άγνωστο, άλλα δέν πρέπει να ξεχνάμε8τι τό άγνωστο είναι ανάλογο μέ τό γνωστό, όπως και στονκόσμο των απίθανων τά πάντα είναι πιθανά. Σκεπτόμενοι κατ'αυτόν τό τρόπο δ ορίζοντας της έρευνας γιά τό άγνωστο ανοί-γεται εμπρός μας χωρίς προκαταλήψεις καί παρακάμπτει τάταμπού.

Γιά νά φτάσουμε στό πνεύμα, αρχικά, πρέπει νά ξεκινή-σουμε άπό τήν όλη πού τό περιβάλλει, ανεξάρτητα αν είναιένας μικροοργανισμός, ένα ζώο, ή ένας άνθρωπος.

Ο Μάξ Πλάνκ (1858-1947), πού μέ τή θεωρία του τωνΚβάντων άνοιξε νέους δρόμους στή Φυσική καί τό 1918 πήρετό βραβείο Νόμπελ Φυσικής, αποκάλυψε :

«Σάν Φυσικός, σάν άνθρωπος δηλαδή πού ολόκληρη τήνζωή μου τήν αφιέρωσα στην πιό πεζή επιστήμη, στην έρευνατης ύλης, ελπίζω ότι δέν θεωρούμαι άπό τόν κόσμο σάν ενθου-σιώδης επιστήμονας. Ετσι μετά άπό τις έρευνες μου πάνωστό άτομο, σας λέγω τό έξης : Δέν υπάρχει ύλη καθ' εαυτή!Κάθε ύλη προκύπτει καί αποτελείται άπό μία δύναμη πού θέτεισέ ταλάντωση τά απειροελάχιστα τμήματα του ατόμου καί τάσυγκρατεί στό ελάχιστο ηλιακό σύστημα, του ατόμου. Άφούόμως σ' ολόκληρο τό Σύμπαν δέν υπάρχει ούτε ευφυής ούτεαιώνια δύναμη καθ' εαυτή, πρέπει νά δεχτούμε ότι πίσω άπ'αυτή τή δύναμη υπάρχει ένα συνειδητό ευφυές πνεύμα. Αυτότό πνευμα είναι ή πρώτη αιτία κάθε ύλης».

Τό γενικό συμπέρασμα είναι ότι τό πνευμα παίζει πρωταρ-χικό, ρόλο στην όλη, καί τά δύο είναι άλληλοεξάρτητα, μέ τήδιαφορά ότι βρίσκονται σέ διαφορετική κατάσταση. Επομένωςτό πνευμα διαχωριζόμενο της ύ λ η ς αποτελεί μία ανεξάρτητημορφή πού έχει τήν αποκλειστική ιδιότητα νά κινεί τήν ύληαλλά όταν γίνει ένα μέ αυτήν. Οί εξηγήσεις όμως πού δίδονταιστις εμφανίσεις τών πνευμάτων είναι πολλές.

Είμαστε απολύτως βέβαιοι, άπό επιστημονικής πλευράς,γιά τήν ύπαρξη του πνεύματος και τή συσχέτιση του μέτην ύ λ η . Η δυσκολία είναι νά δοθεί μία εξήγηση στην ανεξάρ-τητη κίνηση του πνεύματος και του περιβάλλοντος στό όποιοευρίσκεται. Οί Ισχυρισμοί ότι τό πνεύμα μπορεί νά έλθει σέάμεση επικοινωνία μέ τόν άνθρωπο, γιά πολλούς, είναι απαρά-δεκτη γιά άλλους όμως όχι. Ο δρόμος πού διαλέγουμαι έμείςδέν είναι ό τελεσίδικος, μέ ένα ναι ή ένα όχι, αλλά κάποιοςμεσαίος πού προσπαθεί νά ερευνήσει, νά μάθει καί όχι νά απο-κλείσει.

Τό πνεύμα, κατά γενικό κανόνα, παρουσιάζεται όταν αυτόείναι δεσμευμένο μ' ένα λόγο πού έχει δώσει σέ κάποιον, πνεύ-ματα πού όταν ήταν σέ υλική κατάσταση βρήκαν τόν θάνατοάπό ατύχημα, καί αυτή ή ξαφνική αλλαγή δέν τους έχει αποσυν-δέσει εντελώς άπό τήν ύλη, μ' ένα λόγο είναι πνεύματα τάόποια είναι αιχμάλωτα της γήινης έλξης, μέ τήν οποία ή ύλητά συνδέει ακόμα. Γενικά οί δεσμοί συμπαθείας και καθή-κοντος, οί όποιοι ίσως νά μήν διακόπτονται μέ τόν θάνατο ,νάκάνουν τά πνεύματα αυτά νά έλθουν σέ επικοινωνία μέ τά άτοματά όποια πρό τού θανάτου τους συναναστρέφονταν, ίσως κάθεενέργεια, άπό μέρους τών ζωντανών, ή όποια είναι σύμφωνημέ τήν μνήμη τους νά τά καλεί στην πραγματικότητα τηςυλικής ζωής τους, και ή μεγάλη τους επιθυμία νά δείξουν τήνύπαρξή τους στους δικούς τους καί νά δώσουν τις συμβουλέςκαί τά φώτα πού θά είχαν δώσει όταν ζούσαν, τά κάνει νάεμφανιστούν ύπό διαφόρους μορφές.

Τό ανθρώπινο όν κατέχει ένα στοιχείο μέ υπερφυσικέςδυνάμεις, ένα πνεύμα διανοούμενο, προικισμένο μέ ειδικέςιδιότητες· καί είναι γνωστό ότι τό πνεύμα αυτό δέν υπόκειταιστην αποσύνθεση του σώματος,

62

Τό πνεύμα υφίσταται ώς όν πραγματικό και ανεξάρτητο.,οι διάφορες εμφανίσεις μας αποδεικνύουν ότι δύναται νά ενερ-γεί έξ αποστάσεως καί τηλεπαθητικώς, μπορεί νά επιζεί τουφυσικού οργανισμού καί δύναται νά εκδηλώνει τήν ύπαρξήν τουμετά τόν θάνατο.

Τό περιοδικό «Light» (1885), σελ. 315) αναφέρει μεταξύάλλων τό έξης σημαντικό γεγονός :

«Ο Δρ Ντάβευ είχε ένα γυιό γιατρό, εγκατεστημένο στοεξωτερικό. Αυτός επιθυμώντας νά επανέλθει στην Αγγλία,επιβιβάστηκε στό πλοίο. Αντί πληρωμής, προσέφερε τις ιατρι-κές του υπηρεσίες, αλλά κατά τή διάρκεια τού ταξιδιού πέθανε.Οταν τό πλοίο έφτασε στό Αγγλία, ό πλοίαρχος ειδοποίησετόν πατέρα του νεκρου καί τού παράδωσε 22 λίρες, τις οποίεςείπε ότι εύρήκε στον νεκρό. Τού παρέδωσε επίσης καί ένααντίγραφο τού ημερολογίου τού πλοίου, όπου ήταν γραμμένεςόλες οί λεπτομέρειες. Ο δόκτωρ συγκινημένος δώρισε στονπλοίαρχο μία μετροθήκη χρυσή.

Μετά άπό λίγους μήνες, ό δόκτωρ και ή σύζυγος του πα-ρευρίσκονταν εις μία πνευματιστική συνεδρίαση στό Λον-δίνο, κατά τή διάρκεια της οποίας έγιναν διάφορες ασυνάρτη-τες εκδηλώσεις, μετατοπίσεις επίπλων, κτυπήματα κ.τ.λ. καιτό μέντιουμ ερμήνευσε ότι τά πνεύματα είχαν νά ανακοινώσουνκάτι σ' έναν άπό τους παρευρισκόμενους. Θέλησαν νά μάθουνσέ ποιόν. Ενα μεγάλο τραπέζι, τό οποίο κανείς δέν άγγιξε,ευρισκόμενο στό αντίθετο άκρο τού δωματίου, άρχισε νά γλι-στρά και σταμάτησε απότομα μπρος στον δόκτορα Ντάβε -Ρώτησαν ποιος ήταν. Καί δόθηκε τό όνομα τού νεκρού γυιούτού δόκτορα Ντάβευ, τους είπε δέ ότι είχε δηλητηριαστεί.

Ο δόκτωρ επιθυμώντας νά βεβαιωθεί γιά τήν ταυτότητατης προσωπικότητας αύτης, παρακάλεσε νά τού παρασχεθείσχετική απόδειξη. Τότε ό απόκρυφος συνομιλητής του τουφανέρωσε ποιο δώρο είχε κάνει στον πλοίαρχο, πράγμα τόόποιο κανείς άπό τους παρευρισκόμενους δέν έγνώριζε. Οδόκτωρ ρώτησε αν τό δηλητήριο χρησιμοποιήθηκε έν γνώσειή άπό λάθος. Η απάντηση ήταν, ότι καί τά δυό είναι πιθανά.Ανακοινώθηκε δέ ακόμα ότι τό ποσόν τό όποιο είχε αφήσειό νεκρός ήταν 70 καί όχι 22 λίρες στερλίνες. Κατά συνέπειατούτου ό Δρ Ντάβευ ζήτησε άπό τόν εφοπλιστή τού σκάφουςαντίγραφο τού ημερολογίου τού πλοίοο, τό όποιο δέν συμφω-νούσε μέ αυτό πού τού παράδωσε ό πλοίαρχος.

Α π ' ότι έγνώσθη κατόπιν, ή δηλητηρίαση είχε γίνει άπόλάθος της οίκονόμου, ή οποία έριξε στό καθάρσιο έσσάνςπικραμύγδαλων αντί της μέντας τήν οποία είχε ζητήσει ό απο-θανών».

Kι αυτό είναι ένα περιστατικό μέσα σέ τόσα άλλα, μέσασ' αυτήν τήν ιστορία αν πιστέψουμε ότι, έάν όχι όλη αλλά μέροςαύτης είναι αληθές τότε δέν σταματά νά μας οδηγεί σέ μία

Συνέχεια στή σελ. 64

Εμφάνιση αιωρούμενου πνεύματος, όπως ανα-φέρεται στις λαϊκές αφηγήσεις.

Οι σοβιετικοί επιστήμονες ανακάλυψαν ένανέο σύστημα γιά νά πετυχαίνουν πολύ χαμηλέςθερμοκρασίες.Κατάφεραν νά καταψύξουν ήλι-ο ν σέ μιά θερμοκρασία πού ξεπερνάει μόνο δύοεκατοστό τού βαθμού τό απόλυτο μηδέν, πούείναι περίπου και ή θερμοκρασία πού κυριαρχείστό κοσμικό διάστημα. Αυτή ή διαδικασία δένεπιτρέπει ακόμα νά ξεπεραστεί τό τωρινό ρε-κόρ κατάψυξης πού είναι τρία χιλιοστά τούβαθμού πάνω άπ' τό απόλυτο μηδέν, αλλά οιδυνατότητες τής νέας μεθόδου δέν έχουν εξαν-τληθεί, θεωριτικά, τό όριο πού μπορεί νά φτά-σει είναι λιγότερο από ένα δεκάκις χιλιοστό τούβαθμού πάνω άπ' τό απόλυτο μηδέν. Δέν γνω-ρίζουμε ακόμα ποια θά είναι ή συμπεριφοράτων γήινων ουσιών πού θά τοποθετηθούν σέτέτοιο περιβάλλον, ούτε τις ιδιότητες πού θάμπορούσαν νά αποκτήσουν, ή και νά χάσουν.

Μέχρι τώρα, ό άνθρωπος δέν ήταν σέ θέσηνά τελειοποιήσει μιά μέθοδο συμπιέσεως πούνά εμποδίζει τή διαρροή θερμότητας. Οι καθη-γητές Πιέτσκοφ και Άνούφριερ πέτυχαν αυτότό αποτέλεσμα. Πράγματι γιά νά φτάσουν εκεί,φαντάστηκαν τόν εξής μηχανισμό: άπ' τή μιάμεριά, ένα μαγνήτη 500 κιλών, κι άπ' τήν άλληένα μεταλλικό κουτί στό μέγεθος ενός πακέτουτσιγάρων, μέ δύο τμήματα (εξωτερικό και εσω-τερικό), πού αποτελεί και τόν "πυρήνα" τούμηχανισμού. Άν έγχύσουμε ήλιον 4—κατεψυγ-μένο άπό πριν— στό εξωτερικό τμήμα, τότεσυμπιέζεται ή μεταλλική μεμβράνη μαζί μέ τόνήλιον 3 πού βρίσκεται στό εσωτερικό τμήμα,μέχρι νά κρυσταλλοποιηθεί, χωρίς νά δεχθήούτε μιά θερμίδα άπό τό εξωτερικό.

Άν οι κοσμοναύτες, όταν επιστρέφουν ύστε-ρα άπό δυό τρεις βδομάδες στό διάστημα, περ-πατάνε λίγο παράξενα, δέν πρέπει νά αποδώ-σουμε τό γεγονός σέ κάποιο διαστημικό φαι-νόμενο. Δοκιμάστε και σεις νά μείνετε δεκα-πέντε μέρες σ' ένα στενό κρεβάτι χωρίς νάπατήσετε τό πόδι σας χάμω!.

Τό γεγονός είναι αναμφισβήτητο: ελαττώνον-τας τήν προσπάθεια πού καταβάλλει τό κυκλο-φοριακό σύστημα, ή οριζοντίωση προξενεί αδυ-νάτισμα τής καρδιάς. Γι' αυτό και οι περισσό-τεροι άρρωστοι όταν σηκώνονται νιώθουν ζα-

λάδες. Και είναι επίσης αναμφισβήτητο ότι ή έλ-λειψη βαρύτητας ελαττώνει ακόμα περισσότε-ρο τήν εργασία τής καρδιάς, πράγμα πού χειρο-τερεύει τήν κατάσταση.

Γι' αυτό τό λόγο, στό Aerospace Medical Center(Κέντρο Διαστημικής Ιατρικής) τής Αεροπο-ρίας τών Η.Π.Α., στον Σάν Άντόνιο τού Τέξας,έβαλαν εθελοντές νά μείνουν σέ αυστηρή ορι-ζοντίωση γιά τέσσερις βδομάδες. Μιά πρώτηομάδα βρισκόταν σέ κανονική ατμόσφαιρα, ένώή άλλη βρισκόταν σέ ατμόσφαιρα πού αντιστοι-χεί σέ 3.600 μέτρα υψόμετρο. Λογικά, οι εθε-λοντές τής δεύτερης ομάδας, τών οποίων τόκαρδιακό σύστημα είχε καταβάλλει μεγαλύτε-ρες προσπάθειες γιά νά όξυγωνοθούν κανονικάοι ιστοί τους, έπρεπε νά βρίσκονται σέ καλύ-τερη κατάσταση μετά άπό τόσο μεγάλο διάστη-μα "ξάπλας. Και πράγματι, αυτό συνέβη: είχανχάσει λιγότερα αιμοσφαίρια και λιγότερο ασβέ-στιο άπό τους άλλους.

Μέ βάση αυτά τά αποτελέσματα, γίνεται δυ-νατή μιά εφαρμογή στή καθημερινή ιατρική: νάελαττωθεί ή ποσότητα οξυγόνου πού δίνεταιστους αρρώστους τών νοσοκομείων οι όποιοιείναι υποχρεωμένοι νά μένουν ξαπλωμένοι πο-λύν καιρό.

Η εγγραφή εγχρώμων τηλεοπτικών προ-γραμμάτων πάνω σέ μαγντοταινίες γινόταν μέ-χρι σήμερα μόνο μέ πανάκριβα και λεπτά μηχα-νήματα μαγνητοσκόπησης. Και μάλιστα, μόνοτό γαλλικό σύστημα SECAM, χάρη στή χρησιμο-ποίηση τής συχνότητας F-M γιά τή μετάδοση έγ-χρωμης εικόνας, επέτρεπε μια τέλεια εγγραφήτών προγραμμάτων χωρίς μετατροπή τών κλα-σικών μηχανιμάτων μαγνητοσκόπησης...

Εδώ και λίγο καιρό, οι έρευνες στον τομέατών μαγνητοσκοπήσεων παρουσίασαν απλο-ποιημένα μοντέλα πού, γιά τά μεγάλα μηχανή-ματα τών διαφόρων στούντιο, είναι ό,τι ακρι-βώς τά απλά μαγνητόφωνα γιά τά μεγάλα ε-παγγελματικά "ντέκ" εγγραφής. Είναι πολύ πιόμικρά και εύχρηστα και στοιχίζουν δέκα περίπουφορές λιγότερο. Οι παραγωγοί τού SECAMαφιερώθηκαν στην έρευνα γιά νά τελειοποιή-σουν αυτά τά ήμιεπαγγελματικά μηχανήματακαι νά τά χρησιμοποιήσουν στην έγχρωμη τη-λεόραση. Αποδείχτηκε ότι μερικές μετατροπέςσυνήθως πολύ απλές, μπορούσαν νά βελτιώ-σουν τήν απόδοση αυτών τών μηχανημάτων,επιτρέποντες τήν εγγραφή και "ανάγνωσήτών στοιχείων SECAM. Αυτή ή τεχνική ανοίγεικαινούριους ορίζοντες γιά όλους τους τομείςόπου ή μαγνητοσκόπηση, εμπλουτισμένη μέ έγ-χρωμη εικόνα, εξαφανίζει μέ ελάχιστα έξοδατόν πρόσκαιρο χαρακτήρα τής σημερινής τη-λεόρασης.

63

ΙΠΤΑΜΕΝΗ ΑΓΕΛΑΔΑ

Συνέχεια άπό τή σελ. 40

Τά πόλτεργκαιστ είναι άξεσταπνεύματα πού εμφανίζονται σε το-ποθεσίες όπου κάποιος είναι (ήήταν) μνησίκακος και φθονερός.Είναι «παγανιστικά πνεύματα πούκατοικούν στα σκοτάδια και κάνουνσκανταλιές» εξήγησε ένας νεαρόςεξορκιστής στον Πλαίηφαιρ. «Πρέ-πει νά τά πλησιάζουμε μέ ευγένειαδιότι κι αυτά είναι άξια του σεβα-σμού μας».

Λίγο δύσκολο βέβαια νά γίνειαυτό, διότι τά πόλτεργκαιστ είναιικανά νά προκαλέσουν καταστροφέςάπό απλή κακία. Πετάνε πέτρες,καταστρέφουν έπιπλα, γκρεμίζουνολόκληρα σπίτια, βάζουν φωτιά σταρουχα, πλημμυρίζουν δωμάτια μένερό, κλέβουν ή κρύβουν διάφορααντικείμενα, μπορούν νά μετακινούντά πάντα —άπό μωρά, μέχρι φορ-τηγά δύο τόννων— και φτάνουν καινά τρελάνουν άνθρωπο. Στή Βρα-ζιλία, τό Ινστιτούτο ΠαραψυχικώνΕρευνών είναι πάντα έτοιμο για νάεπέμβει και νά μελετήσει τέτοιαφαινόμενα, Η προσευχή και ή ευ-γενική συμπεριφορά (παρ' όλη τήναύθάδειά τους) συνήθως διώχνουντά πόλτεργκαιστ ή τουλάχιστονμαλακώνουν τή διαγωγή τους. Άνεπιμένουν πάρα πολύ, σάν και κείνοπού «συνάντησε» και αντιμετώπισεο Πλαίηφαιρ, τότε χρειάζονται πολ-λά μέντιουμ πνευματιστών, έναςκαθολικός ιερωμένος κι ένας εξορ-κιστής γιά νά τά ξεφορτωθούν.

Ο Πλαίηφαιρ, άφου έγινε μέλοςτου ΙΒΡΡ καί δύο ΠνευματιστικώνΚέντρων, άφου υπήρξε αυτόπτηςμάρτυς και μελέτησε πάμπολλα πα-ραψυχολογικά φαινόμενα (ή φαινό-μενα «Ψ» όπως λέγονται διεθνώς)στή Βραζιλία, συμπεραίνει :

«Ο παραψυχολογικός κόσμος εί-ναι ένας κόσμος παράλληλος μέ τόνδικό μας. Οι παραψυχολογικές ον-τότητες ή πνεύματα πού ζουν στονκόσμο του «Ψ» μετά πού θά εγκα-ταλείψουν τόν δικό μας ή πριν νάεπιστρέψουν σ' αυτόν, θεωρούνταιακόμα άπό πολλούς σάν απλή υπο-θετική θεωρία. Δέν υπάρχει τίποτετό υποθετικό σ' αυτό πού έγώ ονο-μάζω Παραψυχολογική Βραζιλία —τή χώρα μέ τόν δραστήριο Χριστια-νικό Πνευματισμό. Πρόκειται γιάμιά ολότελα πραγματική χώρα πούβρίσκεται λίγο πιό ψηλά άπ' αυτήνπού καλύπτει περισσότερο άπ' τόμισό χάρτη της Νότιας Αμερι-κής».

64

ΜΟΥ

Συνέχεια άπό τή σελ. 26

Τά νησιά αυτά φαινόντουσαν εντε-λώς ακατοίκητα καί ονομάστηκανDavisland (Νησιά του Ντέηβις)προς τιμήν τού πλοιάρχου πού ανα-κοίνωσε τήν ανακάλυψη τους στηνκυβέρνηση του.

Οταν, ένα χρόνο μετά, άλλα πλοίαπέρασαν άπ' τό σημείο πού είχευποδείξει ο πλοίαρχος και πού τώραλεγόταν «Πεδιάδα του Ν.Α. Είρη-νικού», οι άνθρωποι πού είχαν ανα-λάβει νά κάνουν πιό βαθιές μελέτεςδέν βρήκαν ούτε ίχνος νησιού. Τόμόνο πού βρισκόταν μέσα σ' αυτήτήν περιοχή, ήταν ή Νήσος τούΠάσχα.

Αλλά, τό «Νησί μέ τά ΜεγάλαΚεφάλια» είναι τόσο αινιγματικό,τόσο γεμάτο μυστήρια, θρύλους,μύθους και παραδόσεις, πού αξίζεινά γραφτεί ολόκληρο ένα κεφάλαιοξεχωριστά.

ΝΕΑ ΜΟΡΙΑ

που έχουν μια αντιστοιχία με ε-κεινα πού ήδη ξέρουμε αλλά είναιβαρύτερα. Μ' αυτά τά δεδομένα,τό " Ψ " πρέπει νά είναι τό μικρό-τερο μέλος τής οικογενείας τών"κανονικών γοητευτικών" μο-ρίων και θά πρέπει νά υπάρχουνκι άλλα μέλη, ακόμα βαρύτερα,πού θά παρακμάζουν μετατρεπό-μενα σέ " Ψ " , τό όποιο μέ τήσειρά του θά παρακμάζει σέ κανο-νικά μόρια πλέον. Αν αυτή ήυπόθεση αποδειχθεί σωστή, τότεθά πρέπει νά υπάρχει ένα μόριοπού θά είναι συγχρόνως και "πα-ράξενο" και "γοητευτικό".

ΖΩΗ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ

Συνέχεια από τή σελ. 62μεγάλη πόρτα ή οποία μας δείχνει τά άγνωστα του πνεύματος.

Οι μεταβιβάσεις μεταξύ ανθρώπων ζωντανών άπό μεγάλαςαποστάσεις έχουν πλέον επιβεβαιωθεί και αποδειχθεί επιστη-μονικά, ή τηλεπάθεια πλέον, είναι τόσο βέβαιη όσο ή ύπαρξητου Ναπολέοντα. Γιατί ή τηλεπαθητική αύτη επικοινωνίανά μήν υφίσταται και μεταξύ πνευμάτων καί ζωντανών ;

Οι μάλλον αμφισβητήσιμες παρατηρήσεις δέν επιτρέπουναμφιβολία ότι, κατά τή στιγμή τού θανάτου, τό πνευμα (οποια-δήποτε καί άν είναι ή φύση αύτου) ενεργεί σέ απόσταση εκα-τοντάδων καί χιλιάδων χιλιομέτρων έπί του πνεύματος τώνζωντανών, τό αυτό συμβαίνει καί μετά τό θάνατο. Οι νεκροίεξακολουθούν καί υπάρχουν μετά τήν αποσύνθεση του ύλικούόργασμού, υπάρχουν σέ μορφή αόρατη, μή αντιληπτή στηνόρασή μας. Δέν εκδηλώνουν τήν ύπαρξη τους ή οποία είναιεντελώς διαφορετική άπό τή δική μας, αλλά ενεργούν πολλέςφορές στό πνεύμα μας μόνο σέ ορισμένος περιπτώσεις. Άπότά δεδομένα οι εμφανίσεις καί οι εκδηλώσεις είναι σχετικάσυχνότερες κατά τίς αμέσως μετά τό θάνατο ώρες, ό αριθμόςτους μειώνεται όσο απομακρύνεται άπό τήν ώρα του θανάτουτου.

Δέν υπάρχει χάσμα μεταξύ αύτης της ζωής καί της άλλης,υπάρχει συνέχεια, ή ύλη καταστρέφεται αλλά ή ατομικότηταδιατηρείται. Ισως τό άποσαρκωθέν πνευμα νά μήν περιορί-ζεται μέσα στό διάστημα καί νά μή ζει στην τετάρτη διάσταση,αλλά νά επενεργεί σ' εμάς καί νά περνά ίσως απαρατήρητογιά όλον τόν κόσμο εφόσον είμαστε άπησχολημένοι άπό τίςζωικές υποθέσεις.

Γιά τήν κατάσταση της ψυχής μετά θάνατο καί γιά τή μέλ-λουσα ζωή έγιναν πολλές υποθέσεις, άπό τόν Άρύων της εποχήςτού Ραμα, άπό τους Ασιάτες τού Ζωροάστρη, άπό τους "Ελ-ληνες τού Ομήρου, τού Ησιόδου, του Πυθαγόρα, τού Πλάτω-να, άπό τους Αιγυπτίους, Εβραίους, Ινδούς τού Βούδα, άπότους Δρυίδες τών ντολμέν της Γαλατίας, άπό τόν Ίησού καίτους Ευαγγελιστές, άπό τόν Μωάμεθ, μέχρι τους Σβενεν-βοργίους, τους πνευματιστές, τους θεοσοφιστές, τους επιστήμονεςτου Ι θ ' καί Κ' αιώνα, καί διαμορφώθηκαν φαντασμαγορικάανεξερεύνητα σύμπαντα.

Ο αόρατος κόσμος μας περικυκλώνει, οί άγνωστες δυνά-μεις είναι πολυαριθμοτερες τών γνωστών καί ή επιστήμηστό θέμα τού πνευματισμού είναι στή χαραυγή της. Δέν πρέπεινά νομίζουμε ότι θα επικοινωνήσουμε μέ τους νεκρούς ύπό τουςόρους, πού επικοινωνούμε μέ τους ζωντανούς. Αυτοί είναιάλλα όντα κατά πολύ διαφορετικού κόσμου. Οί επικοινωνίεςμαζί τους παρουσιάζουν χαρακτήρα αινιγματικό..