Επιτάφιος · Web view4. Ο Αριστοτέλης Α1. Ερωτήσεις γνώσης -...
15
4. Ο Αριστοτέλης Α1. Ερωτήσεις γνώσης - κατανόησης 1. Να ανασυνθέσετε το λεγόμενο επιχείρημα του τρίτου ανθρώπου δια του οποίου ο Αριστοτέλης ασκεί κριτική στη θεωρία των ιδεών του Πλάτωνος. 2. Η αληθινή πραγματικότητα για τον Αριστοτέλη: α) βρίσκεται στον κόσμο των ιδεών; β) συνδέεται με τον υλικό κόσμο; Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας. 3. Πώς συλλαμβάνει ο Αριστοτέλης την έννοια της ουσίας και πώς τη συσχετίζει με τα συμβεβηκότα 1 ; 4. Κατά τον Αριστοτέλη, η ύπαρξη ενός πράγματος εξαρτάται από τη μεταβολή των δευτερευουσών ιδιοτήτων του ή από την μεταποίηση της ουσίας του; Να δικαιολογήσετε την επιλογή σας. 5. Τι σημαίνει το «τόδε τὶ» στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Αριστοτέλη; 1 Ας προσεχθεί η ερμηνεία που δίνει ο Μ. Χάιντεγγερ στον όρο συμβεβηκότα: «Τα γνωρίσματα ονομάζονταν [από τους αρχαίους Έλληνες] ‘τά συμβεβηκότα’, δηλαδή εκείνα που βαίνουν πάντα ήδη μαζί με ό,τι κάθε φορά κείτεται αποκάτω [«ὑποκείμενον»] » (Μ. Χάιντεγγερ, Η προέλευση του έργου τέχνης, εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια Γ. Τζαβάρας, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα - Γιάννινα 1986, σ. 38). 46
Transcript of Επιτάφιος · Web view4. Ο Αριστοτέλης Α1. Ερωτήσεις γνώσης -...
ΕπιτφιοςΑ1. Ερωτσεις γνσης - κατανησης
1. Να ανασυνθσετε το λεγμενο επιχερημα του τρτου ανθρπου δια του οποου ο Αριστοτλης ασκε κριτικ στη θεωρα των ιδεν του Πλτωνος.
2. Η αληθιν πραγματικτητα για τον Αριστοτλη:
α) βρσκεται στον κσμο των ιδεν;
β) συνδεται με τον υλικ κσμο;
Να δικαιολογσετε την επιλογ σας.
3. Πς συλλαμβνει ο Αριστοτλης την ννοια της ουσας και πς τη συσχετζει με τα συμβεβηκτα ;
4. Κατ τον Αριστοτλη, η παρξη ενς πργματος εξαρτται απ τη μεταβολ των δευτερευουσν ιδιοττων του απ την μεταποηση της ουσας του; Να δικαιολογσετε την επιλογ σας.
5. Τι σημανει το «τδε τ» στο πλασιο της φιλοσοφας του Αριστοτλη;
6. Ποια εναι η σπουδαιτερη απ τις τσσερις αιτες κατ τον Αριστοτλη και γιατ;
7. Πς κατανοετε τη σχση λης - μορφς στη φιλοσοφα του Αριστοτλη;
8. Κατ τον Αριστοτλη, τσσερις εναι οι αιτες οι μεταφυσικς αρχς, που δνουν μορφ στην λη και καθιστον δυνατ την κνηση των ντων προς να σκοπ. Μπορετε να τις προσδιορσετε και παρλληλα να δεξετε ποια διαδικασα χρειζεται να ακολουθσει κανες, σμφωνα με αυτς τις αρχς, για να κατασκευσει π.χ. να σπτι;
9. Τι σημανει ο αριστοτελικς ρος εντελχεια;
10. «Ο Αριστοτλης εχε μια τελολογικ αντληψη για τον κσμο» (σχολικ βιβλο, σ. 32). Να εξηγηθε η φρση.
Α2. Ερωτσεις σνθεσης - κρσης
1. Ο Πλτων θεωροσε τι τα αντικεμενα μετχουν στην ουσα στις ιδες, αλλ δεν φρουν την ουσα μσα τους. Ο Αριστοτλης υιοθετοσε αυτ τη θση; Να αναπτξετε την ποψ σας.
2.
Αφο παρατηρσετε προσεκτικ την εικνα που σας δνεται, προσπαθστε να εξηγσετε με ποια συμβολικ κνηση υποδηλνεται η διαφορ της φιλοσοφικς θεωρας του Πλτωνος απ εκενη του Αριστοτλη. Αναπτξτε να σντομο σχολιασμ. Τι λλο παρατηρετε σ’ αυτν την εικνα ;
3.
Μπορετε να συζητσετε το νημα που δνει ο Αριστοτλης στον ρο εντελχεια; Πς νομζετε τι παριστνεται η εντελχεια στην εικνα που σας δνεται ;
4.
χοντας υπψη τη θεωρα του Αριστοτλη, να παρατηρσετε την εικνα και να αναφρετε:
α) ποια αιτα αντιστοιχε σε καθναν απ τους τσσερις εικονιζμενους κκλους και
β) τι συμβολζει το κατασκευασμνο κτριο.
Να δικαιολογσετε τις επιλογς σας.
5. Ο Αριστοτλης θεωρε πως το τλος, ο σκοπς χριν του οποου παργεται να πργμα, δεν βρσκεται μνο στο τλος της διαδρομς, αλλ και στην αρχ της. Να σχολισετε αυτ τη θση.
6. «Το να λμε τι [τα εδη] εναι υποδεγματα (παραδεγματα) και τι μετχουν σε αυτ τα λλα πργματα εναι κενολογα και τρπος να εκφρζεται κανες με ποιητικς μεταφορς».
Μετ τα Φυσικ, Ι. ix. 12, 991a, 21-23 και XIII. v. 4, 1079b 25-27
Ο Αριστοτλης ασκε ανελητη κριτικ στο δσκαλ του, τον Πλτωνα. Να μελετσετε το ευρτερο χωρο, στο οποο εντσσεται το παραπνω απσπασμα (Μετ τα Φυσικ, I. ix. 1-15 και XIII iv. 6-v) και να παρουσισετε σε να δοκμιο κτασης τουλχιστον 600 λξεων την επιχειρηματολογα του Αριστοτλη. Τλος να προσπαθσετε να απαντσετε στο ερτημα: Εναι βσιμη η κριτικ του Αριστοτλη ; (συνθετικ - δημιουργικ εργασα)
7. Αξιοποιντας τις γνσεις σας απ το σχολικ βιβλο, να διερευνσετε τη σχση της φιλοσοφας του Αριστοτλη με τη φιλοσοφα του Πλτωνος. (συνθετικ - δημιουργικ εργασα)
B. Συνοδευτικ κεμενα
· Ουσα και συμβεβηκς.
«Ο Αριστοτλης τατιζε την αλθεια ενς πργματος με την ουσα του (το οντολογικς πραγματικ Ον, την ιδεδη πραγματικτητα, για την οποα μλησε ο Πλτωνας). Τα τυχαα χαρακτηριστικ του πργματος (σε αντθεση με την ουσιαστικ φση του) απλς το συνοδεουν και αν πψουν να εναι προσκολλημνα σ’ αυτ, δεν παει το πργμα να διατηρε την ουσα του τον ουσιδη χαρακτρα του, διτι τοτα δεν αποτελον αναγκαες ψεις της φσης του. Για παρδειγμα, το κανονικ ανθρπινο σμα χει δυο χρια εναι προφανς μως πως η απλεια των χεριν του σε να συμβν δεν καθιστ τον νθρωπο μη-νθρωπο. Διτι τα δυο μλη εναι απλς χαρακτηριστικ που «συμβανει» να υπρχουν, δεν εναι μως και ουσιδη στον προσδιορισμ του εδους, στο οποο ανκει να τομο» (...)
2.
· Τα καθολικ μσα στα μερικ.
«Ο Πλτων κοταξε να λσει το πρβλημα θτοντας ναν δυαδισμ, που οι αινιες ιδες χρησιμεουν ως οδηγητικς αρχς και διαθτουν εγγεν πρτυπα που αντιστοιχον προς τα πργματα που υποππτουν στις αισθσεις μας. λα τα πργματα στη φση (τα φαινμενα) καθς εξελσσονται απ το να στδιο στο λλο, μιμονται πντοτε αντιστοιχον προς τις ιδες. Ο Αριστοτλης φερε αντρρηση σ’ αυτ το εδος του σαφος χωρισμο ανμεσα σε δυο διακεκριμνους κσμους - τον κσμο των ιδεν και τον κσμο των φυσικν αντικειμνων, που τον αντιλαμβνεται το τομο. Προτμησε την εμπειρικ ποψη, πως οι ιδες για τις οποες μιλει ο Πλτων, συνιστον την ουσα των αντικειμνων της αισθητηριακς αντληψης. Η σχατη, η ιδεδης πραγματικτητα (Οι Πλατωνικς ιδες) εκπτσσει τον εαυτ της μσα στον φαινμενο κσμο - στον γρω μας κσμο, που τον γνωρζουμε με την εμπειρα των αισθσεν μας». (…)
Το οντολογικς πραγματικ αντικεμενο του Πλτωνα - οι ιδες - δθηκε απ τον Αριστοτλη υπ τον ρο της ουσας. Σε λλες περιστσεις το αποκαλοσε μορφ, νοητ ουσα. Εν για τον Πλτωνα, η ουσα (το ιδεδες αντικεμενο) εναι στην πρξη ανεξρτητο απ τα επιμρους αντικεμενα, στον Αριστοτλη η ουσα εναι πραγματικ μνον ταν εμπραγματνεται, δηλαδ μνον ταν πραγματοποιεται μσα στα φαινμενα αντικεμενα και εκε προσλαμβνει κποια μορφ αντιληπτ απ την αισθητηριακ εμπειρα. (…) Για τον Αριστοτλη, λη η φση προσπαθε πντοτε να πραγματοποισει τον εαυτ της, να αναπτξει τις δυναττητς τις σε πραγματικτητες, να εμπραγματσει τις δυναττητς της, πως κνει ο σπρος του τριαντφυλλου, ταν καταλγει στην ωραιτητα του νθους, πως κνει ο σπρος του ανθρπου απ τη σλληψ του μχρι την πλρη νθισ του σε ολοκληρωμνο νθρωπο. Το κθε πργμα προσπαθε να εμπραγματσει την ουσα του.
3.
· Σχση μορφς και λης.
τσι, το βασικ πρβλημα που αντιμετπισε ο Αριστοτλης ταν η ερμηνεα της σχσης ανμεσα στη μορφ (ουσα) και στην λη ταν αναγκαο να βρεθε μια αρχ μια φυσικ διαδικασα που να παρακινε την λη να προσλβει κποια προσδιορισμνη μορφ, , απ την αντστροφη ποψη, που να καθιστ ικαν τη μορφ να εμπραγματνεται μσα στην λη. Η ιδα ενς ρδου γνεται πραγματικ, εναι τελειωμνη, ταν επιτχει την εμπραγμτωσ της μσα στην υλικτητα, μσα στο διο το ρδο ομοως, η λη υπρχει μνον ταν προσλαμβνει κποια μορφ, κποιο σχδιο. Ο φυσικς κσμος εναι δυναμικς, χι στατικς, διτι πρκειται για μια ωραα ενεργ διαδικασα, δια της οποας ο υλικς κσμος προσλαμβνει κποια μορφ να σχδιο, και τσι συνεχς τελειοποιε τον εαυτ του.
Η λη ως λη, λγει ο Αριστοτλης, θα ταν κεν σχματος μορφς αν δεν εχε να σχδιο θα τελοσε σε μια χαοτικ, ασχημτιστη κατσταση. (…) Η λη δεν μπορε να ενεργσει αυθρμητα, δεν μπορε να κινηθε απ μνη της, αλλ πρπει να ασκσει κανες την επιρρο του επνω της, πρπει να εξαρτιται απ κτι λλο για να την κινητοποισει, προκειμνου να γνει μια πραγματικτητα, να βγει απ τη λανθνουσα κατσταση της δυναττητας. (…) Η αρχ με την οποα κθε ουσα ( ιδεδης μορφ) πραγματοποιεται μσα στο φαινμενο εναι η εντελχεια - ο ρος που χρησιμοποιε ο Αριστοτλης για να δηλσει τον εσωτερικ σκοπ την πορεα προς την πλρωση. (…) Η αλλαγ η κνηση εναι απλς η μετβαση των αντικειμνων απ την κατσταση της δυναττητας στην κατσταση της πραγματικτητας.
Με την Αριστοτελικ ννοια της εντελχειας, η τελολογικ αντληψη του κσμου φτνει στην τλεια φιλοσοφικ της αποσαφνιση. Κθε ψη του κσμου, και ο κσμος στο σνολ του, βλπεται ως εκπτυσσμενος σμφωνα με το σκοπ που του δθηκε. Κατ τον Αριστοτλη, η φση τποτε δεν κνει ματαως, διτι οτιδποτε δημιουργε ο κσμος, γνεται με να σκοπ. Ο Θες χει προβλψει, στε η λη πντοτε να εναι με μορφ, σχεδιασμνη για να σκοπ. Συνεπς η κατεθυνση κθε πργματος εναι να πραγματοποισει το σκοπ που του δθηκε.
Γ. Σαχακιν, Ιστορα της Φιλοσοφας, τ. Α, μτφρ. Χρ. Μαλεβτση,
εκδ. Παρμενδης, Αθνα 1979, σσ. 133-138
4.
· Η Φιλοσοφα του Αριστοτλη και ο Πλτων.
Για τους προσωκρατικος ο Λγος ταν το θεο ρμα που ομιλε στον νθρωπο, και ο τελευταος αυτς ταν απλς ο διερμηνας του για τους σοφιστς ο Λγος δεν εναι πλον αυτ που εμπνει, εναι το εργαλεο αυτ του οποου κνει χρση ο ρτορας για να χειραγωγσει τους ανθρπους ανλογα με τα πθη τους για τον Πλτωνα ο Λγος εναι αυτ δια του οποου ο νθρωπος μπορε να επανερει το δρμο που θα μπορσει να τον οδηγσει εκ νου προς τις Ιδες, και το Φως που τις φωτζει. (…) Ο Σωκρτης, εχε πολ καλ δει, κατ τον Αριστοτλη, τι πρεπε να αναζητεται η ουσα (το τι εστι), επ παραδεγματι, το θμα δεν εναι να περιγρφονται οι ενρετες πρξεις αλλ το να γνωρζει κανες το τι εναι η αρετ δια της οποας οι πρξεις αυτς εναι ενρετες - και σμφωνα με το Σωκρτη οι επαγωγικο διαλογισμο (επακτικο λγοι) επτρεπαν να επιτυγχνεται ο ορισμς του γενικο (το καθλου) το δικο, ωστσο, των πλατωνικν γκειτο στο τι χωρζουν τις ιδες απ τις αισθητς πραγματικτητες και στο τι δχονται την παρξη των Ιδεν. Ο Αριστοτλης κατηγορε λοιπν τον Πλτωνα για το γεγονς τι επαγγλθηκε μια πραγματοκρατα των Ιδεν εξ ου και η διατπωση που επανρχεται συνεχς: «εχρισε τα εδη». (…)
Η μομφ που απευθνει [ο Αριστοτλης στον Πλτωνα] εναι σαφς: αν κποιος χωρζει τις καθολικς Ιδες απ την αισθητ πραγματικτητα και τις υποκειμενοποιε, βρσκεται αντιμτωπος με δυο πραγματικτητες, τις οποες καλεται να εξηγσει, συγκεκριμνα τη νοητ και την αισθητ. Ως εκ τοτου, θα τεθε το πρβλημα της συμμετοχς της μιας στην λλη: στον αισθητ νθρωπο και στον νοητ νθρωπο θα πρπει να επιθσουμε ναν «τρτο νθρωπο», ο οποος χει κοιν κποιο πργμα με τους δυο λλους, πειτα αυτ που εναι κοιν στον νθρωπο καθεαυτ, στον αισθητ νθρωπο και στον τρτο αυτν νθρωπο θα μας οδηγσει στο να ομιλομε για ναν τταρτο νθρωπο και οτω καθεξς, επ’ πειρον.
J. Brun, Ο Αριστοτλης και το Λκειο, μτφρ. Η. Π. Νικολοδης,
εκδ. Δαδαλος - Ι. Ζαχαρπουλος, Αθνα χ.χ., σσ. 39-41
5.
· Η κριτικ των ιδεν του Πλτωνα απ τον Αριστοτλη.
Τα επιχειρματα, που χρησιμοποιε ο Αριστοτλης εναντον της θεωρας των ιδεν, δεν χουν λα την δια αξα και μερικ μλιστα στηρζονται σε παρανηση του νοματος της πλατωνικς θεωρας. Το πρτο επιχερημα εναι το εξς: Αν οι ιδες πρπει να εναι η ουσα των πραγμτων, πως διδσκει ο Πλτων, ττε, λει ο Αριστοτλης, πς εναι δυνατν η ουσα να εναι χωριστ απ τα πργματα, πως ζητε ο Πλτων; Το δετερο επιχερημα εναι, τι οι ιδες δεν εναι δυνατν να εξηγσουν οτε το Εναι οτε το Γγνεσθαι των πραγμτων, και συνεπς δεν μας οδηγον στη γνση τους. Το Εναι δεν μπορον να το εξηγσουν, γιατ δεν εναι μσα στα πργματα. Το Γγνεσθαι επσης δεν το εξηγον, γιατ δεν εναι αρχς κινσεως. Οι ιδες, πως τις εννοε ο Πλτων, οδηγον μλλον στην ακινησα και στο αμετβλητο παρ στη γνεση και στη μεταβολ. Το τρτο επιχερημα εναι, τι το να ονομζει κανες τις ιδες «παραδεγματα», πρτυπα των πραγμτων, και να μιλει περ «μεθξεως» των πραγμτων σ’ αυτ, εναι να απλ σχμα λγου, που δεν λει τποτε. Το τταρτο επιχερημα του Αριστοτλους εναι πως, αν οι ιδες εναι τα «παραδεγματα», ττε θα πρπει να υπρχει και μια αρχ, που αυτ να ανγονται. Με το επιχερημα αυτ ο Αριστοτλης αποκροει και την ννοια του «δημιουργο» που ο Πλτων εισγει στον «Τμαιο». Το πμπτο, τλος, επιχερημ του εναι τι θα πρεπε να υπρχουν ιδες χι μνο για τα μεταβλητ και φθαρτ, αλλ και για τα αινια, τα αδια, δηλαδ ιδες των ιδεν.
Τοτο ακριβς οδηγε στο επιχερημα του «τρτου ανθρπου», το οποο προξνησε τση εντπωση. Το επιχερημα τοτο λγει τι, αν δεχθομε τι υπρχει η ιδα του ανθρπου, η οποα αποτελε το παρδειγμα για τον απτ και αισθητ νθρωπο, ττε θα πρπει να δεχθομε τι υπρχει και η ιδα της ιδας του ανθρπου, δηλαδ να τρτο εδος ανθρπου!
Ιω. Θεοδωρακπουλου, Ιστορα του Ελληνικο Εθνους,
τ. Γ2, Εκδοτικ Αθηνν, σ. 500
Ας προσεχθε η ερμηνεα που δνει ο Μ. Χιντεγγερ στον ρο συμβεβηκτα: «Τα γνωρσματα ονομζονταν [απ τους αρχαους λληνες] ‘τ συμβεβηκτα’, δηλαδ εκενα που βανουν πντα δη μαζ με ,τι κθε φορ κετεται αποκτω [«ποκεμενον»] » (Μ. Χιντεγγερ, Η προλευση του ργου τχνης, εισαγωγ - μετφραση - σχλια Γ. Τζαβρας, εκδ. Δωδνη, Αθνα - Γιννινα 1986, σ. 38).
Προπθεση, για να απαντσουν οι μαθητς σε αυτ το ερτημα, εναι να χει δεξει προηγουμνως ο διδσκων, κατ τη διρκεια του μαθματος, αυτ την εικνα και να χει επισημνει τα ακλουθα: Η εικνα προρχεται απ την περφημη τοιχογραφα του Ραφαλ (Raffaello Santi, 1483-1520) «Η φιλοσοφικ σχολ των Αθηνν» (1509-1511) που βρσκεται στο Βατικαν (Stanza della Segnatura). Στο μσον αυτς της τοιχογραφας δεσπζουν οι μορφς του Πλτωνα και του Αριστοτλη. Ο Πλτων δεχνει με το χρι προς τα πνω (προς να υπερβατικ κσμο στον οποο κατ’ αυτν βρσκονται οι ιδες). Αντθετα ο Αριστοτλης δεχνει προς τη γη (η θεωρα του εναι ρεαλιστικ, «προσγειωμνη» ο Αριστοτλης προσπαθε να επιλσει τα προβλματα που τον απασχολον με βση τον κσμο που μας περιβλλει). Το βιβλο που κρατει ο Πλτων γρφει ΤΙΜΕΟ (Τμαιος) εν το βιβλο που κρατει ο Αριστοτλης γρφει ETICA (Ηθικ). Τλος ο Πλτων εμφανζεται κατ πολ μεγαλτερος απ τον Αριστοτλη. (Πργματι ταν μεγαλτερος απ τον επ εικοσαετα μαθητ του κατ 40 περπου χρνια).
Ο ακατργαστος γκος αριστερ επνω εναι η λη απ την οποα κατασκευζονται διαδοχικ τα πντε ενδιμεσα δημιουργματα. Ο κονας κτω δεξι εναι η μορφ με βση την οποα διαμορφνονται τα παραπνω δημιουργματα.
Εννοε τις ιδες. Η λξη ιδα εναι συννυμη με τη λξη «εδος» (: μορφ) στον Πλτωνα και στον Αριστοτλη.
Μπορετε να συμβουλευτετε και τα συνοδευτικ κεμενα 4 και 5.
PAGE
54
1. Να ανασυνθσετε το λεγμενο επιχερημα του τρτου ανθρπου δια του οποου ο Αριστοτλης ασκε κριτικ στη θεωρα των ιδεν του Πλτωνος.
2. Η αληθιν πραγματικτητα για τον Αριστοτλη:
α) βρσκεται στον κσμο των ιδεν;
β) συνδεται με τον υλικ κσμο;
Να δικαιολογσετε την επιλογ σας.
3. Πς συλλαμβνει ο Αριστοτλης την ννοια της ουσας και πς τη συσχετζει με τα συμβεβηκτα ;
4. Κατ τον Αριστοτλη, η παρξη ενς πργματος εξαρτται απ τη μεταβολ των δευτερευουσν ιδιοττων του απ την μεταποηση της ουσας του; Να δικαιολογσετε την επιλογ σας.
5. Τι σημανει το «τδε τ» στο πλασιο της φιλοσοφας του Αριστοτλη;
6. Ποια εναι η σπουδαιτερη απ τις τσσερις αιτες κατ τον Αριστοτλη και γιατ;
7. Πς κατανοετε τη σχση λης - μορφς στη φιλοσοφα του Αριστοτλη;
8. Κατ τον Αριστοτλη, τσσερις εναι οι αιτες οι μεταφυσικς αρχς, που δνουν μορφ στην λη και καθιστον δυνατ την κνηση των ντων προς να σκοπ. Μπορετε να τις προσδιορσετε και παρλληλα να δεξετε ποια διαδικασα χρειζεται να ακολουθσει κανες, σμφωνα με αυτς τις αρχς, για να κατασκευσει π.χ. να σπτι;
9. Τι σημανει ο αριστοτελικς ρος εντελχεια;
10. «Ο Αριστοτλης εχε μια τελολογικ αντληψη για τον κσμο» (σχολικ βιβλο, σ. 32). Να εξηγηθε η φρση.
Α2. Ερωτσεις σνθεσης - κρσης
1. Ο Πλτων θεωροσε τι τα αντικεμενα μετχουν στην ουσα στις ιδες, αλλ δεν φρουν την ουσα μσα τους. Ο Αριστοτλης υιοθετοσε αυτ τη θση; Να αναπτξετε την ποψ σας.
2.
Αφο παρατηρσετε προσεκτικ την εικνα που σας δνεται, προσπαθστε να εξηγσετε με ποια συμβολικ κνηση υποδηλνεται η διαφορ της φιλοσοφικς θεωρας του Πλτωνος απ εκενη του Αριστοτλη. Αναπτξτε να σντομο σχολιασμ. Τι λλο παρατηρετε σ’ αυτν την εικνα ;
3.
Μπορετε να συζητσετε το νημα που δνει ο Αριστοτλης στον ρο εντελχεια; Πς νομζετε τι παριστνεται η εντελχεια στην εικνα που σας δνεται ;
4.
χοντας υπψη τη θεωρα του Αριστοτλη, να παρατηρσετε την εικνα και να αναφρετε:
α) ποια αιτα αντιστοιχε σε καθναν απ τους τσσερις εικονιζμενους κκλους και
β) τι συμβολζει το κατασκευασμνο κτριο.
Να δικαιολογσετε τις επιλογς σας.
5. Ο Αριστοτλης θεωρε πως το τλος, ο σκοπς χριν του οποου παργεται να πργμα, δεν βρσκεται μνο στο τλος της διαδρομς, αλλ και στην αρχ της. Να σχολισετε αυτ τη θση.
6. «Το να λμε τι [τα εδη] εναι υποδεγματα (παραδεγματα) και τι μετχουν σε αυτ τα λλα πργματα εναι κενολογα και τρπος να εκφρζεται κανες με ποιητικς μεταφορς».
Μετ τα Φυσικ, Ι. ix. 12, 991a, 21-23 και XIII. v. 4, 1079b 25-27
Ο Αριστοτλης ασκε ανελητη κριτικ στο δσκαλ του, τον Πλτωνα. Να μελετσετε το ευρτερο χωρο, στο οποο εντσσεται το παραπνω απσπασμα (Μετ τα Φυσικ, I. ix. 1-15 και XIII iv. 6-v) και να παρουσισετε σε να δοκμιο κτασης τουλχιστον 600 λξεων την επιχειρηματολογα του Αριστοτλη. Τλος να προσπαθσετε να απαντσετε στο ερτημα: Εναι βσιμη η κριτικ του Αριστοτλη ; (συνθετικ - δημιουργικ εργασα)
7. Αξιοποιντας τις γνσεις σας απ το σχολικ βιβλο, να διερευνσετε τη σχση της φιλοσοφας του Αριστοτλη με τη φιλοσοφα του Πλτωνος. (συνθετικ - δημιουργικ εργασα)
B. Συνοδευτικ κεμενα
· Ουσα και συμβεβηκς.
«Ο Αριστοτλης τατιζε την αλθεια ενς πργματος με την ουσα του (το οντολογικς πραγματικ Ον, την ιδεδη πραγματικτητα, για την οποα μλησε ο Πλτωνας). Τα τυχαα χαρακτηριστικ του πργματος (σε αντθεση με την ουσιαστικ φση του) απλς το συνοδεουν και αν πψουν να εναι προσκολλημνα σ’ αυτ, δεν παει το πργμα να διατηρε την ουσα του τον ουσιδη χαρακτρα του, διτι τοτα δεν αποτελον αναγκαες ψεις της φσης του. Για παρδειγμα, το κανονικ ανθρπινο σμα χει δυο χρια εναι προφανς μως πως η απλεια των χεριν του σε να συμβν δεν καθιστ τον νθρωπο μη-νθρωπο. Διτι τα δυο μλη εναι απλς χαρακτηριστικ που «συμβανει» να υπρχουν, δεν εναι μως και ουσιδη στον προσδιορισμ του εδους, στο οποο ανκει να τομο» (...)
2.
· Τα καθολικ μσα στα μερικ.
«Ο Πλτων κοταξε να λσει το πρβλημα θτοντας ναν δυαδισμ, που οι αινιες ιδες χρησιμεουν ως οδηγητικς αρχς και διαθτουν εγγεν πρτυπα που αντιστοιχον προς τα πργματα που υποππτουν στις αισθσεις μας. λα τα πργματα στη φση (τα φαινμενα) καθς εξελσσονται απ το να στδιο στο λλο, μιμονται πντοτε αντιστοιχον προς τις ιδες. Ο Αριστοτλης φερε αντρρηση σ’ αυτ το εδος του σαφος χωρισμο ανμεσα σε δυο διακεκριμνους κσμους - τον κσμο των ιδεν και τον κσμο των φυσικν αντικειμνων, που τον αντιλαμβνεται το τομο. Προτμησε την εμπειρικ ποψη, πως οι ιδες για τις οποες μιλει ο Πλτων, συνιστον την ουσα των αντικειμνων της αισθητηριακς αντληψης. Η σχατη, η ιδεδης πραγματικτητα (Οι Πλατωνικς ιδες) εκπτσσει τον εαυτ της μσα στον φαινμενο κσμο - στον γρω μας κσμο, που τον γνωρζουμε με την εμπειρα των αισθσεν μας». (…)
Το οντολογικς πραγματικ αντικεμενο του Πλτωνα - οι ιδες - δθηκε απ τον Αριστοτλη υπ τον ρο της ουσας. Σε λλες περιστσεις το αποκαλοσε μορφ, νοητ ουσα. Εν για τον Πλτωνα, η ουσα (το ιδεδες αντικεμενο) εναι στην πρξη ανεξρτητο απ τα επιμρους αντικεμενα, στον Αριστοτλη η ουσα εναι πραγματικ μνον ταν εμπραγματνεται, δηλαδ μνον ταν πραγματοποιεται μσα στα φαινμενα αντικεμενα και εκε προσλαμβνει κποια μορφ αντιληπτ απ την αισθητηριακ εμπειρα. (…) Για τον Αριστοτλη, λη η φση προσπαθε πντοτε να πραγματοποισει τον εαυτ της, να αναπτξει τις δυναττητς τις σε πραγματικτητες, να εμπραγματσει τις δυναττητς της, πως κνει ο σπρος του τριαντφυλλου, ταν καταλγει στην ωραιτητα του νθους, πως κνει ο σπρος του ανθρπου απ τη σλληψ του μχρι την πλρη νθισ του σε ολοκληρωμνο νθρωπο. Το κθε πργμα προσπαθε να εμπραγματσει την ουσα του.
3.
· Σχση μορφς και λης.
τσι, το βασικ πρβλημα που αντιμετπισε ο Αριστοτλης ταν η ερμηνεα της σχσης ανμεσα στη μορφ (ουσα) και στην λη ταν αναγκαο να βρεθε μια αρχ μια φυσικ διαδικασα που να παρακινε την λη να προσλβει κποια προσδιορισμνη μορφ, , απ την αντστροφη ποψη, που να καθιστ ικαν τη μορφ να εμπραγματνεται μσα στην λη. Η ιδα ενς ρδου γνεται πραγματικ, εναι τελειωμνη, ταν επιτχει την εμπραγμτωσ της μσα στην υλικτητα, μσα στο διο το ρδο ομοως, η λη υπρχει μνον ταν προσλαμβνει κποια μορφ, κποιο σχδιο. Ο φυσικς κσμος εναι δυναμικς, χι στατικς, διτι πρκειται για μια ωραα ενεργ διαδικασα, δια της οποας ο υλικς κσμος προσλαμβνει κποια μορφ να σχδιο, και τσι συνεχς τελειοποιε τον εαυτ του.
Η λη ως λη, λγει ο Αριστοτλης, θα ταν κεν σχματος μορφς αν δεν εχε να σχδιο θα τελοσε σε μια χαοτικ, ασχημτιστη κατσταση. (…) Η λη δεν μπορε να ενεργσει αυθρμητα, δεν μπορε να κινηθε απ μνη της, αλλ πρπει να ασκσει κανες την επιρρο του επνω της, πρπει να εξαρτιται απ κτι λλο για να την κινητοποισει, προκειμνου να γνει μια πραγματικτητα, να βγει απ τη λανθνουσα κατσταση της δυναττητας. (…) Η αρχ με την οποα κθε ουσα ( ιδεδης μορφ) πραγματοποιεται μσα στο φαινμενο εναι η εντελχεια - ο ρος που χρησιμοποιε ο Αριστοτλης για να δηλσει τον εσωτερικ σκοπ την πορεα προς την πλρωση. (…) Η αλλαγ η κνηση εναι απλς η μετβαση των αντικειμνων απ την κατσταση της δυναττητας στην κατσταση της πραγματικτητας.
Με την Αριστοτελικ ννοια της εντελχειας, η τελολογικ αντληψη του κσμου φτνει στην τλεια φιλοσοφικ της αποσαφνιση. Κθε ψη του κσμου, και ο κσμος στο σνολ του, βλπεται ως εκπτυσσμενος σμφωνα με το σκοπ που του δθηκε. Κατ τον Αριστοτλη, η φση τποτε δεν κνει ματαως, διτι οτιδποτε δημιουργε ο κσμος, γνεται με να σκοπ. Ο Θες χει προβλψει, στε η λη πντοτε να εναι με μορφ, σχεδιασμνη για να σκοπ. Συνεπς η κατεθυνση κθε πργματος εναι να πραγματοποισει το σκοπ που του δθηκε.
Γ. Σαχακιν, Ιστορα της Φιλοσοφας, τ. Α, μτφρ. Χρ. Μαλεβτση,
εκδ. Παρμενδης, Αθνα 1979, σσ. 133-138
4.
· Η Φιλοσοφα του Αριστοτλη και ο Πλτων.
Για τους προσωκρατικος ο Λγος ταν το θεο ρμα που ομιλε στον νθρωπο, και ο τελευταος αυτς ταν απλς ο διερμηνας του για τους σοφιστς ο Λγος δεν εναι πλον αυτ που εμπνει, εναι το εργαλεο αυτ του οποου κνει χρση ο ρτορας για να χειραγωγσει τους ανθρπους ανλογα με τα πθη τους για τον Πλτωνα ο Λγος εναι αυτ δια του οποου ο νθρωπος μπορε να επανερει το δρμο που θα μπορσει να τον οδηγσει εκ νου προς τις Ιδες, και το Φως που τις φωτζει. (…) Ο Σωκρτης, εχε πολ καλ δει, κατ τον Αριστοτλη, τι πρεπε να αναζητεται η ουσα (το τι εστι), επ παραδεγματι, το θμα δεν εναι να περιγρφονται οι ενρετες πρξεις αλλ το να γνωρζει κανες το τι εναι η αρετ δια της οποας οι πρξεις αυτς εναι ενρετες - και σμφωνα με το Σωκρτη οι επαγωγικο διαλογισμο (επακτικο λγοι) επτρεπαν να επιτυγχνεται ο ορισμς του γενικο (το καθλου) το δικο, ωστσο, των πλατωνικν γκειτο στο τι χωρζουν τις ιδες απ τις αισθητς πραγματικτητες και στο τι δχονται την παρξη των Ιδεν. Ο Αριστοτλης κατηγορε λοιπν τον Πλτωνα για το γεγονς τι επαγγλθηκε μια πραγματοκρατα των Ιδεν εξ ου και η διατπωση που επανρχεται συνεχς: «εχρισε τα εδη». (…)
Η μομφ που απευθνει [ο Αριστοτλης στον Πλτωνα] εναι σαφς: αν κποιος χωρζει τις καθολικς Ιδες απ την αισθητ πραγματικτητα και τις υποκειμενοποιε, βρσκεται αντιμτωπος με δυο πραγματικτητες, τις οποες καλεται να εξηγσει, συγκεκριμνα τη νοητ και την αισθητ. Ως εκ τοτου, θα τεθε το πρβλημα της συμμετοχς της μιας στην λλη: στον αισθητ νθρωπο και στον νοητ νθρωπο θα πρπει να επιθσουμε ναν «τρτο νθρωπο», ο οποος χει κοιν κποιο πργμα με τους δυο λλους, πειτα αυτ που εναι κοιν στον νθρωπο καθεαυτ, στον αισθητ νθρωπο και στον τρτο αυτν νθρωπο θα μας οδηγσει στο να ομιλομε για ναν τταρτο νθρωπο και οτω καθεξς, επ’ πειρον.
J. Brun, Ο Αριστοτλης και το Λκειο, μτφρ. Η. Π. Νικολοδης,
εκδ. Δαδαλος - Ι. Ζαχαρπουλος, Αθνα χ.χ., σσ. 39-41
5.
· Η κριτικ των ιδεν του Πλτωνα απ τον Αριστοτλη.
Τα επιχειρματα, που χρησιμοποιε ο Αριστοτλης εναντον της θεωρας των ιδεν, δεν χουν λα την δια αξα και μερικ μλιστα στηρζονται σε παρανηση του νοματος της πλατωνικς θεωρας. Το πρτο επιχερημα εναι το εξς: Αν οι ιδες πρπει να εναι η ουσα των πραγμτων, πως διδσκει ο Πλτων, ττε, λει ο Αριστοτλης, πς εναι δυνατν η ουσα να εναι χωριστ απ τα πργματα, πως ζητε ο Πλτων; Το δετερο επιχερημα εναι, τι οι ιδες δεν εναι δυνατν να εξηγσουν οτε το Εναι οτε το Γγνεσθαι των πραγμτων, και συνεπς δεν μας οδηγον στη γνση τους. Το Εναι δεν μπορον να το εξηγσουν, γιατ δεν εναι μσα στα πργματα. Το Γγνεσθαι επσης δεν το εξηγον, γιατ δεν εναι αρχς κινσεως. Οι ιδες, πως τις εννοε ο Πλτων, οδηγον μλλον στην ακινησα και στο αμετβλητο παρ στη γνεση και στη μεταβολ. Το τρτο επιχερημα εναι, τι το να ονομζει κανες τις ιδες «παραδεγματα», πρτυπα των πραγμτων, και να μιλει περ «μεθξεως» των πραγμτων σ’ αυτ, εναι να απλ σχμα λγου, που δεν λει τποτε. Το τταρτο επιχερημα του Αριστοτλους εναι πως, αν οι ιδες εναι τα «παραδεγματα», ττε θα πρπει να υπρχει και μια αρχ, που αυτ να ανγονται. Με το επιχερημα αυτ ο Αριστοτλης αποκροει και την ννοια του «δημιουργο» που ο Πλτων εισγει στον «Τμαιο». Το πμπτο, τλος, επιχερημ του εναι τι θα πρεπε να υπρχουν ιδες χι μνο για τα μεταβλητ και φθαρτ, αλλ και για τα αινια, τα αδια, δηλαδ ιδες των ιδεν.
Τοτο ακριβς οδηγε στο επιχερημα του «τρτου ανθρπου», το οποο προξνησε τση εντπωση. Το επιχερημα τοτο λγει τι, αν δεχθομε τι υπρχει η ιδα του ανθρπου, η οποα αποτελε το παρδειγμα για τον απτ και αισθητ νθρωπο, ττε θα πρπει να δεχθομε τι υπρχει και η ιδα της ιδας του ανθρπου, δηλαδ να τρτο εδος ανθρπου!
Ιω. Θεοδωρακπουλου, Ιστορα του Ελληνικο Εθνους,
τ. Γ2, Εκδοτικ Αθηνν, σ. 500
Ας προσεχθε η ερμηνεα που δνει ο Μ. Χιντεγγερ στον ρο συμβεβηκτα: «Τα γνωρσματα ονομζονταν [απ τους αρχαους λληνες] ‘τ συμβεβηκτα’, δηλαδ εκενα που βανουν πντα δη μαζ με ,τι κθε φορ κετεται αποκτω [«ποκεμενον»] » (Μ. Χιντεγγερ, Η προλευση του ργου τχνης, εισαγωγ - μετφραση - σχλια Γ. Τζαβρας, εκδ. Δωδνη, Αθνα - Γιννινα 1986, σ. 38).
Προπθεση, για να απαντσουν οι μαθητς σε αυτ το ερτημα, εναι να χει δεξει προηγουμνως ο διδσκων, κατ τη διρκεια του μαθματος, αυτ την εικνα και να χει επισημνει τα ακλουθα: Η εικνα προρχεται απ την περφημη τοιχογραφα του Ραφαλ (Raffaello Santi, 1483-1520) «Η φιλοσοφικ σχολ των Αθηνν» (1509-1511) που βρσκεται στο Βατικαν (Stanza della Segnatura). Στο μσον αυτς της τοιχογραφας δεσπζουν οι μορφς του Πλτωνα και του Αριστοτλη. Ο Πλτων δεχνει με το χρι προς τα πνω (προς να υπερβατικ κσμο στον οποο κατ’ αυτν βρσκονται οι ιδες). Αντθετα ο Αριστοτλης δεχνει προς τη γη (η θεωρα του εναι ρεαλιστικ, «προσγειωμνη» ο Αριστοτλης προσπαθε να επιλσει τα προβλματα που τον απασχολον με βση τον κσμο που μας περιβλλει). Το βιβλο που κρατει ο Πλτων γρφει ΤΙΜΕΟ (Τμαιος) εν το βιβλο που κρατει ο Αριστοτλης γρφει ETICA (Ηθικ). Τλος ο Πλτων εμφανζεται κατ πολ μεγαλτερος απ τον Αριστοτλη. (Πργματι ταν μεγαλτερος απ τον επ εικοσαετα μαθητ του κατ 40 περπου χρνια).
Ο ακατργαστος γκος αριστερ επνω εναι η λη απ την οποα κατασκευζονται διαδοχικ τα πντε ενδιμεσα δημιουργματα. Ο κονας κτω δεξι εναι η μορφ με βση την οποα διαμορφνονται τα παραπνω δημιουργματα.
Εννοε τις ιδες. Η λξη ιδα εναι συννυμη με τη λξη «εδος» (: μορφ) στον Πλτωνα και στον Αριστοτλη.
Μπορετε να συμβουλευτετε και τα συνοδευτικ κεμενα 4 και 5.
PAGE
54
