Πολιτική Παιδεία Β’ Τάξη Γενικού Λυκείου

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

1

3.1 ΜΟΡΦΕΣ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο – Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

2

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 1/22

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

3

Το πολιτικό σύστημα οργάνωσης και άσκησης της εξουσίας (δηλαδή είναι ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας της πολιτείας, ο τρόπος διακυβέρνησης).

Πολίτευμα:

Μοναρχία, ολιγαρχία, δημοκρατία κ.λπ.

Παραδείγματα πολιτευμάτων:

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

4

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 2/22

Οικονομικό σύστημα:

• είναι οι τρόποι και τα μέσα που χρησιμοποιεί μια κοινωνία για να παράγει και να διανείμει αγαθά (τρόπος οργάνωσης της οικονομίας).

Παραδείγματα οικονομικών συστημάτων:

• δουλοκτητικό, φεουδαρχικό, καπιταλιστικό, σοσιαλιστικό, κομμουνιστικό.

• Δεν πρέπει να συγχέουμε το οικονομικό σύστημα με το πολίτευμα.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

5

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 3/22

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

6

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 4/22

• Ο Αριστοτέλης ταυτίζει τους όρους «πολιτεία» και «πολίτευμα», καθώς η μορφή της «πολιτείας» προσδιορίζεται από το περιεχόμενο, την οργάνωση και τη λειτουργία του πολιτεύματος.

• «Πολίτευμα» είναι το σώμα που ασκεί την εξουσία στην πόλη, η ύψιστη αρχή, η οποία μπορεί να είναι είτε ένα άτομο είτε λίγα είτε το σύνολο των πολιτών [...την τάξιν ταις πόλεσι την περί τας αρχάς, τίνα τρόπον νενέμηνται και τι το κύριον της πολιτείας, και τι το τέλος της εκάστης κοινωνίας εστί..].

Είδη πολιτευμάτων

Διακρίνονται ανάλογα με το πόσοι ασκούν την εξουσία και τον στόχο που εξυπηρετούν.

Διάκριση πολιτευμάτων κατά τον Αριστοτέλη.

Διακρίνει τα πολιτεύματα με βάση το ποιος και γιατί κυβερνάει.

Σκοπός διακυβέρνησης κατά τον Αριστοτέλη.

Τα πολιτεύματα που εξυπηρετούν το κοινό συμφέρον ονομάζονται ορθά, ενώ εκείνα που στοχεύουν στο συμφέρον του ενός, των λίγων ή των πολλών αποτελούν τις παρεκκλίσεις των ορθών.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

7

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 5/22

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

8

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 6/22

Η ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ

ΟΡΘΑ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ

ΕΝΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΥΡΑΝΝΙΑ

ΛΙΓΟΙ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ

ΠΟΛΛΟΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΟΧΛΟΚΡΑΤΙΑ

Όταν ανώτατο όργανο της πολιτείας είναι ένα πρόσωπο (που διακρίνεται σε αρετή, δύναμη και πλούτο), τότε το πολίτευμα καλείται βασιλεία (μοναρχία).

Η παρέκβαση της μοναρχίας είναι η τυραννία (ο μονάρχης εξουσιάζει απολυταρχικά με γνώμονα το συμφέρον του. Οι τύραννοι ανέβαιναν στην εξουσία με την βοήθεια των οπαδών τους χωρίς απαραίτητα αυτό να είναι σύμφωνο με τη βούληση της.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

9

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 7/22

Αριστοτέλης

Τυραννία

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

10

Όταν την εξουσία ασκούν οι άριστοι (ευγενείς), τότε έχουμε αριστοκρατία. Κατά τον Αριστοτέλη, οι άριστοι ορίζονται με βάση την παιδεία τους, η οποία είναι σύμφωνη με τον νόμο.

Η αριστοκρατία περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες πολιτών: τους εύπορους, τους άπορους και τους «κατ’ ἀρετὴν διαφέροντες».

Όταν υπερέχει το τελευταίο στοιχείο, τότε η αριστοκρατία πλησιάζει στην ιδανική πολιτεία και στόχος της είναι το κοινό καλό.

Παρέκβαση της αριστοκρατίας είναι η ολιγαρχία (την υπέρτατη εξουσία στο κράτος κατέχουν οι πλούσιοι οι οποίοι εξουσιάζουν με κριτήριο το ατομικό τους συμφέρον).

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

11

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 9/22

Όταν ανώτατο όργανο είναι το σύνολο των πολιτών, το πολίτευμα αποκαλείται δημοκρατία (ο λαός συμμετέχει στην εξουσία: νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική π.χ. Εκκλησία του δήμου).

Παρέκβαση της δημοκρατίας η οχλοκρατία (εξουσιάζει το πλήθος, στο όνομα των συμφερόντων των φτωχών, της ελευθερίας και της ισότητας, αλλά στην ουσία δρα χωρίς αίσθηση δικαίου).

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

12

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 10/22

• Διαμόρφωση μιας ομοιόμορφης, ισοπεδωμένης, προκατασκευασμένης προσωπικότητας των ατόμων, χωρίς δυναμική, χωρίς πρωτοβουλία και δημιουργικότητα.

• Την εξουσία την μονοπωλεί ένα κόμμα το οποίο περιορίζει τις ατομικές ελευθερίες).

• Δηλαδή επιβλήθηκαν είτε με τη βία, σωματική ή ψυχολογική, είτε με άλλους τρόπους, π.χ. προπαγάνδα, διαφήμιση).

• Ο κομμουνισμός και ο φασισμός.

Τον 20ο αιώνα εμφανίστηκαν νέες

μορφές πολιτευμάτων που

βασίστηκαν σε συγκεκριμένες

ιδεολογίες/κοσμοθεωρίες.

Λειτούργησαν ολοκληρωτικά

Ο ολοκληρωτισμός αποσκοπεί στην

επιβολή της μαζικής

κουλτούρας

Επέβαλλαν τον μονοκομματισ

μό

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

13

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 11/22

«Μία ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς».

Η σχολαστική καταγραφή μιας ημέρας από τη ζωή του κρατούμενου Σ-854 σε

στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας του σοβιετικού

καθεστώτος.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

14

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 12/22

Μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης στην Ρωσία (1917) κάποια τα κράτη διαμόρφωσαν διαφορετικό οικονομικό σύστημα από αυτό του καπιταλισμού (π.χ. ΕΣΣΔ, Κίνα, κάποιες χώρες της Ανατολική Ευρώπης, της Ασίας, της Αφρικής κ.λπ.).

Οι φορείς της εξουσίας διατείνονταν ότι βασίζονταν στην θεωρία του Κάρολου Μαρξ περί σοσιαλιστικού κράτους και έτσι, κρατικοποίησαν τα μέσα παραγωγής και υπήρχε κεντρικός σχεδιασμός στην οικονομία, εξασφάλισαν εργασία για όλους, επέκτειναν την δημόσια παιδεία και υγεία κ.λπ.

Το σύστημα όμως ήταν μονοκομματικό (το κομμουνιστικό κόμμα κατείχε και διαχειριζόταν ολόκληρη την κρατική εξουσία), πράγμα που έθετε θέματα δημοκρατίας και καταστρατήγησης ατομικών ελευθεριών, καθώς τον έλεγχο σε όλους τους τομείς, τον είχαν τα κομματικά στελέχη.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

15

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 13/22

Ακολούθησαν αντιδράσεις και εξεγέρσεις με βασικό αίτημα τον εκδημοκρατισμό σε χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Το αποτέλεσμα ήταν η κατάρρευση του κομμουνιστικού συστήματος το 1989.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

16

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 14/22

ΚΑΖΑΚΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΠΕ09 ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ 17

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 15/22

Ο φασισμός γεννήθηκε μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ιταλία από τον

Μπενίτο Μουσολίνι και εφαρμόστηκε με παραλλαγές σε διάφορες χώρες την περίοδο του

μεσοπολέμου (1919-1939).

Ο ιταλικός φασισμός, με εθνικιστικά συνθήματα ονειρευόταν ανασύσταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ο Γερμανικός ναζισμός, με τον Αδόλφο Χίτλερ, διακήρυττε την ανωτερότητα της αρείας φυλής και την αναγκαιότητα για παγκόσμια κυριαρχία…

Ο Φασισμός και ναζισμός προκειμένου να επικρατήσουν στηρίζονται πάνω σε αβάσιμες και αναληθείς θεωρίες, ή/και διαστρεβλώνουν την ιστορία και την επιστήμη.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

18

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 16/22

Τα φασιστικά καθεστώτα κατέλαβαν την εξουσία άλλοτε με την βία και

άλλοτε με εκλογές, ενώ προηγουμένως είχαν

εξαπατήσει με λαϊκισμό και προπαγάνδα το εκλογικό σώμα (π.χ. Χίτλερ, 1933)

Ο Φράνκο Μπααμόντε Ισπανός δικτάτορας,

στρατιωτικός και πολιτικός. Κυβέρνησε την Ισπανία από

το 1939 έως το 1975, έχοντας λάβει την εξουσία ύστερα από στρατιωτικό

πραξικόπημα το 1936. Ακολούθησε ο Εμφύλιος

Πόλεμος (1936-39).

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

19

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 17/22

Τα χαρακτηριστικά του φασισμού είναι:

η λατρεία του Κράτους (που ανεξάρτητα από την θέληση των ατόμων ελέγχει κάθε τομέα δραστηριότητας),

αναγνώριση μόνο του φασιστικού κόμματος που έχει και την εξουσία-

μονοκομματισμός, εθνικισμός, επεκτατισμός, μιλιταρισμός, απόλυτη πειθαρχία και υπακοή στον αρχηγό, εξόντωση των αντιφρονούντων κ.λπ.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

20

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 18/22

Το "Στάλαγκ VI C" με τον υπότιτλο "Hμερολόγιο της ομηρίας", αφηγείται την

καθημερινή ζωή των αιχμαλώτων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γερμανίας. Πέρα από την ιστορική του αξία, αυτό το μυθιστόρημα διαθέτει αρετές μοναδικές:

αμεσότητα, δύναμη, ζωντάνια στην περιγραφή των εικόνων και όλ' αυτά

δοσμένα με μια λιτότητα αφοπλιστική.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

21

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 19/22

Τα πολιτεύματα άλλοτε μεταβάλλονται και άλλοτε

ανατρέπονται.

Όσον αφορά την δημοκρατία, η μεγαλύτερη δυσκολία βρίσκεται στην

διατήρησή της, γιατί συνήθως κινδυνεύει από

τους λαϊκιστές (δημαγωγούς) και την

προπαγάνδα που κάνουν.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

22

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 20/22

Παράγοντες που ευνοούν τον λαϊκισμό και την προπαγάνδα:

Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του λαού, έλλειψη παιδείας και

κριτικής σκέψης, προσήλωση σε δόγματα, η απογοήτευση και τα

κοινωνικά προβλήματα (ανεργία, φτώχεια), η κρίση

αξιών και ιδανικών, η αδιαφορία των πολιτών, η πολιτική

απάθεια και εσωστρέφεια, ο τρόπος λειτουργίας των Μ.Μ.Ε.

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

23

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 21/22

Γεω

ργία

Κα

ζάκο

υ, Π

Ε09

Ο

ικο

νομ

ολό

γος

24

Bertolt Brecht

• «Αυτοί που είναι εναντίον της πολιτικής είναι υπέρ της πολιτικής που τους επιβάλλεται».

3.1 Μορφές πολιτευμάτων 22/22