ΑΝΑΓΚΑΙΑ Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ1

Του ΑΝΤΩΝΗ Π.ΑΡΓΥΡΟΥ2

«Το Σύνταγμα του 1975 αντιμετώπισε αποτελεσματικά το συνολικό

πρόβλημα της κρίσης των θεσμών που βασάνιζε τη χώρα. Ενταφίασε τον

εθνικό διχασμό και εδραίωσε τη Δημοκρατία. Εξασφάλισε στη χώρα ένα

ισχυρό κράτος ως εργαλείο για τη μεταρρύθμιση και την ανάπτυξη.

Περιέλαβε ευρύτατη δέσμη δικαιωμάτων που συνέβαλαν στον κοινωνικό

εκσυγχρονισμό. Διευκόλυνε την είσοδο της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή

οικογένεια», ήταν πραγματικά πρωτοποριακό Σύνταγμα για την εποχή

του3. Το Σύνταγμα λειτούργησε ικανοποιητικά και δεν δημιουργήθηκαν

αντίστοιχα ζητήματα «ανωμαλίας», όπως συνέβη σε προγενέστερα

Συντάγματα4 .

Δυστυχώς όμως, υπήρξε μη συνετή εφαρμογή του σε αρκετές

περιπτώσεις, οφειλομένη κυρίως σε εκείνους που είχαν ταχθεί να το

τηρούν. Το Σύνταγμα του 19755υπέστη, εξαιρετικά άστοχες προσπάθειες

1 Προδημοσίευση από το βιβλίο μου «ΕΝΙΣΤΑΜΑΙ» έκδοση Ι.ΣΙΔΕΡΗΣ,2015

2 Δικηγόρου ΑΠ-Αν. ΝΟΜΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ του ΕΚΠΑ

3Βλ: Παναγιώτη Πικραμμένου: «Ο Κ. Καραμανλής και το Σύνταγμα του 1975» εφημερίδα:

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 10-03-13

4 Βλ: ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ ΝΙΚΟΣ: «ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΧΘΡΟΙ ΤΟΥ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ 1800-2010» Εκδόσεις: ΠΟΛΙΣ

5Βλ: Πρακτικά της Βουλής:

1. Βουλή των Ελλήνων - Ε' Αναθεωρητική. Πρακτικά των συνεδριάσεων των

υποεπιτροπών της επί του Συντάγματος 1975 Κοινοβουλευτικής Επιτροπής, Αθήναι,

Ιούλιος 1975.

2. Βουλή των Ελλήνων - Ε' Αναθεωρητική. Επίσημα Πρακτικά της Ολομελείας της

Επιτροπής του Συντάγματος 1975, Αθήναι 1975.

Βουλή των Ελλήνων - Ε' Αναθεωρητική. Πρακτικά των συνεδριάσεων της Βουλής

επί των συζητήσεων του Συντάγματος 1975, Αθήναι, 1975.

Βουλή των Ελλήνων - Ε' Αναθεωρητική. Σύνταγμα 1975: Διάταξις κατ’ άρθρον

επισήμων σχεδίων - τροπολογιών - ψηφισθέντος τελικού κειμένου, Αθήναι, 1976.

αναθεωρήσεως του. Με την αναθεώρηση το 19866 συντελέσθηκε εν όψει

και της τότε πολιτικής συγκυρίας, η παντελής αποδυνάμωση7 των

αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας8 και επήλθε μεταβολή του

συστήματος σε «Πρωθυπουργοκεντρικό».9 Η Συνταγματική Αναθεώρηση

του 200110 που ήταν πολύ εκτεταμένη, δεν είχε τα προσδοκώμενα

αποτελέσματα. Η Συνταγματική Αναθεώρηση του 2008 από την Η’

Αναθεωρητική Βουλή11,ουδέν ουσιαστικό προσέφερε. Η τελευταία

αναθεώρηση περατώθηκε με τη δημοσίευση του από 27-5-2008 σχετικού

ψηφίσματος στο ΦΕΚ, η οποία έγινε στις 2-6-2008. Επομένως η επόμενη

αναθεώρηση θα μπορoύσε να γίνει μετά από τον Ιούνιο του

2013.Δυστυχώς παρήλθε άπρακτος αρκετός χρόνος12 και η σχετική

6 Βλ: Μάνεσης Αριστόβουλος: Η συνταγματική αναθεώρηση του 1986, Παρατηρητής,

1989.

7 Βλ: ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΦΟΥΝΤΕΔΑΚΗ: Συνταγματικό Δίκαιο ΙΙ (Πολιτικοί Θεσμοί)-

Πανεπιστημιακές παραδόσεις 2011 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΙΙ (ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ)

«Το εύρος των προεδρικών αρμοδιοτήτων αποτέλεσε το αντικείμενο της αναθεώρησης

του 1986, κατά την οποία αυτές μειώθηκαν δραστικά. Η αναθεώρηση κινήθηκε προς την

κατεύθυνση του κοινοβουλευτικού χαρακτήρα του πολιτεύματος, αίροντας ρυθμίσεις

που ενίσχυαν υπερβολικά τον πολιτευματικό ρόλο του αρχηγού του κράτους, χωρίς όμως

να επιτύχει την ενδυνάμωση του Κοινοβουλίου. Προκάλεσε, έτσι, την υπερβάλλουσα

ενίσχυση του πρωθυπουργοκεντρικού στοιχείου του πολιτεύματος, ανατρέποντας κάθε

είδους αντίβαρο στην πολιτική εξουσία του Πρωθυπουργού.»

8 Βλ: Σπυρόπουλος Φίλιππος: Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ως ‘ρυθμιστής του

πολιτεύματος’, Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1990.

9 Βλ: Γ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΥ «Από τη Γ' στη Δ' Ελληνική Δημοκρατία» σε Έντυπη Έκδοση

Ελευθεροτυπία, Σάββατο 9 /2/2013

10 Στο Συνταγματικό Δίκαιο του καθηγητή Φ. Σπυρόπουλου (εκδ. Αντ. Σακκουλα, 2006)

σελ. 348 αναφέρεται ότι: «Στην Αναθεώρηση του 2001 δεν τέθηκε ζήτημα ενίσχυσης των

αρμοδιοτήτων του Προέδρου. Σιωπηρώς έγινε δεκτός ο περιορισμός τους το 1986»

11 Βλ: Προκόπη Παυλόπουλου: Το βιβλίο : Αναθεώρηση του Συντάγματος - Υπό το

πρίσμα της κοινοβουλευτικής εμπειρίας. Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (2010),του ιδίου

:Το δημόσιο δίκαιο στον αστερισμό της οικονομικής κρίσης, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη

(2013)

12 Η πρόταση της ΝΔ ανακοινώθηκε για πρώτη φορά στον Απρίλιο 2004 βλ:

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 28.04.201»Οι 31 θέσεις της ΝΔ για την συνταγματική

αναθεώρηση» Η πρόταση υπεβλήθη στην Βουλή τον Δεκέμβριο 2014. Συγκροτήθηκε σε

σώμα η Επιτροπή για την αναθεώρηση του Συντάγματος στις 22 Δεκεμβρίου 2014.-

ευκαιρία μάλλον χάθηκε13, εν όψει και της εκλογής14 του ΠτΔ, παρά το

γεγονός ότι έχει υποβληθεί καθυστερημένα η σχετική πρόταση15, από

πενήντα και πλέον βουλευτές κατ’ άρθρο 110 Σ. Η Βουλή των Ελλήνων

ψηφίζει, ως διακριτό αυτοτελές πολιτειακό όργανο, την αναθεώρηση του

Συντάγματος. Η διαδικασία της αναθεώρησης εκτείνεται σε δύο

συνεχόμενες περιόδους (άρα σε δύο συνεχόμενες Βουλές) και

περιγράφεται αναλυτικά στο άρθρο 11016 του Συντάγματος και στο άρθρο

119 του Κανονισμού της Βουλής.

13 Βλ Άρθρο του: Αντώνη Π. Αργυρού «Η αναθεώρηση του Συντάγματος. Θα χαθεί κι

αυτή η ιστορική ευκαιρία;» Γνώμες" του NEWS 247, Οκτώβριος 18 2014, http://news247.gr/

14 Βλ Άρθρο του Χαράλαμπου Ανθόπουλου στο «Εθνος», 1-10-2014 « Η αναθεώρηση του

Συντάγματος» οπου αναφέρει: «..«Η αναθεωρητική πρωτοβουλία,την οποία έχει

προαναγγείλει ο πρωθυπουργός δύο-τρεις φορές έως σήμερα, μπορεί τελικά να μείνει

στο επίπεδο των προθέσεων και διακηρύξεων..»

15 Bλ:πρόταση από Δεκ 2014 των Βουλευτών της Νέας Δημοκρατίας για την αναθεώρηση

διατάξεων του Συντάγματος, σύμφωνα με τα άρθρα 110 του Συντάγματος και 119 του

Κανονισμού της Βουλής

16 'Άρθρο 110: (Αναθεώρηση του Συντάγματος)

1. Oι διατάξεις του Συντάγματος υπόκεινται σε αναθεώρηση, εκτός από εκείνες που

καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος, ως Προεδρευόμενης Kοινοβουλευτικής

Δημοκρατίας, καθώς και από τις διατάξεις των άρθρων 2 παράγραφος 1, 4 παράγραφοι 1, 4

και 7, 5 παράγραφοι 1 και 3, 13 παράγραφος 1 και 26.

2. H ανάγκη της αναθεώρησης του Συντάγματος διαπιστώνεται με απόφαση της Bουλής

που λαμβάνεται, ύστερα από πρόταση πενήντα τουλάχιστον βουλευτών, με πλειοψηφία

των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των μελών της σε δύο ψηφοφορίες που απέχουν

μεταξύ τους έναν τουλάχιστον μήνα. Mε την απόφαση αυτή καθορίζονται ειδικά οι

διατάξεις που πρέπει να αναθεωρηθούν.

3. Aφού η αναθεώρηση αποφασιστεί από τη Bουλή, η επόμενη Bουλή, κατά την πρώτη

σύνοδό της, αποφασίζει με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των μελών της

σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις.

4. Aν η πρόταση για αναθεώρηση του Συντάγματος έλαβε την πλειοψηφία του όλου

αριθμού των βουλευτών, όχι όμως και την πλειοψηφία των τριών πέμπτων, σύμφωνα με

την παράγραφο 2, η επόμενη Bουλή κατά την πρώτη σύνοδό της μπορεί να αποφασίσει

σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις με την πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου

αριθμού των μελών της.

Η σημερινή πολυεπίπεδη εθνική κρίση είναι αδιάψευστος μάρτυρας της

αποτυχίας. Βέβαια η κρίση δεν είναι προϊόν των ατελειών του

Συντάγματος κάθε άλλο μάλιστα ,οφείλεται στην μη τήρηση των

συνταγματικών διατάξεων και των κειμένων νόμων17. Ο Τόπος χρειάζεται

ένα Σύνταγμα αντάξιο της Ιστορίας του και χρήσιμο για τη αντιμετώπιση

των δυσκολιών των καιρών18 ,αλλά πριν απ’ όλα χρειάζεται απ’ όλους και

κυρίως από εκείνους που ορκίσθηκαν πίστη στο Σύνταγμα, πιστή και

απαρέγκλιτη τήρηση των εκάστοτε Συνταγματικών διατάξεων και των

νόμων του Κράτους19 .

Ο τόπος πλέον χρειάζεται οπωσδήποτε «ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ».

Όπως έχει διατυπώσει με τρόπο κλασσικό ο Montesquieu20 , «το καλύτερο

πολίτευμα είναι εκείνο στο οποίο υπάρχουν θεσμικά όρια στην

υπερβολική συγκέντρωση της εξουσίας, και τα καλύτερα όρια είναι όταν

τα πράγματα έχουν έτσι διευθετηθεί «ώστε η (μία) εξουσία να αναχαιτίζει

την (άλλη) εξουσία». Χαρακτηριστικά του νέου συντάγματος πρέπει να

είναι η αμοιβαία λογοδοσία των εξουσιών και η αξιοκρατία και η

διαφάνεια λειτουργίας του πολιτεύματος. Κανείς απολύτως δεν μπορεί

και δεν πρέπει να είναι υπεράνω του νόμου και κανείς δεν θα μπορεί να

μένει ατιμώρητος, όπως συμβαίνει δυστυχώς σήμερα, σε πάμπολλες

περιπτώσεις. «υβριν χρη σβεννύναι μάλλον η πυρκαϊήν.» είπε ο

Ηράκλειτος.

5. Kάθε ψηφιζόμενη αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος δημοσιεύεται στην

Eφημερίδα της Kυβερνήσεως μέσα σε δέκα ημέρες αφότου επιψηφιστεί από τη Bουλή και

τίθεται σε ισχύ με ειδικό ψήφισμά της.

6. Δεν επιτρέπεται αναθεώρηση του Συντάγματος πριν περάσει πενταετία από την

περάτωση της προηγούμενης.

17 Βλ: Ν.Αλιβιζατος: « Το Σύνταγμα και οι εχθροί του στη νεοελληνική ιστορία 1800-

2010, Πόλις (2011)»

18 Βλ όμως και την άποψη του Δημήτρη Μπελαντή «Συνταγματική αναθεώρηση, αλλαγές

στη δομή του πολιτεύματος και άλλα δαιμόνια» http://ekdohi.gr/ 20 Δεκεμβρίου 2014 ·

19 Βλ: Ν.Αλιβιζατος «Ποια δημοκρατία για την Ελλάδα μετά την κρίση;,» Πόλις(2013)

20 Βλ: σε άρθρο Αντώνη Μακρυδημήτρη: ΒΗΜΑ 04/02/2001«Οι αρμοδιότητες του

Προέδρου» «Το καλύτερο πολίτευμα είναι εκείνο στο οποίο υπάρχουν θεσμικά όρια στην

υπερβολική συγκέντρωση της εξουσίας»

Σε κάθε περίπτωση η Αναθεώρηση που χρόνια ετοιμάζεται, πρέπει να

γίνει21 για την θεραπεία των σοβαρών προβλημάτων που έχουν ανακύψει

και έχουν οδηγήσει στην τρομακτική κρίση που όλοι βιώνουμε και σε

καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να οδηγήσει στην επιβεβαίωση ή

καθιέρωση δυσμενών ρυθμίσεων που αφορούν την παρούσα κρίση και

λειτουργούν22μέσα στο πλαίσιο των εξαιρετικών συνθηκών που διέρχεται

ο τόπος και πρέπει να έχει αποκλειστικό σκοπό την διεύρυνση και όχι την

συρρίκνωση ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Η Αναθεώρηση δεν

επιτρέπεται, ούτε μπορεί να γίνει, για να οδηγηθούμε τελικά σε θεσμική

οπισθοδρόμιση ή και «εκτροπή» του νομικού μας πολιτισμού.

Η δημοσιονομική κρίση, αλλά και σοβούσα κοινωνική αναταραχή και

ανωμαλία, απεκάλυψε πλήρως την επιτακτική ανάγκη, για την

αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος μέσω μιας νέας ουσιαστικής και

δραστικής συνταγματικής Αναθεωρήσεως. Υπάρχει, ωστόσο, και όχι

επικρατούσα, η άποψη, ότι χρειάζεται κάτι πιο δραστικό της

Αναθεωρήσεως του Συντάγματος, όπως η διαδικασία θέσπισης νέου

Συντάγματος κι αυτό «θα μπορεί να εξασφαλιστεί» με την άμεση

νομιμοποίησή του μέσω της συστηματικής συμμετοχής του λαού στην

κατάρτισή του. Στην από Δεκεμβρίου 2014 πρόταση Αναθεωρήσεως των

βουλευτών της ΝΔ προτείνεται η αναθεώρηση των ακολούθων διατάξεων

του Συντάγματος: των άρθρων 2 (προσθήκη παρ. 3), 14 παρ. 9, 16 παρ. 1, 2,

5, 6, 7, 8 και προσθήκη νέων παρ. 9 και 11, 17 παρ. 1 και προσθήκη νέας

παρ. 8, 23 παρ. 1, 24 παρ. 1 και 2 (συμπεριλαμβανομένης της υπ’ αυτήν

ερμηνευτικής δήλωσης), 29 παρ. 1 και 2, 30 παρ. 1, εδ. β΄,32 παρ. 1, 3, 4 και

5, 35 παρ. 2 και 3, 37 παρ. 1, 2 και 4, 39, 41 παρ. 2 και 5, 42 παρ. 1, 44 παρ. 2

και 3, 49 παρ. 2 και 3, 51 παρ. 1, 53 παρ. 1 και 2, 54 παρ. 1 και 3, 56 παρ. 1, εδ.

α΄, 58, 60 παρ. 2, 62, 63, 68 παρ. 2 και 3, 70 παρ. 6, 73 παρ. 3 και 4, 74 παρ. 1, 2

και 6, 75, 78 (προσθήκη παρ. 6 και 7), 79 (προσθήκη παρ. 9), 81 παρ. 1, 3

και 4, 86, 87 παρ. 3, 88 παρ. 2, εδ. γ΄, δ΄και ε΄, 90 παρ. 5, 95 (προσθήκη

21Βλ: Νίκος Σαρρής« Η επικείμενη αναθεώρηση του συντάγματος ως συμβολή στην

αντιμετώπιση της κρίσης εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα »

http://www.seedcenter.gr/

22 Βλ: και Αντώνη Π. Αργυρού «ΤΑ «ΠΡΟΝΟΜΙΑ» ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ» ΔΙΚΑΙΟ

ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ» ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ», σε ειδικό τεύχος ΝΟΒ 60,2012

παραγράφου), 96 παρ. 5, εδ. α΄, 98 παρ. 1, εδ. β΄, 100, 101 (προσθήκη παρ. 4),

101Α παρ. 2, 102 παρ. 1, 106 παρ. 1, 2 (και προσθήκη νέας παραγράφου),

112 παρ. 1, 113, εδ. α΄, 115 παρ. 1, 117 παρ. 3 και 4, και 118 παρ. 3 και 5, γ.

Πρόταση έχει θετικά και απολύτως αρνητικά στοιχεία

Σε κάθε περίπτωση η Αναθεώρηση του Συντάγματος πρέπει να έχει κατά

την γνώμη μας, τα εξής ενδεικτικά χαρακτηριστικά:

Ι.-Αναθεωρητική ή Συντακτική Βουλή; Αυτό το ερώτημα τίθεται πλέον με

τον πιο επιτακτικό τρόπο στον δημόσιο διάλογο.

Σύμφωνα με το άρθρο 32§1 του Ελληνικού Συντάγματος η εκλογή του

Προέδρου της Δημοκρατίας23 γίνεται από τη Βουλή. Η απευθείας εκλογή

του Προέδρου από το λαό (άμεση εκλογή) προϋποθέτει συνταγματική

αναθεώρηση. Σύμφωνα όμως με το άρθρο 110§1 του Συντάγματος, «Οι

διατάξεις του Συντάγματος υπόκεινται σε αναθεώρηση, εκτός από

εκείνες που καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος, ως

Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας».

Συνεπώς η άμεση24 εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από το λαό25

έχουμε την γνώμη ότι μεταβάλλει το πολίτευμα από Προεδρευόμενη σε

Προεδρική Δημοκρατία και προς τούτο απαιτεί Συντακτική και όχι

Αναθεωρητική Βουλή26. Η άμεση εκλογή Προέδρου από το λαό δεν

φαίνεται εφικτή, αφού όπως έγκυροι νομικοί27 υποστηρίζουν, αυτό δεν

23Βλ: Διονύσιος Αναγνώστου: «Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ο θεσμός κατά το

Σύνταγμα του» 1975,Αθήνα: Ι. Σιδέρης, 2004

24 Βλ: Μανωλκίδης, Σωτήρης, “Η αναθεώρηση της διαδικασίας της εκλογής του Προέδρου

της Δημοκρατίας. Η συνταγματική υποδοχή της δυνατότητας άμεσης εκλογής του ΠτΔ

ως πρόβλημα καθορισμού των ορίων του αναθεωρητικού διαβήματος”, Νομικό Βήμα,

2001, σ. 144-151

25 Ευκταία είναι η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας να γίνεται απ’ ευθείας από τον

λαό και πλέον αυτός να έχει αυξημένες αρμοδιότητες, που δεν αποκλείεται να

παραπέμπουν στο Σύνταγμα του 1974.

26 Βλ:Γ. Κατρούγκαλος: «Χρειαζόμαστε νέο Σύνταγμα με τη συμμετοχή του λαού, όχι

αναθεώρηση» όπου αναφέρει «..θα πρέπει να θέσει στο λαό με δημοψήφισμα το ζήτημα

αν θέλει νέο Σύνταγμα και η νέα διαδικασία να ξεκινήσει από τα κάτω όπως στην

Ισλανδία, ένα Σύνταγμα με την πρωτοβουλία των πολιτών»(4.9.2014).

27 Στα Πρακτικά της Ολομέλειας της Βουλής της 5.5.1998 σελ. 7777 επ, ο καθηγητής

Προκόπης Παυλόπουλος θεωρεί ότι η άμεση εκλογή του ΠτΔ δεν είναι οι περιορισμοί του

είναι δυνατόν, ενώ υπάρχει και η άποψη ότι θα οδηγούσε σε

Συνταγματική εκτροπή28.

Σε κάθε περίπτωση όμως, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα μπορούμε να

πορευθούμε σε Συνταγματική Αναθεώρηση.

ΙΙ.-Αποτελεί προϋπόθεση της αναθεωρητικής λειτουργίας, η

ενδυνάμωση29 των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως

αυτές ίσχυαν υπό το αρχικό Σύνταγμα του 1975 (άρθρο 35: Αρμοδιότητες

που δεν έχρηζαν υπουργικής υπογραφής, άρθρα 38 παρ. 3, 39 παρ. 1:

Σύγκληση του Υπουργικού Συμβουλίου και του Συμβουλίου της

Δημοκρατίας υπό τη προεδρία του, άρθρο 42: Κύρωση των νόμων, άρθρο:

48 Κήρυξη της χώρας σε κατάσταση πολιορκίας, άρθρο 37: διορισμός

Πρωθυπουργού, άρθρο 38: παύση της Κυβερνήσεως), με σκοπό την

δημιουργία ισορροπίας μεταξύ των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της

Δημοκρατίας και των εκλεγμένων Κυβερνήσεων.

Εφικτό θα ήταν να «επανέλθουν» οι αρμοδιότητες που διέθετε ο Πρόεδρος

της Δημοκρατίας πριν από την αναθεώρηση του 1985.

Οι αρμοδιότητες αυτές (προ του 1985) του ΠτΔ ήταν σαφείς,

συγκεκριμένες και διατηρούσαν ένα καθεστώς ισορροπίας στη

συνύπαρξή του με τις εκλεγμένες κυβερνήσεις.

ΙΙΙ.-Αξίζει όμως να θεραπευθεί το τεράστιο ζήτημα που δημιουργεί η

διάταξη του άρθρου 32 Σ που επιτάσσει βουλευτικές εκλογές, αν στην

εκλογή του ΠτΔ δεν επιτευχθεί αριθμητική πολιτική συναίνεση στη

Βουλή. Προτείνεται να διεξάγονται τρείς ψηφοφορίες και στην Τρίτη να

εκλέγεται Πρόεδρος με 151 ψήφους

άρθρου 110 Σ αλλά το γεγονός ότι ο ΠτΔ δεν έχει τόσες αρμοδιότητες που να

δικαιολογούν την άμεση εκλογή του, βλ: σε υποσημ. 1 του Μανωλκίδη, Σωτήρη, ο.π.

28 Η μορφή του πολιτεύματος που θεσπίζει το ισχύον Σύνταγμα είναι αυτή της

Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Το ζήτημα του αιρετού ή μη

αρχηγού του κράτους ρυθμίστηκε οριστικά μετά την κατάρρευση της δικτατορίας

(24.7.1974), με το δημοψήφισμα της 8.12.1974, και αποτυπώθηκε στο άρθρο 1 παρ.1 Σ.

29 Στο Συνταγματικό Δίκαιο του καθηγητή Φ. Σπυρόπουλου (εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 2006)

σελ. 348 αναφέρεται ότι: «Στην Αναθεώρηση του 2001 δεν τέθηκε ζήτημα ενίσχυσης των

αρμοδιοτήτων του Προέδρου. Σιωπηρώς έγινε δεκτός ο περιορισμός τους το 1986»

Το ζήτημα της αλλαγής του τρόπου εκλογής του Προέδρου της

Δημοκρατίας απασχόλησε τόσο τη Ζ' Αναθεωρητική Βουλή του 1996, η

οποία διαπίστωσε την ανάγκη αναθεώρησης του άρθρου 32 Σ όσο και την

Η' Αναθεωρητική Βουλή του 2000, στην οποία δεν επιτεύχθηκε τελικά η

απαιτούμενη πλειοψηφία των 180 ψήφων για την αναθεώρηση του.

IV.-Ο ΠτΔ να εκλέγεται για μια μόνο θητεία έξι ετών, χωρίς δικαίωμα

επανεκλογής.

2.-Την απόλυτη καθιέρωση της Δικαστικής Ανεξαρτησίας30, με την

επιλογή της Ηγεσίας της Δικαιοσύνης31 από τις Ολομέλειες των

Ανωτάτων Δικαστηρίων, τροποποιουμένου σχετικά του άρθρου 90 παρ 5

Σ.

Η Συνταγματική αναθεώρηση του 2001 προσέθεσε σημαντικά και

ενδιαφέροντα στο τομέα της υπερασπίσεως των ατομικών δικαιωμάτων,

χωρίς όμως να βελτιώσει τα προβλήματα απονομής της δικαιοσύνης32 και

επιλογής της Ηγεσίας της, πλην της θεσπίσεως τετραετούς θητείας για

τους Προέδρους των Ανωτάτων Δικαστηρίων. Σήμερα η κοινωνία

πιστεύει, ότι το σημερινό σύστημα επιλογής33 της Ηγεσίας της

Δικαιοσύνης είναι διαβλητό, υπάρχει δε όχι για εξυπηρετεί στο σύνολο

του την Δικαστική Ανεξαρτησία, αλλά για να εξυπηρετεί εκάστοτε άλλες

προθέσεις της πολιτικής. Η αποτυχία της καθυπόταξης της Ηγεσίας της

Δικαιοσύνης στα κελεύσματα της πολιτικής, επιβεβαιώνει την ανάγκη της

μελέτης προσαρμογής του συστήματος με στόχο την διεύρυνση της

Ανεξαρτησίας . Όμως θα ήταν απολύτως άδικο και αναληθές να μην

30Ο Πρόεδρος του ΣτΕ Κ. Μενουδάκος προτείνει: «Γίνεται μεγάλη συζήτηση για το ποιος

επιλέγει τον πρόεδρο και τους αντιπροέδρους των ανώτατων δικαστηρίων. Νομίζω ότι

αυτή είναι λάθος συζήτηση, διότι πραγματικά δεν μπορεί να βρεθεί ο ιδανικός τρόπος

και το ιδανικό εκλεκτορικό σώμα, το οποίο δεν θα είχε κάποιες αδυναμίες. Αυτό που

πρέπει να γίνει -και είναι το τέταρτο σημείο που προτείνω-, είναι να καταργηθεί ο

βαθμός του προέδρου». πηγή: www.enet.gr 12 Φεβ 2013.

31 Βλ: Γ. Κουμάντος: «Δικαιοσύνη: Ο μύθος και πραγματικότητα», Γ. Κουμάντος, Στόχος:

η δημοκρατία, Αθήναι 1975, 152επ.

32 βλ: Κ. Μποτόπουλος, Τα Νέα, 22.7.09.

33 Βλ: Αντώνης Π. Αργυρός: «Η Δικαιοσύνη σε δοκιμασία »Ελληνική Δικαιοσύνη, τόμος

48ος, τεύχος 2ο 2007.

καταθέσουμε την άποψη ότι, η μετά το 1974 οι Ηγεσίες της Δικαιοσύνης,

στάθηκαν στο ύψος τους και απείχαν από επηρεασμούς από την

Πολιτική Εξουσία και οι αντίθετες περιπτώσεις και ελάχιστες υπήρξαν

,αλλά κυρίως κατέστησαν γρήγορα δακτυλοδεικτούμενες. Έτσι και εδώ οι

φορείς της Εξουσίας είναι εκείνοι που προσδίδουν με την συμπεριφορά

τους το κύρος του υψηλού αξιώματος. Η Ανεξαρτησία του Δικαστή είναι

το θεμέλιο του Κράτους Δικαίου, είναι τρόπος ζωής και δευτερόντως

κανόνας. Η ανεξαρτησία και η αμεροληψία των Δικαστών αποτελούν

αδιαπραγμάτευτες και απαράγραπτες βασικές προϋποθέσεις του τρόπου

λειτουργίας της Δικαιοσύνης34.

Σε κάθε περίπτωση η Συνταγματική Αναθεώρηση θα μπορούσε να δώσει

πολλά περισσότερα και μάλιστα στον κρίσιμο τομέα της απονομής της

δικαιοσύνης, θα μπορούσε να ανακόψει την «επέμβαση» της Πολιτικής

εξουσίας στα ζητήματα εσωτερικής οργάνωσης της Δικαιοσύνης (όπως

στην επιλογή από το Υπουργικό Συμβούλιο της Ηγεσίας της) που έχει σαν

συνέπεια την άμεση σχέση με την δικαστική ανεξαρτησία. Η Ελληνική

Βουλή στην Αναθεωρητική Λειτουργία της κατά την τελευταία

Συνταγματική αναθεώρηση, δεν θέλησε ν’ ακούσει την σώφρονα πρόταση

του Συμβουλίου της Επικρατείας για τον τρόπο επιλογής της Ηγεσίας της

Δικαιοσύνης, όπως η πρόταση αυτή διατυπώνεται στη Απόφαση της

Ολομέλειας 6/2000, ούτε έκανε τον κόπο να λάβει υπ’ όψη της την

εισήγηση της Επιτροπής του ΣτΕ για τη Αναθεώρηση με αριθμό 3/2000

Απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ (βλ και την 14/1998 Διοικητική

Ολομέλεια του Αρείου Πάγου ). Αν επιθυμούν οι εκάστοτε κυβερνώντες

να καταστήσουν την δικαιοσύνη πραγματικά Ανεξάρτητη τότε πρέπει να

αποφασίσουν να αφήσουν την επιλογή της Ηγεσίας της στην ίδια και στο

μοναδικό και αλάνθαστο κριτήριο επιλογής την Αρχαιότητα. Όλοι πλέον

εισηγούνται τροποποίηση της διαδικασίας επιλογής της ηγεσίας της

Δικαιοσύνης του άρθρου 90 Σ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο τρόπος που

σήμερα εφαρμόζεται, δηλαδή η επιλογή να γίνεται από το Υπουργικό

Συμβούλιο, με την παρεμβολή της διαδικασίας της Βουλής, έχει πολλές

φορές επικριθεί λόγω επιλογών, που έγιναν με καθαρά πολιτικά κριτήρια

ή κατά βάναυση παραβίαση της ιεραρχίας, στο απώτερο παρελθόν. Για

τον εξορθολογισμό αυτής της διαδικασίας προτείνεται: 1) Η επιλογή

34 Βλ: Μιχάλης Ντόστας - Πρωτοδίκης «Η επικείμενη Αναθεώρηση του Συντάγματος και

η Δικαιοσύνη» (δημοσίευση στο http://www.ethemis.gr/)

Αντιπροέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων να γίνεται από την

Ολομέλεια του οικείου δικαστηρίου, όμως να περιορίζεται μεταξύ των

αρχαιότερων δικαστών του οικείου δικαστηρίου. Ακολούθως δε ο

Πρόεδρος προτείνεται να επιλέγεται από την ολομέλεια του οικείου

δικαστηρίου, μεταξύ των τριών αρχαιοτέρων Αντιπροέδρων του

δικαστηρίου αυτού. Το αυτό κατ’ αναλογίαν θα πρέπει να ισχύσει και για

τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Ερώτημα τίθεται αν θα πρέπει να

θεσπισθεί θητεία και για τους Αντιπροέδρους των Ανωτάτων

Δικαστηρίων. Ήδη με συνταγματική διάταξη ορίζεται ότι η θητεία του

Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του

Ελεγκτικού Συνεδρίου, καθώς και του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και

των Γενικών Επιτρόπων των Διοικητικών Δικαστηρίων και του

Ελεγκτικού Συνεδρίου δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη των τεσσάρων

ετών, ακόμη και αν ο δικαστικός λειτουργός, που κατέχει τη θέση, δεν

καταλαμβάνεται από το όριο ηλικίας. 2) Να προκριθεί ως λύση η επιλογή

της Ηγεσίας να γίνεται τελικά μετά από πρόταση της οικείας Ολομέλειας

μεταξύ των αρχαιότερων δικαστών του οικείου δικαστηρίου σε διπλάσιο

αριθμό των κενουμένων θέσεων, τότε την επιλογή να κάνει ο Πρόεδρος

της Δημοκρατίας.

3.- Η αναβίβαση του ΑΕΔ35,σε «Συνταγματικό» Δικαστήριο που θα επιλύει

τελικώς τα πάσης φύσεως συνταγματικά ζητήματα, με την χορήγηση

δικαιώματος ατομικής προσφυγής από οποιονδήποτε πολίτη και την

καθιέρωση προληπτικού ελέγχου συνταγματικότητος των νόμων και των

κανονιστικών πράξεων από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Προτείνεται

βέβαια να διατηρήσουν όλα τα δικαστήρια (όλων των βαθμίδων και

δικαιοδοσιών) το συγκεκριμένο έλεγχο της συνταγματικότητας των

νόμων με ειδικότερες ρυθμίσεις και επιβάλλεται ο αυστηρός προληπτικός

δικαστικός έλεγχος των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου. Όλες

χωρίς καμιά εξαίρεση οι πράξεις των άλλων λειτουργιών (Εκτελεστικής

και νομοθετικής και πλέον και των interna corporis (εσωτερικά ζητήματα)

35 Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, το οποίο θεσμοθετείται με βάση το άρθρο 100 του

Συντάγματος, έχει αρμοδιότητες εκλογοδικείου (έκπτωση βουλευτών λόγω κωλύματος ή

ασυμβιβάστου, έλεγχος δημοψηφίσματος) και αρμοδιότητα να επιλύει τη σύγκρουση

απόψεων ανώτατων δικαστηρίων σχετικά με την έννοια ή τη συμφωνία με το Σύνταγμα

διατάξεων τυπικού νόμου.

της Βουλής) προτείνεται να ελέγχονται από τα δικαστήρια (βλ τις 18/1871

και 23/1897 αποφάσεις του ΑΠ) κατά το άρθρο 93 παρ. 4Σ36.

Η άποψη της διατήρησης του υπάρχοντος συστήματος του διάχυτου

ελέγχου37 έχει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως, είπε ο Σύμβουλος του

ΣτΕ Ν. Ρόζος: «η αφηρημένη και «εν κενώ» ερμηνεία του Συντάγματος

από το Συνταγματικό Δικα-στήριο27 έχει το μέγιστο μειονέκτημα ότι το

τυχόν σφάλμα δεν διορθώνεται, ενώ με το σύστημα του διάχυτου ελέγχου

δίνονται πολλοί ερμηνευτικοί χρωματισμοί στους νόμους και το

Σύνταγμα, ανάλογα με την εξέλιξη των συνθηκών και των ηθών, της

ζωής δηλαδή, και το πλήθος των περιπτώσεων. Τέλος, είναι οποτεδήποτε

δυνατή η διόρθωση της εσφαλμένης κρίσεως. Δεν πρέπει επίσης να

παροράται το ότι με την ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου38 θα

επιβραδυνθεί κατά πολύ η απονομή της δικαιοσύνης και θα μειωθεί η

εφαρμογή του Συνταγματικού Δικαίου. Ειδικότερα, η προβολή λόγου περί

αντισυνταγματικότητας θα είναι προνόμιο μόνον εκείνων που θα έχουν

την οικονομική δυνατότητα να διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα η

δίκη. Συνεπώς θα προτιμάται η προβολή λόγων περί αντιθέσεως στο

κοινοτικό δίκαιο και στην Ε.Σ.Δ.Α. Για όλους αυτούς τους λόγους, η ίδρυση

Συνταγματικού Δικαίου στην Ελλάδα, πέραν του ότι είναι αντίθετη στη

συνταγματική μας παράδοση και του ότι γεννά πολύ περισσότερα

προβλήματα απ ’ όσα επιλύει, είναι ύποπτη, ανεξήγητη και

αποκρουστέα.»39 Άλλωστε όπως είπε και ο Αντιπροέδρος του ΑΠ ε.τ. κ.

Κυριτσάκης: « Ο “διάχυτος” δικαστικός έλεγχος, όπως ισχύει σήμερα

(άρθρ. 93 παρ. 4 και 101 παρ.ΐε Συντάγματος), επιβάλλεται και, πρέπει, να

διατηρηθεί, αφού αυτό αποτελεί, ιστορικό και ουσιαστικώς ορθό 36 Βλ: Νικολάου Κλαμαρή «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και οι Συνταγματικές Αναθεωρήσεις

από χθές στο σήμερα» «"Δικαστική Ανεξαρτησία και έλεγχος της συνταγματικότητας

(1911-2006)Ανάτυπο ημερίδας 27.11.2006.

37Με τον ν. 3900/2010 νομίζω επιτυγχάνεται περιορισμός του διάχυτου ελέγχου βλ:

ΤΑΣΟΣ Γ ΠΡΟΥΣΑΝΙΔΗΣ: Ο Νόμος 3900/2010, Οι θεσμικές αλλαγές στη Δικονομία του

Συμβουλίου της Επικρατείας. Δημοσιευμένο στην ΕΔΔΔ 2011, σελ. 898 επ.

38 Βλ: Γεώργιος Γεραπετρίτης «Συνταγματικό Δικαστήριο στην Ελλάδα: Μία όψιμη

εμφύτευση» (2006) Εφαρμογές Δημοσίου Δικαίου 53.

39 Βλ: Νίκος Ρόζος, Σύμβουλος Επικρατείας, Δ.Ν. σε Περιοδικό Δίκη Έτος [2006] -Ιούλιος -

Αύγουστος 2006 «Η ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου με την προσεχή αναθεώρηση

του Συντάγματος».

επίτευγμα της δημοκρατίας και ειδικότερη έκφραση και εφαρμογή της

ιεραρχίας των κανόνων του δικαίου, ουσιαστικό στοιχείο της λειτουργικής

ανεξαρτησίας των δικαστών και εν τέλει θεμελιώδη εγγύηση του κράτους

δικαίου. Όπως έχει αποκρυσταλλωθεί στη συνείδηση των νομικών και

όσων από τους πολίτες έχουν γνώση του θέματος, ο διάχυτος έλεγχος

αποτελεί το στολίδι της νομολογίας και της ελληνικής έννομης τάξης και

συναρτάται απόλυτα με το δεδικασμένο.»40

Αξίζει να σημειωθεί, βέβαια, ότι ο Αντώνης Μανιτάκης41 έχει πει: «Δεν

βλέπω, κατά συνέπεια, άλλη αιτιολογία για την ίδρυση Συνταγματικού

Δικαστηρίου εκτός από μία, που δεν ομολογείται τον έλεγχο της

δικαστικής εξουσίας από την πολιτική με την ουσιαστική στέρηση του

δικαστή και κάθε δικαστή της εξουσίας που έχει, πάνω από έναν αιώνα,

να ελέγχει τη συνταγματικότητα των νόμων.»

4.-Εκλογή λαϊκών δικαστών42: Στα Ανώτατα Δικαστήρια να επιλέγονται

(εκτός επετηρίδος) από τις Ολομέλειες τους κατά το 1/10 Δικαστές με ή

χωρίς θητεία, που δεν προέρχονται όμως από το Δικαστικό Σώμα,

διαθέτουν επαρκή νομική παιδεία και θα μεταφέρουν το λαϊκό αίσθημα

στο δικαστήριο (όπως συμβαίνει με το ΑΕΔ στο οποίο συμμετέχουν

σήμερα καθηγητές Πανεπιστημίου).

40 Βλ: Δημήτριος Κυριτσάκης: Αναθεώρηση του Συντάγματος,ΝΟΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

Ε.ΝΟ.Β.Ε. - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΚΚΟΥΛΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕ-ΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006 - ΤΕΥΧΟΣ 40

41Βλ: «Η δικαστική εξουσία υπό «δικαστική αντίληψη»; ΤΟ ΒΗΜΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 2

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Γερμανικό σύστημα απονομής της Δικαιοσύνης προβλέπει

την ύπαρξη «λαϊκών δικαστών» π.χ.: Τα πρωτοβάθμια δικαστήρια εργατικών διαφορών

(ως δικαστήρια των Lander). Οι υποθέσεις εκδικάζονται σε τμήματα από έναν

επαγγελματία δικαστή και δύο λαϊκούς δικαστές, εκ των οποίων ένας εκπροσωπεί τον

εργαζόμενο και ένας τον εργοδότη. Τα εφετεία εργατικών διαφορών (επίσης δικαστήρια

των Lander) αποφασίζουν επί προσφυγών κατά αποφάσεων των πρωτοβάθμιων δικα-

στηρίων εργατικών διαφορών. Και στην περίπτωση αυτή, τα τμήματα αποτελούνται από

έναν επαγγελματία και δύο λαϊκούς δικαστές. Τα διοικητικά δικαστήρια αποτελούνται

από τρεις επαγγελματίες δικαστές και δύο λαϊκούς δικαστές.5/06/2006.

42 Μέσα στα πλαίσια αυτά θα μπορούσε να καταργηθεί η Στρατιωτική Δικαιοσύνη και οι

στρατιωτικοί δικαστές να ενταχθούν, με διάταξη του Συντάγματος στους Δικαστές της

Πολιτικής- Ποινικής Δικαιοσύνης, τα δε αδικήματα των στρατιωτικών να υπαχθούν στα

κοινά δικαστήρια.

5. Η άμεση κατάργηση του δικαστηρίου του άρθρου 86 Σ του λεγομένου

«Μισθοδικείου». Οι μισθοί των δικαστών καθορίζονται παγίως σε

αντιστοιχία προς τους μισθούς των λοιπών λειτουργών του Κράτους,

χωρίς εξαιρέσεις και ειδικές ρυθμίσεις. Τα κοινά δικαστήρια ελέγχουν τις

σχετικές ρυθμίσεις.

6.-Καθιέρωση θεσμού «Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας»43: με την

μετατροπή της Γενικής Επιτροπείας44 της Επικράτειας του Ελεγκτικού

Συνεδρίου, σε ανεξάρτητο δικαστικό ελεγκτή νομιμότητας, για τη

διαφύλαξη της σύννομης και χρηστής διοικητικής δράσης που επάγεται

δημοσιονομικό αποτέλεσμα και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Στο

Γενικό Επίτροπο της Επικρατείας υπάγονται διοικητικά όλοι οι

ελεγκτικοί45 μηχανισμοί του Κράτους.

7.- Στο άρθρο 51 του σημερινού Συντάγματος αναφέρεται ότι «Ο αριθμός

των βουλευτών ορίζεται με νόμο, δεν μπορεί όμως να είναι μικρότερος

από διακόσιους ούτε μεγαλύτερος από τριακόσιους» Η μείωση του

43 Δικαστικοί λειτουργοί που έλαβαν γνώση του άρθρου μου, επεσήμαναν και ορθά ότι

γίνεται σύγχυση με τον Εισαγγελέα του ΑΠ. Άλλωστε την πατρότητα του όρου και της

ιδέας «Γενικός Εισαγγελέας» έχει ο Πρωτοδίκης Γρεβενών Μιχαλης Ντόστας βλ: άρθρο

του σε «Η επικείμενη Αναθεώρηση του Συντάγματος και η Δικαιοσύνη», το οποίο

δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 27.1.2013 στην ιστοσελίδα «ethemis.gr» και στη

συνέχεια (στις 11.2.2013) στην ιστοσελίδα του Ομίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης»

(constitutionalism.gr)

44 Μετά το Κεφάλαιο Θ’ του Δεύτερου Μέρους του Πρώτου Τμήματος του ν. 1756/1988

«Κώδικας Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών» (ΦΕΚ Α'

35), στο άρθρο 109 αναφέρεται «1. Η Γενική Επιτροπεία της Επικρατείας του Ελεγκτικού

Συνεδρίου είναι ανεξάρτητη δικαστική αρχή. 2. Δρα ενιαία και αδιαίρετα και έχει ως

αποστολή τη διαφύλαξη της σύννομης και χρηστής διοικητικής δράσης που επάγεται

δημοσιονομικό αποτέλεσμα και την καταπολέμηση της διαφθοράς.»

45 Τα Ελεγκτικά Σώματα διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στο έλεγχο της Διοίκησης

ως μορφή εσωτερικού έλεγχου της. Μέχρι σήμερα έχει δημιουργηθεί ένας ικανός

αριθμός ελεγκτικών σωμάτων που παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία ως προς το πεδίο

δράσης τους. Όπως ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, το Σώμα Επιθεωρητών-

Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, το Συντονιστικό Όργανο Επιθεώρησης και Ελέγχου

(Σ.Ο.Ε.Ε.) To Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας, To Σώμα

Επιθεωρητών Ελεγκτών Υπουργείου Μεταφορών, H Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών

Περιβάλλοντος To Σώμα Επιθεωρητών Δημοσίων Έργων. Όργανα Ελέγχου Υπουργείου

Οικονομικών κ.λπ.

αριθμού των βουλευτών σε 200 είναι και τώρα δυνατή, όμως θα

διευκόλυνε εξαιρετικά η μείωση να γίνει με σαφή διάταξη του

Συντάγματος :

8.- Η αύξηση των βουλευτών Επικρατείας χωρίς δικαίωμα επανεκλογής.

Τα μέλη της Κυβερνήσεως να μην υπερβαίνουν τους 20. Το εκλογικό

σύστημα θα είναι σταθερό και θα μπορεί να αλλάζει μόνο με αυξημένη

πλειοψηφία των 3/5 της Βουλής.

9.-Η κατάργηση κάθε μορφής προνομίου ή ασυλίας για τους βουλευτές

και Υπουργούς. Η πλήρης κατάργηση του άρθρου86 Σ: Η σημερινή

ρύθμιση του άρθρου 86 Σ είναι ατυχέστατη και σκοπεί δυστυχώς στο

ακαταδίωκτο αφού θεσμοθετήθηκε μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία

για την ποινική δίωξη των υπουργών, η οποία πιστεύω ότι είναι αδύνατο ή

μάλλον ανέφικτο, να καταλήξει στην παραπομπή τους στο ακροατήριο .

Ο πρώτος νόμος περί ευθύνης υπουργών ήταν ο ΦΠΣ του 1876, όπως

τροποποιήθηκε από τον N. XE του 1873. Το νομοθετικό αυτό καθεστώς

διατηρήθηκε σε ισχύ για έναν αιώνα μέχρι την έκδοση του ΝΔ 802/1971. Οι

ρυθμίσεις του τελευταίου, οι οποίες πάντως επαναλαμβάνουν τις ως τότε

ισχύουσες αρχές, διατηρήθηκαν σε ισχύ και από το Σύνταγμα του 1975 με

ρητή μεταβατική διάταξη (άρθρο 115 παρ.1) «ώσπου να εκδοθεί ο από το

άρθρο 86 παρ. 1 προβλεπόμενος νόμος». Ο νόμος αυτός εκδόθηκε τον

Ιούλιο του 1997 (N. 2509/1997). Οι διατάξεις, όμως, εκείνες είχαν επικριθεί

έντονα και έτσι κρίθηκε η ανάγκη τροποποιήσεώς τους με τον Ν.

3126/2003 (ΦΕΚ Α’ 66/19.03.2003). Το σχετικό άρθρο 86 του Συντάγματος

αναθεωρήθηκε το 2001. Αντί να βελτιώσει τη κατάσταση την χειροτέρεψε.

H νέα ρύθμιση του άρθρου 86 Σ είναι ατυχέστατη και προβλέπει μια

εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία για την ποινική δίωξη των υπουργών.

Συγκεκριμένα, χρειάζεται να αποφασίσει το Κοινοβούλιο δύο φορές, με

την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, ώστε να

ασκηθεί ποινική δίωξη!!! Την πρώτη φορά, για να συσταθεί η ειδική

κοινοβουλευτική επιτροπή για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης

και την δεύτερη, όταν το πόρισμα της επιτροπής αυτής εισαχθεί στην

Ολομέλεια, η οποία τελικά αποφασίζει για την άσκηση ή μη διώξεως.

Αξίζει να σημειωθεί ότι με την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού

των βουλευτών, η Βουλή μπορεί να ανακαλέσει την απόφασή της ή να

αναστείλει τη δίωξη, την προδικασία ή την κύρια διαδικασία,

οποτεδήποτε, δηλαδή και αν ακόμη έχει περαιωθεί η ακροαματική

διαδικασία ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου και αναμένεται η έκδοση της

αποφάσεώς του. Το πλέον όμως σκανδαλώδες είναι το προτελευταίο

εδάφιο της παρ. 3 του άρθρου 86 Σ, σύμφωνα με το οποίο «η Βουλή μπορεί

να ασκήσει την κατά την παράγραφο 1 αρμοδιότητά της (να συστήσει

δηλαδή επιτροπή και να ασκήσει δίωξη) μέχρι το πέρας της δεύτερης

τακτικής συνόδου της βουλευτικής περιόδου που αρχίζει μετά την τέλεση

του αδικήματος».

Με τη διάταξη αυτή η ατιμωρησία46 καθίσταται σχεδόν βεβαία για τα

αδικήματα που τελέστηκαν κατά την τελευταία σύνοδο της

προηγούμενης βουλευτικής περιόδου εφόσον το ίδιο κόμμα κερδίσει τις

εκλογές. H προθεσμία αυτή είναι ασφυκτική και οδηγεί στην εξάλειψη

του αξιόποινου των πράξεων μέσα σε ελάχιστα χρόνια από την τέλεσή

τους.

10.- Στη 1η παράγραφο του άρθρου 81 του ισχύοντος Συντάγματος

αναφέρεται ότι «Nόμος ρυθμίζει τη θέση των αναπληρωτών Yπουργών και

των Yπουργών χωρίς χαρτοφυλάκιο, των Yφυπουργών, που μπορεί να

αποτελούν μέλη της Kυβέρνησης, καθώς και των μόνιμων υπηρεσιακών

Yφυπουργών». Έτσι μπορεί να συμπληρωθεί η διάταξη με την καθιέρωση

μόνιμων Αναπληρωτών Υπουργών ή Υφυπουργών: στα Υπουργεία

Παιδείας, Άμυνας και Εξωτερικών και επί του Προϋπολογισμού, με 6ετή

θητεία και εκλογή τους που θα επιλέγονται από τον Πρόεδρο της

Δημοκρατίας ή με αυξημένη πλειοψηφία από την Βουλή και θα έχουν την

ευθύνη της συνέχισης της εθνικής πολιτικής.

11. Η δημιουργία εκλογικών περιφερειών με γνώμονα την διαίρεση σε

επίπεδο Περιφερειών, με βουλευτές Περιφέρειας και μόνιμο εκλογικό

σύστημα.

12.-Να καθιερωθεί ασυμβίβαστο μεταξύ υπουργικής και βουλευτικής

ιδιότητας. Οι υπουργοί να κωλύονται να είναι υποψήφιοι βουλευτές μετά

τη λήξη της θητείας τους, για μια βουλευτική περίοδο.

13.-Προτείνεται, επίσης, ανώτατο όριο θητειών για όλα τα αιρετά

αξιώματα: Για τους βουλευτές το όριο αυτό θα είναι δύο θητείες.

Βλ. άρθρο Αντώνη Π. Αργυρού: Η Ποινική Ευθύνη Υπουργών - Προβλήματα

«Παραγραφής» http://www.lawnet.gr 31/12/2012,46

14. -Η διαμόρφωση και η συνεπής εφαρμογή ενός αξιόπιστου και

αποτελεσματικού συστήματος ελέγχου των πολιτικών δαπανών και

χρηματοδοτήσεων μέσω αποκλειστικά της Δικαιοσύνης, με την ευθύνη

του «Γενικού Επιτρόπου της Επικρατείας».

15 -Η δημιουργία του ΑΣΔΥ: (Ανώτατο Συμβούλιο Δημόσιων Υπηρεσιών)

με ευθύνη την οργάνωση και τη διοίκηση του προσωπικού των δημοσίων

Υπηρεσιών. Αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι ένα νέο ΑΣΔΥ το οποίο

(όπως π.χ. η Civil Service Commission στη M. Βρετανία) θα έχει

σημαντικούς υλικούς και ανθρώπινους πόρους, ηγεσία με κύρος και

αυτονομία από το κομματικοκρατικό κατεστημένο. Ένας τέτοιος

οργανισμός θα μπορούσε να ελέγχεται δημοκρατικά από μια

διακομματική επιτροπή του Κοινοβουλίου, με δικαστικές εγγυήσεις. Στον

μηχανισμό αυτό ν’ απορροφηθεί το ΑΣΕΠ.

16.-Η Επιβολή ποινής έκπτωσης από οποιοδήποτε δημόσιο αξίωμα από

δημόσιο λειτουργό ή υπάλληλο, εφ΄ όσον με αμετάκλητη δικαστική

απόφαση κηρυχθεί ένοχος παραβάσεως του Συντάγματος ή του Νόμου

από δόλο ή βαρεία αμέλεια και η καταδίκη ατομικά του υπαλλήλου σε

αποζημίωση .

17. Κατάργηση της αγωγής κακοδικίας47 του άρθρου 9948 του Σ, ο

ζημιωθείς αποζημιώνεται κατά τις κοινές διατάξεις. Από το 1929, που

ιδρύθηκε και συγκροτήθηκε το Ειδικό Δικαστήριο Αγωγών Κακοδικίας,

και το Ν. 693/1977 47

481. Aγωγές κακοδικίας κατά δικαστικών λειτουργών δικάζονται, όπως νόμος ορίζει, από

ειδικό δικαστήριο που συγκροτείται από τον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας,

ως Πρόεδρό του, και από ένα σύμβουλο της Eπικρατείας, έναν αρεοπαγίτη, ένα

σύμβουλο του Eλεγκτικού Συνεδρίου, δύο τακτικούς καθηγητές νομικών μαθημάτων των

νομικών σχολών των πανεπιστημίων της Xώρας και δύο δικηγόρους, μέλη του Aνώτατου

Πειθαρχικού Συμβουλίου των δικηγόρων, ως μέλη, που ορίζονται με κλήρωση.

2. Aπό τα μέλη του ειδικού δικαστηρίου εξαιρείται κάθε φορά εκείνο που ανήκει στο

σώμα ή τον κλάδο της δικαιοσύνης που για ενέργεια ή παράλειψη λειτουργών του

καλείται να αποφανθεί το δικαστήριο. Eφόσον πρόκειται για αγωγή κακοδικίας κατά

μέλους του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή λειτουργών των τακτικών διοικητικών

δικαστηρίων, στο ειδικό αυτό δικαστήριο προεδρεύει ο Πρόεδρος του Aρείου Πάγου.

3. Δεν απαιτείται άδεια για να εγερθεί αγωγή κακοδικίας

στη δικαιοδοσία του οποίου υπάγονται οι αγωγές κακοδικίας49 κατά όλων

των δικαστών (τακτικής Δικαιοσύνης, διοικητικής, Ελεγκτικού Συνεδρίου)

και εισαγγελέων, έχουν καταδικαστεί στη χώρα μας για κακοδικία μόνο

δύο δικαστές!

18.-Τίθεται όριο ηλικίας σε όλα τα μέλη των Ανεξαρτήτων Αρχών και δεν

επιτρέπεται η επανεκλογή σε τρίτη θητεία. Η επιλογή των μελών των

Αρχών γίνεται μετά από ακρόαση από το ΑΣΔΥ και δεν επιτρέπεται η

συμμετοχή κρατικών αξιωματούχων για τεσσερα χρόνια μετά την

συνταξιοδότηση τους.

19.-Την συνταγματική προστασία της ελληνικής γλώσσας ,της

πολιτιστικής μας ταυτότητας και η διευκόλυνση της ψήφου των

ομογενών. Στην πρόταση αναθεωρήσεως της ΝΔ, προτείνεται η

προσθήκη τρίτης παραγράφου στο άρθρο 2 του Συντάγματος, με την

οποίαν αναγνωρίζεται πανηγυρικώς η υποχρέωση του Κράτους, πάντοτε

με τήρηση των κανόνων διεθνούς δικαίου, να εγγυάται την προστασία της

εθνικής μας ταυτότητας και της ελληνικής γλώσσας

20. Την πλήρη αναμόρφωση του άρθρου 16 Σ50 με στόχο την «δωρεάν

παιδεία51» πλήρη και απόλυτη προστασία της αυτοδιοίκησης των ΑΕΙ

κάτω υπό την αιγίδα του Κράτους, αλλά και την δημιουργία μη κρατικών

Πανεπιστημίων, σε διαφορετική κατεύθυνση από την πρόταση της ΝΔ

Στην πρόταση της ΝΔ προτείνεται η αναθεώρηση του άρθρου 16 παρ. 1,

2, 5, 6, 7, 8 του Συντάγματος, και η προσθήκη παραγράφων 9 και 11.-

49 Βλ:ΑΠ 409/1999 Ε΄ Τμ. [Αγωγή κακοδικίας]

50 Βλ Ν.Αλιβιζάτος : «Πέρα από το 16, Μεταίχμιο(2007)

51 Στο Σχέδιο Συντάγματος του Pήγα αναγνωρίζεται ο ρόλος του κράτους στη

χρηματοδότηση της εκπαίδευσης(“η πατρίς έχει να καταστήσει σχολεία”). Στο Σύνταγμα

του 1844 εισάγεται η έννοια της παιδείας με δαπάνη του κράτους στην οποία όμως

συμμετέχει και η τοπική αυτοδιοίκηση. Ο συνταγματικός αποκλεισμός των ιδιωτών από

την παροχή υπηρεσιών ανώτατης εκπαίδευσης υπάρχει από το 1952 και ρητές προς την

κατεύθυνση αυτή διατάξεις εμφανίζονται στο Σύνταγμα του 1975 (άρθρο 18, παρ. 5 και

8). Η συνταγματική πορεία της “δωρεάν” παιδείας, εμφανίζεται για πρώτη φορά στο

Σύνταγμα του 1911 και ρητά προβλέπεται ότι αναφέρεται μόνο στη στοιχειώδη

εκπαίδευση, κάτι που εξακολουθεί να ισχύει μέχρι και το Σύνταγμα του 1952. Oι

απόλυτα ρητές διατάξεις περί “δωρεάν παιδείας σε όλες τις βαθμίδες της στα κρατικά

εκπαιδευτήρια” εμφανίζονται για πρώτη φορά στο Σύνταγμα του 1975.

Επίλογος

Ο Αριστοτέλης πρώτος όρισε το πολίτευμα ως [...την τάξην ταις πόλεσι

την περί τας αρχάς, τίνα τρόπον νενέμηνται και τι το κύριον της

πολιτείας, και τι το τέλος της εκάστης κοινωνίας εστί..], (Πολιτικ. Γ’ 5)

ορισμός που ισχύει ακόμα και σήμερα. Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα

όπου η εξουσία πηγάζει από τον λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί

τα συμφέροντα του λαού και αυτό γίνεται με κανόνες που το Σύνταγμα

επιβάλλει. Έτσι η σημερινή κρίση επιβάλλει την προσαρμογή του

Συντάγματος μας για την θωράκιση της Ελληνικής Πολιτείας στις

καινούργιες πραγματικότητες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι το

Σύνταγμα αλλά κυρίως η στρεβλή εφαρμογή του. Πρέπει άμεσα να

ανοίξει ευρύτατος διάλογος με όλα τα μέσα ενημέρωσης και με το

Διαδίκτυο, όπου όλοι οι έλληνες πολίτες θα μπορούν να καταθέτουν τις

απόψεις τους. έτσι ώστε άξια να μπορούμε να έχουμε ένα νέο Σύνταγμα

που υπερήφανα να λέμε:

«...Χρώμεθα γάρ πολιτεία ον ζηλούση τούς των πέλας νόμους, παράδειγμα

δε μάλλον αντοί οντες τισίν ή μιμούμενοι ετέρους. καί Ονομα μεν διά το μή

ές ολίγους αλλ'ές πλείονας οίκείν δημοκρατία κέκληται• μέτεστι δε κατά

μεν τούς νόμους προς τά ίδια διάφο¬ρα πάσι το ίσον, κατά δε τήν αξίωσιν, ώς

έκαστος εν τω ενδοκιμεί, ονκ απο μέρουςτο πλέον ές τά κοινά ή απ' αρετής

προτιμάται, ονδ' ανκατά πενίαν, εχων γέ τι αγαθον δράσαι τήν πόλιν,

αξιώματος αφανεία κεκώλυται ...»52

52 (ΘΟΥΚ 2.34.1-2.46.2: Ο Επιτάφιος του Περικλή).