0

ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ

ΑΘΗΝΑΣ

15Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

2009-2010

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ:

ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………2

ΜΟΝΗ ΚΑΠΝΙΚΑΡΕΑΣ………………………………6

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΟΥ ΡΑΓΓΑΒΑ……………….9

ΜΟΝΗ ΔΑΦΝΙΟΥ……………………………………13

ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ…..19

ΜΟΝΗ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ……………………………..31

ΠΑΝΑΓΙΑ ΓΟΡΓΟΕΠΗΚΟΟΣ……………………..34

ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ………………………….35

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΩΤΗΡΟΣ…………………….37

ΑΓΙΟΙ ΑΣΩΜΑΤΟΙ…………………………………….38

ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ…………………………………….39

ΑΓΓΛΙΚΑ:

INTRODUCTION………………………………………40

MONASTERY OF DAPHNI……………………… .41

SAINT EKATERINI…………………………………….43

SAINTS ASOMATI……………………………………44

PANAGIA PANTANASSA………………………….45

MΕTAMORPFOSIS SOTIROS…………………...47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………….49

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ:

Η Αθήνα, όσον αφορά την ιστορία και τον πολιτισμό της, είναι

κυρίως ντυμένη με την αίγλη και τη λάμψη της κλασικής

αρχαίας Ελλάδας και ίσως ακούγεται παράδοξος ο ισχυρισμός

ότι είναι μια «βυζαντινή πόλη». Και όμως μια πιο προσεκτική

ματιά φανερώνει ότι το Βυζάντιο λάμπει στα διάσπαρτα

εκκλησάκια με τη γοητευτική τους γεωμετρία, με τις κατόψεις

στο σχήμα του σταυρού, τα κεραμικά στολίδια και τους

τρούλους. Η Αθήνα αποτελεί το λαμπρό παράδειγμα της

συνέχισης της λατρείας και της μετάβασης από τον

αρχαιοελληνικό κόσμο στο χριστιανικό πνεύμα.

Από τους φιλοσόφους στην επικράτηση του

χριστιανισμού

Η ιστορία της χριστιανικής Αθήνας αρχίζει γύρω στο 50 μ.Χ

όταν ο Απόστολος Παύλος κήρυξε στην Πνύκα, μπροστά στα

μέλη του Συμβουλίου του Άρειου Πάγου, τη νέα θρησκεία. Οι

κάτοικοι της Αθήνας χαρακτηρίζονται από τον Απ. Παύλο ως

«κατά πάντα δεισιδαιμονέστεροι» (πραξ. 17,22), ενώ η ίδια η

πόλη αποκαλείται από τον Απόστολο των Εθνών «κατείδωλο»

(πραξ. 17,16).

Αυτό το κέντρο της τέχνης και της διανόησης είχε σαν κύριο

χαρακτηριστικό γνώρισμα την ύπαρξη πολλών βωμών και

προσκυνημάτων γνωστών, αγνώστων, ακόμα και ξεχασμένων

θεών.

3

Αν και η διδασκαλία του δεν έτυχε ιδιαίτερης απήχησης,

σύντομα δημιουργήθηκε η πρώτη χριστιανική κοινότητα, της

οποίας ηγήθηκε αρεοπαγίτης, Διονύσιος, πρώτος επίσκοπος

και μάρτυρας της πόλης. Δεν έχουν εντοπισθεί απτά ίχνη από

τη ζωή της κοινότητας αυτής κατά τους πρώτους αιώνες. Είναι

βέβαιο ότι οι πρώτοι Αθηναίοι χριστιανοί, όπως οι χριστιανοί

σε ολόκληρη την αυτοκρατορία, τελούσαν τη λατρεία τους σε

απλά σπίτια, χωρίς εξωτερικά διακριτικά γνωρίσματα που

βρίσκονταν πιθανώς στις παρυφές της πόλης, έξω από τα

τείχη.

Τα πρώτα αρχαιολογικά ευρήματα ανάγονται στα μέσα του 4ου

αι. μ.Χ και προέρχονται κυρίως από τις ανασκαφές της Αρχαίας

Αγοράς. Τα τεκμήρια αυτά μιλούν για την βραδεία διείσδυση

του χριστιανισμού στην πόλη και τη διάδοση του αρχικά στα

κατώτερα στρώματα του πληθυσμού.

Από τα μέσα του 4ου και σε όλη τη διάρκεια του 5ου αι. η

Αθήνα, γνωρίζει μια τελευταία περίοδο άνθησης ως κέντρο

κλασικής παιδείας και κέντρο ανάπτυξης της νεοπλατωνικής

φιλοσοφίας. Στις μεγάλες φιλοσοφικές της σχολές

συναντώνται την εποχή αυτή οπαδοί της αρχαίας και νέας

θρησκείας.

Ανάμεσα τους τρία έξοχα πνεύματα της όψιμης αρχαιότητας, ο

Γρηγόριος ο Ναζιαντζηνός, ο Βασίλειος ο Μέγας, και ο

μετέπειτα βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουλιανός ο παραβάτης. Η

συναναστροφή και πνευματική επικοινωνία που αναπτύσσουν

κατά την παραμονή τους στην Αθήνα, οι τρεις διαφορετικοί

στη θρησκεία και της ιδέες σπουδαστές, δείχνει το χαρακτήρα

της πόλης του Περικλή, που την εποχή αυτή έχει αναδειχθεί σε

ουδέτερο και διεθνές έδαφος της επιστήμης.

4

Η σύντομη βασιλεία του Ιουλιανού, του τελευταίου μεγάλου

εραστή της κλασικής αρχαιότητας σβήνει τα όνειρα και τις

ελπίδες των Αθηναίων και όλων των θαυμαστών του αρχαίου

κόσμου. Οι διάδοχοι του, δείχνουν ανοχή και επιείκεια προς

την κοιτίδα της αρχαίας θρησκείας.

Η άνοδος όμως στο θρόνο του Θεοδοσίου Α΄ σηματοδοτεί για

την Αθήνα την αρχή του τέλους της. Παρά τα σκληρά μέτρα

του κατά της ειδωλολατρίας, η λειτουργία των σχολών της

Αθήνας συνεχίστηκε και το Πανεπιστήμιο της απέμεινε ο

τελευταίος προμαχώνας των Εθνικών.

Καίριο πλήγμα για την Αθήνα αποτελεί η άνοδος στο θρόνο

του Θεοδοσίου Β΄, ο οποίος αφαιρεί σπουδαία

αριστουργήματα τέχνης από τα ιερά και τα μνημεία της

Αθήνας. Μετακαλεί από το πανεπιστήμιο της τους καλύτερους

καθηγητές και φιλοσόφους, για να διδάξουν στο πανεπιστήμιο

της Κωνσταντινούπολης.

Ο μεγάλος βυζαντινός αυτοκράτορας Ιουστινιανός με νόμο

του, το 529 μ.Χ απαγορεύει τη λειτουργία των φιλοσοφικών

σχολών Αθήνας. Οι αρχαίοι ναοί της Αθήνας, μετατρέπονται

σύντομα σε χριστιανικούς. Η Αθήνα και ολόκληρη η Αττική δεν

αποτελούν παρά ένα ασήμαντο μικρό τμήμα της μεγάλης

βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Στην τουρκοκρατία πολλοί ναοί καταστράφηκαν, όμως το

μεγάλο χτύπημα δόθηκε τα χρόνια της Ελληνικής

Επανάστασης. Κατά τις πολεμικές επιχειρήσεις από το 1821 ως

το 1829 η πόλη καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό. Τα

πολυάριθμα βυζαντινά μνημεία της υπέστησαν σοβαρές ζημιές

που πολλές φορές έφταναν μέχρι τον αφανισμό τους. Ο ναός

5

του Αγίου Γεωργίου του Αλεξανδρινού, στους

νοτιοανατολικούς πρόποδες της Ακροπόλεως, ανατινάχθηκε

από τους Έλληνες κατά την υποχώρηση τους στο Κάστρο υπό

την πίεση των δυνάμεων του Κιουταχή, όπως μας παραδίδει ο

Μακρυγιάννης.

Παρ’ όλα αυτά, όταν η Αθήνα επελέγη ως πρωτεύουσα του

Νεοελληνικού κράτους ήταν ακόμη μία πόλη ιδιαίτερα

πλούσια σε βυζαντινά μνημεία.

Η αδιαφορία και η έλλειψη ενδιαφέροντος των αρχών, των

αρχαιολόγων και των αρχιτεκτόνων στο πλαίσιο της λατρείας

της κλασικής αρχαιότητας, οδήγησε σε περαιτέρω καταστροφή

των μεσαιωνικών αυτών μνημείων.

Από τους πολυάριθμους βυζαντινούς ναούς της Αθήνας που

καταστράφηκαν εντελώς κατά τον 19ο αιώνα, μοναδικοί

μάρτυρες παραμένουν πια, στις περισσότερες περιπτώσεις, τα

σχέδια και οι απεικονίσεις περιηγητών, αρχιτεκτόνων και

αρχαιολόγων που είχαν επισκεφθεί την πόλη.

Τα σωζόμενα εκκλησιαστικά μνημεία αποτελούν ένα

ανεκτίμητο θησαυρό. Εμείς που ζούμε στην Αθήνα έχουμε ένα

περισσότερο λόγο, ένα μεγαλύτερο χρέος, να τα

ανακαλύψουμε και να τα γνωρίσουμε.

Ας αρχίσουμε τη βόλτα μας…..

6

Καπνικαρέα:

Η Εκκλησία της Παναγίας Καπνικαρέας στην Αθήνα (οδός Ερμού)

Σχέδιο της Καπνικαρέας

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Athen_kirche.pnghttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Athen_kirche.pnghttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Plan.eglise.Kapnicarea.Athenes.pnghttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Plan.eglise.Kapnicarea.Athenes.png

7

Καπνικαρέα (ή Εκκλησία της Παναγίας Καπνικαρέας), ονομάζεται μικρή, βυζαντινή εκκλησία που χρονολογείται από τον 11ο αιώνα και η οποία βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Ερμού, τον εμπορικότερο δρόμο του ιστορικού κέντρου της πόλης. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου και ανήκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έτσι λοιπόν ονομάζεται «Ιερός Πανεπιστημιακός Ναός».

Αρχιτεκτονική

Ο αρχιτεκτονικός της ρυθμός είναι Βυζαντινός, σταυροειδής με τρούλο. Αναφέρεται ότι έχει κτιστεί στη θέση παλαιότερης εκκλησίας την οποία είχε αναγείρει η Ευδοκία, Αθηναία σύζυγος του αυτοκράτορα Θεοδόσιου του Μικρού. Η αρχική εκκλησία είχε χτιστεί με τη σειρά της (όπως συνηθιζόταν) πάνω στα θεμέλια αρχαίου ελληνικού ναού, αφιερωμένου σε γυναικεία θεότητα, πιθανότατα την Αθηνά ή την Δήμητρα. Στο ναό βρίσκονται ενσωματωμένα οικοδομικά στοιχεία όπως κίονες με ρωμαϊκά κιονόκρανα και εντοιχισμένα γλυπτά και επιγραφές.

Στη βόρεια πλευρά του ναού έχει προστεθεί παρεκκλήσι με τρούλο στη μνήμη της Αγίας Βαρβάρας.

Το όνομα της εκκλησίας και ιστορικά στοιχεία

Το όνομα της εκκλησίας θεωρείται ότι προέρχεται από αυτόν που την έκτισε, ο οποίος εισέπραττε ένα φόρο οικοδομών στα χρόνια του Βυζαντίου, τον καπνικό φόρο. Πιο παλιά είχε το όνομα Καμουχαρέα, από το όνομα των χρυσοΰφαντων

http://el.wikipedia.org/wiki/11%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B8%CE%AE%CE%BD%CE%B1http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CF%83%CF%8C%CE%B4%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%98%CE%B5%CE%BF%CF%84%CF%8C%CE%BA%CE%BF%CF%85&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%95%CE%B9%CF%83%CF%8C%CE%B4%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%98%CE%B5%CE%BF%CF%84%CF%8C%CE%BA%CE%BF%CF%85&action=edit&redlink=1http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B9%CE%BF_%CE%91%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CF%8E%CE%BDhttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%82_%CF%81%CF%85%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CF%82_%CF%81%CF%85%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%BF%CE%B4%CF%8C%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%92%27http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CE%AChttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%AE%CE%BC%CE%B7%CF%84%CF%81%CE%B1_(%CE%BC%CF%85%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B3%CE%AF%CE%B1_%CE%92%CE%B1%CF%81%CE%B2%CE%AC%CF%81%CE%B1_(%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BC%CE%AC%CF%81%CF%84%CF%85%CF%82)

8

υφασμάτων (καμουχάς) τα οποία πιθανότατα έφτιαχναν σε εργαστήρια στην περιοχή.

Κατά την Τουρκοκρατία ονομαζόταν εκκλησία της Βασιλοπούλας και του Πρέντζα. Το 1834 υπήρξε σχέδιο κατεδάφισης του ναού το οποίο δεν εκτελέσθηκε με παρέμβαση του Λουδοβίκου της Βαυαρίας, του πατέρα του Όθωνα.

Αγιογραφίες

Ο Φώτης Κόντογλου (γνωστός Έλληνας ζωγράφος του 20ου αιώνα) έχει αγιογραφήσει την εικόνα της Πλατυτέρας στο Ιερό του Ναού.

Ο ναός της Καπνικαρέας σε επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αι.

Ο ναός της Καπνικαρέας σε επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αι.

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1http://el.wikipedia.org/wiki/1834http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%BF%CE%B2%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%91%CE%84_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%92%CE%B1%CF%85%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%8C%CE%B8%CF%89%CE%BD_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1%CF%82http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%8E%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%B3%CE%BB%CE%BF%CF%85http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:%CE%9A%CE%B1%CF%80%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B5%CE%B1.jpghttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:%CE%9A%CE%B1%CF%80%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B5%CE%B11.jpg

9

Άγιος Νικόλαος Ραγκαβά :

Ο ναός του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά βρίσκεται βορειοανατολικά της Ακρόπολης, επί της οδού Πρυτανείου, στην περιοχή Αναφιώτικα, στην Πλάκα. Ο ναός κυριολεκτικά στηρίζεται στους πρόποδες του βράχου της Ακρόπολης και αγναντεύει το λόφο του Λυκαβηττού. Θεωρείται ένα από τα πιο αξιόλογα βυζαντινά μνημεία της πόλης των Αθηνών, καθώς και το κέντρο της γειτονιάς που αναπτύχθηκε γύρω από τον ναό. Εξάλλου η κοντινή προς αυτόν είσοδος του αμυντικού τείχους έχει λάβει το όνομα «η Πύλη του Ραγκαβά».

Ο ναός χρονολογείται στο πρώτο μισό του 11ου αιώνα και αρχικά ήταν ιδιωτικός στη συνέχεια, όμως, έγινε και παραμένει μέχρι τις μέρες μας ενοριακός ναός. Ανεγέρθη από την αυτοκρατορική οικογένεια του Μιχαήλ Ραγκαβά Α΄, σπουδαία βυζαντινή οικογένεια στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη, από την οποία πήρε και το όνομα του ο ναός.

Τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του ναού επιβεβαιώνουν την κατασκευή του περί το 1.040-1.050 μ.Χ., καθώς ομοιάζουν με αυτά αρκετών εκκλησιών της περιόδου αυτής. Τον 19ο αιώνα πραγματοποιήθηκε η δυτική επέκταση του ναού, με την προσθήκη νάρθηκα και κωδωνοστασίου, που αλλοίωσε την αρχική μορφή του μνημείου. Ο ναός απέκτησε τη σημερινή του μορφή μετά από εργασίες συντήρησης που έλαβαν χώρα το 1979-1980, κατά τις οποίες αποκαλύφθηκαν αρκετά στοιχεία, όπως ο τρούλος, η οροφή και η βόρεια πλευρά.

Φημίζεται ότι στο ναό του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά τοποθετήθηκε η πρώτη καμπάνα, που απέκτησε ναός των Αθηνών μετά την Απελευθέρωση της Ελλάδος, η οποία και μόνη σήμανε το Πάσχα το 1833.

10

Ο ναός χαρακτηρίζεται για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του δόμηση. Στη βορειοανατολική πλευρά δύναται κανείς να εντοπίσει τη μεσοβυζαντινή διαρρύθμιση των προσόψεων και των περιθωρίων. Η τοιχοποιία ακολουθεί τον τύπο cloisonne, δηλαδή έχουν χρησιμοποιηθεί λαξευμένες πέτρες με τέσσερις πλευρές, περιστοιχισμένες από τούβλα (πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία).

Επιπλέον χαρακτηρίζεται από κουφικό κεραμοπλαστικό διάκοσμο, δηλαδή τη χρήση διακοσμητικών στοιχείων που μιμούνται την αραβική γραφή στην οποία γράφτηκε πρώτη φορά το Κοράνι στην πόλη Κούφα του σημερινού Ιράκ. Επίσης χρησιμοποιήθηκαν αρκετά αρχαία αρχιτεκτονικά υλικά, με ιδιαίτερο στοιχείο τη διπλή σειρά με γεισίπους γύρω από το εξωτερικό τμήμα του ναού.

Ο τρούλος επίσης είναι χαρακτηριστικός της περιόδου. Πρόκειται για μικρό, οκταγωνικό τρούλο, αθηναϊκού τύπου. Ο ναός εν γένει είναι τετρακίονος, σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο και ομοιάζει με αυτόν των Αγίων Ασωμάτων στο Θησείο και το ναό της Μεταμορφώσεως στη βόρεια πλαγιά της Ακρόπολης. Πολύ αργότερα προστέθηκε το παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής στη βόρεια πλευρά.

Σήμερα ο επισκέπτης του ναού δύναται να θαυμάσει το υπέροχο αυτό βυζαντινό μνημείο της Αθήνας, να ατενίσει την πόλη και να απολαύσει τον περίπατό του γύρω από το ναό, στα στενά σοκάκια, που ταξιδεύουν τον περιπατητή σε αλλοτινές εποχές...

11

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ:

Βόρεια πλευρά του ναού Αγίου Νικολάου του Ραγκαβά του 1ου μισού του 11ου αιώνα.

Ο άγιος Νικόλαος Ραγκαβάς και στο βάθος ο Λυκαβηττός.

12

Ο άγιος Νικόλαος ο Ραγκαβάς κάτω από την Ακρόπολη.

Η καμπάνα του άγιου Νικολάου του Ραγκαβά.

13

ΜΟΝΗ ΔΑΦΝΙΟΥ:

Ψηφιδωτό της Γέννησης

Ψηφιδωτό του Παντοκράτορα

Ψηφιδωτό της Βάπτισης

Η Μονή Δαφνίου βρίσκεται δυτικά της Αθήνας, περίπου στο μέσο της διαδρομής της αρχαίας Ιεράς οδού, που οδηγούσε στην Ελευσίνα. Το πρώτο κτηριακό συγκρότημα της Μονής οικοδομήθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. και περικλείσθηκε με ισχυρό, σχεδόν τετράγωνο περίβολο. Το καθολικό, μία τρίκλιτη βασιλική, βρισκόταν στο κέντρο της αυλής. Διώροφα κτίσματα κελιών ήταν κτισμένα κατά μήκος της ΒΑ εσωτερικής πλευράς του περιβόλου, ενώ ένας χώρος υποδοχής και ένα δεύτερο συγκρότημα κελιών προσαρτήθηκαν στο βόρειο τμήμα του.

Τα μνημεία που σώζονται σήμερα ανήκουν στη δεύτερη φάση, του τέλους του 11ου αιώνα (περίπου 1080 μ.Χ.). Το καθολικό ανήκει στον εγγεγραμμένο, οκταγωνικό τύπο και διακρίνεται για τον πλατύ και ψηλό τρούλο. Διαθέτει νάρθηκα, που έχει τη μορφή ανοιχτής στοάς, στην οποία έχουν χρησιμοποιηθεί οι ιωνικοί κίονες του αρχαίου ναού του Απόλλωνα. Ο εξωνάρθηκας οικοδομήθηκε λίγο αργότερα, στην αρχή του 12ου αιώνα, ενώ το παρεκκλήσιο στα δυτικά προστέθηκε τον 18ο αιώνα και στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης του

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Gennisi-dafni.jpghttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Meister_von_Daphni_002.jpghttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:Meister_von_Daphni_003.jpg

14

1821 μετατράπηκε σε δεξαμενή. Το πρόπυλο με τις τρεις οξυκόρυφες αψίδες, στη δυτική όψη του νάρθηκα, προστέθηκε από τους Φράγκους Κιστεριανούς μοναχούς και προδίδει δυτική επίδραση. Την ίδια περίοδο, επάνω από το νάρθηκα και τον εξωνάρθηκα οικοδομήθηκε ο όροφος, στον οποίο οδηγούσε η ελικοειδής κλίμακα που βρισκόταν στον τετράγωνο πύργο του βόρειου τοίχου.

Ο όροφος πιθανότατα χρησίμευε ως οικία του ηγουμένου ή βιβλιοθήκη. Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι με την λιτή πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία, με κεραμικό διάκοσμο που περιορίζεται στα πλαίσια των παραθύρων. Κάτω από το νάρθηκα βρίσκεται μία κρύπτη, που δεν είναι προσιτή στο κοινό.

Το εσωτερικό του ναού είναι κατάκοσμο με θαυμάσια μωσαϊκά, που χρονολογούνται στο τέλος του 11ου αιώνα. Πρόκειται για μοναδικά έργα τέχνης, εξαίσια δείγματα του

15

κλασικού ιδεαλισμού της Μεσοβυζαντινής περιόδου. Το κατώτερο τμήμα των τοίχων ήταν επενδυμένο με μαρμάρινους ορθοστάτες, οι οποίοι αντικαταστάθηκαν με μέτριας ποιότητας τοιχογραφίες, περίπου το 1650 μ.Χ.

Βόρεια του ναού βρίσκεται η Τράπεζα της Μονής, ένα στενόμακρο, ορθογώνιο κτίσμα με μία αψίδα, που επίσης κοσμείται με τοιχογραφίες στο εσωτερικό.

Σε απόσταση περίπου 100 μ. προς τα ΝΑ της μονής, βρίσκεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου, που οικοδομήθηκε τον 9ο αιώνα. Κάτω από το ναό βρίσκεται μία δεύτερη κρύπτη με οστεοφυλάκια κατά μήκος των τοίχων της.

16

Η Μονή έχει κτισθεί στη θέση αρχαίου ιερού, αφιερωμένου στον Απόλλωνα Δαφναίο ή Δαφνείο, το οποίο καταστράφηκε κατά την επιδρομή των Γότθων το 395 μ.Χ. Από τον αρχαίο ναό διατηρείται σήμερα μόνο ένας ιωνικός κίονας, κτισμένος στην κιονοστοιχία του νάρθηκα, ενώ οι υπόλοιποι κλάπηκαν από το λόρδο Elgin τον 19ο αιώνα.

Η Μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. Παρά την ακμή και τον πλούτο της εγκαταλείφθηκε και ανοικοδομήθηκε πολύ αργότερα, στο τέλος του 11ου αιώνα, από έναν άγνωστο δωρητή. Το 1204 η περιοχή του Δαφνίου παραχωρήθηκε στον Ενετό ηγεμόνα των Αθηνών, Otho de la Roche, και το 1207 εγκαταστάθηκαν στη μονή Κιστεριανοί μοναχοί από το Belleveaux, οι οποίοι επέφεραν αλλαγές στην δομή και τη μορφή της. Όταν η Αθήνα κυριεύθηκε από τους Τούρκους, το 1458, η Μονή και πάλι παραχωρήθηκε στην Ορθόδοξη Εκκλησία και εγκαταστάθηκαν πάλι ορθόδοξοι μοναχοί, που επέφεραν νέες μεταβολές στα κτίσματα.

Κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης η μονή χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο. Τα έτη 1838-39 εγκαταστάθηκαν Βαυαροί και το διάστημα 1883-85, χρησίμευσε ως ψυχιατρείο. Υπέστη σοβαρές καταστροφές από σεισμούς το 1889 και το 1897.

17

Οι πρώτες ανασκαφές στο χώρο έγιναν το 1892 από τον Δ. Καμπούρογλου. Τα έτη 1936-39 ο Ιώ. Τραυλός πραγματοποίησε ανασκαφική έρευνα στην περιοχή του αρχαίου ναού του Απόλλωνα. Κατά τη διάρκεια των αναστηλώσεων, το 1955-57, ανοίχθηκαν τομές σε αρκετά σημεία, κυρίως στο παρεκκλήσιο.

Ύστερα από τις καταστροφές που προκλήθηκαν από σεισμούς,το 1889 και 1897, η Αρχαιολογική Εταιρεία πραγματοποίησε αναστηλωτικές εργασίες στο ναό και τα μωσαϊκά καθαρίστηκαν και στερεώθηκαν από μία ομάδα ιταλών ειδικών. Το κτίσμα του ναού ενισχύθηκε με σίδερα, η βόρεια πλευρά στερεώθηκε με αντηρίδες, ενώ η δυτική πλευρά του νάρθηκα και ο τρούλος ανοικοδομήθηκαν πλήρως. Το 1955-57 η Υπηρεσία Αναστηλώσεων του ΥΠΠΟ προχώρησε στην πλήρη αποκατάσταση του ναού και του κεντρικού οικοδομήματος και στην επιδιόρθωση των μωσαϊκών. Το 1960 απομακρύνθηκαν οι μεταγενέστεροι τοίχοι που έκλειναν τις αψίδες στο δυτικό τοίχο του εξωνάρθηκα και το 1968 καθαρίστηκε η δυτική είσοδος της μονής.

18

19

Μονή του Αγιου Ιωάννου Προδρόμου:

Η παλαιά Σταυροπηγιακή Μονή του άγιου Ιωάννου Προδρόμου, Καρέα, βρίσκεται στο βάθος μιας πετρώδους ρεματιάς, σε απόσταση πεντακοσίων περίπου μέτρων από

τον τελευταίο κατοικημένο χώρο του ομωνύμου οικισμού, ὁ οποίος κατά τα τελευταία χρόνια επεκτείνεται συνεχώς προς τις γειτονικές πλαγιές του Υμηττού, εκεί που βρίσκονταν άλλοτε τα αρχαία λατομεία, τα γνωστά ως λατομεία του «Καρά».

Για την επωνυμία «Καρέα» έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς διάφορες ερμηνείες, οι οποίες σχετίζονται άλλοτε με την τοποθεσία, άλλοτε με το πρόσωπο του τιμώμενου Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και άλλοτε με το πρόσωπο του ιδρυτή της. Καμιά όμως από αυτές τις ερμηνείες δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη και καμιά δεν μπορεί να γίνει ανεπιφύλακτα αποδεκτή.

Οι συνθήκες και η χρονολογία ίδρυσης της Μονής -η οποία είναι ασφαλώς γέννημα της εκκλησίας των Αθηνών- δεν είναι γνωστές, ελλείψει γραπτών πηγών. Η ίδρυση της ανάγεται πιθανότατα στα βυζαντινά χρόνια, αν και εικάζεται βάσιμα ότι, στο χώρο τού Ναού, προϋπήρξε ειδωλολατρικό ιερό του Απόλλωνα. Αργότερα

-ίσως από τον Δ´ μ.Χ. αιώνα- το ιερό τούτο μετατράπηκε σε παλαιοχριστιανικό ευκτήριο οίκο, ο οποίος μεταγενέστερα εξελίχθηκε οικοδομικά σε Ναό, για να καλύψει τις λατρευτικές ανάγκες της ανδρώας τότε μοναστικής αδελφότητας.

Η παλαιότερη γραπτή μνεία της Μονής χρονολογείται στα 1575 μ.Χ. και αφορά μάλλον στην ανακαίνιση του

20

Ναού, ο οποίος έχει περισωθεί μέχρι σήμερα και αποτελεί το «Καθολικό» της Μονής.

Από το παλαιό μοναστηριακό συγκρότημα διατηρούνται σήμερα μόνο το Καθολικό, το μεγαλύτερο τμήμα της διώροφης νοτιοανατολικής πτέρυγας των κελιών και ένα μικρό ισόγειο κτίσμα της βορειοδυτικής πλευράς.

Ο Ναός είναι απλός, «σταυροειδής εγγεγραμμένος μετά τρούλου», και στηρίζεται σε τέσσαρες κίονες (ελλαδικού τύπου). Από αυτούς, οι τρεις είναι μαρμάρινοι και φέρουν αρχαία «κιονόκρανα με επίθημα», ενώ ο τέταρτος έχει αντικατασταθεί μεταγενέστερα με κτιστό πεσσό.

Από τις τοιχογραφίες του Ναού δεν διατηρείται τίποτε άλλο παρά μόνο ένα μικρό υπόλειμμα στην ιερή Πρόθεση, το οποίο βεβαιώνει το σύγχρονο προσκυνητή για την ύπαρξη παλαιάς αγιογράφησης του Ναού.

Στην πρόσοψη του Ναού βρίσκεται εντοιχισμένο ένα μικρό τμήμα θωρακίου, πάνω στο οποίο υπάρχει ανάγλυφη παράσταση σταυρού και ζώου που τρέχει. Παρόμοιο τμήμα θωρακίου, με ελικοειδές κόσμημα και άκανθα, είναι εντοιχισμένο στην πρόσοψη των κελιών, τα οποία έχουν διασωθεί νοτιοανατολικά του Ναού.

Στο δάπεδο τού Ναού βρέθηκε, κατά την πρόσφατη ανακαίνιση του, τμήμα επιτύμβιας πλάκας με επιγραφή, η οποία αρχικά θεωρήθηκε ότι κάλυπτε τον τάφο κάποιας διακόνισσας που ονομαζόταν Νεικαγόρη, αλλά όταν ανασύρθηκε, δεν αποκάλυψε κανένα τάφο. Από το γεγονός αυτό εικάζεται ότι η πλάκα αυτή χρησιμοποιήθηκε απλώς για την συμπλήρωση της επικάλυψης του δαπέδου του Ναού, σε κάποια

21

ανακαίνιση του, και περισυλλέχθηκε είτε από τον περικείμενο μοναστηριακό χώρο, είτε μεταφέρθηκε από κάποιαν άλλη αντίστοιχη κατασκευή.

Επάνω από τη θύρα της εισόδου του Ναού, υπάρχει μέχρι σήμερα εντοιχισμένος ανάγλυφος αναθηματικός Σταυρός, που χρονολογείται από το έτος 1769 μ. Χ. και ο

οποίος φέρει την επιγραφή «ὁ μεν θείος ούτος σταυρός εις τον τεκέ προ καιρού ευρισκόμενος, ο δια χάριτος

ιατρός από τους Σεχάδες, αγοράσας τούτον, ανέθηκε τη

Μονή ταύτῃ 1769».

Κατά τον ΙΖ´ αιώνα στη Μονή Καρέα μόναζε ο

ιατροφιλόσοφος Πέτρος Παπασταμάτης (Πετράκης) από τη Δημητσάνα, ο οποίος κατά τη μοναχική κουρά του, ονομάστηκε Παρθένιος μοναχός (1686 μ.Χ.). Ο μοναχός Παρθένιος ανακαίνισε, περί το 1673 μ.Χ., τη Μονή

Αόμματων Ταξιαρχών, την επονομαζόμενη «Πετράκη» , που μέχρι τότε ήταν μετόχι της Μονής του Αγίου Ιωάννου Καρέα και η οποία ακριβώς από το όνομα του

ανακαινιστή εκείνου προσέλαβε την ἐπωνυμία της.

Από το 1796 μ. Χ. (ίσως ακόμα και από το 1777 μ. Χ. σύμφωνα με σιγίλιο του Πατριάρχου Σωφρόνιου), η Μονή Καρέα ερημώθηκε και παρήκμασε. Οι μοναχοί της -όπως μας πληροφορεί ένα άλλο Πατριαρχικό σιγίλιο του

Πατριάρχου Γερασίμου του Γ´, που χρονολογείται από το

1796 μ.Χ. - «δια το αυχμώδες και δύσβατο και στενωπὸν

τοῦ τόπου καὶ ἄλλας ἐπισυμβάσας περιπετείας καὶ

κινδύνους... κατιδόντες τὴν ἐπικειμένην αὐτοῖς ὀδύνην

καὶ δυσχέρειαν τῆς ἀποκομίσεως ἐκεῖ τῶν πρὸς τὸ ζῆν

ἀναγκαίων καὶ ὅτι δεινῶς ἔχουσιν κατοικεῖν ἐκεῖ,

ἀπεφάσισαν, μετὰ τοῦ διαπιστεύοντος αὐτῶν ἡγουμένου

᾿Ανθίμου, φροντίσαι τῆς διασώσεως αὐτῶν, ὅστις

22

κατανοήσας τὸν ἐπαπειλούμενον κίνδυνον... τούς

μοναχοὺς σπεύδοντας διασπαρῆναι, συνήγαγεν καὶ

παραλαβὼν κατῆλθεν εἰς τὸ τότε μετόχιον τῶν

᾿Ασωμάτων...μονάσαντες ἐκεῖ τοῦ λοιποῦ, ὡς μὴ

δυνάμενοι ὖπομεῖναι τὰς ἐκεῖ δυσχερείας καὶ ἐπηρείας».

Το Μετόχι των Ασωμάτων βρισκόταν πλησιέστερα στην πόλη των Αθηνών, είχε μεγαλύτερη ευρυχωρία εγκαταστάσεων και παράλληλα προσέφερε στους μοναχούς περισσότερη ασφάλεια. Έτσι, αντιστράφηκαν οι όροι και η Μονή Καρέα, καθώς το ίδιο σιγιλιώδες Πατριαρχικό γράμμα αναφέρει, υποβαθμίστηκε σε μετόχι της κυρίαρχης, από τότε και στο εξής, Μονής Πετράκη.

Ως μετόχι πλέον η Μονή Καρέα, ακολουθώντας την

τύχη της κυρίαρχης Μονής Πετράκη, έγινε «βακούφι» και

επήχθη, μετά από αίτηση της Μονής Πετράκη -ἕνεκα τῆς

ἀδυναμίας ἐξοφλήσεως βαρύτατης φορολογίας- στη

Σουλτάνα Μιχρισάχ, μητέρα του Σουλτάνου Σελήμ Γ´ (1770-1807) και προσαρτήθηκε σε κάποιο πτωχοκομείο της Κωνσταντινουπόλεως, με τον όρο να καταβάλλει

ετήσια εισφορά. Έτσι «...ἠλευθερώθη τέλεον τῶν κατὰ

καιροὺς συδοσιμάτων καί λοιπῶν ἐνοχλήσεων τῶν ἐν

᾿Αθήναις ἐξουσιαστῶν, ὀφεῖλον μόνον δίδοσθαι κατ᾿ ἔτος

τὸ διορισθέν αὐτῷ ἐτήσιον...», των πατέρων

«...διασωθέντων καὶ ἀπαλλαγέντων τῶν κατὰ διαφόρους

καιροὺς καταπιέσεων καὶ ἐνοχλήσεων καὶ κοινῶν τῶν ἐν

᾿Αθήναις συδοσιμάτων κατὰ τὰ ἐπιχορηγηθέντα αὐτοῖς

βασιλικὰ ἔγγραφα».

Παράλληλα με τη διοικητική αλλαγή, καθώς στο ίδιο

σιγίλιο αναφέρεται, η Μονή ασωμάτων και τά μετόχια

της, υπήχθησαν εκκλησιαστικά στο Πατριαρχείο. Το

23

σχετικό σιγίλιο αναφέρει χαρακτηριστικά· «ἵνα δὲ καὶ

παρὰ τῆς ἐκκλησίας ἔχωσι τὴν περί τούτων ἀσφάλειαν

καὶ ἀπόδειξιν, ἐδεήθησαν προσεπικυρωθῆναι...τὴν ἀπ᾿

ἀρχῆς σταυροπηγιακὴν χάριν... Τούτου ἕνεκεν

ἀποφαινόμεθα συνοδικῶς... ἵνα... τὸ ἱερὸν καὶ σεβάσμιον

μοναστήριον τῶν ᾿Ασωμάτων τοῦ Πετράκη, μεθ᾿ ὅλων τῶν

μετοχίων αὐτοῦ... καὶ τοῦ ἱεροῦ μοναστηρίου τοῦ Τιμίου

ἐνδόξου Προφήτου Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ ᾿Ιωάννου,

τοῦ ἐπιλεγομένου Καρέως... ὖπάρχωσι καὶ λέγωνται καὶ

παρὰ πάντων γινώσκονται ἡμέτερα, πατριαρχικά,

σταυροπηγιακά, ἐλεύθερα, ἀδούλωτα... μηδὲν ὀφείλοντα

διδόναι, εἰμὴ τὸ διορισθὲν ἐτήσιον, λόγͺῳ ὖποταγῆς τῷ

καθολικῷ ἐξάρχῳ, μνημονευομένου τοῦ κανονικοῦ

πατριαρχικοῦ ὀνόματος».

Έκτοτε ολοένα και περισσότερο, η Μονή Άγιου

Ιωάννου, Καρέα ερημώνεται και παρακμάζει, αλλά εξακολουθεί να διατηρείται ως μετόχι της Μονής

Πετράκη, της οποίας την τύχη και την εξέλιξη συνακολουθεί για τους επόμενους δύο περίπου αιώνες.

Μετά την υποβάθμιση της σε μετόχι, η Μονή Καρέα δεν

αξιοποιήθηκε από την κυρίαρχο Μονή Πετράκη παρά μόνο ως προσοδοφόρα οικονομική πηγή, η οποία πρόσδιδε οφέλη από την ενοικίαση των λατομείων της, καθώς και των αγροτικών και λιβαδικών της εκτάσεων.

Κατά την αναδιοργάνωση του μετεπαναστατικού, Νεοελληνικού κράτους, και μάλιστα κατά την περίοδο της Βαυαροκρατίας, κατόπιν της εκδόσεως του Βασιλικού

Διατάγματος της 25ης Σεπτεμβρίου 1833, «περὶ τῶν ἐν τῷ

Βασιλείῳ Μοναστηρίων», δόθηκε εντολή, από τη Νομαρχία Αττικής και Βοιωτίας, στον τότε ηγούμενο της

24

Μονής Πετράκη Διονύσιο, να μετοικήσει το συντομότερο

δυνατόν, «μεθ᾿ ὅλης τῆς ἀδελφότητος», σε κάποιον άλλο τόπο, ενδεχομένως στο πρώην κυρίαρχο μοναστήρι του

Καρέα, επειδή ὁ χώρος της Μονής Πετράκη είχε κριθεί κατάλληλος διά την ανέγερση στρατιωτικού νοσοκομείου. Τελικά, μετά από αλλεπάλληλες ενστάσεις και εκτενή αλληλογραφία και παρά τις αντιρρήσεις της αδελφότητας, ως ενδεδειγμένος τόπος μεταβάσεως της

κρίθηκε ἡ Μονή Καισαριανής και όχι το παλιό μοναστήρι του Καρέα.

Επακολούθησε ολιγοχρόνια προσάρτηση της Μονής

Πετράκη και των Μετοχίων της στη Μονή Πεντέλης και μετά από λίγο εκ νέου αποσυσχέτιση αυτών και επαναφορά τους στο προηγούμενο καθεστώς τους.

Η είσοδος του εικοστού αιώνα βρίσκει το Μοναστήρι

του Καρέα -μετόχι ακόμα της Μονής Πετράκη- μικρό,

φτωχό και παραμελημένο εξωκκλήσι, με «θλιβερὰν ὄψιν,

ἰδίᾳ μετὰ τινας ἀντιαισθητικὰς κατασκευὰς καί

προσθήκας,γενομένας ὖπὸ ἀναρμοδίων προσώπων» (Α.Δ.17, 1961/62), το οποίον όμως εξακολουθεί να συγκεντρώνει και να εμπνέει πλήθος πιστών προσκυνητών.

Από πλευράς κτιριακής, υπάρχει μονάχα ὁ Ναός και μερικά μισοερειπωμένα κελιά, αλλά και αυτά καλυμμένα από όγκους σκύρων και άλλων καταλοίπων των λατομείων μαρμάρου και αμιάντου της περιοχής.

Μέχρι την έναρξη του Β´ Παγκόσμιου πολέμου, το

Μοναστήρι και ἡ περιοχή του φιλοξένει μόνο τους εργάτες των λατομείων, τους βοσκούς και, περιστασιακά,

μερικούς αθηναίους εκδρομείς ἤ προσκυνητές, οι οποίοι

25

πεζοπορούν μέχρις εκεί, για να προσευχηθούν και να ζητήσουν τις πρεσβείες του Αγίου Ιωάννου.

Από το αρχείο αλληλογραφίας της Μονής Πετράκη, ενδεικτικά σημειώνουμε όσα αναφέρονται στο υπ’ αριθμόν. 29/11/1938 έγγραφο· Το μετόχι ήταν

εγκαταλελειμμένο και ἔρημο και «...ὁσάκις παρίστατο

ἀνάγκη, ὡς καὶ κατὰ τὰς ἐνιαυσίους πανηγύρεις τοῦ

Ναοῦ τοῦ ῾Αγίου ᾿Ιωάννου, μετέβαινε ἀδελφός τῆς ῾Ιερᾶς

Μονῆς Πετράκη πρὸς ἱερουργίαν». ῾Η δέ «...μόνιμη

φύλαξη τοῦ Μετοχίου» ἦταν ἀνατεθειμένη «...εἰς λαϊκούς

νεωκόρους».

Κατά την δεκαετία 1940-1950, η περιοχή γύρω από την παλαιά Μονή Καρέα, απέκτησε ιδιαίτερο νόημα και πρόσφερε ειδικές διευκολύνσεις στους κατοίκους του λεκανοπεδίου Αττικής. Τόσο το πυκνό πευκοδάσος, όσο και το πηγαίο νερό, έδωσαν τη δυνατότητα της δημιουργίας λαϊκών κατασκηνώσεων και ανακούφισαν πολλούς πάσχοντες και μαστιζόμενους από τις επιδημικές ασθένειες της κατοχικής περιόδου.

Η ύπαρξη βέβαια θερινών κατασκηνώσεων, δεν είχε μόνο ευεργετικές επιπτώσεις στη ζωή των κατοίκων της περιοχής. Έφερε, ως αναγκαστική συνεπεία, και την έναρξη λειτουργίας μικρού καφενείου στον αυλόγυρο της Μονής, οι θαμώνες του οποίου δεν σεβάστηκαν επαρκώς την ιερότητα του τόπου και της γύρω απ’ αυτόν κατάφυτης περιοχής.

Το πυκνό πευκοδάσος άρχισε λίγο-λίγο να αραιώνει και τα αιωνόβια δέντρα του να πωλούνται, παράλληλα με τα αναψυκτικά, ως καυσόξυλα. Συγχρόνως οι βοσκοί

θεωρούσαν αναφαίρετο δικαίωμά τους -λόγῳ της

καταβολής ενοικίου στην κυρίαρχο Μονή Πετράκη, για τη

26

νομή των βοσκοτόπων- την συγκέντρωση των ποιμνίων τους, για διανυκτέρευση, μέσα στο μοναστήρι. Το

διοικητικό συμβούλιο της Μονής Πετράκη, σε μια από τις συχνές αναφορές του (και δη εις το από 20/1/ 1947 έγγραφο του), προς την Αρχιεπισκοπή Αθηνών, και προς τον οργανισμό Διαχειρίσεως εκκλησιαστικής περιούσιας,

γραφεί χαρακτηριστικά· «δὲν παραλείπομεν να

γνωρίσωμεν ὖμῖν ὅτι τὰ συγκεντρωμένα σκύρα ὄπισθεν

τοῦ ῾Ιεροῦ Βήματος, προξενοῦν ζημίας εἰς τόν ῾Ιερὸν Ναὸν,

διότι καὶ ὖγρασία προξενεῖται, ἀλλὰ καὶ ἀνέρχονται

ἐπάνω εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ σωροῦ αἶγες -ὡς συνέβη

κατὰ τὸ παρελθόν- καὶ ἐκεῖθεν πηδοῦν εἰς τὴν στέγην τοῦ

῾Ιεροῦ Ναοῦ καὶ προξενοῦν εἰς αὐτὴν ζημίας καὶ

ἐπιβάλλεται νὰ ἀπομακρυνθοῦν ταῦτα τὸ ταχύτερον

ἐκεῖθεν, πρὸς ἀποφυγὴν τῶν ἀνωτέρω ζημιῶν, ἀλλὰ ἐπὶ

πλέον ὖπάρχει παράδοσις ὅτι αἰρομένων τῶν σκύρων θά

ἔλθει εἰς φῶς μικρὸς Ναὸς τοῦ προφήτου ᾿Ηλιού,

κατακεχωσμένος ὖπό σωρούς, πρὸ τινων ἐτῶν...»

Με παράλληλες ενέργειες της αρχαιολογικής

υπηρεσίας, «διεκόπη τελικῶς προ του πόλεμου ἡ

λειτουργία τῶν λατομείων. ᾿Εν συνεχείᾳ ἀπηλευθερώθη

τὸ Καθολικὸν τῆς Μονῆς ἀπὸ τῆς λατύπης,

δημιουργηθέντος στενοῦ προστατευτικοῦ ἐλευθέρου

χώρου πέριξ τούτου» (ἔνθ᾿ ἀν.).

Η εφορεία Βυζαντινών αρχαιοτήτων εξεπόνησε, στη

συνέχεια, «πρόγραμμα ἀποκαταστάσεως καὶ εὐπρεποῦς

ἐμφανίσεως τῆς Μονῆς, ὅπερ ἐγκριθέν ῏πὸ τῆς

῾Υπηρεσίας, ἤρχισεν ἐκτελούμενον ἀπὸ τοῦ Μαρτίου

1963». Κατά την εκτέλεση αυτών τῶν εργασιών,

«ἀπεμακρύνθησαν μεγάλοι ὄγκοι λίθων καί θραυσμένων

μαρμάρων, οἱ ὁποῖοι ἐπεκρέμαντο ὖπεράνω τοῦ

27

Καθολικοῦ καὶ ἠπείλουν τοῦτο...᾿Απεκαλύφθη ὡσαύτως

σειρά καμαροσκέπαστων διαμερισμάτων, κατά μῆκος τῆς

βορειοδυτικῆς πλευρᾶς τοῦ περιβόλου. Κατὰ τὸν

καθαρισμόν ἑνὸς τούτων εὖρέθη πωρόλιθος, ἐπὶ τοῦ

ὁποίου εἶναι χαραγμένη ἡ χρονολογία

1712...ἀντιστοιχοῦσα ἀσφαλῶς, εἰς τὸν χρόνον

κατασκευῆς τῶν κελλίων τῆς πλευρᾶς ταύτης» (ἔνθ᾿ ἀν.)

Οι εργασίες αποκατάστασης της Μονής, με δαπάνες της αρχαιολογικής υπηρεσίας, συνεχιστήκαν μέχρι το έτος 1971. Αξιοσημείωτο είναι ότι κατά τη διάρκεια των ανασκαφών και συγκεκριμένα το 1968, περισυλλέχθηκε

χάλκινο νόμισμα της εποχής Αλεξίου Α´ του Κομνηνού.

Από το Μάιο του έτους 1971, οπότε και εγκαθίσταται ἡ νεοσύστατη γυναίκεια αδελφότητα, αρχίζει καινούργια σελίδα στη ζωή και στην ιστορία της Μονής Καρέα.

Η Μονή δια των α) Β.Δ. 323 ΦΕΚ 93/17-5-1971 και β) Β.Δ. 2 ΦΕΚ 1/3-1-1972 αναδεικνύεται από Μετόχι της

Μονής Πετράκη «εἰς κυρίαρχον καὶ ἀνεξάρτητον

Γυναικείαν Κοινοβιακὴν Μονὴν» καί κατοχυρώνεται

νομικά, ὡς «Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου». Εκκλησιαστικά, υπάγεται αρχικά στην ιερά αρχιεπισκοπή Αθηνών και αργότερα στην νεοδημιουργηθείσα ιερά Μητρόπολη Καισαριανής, Βύρωνος και Υμηττού.

Η νέα αδελφότητα, με τη συνεργασία της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας, συνέχισε και επεξέτεινε, με δική της πλέον μέριμνα, το πρόγραμμα αποκατάστασης, ανακαίνισης και επέκτασης της ερειπωμένης Μονής, το οποίο δεν έχει ακόμη περατωθεί.

Έτσι από το 1971 μέχρι σήμερα, συντηρήθηκαν όλα τα υπάρχοντα παλαιά κτίσματα. Επάνω από το ισόγειο της

28

νοτιανατολικής πτέρυγας, αναστηλώθηκαν τα κελιά του δευτέρου ορόφου, ενώ στο Καθολικό τοποθετήθηκε, στη θέση του παλαιού και κατεστραμμένου τέμπλου, νέο γλυπτό μαρμάρινο, βασισμένο σχεδιακά σε αρχαίο πρότυπο.

Το έτος 1986 έγινε εκτεταμένος εκβραχισμός γύρω από το χώρο του Καθολικού και ανοικοδομήθηκε νέα διώροφη πτέρυγα, γύρω από τον χώρο της αυλής της Μονής. Η πτέρυγα αυτή περιλαμβάνει το ευρύχωρο παρεκκλήσιο του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, την Τράπεζα των μοναχών και σειρά κελιών.

Τέλος, το χρονικό διάστημα μεταξύ των ετών 1994 - 1995 ανοικοδομήθηκε εκτός του παλαιού μοναστηριακού περιβόλου κατά προέκταση της βορειοανατολικής πτέρυγας που είχε ήδη ανοικοδομηθεί το 1986, νέα

διώροφη πτέρυγα, ἡ οποία περιλαμβάνει χώρους υποδοχής, βιβλιοθήκη και σειρά κελιών.

29

30

31

ΜΟΝΗ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ:

Η Μονή Καισαριανής ,αφιερωμένη στα εισόδια της

Θεοτόκου, βρίσκεται ανατολικά της Αθήνας, στην πλαγιά ενός

λόφου, στους πρόποδες του Υμμητού. Περικλείεται από ψηλό

περίβολο με δύο πύλες, μία στην ανατολική και μία στην

δυτική πλευρά. Είναι σταυροειδής, εγγεγραμμένος,

τετρακιόνιος ναός με τρούλο και οι τοίχοι του είναι κτισμένοι

με την πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία, χωρίς όμως, πλούσιο

κεραμοπλαστικό διάκοσμο.

Η ονομασία της μονής ως «Καισαριανή» μας παραδίδεται το

1200 στην επιστολή του αυτοεξόριστου στην Κέα, Μιχαήλ

Χωνιάτη προς τον ηγούμενο της μονής.

Κατά μία ερμηνεία το όνομα προέρχεται από τον ιδρυτή της,

κάποιον Καισάριο, ή τους Καίσαρες αδελφούς του

αυτοκράτορα, εξόριστους στην Αθήνα από την Ειρήνη την

Αθηναία, η κατ’ άλλη ερμηνεία, από εικόνα της Θεοτόκου με

προέλευση από την Καισαρεία.

Την ίδια εποχή το μοναστήρι αποδίδεται ως santa syriani σε

έγγραφο του Πάπα Ιννοκεντίου Γ’ το 1208 μετά την

εγκαθίδρυση της Φραγκοκρατίας στην πόλη των Αθηναίων.

Η μονή ήταν εταιροπηγιακή από την ίδρυση της αλλά και κατά

την διάρκεια της Φραγκοκρατίας ακόμα υπήρξε ανεξάρτητη

και αφορολόγητη.

Αναμφίβολα το ωραιότερο μνημείο της μονής είναι το

κομψότατο αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, καθολικό

32

του 11ου αιώνα που εντυπωσιάζει με την λιτή, αυστηρή

Βυζαντινή αρχιτεκτονική του (απουσιάζει η έντονη χρήση του

κεραμοπλαστικού διακόσμου).

Το καμαροσκεπές παρεκκλήσιο που βρίσκεται στα βόρεια

του ναού, είναι αφιερωμένο στον Άγιο Αντώνιο και αποτελεί

προσθήκη του 16ου αιώνα. Ο νάρθηκας, που στεγάζεται με

τρούλο, οικοδομήθηκε τον 17ο αιώνα, ενώ το κωδωνοστάσιο

προστέθηκε πολύ αργότερα, τον 19ο αιώνα.

Στην δυτική πλευρά κτίστηκε μεταβυζαντινός εσωνάρθηκας

με τρούλο, ο οποίος υπολείπεται κατασκευαστικά από τον

καθολικό. Οι ωραίες τοιχογραφίες που σώζονται

χρονολογούνται στο 16ο αιώνα, ενώ οι παλιές έχουν χαθεί για

πάντα (παλαιότερη θεωρείται μια παναγία του 14ου αιώνα

στον εξωτερικό τοίχο η οποία σώζεται μέσα στο παρεκκλήσι

του Αγίου Αντωνίου).

Στον τρούλο του κύριος ναού παρίσταται ο Χριστός

Παντοκράτωρ, ενώ στο τύμπανο, που χωρίζεται σε δύο ζώνες,

εικονίζονται η ετοιμασία του θρόνου, η Παναγία, ο Ιωάννης ο

πρόδρομος, οι άγγελοι και σύμπλεγμα με τους τέσσερις

ευαγγελιστές. Στην κόγχη του ιερού παριστάνεται η Θεοτόκος

Πλατυτέρα, ένθρονη, πλαισιωμένη από δύο αγγέλους.

Σύγχρονο του καθολικού κτίριο είναι ο περίφημος

βυζαντινός λουτρώνας, κτισμένος στη νότια πλευρά γύρω από

φυσική πηγή ο οποίος στην τουρκοκρατία μετασκευάστηκε σε

ελαιοτριβείο.

Έξω από τα τείχη υπάρχουν δύο ενδιαφέροντα παρεκκλήσια,

οι Ταξιάρχες και η ανάληψη. Η μονή Καισαριανής έπαθε

33

μεγάλες ζημίες στους σεισμούς του 1981 και τα πράγματα

χειροτέρεψαν μετά το σεισμό του 1999.

Η μονή πρωταγωνίστησε σε μια από τις δραματικές στιγμές

της Αθηναϊκής ιστορίας το 1458. Εδώ παραδόθηκαν τα κλειδιά

της Αθήνας στον πορθητή Μωάμεθ και τους Τούρκους.

Στα χρόνια της ακμής της σπουδαίοι πνευματικοί άντρες

πέρασαν από την πόρτα της. Διάσημη επίσης ήταν για αιώνες

η βιβλιοθήκη της η οποία διέθετε σπάνια αρχαία βιβλία και

έγγραφα.

Κατά την βασιλεία του Όθωνα, η ταλαιπωρημένη στα χρόνια

της επανάστασης μονή Καισαριανής, έκανε προσπάθεια να

ανασυγκροτηθεί ως γυναικείο κοινόβιο αλλά σύντομα

διαλύθηκε. Από τότε είναι αρχαιολογικός χώρος. Σήμερα

ανήκει στη μητρόπολη Καισαριανής αλλά υπάγεται στο

υπουργείο πολιτισμού.

34

ΠΑΝΑΓΙΑ ΓΟΡΓΟΕΠΗΚΟΟΣ

Ο ναός βρίσκεται ακριβώς δίπλα στη σύγχρονη Μητρόπολη

Αθηνών και είναι αφιερωμένος στην Παναγία Γοργοεπήκοο και

τον Άγιο Ελευθέριο. Κατασκευάστηκε στο τέλος του 12ου

αιώνα, στα ερείπια ενός αρχαίου ναού που ήταν αφιερωμένος

στην Ειλειθυία. Αρχικά ονομαζόταν "Μικρή Μητρόπολις", ήταν

αφιερωμένος στην Παναγία Γοργοεπήκοο και ανήκε στην

επισκοπική κατοικία της Αθήνας. Στον 17ο αιώνα ο ναός

αναφέρεται και ως "Γοργοεπήκοος" και ως "Καθολικό".

Το 1841 στέγασε τη δημόσια βιβλιοθήκη της Αθήνας και από

το 1863 αφιερώθηκε και στον Άγιο Ελευθέριο.

Ο ναός είναι τετρακιόνιος, σταυροειδής εγγεγραμμένος, με

τριμερή νάρθηκα, του οποίου το κεντρικό, καμαροσκεπές

τμήμα είναι ψηλότερο από τα δύο πλάγια. Οι τοίχοι του ναού

είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένοι από μεγάλους

μαρμάρινους ακόσμητους λίθους και ανάγλυφα, που

προέρχονται από αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά και πρώιμα

Βυζαντινά μνημεία, ενώ δεν έχουν χρησιμοποιηθεί πουθενά

πλίνθοι.

Ως το ύψος των παραθύρων, είναι επενδεδυμένοι με

ακόσμητες μαρμάρινες πλάκες ενώ τα ενενήντα συνολικά

ανάγλυφα, έχουν τοποθετηθεί στο ανώτερο τμήμα των τοίχων,

δημιουργώντας ένα μοναδικό για βυζαντινή εκκλησία

διακοσμητικό αποτέλεσμα. Ο τρούλος είναι το μόνο μέρος του

ναού, οικοδομημένο με την τυπική πλινθοπερίκλειστη

τοιχοδομία.

35

ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ:

Πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους αλλά και πιο άγνωστους ναούς της Αθήνας. Αφιερωμένος στην Παναγία

Παντάνασσα, εορτάζει την ημέρα της Κοίμησης, το

δεκαπενταύγουστο.

Βρίσκεται κοντά στη συμβολή της οδού Αθηνάς με την οδό Ερμού, στην πλατεία Μοναστηρακίου, στην οποία έδωσε το όνομά του, όπως εξάλλου και σε ολόκληρη την περιοχή. Κι αυτό, γιατί σε μεταβυζαντινό σιγίλιο του 1678, ο ναός αναφέρεται ως Μεγάλο Μοναστήρι, και με την ονομασία αυτή είναι γνωστός κατά τους χρόνους αυτούς. Επίσης, στο έγγραφο αυτό αναφέρεται ότι την περίοδο της φραγκοκρατίας είχε προσαρτηθεί στη Μονή της Καισαριανής ως μοναστήρι «ανδρώνον».

Κατά την περίοδο στην οποία αναφέρεται το σιγίλιο, το μοναστήρι λειτουργούσε ως «γυναικείον καταγώγιον», δηλαδή ως γυναικεία μονή. Απ’ το 1690 και μετά όμως, ο ναός της Παντάνασσας έγινε ενοριακός, όπως επίσης ενοριακή μονή έγινε και η Καισαριανή. Απ’ την επανάσταση και μετά, η ονομασία Μεγάλο Μοναστήρι εξέπεσε σε Μικρομονάστηρο ή Μοναστηράκι. Τα κελιά της Μονής βρίσκονταν στη θέση της σημερινής πλατείας, ενώ όλη η περιοχή ήταν γεμάτη από μικρομάγαζα, από τα οποία πολλά βρίσκονται ακόμα στη γειτονική οδό Πανδρόσου.

Ο ναός είναι καμαροσκέπαστη βασιλική, τύπος ναού που χαρακτηρίζει τη μεταβατική αρχιτεκτονική, όπως και τον γενικότερο μεταβατικό χαρακτήρα της εποχής, δηλαδή τη μετάβαση από την παλαιοχριστιανική βασιλική στον σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό αλλά και – αντίστοιχα, με μιαν ευρεία έννοια – και τη μετάβαση από την ύστερη αρχαιότητα στον βυζαντινό και μεσαιωνικό κόσμο.

http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=446&lg=elhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=457&lg=elhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=463&lg=el

36

Οι τοιχογραφίες είναι νεώτερες. Ο ναός έχει υποστεί αρκετές επεμβάσεις και αλλοιώσεις. Χαρακτηριστικό είναι το κωδωνοστάσιο, κατασκευή και προσθήκη των νεώτερων χρόνων.

Χρονολογείται στον 10ο αιώνα, χρονολογία που έχει υποστηριχθεί από τον Ορλάνδο. Σημειώνεται ότι ο Σωτηρίου τον χρονολόγησε στον 7ο – 8ο αιώνα με βάση την τοιχοδομία του, ο Wulff στον 8ο-9ο αι., όπου και θεωρεί ότι ανάγονται όλες οι καμαροσκέπαστες βασιλικές της Αθήνας, ο Ξυγγόπουλος τον 10ο αιώνα, και τέλος ο Millet τον ανήγαγε στον 11ο-12ο αι. βάσει του τύπου των κιονόκρανων του.

37

ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΩΤΗΡΟΣ:

Μεταμόρφωση Σωτήρος βρίσκεται στην Πλάκα-Αθήνα Ο τύπος της είναι Σταυροειδής εγγεγραμμένος και χρονολογείται στον 11o αιώνα.

Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της Ακρόπολης, στην οδό Κλεψύδρας. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα κομψό ναό, που χρονολογείται στον 11ο αιώνα. Οι μικρές διαστάσεις του έδωσαν την προσωνυμία Σωτηράκης (Μεταμόρφωση Σωτήρος- Μικρός Σωτήρας- Σωτηράκης.) Είναι απλός τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με αθηναϊκό τρούλο.

Στο σχέδιο και τη φωτογραφία (βόρεια όψη του ναού), διακρίνεται ο αθηναϊκού τύπου τρούλος του ναού και το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δόμησης στον βόρειο τοίχο του.

http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=463&lg=elhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=443&lg=elhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=460&lg=el

38

Άγιοι Ασώματοι:

Βρίσκεται στην Αθήνα, Θησείο, ο τύπος της είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος και χρονολογείται στο δεύτερο μισό 11ου αιώνα.

Ο ναός βρίσκεται σε μικρή απόσταση βορειοδυτικά του Θησείου, στην οδό Ερμού και ακριβώς επάνω στην ομώνυμη πλατεία. Επιστέφεται από ιδιαίτερα κομψό αθηναϊκό τρούλο. Δυστυχώς, το μνημείο έχει υποστεί σοβαρές επεμβάσεις, με συνέπεια να χάσει την αρχική του μορφή με επεκτάσεις και προσθήκες.

39

ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ:

Βρίσκεται στην Αθήνα, Πλάκα και έχει τύπο Σταυροειδής εγγεγραμμένος και χρονολογείται στον 11ο αιώνα. Ναός του δεύτερου τετάρτου του 11ου αώνα, από τους παλαιότερους αυτού του αρχιτεκτονικού τύπου ναούς της Αθήνας Είναι σύνθετος τετρακιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος με αθηναϊκό τρούλο. Αρχικά θα πρέπει να ήταν αφιερωμένος στη λατρεία του Αγίου Θεοδώρου, όπως φαίνεται και από αφιερωματική επιγραφή που σώζεται σε τμήμα μεγάλου κυλινδρικού κίονα που στηρίζει την Αγία Τράπεζα. Σήμερα είναι παραμορφωμένος από ακαλαίσθητες προσθήκες. Βρίσκεται στη συνοικία Αλικόκκου της Πλάκας, κοντά στο χορηγικό μνημείο του Λυσικράτους. Η αγιογράφησή του έχει εκτελεστεί από τον Γ.Δ. Καφή ή Καφετζιδάκη στα τέλη του 19ου αιώνα.

http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=463&lg=elhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=443&lg=el

40

BYZANTINE MONUMENTS IN ATHENS

Athens as long as it conc

erns the history and its culture, is mainly dressed with the

glamour and the shine of classic ancient Greece and perhaps it

is paradox that it is a Byzantine city. However a more careful

glance reveals that Byzantium shines in scattered little churches

with their enchanting geometry, with the ground plans in the

cross form, the ceramic details and the round tops.

Athens constitutes the brilliant example of continuation of

adoration and the passage from the ancient Greek world to the

Christian spirit.

From the many Byzantine temples of Athens that were

destroyed completely in the 19th century, unique witnesses

remain in most cases, the drawings and the depictions of

sightseers, architects and archaeologists that had visited the

city. The saved ecclesiastical monuments constitute priceless

treasure.

We, that live in Athens we have more of a reason, a bigger

debt to discover and know them. Let’s begin our walk…..

41

Daphni Monastery:

Dafni or Daphni (Greek Δαφνί before the spelling change, Dafnion Δάφνιον or Daphnion) is a monastery 11 km north-west of downtown Athens in Chaidari, south of Athinon Avenue (GR-8A). It is situated near the forest of the same name, on the Sacred Way that led to Eleusis. The forest covers about 15 to 20 km².

The Daphnion was founded about the turn of the 6th century, Christianizing the site of the Sanctuary of Apollo Daphnaios that had been desecrated by the Goths in 395, and reusing the Ionic columns of the ancient temple of Apollo in its portico; only one remains, the others having been removed to London by Thomas Bruce, 7th Earl of Elgin.

http://en.wikipedia.org/wiki/Athenshttp://en.wikipedia.org/wiki/Chaidarihttp://en.wikipedia.org/wiki/Greece_Interstate_8Ahttp://en.wikipedia.org/wiki/Sacred_Wayhttp://en.wikipedia.org/wiki/Eleusishttp://en.wikipedia.org/wiki/Christianizationhttp://en.wikipedia.org/wiki/Apollohttp://en.wikipedia.org/wiki/Gothshttp://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Bruce,_7th_Earl_of_Elginhttp://en.wikipedia.org/wiki/File:Daphni.jpg

42

The principal church (catholikon), a fine monument of the 11th-century Byzantine art, is a cross-in-square church of the octagonal type surmounted by a broad and high dome. The church houses the best preserved complex of mosaics from the early Comnenan period (ca. 1100) when an austere and hieratic manner typical for the Macedonian epoch and represented by the famous Christ Pantocrator image inside the dome, was metamorphosing into a more intimate and delicate style, of which The Angel before St Joachim — with its pastoral backdrop, harmonious gestures and pensive lyricism — is considered a superb example.

According to the Encyclopaedia Britannica, "the ensemble represents a visualization of the Christian cosmos, its effect created by an intricately conceived interplay of pictures and architecture. Space in fact fuses the decoration into one giant image, in which the ruler, hailed by the prophets surrounding him, presides in his sphere above the host of saints that people the lower part of the room".

After the church was sacked by the Crusaders in 1205, Otho de la Roche, Duke of Athens, gave it to the Cistercian Abbey of Bellevaux. The French monks had the exonarthex reconstructed, built a wall around the monastery and effected numerous other changes until the Turks expelled them and restored the monastery to the Orthodox congregation in 1458.

Gradually, the impoverished cloister fell into disrepair. The monastery was disbanded by Ottoman authorities in 1821 but restoration work did not commence until 1888. The patrimony was declared a World Heritage Site in 1990. Heavily damaged by the 1999 earthquake, Daphni Monastery is currently closed to the public due to restoration works.

http://en.wikipedia.org/wiki/Byzantine_arthttp://en.wikipedia.org/wiki/Cross-in-squarehttp://en.wikipedia.org/wiki/Mosaichttp://en.wikipedia.org/wiki/Macedonian_dynastyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Christ_Pantocratorhttp://en.wikipedia.org/wiki/Encyclopaedia_Britannicahttp://en.wikipedia.org/wiki/Cosmoshttp://en.wikipedia.org/wiki/Otho_de_la_Rochehttp://en.wikipedia.org/wiki/Otho_de_la_Rochehttp://en.wikipedia.org/wiki/Duke_of_Athenshttp://en.wikipedia.org/wiki/Cistercianhttp://en.wikipedia.org/wiki/Abbey_of_Bellevauxhttp://en.wikipedia.org/wiki/Abbey_of_Bellevauxhttp://en.wikipedia.org/wiki/Narthexhttp://en.wikipedia.org/wiki/World_Heritage_Site

43

SAINT EKATERINI: Located at Athens, Plaka. The type is Cross-in-Square and it is dated 11th century The church, which is dated to the second quarter of the 11th century, is one of the oldest churches in Athens (of the same architectural type). It is a complex, four-columned, cross-in-square church with an Athenian dome. Initially it must have been dedicated to Hagios Theodoros, as indicated by the votive inscription preserved in a fragment of a big, cylindrical column supporting the altar, Nowadays, it has undergone vulgar alterations. It is situated in the district Alikokko in Plaka, close to the monument of Lysikrates. It has been frescoed by G. D. Kaphis or Kaphetzidakis in the end of the 19th century.

http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=461&lg=enhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=461&lg=enhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=456&lg=en

44

SAINTS ASOMATI:

Located at Athens, Thission, and its type is Cross-in-Square. It is dated in 2nd half of the 11th century. The church is situated northwest of the Thission, in Ermou Street and in the homonymous square. It is a cross-in-square church with an Athenian dome. Unfortunately, the monument has been severely damaged. As a result, it has lost its original form. It is dated around the middle of the 11th century.

http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=461&lg=enhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=456&lg=en

45

PANAGIA PANTANASSA:

The church, which is one of the oldest and less known churches in Athens, is dedicated to Panagia Pantanassa. It is celebrated on the 15th of August, the day of the Assumption of the Virgin Mary. It is located in Monastiraki Square, which is named after it.

The church is referred to as Big Monastery in a post Byzantine sigillium of 1678 and it is thus named during these years. Furthermore, in the same document it is mentioned that during the period of the Frankish rule it was annexed as a men’s monastery to Kaisariani Monastery. During the period of the sigillium the monastery functioned as a convent. From 1690 onwards the church became parish, same as the Kaisariani Monastery.

From the revolution onwards, the church was no longer called Big Monastery but Mikromonastiro (Small Monastery) or Monastiraki. The monastery cells used to be in the location of today’s Square, while the whole area was full of small shops, many of which can still be found in the neighboring Pandrosos Street.

The church is a barrel-vaulted basilica, namely a church type characteristic of the transition from the early Christian basilica to the cross-in-square church. In general, it signifies the transition from Late Antiquity to the Byzantine and Medieval World.

The wall paintings are more recent.

The church has undergone many modifications. Characteristic is the bell-tower, which is a more recent construction and annex.

http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=444&lg=enhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=452&lg=enhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=441&lg=enhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=461&lg=en

46

According to Orlandos, the church is dated to the 10th century. However, based on its masonry Sotiriou has dated it to the 7th – 8th century, while Wulff to the 8th – 9th century like all the barrel-vaulted basilicas of Athens. Xyngopoulos has dated the church to the 10th century, whereas Millet to the 11th – 12th century based on its capitals.

The church is associated with many legends and traditions of old Athens.

47

METAMORPHOSIS SOTIROS

It’s located at Plaka, Athens and its type is Cross-in-Square. Metamorphosis Sotiros dated to the 11th century Description:

The church, which is dated to the 11-12th century, is situated in the north of the Akropolis, in Klepsydras street. It is named Sotirakis (Metamorphosis Sotiros – Mikros Sotiras – Sotirakis) due to its small dimensions. It is a cross-in-square church with an Athenian dome.

http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=461&lg=enhttp://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=679&xsl=terms&obpk=456&lg=en

48

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1)….. http://www.eie.gr/byzantineattica

2)….. http://el.wikipedia.org/wiki/

3)…..εγκυκλοπαίδεια «ΗΛΙΟΣ»

4)…..http://www.odysseus.culture.gr

5)…..http://www.culture.gr

Διευθύντρια:

Αργίτη Πηνελόπη

Υπεύθυνες καθηγήτριες:

Αγκοπιάνη Κωνσταντίνα

Παΐλα Ελένη

Περτέση Αλεξάνδρα

Συνεργάστηκαν οι μαθητές: Αστυπαλίτη Τόνια,

Γερακίτης Παναγιώτης, Γιαννούσης Ορέστης, Ζαφειρίου

Στράτος, Καραμπατάκη Ελένη, Μουσκάι Ραφαέλα,

Νάνου Χρύσα, Νούρκα Ιωάννα, Πρελασάι Κλαούντια,

Ραπτόπουλος Ιωάννης, Τουφεξής Χρήστος,

Τριαντογιάννη Έλενα, Τσιάκαλος Μιχάλης.

http://www.eie.gr/byzantineatticahttp://el.wikipedia.org/wiki/