1

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΕΛΩΝ ΟΜΑΔΑΣ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ

ΣΚΟΝΔΡΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ

ΣΑΚΚΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΤΖΑΜΑΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ

Διδάσκουσες: Μουρατίδου Μ., Μανιάτη Στ.

ΛΥΚΕΙΟ ΡΙΟΛΟΥ:2012-2013

2

Περιεχόμενα

Περίληψη…………………………………………………………………………………………………..3

Σαν πρόλογος: ο μύθος της Πανδώρας.……………………………………………………..4

Εισαγωγή……………………………………………………………………………………………………5

Κυρίως μέρος…………………………………………………………………………………….……….7

Αποτελέσματα………………………………………………………………………………………….8

Συμπεράσματα…………………………………………………………………………………………15

Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………………………..16

3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ένα μέρος από τον πολιτισμό που οι Αρχαίοι Έλληνες άφησαν πίσω

τους είναι η μυθολογία. Μέσα από αυτή μαθαίνουμε για τις σχέσεις ανάμεσα

στους ανθρώπους, στη φύση και τους ανθρώπους, ακόμη και κοινωνίας με

ανθρώπους. Αποτελεί μια στάση της ανθρώπινης συνείδησης ξεπερνώντας τα

όρια της νόησης. Παρόλα αυτά οι Αρχαίοι Έλληνες απορρίπτουν την ιστορική

αλήθεια των γεγονότων που εξιστορούνται μέσα στις μυθολογικές αφηγήσεις.

Στην παρούσα ερευνητική εργασία αποφασίσαμε να ερευνήσουμε και

να εντοπίσουμε τη θέση της γυναίκας στην αρχαία ελληνική μυθολογία.

Ασχοληθήκαμε λοιπόν με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που μπορεί να

έχει μια γυναίκα, με την επιρροή της στο οικογενειακό σύνολο ,τη σχέση που

είχε με τον άνδρα καθώς και την εμφάνισή της. Για να πετύχουμε αυτό

ακολουθήσαμε τη βιβλιογραφική έρευνα μελετώντας τους μύθους ή άλλους

συγγραφείς και μελετητές που έχουν ασχοληθεί με την ελληνική μυθολογία.

4

Σαν πρόλογος: ο μύθος της Πανδώρας

Ο μύθος αυτός μιλάει για την απόφαση του Δία να πλάσει ο Ήφαιστος

μια γυναίκα ώστε να κρατήσει τους ανθρώπους ενωμένους στη γη και έτσι ο

Ήφαιστος ξεκίνησε να φτιάχνει την πρώτη γυναίκα. Όταν ο Ήφαιστος τελείωσε

ο Δίας κάθισε με τις ώρες να τη κοιτάζει. Όταν όμως ήρθε η στιγμή που ο θεός

θα έπρεπε να φυσήξει στο στόμα την Πανδώρα για να της δώσει ζωή

σκέφτηκε ότι της αξίζει το καλύτερο φύσημα, έτσι κι έγινε!

Ήρθαν τέσσερις άνεμοι και φίλησαν την Πανδώρα στα χείλη. Έπειτα ο

Δίας είπε σε όλους τους θεούς να της χαρίσουν από ένα δώρο ο καθένας.

Μόλις εκείνοι τελείωσαν με τα δώρα, ο Δίας της έδωσε το τελευταίο και

σημαντικότερο δώρο που ήταν ένα κουτί γεμάτο συμφορές, βάσανα και άλλα

κακά. Η Πανδώρα ήταν η πρώτη γυναίκα που μπήκε στο σπίτι του Δία όπου

υπήρχαν χαρές και γέλια αλλά εκείνη είχε στο μυαλό της το κουτί που της

χάρισε ο Δίας και τελικά αποφάσισε να το ανοίξει και από εκεί βγήκαν όλα τα

κακά, συμφορές, αρρώστιες, στεναχώριες τα οποία μπήκαν μέσα σε όλα τα

σπίτια σκορπίζοντας πόνο και βάσανα και θα ήταν ατελείωτη καταστροφή αν

δεν είχε βάλει κρυφά μέσα στο κουτί λίγη ελπίδα ο Ήφαιστος

Η Πανδώρα ζωγραφισμένη από τον Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ.

5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η αρχαία ελληνική μυθολογία αποτελεί ένα διαχρονικό θέμα μελέτης,

αν κρίνουμε από τον μεγάλο αριθμό βιβλίων και άρθρων που υπάρχουν, τα

οποία περνούν από γενιά σε γενιά και γίνονται αντικείμενο έρευνας των

ανθρώπων με σκοπό να μάθουν τον τρόπο σκέψης, τις αντιλήψεις, τις τάσεις,

τα στερεότυπα κα πιθανόν τα στοιχεία σχετικά με την καθημερινή ζωή ενός

πολιτισμού περίπου 25 αιώνων πιο πριν.

Με τον όρο μύθο αναφερόμαστε τόσο σε έναν κόσμο αληθινό αλλά

ταυτόχρονα και φανταστικό. Ο μύθος είναι μια στάση της ανθρώπινης

συνείδησης μπροστά στο άγνωστο (Κακριδής 1986). Άλλοι μελετητές έχουν

συνδέσει το μύθο με τη τελετουργία και άλλοι με τη γλώσσα και τη σκέψη. Η

γλώσσα του μύθου είναι γεμάτη παραστάσεις, εικόνες, και σύμβολα. Το ίδιο

φαίνεται να συμβαίνει και στην ελληνική μυθολογία της οποίας κάθε αφήγηση

είναι γεμάτη με εικόνες που μπορούν να πάρουν διαφορετικές εκδοχές,

ερμηνείες.

Έτσι η μυθική αφήγηση δεν είναι προϊόν προσωπικής επινόησης αλλά

συλλογικής μνήμης και δημιουργικής φαντασίας. Εξαιτίας του δεσμού του με

τη μνήμη ο μύθος σχετίζεται συχνά με τη ποίηση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα

τα Ομηρικά Έπη. Ο Όμηρος και ο Ησίοδος αποτελούν τις βασικές πηγές των

μύθων, τόσο για τους αρχαίους έλληνες όσο και για εμάς σήμερα. Τα επικά

αυτά ποιήματα αναφέρονται στη θρησκεία, στην ιστορία, στους πολέμους,

στην καθημερινή ζωή των ηρωικών προσώπων που μέσω αυτών των

περιγραφικών εικόνων δίνονται στοιχεία και δεδομένα της ζωής των αρχαίων

ελλήνων.

Και μέσα στα ομηρικά έπη και μέσα σε άλλους μύθους είναι έντονη η

παρουσία της γυναίκας είτε ως θεότητες (Αθηνά, Ήρα, Δήμητρα, Αφροδίτη)

είτε ως θνητές και ημίθεες( Θέτιδα, Πανδώρα, Ανδρομάχη, Πηνελόπη, Ελένη,

Αντιγόνη, Ηλέκτρα).Το γεγονός ότι οι αρχαίοι ‘Έλληνες δραματουργοί

γράφουν έργα εμπνευσμένα από τη μυθολογία και τα ονομάζουν με γυναικεία

ονόματα μπορεί να σημαίνει επίσης ότι ενδιαφέρονται για τη σημασία και το

6

ρόλο της γυναίκας μέσα στη κοινωνία (Αριστοφάνης: Λυσιστράτη, Ειρήνη,

Σοφοκλής: Ηλέκτρα, Αντιγόνη, Ευριπίδης: Ελένη, Ηλέκτρα Εκάβη, Άλκηστις,

Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Ιφιγένεια εν Ταύροις, Μήδεια).

Στην εργασία αυτή θέλουμε να μελετήσουμε το ρόλο της γυναίκας

όπως φαίνεται μέσα από τους μύθους από τη γέννησή της ως και το θάνατό

της: μέσα στην οικογένεια, στη σχέση της με το άλλο φύλο, την

προσωπικότητά της ανάλογα με την καταγωγή της, τις καθημερινές ασχολίες

και συνήθειες της ως προς την ενδυμασία και τον καλλωπισμό.

Επειδή γενικά επικρατεί η άποψη ότι εκείνη την εποχή η γυναίκα ήταν

εξαρτημένη από τον άντρα και αφοσιωμένη μόνο στα του οίκου της και δεν

συμμετείχε σε καμία κοινωνική δραστηριότητα θέλουμε να δούμε αν και στη

μυθολογία η θέση της γυναίκας είναι τέτοια, παρόμοια η ακόμη και αντίθετη.

Μέσω της βιβλιογραφικής αυτής έρευνας θα συγκεντρώσουμε στοιχεία και

πληροφορίες τα οποία θα συνδέσουμε με τις γνώσεις μας από τα σχολικά

μαθήματα ώστε να εκπληρώσουμε το σκοπό της εργασίας μας που είναι ο

ρόλος της γυναικάς μέσα στο μύθο.

7

ΚΥΡΙΩΣ ΜΕΡΟΣ

Στη συγκεκριμένη ερευνητική εργασία μελετήσαμε την αρχαία ελληνική

μυθολογία , αλλά πιο συγκεκριμένα τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, τον

χαρακτήρα της γυναίκας, την ενδυμασία της , τον ερωτικό της βίο καθώς και

το πώς φρόντιζε τον σύζυγο της και τα παιδιά της μέσα στην οικογένεια.

Για να πραγματοποιήσουμε την ερευνητική μας εργασία και τους

στόχους μας επιλέξαμε ως πιο κατάλληλη ερευνητική μέθοδο τη

βιβλιογραφική έρευνα.

Μέσα από βιβλία και άρθρα, έντυπα και ηλεκτρονικά βρήκαμε τους

συγγραφείς, ιστορικούς και μελετητές που αφηγήθηκαν μύθους, εκείνους που

μίλησαν για τους μύθους καθώς και για την ερμηνεία τους.

Ο σημαντικότερος στόχος μας είναι να μάθουμε για τη θέση της

γυναίκας στην αρχαία ελληνική κοινωνία, όπως αυτή φαίνεται μέσα από

μύθους γυναικείων μορφών. Και οι δευτερεύοντες στόχοι είναι να μάθουμε να

μελετούμε σωστά, να σεβόμαστε την γνώμη των συμμαθητών μας, να

γνωρίζουμε πως γίνεται μια ερευνητική εργασία και τέλος να

γνωστοποιήσουμε τον τρόπο με τον οποίο θα παρουσιάζουμε στο κοινό όσα

μελετήσαμε και μάθαμε.

Τα ερευνητικά ερωτήματα που θέσαμε για να μάθουμε όσα βάλαμε ως

στόχο:

I. Ποια ήταν ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία;

II. Ποια ήταν η σχέση της με τον άντρα;

III. Ποια ήταν η επιρροή της γυναίκας στο οικογενειακό σύνολο;

IV. Ποια ήταν η ενδυμασία της γυναίκας;

V. Ποια ήταν τα δικαιώματα και ποιες οι υποχρεώσεις της;

8

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Ι. Η κοινωνικός ρόλος της γυναίκας

Η γυναίκα τη μονή θέση που διέθετε ήταν παρά μόνο στα γενεαλογικά

στοιχεία των πολεμιστών, ιδιαίτερα όταν είχε αγαπηθεί από θεό και είχε γίνει

μητέρα κάποιου μεγάλου ήρωα.

Επίσης αρχίζει να κινείται πιο ενεργά μέσα στο χώρο του μύθου,

διεκδικώντας μια θέση όλο και πιο υπεύθυνη. Όπως μας φέρει και το

παράδειγμα σύμφωνα με την παράδοση που η Αφροδίτη υπόσχεται την

Ελένη στον Πάρη ,αν της δώσει το έπαθλο της ομορφιάς και αργότερα τον

βοήθησε να την απαγάγει. Η ιστορία αυτή προϋποθέτει ότι η Ελένη είναι πολύ

όμορφη, όχι όμως και υπεύθυνο-ανεξάρτητο πρόσωπο, αφού άλλοι

αποφασίζουν για την τύχη της. Τα στοιχείο αυτό ήταν αλήθεια ένα μεγάλο

κέντρισμα για τους επικούς, να θελήσουν να την μεταμορφώσουν σε πλάσμα

ζωντανό και να αναρωτηθούν πως αντιδρούσε μπροστά στους Τρώες και

στους Έλληνες, ακόμη πως αντιδρούσαν εκείνοι μπροστά της (Κακριδής

1986).

Είναι γνωστό επίσης πως σε ορισμένες περιπτώσεις η γυναίκα μέσα

στο μύθο έχει και έναν «ειδικό» ρόλο. Στο Μαντείο των Δελφών, η Πρωθιέρεια

του Απόλλωνα ήταν γυναίκα και ονομαζόταν Πυθία. Αυτή μετέφερε τους

χρησμούς του θεού προς τους ενδιαφερόμενους με τρόπο δυσνόητο και

αινιγματικό αφού πρώτα είχε πλυθεί, είχε πιεί νερό από την Κασταλία πηγή

και είχε μασήσει φύλλα δάφνης. Βέβαια η Πυθία απλώς έβγαζε ασυνάρτητες

κραυγές και λόγους που έπειτα οι ιερείς του μαντείου έπρεπε να ερμηνεύσουν

και να μετατρέψουν τα άναρθρα λόγια σε χρησμούς που είχαν διφορούμενη

σημασία (Smith William, Βικιπαίδεια)

Από την αρχαία ελληνική μυθολογία συνάγεται ότι χρέος της γυναίκας

είναι να κοιτάζει πρώτα και κύρια το νοικοκυριό της και τα παιδιά της, να

περιμένει τον άντρα της να γυρίσει από τη μάχη, να τον βοηθήσει να λουστεί

και να βγάλει από πάνω του τα αίματα και τις σκόνες, να φροντίσει για τα

9

άλογα του, τέλος, αν σκοτωθεί ,να τον νεκροστολίσει και να τον κλάψει, όπως

φαίνεται στην Ιλιάδα. Στη Ραψωδία ο Έκτορας συναντά την γυναίκα του την

Ανδρομάχη κοντά στις σκαιές πύλες, λίγο πριν βγει ξανά στη μάχη. Η

Ανδρομάχη βλέποντας τον άνδρα της να παιδεύεται και να θέτει τη ζωή του σε

κίνδυνο δεν τον αφήνει έτσι δίνοντας του η ίδια η γυναίκα του συμβουλές για

το πώς να αποκρούσει τους αχαιούς χωρίς να κινδυνεύει.Κάτι που οφείλεται

στην αγάπη της για τον Έκτορα και το παιδί της. Ο ΟΜΗΡΟΣ την δείχνει ως

γυναίκα και μόνο γυναίκα, να συμπυκνώνει συμβολικά την αγωνία όλων των

γυναικών της Τροίας που έχουν τους άνδρες τους στο πόλεμο (Κακριδής

1986).

Επίσης στην ομηρική κοινωνία κυρίως γυναίκες φαίνεται πως δεν

ανήκουν στον εαυτό τους. Ως παρθένοι ανήκουν στον πατέρα τους, ως

σύζυγοι ανήκουν στον άνδρα τους με σαφή και ξεκάθαρο προορισμό, και να

κάνουν παιδιά και από αυτά τα άρρενα μέλη να διαδεχτούν τον πατέρα και να

αναλάβουν την περιουσία.

Κάτι άλλο και πάρα πολύ σημαντικό ήταν η ανατροπή της μητριαρχίας

ήταν η κοσμοϊστορική ήττα για το γυναικείο φύλο. Οι άνδρες ανέλαβαν το

ρόλο του αρχηγού στον οίκο και οι γυναίκες το ρόλο της τεκνογονίας. Έτσι

τονίζοντας ότι στους ηρωικούς χρόνους του Ομήρου βρίσκουμε τη γυναίκα

υπό τη κυριαρχία του άνδρα, περιορισμένη στους γυναικωνίτες και

καταπιεσμένη από τον ανταγωνισμό που της κάνουν οι παλλακίδες κυριότερη

ασχολία των γυναικών ήταν η ύφανση που δίνει διασκέδαση και διέξοδο στη

πραγματικότητα της. Τον αργαλειό υφαίνει και η Πηνελόπη όλα τα χρόνια που

περιμένει τον Οδυσσέα να γυρίσει αλλά και η θεά Κίρκη στο παλάτι της είναι η

ασχολία που κάνει υποφερτή τη ζωή της μέσα σε όλα αυτά που περνάει.

Τελικό μας συμπέρασμα είναι ότι οι ρόλοι ανάμεσα στα δύο φύλα είναι

μοιρασμένοι και διακριτοί (Κακριδής 1986).

Eπίσης όσον αφορά την σχέση μεταξύ των γυναικών όπως διακρίνεται

μέσα στους μύθους ήταν κάπως ανταγωνιστική πολλές φορές, καθώς δεν

είχαν καλές σχέσεις μεταξύ τους. Η γυναικεία τους δύναμη ήταν η ομορφιά

τους και δεν μπορούσαν να δεχτούν την ομορφιά μιας άλλης γυναίκας. Η

ζήλεια κυριαρχούσε μέσα τους και τις έκανε κακές και γεμάτες μίσος θέλοντας

10

να έχουν την κυριαρχία στα χέρια τους. Γεγονός το οποίο βλέπουμε να

συμβαίνει αυτό ήταν στο μύθο της Καλλιστώς, ιέρεια του κυνηγιού, ήταν κόρη

του βασιλιά Λυκάονα της Αρκαδίας και προστατευόμενη της θεάς Άρτεμης. Η

ομορφιά της προσέλκυσε το ενδιαφέρον του Δία, ο οποίος την πρόσθεσε στην

ατέλειωτη σειρά των γυναικών του. Εξοργισμένη η Άρτεμη την έδιωξε από το

περιβάλλον της. Η Καλλιστώ, έγκυος από τον πατέρα των θεών,

περιπλανήθηκε μόνη στα πυκνά δάση της Αρκαδίας και γέννησε το γιο της,

τον Αρκάδα, κάτω από ένα πλατάνι. Το συμβάν δεν ξέφυγε από τη ζηλόφθονη

ματιά της Ήρας. Η απατημένη σύζυγος του Δία αποφάσισε να τον εκδικηθεί

μεταμορφώνοντας την Καλλιστώ σε αρκούδα. Τα χρόνια πέρασαν και κάποτε,

ενώ ο νεαρός Αρκάδας κυνηγούσε στα δάση, ξεπρόβαλε από τα φυλλώματα

η μεταμορφωμένη του μάνα που έτρεξε με λαχτάρα να τον αγκαλιάσει.

Τρομοκρατημένος ο γιος, βλέποντας την αρκούδα να έρχεται, ετοιμάστηκε να

τη σκοτώσει με το δόρυ του. Ο Δίας που δεν άντεξε τον πόνο της

μητροκτονίας μετέφερε μητέρα και γιο στον ουρανό και τους μεταμόρφωσε σε

αστερισμούς, για να χαίρονται εκεί αιώνια τις νύχτες, ο ένας κοντά στον άλλο.

Η μητέρα έγινε ο αστερισμός της Μεγάλης Άρκτου , η κορωνίδα του βόρειου

ημισφαιρίου του ουρανού, και ο γιος της, ο Αρκάς, ο αστερισμός της Μικρής

Άρκτου .Όταν όμως η Ήρα κοίταξε στον ουρανό, κατάλαβε ότι οι δύο νέοι

αστερισμοί ήταν έργο του άνδρα της. Παρήγγειλε αμέσως στον Ωκεανό να μην

επιτρέψει ποτέ στους δύο αστερισμούς να αναπαυθούν στα υγρά βασίλειά

του.Από τότε είναι αειφανείς, δηλαδή ορατοί όλο το χρόνο και είναι

καταδικασμένοι να μην ανατέλλουν, ούτε να δύουν, για να μη δροσίζονται

ποτέ στη θάλασσα.

Με την ίδια έννοια ο πυρήνας του μύθου, για κάθε ένα από τα

γυναικεία πρόσωπα ενέχει μια ξεχωριστή συμβολική αξία που καθιστά την

κάθε μορφή ξεχωριστή, ενώνοντας όμως όλα αυτά τα πρόσωπα μεταξύ τους

όσο και με τις πραγματικές, τις υπαρκτές γυναίκες.

Πρόκειται για το κόκκινο νήμα που καθοδηγεί μέσα απο τον υπαρξιακό

και κοινωνικό λαβύρινθο τις έγκλειστες γυναίκες, αυτό που τις βοηθάει να

ξαναβγούν στο φως του ηλίου, να διαφύγουν!

11

Για τις γυναίκες αυτές η τιμωρία έχει προηγηθεί του εγκλήματος, μιας

και η αρχική τους καταδίκη οφείλεται στη γυναικεία τους φύση, που επισύρει,

αν όχι την απόρριψη, τουλάχιστον τη συρρίκνωση του κοινωνικού τους ρόλου:

Απλώς είναι άξιες να προσφέρουν στους άνδρες τους την έμπνευση για

ηρωικά ανδραγαθήματα, τη σιγουριά της συζυγικής πίστης και την ομορφιά

του σώματός τους. Στην ουσία έχουν καταδικαστεί σε ισόβια απραξία και

σιωπή.

Ένα τρανταχτό παράδειγμα γυναικείας μυθικής μορφής είναι η Ελένη:

Ο Όμηρος παρουσιάζει την Ελένη ως πλάσμα ανθρώπινο με θεϊκή καταγωγή,

αποφεύγει την καταδίκη, αλλά την παρουσιάζει συχνά να αυτοκαταδικάζεται

μεταχειριζόμενη το επίθετο «κυνώπις» για τον εαυτό της. Οι λυρικοί ποιητές

(Ίβυκος, Αλκαίος) την θεωρούν υπαίτια του πολέμου και την συνδέουν με την

απιστία. Η Σαπφώ αναφέρεται στην Ελένη όχι για να την κατακρίνει σαν αιτία

πολέμου, αλλά για να δικαιωθεί ο Έρως, ο οποίος είναι δυνατόν να

προκαλέσει φοβερότατα δεινά. Ο Αισχύλος παρετυμολογώντας το όνομα της

την αποκαλεί «Ελέναυς», «Ελέπτολις» και «Έλανδρος». Η Ελένη

στον Ευριπίδη τέλος παρουσιάζεται περισσότερο ως θύμα, παρά ως

πρόξενος κακών.

ΙΙ. Σχέση του άνδρα με τη γυναίκα στην μυθολογία

Η γυναίκα σύμφωνα με τους αρχαίους μύθους ήταν προκλητική απέναντι στον

άνδρα. Όταν όμως αυτός αντιδρούσε θετικά στο ερωτικό της κάλεσμα, αυτή

τον φιλοξενούσε, τον περιποιόταν και του προσέφερε κάποιο γλυκό ποτό, και

έπειτα τον προσκαλούσε στο κρεβάτι της. Παράδειγμα αποτελεί η φιλοξενία

του Οδυσσέα από την Καλυψώ και την Κίρκη στην Οδύσσεια. Ειδικά η

Καλυψώ του προτείνει να μείνει μαζί της και να του προσφέρει την αθανασία,

δώρο που τελικά ο Οδυσσέας δε δέχτηκε γιατί ήθελε να γυρίσει πίσω στην

Ιθάκη (Όμηρος, Οδύσσεια).

Παρατηρώντας στη συνέχεια μία γυναίκα να ερωτεύεται έναν άνδρα,

διακρίνουμε ότι προσπαθούσε να τον παρασύρει στο μοιραίο πάθος της. Αν

όμως αυτός αρνιόταν εκείνη (η γυναίκα) γινόταν εκδικητική απέναντι του .

12

Επιπλέον από τους γνωστούς μύθους που σχετίζονται με τις σχέσεις των δυο

φύλων εξάγουμε το συμπέρασμα ότι ερωτοτροπούσε και είχε σχέσεις με

πολλούς άντρες και αυτό αποτελούσε αντικείμενο αρχαίας λατρείας. Η θεά

Αφροδίτη είναι γνώστη για τις σχέσεις της με διάφορους ήρωες και Θεούς. Η

ερωτοτροπία της με τον Άρη ήταν πηγή διασκέδασης για τους υπόλοιπους

θεούς του Ολύμπου. Η αγάπη της για τον Άδωνη τελείωσε τραγικά. Σύμφωνα

με μια εκδοχή του μύθου, η θεά λέγεται ότι βούτηξε από το βράχο της

Λευκάδας, θλιμμένη για τον όμορφο νέο. Το ειδύλλιο της με τον Αγχίση

αποτελεί μια από τις αρχαιότερες παραδόσεις που περιβάλλουν τη θεά. Ο

Gantz συνοψίζει το ρόλο της Αφροδίτης στο μύθο ως εξής: εκτός από τον

Όμηρο και αυτές τις (σχετικά λίγες)ερωτικές συγκρούσεις, ο ρόλος της

Αφροδίτης περιορίζεται στην βοήθεια των εραστών ή την τιμωρία εκείνων που

απορρίπτουν την αγάπη (Μπάρκετ, Βικιπαίδεια).

ΙΙΙ. Γυναίκα μέσα στην οικογένεια

Η επιρροή της γυναίκας στο οικογενειακό σύνολο ήταν πρωταγωνιστική, διότι

θα λέγαμε ότι έπαιζε σημαντικό ρόλο η παρουσία της στο σπίτι. Εκείνη

περνούσε τις περισσότερες ώρες στο σπίτι φροντίζοντάς το και καλύπτοντας

τις ανάγκες των παιδιών της, ενώ ο σύζυγος της ήταν στη μάχη. Η μητέρα

γινόταν πρότυπο για τις κόρες της όπως γίνεται ακόμα και σήμερα. Τις

εκπαίδευε θα λέγαμε για την μετέπειτα ζωή τους. Οι κύριες ασχολίες τους

ήταν η καθαριότητα του σπιτιού, η υφαντουργία και ότι άλλο μπορούσε να της

κρατά κλεισμένες στον οίκο τους, κάτι που φαίνεται σε πολλούς μύθους είτε

μιλούν για θεότητες ή για θνητές γυναίκες. Όσον αφορά στα αγόρια ήταν

κοντά στις μητέρες τους ως τα επτά τους χρόνια άλλα από εκεί και έπειτα

απομακρύνονταν από εκείνες και αφοσιώνονταν στο ανδρικό πρότυπο που

τους προσέφερε ο πατέρας. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που οι γυναίκες

ως μητέρες μέσα στην απόγνωση τους φτάνουν σε αποτρόπαια σημεία όπως

την παιδοκτονία. Αυτό μας γίνεται γνωστό από το μύθο της Μήδειας και του

Ιάσονα. (Όταν ο Ιάσονας, αρχηγός της Αργοναυτικής εκστρατείας, έφτασε στην Κολχίδα, η Μήδεια τον

ερωτεύτηκε και έθεσε στην διάθεσή του όλα τα μέσα της τέχνης της, ώσπου ο ήρωας να αποκτήσει το Χρυσόμαλλο

δέρας. Ύστερα απ' αυτό ακολούθησε τον εραστή της και για να αργοπορήσει τον Αιήτη, ο οποίος τους καταδίωκε,

13

τεμάχισε τον αδελφό της, Άψυρτο, και σκόρπισε στη θάλασσα τα μέλη του. Ο πατέρας τότε εγκατέλειψε την

καταδίωξη και επιδόθηκε στην περισυλλογή των μελών του σφαγμένου παιδιού του.Στην Ιωλκό αργότερα, ο Ιάσονας

την παρακάλεσε να εκδικηθεί τον Πελία, φονιά του πατέρα και του αδελφού του κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του.

Η Μήδεια τότε έπεισε τις κόρες του Πελία να τεμαχίσουν το σώμα του πατέρα τους και να το βράσουν, γιατί έτσι

δήθεν θα κατόρθωναν να τον κάνουν πάλι νέο. Μετά την καταδίωξη του ζεύγους των εραστών από το γιο του

Πελία, Άκαστο, κατέφυγαν στην Κόρινθο, όπου έζησαν για ένα διάστημα ευτυχισμένοι, μέχρις ότου ο Ιάσονας

εγκατέλειψε τη Μήδεια για να μνηστευτεί την κόρη του βασιλιά Κρέοντα, Γλαύκη. Η Μήδεια και πάλι χρησιμοποίησε

τα μαγικά της φίλτρα για να εκδικηθεί την αντίζηλη της. Της έστειλε δηλητηριασμένο χιτώνα σαν δώρο για το γάμο

της, ο οποίος έβγαζε φλόγες και την έκαψε. Παιδοκτονία :Η εκδίκηση της όμως δε σταμάτησε εδώ, αλλά έφτασε στο

πιο αποτρόπαιο έγκλημά της. Σκότωσε τα δύο της παιδιά Φέρητα και Μέρμερο, που είχε αποκτήσει με τον Ιάσονα,

ανέβηκε μετά σ' ένα άρμα που το έσερναν φτερωτοί δράκοντες και έφτασε στην Αθήνα, όπου ενώθηκε με

τον Αιγέα και απέκτησε το Μήδο. Προσπάθησε όμως να δηλητηριάσει το Θησέα κι έτσι ο Αιγέας την έδιωξε κι εκείνη

κατέφυγε κοντά στο γιο της, Μήδο, στην Ασία, στη χώρα που από το όνομα της ονομάστηκε Μειδία.Προς το τέλος

της ζωής της κατέβηκε στα Ηλύσια Πεδία, όπου και έγινε σύζυγος του Αχιλλέα, παραμένοντας αθάνατη (Βικιπαίδεια).

Στο μύθο της Οδύσσειας και ειδικά ο χαρακτήρας της Πηνελόπης (Waterhouse,

1912) μας δείχνει πολύ χαρακτηριστικά την αφοσίωση της γυναίκας στην οικογένειά

της και την πίστη της στο σύζυγό της. Τα 20 χρόνια της απουσίας του Οδυσσέα, η

Πηνελόπη, μόνη, όμορφη και βασίλισσα καθώς ήταν, προσέλκυσε πολλούς ευγενείς

μνηστήρες που επιθυμούσαν να την παντρευτούν και να ανακηρυχθούν άρχοντες της

Ιθάκης. Στην αρχή, η Πηνελόπη τους αγνοούσε, όταν όμως οι μνηστήρες άρχισαν να

την πιέζουν, αναγκάστηκε να δηλώσει ότι θα διαλέξει έναν από αυτούς, όταν θα

τελειώσει το σάβανο που έπλεκε για τον πεθερό της Λαέρτη. Η Πηνελόπη, που δεν

επιθυμούσε βέβαια να ξαναπαντρευτεί, έπλεκε το σάβανο την ημέρα και το ξήλωνε

την νύχτα. Αυτό συνεχίστηκε για πολλά χρόνια, κατά τα οποία οι μνηστήρες έτρωγαν

και λεηλατούσαν την περιουσία του Οδυσσέα, μέχρι που κάποια υπηρέτρια την

πρόδωσε. Τότε πάλι αναγκάστηκε να ανακηρύξει αγώνα τοξοβολίας, για να

παντρευτεί τον νικητή. Εκείνη όμως ήταν και η στιγμή που επέστρεψε ο Οδυσσέας,

φόνευσε τους μνηστήρες και ξανακέρδισε τη συζυγική του ακεραιότητα.

ΙV. Η ενδυμασία της γυναίκας

Στην αρχαία ελληνική μυθολογία η βάση της αμφίεσης των γυναικών

ήταν κυρίως ο χιτώνας που ήταν συνήθως πιο μακρύς από τον ανδρικό.

Επρόκειτο για ένα απλό μακρύ πουκάμισο που έπεφτε ελεύθερα κατά μήκος

του σώματος και πιανόταν μόνο με ένα κορδόνι. Η ενδυμασία ήταν

κατασκευασμένη από υφάσματα έντονα και ζωηρά κυρίως πορφυρό, κόκκινο,

πράσινο και γαλάζιο. Όσον αφορά τα κοσμήματα οι γυναίκες φορούσαν

βραχιόλια, περιδέραια, σκουλαρίκια και διαδήματα.

14

Τα υποδήματα τους ήταν κυρίως σανδάλια που τα έδεναν με

δερμάτινους ιμάντες, τα οποία κατασκευάζονταν από δέρμα λευκό, μαύρο ή

ερυθρό και συχνά ήταν πολύ κομψά. Μερικές γυναίκες τα στόλιζαν με χρυσό

και ασήμι.

Αυτή την υπέροχη ενδυμασία που προσφέρει το κάλος και την ομορφιά

στις γυναίκες της μυθολογίας μας την αποδεικνύει η αποκαλούμενη Ωραία

Ελένη ,περίφημη για την ομορφιά της, στην ελληνική μυθολογία ήταν κόρη

του Τυνδάρεω και σύζυγος του Μενέλαου, του βασιλέα της Σπάρτης.

VI. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις της γυναίκας

Η γυναίκα σύμφωνα με την εποχή στην οποία ζούσε είχε διαφορετικά

δικαιώματα και υποχρεώσεις. Συνήθως τα δικαιώματα της ήταν περιορισμένα

συνεπώς και καθ ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής της ήταν ένα εξαρτημένο άτομο.

Αρχικά από τον πατέρα της, ύστερα από το σύζυγο της και αργότερα από το

μεγαλύτερο γιο της. Δεν μπορούσε να συμμετέχει σε συζητήσεις ανδρών ή σε

ότι είχε να κάνει με την κοινωνία διότι πάντοτε βρισκόταν κλεισμένη στο σπίτι

της. Βέβαια οι γυναίκες διακρίνονται ανάλογα με το χαρακτήρα και την ηθική

τους . Δηλαδή υπήρχαν γυναίκες που όπως αναφέραμε και παραπάνω ήταν

εξαρτημένες από έναν «κηδεμόνα» των οποίων τις ζωές καθόριζαν εκείνοι

χωρίς να ζητήσουν την γνώμη τους, με ή χωρίς την θέληση τους. Αλλά

υπήρχαν και άλλες γυναίκες οι οποίες ανάλογα με την καταγωγή τους ή την

«κηδεμονία τους» ενδιαφέρονταν μόνο για την επιβίωση τους μειώνοντας τον

εαυτό τους με τον χειρότερο τρόπο. Αυτές ήταν οι λεγόμενες παλλακίδες.

Οι υποχρεώσεις της κάθε γυναίκας πριν ακόμη νυμφεύει ήταν να μην

γίνεται αντιληπτή ανάμεσα σε άνδρες ώστε να μην ακουστεί πουθενά το

όνομα της κάτι που θα έπρεπε να διατηρήσει καθ ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής

της. Ύστερα να μα8αίνει ότι έχει να κάνει με το νοικοκυριό και την ανατροφή

των παιδιών της. Ως μητέρα και σύζυγος ήταν υποχρεωμένη να φροντίζει τον

άνδρα της όπως άρμοζε καθώς και τα παιδιά της, ιδίως τα κορίτσια.

Ένας χαρακτηριστικός μύθος πάνω σε αυτό είναι της Πηνελόπης.

Παντρεύτηκε το μυθικό βασιλιά της Ιθάκης Οδυσσέα

εκαι για το γάμο της υπάρχουν δυο εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη, ο Ικάριος είχε

προκηρύξει αγώνα δρόμου, ο Οδυσσέας νίκησε τους αντίζηλούς του και πήρε την Πηνελόπη. Κατ'

15

άλλους, ο Οδυσσέας παντρεύτηκε την Πηνελόπη χάρη στον Τυνδάρεω, που έπεισε τον αδερφό του να

του τη δώσει. Προτύτερα ο Οδυσσέας είχε αποτύχει στη διεκδίκηση της Ελένης, κόρη του Τυνδάρεου,

αλλά για τη βοήθεια που είχε προσφέρει στον Τυνδάρεω πήρε ως αντάλλαγμα την Πηνελόπη. Στον ένα

χρόνο που έζησε με τον Οδυσσέα, πριν αυτός φύγει για την Τροία, απέκτησε τον Τηλέμαχο, ενώ λέγεται

πως μετά την επιστροφή του Οδυσσέα έκανε και τον Πτολίπορθο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συμπεραίνουμε λοιπόν από αυτή τη βιβλιογραφική έρευνα ότι πράγματι

η γυναίκα έχει μια έντονη παρουσία μέσα στους μύθους. Αμέτρητοι μύθοι

αναφέρονται στις γυναίκες. Άλλοι μύθοι την παρουσιάζουν αδύναμη και

εξαρτημένη από τον άνδρα και την οικογένεια, ενώ άλλοι ως πρωταγωνίστρια,

δυναμική και αποφασισμένη να ορίζει τη μοίρα της. Θα λέγαμε ότι

διαφορετικά παρουσιάζονται στους μύθους οι Θεές από τις θνητές. Οι θεές

έχουν πολλά προνόμια και δύναμη, η κάθε μία στον τομέα της, ενώ για τις

θνητές η μοίρα είναι σχεδόν κοινή, εκτός εάν κάποια γίνει ερωμένη ή

γοητεύσει κάποιον θεό ή ήρωα.

Στο πρόσωπο της γυναίκας πολλές φορές αντανακλούνται οι φυσικές

δυνάμεις και η ίδια η φύση. Αυτό μας δείχνει πως οι αντιλήψεις της εποχής

εκείνης είναι κυρίως πατριαρχικές αλλά εμπεριέχουν κάπως καλυμμένα και

τις μητριαρχικές, που ήταν κυρίαρχες σε προηγούμενη εποχή.

Το κύριο χαρακτηριστικό που αναδεικνύεται μέσα στη μυθολογία

σχετικά με τη γυναίκα είναι η ομορφιά, που μπορεί να εμπνεύσει ή και να

συγκινήσει ερωτικά απλούς ανθρώπους, ήρωες και θεούς.

16

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Kακριδής Ιωάννης, 1986, «Ελληνική Μυθολογία», Εκδοτική Αθηνών», τόμος 1 , 2…5, Αθήνα

Ομήρου «Ιλιάδα» και «Οδύσσεια» , εκδ. «Πάπυρος», μετ. Γ. Ζευγωλή και σχολικά βιβλία

Wilcken U., 1976, Αρχαία Ελληνική Ιστορία , Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα

http://el.wikipedia.org