Η ξυπόλυτη των Αθηνώνmedia.public.gr/Books-PDF/9789600351026-0472303.pdf ·...

Η ξυπόλυτη των Αθηνών

LAPATA - D_Layout 1 23/04/2010 4:38 ΜΜ Page 1

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΟΜΗΛΑΣ ΛΑΠΑΤΑ

ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

❊

Οι κόρες του νερού, μυθιστόρημα, 2002Lacryma Christi – Το δάκρυ του Χριστού, μυθιστόρημα, 2004

Εις το όνομα της μητρός, μυθιστόρημα, 2005Επικίνδυνες λέξεις, μυθιστόρημα, 2007

Η ξυπόλυτη των Αθηνών, μυθιστόρημα, 2010


ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΛΑΠΑΤΑ

Η ΞΥΠΟΛΥΤΗΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

Μυθιστόρημα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ


© Copyright Φιλομήλα Λαπατά – Εκδόσεις Καστανιώτη Α.Ε., Αθήνα 2010

Έτος 1ης έκδοσης: 2010

Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με ο-ποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλλευσή του με οποιον δήποτε τρόποαναπα ραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς ΣύμβασηςΒέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειο -θεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικότερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυ-πικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Α.Ε.Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα%210-330.12.08 – 210.330.13.27 FAX: 210-384.24.31e-mail: [email protected]

www.kastaniotis.com

ISBN 978-960-03-5102-6


Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Α

��

Μ Ε Ρ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο

Μια νύχτα με πανσέληνο . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Μ Ε Ρ Ο Σ Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο

Luz de Luna (Φως της Σελήνης) . . . . . . . . . . . . . . 181Τα καλά και συμφέροντα . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214Το παρασκήνιο ενός γάμου . . . . . . . . . . . . . . . . . 271Η ξυπόλυτη των Αθηνών . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322Η αλφαβήτα του έρωτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366

5


Σ’ ένα μεγάλης διαρκείας εναντίον έζησα μες στην ευμάρεια.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, Εκ του πλησίον


Το βιβλίο αυτό είναι μυθιστόρημα. Η οποιαδήποτε σύμπτωση μεπραγματικά πρόσωπα, ονόματα ή συμβάντα είναι εντελώς τυχαία.Τόποι, πόλεις, δρόμοι, κτήρια, ιστορία της Αθήνας είναι πέρα για πέ-ρα αληθινά.


Αφιερωμένο σε όλους εκείνους οι οποίοι, σε κρίσιμη στιγμή της ζωής τους,

είχαν τη δύναμη ν ’ αποδεσμευτούν από λανθασμένα πρότυπα και πεποιθήσεις

και βρήκαν το κουράγιο να προχωρήσουν σε ριζικές αλλαγές, αφήνοντας να μπει φρέσκος αέρας

στις σχέσεις τους και στη ζωή τους.


Μ Ε Ρ Ο Σ Π Ρ Ω Τ Ο

��

Αἵδ’ εἰσίν Ἀθῆναι, Θησέως ἡ πρίν πόλης.(Από εδώ είναι η Αθήνα, η προηγούμενη πόλη του Θησέα.)

ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΖΩΦΟΡΟ ΤΗΣ ΠΥΛΗΣ ΤΟΥ ΑΔΡΙΑΝΟΥ*

* Αποτελούσε το όριο μεταξύ της παλαιάς πόλης του Θησέα καιτης νέας που έκτισε ο Αδριανός.


Ήταν μια φορά κι έναν καιρό μια πόλη μαγική και ζηλεμένη,αίνιγμα μεταφυσικό, ένας δότης πολιτισμού, η οποία ζούσε μέσα σ ’ ένα πανηγύρι φωτός, με μια πνευματική κληρονομιά που την βοηθούσε να πορεύεται στους ορίζοντες του παράλογου και στους δύσκολους καιρούς, ως έκτακτη σωτηρία…


Μ Ι Α Ν Υ Χ Τ Α Μ Ε Π Α Ν Σ Ε Λ Η Ν Ο

��

ΤΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ ΜEΓΑΡΟ ΣΤΕΚΕΙ ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΕΣ

στην αρχή της οδού Πανεπιστημίου, δρόμου τον ο -ποίο οι παλιοί Αθηναίοι θυμούνται αρχικά ως «Βου-

λεβάριον» και αργότερα ως «Λεωφόρο με τις Γαζίες». Ένααπό τα ωραιότερα νεοκλασικά κτήρια της Αθήνας, η οικίαΧρυσολωρά-Αλφιέρι βρίσκεται απέναντι από το Ιλίου Μέ-λαθρον και το Οφθαλμιατρείο Αθηνών. Το τριώροφο, κτι-σμένο το 1870 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυ-ταντζόγλου, εντυπωσιάζει με την αναγεννησιακού στυλ εί-σοδό του, με τις μαρμάρινες κολόνες, τις βενετσιάνικες κα-μάρες με το θαυμάσιο ζωγραφικό διάκοσμο του Μπιλαντσό-νι, τα κομψά αγάλματα στις γωνίες, τα μπαλκόνια με ταμασίφ σιδερένια σκαλιστά κιγκλιδώματα και τα μεγάλα πα-ράθυρα με θέα σε αυτό που αποτελεί ό,τι ωραιότερο έχει ναεπιδείξει η πόλη των Αθηνών, μετά τα αθάνατα μνημεία τηςΑκρόπολης, και το οποίο οι κάτοικοί της ονομάζουν «Αθη-ναϊκή Τριλογία», δηλαδή την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Πανε-πιστήμιο και την Ακαδημία, και τα τρία αξεπέραστα δείγ-ματα αθηναϊκού κλασικισμού.

Ένας κατάφυτος κήπος, κλεισμένος μέσα σε ψηλό πέ-τρινο τοίχο, για να εμποδίζει τους περαστικούς να βλέπουν

15


το εσωτερικό του, αποτελεί τη μαρτυρία της αποτυχίαςμιας ανθρώπινης προσπάθειας να υποτάξει τη φύση. Ο κή-πος συμπληρώνει το μέγαρο από την πίσω μεριά και συνο-ρεύει με τους Βασιλικούς Στάβλους που έχουν πρόσοψηστην αρχή της οδού Σταδίου, στη θέση της οποίας τα παλιάχρόνια βρισκόταν ένα βαθύ ρέμα, το οποίο διαμορφώθηκεαργότερα σε δρόμο.

Η βαριά πόρτα της εισόδου του μεγάρου Χρυσολωρά-Αλφιέρι, με τις ξύλινες διακοσμήσεις και το σκαλιστόμπρούντζινο ρόπτρο, οδηγεί κατευθείαν στον πρώτο όροφοκαι δέχεται τον επισκέπτη σε ένα μεγάλο κυκλικό χολ,στρωμένο με λευκά μάρμαρα Πεντέλης. Δεξιά και αριστε-ρά, σκαλιστές πόρτες με διακοσμητικό μοτίβο την Αφροδί-τη και τους τέσσερις Ερωτιδείς ανοίγουν στο μεγάλο σαλό-νι με τις οροφογραφίες του Νικολάου Γύζη, την τραπεζαρίαμε τις γύψινες διακοσμήσεις, τη βιβλιοθήκη με τα βαριά εγ-γλέζικα έπιπλα και την αίθουσα μουσικής με τις εντυπω-σιακές τοιχογραφίες του Κόντογλου, στο κέντρο της οποίαςδεσπόζει ένα λευκό πιάνο με ουρά. Από το ίδιο λευκό μάρ-μαρο Πεντέλης είναι και οι δυο σκάλες οι οποίες, κυκλικά, ημια από τα δεξιά και η άλλη από τα αριστερά, οδηγούν στοδεύτερο όροφο με τις τέσσερις κρεβατοκάμαρες, τα δυομπάνια και το δωμάτιο ραπτικής. Όλα τα δωμάτια έχουν τοδικό τους τζάκι, παρόλο που η οικία Χρυσολωρά-Αλφιέριείναι από τα πρώτα μέγαρα της Αθήνας με κεντρική θέρ-μανση, τρεχούμενο νερό και ηλεκτροφωτισμό. Μέσα σ’ αυ-τή την εξαιρετική αξιοπρέπεια του σπιτιού, δύσκολο να φα-νταστεί κανείς πως θα μπορούσαν ποτέ να είχαν ακουστείσυζητήσεις χυδαίες και να είχαν λεχθεί λόγια άπρεπα.

16



Στο βάθος, στο σημείο που τελειώνει το χολ, κρυμμέναπίσω από κόκκινες βελούδινες κουρτίνες, οι οποίες δίνουνμια θεατρική άποψη στο χώρο, ξύλινα σκαλοπάτια κατεβά-ζουν στο ισόγειο. Εκεί βρίσκονται τα διαμερίσματα τουπροσωπικού, η κουζίνα και η πρόχειρη τραπεζαρία, χώροςστον οποίο η οικογένεια περνάει την περισσότερη μέρα τηςκαι παίρνει όλα τα ανεπίσημα γεύματά της. Δίπλα στην ευ-ρύχωρη κουζίνα, το πλυσταριό και η αποθήκη τροφίμων έ-χουν έξοδο κατευθείαν στον κήπο.

Το μεγάλο αίθριο, στολισμένο με ψάθινες βιενέζικες πο-λυθρόνες, καταλαμβάνει όλο τον τρίτο όροφο του σπιτιού.Από εκεί φαίνεται η πόλη να πλαισιώνεται ολόγυρα από μιασειρά χαμηλών ορεινών όγκων: στα βόρεια βρίσκεται η Πάρ -νηθα, δυτικά ο λόφος του Αιγάλεω με τον Ελαιώνα, βορειοα -νατολικά η Πεντέλη και ανατολικά ο Υμηττός. Η Ακρόποληκαι ο λόφος του Φιλοπάππου συμπληρώνουν με τη μεγαλο-πρέπειά τους τη θέα. Από τη βορειοδυτική πλευρά του με-γάρου ξεχωρίζει ο Λυκαβηττός με το εξοχικό Κολωνάκιστους πρόποδές του, το οποίο έχει ήδη συμπεριληφθεί στοσχέδιο πόλεως και έχει αρχίσει η οικοδόμησή του. Από τηνκάτω μεριά της οδού Πανεπιστημίου διακρίνονται η πλα-τεία Ομονοίας με το Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, το σκούροπράσινο του Βοτανικού Κήπου και η αρχή της οδού Πατη-σίων με τις ωραίες επαύλεις και τους ολάνθιστους κήπουςτην άνοιξη. Ο δρόμος αυτός οδηγεί στα Πατήσια, προάστιοτης Αθήνας, όπου τις Κυριακές Αθηναίοι και Αθηναίες έ-φιπποι κάνουν τον περίπατό τους μέχρι τον Πύργο της Βα-σιλίσσης. Στο βάθος, κτισμένο με πεντελικό μάρμαρο σενεοκλασικό ρυθμό, το Μετσόβιο Πολυτεχνείο σβήνει τον ό-

Η ΞΥΠΟΛΥΤΗ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

17


γκο του στον ανοιχτό ορίζοντα. Από τη βόρεια πλευρά τουαίθριου φαίνεται ο Αρδηττός και οι τελευταίες κερκίδες τουΣταδίου. Βορειοανατολικά διακρίνονται η πλατεία Συντάγ-ματος με τα Ανάκτορα, ο Βασιλικός Κήπος, ένα μέρος τουπολυτελέστατου ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία», κτηρίουστο οποίο παλιά στεγαζόταν η Γαλλική Αρχαιολογική Σχο-λή, και τα νεοκλασικά σπίτια της Πλάκας. Λίγο πιο κάτω,επί της οδού Σταδίου, φαίνεται το κτήριο της Βουλής τωνΕλλήνων. Πέρα βαθιά προς το Νότο, τις μέρες που φυσάειβοριάς και η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, φαίνεται και ο Σα-ρωνικός. Από το αίθριο του τριώροφου, η Αθήνα, καινούργιααλλά επαρχιώτισσα ακόμα, καθώς υφαίνει την ιστορία της,εκτείνεται ολόγυρα μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι, δυναμικήκαι κυρίαρχη.

Το μέγαρο Χρυσολωρά-Αλφιέρι μοιάζει με ένα εργα-στήριο όπου ο αρχιτέκτονας πειραματίστηκε σε μια αποθέ-ωση νέων ιδεών. Εσωτερικά, το οικοδόμημα αποτελεί έναεξαιρετικό δείγμα καλαισθησίας και κομψότητας. Έναςθρίαμβος μεταξωτών ταπετσαριών και βελούδινων κουρτι-νών ταιριάζει απόλυτα με το ζωγραφικό διάκοσμο των ορο-φών. Οι χώροι έχουν σχεδιαστεί από αρχιτέκτονες της επο-χής, με ιδιαίτερο τρόπο ώστε ν’ αναδεικνύουν τις λεπτομέ-ρειες των πολύτιμων επίπλων. Καθρέφτες βενετσιάνικοι,πορσελάνες, μπιμπελό, πολυέλαιοι, κινέζικα βάζα, χειρο-ποίητα μεταξωτά χαλιά, κρύσταλλα, μια συλλογή από ξίφηκαι όπλα με ιστορία τριών αιώνων, μουσειακοί πίνακες, όλαμοναδικά κομμάτια, ίχνη εκλεκτού ευρωπαϊκού στυλ, αλλάκαι γούστου πλούσιου, ανατολίτικου, από μακρινές πατρί-δες, μαρτυρούν την αστική ευμάρεια του ιδιοκτήτη.

18




Και όμως, απόψε, περασμένα μεσάνυχτα και ξημερώ-ματα της 1ης Ιανουαρίου του 1902, η παρατηρητική ματιάενός αόρατου επισκέπτη, ο οποίος μπήκε κρυφά μέσα στομέγαρο με βήματα ασώματα, θα προσέξει πως όλα στο αρ-χοντόσπιτο, καλαίσθητα και φροντισμένα με απαράμιλληνοικοκυροσύνη, δηλώνουν μια χαμένη ευδαιμονία, μια πα-ρακμή. Οι κόκκινες βελούδινες κουρτίνες των παραθύρων έ-χουν αρχίσει να ξεθωριάζουν. Οι μεταξωτές ταπετσαρίεςτων τοίχων ξεκολλούν σε διάφορα σημεία. Οι οροφογραφίεςέχουν χλομιάσει. Κάποιοι πίνακες λείπουν, έχουν αφήσει ό-μως τα σημάδια τους πάνω στους τοίχους. Ίσως να έχουνπουληθεί για να σώσουν ένα επίπεδο ζωής, το οποίο άλλαξεκάποτε στα δεδομένα της στιγμής που έφθινε μέσα στην α-νέχεια. Όσοι πίνακες υπάρχουν ακόμα κρεμασμένοι στουςτοίχους έχουν άμεση ανάγκη συντήρησης. Τα χειροποίηταμεταξωτά χαλιά έχουν αρχίσει να ξεφτίζουν στις άκριες. Τακομψά έπιπλα ζητούν επιδιόρθωση. Οι αρζαντιέρες,* άλλο-τε γεμάτες λεπτοδουλεμένα ασημένια αντικείμενα και οι-κογενειακά κειμήλια, τώρα, σχεδόν άδειες, περιέχουν τα ε-ναπομείναντα κομμάτια μιας οικογενειακής μνήμης, η ο-ποία υπήρξε μέρος και μαρτυρία της ιστορίας του ελληνικούέθνους. Οι μπροκάρ ταπετσαρίες των καναπέδων χρειάζο-νται ανανέωση. Το φθαρμένο ξύλινο παρκέ των δωματίωνθέλει επιδιόρθωση και τα εξαιρετικά μάρμαρα της Πεντέ-λης, τα οποία ντύνουν το χολ και τις σκάλες, έχουν άμεση α-νάγκη από τρίψιμο και γυάλισμα.

Στο ισόγειο, η κουζίνα είναι σκοτεινή. Στο μαρμάρινο

19

* Βιτρίνες για έκθεση ασημένιων αντικειμένων.


πάτωμα διακρίνονται ακόμα τα υπολείμματα από ένα σκορ-πισμένο ρόδι που κάποιος, φαίνεται, έσπασε για γούρι, γιατο καλωσόρισμα του καινούργιου χρόνου. Αύριο θα το κα-θαρίσουν, θα τρίψουν το λευκό και φαγωμένο από την πολυ-καιρία μάρμαρο, αλλά τα σημάδια θα έχουν προστεθεί σταήδη υπάρχοντα των προηγούμενων χρόνων. Τα σκεύη καιτα σερβίτσια, που χρησιμοποιήθηκαν για το δείπνο, έχουνόλα πλυθεί και έχουν μπει στη θέση τους. Δίπλα, η πρόχει-ρη τραπεζαρία είναι ήδη στρωμένη με το σερβίτσιο τουπρωινού της επόμενης μέρας. Στο τέλος του διαδρόμου, ταδιαμερίσματα του προσωπικού είναι άδεια. Παλιές καλές ε-ποχές, ήταν όλα γεμάτα και ξεχείλιζαν από ζωή. Το υπηρε-τικό προσωπικό ήταν συγχωνευμένο μέσα στην οικογένεια.Ήταν μέρος της αναπόσπαστο. Ήρθαν όμως δύσκολοι και-ροί, λιγόστεψαν τα πρόσωπα, πολλαπλασιάστηκαν οι αφαι-ρέσεις. Απόψε, μόνο σ’ ένα δωμάτιο με άσπρους τοίχουςτρεμοπαίζει η φλόγα ενός κεριού και μια λεπτή μικροκα-μωμένη γυναίκα φαίνεται να ξαγρυπνάει. Το δωμάτιο έχειπόρτα κατευθείαν στον κήπο και είναι επιπλωμένο με τα α-παραίτητα: κρεβάτι, κομοδίνο, ντουλάπα κι ένα τραπέζι μεδυο καρέκλες. Η γυναίκα φοράει μάλλινο νυχτικό και είναιξυπόλυτη. Φαίνεται γύρω στα τριάντα πέντε, κοκκινομάλ-λα, με παράξενα μάτια –το δεξί γκρίζο και το αριστερό στοχρώμα του αμέθυστου–, οβάλ πρόσωπο, απαλό στόμα, ή-ρεμες κινήσεις. Δεν είναι όμορφη, κάτι όμως στον τρόποπου κινείται, στο σήκωμα του κεφαλιού, στο λύγισμα τηςμέσης, στο τόξο της πλάτης, στη στρογγυλάδα του στή-θους, στην απαλή καμπύλη των γοφών, την κάνει ενδιαφέ-ρουσα. Παίρνει την κουβέρτα από το κρεβάτι και τυλίγεται

20



στη ζέστη της. Στη φλόγα του κεριού ανάβει ένα τσιγάρο.Τραβάει λαίμαργα δυο ρουφηξιές και κατεβάζει τον καπνό.Ανοίγει την πόρτα σιγά, με προσοχή, μην ξυπνήσει το κοι-μισμένο σπίτι, και βγαίνει στον κήπο. Η παγωμένη νύχτατής κόβει την ανάσα. Ανάμεσα στις σκιές των δέντρων καιτων θάμνων, σ’ έναν ουρανό γύρω γύρω κατασκότεινο, παί-ζει κρυφτό, ραδιούργα και φλογερή, η τελευταία πανσέλη-νος του χρόνου που αποχωρεί. Η γυναίκα μένει άλλη μιαφορά εκστατική στο θέαμα του κήπου: Πράσινος όλο το χρό-νο. Όσα χρόνια δουλεύει στο σπίτι, ποτέ δεν μπόρεσε να ξε-περάσει τη μέθη του πράσινου. Όσο και να τον φροντίζει οκηπουρός, όσο κι αν προσπαθεί και η ίδια καθημερινά να τονβάλει σε κάποια τάξη, κλαδεύοντας και στηρίζοντας σε βέρ-γες θάμνους και ξεστρατισμένα κλαδιά, τόσο εκείνος θαρ-ρείς και ακολουθεί μια δική του μυστική πορεία προς την α-καταστασία. Ανθίζει σε λάθος εποχές, φουντώνει γεμάτοςζωή ακόμα και το χειμώνα, σαν να είναι άνοιξη, τα δέντρατου καρποφορούν όλον το χρόνο. Η γυναίκα σηκώνει τα μά-τια της στον ουρανό. Το φεγγάρι την τυλίγει με την υπερβο-λή του. Διαλέγει μια θέση στα σκοτεινά και κάθεται στοσκαλοπάτι ν’ απολαύσει το τσιγάρο της. Ακριβό, με καπνόάριστης ποιότητας από το Αγρίνιο, μάρκα «Βάρκας-Λέρ-τας», αγορασμένο από το καπνοπωλείο του Ανδρέα Γαζήστην οδό Ερμού, δίπλα στο χαρτοπωλείο Πάλλη και Κο-τζιά. Καπνίζει ήρεμα και μ’ εγκατάλειψη. Αφήνεται στησιωπή της νύχτας, της συντρόφου των μεγάλων στιγμών.Απολαμβάνει αργά το μοναδικό της βίτσιο, κρυφή πολυτέ-λεια μιας κατά τα άλλα στερημένης ζωής. Ας είναι. Απομα-κρύνει τα κόκκινα μαλλιά από το πρόσωπό της και σφίγγει


21


την κουβέρτα επάνω της. Ας είναι χαλάλι της! Με ονειρο-πόλα ματιά και την ηρεμία αυτών που έχουν αντέξει το α-βάσταχτο, ατενίζει με πίστη το μέλλον, το οποίο περιλαμ-βάνει όσα δεν της έχουν συμβεί ακόμα.

Ενώ η γυναίκα απολαμβάνει το τσιγάρο της στην ευχά-ριστη ακαταστασία του κήπου, μέσα στο σαλόνι του πρώ-του ορόφου όλα σιωπούν τακτοποιημένα και σκοτεινά. Οιβελούδινες κουρτίνες, τραβηγμένες στα μεγάλα παράθυρα,αποκλείουν απόψε το φεγγάρι από το ευρύχωρο δωμάτιο.Στο μαρμάρινο τζάκι οι στάχτες μιας φωτιάς που έσβησεείναι ό,τι απέμεινε από την πρωτοχρονιάτικη οικογενειακήγιορτή, η οποία έχει από ώρα τελειώσει. Πάνω από το τζά-κι, μέσα από το πορτρέτο της, μια ολόσωμη ξανθιά καλλο-νή του περασμένου αιώνα κοιτάζει, με πράσινο βλέμμα σιω-πηλής οδύνης, τα ίχνη της ένδοξης χρεωκοπίας των ενοίκων.Το βιενέζικο ρολόι της τραπεζαρίας σημαίνει αργά, σαν πέν-θιμο χρησμό, τρεις και ταράζει με τους χτύπους του την η-συχία του σπιτιού. Στο γωνιακό καναπέ έχει ξεχαστεί έναςεικονογραφημένος τόμος της βιβλιοθήκης του Ιουλίου Βερντων εκδόσεων Σιδέρη. Σ’ ένα μικρό τραπέζι, μεταξύ τωνκαναπέδων, βρίσκεται ακουμπισμένος ένας φωνογράφος μετους δίσκους του. Στο ροζ δωμάτιο της μουσικής, πάνω στοπιάνο, ανοιχτές οι παρτιτούρες των «Σονέτων» του Σοπένκρατούν ακόμα στις νότες τους τη δύναμη των αναμνήσεων.

Στο δεύτερο όροφο, οι υπόλοιποι κάτοικοι του σπιτιού έ-χουν από ώρα αποσυρθεί στα δωμάτιά τους. Ο διάδρομοςείναι σκοτεινός. Οι τοίχοι, λευκοί, με εμφανή την πατίνα πουάφησε το πέρασμα του χρόνου, είναι γυμνοί από πίνακες,αλλά με γύψινες διακοσμήσεις, οι οποίες χαρίζουν τη λιτή

22



τους κομψότητα στο χώρο. Τίποτα περιττό. Στο βάθος, πί-σω από πόρτες μισάνοιχτες, φαίνονται τα δυο μεγάλα μαρ-μάρινα μπάνια, πολυτελή και με τρεχούμενο νερό, σπάνιολούσο για την εποχή. Δεξιά, τρεις πόρτες κρύβουν δωμάτιαμε θέα στον κήπο. Αριστερά, οι πόρτες ανοίγουν σε δυο δω-μάτια με πρόσοψη στην οδό Πανεπιστημίου. Το πρώτο δω-μάτιο στα δεξιά του διαδρόμου είναι της ραπτικής. Τα πα-ντζούρια έχουν μείνει ανοιχτά με τις κουρτίνες τραβηγμένεςστα πλάγια, στερεωμένες με χρυσά κορδόνια που καταλή-γουν σε φούντες. Από το μεγάλο παράθυρο φαίνεται η «φυ-σική κουρτίνα» των δέντρων του κήπου. Στο φως της παν-σελήνου, διακρίνονται καθαρά οι οροφογραφίες στο ταβάνι:ο Λεωνίδας και η μάχη στις Θερμοπύλες. Ο ένας τοίχος εί-ναι καλυμμένος με καθρέφτες «μπιζουτέ», οι οποίοι μετα-μορφώνουν το μικρό δωμάτιο κάνοντάς το να φαίνεται δι-πλάσιο. Στον απέναντι τοίχο, ένα ντουλάπι, στο ίδιο στυλμε τα υπόλοιπα έπιπλα, κρύβει υφάσματα αχρησιμοποίηταακόμα, κεντημένα τραπεζομάντηλα, σεντόνια και πετσέτες.Την επίπλωση συμπληρώνουν ένα τραπέζι, μια ραπτομη-χανή «Σίνγκερ» κι ένας κομψός βελούδινος καναπές με δυοπολυθρόνες, όλα εξαιρετικού γούστου. Πάνω στη ραπτομη-χανή έχει ξεχαστεί ένα καλάθι με σύνεργα ραπτικής κι έναμισοτελειωμένο κέντημα σταυροβελονιά. Τα χρυσάνθεμαμέσα στο βάζο, αφού έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους, έ-χουν αρχίσει τώρα να ρίχνουν ένα ένα τα πέταλά τους πάνωστο τραπέζι.

Στο διπλανό δωμάτιο, τα κλειστά παντζούρια και οι ερ-μητικά τραβηγμένες κουρτίνες αφήνουν έξω το φως τουφεγγαριού. Τα έπιπλα κρεβατοκάμαρας είναι εγγλέζικα α-


23


πό μασίφ καρυδιά, καλοφτιαγμένα και άνετα. Το τζάκι εί-ναι σβηστό. Η αυστηρότητα κυριαρχεί παντού. Πάνω στοκομοδίνο ξεχωρίζουν η εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφι-λούσας, ψιλοδουλεμένη με πολύτιμες πέτρες, ένας ξύλινοςσταυρός από τα Ιεροσόλυμα κι ένα λευκό πορσελάνινο βάζομε καπάκι. Δεν υπάρχουν πουθενά σημάδια γυναικείας μα-ταιοδοξίας, μόνο πάνω στην τουαλέτα ξεχωρίζει η πολυτέ-λεια ενός ακριβού σετ χτενίσματος από ταρταρούγα. Στοφαρδύ κρεβάτι κοιμάται ήσυχα μια γυναίκα. Φαίνεται με-σόκοπη. Ίσως πάνω από εξήντα. Είναι παχουλή, με καστα-νά μαλλιά που έχουν αρχίσει ν’ ασπρίζουν. Το δέρμα της ό-μως είναι ακόμα λευκό και λείο, δίχως τα ανελέητα σημάδιατου χρόνου. Παρ’ όλη την ηλικία της, φαίνεται ακμαία, δυ-νατή και καλόγουστη μέσα στο σαρκώδες πάχος της. Έχειτο ωραίο πρόσωπο μιας παρατεταμένης νιότης και αναπνέ-ει με την ήρεμη ανάσα όσων έχουν μνήμη ανίκανη να θυμά-ται τις κακίες των άλλων.

Στο τρίτο δωμάτιο, μεγάλο και ευρύχωρο, οι οροφογρα-φίες απεικονίζουν τον Θεμιστοκλή και τη ναυμαχία της Σα-λαμίνας. Η πολυτελής κρεβατοκάμαρα έχει έπιπλα γαλλικάκαι αντικείμενα υψηλής αισθητικής. Όλα είναι διπλά: κρε-βάτια, κομοδίνα, ντουλάπες, τουαλέτες. Δυο σεκρετέρ μεκομψές καρέκλες, τοποθετημένα μπροστά στα παράθυρα, έ-χουν θέα στον κήπο. Στη γωνία στέκεται ένα καβαλέτο ζω-γραφικής. Πάνω του στηρίζεται μια «θαλασσογραφία», η ο-ποία περιμένει να προστεθούν οι τελευταίες πινελιές στο μα-βή ορίζοντά της. Δίπλα, σ’ ένα μικρό τραπέζι εργασίας, είναιακουμπισμένα μια παλέτα, λαδομπογιές και πινέλα. Τα πα-ντζούρια είναι κλειστά, οι κουρτίνες ανοιχτές και τραβηγμέ-

24



νες στα πλάγια. Στο τζάκι η φωτιά κοντεύει να σβήσει. Δυονεανικά κορμιά διακρίνονται ξαπλωμένα. Δυο νεαρές κοπέ-λες, καστανές, με την υπεροψία της νιότης στα λεπτά χαρα-κτηριστικά των προσώπων τους, κοιμούνται ήρεμα.

Στην αριστερή πλευρά του διαδρόμου, το πρώτο δωμά-τιο, με οροφογραφίες από τη μάχη του Μαραθώνα, είναι ε-πιπλωμένο με κομμάτια ακριβά, κομψά και λιτά. Στο τζά-κι η φωτιά καίει ακόμα. Τα παντζούρια των παραθύρων εί-ναι ανοιχτά και οι βαριές κουρτίνες, τραβηγμένες δεξιά κιαριστερά, αφήνουν την πυρακτωμένη πανσέληνο να φωτί-σει την κοιμισμένη νεαρή καλλονή. Τα σκούρα ξανθά μαλ-λιά της, απλωμένα στο μαξιλάρι, φαντάζουν ασημένια. Τοπρόσωπο είναι λευκό, το δέρμα φιλντισένιο. Οι μακριές βλε-φαρίδες σκιάζουν σαν βεντάλια τα μάγουλά της. Η αναγεν-νησιακή ομορφιά της κόβει την ανάσα. Ανήκει σ’ εκείνες τιςγυναίκες οι οποίες, μπαίνοντας σ’ ένα δωμάτιο, το φωτίζουντόσο πολύ που, όταν φεύγουν, αφήνουν όλους στο σκοτάδι.Κοιμάται ανήσυχα απόψε. Στριφογυρίζει στον ύπνο της.Ξεσκεπάζεται. Η γύμνια της λάμπει. Τα στήθη της κάτω α-πό το νυχτικό είναι στητά και εκθαμβωτικά, οι γάμπες τηςμακριές και λεπτές, καλυμμένες από χνούδι χρυσαφένιο, οιγλουτοί στρογγυλοί και σκληροί σαν μπάλες, και είναι αδύνα-το να την δει κανείς ξαπλωμένη και να μην την επιθυμήσει.

Στο διπλανό δωμάτιο, μια γυναίκα ξαγρυπνάει. Έχει ε-δώ και χρόνια γνωρίσει την αϋπνία των μικρών ωρών. Οιλάμπες των κομοδίνων είναι αναμμένες. Το κρεβάτι είναι α-κόμα στρωμένο. Πάνω στο σεκρετέρ μια επείγουσα αλλη-λογραφία έχει ανάγκη ν’ απαντηθεί άμεσα. Υπάρχουν α-νοιγμένα χαρτιά με λογαριασμούς που απαιτούν να πληρω-


25


θούν, υποθέσεις οι οποίες ζητούν την άμεση λύση τους, αλλάκαι μια πρόσκληση με το χρυσό βασιλικό θυρεό για τον κα-θιερωμένο μεγάλο χορό των Ανακτόρων της 2ας Ιανουα -ρίου. Ανεπαίσθητη θλίψη επικάθεται πάνω στα έπιπλα σανσκόνη. Η γυναίκα έχει περάσει τα σαράντα. Είναι μεγαλο-πρεπής, με βλέμμα που επιβάλλει τη σιωπή, ωραία, αλλά μεμια ομορφιά εξ ορισμού σκυθρωπή, η οποία φαίνεται να έ-χει παραδοθεί τώρα σε μια σιωπηλή φθορά. Σηκώνεται,πηγαίνει μέχρι το παράθυρο. Το ανοίγει. Σκύβει και αφήνειτο βλέμμα της να κατηφορίσει τη φωτισμένη οδό Πανεπι-στημίου. Τα φανάρια του δρόμου είναι όλα αναμμένα. Ακό-μα και οι γαζίες των πεζοδρομίων, συνήθως αφρόντιστεςκαι σκονισμένες, φαίνονται ωραίες απόψε. Είναι αργά. Πε-ρασμένες τρεις. Ο κόσμος διασκεδάζει ακόμα στην πλατείαΣυντάγματος. Η γυναίκα ακούει τον ήχο από τα πέταλα τωναλόγων, καθώς σέρνουν τις άμαξες των ξενύχτηδων. Η πό-λη απλώνεται μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι της. Η νύχταείναι φεγγαρόλουστη. Δεν αντέχει τόσο φως. Ας της κάνεικάποιος τη χάρη να σβήσει από τον ουρανό την πανσέληνοαπόψε! Από τη συνοικία της Νεάπολης, συνοικία των φοι-τητών, των λογοτεχνών, των ποιητών και πηγή της λαϊκήςμουσικής της Αθήνας, κανταδόροι ακούγονται να τραγου-δούν μελωδίες του έρωτα. Η γυναίκα νιώθει τις γραμμές τωνοριζόντων αδιαπέραστες. Αυτή η νύχτα δε λέει να τελειώ-σει! Κλείνει βιαστικά το παράθυρο. Φαίνεται να την ενο-χλούν οι μουσικές και τα τραγούδια. Το κρύο έχει προλάβεινα εισχωρήσει στο δωμάτιο. Πλησιάζει στο τζάκι. Σκαλίζειτις στάχτες και προσπαθεί ν’ αναστήσει την πεθαμένη φω-τιά. Προσθέτει ξύλα. Και να, οι σπίθες πετάγονται ολόγυρα.

26



Οι φλόγες φωτίζουν το δωμάτιο και ζεσταίνουν την αφά-νταστη μοναξιά της. Η γυναίκα αναστενάζει. Τυλίγεται στηρόμπα της και κάθεται στην πολυθρόνα μπροστά στο αναμ-μένο τζάκι. Θα ήθελε να μπορούσε να κλάψει, έχει όμως δά-κρυα λίγα. Από το παράθυρο μπαίνει βίαια η ασημένια νύ-χτα. Ο ουρανός απόψε της φαίνεται αδιάφορος. Νιώθει τηνανάγκη να φωνάξει «βοήθεια» και η φωνή που βγαίνει απότα έγκατα της ύπαρξής της είναι σκοτεινή και τραχιά.

�

Εκείνο το ξημέρωμα της 1ης Ιανουαρίου του 1902, η Κατί-γκω Αλφιέρι, το γένος Χρυσολωρά, καθισμένη στην πολυ-θρόνα μπροστά στο αναμμένο τζάκι, με την καρδιά βαριάσαν ένα σακί με πατάτες και το βλέμμα χαμένο στις οροφο-γραφίες του Λύτρα, ένιωθε μόνη, γερασμένη και ξοφλημέ-νη. Κοίταξε το βαμβακερό νυχτικό της μέσα από τη μάλλι-νη ρόμπα και θυμήθηκε εκείνα τα άλλα που φορούσε παλιά,τα δαντελένια, τα οποία άφηναν ακάλυπτα τα λεπτά μπρά-τσα, τους στρογγυλούς ώμους και το στήθος της, που κά-ποτε βρισκόταν στη σωστή του θέση. Ξαφνικά, από τον α-φαλό μέχρι το κεφάλι, ένιωσε ένα διάχυτο κάψιμο εσωτερι-κό, το οποίο εξαφανίστηκε γρήγορα, αφήνοντας ένα χλιαρόιδρώτα σε όλο της το κορμί. Έκανε αέρα με τη βεντάλιαπου έβγαλε από την τσέπη της ρόμπας της και σκέφτηκεπως, τελικά, καμιά από τις συμφορές της ζωής δεν μπορείνα συγκριθεί με την απώλεια των οιστρογόνων.

Μια φορά κι έναν καιρό, για την Κατίγκω Χρυσολωρά-Αλφιέρι το «ξυπνάω» και το «σηκώνομαι αμέσως από το


27


κρεβάτι» ήταν δυο ρήματα με την ίδια έννοια και την ίδια κί-νηση. Εδώ και μήνες, πάει ήδη ένας χρόνος, με όλο το βάροςτης καθημερινότητας –της ζωής καλύτερα–, της ήταν αδύ-νατο να σηκωθεί από το κρεβάτι το πρωί και ν’ αρχίσει ναζει. Πολλές φορές, όταν ούτε η μνήμη της μπορούσε να τηνπαρηγορήσει, επιθυμούσε να εξαφανιζόταν μαζί με όσα τηνπεριείχαν ή να είχε τη δυνατότητα να μείνει για πάντα στοκρεβάτι να παρακολουθεί τις σκιές της μέρας, όπως άλλαζανχρώματα πάνω στους τοίχους, στο ξέφτισμα της ταπετσα-ρίας, στους σκοτεινούς όγκους των επίπλων του δωματίουτης. Να την ξέχναγαν όλοι, να την άφηναν ήσυχη, ξαπλωμέ-νη στο κρεβάτι, να φαντάζεται τις ένδοξες μάχες των Ελλή-νων εναντίον των Περσών, όπως απεικονίζονταν στο ταβάνιμε τις οροφογραφίες του Λύτρα, και ν’ ακούει τα βήματα τηςΖαμπέτας στη σκάλα να της φέρνει το καθιερωμένο φλιτζάνιτσάι, το πρώτο της μέρας, όπως μερικά χρόνια πριν, τονκαιρό που η ίδια την προσέλαβε να φροντίζει το σπίτι της ο-δού Πανεπιστημίου, μόλις είχαν μετακομίσει στην Αθήνα α-πό το Μονρεάλε του Παλέρμου* της Σικελίας, χήρα τότε ηΚατίγκω Αλφιέρι, το γένος Χρυσολωρά, από σπουδαία οι-κογένεια του Βυζαντίου, με τρεις έφηβες κόρες και τη θείαΚοκόνα Κρυσταλλένια απομεινάρι της προίκας της.

Απόψε, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, για να μην α-ντιμετωπίσει το παρόν με τα προβλήματά του, είχε ανάγκην’ αφήσει το νου της ελεύθερο να ταξιδέψει στο παρελθόν, στιςπαραμικρές λεπτομέρειες, μηρυκάζοντας αργά τη θλιμμένηγεύση της νοσταλγίας. Όμως, σε ποια εποχή να ταξιδέψει,

28


* Πάνορμος: αρχαία Ελληνική αποικία στη Σικελία.


τι να θυμηθεί, από πού ν’ αρχίσει, αφού όπου και να έψαχνεέβρισκε κενό, απουσίες, ταπεινώσεις και αγωνία; Ανεξά-ντλητη η ποικιλία του πόνου! Μόνο παλιά, πολύ παλιά, ί-σως να υπήρξε αληθινά ευτυχισμένη, όμως εκείνο το παρελ-θόν είχε χαθεί και το μόνο που της απέμεινε από το ιλιγγιώ-δες πέρασμά του από τη ζωή ήταν η θεία της η Κοκόνα Κρυ-σταλλένια και οι τρεις κόρες της. Βέβαια, οι θυγατέρες τηςανήκαν σε ένα κοντινότερο παρελθόν, πονεμένο στο μεγαλύ-τερο μέρος του, όπως είναι πάντα το μεγάλωμα, η ενηλικίω-ση, ενώ η θεία της ανήκε ολοκληρωτικά σ’ εκείνη την ευτυχι-σμένη εποχή όταν παιδούλα δώδεκα χρόνων η Κατίγκω, πρινσηκωθεί από το κρεβάτι κι ενώ ο καθαρός ουρανός της αυ-γής άφηνε στα μάτια της τα αποτυπώματα των αστεριώντης νύχτας, άκουγε τον πατέρα της, τον άρχοντα Εμμανου-ήλ Χρυσολωρά, που έτρεμαν μικροί και μεγάλοι, να φωνάζειτα σκυλιά και να παραγγέλνει στο σταβλίτη να ετοιμάσει ταάλογα για να πάει για κυνήγι στην περιοχή του Ελαιώνα τηςΑθήνας, προς τον πύργο του Χατζή-Αλί Χασεκή.

Είχαν έρθει από την Κωνσταντινούπολη στην Αθήνα, το1870, ο άρχοντας Εμμανουήλ Χρυσολωράς, σπουδαίος επι-στήμονας και προσωπικός γιατρός του σουλτάνου, μαζί μετις δυο του κόρες, τη Μαργιόλα και την Κατίγκω. Είχανχάσει τη μητέρα τους και το νεογέννητο αδερφό τους στηνεπιδημία βαϊόλου* που σάρωσε την Πόλη, άρπαξε παιδιάκαι ξεκλήρισε οικογένειες ολόκληρες. Ο Εμμανουήλ Χρυ-σολωράς δεν μπόρεσε να σώσει τους δικούς του. Αδύναμοςκαι ανεπαρκής μπροστά στο μοιραίο, έχασε πρώτα το γιο


29

* Ανεμοβλογιά.


του και μια βδομάδα αργότερα τη γυναίκα του, τη ΘάλειαΤζαφέρη, μια ωραία Υδραία που είχε αφήσει εποχή στανιάτα της και την οποία ο Εμμανουήλ Χρυσολωράς είχε πα-ντρευτεί από έρωτα, όταν την γνώρισε σ’ ένα από τα ταξίδιατου στην Αθήνα. Ταξίδευε συχνά ο Χρυσολωράς εκείνα ταχρόνια. Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, είχε έρθειστην Αθήνα για πρώτη φορά το 1843 ως μέλος της επιτρο-πής για την ανέγερση του Νοσοκομείου Οφθαλμιώντων, τοοποίο, όταν εγκαινιάστηκε αργότερα, το 1854, μετονομά-στηκε σε Οφθαλμιατρείο Αθηνών. Είχε μείνει για καιρό στο«Ξενοδοχείο των Ξένων», επί της οδού Φιλελλήνων, από ταπρώτα ξενοδοχεία της Αθήνας, και έπεσε πάνω στον εθνικόξεσηκωμό των «Αυτοχθόνων», οι οποίοι διαδήλωναν μεμαύρες σημαίες εναντίον των «Ετεροχθόνων», που ήτανΈλληνες κι εκείνοι, νεοφερμένοι στην Αθήνα από χώρες μεμεγάλες ελληνικές παροικίες, τους οποίους και αποκαλού-σαν «ξένη ακρίδα». Οδομαχίες και διαδηλώσεις είχαν δώσειμια όψη εμπόλεμης κατάστασης στην Αθήνα του 1843.

«Έλληνες είμαστε όλοι. Αδέρφια! Ας μη μαλώνουμε με-ταξύ μας», φώναζαν οι πιο ψύχραιμοι.

«Παίρνουν τα πόστα που προορίζονται για εμάς. Εμείςπεράσαμε όλη την μπόρα της επανάστασης και τώρα έρχε-ται “η ξένη ακρίδα” και κλέβει τις δουλειές οι οποίες ανή-κουν δικαιωματικά σε εμάς!» διαμαρτύρονταν, με μίσοςθανάσιμο, όσοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους πραγματι-κούς Αθηναίους.

Μέσα στην εθνική αναταραχή, μια Κυριακή στην πλα-τεία Συντάγματος, όπου οι Αθηναίοι έκαναν περίπατο υπότις μελωδίες της στρατιωτικής μπάντας, ανάμεσα στους

30



λεβέντες φουστανελάδες και στους μοντέρνους με τις ρεντι-γκότες και τα ψηλά καπέλα, γνώρισε ο Χρυσολωράς τηΘάλεια Τζαφέρη, την καλλονή από την Ύδρα, ντυμένη μετην ενδυμασία του νησιού της, λες και φορούσε στολή μεπαράσημα, τόσο διαφορετική, τόσο ενδιαφέρουσα, και δενμπόρεσε να την βγάλει από τη σκέψη του. Την κυνήγησε,την κατέκτησε, στο τέλος την ζήτησε από τους γονείς τηςκι εκείνοι συμφώνησαν αμέσως γιατί το όνομα των Χρυσο-λωράδων ήταν από μόνο του ένας θρύλος, ένα μέτρο σύ-γκρισης για πλούτη, φήμη, κύρος, και ο κόσμος εκείνη τηνεποχή έλεγε: «Σαν τους Χρυσολωράδες». Ο Εμμανουήλ,μέσα σε δυο μήνες, την παντρεύτηκε και την έφερε μαζί τουστην Κωνσταντινούπολη, σαν τρόπαιο από μια μάχη κερδι-σμένη στα σημεία αλλά χαμένη στο σύνολό της, γιατί εκεί-νος, άντρας συνετός, σιωπηλός, εσωστρεφής και συγκρατη-μένος, είχε υποκύψει στη γοητεία της. Ήταν μια μεγάλη α-γάπη και, όπως όλες οι μεγάλες αγάπες, ήταν φτιαγμένη α-πό πάθος, τρυφερότητα, αλλά και τρέλα και θυμούς και ζή-λειες, με βίαιες σιωπές και λεκτικά παραληρήματα, που ξέ-νιζαν με την έντασή τους τον περίγυρο, προπαντός τις γυ-ναίκες των Χρυσολωράδων, οι οποίες μεταξύ τους συζη-τούσαν τα ανάρμοστα καμώματα της Θάλειας Χρυσολωρά.Την έβρισκαν παθιασμένη, θεατρική, ωραία και τόσο δια-φορετική από εκείνες, αφού οι γυναίκες της τάξης τους ήτανσιωπηλές, άτολμες και εσωστρεφείς. Οι γυναίκες της τάξηςτους ζούσαν προσωπική ζωή μυστική και πλάγιαζαν μετους άντρες τους τυλιγμένες στο σκοτάδι και στη σιωπή, σεμια αρχαία τελετουργία που έμοιαζε με το «γύρο του θανά-του». Το σημαντικό ήταν να περνούν καλά όλες τις άλλες ώ-


31


ρες της μέρας και, όσο για το βραδινό, έκλειναν τα μάτια κιέλεγαν σιωπηλά ένα «Πάτερ Ημών».

Υπάρχει μια εποχή στην ιστορία της κάθε οικογένειας,όπου τα πάντα φαίνονται τέλεια κι ευτυχισμένα έτσι όπωςείναι, σαν να έχουν αγγίξει το θείο, και ξαφνικά, ένας κακόςάνεμος φυσά και τα σκορπίζει όλα. Αυτές είναι στιγμές πουχρειάζεται μόνο να πιστεύεις στο Θεό και να προσεύχεσαι,διότι κανείς δε γλύτωσε από το πεπρωμένο, το αόρατο, τοανεξέλεγκτο! Ο Εμμανουήλ Χρυσολωράς είχε έρθει, ως για-τρός, αντιμέτωπος αμέτρητες φορές με το θάνατο, θεώρησεόμως προσωπική ήττα την απώλεια της γυναίκας του καιτου γιου του. Στην αρχή, βλαστήμησε τη ζωή, τα θεία, τημέρα που γεννήθηκε, τη μέρα που ήρθε στην Αθήνα, τη μέ-ρα που ερωτεύτηκε και τη μέρα που θα πέθαινε και ο ίδιος.Κατόπιν, στοχάστηκε πέντε μερόνυχτα πάνω στη δύναμητην οποία έχει η αίσθηση του αοράτου στη ζωή των ανθρώ-πων. Τι ακυρώνει το θάνατο; Πού βρίσκεται η ζωή; Στο χθες,στο τώρα, στο ορατό ή κάπου αλλού, στα μυστικά, στα με-ταφυσικά, στα θαύματα; Στη συνέχεια, συνηθισμένος ν’ α-ντιμετωπίζει τον πόνο με αξιοπρέπεια, πήρε την απόφασηνα ρευστοποιήσει τη μεγάλη περιουσία του και να εγκατα-σταθεί με τις δυο του κόρες στην Αθήνα. Ίσως είχε ανάγκην’ αρχίσει μια καινούργια ζωή. Ίσως να του έκανε καλό ένανέο ξεκίνημα μακριά από μέρη τα οποία δεν άντεχε να βλέ-πει, δρόμους στους οποίους δεν άντεχε να περπατάει, ξημε-ρώματα που δεν άντεχε ν’ ανοίγει τα μάτια του δίχως να έ-χει δίπλα του το καυτό κορμί της Θάλειας, ουρανό δίχως ο-ρίζοντα να ονειρεύεται και γεγονότα τα οποία, μόνο που θυ-μόταν, τον έκαναν κομμάτια. Πένθος απαρηγόρητο. Στην

32



απελπισία και στον υπαρξιακό προβληματισμό του, λησμό-νησε πως αυτό που ακυρώνει το θάνατο είναι η αγάπη μόνο.Η αγάπη και η μνήμη ακυρώνουν το θάνατο. Λησμόνησεπως οι νεκροί του θα παρέμεναν ζωντανοί όσο εκείνος τούςθυμόταν και όσο επικοινωνούσε μαζί τους με τις αναμνή-σεις. Μπορεί και να μην ήθελε πια να θυμάται. Το μέλλονγια τον ίδιο και για τις κόρες του ήταν στην Ελλάδα. ΣτηνΚωνσταντινούπολη είχε κλείσει έναν κύκλο. Στην Ελλάδαθ’ άνοιγε έναν καινούργιο. Είχε ταξιδέψει κι άλλες φορές στηνΑθήνα. Την γνώριζε καλά. Την είχε θεωρήσει όμως δεύτερηπατρίδα του όταν, το 1854, είχε μείνει στην πόλη ένα χρόνο,καλεσμένος από το βασιλιά Όθωνα ως ειδικός επιδημιολό-γος για να βοηθήσει στον αγώνα να ξεπεράσει η Αθήνα τηνκρίση με την επιδημία της χολέρας, η οποία είχε ξεσπάσειαχόρταγη και είχε ξεπαστρέψει το ένα τρίτο του πληθυσμούτης. Κλάμα και θρήνος παντού. Στο στρατιωτικό νοσοκο-μείο, στην περιοχή Μακρυγιάννη, δεν υπήρχαν άλλα κρε-βάτια ούτε χώρος για να περιθάλψει τόσους αρρώστους. ΟΧρυσολωράς μαζί με άλλους γιατρούς οργάνωσε ένα πρό-χειρο νοσοκομείο με το όνομα του Αγίου Παντελεήμονα. Οιπαπάδες έκαναν λιτανείες στις γειτονιές του Πειραιά καιτης Αθήνας και όλοι οι κάτοικοι είχαν στηρίξει τις ελπίδεςτους στο Θεό. Τα θύματα έφτασαν τις τρεις χιλιάδες. Ότανστο τέλος έφυγε το κακό και ξεπεράστηκε η κρίση, ο Χρυ-σολωράς γύρισε στην Κωνσταντινούπολη, αλλά άφησε πί-σω μια πόλη ερημωμένη και πεινασμένη από την έλλειψητροφίμων. Αγκάλιασε την οικογένειά του με λαχτάρα κι ευ-χαρίστησε το Θεό γιατί όχι μόνο επέστρεψε ζωντανός, αλλάαξιώθηκε να δικαιώσει την ανθρωπότητα. Δεν είχε ιδέα τι


33

2o


του επιφύλασσε το μέλλον. Όταν έχασε τη γυναίκα του καιτο γιο του, ένιωσε το άσκοπο της ζωής του και άλλαξε ηπορεία του σε μια νύχτα. Εκείνη την εποχή είχαν ήδη περά-σει περίπου σαράντα χρόνια από την ίδρυση του ελληνικούκράτους, με αναστηλώσεις, παρορμήσεις, λαϊκές εξεγέρσειςκαι επαναστάσεις, ενώ παρέλαυναν πυρετωδώς γεγονότα ι-στορικά, ανακαλύψεις και εφευρέσεις, νέες φιλοσοφικές καιπολιτικές θεωρίες, πάνω στις οποίες εδραιωνόταν οριστικάη αστική τάξη στην Αθήνα. Η βιομηχανική επανάσταση εί-χε αρχίσει ν’ αλλάζει τον τρόπο παραγωγής και τις κοινω-νικές σχέσεις των πρωτευουσιάνων.

Το σόι των Χρυσολωράδων, όλοι Φαναριώτες, λόγιοι, ε-πιστήμονες και μεγαλέμποροι, αριστοκράτες του παλιούκαιρού, χαμηλών τόνων, ήσυχοι και συντηρητικοί, προσπά-θησαν να τον μεταπείσουν:

«Στοχάσου, Μανουήλ! Εδώ στην Πόλη γεννηθήκαμε.Εδώ βρισκόμαστε γενιές και γενιές. Η οικογένειά μας ήτανμια από τις σπουδαιότερες του Βυζαντίου. Εδώ είναι η πα-τρίδα μας! Πού θα ξεσπιτωθείς; Πού θ’ αφήσεις τα καλάσου, να πας πού; Στο άγνωστο με δυο θυγατέρες οι οποίεςσε λίγο θα είναι της παντρειάς; Και τι γνωρίζουμε εμείς γιατην Ελλάδα, για την Αθήνα συγκεκριμένα, εκτός από αυτάπου φτάνουν στα αυτιά μας και που δεν είναι και τα καλύτε-ρα; Πολλά ακούγονται και θα έπρεπε να σε προβληματί-ζουν, να σε κάνουν προσεκτικό με τις αποφάσεις σου. Πα-τρίδα μας είναι η Κωνσταντινούπολη. Εδώ βρίσκεται τομέλλον των κοριτσιών σου. Σκέψου πριν κάνεις την τρέλανα πετάξεις το ένδοξο παρελθόν σου στο Βόσπορο!»

Είπαν, είπαν… Μεταχειρίστηκαν όλη την αλχημεία των

34




λέξεων. Έκαναν πολύωρα οικογενειακά συμβούλια. Προ-σπάθησαν με κάθε τρόπο να τον μεταπείσουν, με όλα τα μέ-σα. Έβαλαν και τον ίδιο τον Πατριάρχη να του μιλήσει, όμωςο Εμμανουήλ Χρυσολωράς είχε πάρει την απόφασή του.

Την επομένη έγραψε στο νοτάριο* Άνθιμο Κελεσίδη, μα-κρινό συγγενή των Χρυσολωράδων, ο οποίος βρισκόταν α-πό χρόνια στην Ελλάδα κι εργαζόταν στην Αθήνα αναλαμ-βάνοντας τις υποθέσεις των Κωνσταντινοπολιτών με το ελ-ληνικό κράτος. Ο Κελεσίδης φρόντισε όλα τα νομικά θέμα-τα, τη μεταφορά χρημάτων και του βρήκε προσωρινή κα-τοικία το νεοκλασικό μέγαρο ενός ομογενούς από την Αίγυ-πτο, απέναντι από τα Ανάκτορα, στη λεωφόρο Κηφισίας,δρόμο ο οποίος αργότερα θα ονομαζόταν λεωφόρος Βασι-λίσσης Σοφίας. Η περιοχή δεν είχε αναπτυχτεί ακόμα. Τρι-γύρω υπήρχαν μαντριά κι έξω από τον περιφραγμένο κήποέβοσκαν πρόβατα. Το νεοκλασικό όμως δέσποζε επιβλητι-κό στις παρυφές της πόλης. Έφτασαν στην Αθήνα το φθινό-πωρο του 1870 κι εγκαταστάθηκαν στο πανέμορφο αρχο-ντικό, στο δρόμο με τους περιποιημένους κήπους, ο οποίοςείχε αρχίσει να γεμίζει σιγά σιγά με βίλες και καλαίσθητανεοκλασικά. Η Αθήνα, όπως την θυμόταν ο ΕμμανουήλΧρυσολωράς από τα προηγούμενα ταξίδια του, δεν υπήρχεπια. Η πρωτεύουσα άλλαζε, έσφυζε από ζωή και κίνηση.Είχαν ανοίξει πολλές εμπορικές επιχειρήσεις και καταστή-ματα, τα οποία συναγωνίζονταν τα καλύτερα ευρωπαϊκά.Υπήρχαν σημάδια εξέλιξης και προόδου και έδειχναν πως,κατά τη διάρκεια των ετών που έλειψε ο ίδιος, είχαν συμβεί

* Συμβολαιογράφος-δικηγόρος.

35


μεγάλες ανατροπές, επαναστάσεις, φοιτητικά κινήματα καικοινωνικές αλλαγές. Βέβαια, ο προηγούμενος χρόνος ήτανένας από τους πιο δύσκολους, καθώς πολεμικές συρράξειςείχαν προκαλέσει μεγάλη αναταραχή στην Ευρώπη. Ο α-πόηχός τους είχε φτάσει και στην Ελλάδα. Η Αθήνα όμωςζούσε τη δική της εποχή αναγέννησης.

Η Μαργιόλα ήταν δεκαπέντε χρόνων και η Κατίγκω δέ-κα. Ήταν φοβερό να ξυπνήσουν μια μέρα, και οι δυο ξαφνι-κά ενήλικες, μακριά από εκείνο τον παράδεισο των αισθή-σεων και παραισθήσεων, που ζούσαν μέχρι τότε και τις προ -φύλασσε από τα απαίσια της ζωής. Η γνωριμία με τη φθο-ρά τις αποξένωσε προς στιγμήν από τη ζωή. Είχαν όμωςπρολάβει να ζήσουν θαυμάσια παιδική ηλικία. Η ΘάλειαΧρυσολωρά πίστευε πως η καλαισθησία διδάσκεται στα παι-διά από τα μικρά τους χρόνια. Είχε μάθει στις κόρες της ναεπιζητούν πάντα το ωραίο, ν’ απολαμβάνουν το γαλάζιο τουμαγιάτικου ουρανού, το ροζ του δειλινού, το πράσινο των δέ-ντρων, το μπλε της θάλασσας του Βοσπόρου, καθώς άλλαζεχρώματα με τις εποχές. Και οι δυο θυμόνταν τη μητέρατους να λέει πως η μαγεία της ζωής βρίσκεται σ’ αυτά πουδεν είναι χειροπιαστά. Βρίσκεται στα αόρατα και τα ανύ-παρκτα. Ένιωθαν πως όσα είχαν ζήσει μέχρι τότε, εξίσουμε όσα είχαν υποφέρει τον τελευταίο χρόνο, τις έκαναν μο-ναδικές, ακόμα και τα δάκρυα, ο πόνος, ο φόβος και καθετίμικρό και ασήμαντο, το οποίο είχαν νιώσει, μα που έκλεινεμέσα του το άπειρο. Η αλλαγή και για τις δυο ήταν δραμα-τική στην αρχή. Για τη Μαργιόλα περισσότερο γιατί είχε α-φήσει πίσω της φιλίες και μνήμες, οι οποίες άνοιξαν ένα με-γάλο κενό στην καρδιά της δεκαπεντάχρονης. Η Κατίγκω

36



δεν είχε προλάβει να κάνει φιλίες και συναναστροφές, αλλάτα βράδια, στο σκοτάδι της κάμαράς της και στη σιωπή τηςνύχτας που έπεφτε μαλακά πάνω από την Αθήνα, θρηνούσετη μάνα της κι εκείνο τον άγνωστο μικρό αδερφό. Και στιςδυο κοπέλες έλειπε η παρηγοριά των συγγενών, εκείνα ταατέλειωτα σόγια των Χρυσολωράδων, ασπίδα στις κακο-τοπιές της ζωής, όταν τις Κυριακές γέμιζαν το σπίτι τουςστο Φανάρι και το τεράστιο τραπέζι της τραπεζαρίας τους.Γεύματα γεμάτα γεύσεις, αρχαίες γνώσεις ζωής και μυρω-διές μπαχαρικών, τα οποία κρατούσαν μέχρι το βράδυ, μέ-σα σ’ ένα βουητό από αστεία, γέλια και φωνές, που ανάσται-ναν και πεθαμένους. Έκαναν προσπάθεια να προσαρμο-στούν στην πραγματικότητα της Αθήνας. Είχαν χρόνο γιαχάζεμα, για βόλτα, για περίπατο, όμως σπάνια απολάμβα-ναν τις ηλιόλουστες αττικές μέρες, γιατί στην καρδιά τουςείχε εγκατασταθεί η παγωνιά και δεν την άγγιζαν οι μυρω-διές από τις νεραντζιές των δρόμων και το μεθυστικό άρω-μα της γαζίας. Συνδέθηκαν με συγγενείς, με όσους βρίσκο-νταν από χρόνια στην Ελλάδα, έκαναν φιλίες με συνομήλι-κες, γράφτηκαν στο Ωδείο Αθηνών, το οποίο μόλις είχε αρ-χίσει να λειτουργεί τη χρονιά του 1871, έκαναν μαθήματαμουσικής και χορού, ξένες γλώσσες, όμως η μελαγχολία γιαό,τι είχαν αφήσει πίσω τούς παραμόρφωνε το χαρακτήρα.Ο Εμμανουήλ Χρυσολωράς παραπονέθηκε στο νοτάριο καιφίλο του Άνθιμο Κελεσίδη:

«Όλα τα έχουν, οι αφιλότιμες! Όλα τούς τα παρέχω. Τιπερισσότερο θέλουν οι κόρες μου; Τι τούς λείπει;»

Εκείνος τον κοίταξε με κατανόηση.«Το δέντρο, Μανουήλ, για να το μεταφυτέψεις σε ξένο


37


περιβόλι, χρειάζεται να κρατήσεις γύρω από τη ρίζα τουλίγο χώμα από το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε και ανα-πτύχτηκε, γιατί, αν το αφήσεις γυμνό, δε θα μπορέσει να ζή-σει και να ριζώσει στον καινούργιο τόπο. Ακόμα και στον ω-ραιότερο κήπο να το βάλεις, την καλύτερη ποιότητα χώμα-τος να του δώσεις, στο τέλος ή θα ξεραθεί ή θα μείνει καχε-κτικό. Ούτε τα δέντρα ούτε και οι άνθρωποι ξεφεύγουμε απόαυτό τον κανόνα. Το ίδιο ισχύει και για τις κόρες σου. Χρειά -ζονται να έχουν γύρω τους κάτι ζωντανό και οικείο από τοπεριβάλλον όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. Αυτό τούςλείπει. Εσύ δεν τους είσαι αρκετός. Τα έπιπλα, τα ρούχα καιτα αντικείμενα, τα οποία φέρατε μαζί σας, δε φτάνουν».

Ο Χρυσολωράς στοχάστηκε τα σοφά λόγια του φίλουτου. Όταν έπεσε το βράδυ και σώπασαν οι ήχοι της μέρας,κάθισε στο γραφείο του κι έγραψε το γράμμα που θ’ άλλαζετη ζωή όλων. Τρεις μήνες αργότερα, έφτασε από την Κων-σταντινούπολη η Κρυσταλλένια Χρυσολωρά, η μικρότερηαδερφή του Εμμανουήλ, με τις αποσκευές της, τα βιβλίατης, τα κατοικίδιά της και τις δωρεάν παροχές μιας ανεξά-ντλητης όρεξης για ζωή.

Η Κρυσταλλένια ήταν μια στωική παρατηρήτρια τηςζωής. Όχι της δικής της, αφού για τα κοινωνικά πρότυπατης εποχής της δεν είχε ζωή, αλλά των άλλων. Ήταν μιανέα γυναίκα με σάρκα αφράτη, λευκή επιδερμίδα με κόκκι-να μάγουλα, μεγάλα γελαστά μάτια και εκφραστικό στόμα,όλα ζωγραφισμένα πάνω σ’ ένα στρογγυλό πρόσωπο που τοπλαισίωναν καστανές μπούκλες. Έμοιαζε με κούκλα. Ήτανη μικρότερη κόρη της οικογένειας, η όμορφη και χαϊδεμένη.Οι γονείς και τα αδέρφια της της έκαναν όλα τα χατίρια,

38



σαν από γεννησιμιού της να ήταν δικαίωμά της η διαφορε-τική μεταχείριση.

«Τι κάνει η κοκόνα μας;» ρωτούσε ο πατέρας της μόλιςέμπαινε στο σπίτι, λες και δεν είχε κάνει άλλα παιδιά παράμόνο την Κρυσταλλένια.

Έμεινε η πικρία στα μεγαλύτερα παιδιά του, αλλά στοτέλος τής το συγχώρεσαν, γιατί ήταν διαφορετική και τουςείχε όλους μαγέψει. Με τα χρόνια, όπως συνήθως συμβαί-νει, το υποκοριστικό μετατράπηκε σε όνομα: Κοκόνα Κρυ-σταλλένια. Είχε μείνει ανύπαντρη από επιλογή. Δεν είχεβρει τον κατάλληλο. Τα σόγια των Χρυσολωράδων έκανανσωστή σταυροφορία να της βρουν γαμπρό, διότι το να μείνειγεροντοκόρη μια γυναίκα της τάξης τους θα ήταν στίγμα,ένας πονοκέφαλος για όλους. Η Κοκόνα Κρυσταλλένια ό-μως, πεισματάρα και ξεροκέφαλη από γεννησιμιού της, εί-χε δική της περιουσία από τη μητέρα της κι ένα μικρό αλλάεπαρκές εισόδημα, που της επέτρεπε να ζει με αξιοπρέπειαμέχρι να βρεθεί ο κατάλληλος, δίχως ν’ αναγκαστεί να κάνειεκπτώσεις στα συναισθήματά της. Αλλά ο κατάλληλος δενείχε βρεθεί ακόμα. Η Κρυσταλλένια ήταν μια ενδιαφέρουσανέα γυναίκα και παθιασμένη αναγνώστρια. Οι άντρες δεν ή-θελαν γυναίκες ενδιαφέρουσες και με δική τους γνώμη γιατη ζωή, ήθελαν γυναίκες μουγγές, γι’ αυτό στα τριάντα τηςχρόνια ήταν ακόμη ανύπαντρη. Είχε καταλήξει να πιστεύειπως ακόμα και ο πιο λογικός άντρας είχε κάποια βίδα πουτου έλειπε. Όλοι, βέβαια, την θεωρούσαν γεροντοκόρη κι ε-κείνη δεν ήταν σίγουρη πως θα μπορούσε να το αντέξει γιαπολύ ακόμα. Με την πρώτη ευκαιρία που της παρουσιά-στηκε, δεν περίμενε δεύτερη πρόσκληση: Ακολούθησε τον


39


αδερφό της στην Αθήνα με χαρά έφηβης σε πασχαλιάτικηεκδρομή.

Πίστευε στη Βασιλεία των Ουρανών και είχε το βλέμμαόσων ελπίζουν το καλύτερο στη ζωή. Γι’ αυτό είχε πάντακέφι και τραγουδούσε τις προσευχές της για να έχει λιακά-δα η μέρα, να πετύχει το χοιρινό με πράσα στην κατσαρόλατης, να μη ζαχαρώσει το σιρόπι του μπακλαβά, να μην τηςέρθει πονοκέφαλος το απόγευμα, να είναι όσο πρέπει ζεστότο νερό για να κάνει το μπάνιο της το βράδυ, να μη χαλάσειη ομορφιά της με την πάροδο του χρόνου, να βρουν τον κα-τάλληλο σύζυγο και να γνωρίσουν τον έρωτα οι ανιψιές της!Πίστευε πως η ζωή δεν τελειώνει στο θάνατο, αλλά έτρεμετην αναπόφευκτη επιστροφή στο χώμα. Ήθελε, όταν πεθά-νει, να την κάψουν, διότι φοβόταν το σκοτάδι του τάφου.Την απωθούσαν οι σκελετοί, τα γυμνά κρανία δίχως τουςβολβούς των ματιών, η σήψη, και την τρόμαζαν τα σκουλή-κια που θα καταβρόχθιζαν το αφράτο σώμα της.

«Είμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι. Οι χριστιανοί θάβονταιστο χώμα. Δεν καίγονται!» της έλεγαν τα αδέρφια της καιπαρακαλούσαν: «Ας βρεθεί ένας χριστιανός να την στεφα-νωθεί να γλυτώσουμε!»

Εκείνη όμως είχε ήδη αγοράσει ένα λευκό βάζο από α-κριβή πορσελάνη και το προόριζε για τις στάχτες της. Τοείχε πάντα δίπλα στο κομοδίνο της και φρόντιζε να το υπεν-θυμίζει σε όλους ως τη μοναδική της επιθυμία μετά θάνατο,επειδή «ουδείς γνωρίζει πότε και πού θα τον βρει το κακό»,έλεγε. Πριν από μερικά χρόνια είχε αρρωστήσει βαριά απότύφο και τα αδέρφια της την είχαν ξεγραμμένη. Κάθε βράδυέλεγαν πως δε θα προλάβει να την βρει το ξημέρωμα. Έφε-

40



ραν και το δεσπότη της μονής της Ζωοδόχου Πηγής να τηςδώσει την τελευταία μετάληψη. Ανάσαναν ανακουφισμένοιόταν ο δεσπότης, με συνοπτικές διαδικασίες, της έβαλε τοκουτάλι στο στόμα κι εκείνη, μέσα στη βύθιση του πυρετού,κατάπιε δίχως αντιρρήσεις. Κατόπιν τον κοίταξε με βλέμμαθολό. «Είμαι για παρτέντσα;»* τον ρώτησε, δίχως να περι-μένει απάντηση, κι έκλεισε ξανά τα μάτια της. Θα μπορούσενα τους δημιουργήσει ιστορίες και να γίνουν ρεζίλι στο δε-σπότη, διότι η Κοκόνα Κρυσταλλένια πίστευε στο Θεό, αλλάδεν τα είχε καλά με τους παπάδες. Όλοι είχαν το φόβο πωςμε την ξεροκεφαλιά της θ’ αρνιόταν την τελευταία στιγμή τησωτηρία της ψυχής της. Τα αδέρφια της, για να της κάνουντο χατίρι και να μην την αφήσουν να πεθάνει με την αγωνίαπως θα την φάνε τα σκουλήκια, ετοίμασαν το δοχείο πουπροοριζόταν για τις στάχτες της. «Να, εδώ το έχουμε έτοι-μο. Πέθανε εσύ και μη νοιάζεσαι για τα υπόλοιπα. Θα κά-νουμε ό,τι θέλεις!» Βέβαια, αμφέβαλλαν αν η Εκκλησία θαεπέτρεπε τέτοιου είδους αντιχριστιανικές μεθόδους –να τηνκάψουν!–, αλλά την καθησύχαζαν με ψευτιές, γιατί δεν ά-ντεχαν άλλο το ατέλειωτο παραλήρημα της ετοιμοθάνατης:

«Να με βάλετε μέσα στο βάζο και να βάλετε το βάζο στοσαλόνι, πάνω στην αρζαντιέρα, να μην μπορούν να το φτά-σουν τα παιδιά. Να το σιγουρέψετε καλά μην το ρίξουν κά-τω οι υπηρέτριες καθώς ξεσκονίζουν ή πέσει με κανένα σει-σμό και σκορπιστώ στο πάτωμα και ποιος με μαζεύει απόκάτω!»

Όταν ξημέρωνε, έμπαιναν στο δωμάτιό της σιγά, νυχο-


41

* Partenza: Στην ιταλική γλώσσα σημαίνει «αναχώρηση».



πατώντας, μην ταράξουν την ετοιμοθάνατη, μην την ξυπνή-σουν από το λήθαργό της και αρχίσει πάλι τη λογοδιάρροια.Την έβλεπαν αδύναμη, εξαντλημένη, αβοήθητη στον επιθα-νάτιο ρόγχο της, ο οποίος τάραζε τις σκιές μέσα στο δωμά-τιο και δημιουργούσε ακαταστασία στο περιβάλλον, έκαναντο σταυρό τους και έλεγαν πως θα ήταν θαύμα αν ζούσε μέ-χρι τα μεσάνυχτα. Έζησε όμως πολλά ξημερώματα, πολλάαπογεύματα, πολλά μεσάνυχτα και τρόμαξε όλους με μιαπαρλαπίπα, ίδια με βουητό κυψέλης γεμάτης μέλισσες. Κα-νένας στο σπίτι δε θυμόταν να έχει μιλήσει τόσο πολύ στηζωή της και να έχει πει τόσες αδιακρισίες για σεβαστά μέλητης ευρύτερης οικογένειας των Χρυσολωράδων. Έβγαλε στηφόρα μυστικά για πάθη περασμένα, χρέη απλήρωτα, κατα-χρήσεις, έρωτες ακατονόμαστους, μοιχείες, εξώγαμα τέκνα,ό,τι της είχαν εμπιστευτεί κατά καιρούς, αλλά και όσα είχεκαταφέρει με κόλπα να μάθει η ίδια από τους ενδιαφερομέ-νους, οι οποίοι κάπου είχαν θελήσει να πουν τον πόνο τους.Πέρασε ένα μήνα μεταξύ ζωής και θανάτου. Όταν εξάντλησεόλα τα θέματα και δεν υπήρχε άλλο μυστικό να βγάλει στηφόρα, σηκώθηκε από το κρεβάτι, μ’ εκείνη την ευφορία πουδίνει ο φόβος όταν γλυτώνουμε το θάνατο, αδυνατισμένη αλ-λά το ίδιο ξεροκέφαλη και αποφασισμένη να ζήσει.

«Δε μου ταιριάζει ο θάνατος!» δικαιολογήθηκε, με παρ-θενική χάρη, στους δικούς της για την αναστάτωση πουτους προξένησε και τις αδιακρισίες οι οποίες είχαν κάνει ά-νω κάτω την οικογένεια. Κοιτάχτηκε στον καθρέφτη και έ-μεινε με το στόμα ανοιχτό όταν είδε πως είχε κυριολεκτικάμείνει πετσί και κόκκαλο. Δεν πληρούσε πια τα πρότυπατης εποχής της. «Πού πήγαν τα πάχη μου, τα κάλλη μου!»

42


φώναξε γεμάτη τρόμο, τραβώντας τα μάγουλά της, κι έφα-γε το καταπέτασμα. Σ’ ένα μήνα πήρε πίσω τις χαμένες ο-κάδες, και μερικές παραπάνω, κι έραψε καινούργια φορέ-ματα. Είχε αγγίξει το θάνατο, είχε νιώσει την παγωμένη α-νάσα του, αλλά ξέφυγε κι επέστρεψε στον κόσμο των ζω-ντανών. «Τον συνάντησα αυτοπροσώπως, αλλά του ξέφυ-γα», έλεγε, σαν να μιλούσε για υποψήφιο γαμπρό. Μόνο ό-ποιος ήρθε αντιμέτωπος με το θάνατο και γλύτωσε μπορείνα εκτιμήσει τη ζωή, όπως την εκτίμησε η Κοκόνα Κρυ-σταλλένια. «Ό,τι δε μας σκοτώνει μας δυναμώνει. Δε σκο-τώθηκα, άρα δυνάμωσα!» έλεγε και πιανόταν με πείσμα α-πό τις υποσχέσεις της κάθε μέρας. Από τότε δεν παραπονέ-θηκε ποτέ για πόνους ή αδιαθεσίες ή πονοκέφαλο και πέρα-σε όλες τις αρρώστιες της στο πόδι. «Δώσε μου χρόνια ναζήσω, Θεέ μου, και αν κάποιος βλάκας δε θέλει τη ζωή τουκι επιθυμεί να πεθάνει, δείξε μου πώς μπορώ να εξαγοράσωεγώ τις μέρες που του έχεις γραμμένες και να τις προσθέσωστις δικές μου», προσευχόταν. Διέγραψε τη λέξη «θάνατος»από το λεξιλόγιό της. Δεν πάτησε ποτέ σε κηδεία ακόμακαι δικών της ανθρώπων. Πολλά χρόνια αργότερα, όταν ε-γκαταστάθηκε στην Αθήνα, δεν περνούσε ποτέ μπροστά α-πό το κοιμητήριο της πόλης με την ωραία δεντροφύτευσηκαι τα αρχαιοπρεπή κλασικά αθηναϊκά μνημεία.

«Πάμε να θαυμάσουμε την αρτιό�

Η ξυπόλυτη των Αθηνώνmedia.public.gr/Books-PDF/9789600351026-0472303.pdf ·...

Documents

Transcript of Η ξυπόλυτη των Αθηνώνmedia.public.gr/Books-PDF/9789600351026-0472303.pdf ·...